Κείμενο Α΄

Σημειώσεις από το πέρασμα του COVID-19 από την Ελλάδα τον Απρίλιο
του 2020

του Αντώνη Λιάκου *

περιοδικό Lifo, 7/5/2020

OI ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ ΑΦΗΝΟΥΝ ΙΧΝΗ και μαρτυρίες, αλλά σπανίως

καταγράφονται στην ιστορική συνείδηση. Ποιος μαθαίνει για έναν από
τους φονικότερους παγκόσμιους λοιμούς, όπως η πανούκλα επί
Ιουστινιανού (541-542 μ.Χ.); Ούτε καν οι φοιτητές Βυζαντινής Ιστορίας.
Η ιστορική συνείδηση επικεντρώνεται στο τι κάνουν οι άνθρωποι στους
ανθρώπους. Τα καταστροφικά φυσικά φαινόμενα ελάχιστα τραβούν την
προσοχή των ιστορικών, αν και έχουν εμφανή παρουσία στη μυθολογία,
στα έπη, στη Βίβλο και στη λογοτεχνία.

Αν η τωρινή πανδημία, που έχει αποδειχτεί ελάχιστα φονική σε σύγκριση

με προηγούμενους λοιμούς, βρει μια θέση στην Ιστορία, θα είναι όχι
εξαιτίας της δράσης της αλλά εξαιτίας της αντίδρασης σε αυτήν. Η
αντιμετώπισή της είναι το μείζον ιστορικό γεγονός. Ποτέ άλλοτε στην
Ιστορία δεν υπήρξε παρόμοιας έκτασης απάντηση, η οποία λίγο-πολύ
ακολούθησε ένα κοινό πρωτόκολλο, που περιλάμβανε διαβάθμιση και
συνδυασμό μέτρων «κοινωνικής αποστασιοποίησης», κλεισίματος
υπηρεσιών και επιχειρήσεων και καραντίνας. Δημιουργεί έναν νέο
κανόνα. Περίπου πέντε από τα επτά δισεκατομμύρια του πληθυσμού της
Γης υπήχθησαν στα μέτρα αυτά. Πρόκειται για ένα πρωτοφανές γεγονός,
του οποίου τις συνέπειες δεν έχουμε δει ακόμη. Δύσκολο να
φανταστούμε τις αλυσιδωτές αντιδράσεις από την έστω και παροδική
παύση των παραγωγικών δραστηριοτήτων σε πλανητική κλίμακα.
Ωστόσο, τα άμεσα και έμμεσα παρεπόμενα θα χαρακτηρίσουν την
ιστορία της σημερινής πανδημίας. Μέσω αυτών θα καταγραφεί ιστορικά.

Πάντως, ανεξαρτήτως των συνεπειών του, αυτό καθαυτό το γεγονός

επιβεβαιώνει τη διασυνδεσιμότητα και την αλληλεξάρτηση των
πληθυσμών και των υλικών και άυλων ροών στην επιφάνεια του
πλανήτη. Αποτελεί την πρώτη αυτής της έκτασης παγκοσμιοποιημένη
εμπειρία.

Επίσης, εκείνο που, σε αντίθεση με προηγούμενες εποχές, παρατηρεί

τώρα κανείς, και σε όλο τον κόσμο, είναι όχι η απραξία του κράτους
Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος
αλλά το αντίθετο: ο φόβος υπερπαρακολούθησης, της παραβίασης της
ιδιωτικότητας, του χειρισμού των προσωπικών δεδομένων και των
αντιδημοκρατικών επιλογών. Ο φόβος ότι η επίκληση των εξαιρετικών
συνθηκών της πανδημίας θα γίνει ευκαιρία για να παγιωθούν αυτές οι
παραβιάσεις. Δεν είναι αδικαιολόγητος φόβος. Η Ουγγαρία, ως πρώτη
δικτατορία της πανδημίας, είναι ήδη εδώ, εντός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παράλληλοι είναι και οι φόβοι ότι με την επίκληση της πανδημίας θα
αλλάξουν σαρωτικά οι εύθραυστοι κοινωνικοί συσχετισμοί. Ότι η
εκκαθάριση από τις μικρές επιχειρήσεις και η γενίκευση της επισφαλούς
εργασίας θα ολοκληρωθεί τώρα.

Γράφοντας, επομένως, για τη σημερινή πανδημία, δεν θα αφιέρωνε

κανείς πολλές γραμμές στην περιγραφή των συμπτωμάτων της ίδιας της
ασθένειας. Ο φόβος, η ανασφάλεια, το άγχος για το αύριο, είναι τα
χαρακτηριστικά της. Ανατρέπονται σχέδια ζωής, κυρίως για τις πιο
εύθραυστες ηλικίες αυτών που βίωσαν την οικονομική κρίση ακριβώς τη
στιγμή που θα άρχιζαν τη σταδιοδρομία τους, και των νεότερων γενιών
που βρίσκονται ξεκρέμαστοι τώρα.

Ωστόσο, στην κρίση της πανδημίας γεννήθηκε μια νέα εκτίμηση και μια
νέα αξιοπρέπεια της χειρωνακτικής και ανειδίκευτης εργασίας. Οι πιο
περιφρονημένες, κακοπληρωμένες και επισφαλείς ως τώρα δουλειές,
εκείνες που χαρακτήριζαν την αποτυχία κοινωνικής ανόδου,
αποδείχτηκαν η απαραίτητη συνθήκη για τη λειτουργία των κοινωνιών.
Αρκεί να μην το ξεχάσουμε. Μάθαμε, επίσης, ότι μπορούμε να κάνουμε
χωρίς την καθημερινή ένταση και το άγχος να προλάβουμε, ότι μπορούμε
να χαρούμε την οικογένειά μας και να αφιερώσουμε χρόνο στα παιδιά
μας. Η γενίκευση της χρήσης της διαδικτυακής επικοινωνίας και των
εργαλείων της ψηφιακής τεχνολογίας δημιούργησε νέες, εναλλακτικές
δυνατότητες μαζικής επικοινωνίας αλλά και καινούργιες,
ανεκμετάλλευτες δυνατότητες στο σχολείο. Μετά από μια μεγάλη
περίοδο θριάμβου του ατομικισμού επαναδιατυπώνονται οι νέες αξίες της
συλλογικότητας και του κοινωνικού. Όσοι επιδίωκαν τη μετατροπή του
αγαθού της υγείας σε υπηρεσία αντιλαμβάνονται τώρα τη σημασία των
δημόσιων συστημάτων υγείας. Το περιβάλλον, επίσης, έγινε πιο καθαρό
χωρίς τη μόλυνση που προκαλούσε η φρενήρης και αέναη κίνηση μια
οικονομίας που την καθοδηγούσε ο στροβιλισμός των άυλων αξιών.
Προς στιγμήν, φάνηκε ότι ο κορωνοϊός θα μπορούσε να είναι η άμυνα
της φύσης απέναντι στον καταστροφικό ιό του ανθρώπου.

Είπαμε στην αρχή ότι η Ιστορία ελάχιστα ενδιαφέρεται για τις φυσικές
καταστροφές, θεωρώντας περίπου το περιβάλλον αυτονόητο και σταθερό
Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος
παράγοντα στις ανθρώπινες κοινωνίες. Η περιβαλλοντική κρίση ήταν μια
προειδοποίηση για την αναγκαιότητα των αλλαγών και των
προσαρμογών και η έννοια «ανθρωπόκαινος εποχή»** τραβάει ολοένα
και περισσότερο την προσοχή προς μια αντίληψη της ιστορίας του
ανθρώπινου είδους ως ενός εύθραυστου συστήματος σε αλληλεξάρτηση
με έναν μη ανθρώπινο κόσμο.

(το κείμενο έχει συντομευθεί με τις ανάλογες επιλογές)

* Ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος είναι ομότιμος καθηγητής του

Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου
Θεσσαλίας.

** To 2000 o νομπελίστας φυσικός Πολ Κρούτζεν εισήγαγε τον όρο για

να περιγράψει την γεωλογική εποχή, στην οποία έχουμε εισέλθει και η
οποία διαδέχεται την Ολόκαινο Εποχή. Την στιγμή που γεννήθηκε η λέξη
Ανθρωπόκαινος, ξεκίνησε και η συζήτηση για το τι σημαίνει. Πώς η
ανθρώπινη παρουσία στη Γη ανατρέπει τις ισορροπίες και θέτει σε
κίνδυνο το μέλλον του πλανήτη μας

Θέμα 1:Για ποιους λόγους σύμφωνα με το συγγραφέα αυτή η πρόσφατη

επιδημία ενός ιού θα αφήσει ίχνη στην ιστορία, αντίθετα από άλλες
τέτοιες επιδημίες στο παρελθόν, όπως το εξηγεί στην παράγραφο 2 του
κειμένου του; (μονάδες 15)

Θέμα 2.1. Να συσχετίσετε την παρακάτω εικόνα του καλλιτέχνη

γκράφιτιΜπάνσκι (Κείμενο Β) με κάποια από τις θέσεις που
αναπτύσσει ο συγγραφέας στο κείμενό του και να εξηγήσετε το
συσχετισμό σας. Τι συνεισφέρει και αναπτύσσει περαιτέρω με το δικό
της τρόπο η εικόνα αυτή κατά τη γνώμη σας; Πώς αξιολογείτε τα δύο
διαφορετικά είδη «κειμένων» σε σχέση με την αποτελεσματικότητα στην
μετάδοση των απόψεών τους; (Να συνυπολογίσετε και όποιες

Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος

πληροφορίες θέλετε από το επεξηγηματικό κείμενο (λεζάντα) που
συνοδεύει την εικόνα).
(μονάδες 20)
Κείμενο Β΄

Την εικόνα αυτή του γνωστού παγκοσμίως για τα γκράφιτι που

δημιουργεί καλλιτέχνη Μπάνσκι , που δεν έχει αποκαλύψει μέχρι τώρα
την ταυτότητά του και το πρόσωπό του, βρήκαν ασθενείς και προσωπικό
την Τετάρτη 7 Μαίου 2020 στο General Hospital της Νότιας Αγγλίας,
στον τοίχο ενός από τους διαδρόμους του Νοσοκομείου. Ο τίτλος είναι «
Αυτός που άλλαξε το παιχνίδι ή η αλλαγή του παιχνιδιού» (Game
changer). Συνοδευόταν από σημείωμα του Μπανσκι με το οποίο
εξέφραζε τις ευχαριστίες του στο προσωπικό για όλα αυτά που κάνουν ,
και έλεγε ότι ήλπιζε να φέρει λίγο φως στο χώρο παρότι το έργο του
είναι μαυρόασπρο.

Θέμα 2.2. Ποια νομίζετε ότι προκύπτουν ως τα σημαντικότερα

προβλήματα της ζωή μας στη σημερινή εποχή και αναδείχτηκαν
Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος
ξεκάθαρα με την πανδημία, σύμφωνα με τον συγγραφέα; Ποιους τομείς
δηλαδή αφορά «ἡ αναγκαιότητα των αλλαγών και των προσαρμογών»
που αναφέρει στην τελευταία παράγραφο του κειμένου του;
(μονάδες 10)

Θέμα 2.3

Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του ποιήματος (απόσπασμα από

το ομηρικό έπος «Ιλιάδα») , (π.χ. εικόνες, αντιθέσεις, σχήματα λόγου,
αφηγηματικές τεχνικές, πρόσωπα-χαρακτήρες, κ.λπ.) να σχολιάσετε το
θέμα/ερώτημα που πιστεύετε ότι τίθεται στο ποίημα αυτό κατά την κρίση
σας. (150- 200 λέξεις)
(μονάδες 15)
Κείμενο Γ΄

Εισαγωγικό σημείωμα: Γύρω από το νεκρό Πάτροκλο, που βγήκε στη

μάχη με τα όπλα του Αχιλλέα, και τον σκότωσε ο Έκτορας, διεξάγεται
φοβερή μάχη ανάμεσα στους Αχαιούς ( Έλληνες) και τους Τρώες για να
του πάρουν τα όπλα...
Ιλιάδα, Ραψωδία Ρ , στίχοι 424 -458, μετάφραση Θ.Γ. Μαυρόπουλου

Έτσι εκείνοι εμάχονταν· ο σιδερένιος θόρυβος της μάχης

425 ανέβαινε στον χάλκινο ουρανό, περνώντας απ' τον άδειο αιθέρα.
Όμως τα άλογα του Αιακίδη*, αποτραβηγμένα μακριά από τη μάχη,
έκλαιγαν, από την ώρα που έμαθαν πως ο ηνίοχος*
κυλίστηκε στη σκόνη, χτυπημένος από τον Έκτορα τον ανδροφόνο.
Ο Αυτομέδων, ο ανδρειωμένος γιος του Διώρη,
430 άλλοτε τα χτύπαε με το ελαφρύ μαστίγιο,
άλλοτε τους μιλούσε με λόγια γλυκά και άλλοτε τα φοβέριζε·
εκείνα όμως δεν ήθελαν ούτε να πάνε πίσω στα καράβια
πλάι στον πλατύ Ελλήσποντο
ούτε να μπουν στον πόλεμο μαζί με τους Αχαιούς.
435 Όπως μένει ακίνητη μια στήλη,
Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος
που στέκει πάνω στον τάφο ανδρός που πέθανε ή γυναίκας,
έτσι έμεναν ασάλευτα, ζεγμένα στο εξαίσιο άρμα,
με τα κεφάλια χαμηλωμένα στη γη·
ζεστά τα δάκρυα κυλούσαν από τα βλέφαρά τους στο χώμα,
440 καθώς εμύρονταν αποζητώντας τον ηνίοχο·
η σκόνη ερύπαινε τη θαλερή τους χαίτη
που ξέφευγε από τη ζεύλα και χυνόταν ζερβά δεξιά πλάι στο ζυγό.
Όταν τα είδε που εμύρονταν, τα ελυπήθη ο γιος του Κρόνου*,
κούνησε το κεφάλι του και είπε μιλώντας στην ψυχή του:
«Αχ δυστυχισμένα, γιατί να σας δώσουμε στον βασιλιά Πηλέα,
αυτός ένας θνητός, και εσείς αγέραστα και αθάνατα.
445 Μήπως για να γνωρίσετε τον πόνο μαζί με τους δύσμοιρους
ανθρώπους;
Γιατί από όλα τα πλάσματα που ανασαίνουν και σαλεύουν πάνω στη γη
κανένα δεν είναι πιο θλιβερό από τον άνθρωπο.

*Αιακίδη: Εννοείται ο Αχιλλέας. Από τον παππού του, βασιλιά της

Αίγινας Αιακό, ο Αχιλλέας λεγόταν και Αιακίδης Και από τον πατέρα
του Πηλέα, Πηλείδης Αχιλλέας.
*ηνίοχος σημαίνει οδηγός άρματος, και στην μάχη πολεμούν μαζί.
*ο γιος του Κρόνου : o θεός Δίας

Θέμα 2.4

Με βάση το περιεχόμενο των παραγράφων 3, 4, 5 και 6 να

δημιουργήσετε έναν ετερόπτωτο προσδιορισμό που να προκύπτει από
την κάθε παράγραφο για το ουσιαστικό «πανδημία».
(μονάδες 10)

Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος

Θέμα 3.

Να αναρτήσετε ένα δικό σας κείμενο στο ιστολόγιο της ηλεκτρονικής

σας τάξης με το οποίο ανταποκρίνεστε στο αφιέρωμα που κάνει η τάξη
σας στην εμπειρία της πανδημίας και των πρωτοφανών προστατευτικών
μέτρων που ακολούθησαν: Επιλέξτε να αναφερθείτε σε αυτό που πιο
πολύ σας φοβίζει από όσα ζήσατε, είδατε, και ακούσατε κατά τη διάρκεια
της περιόδου αυτής , για τις επιπτώσεις του στο μέλλον, αλλά και σε ό, τι
σας δίνει κάποια ελπίδα για τις μέρες που έρχονται.

(300 - 400 λέξεις)

Σπηλιοπούλου Κωνσταντίνα, φιλόλογος