‫אסרו חג פסח תשנ"ט‬

‫א שטיקעלע קורצע איבערזיכט אוואו מיר האלטן אצינד‪ ,‬נאך פסח תשנ"ט‪.‬‬

‫במשך ר' אהרןס דינסט אין סאטמאר תש"מ‪-‬תשנ"ט‪ ,‬האט ר' אהרן זיך איינגעקויפט שונאים אין סאטמאר פיל מער‬
‫ווי ער האט געקענט דערהייבן‪ .‬און קיין שונא איז אים נישט געווארען ווייל ער איז א גרויסער מוכיח צו א גרויסער לא‬
‫תגירו'ניק‪ .‬זיכער אז נישט‪ .‬קיינער האט אים נישט פיינט ווייל זיי האבען געהאלטען ביי "איש כל הישר בעיניו יעשה"‪,‬‬
‫און ר' אהרן איז אים געשטאנען אין וועג‪.‬‬

‫דער מענטש האט אין שטעטעל קיינעם נישט ארויס געהאלפן אין צייט פון נויט און ער איז קיינמאל נישט געווען א‬
‫אדרעסע פאר א איד מיט פראבלעמען‪ .‬אויב ער האט אמאל געטון עפעס‪ ,‬איז עס געווען מיט פאליטישע חשבונות אז‬
‫דער זאל וויסן און יענער זאל וויסן‪ .‬דאס איז אויסער וואס ער האט אויף גערעגט די מענטשהייט מיט זיינע צענדליגער‬
‫דרשות ווי ער האט אלץ דערמאנט נעמען רעכטס און לינקס און אראפ געריסען גאנצעטע משפחות‪ .‬ער איז אזוי ווייט‬
‫פון א דיפלאמאט‪ ,‬אזוי ווייט ווי ער איז פון גוטסקייט‪.‬‬

‫ער האט שונאים נאך פון די יארן וואס ער איז געווען בלויז דער ראש ישיבה וואו ער האט זיך אויפגעפירט ווי א‬
‫אומבאזעצענער מענטש‪ ,‬אריין געפליקט פאר סיי ווער עס איז נאר אונטערגעקומען אין זיין מויל און האט גערעדט‬
‫הויך פון אלעם און איבעראל‪ .‬ער האט קיינעם נישט געלאזט קומען צום ווארט און ער פארמאגט זייער א שמאלען‬
‫אוזן קשבת‪ .‬ער איז נישט קוואליפיצירט צו דינען אלס א רב בישראל ווייל ער איז א האלבער אינוואליד אויפן מח‪.‬‬

‫זיין שייכות צו די בחורים אין די ישיבה איז בלויז באשטאנען צו די בחורים וואס האבן פארשטאנען זיין "דעת קודש"‬
‫צו הארגענען און פלינדערען זיינע נישט גוטע פריינט‪ .‬ער האט קיינמאל נישט מוחה געשטערט קיין עוולות וואס ער‬
‫האט געוויסט פון פריער אז דאס גייט פארקומען און האט נאך דעם נישט מוחה געווען‪ .‬פארקערט‪ .‬ער האט‬
‫ארויסגעוויזן א "תענוג רוחני" און א "קורת רוח" פאר די אלע בחורים וואס האבען אטייל גענומען אין די אלע‬
‫פלינדערישע ווילדע אקציעס‪.‬‬

‫אונטער זיין פירערשאפט האבען די בחורים פון זין ישיבה געטון אזעלכע ווילדע אקציעס קעגען די מענשהייט אז‬
‫היינט פראבירט ר' אהרן צו ווארפען די שולד פון אלע גרויליקע מעשים פון דעמאלטס אויף משה גבאי'ס זייט‪ ,‬ווען אין‬
‫פאקט האט משה דער גבאי נישט געהאט קיין שייכות צו קיין בחורים‪.‬‬

‫אין וויליאמסבורג ווי עס איז געווען די הויפט באזע פון משה גבאי און האט דארט געוואינט‪ ,‬איז קיינאמל נישט‬
‫פארגעקומען אזעלעכע מעשי אלימות פון רעדער שטעכען‪ ,‬ווארפען איינגעשטעלטע מלמדים און טישטערס‪ ,‬ברעכען‬
‫שויבען‪ ,‬נאכשרייען מענטשען‪ ,‬פארברענען אויטאס‪ ,‬ארויס ווארפען קינדער פון די ת"ת און מיידל שולע‪ ,‬און נאך פילע‬
‫צענדליגער טעראריסטישע שטיק וואס די אלע זאכען האט אלעמאל יא פאסירט אין קרית יואל‪.‬‬

‫לויט קראנטע אינפארמאציע וואס איך האב געהערט פון צענדליגער קרית יואלער תלמידים‪ ,‬ר' אהרן דער וועלעכער‬
‫האט טייל מאל פארלאנגט צו טאן אקציעס ווי שטעכען רעדער‪ ,‬צו אריין ווארפען שטיינער אין הייזער פון זיינע נישט‬
‫גוטע פריינט אינמיטען די נאכט און נאך צענדליגער אויף צענדליגער געפערליכע מעשים וואס די בחורים האבען‬
‫געטון פאר זיינע נישט גוטע פריינט‪.‬‬

‫און ווען ער האט נישט געהייסען בפירוש צו טאן א אקציע‪ ,‬איז עס אבער אלעמאל געווען אויף זיין גוטסהייסונג און‬
‫אלעמאל האט ער נאך די אקציעס אפענערהייט געלאכט מיט די בחורים וואס האבען דאס אפגעטאן‪.‬‬

‫אבער נאך אלס זענען שטעכען רעדער‪ ,‬ווארפען שטיינער‪ ,‬פארברענען אויטאס‪ ,‬אויס שיסן קאר פענסטערס‪ ,‬מאכען‬
‫פאוני קאלס אינמיטען די נאכט‪ ,‬קלייניגקייטען קעגען די גרויסקייטען וואס איז אלס פארגעקומען במשך פון די יארען‪.‬‬

‫אין יאר תשמ"ט ל"ג בעומר איז די גאנצע ישיבה געגאנגען אין מיטען די נאכט צום ציון און געטראסקעט הונדערטער‬
‫שטיינער אויף די אלטע סאטמארע רעביצין און איר קאראוואן וואס זענען געקומען צום ציון הק'‪ .‬דער ציון האט‬
‫אויסגעזען ווי א שלאכטפעלד ווען הונדערטער בחורים דרייען זיך דארטען און שרייען קולי קולות‪ ,‬און דאס איז‬
‫אויסער די שטיינער ווארפעריי אויף די רעביצין און אירע באגלייטער‪.‬‬
 ‫עס האבען דערציילט עטליכע תלמידי הישיבה פון יענע צייט‪ ,‬אז אלע בחורים האבען דעמאלטס געוויסט אז זיי‬
‫וועלען נישט באשטראפט ווערען‪ ,‬ווייל ר' אהרן האט געוויסט פון פאראויס אז די נאכט גייט פארקומען אזאנס און‬
‫אזעלכעס‪ .‬יענעם טאג‪ ,‬ל"ב לעומר‪ ,‬האט געהאנגען א צעטיל אין ישיבה אז היות היינט ביינאכט גייען קומען די "בני‬
‫יואל" צום ציון‪ ,‬וועט פארקומען א פראטעסט ביים ציון‪ .‬דאס האט געהאנגען אויפן וואנט וואו עס האט אלעמאל‬
‫געהאנגען די עמטליכע צעטלען פון די ישיבה‪.‬‬

‫ר' אהרן האט דאס געליינט און אפענערהייט געשמייכעלט‪ .‬דאס האבען געזען צענדליגער בחורים‪ .‬און נאכדעם האט‬
‫די גאנצע ישיבה שוין געוויסט אז ר' אהרן האט דאס נישט געהייסן אראפ נעמען און ר' אהרן האט נישט געהייסן‬
‫אפשטעלען דעם פראטעסט‪ .‬דעריבער האבען די בחורים געוויסט אז היינט גייט זיין הפקר פעטרישקע און מען גייט‬
‫טאן וואס מען וויל‪.‬‬

‫און עס איז געווען אזא פראטעסט אז היינט‪ ,‬צוואנציג יאר שפעטער‪ ,‬וויל קיינער נישט וויסען דערפון‪ .‬יעדער ווארפט‬
‫דעם שולד אויף דעם און אויף יענעם‪ ,‬אין די צייט ווען עס ווייסט יעדער אז אויף די מעשה איז שולדיג איין מענטש‪:‬‬
‫דער ראש ישיבה‪ ,‬וואס דעמאלטס איז געווען ר' אהרן‪.‬‬

‫דאס איז איינס פון די גרויסע געפערליכע אומהיילבארע אקציעס וואס די בחורים האבען געטון אויף די גוטסהייסונג‬
‫פון ר' אהרן‪.‬‬

‫צווייטע‪ :‬איין צופרי האבען זיך צענדליגער ישיבה בחורים אראפגעלאזט אין שטעטל און געגאנגען ארויספירען מיט‬
‫בזיונות איינעם פון די גרעסטע מתמידים וואס סאטמאר האט ארויס געגבען‪ ,‬הגה"צ ר' יואל מארגענשטערען‬
‫שליט"א‪ ,‬דער שארמאשער רב‪.‬‬

‫עס איז נישט פארהאן נאך אזא מתמיד וצדיק אין קרית יואל און אפשר נישט אין סאטמאר בכלל‪ .‬עס איז בכלל נישט‬
‫פארהאן אויף דער וועלט צופיל פון אזעלעכע מתמידים בתורה ווי ר' יואליש מארגענשטערען‪ .‬דער איד איז מחבר יום‬
‫און לילה מיט תורה שוין פופציג יאר‪ .‬סיי ביים עסן און סיי ביי א שמחה און וואו ער גייט‪ ,‬איז ער אלעמאל מיט א‬
‫גמרא‪ .‬אויף אים קען מען באמת זאגען לא פסיק פומיה מגירסה‪ .‬דער איד הערט נישט אויף צו לערנען‪.‬‬

‫אבער וויבאלד דער שארמאשער רב האט דעם ר' אהרן נישט געגליכען )ווייל וועלכער ת"ח און אפילו סתם א‬
‫נארמאלער מענטש גלייכט אים דען יא?( איז ער דן געווארען אים צו ארויס ווארפען פון דעם בית המדרש "עטרת‬
‫זקנים" ווי ער פלעגט דאווענען יעדען טאג‪.‬‬

‫מען האט אים פון דארט ארויס געפירט אזוי אז עס איז געגאנגען א רויעך‪ .‬מען האט אים געוויזען ווער עס איז דער‬
‫ריכטיגער בעה"ב אין קרית יואל‪ .‬מען האט דעם גאון וצדיק באשריגען מיט אלע מיאוסע לאזונגען און צונעמען ביז ער‬
‫האט זיך פון דארט אפגעטראגען‪ .‬אלעס פארן חטא אז ער האלט אז ר' אהרן טייטלבוים איז זייער ווייט פון צו זיין א‬
‫ערליכער איד‪.‬‬

‫און ווען די בחורים זענען צוריק געקומען פון זייער אקציע האט ר' אהרן זיי אלע אויפגענומען מיט א שמייכעל וואס‬
‫איז געווען אויס געצויגען פון איין עק באק ביז די אנדערע‪ .‬ער האט אפיציעל זיי געגעבען חיזוק פארן דורך פירען די‬
‫"הייליגע" אקציע וואס איז זיכער געווען א "קידוש השם"‪.‬‬

‫דריטענס‪ .‬אין פריע תש"נ יארען האט מען במשך פון א האלב יאר ארויס געגעבען א צייטונג מיטען נאמען "פנים אל‬
‫פנים" וואס איז געווען געצילט אפ צו שלאגען א שמיץ צייטונג וואס עס האט ארויס געגעבען "חיים שאולזאהן"‪ .‬און‬
‫דער פנים אל פנים איז געווען פונקט אזוי שמוציג ווי חיים שאולזאנס צייטונג‪ .‬עס האט געהאקט אויף יעדען רב און‬
‫רבין וואס איז נישט געווען פארגלייבט אז סאטמאר זעט אויס ווי עס דארף צו זיין‪.‬‬

‫דער גאנצער צייטונג איז געווארען געשריבען און אויף געזעצט אויף א קאמפיוטער וואס איז געלעגען אין ר' אהרןס‬
‫אפיס‪ .‬נאך אמאל‪ :‬דער גאנצער צייטונג איז געווארען געשריבען און אויף געזעצט אויף א קאמפיוטער וואס איז‬
‫געלעגען אין ר' אהרןס אפיס‪ .‬יעדעס ווארט וואס איז דארט געשריבען געווארען איז געווען אדער ליצנות אויף רבנים‬
‫ווי שארמאשער רב‪ ,‬קאשויער רב‪ ,‬מאנטעווידעער רב‪ ,‬וויזשניצער רבי שליט"א און נאך פילע‪ ,‬אדער אויף פריוואטע‬
‫יחידים וואס זענען געווען פון די "שונאים"‪ .‬זייער בלוט איז געווארען הפקר לכל‪ ,‬זייערע משפחות זענען געווארען‬
‫דארט אויס געלופטערט‪ ,‬שקרים און מנובלות איז געבאקען געווארן אויף זייער חשבון‪ ,‬און אלעס האט ר' אהרן‬
‫געליינט פאר עס איז געגאנגען צום דרוק‪ .‬ער איז געווען סיי דער "פרוף רידער"‪ ,‬ווי עס הייסט דער מגיה אויף‬
‫ענגליש‪ ,‬ער האט יעדעס ווארט דארט געליינט אין זיין אפיס‪ .‬און סיי דער רעדאקטאר‪ .‬אנדערע טיטולען קען איך‬
‫נישט‪ ,‬פאר אזא סארט וויכטיגען פערזאן אין א צייטונג‪.‬‬
‫פערטענס‪ .‬מאכען א מאסען דעמאנסטראציע אין פראנט פון "ילד שעשועים" ווען דער קארלסבורגער רב האט דארט‬
‫געמאכט זיין יערליכען דינער פון זיין כולל בית תלמוד להוראה‪ .‬מען האט דארט אפיציעל אראפ געשיקט די בחורים‬
‫און זיי האבן אויסגעפירט דעם רצום פון ר' אהרן ביז צו א מאקסימום‪ .‬מען האט דארט געטראסקעט שטיינער‪,‬‬
‫צובראכען שויבען‪ ,‬און ר' יחזקאל'ס אויטא האט אויך געכאפט פון די שטיינער‪ .‬מען האט ווידער געוויזען ווער עס איז‬
‫דער בעה"ב אין קרית יואל‪) .‬אין די פריערדיגע מאמרים איז שוין געווען דאס באשריבען‪(.‬‬

‫פיפטענס‪ .‬פארברענען ילד שעשועים וואס איז דורך געפירט געווארן דורך די בחורים פון די ישיבה‪ .‬עס האט זיך‬
‫אויסגעפעלט געוואלדיגע ניסים ונפלאות פון השי"ת אז דארט זענען נישט פארברענט געווארען רח"ל מערערע‬
‫קימפעטארינס מיט זייערע קליינע ניי געבוירענע קינדער‪) .‬אויך שוין באשריבען באריכות אין די פריערדיגע מאמרים‪(.‬‬

‫*‬

‫פסח תשנ"ט איז שוין ר' אהרן געווען רב אין קרית יואל א קיימא לן פון פערצן יאר‪ .‬מען קען זאגען אז ער האט נישט‬
‫געהאט קיין איין גוטען פריינט אין שטעטעל‪ .‬יא ער האט געהאט מענטשען‪ .‬אבער די אלע מענטשען זענען געווען‬
‫זיינע‪ ,‬ווייל זיי האבען מער פיינט געהאט די "שונאים"‪ .‬ער פאר זיך האט קיינמאל נישט געקויפן קיין איין גוטען‬
‫פריינט‪ ,‬ווייל ער האט נאך קיינעם נישט גוטס געטון‪ .‬אויב עפעס‪ ,‬איז עס אלעמאל געווען מיט פאליטישע בענעפיטען‪.‬‬

‫מיר האבען שוין באשריבען ר' אהרנען אלץ אזא סארט מענטש וואס קיינער אין די וועלט עקסיזטירט נישט ביי אים‪,‬‬
‫אויסער דער "איך"‪" ,‬מיך" און "זיך"‪ .‬ער פארמאגט נישט קיין טאטען‪ ,‬נישט קיין מאמען‪ ,‬נישט קיין קינדער און נישט‬
‫קיין געשוויסטער‪ .‬אבער מער פון אלעם פארמאגט ער נישט‪ ,‬קיין מענטשען וואס האלטען פון אים אלס א אדם גדול‪.‬‬
‫אלע וואס רופן זיך היינט אהרונים‪ ,‬זענען בלויז מיט חשבונות‪ .‬דער מיט משה גבאי‪ ,‬דער מיטען ברך משה‪ ,‬און דער‬
‫מיינט געלט און דער מיינט א פאזיציע און דער מיינט כבוד‪ ,‬אבער אלע מיינען זיך‪ .‬און אויב רירט מען אן ר' אהרן‪,‬‬
‫פילען זיי זיך ווי מען האט זיי אליין אנגערירט און זיי וועלען אלע זיינע צודרייטע טאהטן פארענטפערען מיט אלע מיני‬
‫וועגען און קרומקייטען אז עס צום לאכען בפני הבריות‪.‬‬

‫פונקט ווי די "שונאים" איז יעדער געווען מיט א חשבון‪ ,‬איז יעדער אהרוני אויך מיט א חשבון‪ .‬און אויב די חשבונות‬
‫פאלען אוועק‪ ,‬פאלט אוועק סיי די שנאה און סיי די אהבה‪.‬‬

‫דעריבער גלייך נאך פסח ווען עס איז געווארען באקאנט פאר גאנץ סאטמאר אז דער רבי דער ברך משה גייט רופן‬
‫זיין זון ר' זלמן לייב פון ירושלים אז ער זאל ווערען דער סאטמארער רב אין וויליאמסבורג‪ ,‬זענען פילע חשבונות‬
‫אוועק געפאלן פון די "אמאליגע" שונאים‪ ,‬און זיי האבן אנגעהויבן צוביסלעך צוריק קומען אין בית המדרש‪ ,‬און זיי‬
‫האבען זיך אפענערהייט געפריידט צו די החלטה פון רבין‪ .‬זיי האבן אלע געזען א וועג וויאוזוי זיי וועלען קענען צוריק‬
‫קומען קיין סאטמאר‪ .‬זיכער זענען זיי קיינמאל נישט געווארען אויס סאטמארער חסידים‪ ,‬אבער איצט קענען זיי צוריק‬
‫קומען צו דאוונען אין די סאטמארער בתי מדרשים און זייערע קינדער צו לערנען אין סאטמארע בית חינוך לבנים‬
‫ולבנות און די בחורים אין די ישיבה‪.‬‬

‫און פון די אנדערע זייט‪ ,‬איז איצט פאר א טייל ציבור צוגעקומען אנדערע חשבונות און עס איז געקומען די צייט אז זיי‬
‫זאלען זיך אפציען פון סאטמאר וועגען זייערע חשבונות‪.‬‬

‫און פונקט אזוי ווי ווען ר' אהרן איז געווארען רב אין קרית יואל האבען מענטשן געהאט חשבונות און דעריבער האבען‬
‫זיי ביטערליך פארפירט‪ ,‬גענוי אזוי איז אין די טעג געווארען מיט אן אנדערע טייל פון סאטמאר‪ ,‬וואס זיי האבען מיט‬
‫זייערע חשבונות אנגעהויבען ביטערליך צו פארפירען אקעגען די התמנות פון ר' זלמן לייב‪.‬‬

‫אבער אנשטאט זיך לערנען פון די פריערדיגע מחלוקת'ן אז מען קען נישט מאכען איינעם אויס רב‪ ,‬איז איצט נאכמער‬
‫פארשטערקערט געווארען די מחלוקת‪ ,‬און זיי האבען נישט איינגעזען אז דאס גייט געשען און ר' זלמן לייב גייט‬
‫ווערען דער רב אין די וויליאמסבורגער סאטמארער קהילה‪ ,‬און מען וועט זיך פונקט אזוי נישט רעכנען‪ ,‬וויפיל‬
‫מענטשען וועלען צוליב דעם אוועק פאלען און זיך אפטראגען פון בית המדרש‪.‬‬

‫די וועלט זאגט אז דער חכם לערנט זיך איידער ער זעט דעם מציאות אין פראקטיק‪ ,‬דאקעגען דער נאר‪ ,‬ער לערנט‬
‫זיך נישט אפילו שוין נאכען שווערען פראקטיק‪.‬‬
 ‫מיר האלטן יעצט נאך "א גוטע וואך אין א געזונטן זוממער" נאכן באגלייטן פון פסח תשנ"ט‪ .‬דער עמך איד ווייסט‬
‫נאך נישט ווי אזוי אפצושאצן ווער עס זענען די געווינערס אין די פארלירערס פון די פארלאפענע טעג‪ .‬אויבן אויף איז‬
‫ר' אהרן דער גרעסטער פארלירער ווייל מיט ווייניגער ווי א וואך צוריק איז ער געווען רב הצעיר‪ ,‬עכ"פ עס איז נישט‬
‫געווען קיים שום באווייז אז נישט‪ ,‬און דעם חול המועד האט זיך ארויסגעשטעלט אז די הארעוואניע פון די לעצטע ‪5‬‬
‫יאר שבת התוועדותער איז געגאנגען לטמיון‪.‬‬

‫אויך האט אויבן אויף אויסגעקוקט אז דער רבי דער ברך משה האט גענומען די זאך אין די האנט אריין און ער גייט‬
‫אפשטעלען די יונגעלייטלעך די רודערערס‪ .‬גרויסע שוויצערס האבן איבערגעבעטען משה גבאי'ן ווען זיי האבען‬
‫געהערט אז דער רבי האט געזאגט אז ער איז נישט מוחל פאר ווער עס טשעפעט משה און עס האט געקענט‬
‫אויסזען אז עס גייט זיין שטיל‪ .‬אבער אין אמתן האט מען איצט אנגעהויבן שפינען א פולע פוטש פלאן קעגן דעם‬
‫ברך משה'ן אין סיגוטע בית המדרש‪ ,‬וואס דאס איז געווען געפלאנט על כל צרה שלא תבוא א לאנגע צייט צוריק‬
‫דורך אהרן מתתיהו דייטש דער יועץ הפרטי פון ר' אהרן‪.‬‬

‫עס איז געווארען מוחלט אין סיגעטער בית המדרש אין וויליאמסבורג‪ ,‬אז צו אלעם ערשט גייט מען סטראשען ר'‬
‫זלמן לייבן אליין אז ער זאל זיך נישט דערוואגן מיט צו ארבייטן מיטען טאטען צו ווערען רב אין סאטמאר‬
‫וויליאמסבורג‪.‬‬

‫ווי אזוי דאס איז צוגעגאנגען‪ ,‬אט ליינט‪ .‬גלייך נאכען באגלייטן באקומט ר' זלמן לייב א טעלעפאן קאל ביי אים‬
‫אינדערהיים אין ב"פ פון זיין עלטערן ברודער פון זיין דירה אין וומ"ס אויף יוז סטרייט אז ער ברויך רעדן מיט אים‬
‫זייער וויכטיג אבער ער איז זייער פארנומען קען ער נישט פערזענליך אריבערקומען דעריבער שיקט ער אריבער זיין‬
‫זון מענדל קיין בארא פארק צו אים‪ .‬ר' זלמן לייב ענטפערט אים‪ ,‬זייער גערן‪.‬‬

‫מענדל קומט אריבער מיט א ענוועלאפ און הייבט אן מסביר זיין אז ביים טאטען אין שטוב גייט אן א געפערליכע‬
‫העצעריי קעגן פעטער אין א"י איז אויב דער פעטער נעמט זיך אונטער אונטערשרייבן דעם בריוו וואס ער נעמט‬
‫איצט ארויס פונעם ענוועלאפ‪ ,‬אז דער פעטער וועט נישט אננעמען דאס רבנות אין וומ"ס נישט יעצט אין נישט‬
‫בעתיד‪ ,‬וועט מען בשכר זה פון זיין טאטנס שטוב זען אז עס זאל זיין שטיל אין א"י‪ .‬נאכמער האט אים מענדל‬
‫געזאגט‪ ,‬אז ער וועט קענען האלטן די פתיחה פאר די בחורים אין בני ברק אנהייב זמן‪.‬‬

‫אויבן אויף א געוואלדיגער גערגרייכונג‪ ,‬ממש א חידוש פון א דערהער‪.‬‬

‫ער ענדיגט זיינע גאלדענע פלענער אבער ר' זלמן לייב זיצט שטיל‪ ,‬ער איז בכלל נישט געווארען איבערגענומען פון‬
‫די צוגעזאגעכצער‪ .‬אים אינטערעסירט די פתיחה צו זאגן פאר די בני ברקער פאנאטיקער ווי א לאך אין קאפ‪ .‬ווען‬
‫מענדל זעט אז דא גייט בלייבן שטיל‪ ,‬האט ער אנגעהויבען מיט אן אנדערע טאקטיק‪ ,‬אז אין וומ"ס איז דא‬
‫איבערקערנישען און מען מוז עס אפשטעלן‪ ,‬דער פעטער קען נישט זיצן גלייכגילטיג און גארנישט טוען‪.‬‬

‫ר' זלמן לייב שמייכלט און ענטפערט אים‪ ,‬איך ווייס נישט וואס דו ווילסט‪ ,‬איך בין געקומען אויף יו"ט צום טאטן און‬
‫ידינו לא שפכו את הדם הזה‪ ,‬איך האב גארנישט מיט די גאנצע זאך‪ .‬אז דו ווילסט‪ ,‬גיי צום טאטן אז ער זאל עס‬
‫אונטערשרייבן‪ .‬איך שרייב גארנישט אונטער‪.‬‬

‫דא איז מענדל געווארן זייער כעסיג אין געזאגט פארן פעטער אז דער פעטער וועט נישט קענען זאגן ועינינו לא‬
‫ראינו‪ ,‬און לויפט ארויס פלוצלינג פון הויז און מען פליט צוריק קיין סיגעטער בית המדרש‪ ,‬זען וואס מען טוט ווייטער‪.‬‬

‫אין סיגעטער בית המדרש האט מען מחליט געווען אז מען גייט איינשפאנען די גבאים חיים אליעזר גראס מיט‬
‫שמואל דוד מארקאוויטש אז זיי זאלן מכבד זיין ר' אהרן מיט פרק לערנען און מען וועט מאכן א דרייוו אז יעדער זאל‬
‫קומען אזוי אז יעדער זאל זען אז דער עולם איז מיט אים און יעדער וויל נאר אים‪ ,‬און עס איז נאך נישט פארטיג די‬
‫מלחמה אין איין וועגס וועט מען זען צו מען קען אנהייבן פירן קריג מיטן טאטן‪ .‬מען וועט זען ווי אזוי דער עולם‬
‫רעאגירט דערויף‪ ,‬און אזוי איז געבליבען‪.‬‬

‫ויהי ממחרת החג‬

‫אסרו חג איז דעמאלטס אויסגעפאלען פרייטאג און ר' אהרן איז געבליבען אין שטאט אויף שב"ק‪.‬‬
 ‫יענער שבת איז געווען דער ערשטער שבת וואס איז געווען איבערדרייענישען‪ ,‬וואס דאס האט שוין אנגעהאלטען‬
‫ביז די לוי' פונעם ברך משה אין קרית יואל פינף אזייגער פארטאגס‪.‬‬

‫עס האט זיך אנגעהויבן פרייטאג צו נאכטס ווען גאנץ ראדני איז געווען איבערגעדרייט‪ .‬נעמליך אז יענקל‬
‫עסטרייכער פון לאנדאן האט היינט געקאלט דעם רבי'ן )ברך משה( און געפרעגט אויב ער וויל טאקע נעמען ר' זלמן‬
‫לייב פאר רב? האט דער רבי געענטפערט‪ :‬מעולם לא עלתה על דעתי‪) .‬אגב‪ ,‬דער סלאגאן האט אנגעהאלטען‬
‫עטליכע חדשים וואס דער רבי האט דאס געזאגט פאר יעדען ארוני וואס איז נאר ארויסגעקומען פון רבינס שטוב‪(...‬‬

‫ר' אהרןס מענטשן האבען זיך פעסט מחזק געווען ווען שמואל דוד מארקאוויטש און חיים אליעזר גראס )די צוויי‬
‫דעמאלטסדיגע גבאים( האבן מכבד געווען ר' אהרן מיט פרק פארלערנען‪ ,‬און דאס ביהמ"ד איז געווען מלא וגדוש‪,‬‬
‫און דאס איז געווען דער ציל‪ ,‬צו געבען דעם אפעטיט די מערכה איז נאכנישט אויפגעגעבן‪.‬‬

‫ווען מאיר ראטה איז אריין אין בית המדרש האט זיך געטאן אזא געשישקעכטס אז דאס גאנצע ביהמ"ד איז געווען‬
‫אויף די פיס און איינער וואס האט זיך אידענטיפיצירט מיט ר' זלמן לייב האט פשוט געציטערט אריינצוגיין אין בית‬
‫המדרש‪.‬‬

‫יענע וואך האבען ר' אהרןס מענטשען אנגעהויבן מיט די געוואלדיגע חכמה פון צוצוגיין צו יעדן איינעם וואס מען‬
‫האט געהאלטן אז ער באלאנגט נישט צו זיי‪ ,‬און געגעבן "שלום" און געפרעגט אויב ער ווייסט וואו די בית הכסא'ס‬
‫זענען‪ ,‬וואס דער ציל איז געווען ענג צו מאכן דאס ביהמ"ד פאר יעדן נארמאלן מענטש‪ ,‬אזוי וועלן די שלעגערס האבן‬
‫א פרייע האנט‪.‬‬

‫*‬

‫איידער איך גיי ווייטער אינעם כראנאלאגישען סדר פון די וואכען און יארען‪ ,‬מוז מען זיך אפשטעלען און עטוואס‬
‫אפעטעמען‪ ,‬ווייל איצט‪ ,‬נאך פסח תשנ"ט האט זיך אלעס שטארק פארדרייט אויף לינקס‪ ,‬און עס האט אלעס‬
‫אנגעהויבען אלעס צו פליען מיט א שטארקען טעמפא‪ .‬עס האט אויסגעזען ווי א גרויסער אווערלאנדש וואס קוילערט‬
‫זיך אראפ א בארג שניי‪ ,‬און ווערט מער און מער מעכטיג‪ ,‬און עס וועט אלעס פארווישען וואס קומט נאר אין‬
‫בארירונג מיט איר‪.‬‬

‫אויב ביז איצט‪ ,‬איז אלעס געגאנגען אין דער שטיל‪ ,‬און קיינער האט זיך נישט געטרויעט צו רעדען איבערען עכטען‬
‫מצב פון רבין‪ ,‬צו ער פארגעסט‪ ,‬צו ער ווייסט וואס טוט זיך‪ ,‬און צו ר' אהרן וויל אלעס שוין איבערנעמען ווי גלייך זיין‬
‫טאטע איז שוין ‪ 120‬יאר‪ ,‬און ווי שטארק ער איז פארחלשט שוין אנהייבען פירען רעביסטעווע‪ ,‬איז אלעס געווארען‬
‫אפען פאר אלעמען צו דעבאטירען‪.‬‬

‫יעדער בחור האט גערעדט זאכען וואס אידען האבען נישט גערעדט קיינמאל ביז היינט‪ .‬אלעס איז געווארען אפען‬
‫און אלע קארטלעך זענען איבערגעדרייט געווארען‪ .‬עס איז געווארען אויס שפיל‪ ,‬און אלעס האט זיך דערזען אן די‬
‫בגדים‪.‬‬

‫אויב האט מען ביז איצט געקענט זיך באהאלטען אונטער דיפלאמאטיע און אונטער עפעס פראפעשענעליזם‪ ,‬און‬
‫אז מען רעדט נישט פון א רבינס טויט און אוודאי נישט פון א טאטענס טויט‪ ,‬איז איצט געווארען צו נישט און‬
‫פארווישט‪ .‬יעדער איינער‪ ,‬אנגעהויבען פון ר' אהרן און געענדיגט ביים קליינעם ראציגען בחור מיטען צוקראכטען‬
‫שטאפענעם הוט‪ ,‬האט זיך געטרויעט צו רעדען וואס ער וויל‪ .‬וואס איך מיין צו זאגען‪ ,‬אז מען האט איצט אין די טעג‬
‫פשוט פארלוירען דעם דעת‪.‬‬

‫ר' אהרן האט זיך אריינגעלייגט אין א עקספלאראציע וואס האט נישט געהאט זיינס גלייכען מימות מענטשהייט איז‬
‫געבוירען געווארען‪ .‬א רב מפורסם בישראל‪ ,‬א רב אין די גרעסטע חסידישע שטאט אין דער וועלט‪ ,‬א ראש ישיבה‬
‫פון די גרעסטע חסידישע ישיבה אין דער וועלט‪ ,‬א פאפולערע פיגור‪ ,‬א מענטש וואס איז געווען ארויפגעקוקט‪ ,‬האט‬
‫זיך אריינגעלאזט אין אוואנטורעס וואס איז נאך קיינמאל נישט אויספראבירט געווארען‪.‬‬

‫היסטאריע פון דורות איז פאר א מנהיג ישראל‪ ,‬דער שו"ע‪ .‬פון היסטאריע קען מען ארויסנעמען אלע הנהגה ענינים‬
‫וואס האט נישט קיין מקורות אין שו"ע‪ .‬פון היסטאריע ווייסט מען וויזוי האבען זיך אידען געפירט אלע דורות‪ ,‬און‬
‫וויאזוי די זיידעס האבען זיך געפירט‪ ,‬א‪.‬א‪.‬וו‪.‬‬
 ‫אויב איינער קען נישט היסטאריע‪ ,‬קען ער נאך אלץ מצליח זיין אויב פארמאגט ער א אוזן קשבת‪ ,‬און ער לאזט זיך‬
‫רעדען‪ .‬דורך דעם וואס אנדערע מענטשען גיבען איבער‪ ,‬קען מען גאר פיל ארויסהאבען‪ .‬און עס איז נישט פאראן‬
‫קיין שום זאך אין דער וועלט וואס היסטאריע דערציילט נישט איבערדעם‪ ,‬און גיט נישט איבער פאר יעדע געשעעניש‬
‫אין שפעטערע דורות‪ .‬און וואס עס האט נישט קיין מקור אין די היסטאריע‪ ,‬קען שוין נישט גוט שמעקען‪ .‬עס מוז זיין‬
‫אז דאס טויג נישט‪ .‬אלעס האט זיך שוין געמוזט אפשפילען ערגעץ אין די יארען וואס די וועלט שטייט‪ ,‬כאטש זייו‬
‫מען שרייבט אראפ אויף פאפיר‪ ,‬אלע געשעענישן‪.‬‬

‫אויסער ביי ספעיס פראגראמען‪ .‬ווען אמעריקע האט געוואלט אנהייבען עקספלארירן די "ספעיס פראגראם" אין די‬
‫פריע ‪60‬גער יארען‪ ,‬איז אנטשטאנען א פראבלעם‪ .‬אמעריקע קען נישט – ווי רוסלאנד – אומברענגען מענטשען פאר‬
‫עקספלאראציעס‪ .‬נו וויזוי קען מען געוואיר ווערען וואס דארט אויבען טוט זיך און וויזוי דער קלימאט דארט אויבן‬
‫איז? היסטאריע איז דאך נישט שייך ביים ספעיס‪ ,‬ווייל עס איז גענצליך א נייע געשעעניש‪ .‬איז מען ארויפגעקומען‬
‫אויף א המצאה‪ .‬מען וועט ארויפשיקען א – מאנקי! און ערגסטענספאל וועט דאס שטארבען‪ .‬אויב וועט עס יא‬
‫איבערלעבען דעם וועג ארויף און צוריק אראפ‪ ,‬וועט מען קענען דורך די מאנקי‪ ,‬באקומען די נויטיגע אינפארמאציע‬
‫וויזוי אנצוהויבען צו שיקען מענטשען פאר ספעיס עקספלאראציע‪.‬‬

‫לענינינו‪ .‬ר' אהרן האט גענומען אויף זיך די עקספלאראציע וואס בלויז א מאנקי האט זיך געמעגט אונטערנעמען‪.‬‬
‫ער האט זיך נישט געקענט פון קיינעם אפלערנען וויזוי פירט מען זיך ווען א זון וויל ירשענען ווען דער טאטע לעבט‪,‬‬
‫און וויאזוי מען דארף זיך צו פירען‪ ,‬ווען דער טאטע לאזט זיך נישט‪.‬‬

‫ר' אהרן האט באשלאסען אלעס צו ערלויבען אויף דער וועלט‪ ,‬יעדע פאריקטע המצאה האט אין זיין מח געראפען א‬
‫מקום מנוחה‪ ,‬ווייל אפשר אולי ואולי וועט דאס זיין וואס וועט באוועגען דעם וואגשאל וואו ער סווינגט זיך‪ ,‬צו קענען‬
‫צוריק האבען גאנץ סאטמאר‪ .‬עס איז נישט געווען קיין איין עוועניו‪ ,‬איין וועג‪ ,‬קיין איין דורכגאנג וואס עס איז נישט‬
‫געווען אפען פאר אים צו עקספלאראטירן‪ .‬סיי וואס עס איז איינגעפאלען פאר יעדען משוגענעם‪ ,‬פאר יעדען שנוק‪,‬‬
‫פאר יעדען אומבאזעצטען מענטש‪ ,‬אפילו א נארישער בחורל‪ ,‬האט ביי אים געהאט א אוזן קשבת‪ .‬ער האט געפענט‬
‫אלע גרעניצען אלעס צו צולאזען‪ ,‬אבי‪ ,‬אפשר‪ ,‬דאס וועט זיין דאס וואס וועט אים מאכען דער "איינציגער" יורש‪ .‬עס‬
‫איז נישט געווען איין מאל ווען ער האט דאס אפגעשטעלט‪ ,‬ווייל דאס איז שוין צו ווייט‪ ,‬צו ווייל דאס פאסט נישט‪ ,‬צו‬
‫ווייל דאס איז קעגען די תורה‪ .‬אויב האט ער איינגעזען אז עס פאסט זייער נישט די טריט‪ ,‬האט ער זיך אריינגעלאזט‬
‫אין די סוגיא פון "מתוך" און געהאלטען אז די וועלט איז משוגע און יעדער שווערט זיך אז עס ווערט געטון זאכען פון‬
‫זיך אליין‪ .‬און ער ווייסט גארנישט‪.‬‬

‫איך וועל אלע עקספלאראציעס פאר אייך אראפלייגען אין א סדר בערך ווען עס איז פארגעקומען‪.‬‬

‫וואס איך מיין מיט עקספלאראציעס איז אזוי‪ .‬עס איז איצט שוין נאך פסח און ר' אהרן האט באקומען חיזוק מיט‬
‫דעם פארגאנגענעם שב"ק ווען ער געזען אז ווער עס שטייט מיט אים איז גרייט צו שלאגען מיטען רבין כפרות‪ ,‬אבי‬
‫משה זאל נישט האבען דעם לעצטען לאך‪ .‬ווי נאר ר' אהרן האט דאס דערהערט האט זיך אנגעהויבען א גאר א‬
‫נייער גאנג‪ .‬ר' אהרן האט אפגעמאכט אז ער וועט אינגאנצען מיטשפילען‪ .‬ער וועט אלעס לאזען אויף דער וועלט‪ ,‬ער‬
‫וועט גארנישט און קיינמאל נישט אפשטעלען קיין שום זאך וואס וועט געטאן ווערן וואס וועט געטון ווערען אויב‬
‫יענער מיינט טובתו‪.‬‬

‫אין יענע טעג האט זיך געעפענט א "וועב סייט" מיטען נאמען "סאטמאר‪.‬קאם"‪ .‬אויך האט זיך אין די טעג געעפענט‬
‫א האט ליין וואס איז געווארען אנגעפירט פון מענטשען – וואס האבען גערעדט מיט משוגענע שטימעס – ווייל זיי‬
‫האבען געוויסט אז זיי טראגען נישט א פנים ביי מענטשען‪ .‬איך וויל נישט אויסרעכענען זייערע נעמען ווייל זיי זענען‬
‫אלע אויף צרות‪.‬‬

‫אויף די צוויי קאמנוקאציע מיטלען האט זיך אנגעהויבען א קייט פון לצנות אויף יעדען מענטש וואס איז נישט‬
‫מיטגעשטאנען מיט ר' אהרן‪ ,‬ועל כולנה אויפען רבין אליין‪ .‬יעדען טאג איז דארט געווען נייעסער וואס דער רבי האט‬
‫גערעדט שטותים דא‪ ,‬און נישט צו די זאך דארטען; זיי האבען יעדען טאג געהאט פרישע מעשיות מיט נעמען אז‬
‫פאר איינעם האט דער רבי געזאגט איצט ביינאכט אז ר' אהרן איז דער רב הצעיר‪ ,‬און פאר עפעס א בחורל האט ער‬
‫געזאגט אז "לא עלתה על דעתי" צו אהערברענגען ר' זלמן לייבן‪ .‬מען האט געמאכט אפענע ליצנות פון רבין‪ ,‬מיטען‬
‫תירוץ אז ער ווערט געפירט דורך משה‪ ,‬ממילא קען מען שוין קיינעם נישט פארהאלטען דערויף‪ ,‬ווייל די אלע לצנות‬
‫זענען נישט אויפען רבין נאר אויף משה‪ .‬און‪ ,‬ר' אהרן ווייסט נישט פון גארנישט‪.‬‬

‫אינעם האט ליין איז ר' אהרן אנגערופען געווארען מיטען טיטול "דער רב" צו ווייזען אז ער איז ווייטער דער רב‬
‫דקהילות הקדושות‪ .‬דער האט‪-‬ליין און די וועב סייט האבען יעדען איינציגען טאג פארשעמט זקנים עם נערים‪,‬‬
 ‫רעכטס און לינקס נאר צו דינען דעם ציל אז די נייע מענטשען זאלען נישט זיין באקוועם צוריקצוקומען‪ .‬ווייל שוין די‬
‫ערשטע פאר וואכען‪ ,‬נאך איידער ר' זלמן לייב איז געווארען אפיציעל אויפגענומען פאר רב‪ ,‬זענען שוין געווען אידען‬
‫אפילו זקנים וואס האבען שוין פאר לאנגע יארען פארלאזט ראדני סטריט ביהמ"ד – און פארלאזט די גאנצע קיקעלע‬
‫קהל‪ ,‬נישט געוואלט הערען פון קיין שום זאך וואס האט צוטון מיט די אדמיניסטראציע פון סאטמאר זייט כ"ו אב‪,‬‬
‫יעדער איינער לפי טעמו וזמנו – האבען צוריק אנגעהויבען קומען דא און דארטען אין ביהמ"ד‪.‬‬

‫ר' אהרןס מענטשען האבען זיי נישט אפגעשוינט‪ ,‬מען האט די אידען נאכגעשריגען ביים דאווענען‪ ,‬זיי געפרעגט צו‬
‫זיי ווייסען ווי די בית הכסא'ס געפינען זיך‪ ,‬זיי נאך געשישקעט‪ ,‬און מען האט פון זיי גערעדט אויף די האטליינס און‬
‫וועב סייטס‪ .‬און פאר די אידען האט זיך נאכאמאל ארויס געוויזען‪ ,‬ווי גערעכט זיי זענען געווען ביים פארלאזען גאנץ‬
‫סאטמאר די אלע יארען‪ .‬זיי האבען ארויסגעקוקט אויף א טויש‪ ,‬זיי האבען ארויסגעקוקט אז עס זאל אנקומען דער‬
‫נייער רב וואס זאל צוריק שטעלן די קהילה ווי עס ברויך צו זיין‪ ,‬און די אלע שלעגערס און העצערס זאלען זיך גיין‬
‫לחיים ולשלום‪.‬‬

‫עס האט אנגעהויבען צו פליען פאשקעווילן יעדען טאג‪ ,‬מיט באליידיגענדע ווערטער אויפען רבין‪ ,‬וואס ער האט‬
‫געמישט און געזאגט פאר יעדען ראצער אנדערע ווערטער‪ .‬יעדער שנוק האט זיך אנגעהויבען טרויען אריינצוגיין צום‬
‫רבין און איבערפרעגן וועגען די וויליאמסבורגער רבנות‪ ,‬און אלעס איז געווארען אויסגעליפטערט אין די גאסן פאר‬
‫אלעמען‪ .‬און ר' אהרן איז שטיל‪ .‬ער ווייסט גאר נישט‪ ,‬ער זעט גארנישט‪ ,‬און ער הערט גארנישט‪.‬‬

‫עס איז נאך אזעלעכע עזות און חוצפה קעגען א רבין און א טאטען נאך נישט פארגעקומען זייט שרייב ארבעט איז‬
‫באשאפען געווארען‪ .‬די אלע מעשים וואס ר' אהרןס מענשטן האבען אפגעטון פאר זייער רבין‪ ,‬וועט קיינמאל נישט‬
‫קענען פארענטפערט ווערען‪.‬‬

‫מען האט דעם ברך משה פארשעמט הונדערטער מאל בפניו און טויזענטער מאל שלא בפניו‪ .‬און דאס איז געטון‬
‫געווארען דורך א זון און דורך חסידים‪ .‬און אין די זעלבע צייט האבען די "חסידים" געהאלטען אין איין שרייען אז דער‬
‫וויליאמסבורגער רב ברענגט צוריק זיין טאטענס "שונאים"‪.‬‬

‫די גרעסטע "שונאים"‪" ,‬מתנגדים"‪" ,‬בני יואל" און אפילו "יאסל וואלדמאן" קענען זיך פארשטעקען מיט אלע זייער‬
‫מעשים וואס האבן במשך די תש"מ‪-‬תש"נ יארען געטון פארען ברך משה‪ ,‬וואס עס האבען געטון ר' אהרןס מענשטן‬
‫פון תשנ"ט‪-‬תשס"ו‪.‬‬

‫*‬

‫למעשה א וואך נאך יו"ט איז ר' זלמן לייב צריק געפארן אויף ירושלים ביז נאך שבועות ווען ער האט חתונה‬
‫געמאכט‪ .‬קודם האט ר' אהרן אפגעאטעמט אז דער ברודער איז אויפן אנדערען זייט אטלאנטיק און ביז ווי לאנג ער‬
‫וועט צריקומען וועט מען שוין האבן א קלארערען גאנג ווי אזוי אים אויפצועסן לעבעדיגערהייט‪ ,‬ווייל דער סטראשע‬
‫גאנג ארבעט נישט מיט אים‪.‬‬

‫איצט אין די טעג איז נולד געווארען א נייער ניגון‪" :‬עס זאל אלעס בלייבען ווי ביז איצט"‪ .‬דאס הייסט אז אין‬
‫וויליאמסבורג זאל זיך גארנישט טוישען וויאזוי עס איז געווען פאר פסח‪.‬‬

‫אלעס אקציעס וואס ר' אהרןס מענטשען האבען דורכגעפירט האט געזינגען דעם זעלבען ניגון‪ :‬עס זאל בלייבן‬
‫אזויווי עס איז געווען פאר פסח‪.‬‬

‫אויף אמאל‪ ,‬ברויך שוין וויליאמסבורג נישט קיין רב‪ ,‬און אויפאמאל איז שוין נישטא קיין שום פראבלעמען איןדי‬
‫קהילה און אין די מוסדות‪ .‬איך וועל אראפ ברענגען בערעל פריעדמאןס לשון וואס ער האט געזאגט ביי די מיטינג פון‬
‫אן א רב‪" :‬און‪ ,‬לעצטענס מוז איך פאר'ן עולם זאגן‪,‬‬ ‫קהל זונטאג חוה"מ וואסערע פראלעמען וויליאמסבורג האט ָ‬
‫ס'איז דא אסאך פראבלעמען ס'איז נישטא צו וועם זיך צו ווענדן‪ .‬ליידער אזוי איז עס‪ ,‬אפילו די דיינים אויך נישט‪.‬‬
‫מ'קען נישט‪ .‬דא אונז האבן מיר געהאט פאר צוויי וואכן איז דא אריינגעקומען א איד‪ ,‬ער האט זיך אויסגעוויינט דאס‬
‫הארץ‪ ,‬ער האט נישט צו וועמען צו גיין! איז וויכטיג‪ ,‬פאר די מוסדות איז וויכטיג עמיצן צו נעמען‪".‬‬

‫אבער אז די פוטש פירער האבען געזען אז דער פוטש גייט נישט ווי געפלאנט‪ ,‬עס האט יעדער געזען אז דער רבי‬
‫האט נישט אויפגענומען ר' אהרן‪ ,‬נאכדערצו ווען ר' אהרן האט געמאכט אזעלכע מיאוס'ע שריט‪ ,‬אריין צו גיין צו זיין‬
‫טאטען פארטאגס און פארלאנגען דעם רב הצעירשאפט‪ .‬האט מען באשלאסען אז עס איז ענדערש זיך ווייטער צו‬
 ‫פלאגען אן א רב‪ ,‬דער איד – וואס בערל דערציילט אז ער האט זיך אויסגעוויינט פאר אים – זאל בלייבען וויינען‪,‬‬
‫אלעס ווייל ר' אהרןס פלאן איז געווארען צונישט‪.‬‬

‫און דאס האט בערל מיט ר' אהרן געוויסט בעסער פון יעדען אז דער יונגערער ברידער פון ירושלים‪ ,‬טאר נישט‬
‫אנקומען קיין ניו יארק‪ .‬זיי האבן געוויסט פאראויס וואס עס גייט געשען אז יא‪ ,‬און ער וועט זיין אזוי גרויס ווי ר' אהרן‪,‬‬
‫אויב נישט גרעסער‪ .‬זיי האבען געוויסט אז טויזענטער אידען ווארטען באמת אויף דעם טאג וואס ר' זלמן לייב זאל‬
‫ווערען רב‪ ,‬און אינעם עתיד‪ ,‬א שטיקל מ"מ‪.‬‬

‫און דאס צו פארמיידען איז ר' אהרן געווען גרייט אלעס צו טאן‪ ,‬אפילו נישט מער וועלן אריין קומען אין‬
‫וויליאמסבורג‪ ,‬צו לאזען די קהילה און מוסדות ווייטער אויף הפקר‪ ,‬לאזען דעם איד וויינען‪ ,‬נעבעך‪...‬‬

‫*‬

‫די פוטש פירער האט זיך גענומען ארבעטען אויף ווייטערדיגע פלענער וויאזוי מען גייט אפהאלטען דאס ר' זלמן‬
‫לייב פון ווערן רב‪ .‬מען האט פלאנירט די מחלוקת מיט אלע דעטאלען‪ .‬בערל פרידמאן האט אבער מורא באקומען אז‬
‫דאס זיך קריגן גייט שאטן פארן נייעם בית המדרש דארט ווי ער און יצחק ראזנבערג האבן געמאכט א שיין לעבן‪ ,‬און‬
‫איצט וועט דאס אלעס קומען צו א האסטיגען אפשטעל‪ .‬נו‪ ,‬וואס טוט מען‪ ,‬מען גייט מאכן א מיטונג‪ ,‬א אסיפה מיט‬
‫אלע קהלס לייט פון איבער גרעיטער ניו יארק‪ .‬די מיטונג איז באשטומט געווארן אויף א' אמור אין ת"ת ויואל משה‪.‬‬

‫אסיפה יום א' אמור תשנ"ט באולם ויואל משה‬

‫אכן‬
‫אמַ‬
‫אן אסיפה‪ .‬איך מוז ד ָ‬
‫אמען גערופן ַ‬
‫א צוז ַ‬
‫אט ד ָ‬
‫אן‪ :‬מורי ורבותי‪ ,‬ברוכים הבאים‪ ,‬מען ה ָ‬
‫ר' בערל פריעדמ ַ‬

‫אמסבורג‪ ,‬פון קרית יואל און פון‬

‫ארק‪ ,‬פון ווילי ַ‬
‫פַ‬
‫א ּ‬
‫אר ָ‬
‫אז מען איז געקומען פון ב ָ‬
‫א ַ‬
‫א צוויי דריי הקדמות‪ .‬קודם זע איך ד ָ‬
‫ַ‬

‫אלע איין קהלה‪ַ ,‬‬

‫א‬ ‫אז מיר זענען ַ‬
‫א אין די געגענט‪ .‬פשט פון די מיטינג איז קודם צו ווייזן ַ‬
‫אנסי‪ ,‬פון אונזערע קהלות ד ָ‬
‫מָ‬

‫אלט‬
‫אך פון די אידן זענען מעמבערס פון דעמ ָ‬
‫אס ַ‬
‫אט עס מייסד געווען אין שנת תש"ח‪ ,‬און ַ‬
‫אס דער רבי זי"ע ה ָ‬
‫קהלה וו ָ‬

‫אר לכאורה‪.‬‬
‫אן ערך פון ‪ 15‬י ָ‬
‫אס איז שוין ַ‬
‫אן‪ ,‬וגם אני בתוכם‪ .‬ד ָ‬
‫ָ‬

‫אל זיין‬
‫אז זיין קהלה ז ָ‬
‫אלט ַ‬
‫אט געוו ָ‬
‫אמען‪ ,‬ער ה ָ‬
‫אלטן צוז ַ‬
‫אלן זיך ה ַ‬
‫אז אידן ז ָ‬
‫אט געגרינדעט די קהלה ַ‬
‫דער רבי ה ָ‬

‫אגן אין זיינע דרשות‪ ,‬סיי לטובת תיקון הדת‪ ,‬און סיי לטובת צו זיין ערבות איינער אויפן‬
‫אראייניגט‪ ,‬ער פלעגט עס ז ָ‬
‫פַ‬

‫אך בפרט איידער‬

‫אבן געהערט זיינע דרשות‪ ,‬מיר געדענקן נ ָ‬
‫אבן מיר געווייקט ביים רבי'ן‪ ,‬מיר ה ָ‬
‫אלע ה ָ‬
‫אנדערן‪ ,‬אונז ַ‬
‫ַ‬

‫אט געבעטן דעם עולם מען‬

‫אלטן אַ דרשה און ה ָ‬
‫אר ה ַ‬
‫ארן קיין ארץ ישראל‪ ,‬פלעגט ער שבת בעפ ָ‬
‫אוועקגעפ ָ‬
‫ער איז ַ‬

‫אגט די גמרא‪" :‬אלמלא היו ישראל באגודה אחת אין כל אומה‬

‫אל זיין באחדות‪ .‬ווי אויך ז ָ‬
‫אל זיך נישט קריגן‪ ,‬מען ז ָ‬
‫זָ‬

‫ולשון יכולה לשלוט בהם"‪.‬‬

 ‫אלע הערן‬
‫אן די קהלה‪ ,‬און מיר ַ‬
‫אל זיין געזונט פירט ָ‬
‫אז דער רבי ז ָ‬
‫אבן מיר די זכיה ַ‬
‫אר ה ָ‬
‫אנציג י ָ‬
‫די לעצטע צוו ָ‬

‫ארט‪ ,‬מיר זענען מסתופפים בצלו‪ ,‬און יעדער איינער פון אונז איז מתפלל ער‬
‫אגט און מיר זענען מקבל זיין וו ָ‬
‫אס ער ז ָ‬
‫וו ָ‬

‫אל אונז פירן קעגן משיח'ן‪.‬‬

‫ארק און ער ז ָ‬
‫אל זיין געזונט און שט ַ‬
‫זָ‬

‫אכט די מיטינג וועט‬

‫אז היינט נ ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אכן‪ ,‬וויל איך ענק ז ָ‬
‫אך געטומעלט וועגן רבנות ז ַ‬
‫אס ַ‬
‫אט זיך לעצטענס ַ‬
‫עס ה ָ‬

‫אס‬
‫אז ד ָ‬
‫אטוטן ַ‬
‫אס ענין פון רבנות שטייט אין די שט ַ‬
‫אן‪ ,‬ד ָ‬
‫אס צו ט ָ‬
‫ארנישט וו ָ‬
‫אט ג ָ‬
‫ארנישט רעדן וועגן רבנות‪ ,‬ס'ה ָ‬
‫גָ‬

‫אטוטן ביכעלע‪ ,‬און ווער עס וויל וועל איך‬

‫אס שט ַ‬
‫אהער געברענגט ד ָ‬
‫אב ַ‬
‫אר צום רבי'ן‪ .‬אויסדריקליך! איך ה ָ‬
‫אנגט נ ָ‬
‫אל ַ‬
‫בַ‬

‫ארקטיקל ‪ 5‬נומ‪1.‬‬
‫א טובים מיטינג? אין ַ‬
‫א רעכט צו רופן ַ‬
‫אט ַ‬
‫אבן מענטשן געפרעגט ווער עס ה ָ‬
‫עס אים ווייזן‪ .‬אויך ה ָ‬

‫אר נויטיג‪ .‬דער פשט‬

‫אלט עס פ ַ‬
‫פרעזידענט ה ַ‬
‫אפט ווי דער ּ‬
‫אזוי ָ‬
‫אלטן ווערן ַ‬
‫אלן געה ַ‬
‫אמלונגען ז ָ‬
‫ארז ַ‬
‫אז טובים פ ַ‬
‫שטייט ַ‬

‫ארף עס‬
‫אז מען ד ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אדער ער ז ָ‬
‫א טובים מיטינג‪ָ ,‬‬
‫אבן ַ‬
‫ארף ה ָ‬
‫אז מען ד ַ‬
‫פרעזידענט זעט איין ַ‬
‫דערפון איז‪ :‬ווען דער ּ‬

‫אז מיר‬
‫אר נויטיג ַ‬
‫אלטן פ ַ‬
‫אבן מיר געה ַ‬
‫אז מ'ברויך עס קען מען עס אויך רופן‪ .‬ממילא ה ָ‬
‫אבער ַ‬
‫אכן‪ ,‬יעדן חודש אויך‪ָ .‬‬
‫מַ‬

‫אך אין פרק‪" :‬אז נדברו איש אל רעהו ויקשב ה' וישמע" — ווען אידן רעדן‬
‫אמענקומען‪ ,‬ווי עס שטייט די וו ָ‬
‫מוזן זיך צוז ַ‬

‫אן‪.‬‬
‫אך אויפט ָ‬
‫אס ַ‬
‫א און מען קען ַ‬
‫אמען העלפט דער אויבערשטער‪ ,‬ווייל די שכינה איז ד ָ‬
‫זיך צוז ַ‬

‫אפן פון די תקנות‪ ,‬איז אויך זייער וויכטיג‬

‫אגר ַ‬
‫אר ַ‬
‫פַ‬
‫אס איז וויכטיג צו וויסן איינס פון די ּ‬
‫א וו ָ‬
‫אגן ד ָ‬
‫אך ז ָ‬
‫איך וויל נ ָ‬

‫אס איז געווען יענעם שבת‬

‫א דבר ידוע מען ווייסט וו ָ‬
‫אנצע מעשה‪ ,‬ס'איז ַ‬
‫אגַ‬
‫ווייל עס איז געווען ביי די לעצטע מיטינג ַ‬

‫ארפן די מענטשן‪ ,‬ממילא וויל איך‬

‫ארויסוו ַ‬
‫אל ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אנגט ַ‬
‫ארל ַ‬
‫אט פ ַ‬
‫אן איבערקערעניש אין בית המדרש‪ ,‬און מען ה ָ‬
‫ַ‬

‫אפן ווען איינער פירט זיך נישט אויף ווי מעןן‬

‫אגר ַ‬
‫אר ַ‬
‫פַ‬
‫א פינף זעקס ּ‬
‫ארבעט‪ .‬ס'ענען ד ָ‬
‫אס ַ‬
‫אזוי ד ָ‬
‫ארליינען ווי ַ‬
‫אויך פ ָ‬

‫אז ער שעדגיט קהל'ס אינטערעסן‪ ,‬ווי עס שטייט‬

‫ארף‪ .‬איינס פון די אויב חלילה "סאני שמעניה"‪ ,‬איינס פון די איז ַ‬
‫דַ‬

‫אגע‬
‫א קל ַ‬
‫אריין ַ‬
‫ארבעט קעגן די אינטערעסן פון די קהלה‪ ,‬אויב עס קומט ַ‬
‫אף פינף‪ :‬אויב ער ַ‬
‫אגר ַ‬
‫אר ַ‬
‫פַ‬
‫ארטיקל צען ּ‬
‫אין ַ‬

‫אגע איז‬
‫ארשן און אונטערזוכן צו די קל ַ‬
‫אמיסיע פון דריי מיטגלידער אויספ ָ‬
‫אקָ‬
‫ארף ַ‬
‫א מיטגליד פון די קהלה‪ ,‬ד ַ‬
‫קעגן ַ‬

‫אטרעפענדעם אויפן סמך פון די אויבן‬

‫אס רעכט אויסצושליסן דעם ב ַ‬
‫אבן די טובים ד ָ‬
‫אמת‪ .‬און אויב עס איז ריכטיג ה ָ‬

‫אלן‪.‬‬
‫אויסגערעכנטוע פ ַ‬

‫אז ער‬
‫אגע קעגן אימיצן ַ‬
‫א קל ַ‬
‫אריין ַ‬
‫אגן אויב ס'קומט ַ‬
‫אטוטן ז ָ‬
‫אז די שט ַ‬
‫ארויסברענגען איז ַ‬
‫א ַ‬
‫אס איך וויל ד ָ‬
‫וו ָ‬

‫ארפן דריי מיטגלידער‬

‫ארף צו זיין‪ ,‬ד ַ‬
‫אט זיך נישט אויפגעפירט ווי עס ד ַ‬
‫אדער ער ה ָ‬
‫פעס געשעדיגט‪ָ ,‬‬
‫אט ע ּ‬
‫הָ‬

‫א קנס עס קומט‬
‫אר ַ‬
‫אס פ ַ‬
‫אכדעם וו ָ‬
‫אך און מען ברענגט עס צוריק צו קהל‪ ,‬און די טובים פסק'נען נ ָ‬
‫ארשן די ז ַ‬
‫אויספ ָ‬

‫אן‪.‬‬
‫אבן מיר געט ָ‬
‫אזוי ה ָ‬
‫אים‪ַ .‬‬
 ‫א שערוריא אין בית‬
‫אמט‪ ,‬יעדער ווייסט ס'איז געווען ַ‬
‫ארד ַ‬
‫אפַ‬
‫אט ד ָ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫איך וויל נישט איבער'חזר'ן וו ָ‬

‫אן ווי עס‬

‫אבן געט ָ‬
‫אבער מיר ה ָ‬
‫ארן רבי'ן‪ָ ,‬‬
‫ארן בית המדרש‪ ,‬נישט קיין כבוד פ ַ‬
‫המדרש‪ ,‬ס'איז נישט געווען קיין כבוד פ ַ‬

‫אבן געברויכט צוריק צו קומען‪ ,‬און‬

‫אט געשטעלט דריי מענטשן און די דריי מענטשן ה ָ‬
‫אטוטן‪ .‬מען ה ָ‬
‫שטייט אין די שט ַ‬

‫אכנישט געקומען‪,‬‬
‫אט מען שוין גע'קנס'ט‪ ,‬געוויסע מענטשן זענען נ ָ‬
‫א קנס‪ .‬געוויסע מענטשן ה ָ‬
‫אכדעם ַ‬
‫ארויסגעבען נ ָ‬
‫ַ‬

‫אבן געקענט‪.‬‬
‫אס מיר ה ָ‬
‫אן וו ָ‬
‫אבן געט ָ‬
‫אז מיר ה ָ‬
‫ארויסברענגען ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אב געוו ָ‬
‫אס איך ה ָ‬
‫א הקדמה וו ָ‬
‫אר געווען ַ‬
‫אס איז נ ָ‬
‫דָ‬

‫אט‬
‫אר ַ‬
‫אק ָ‬
‫אג‪ָ ,‬‬
‫אטָ‬
‫ארבעט ‪ 24‬שעה ַ‬
‫אגן גע ַ‬
‫אכן קען מען ז ָ‬
‫אבן די ראשי הקהלה אין די לעצטע דריי וו ָ‬
‫אויסער דעם ה ָ‬

‫פצושטילן‪.‬‬
‫אּ‬‫אפן אינמיטן‪ָ ,‬‬
‫אביסל געשל ָ‬
‫ַ‬

‫אנט‪ ,‬איך גיי‬

‫אן אויף דער אייגענער ה ַ‬
‫אבן געט ָ‬
‫אל‪ ,‬מענטשן ה ָ‬
‫אנטר ָ‬
‫ארויס פון ק ָ‬
‫אס איז געשען ליידער‪ ,‬ס'איז ַ‬
‫וו ָ‬

‫אט נישט‬
‫אס קהל ה ָ‬
‫אנט‪ ,‬וו ָ‬
‫אן אויף דער אייגענער ה ַ‬
‫אט מען געט ָ‬
‫ארירן קיין יחיד‪ ,‬פון ביידע צדדים ה ָ‬
‫אבַ‬
‫נישט ד ָ‬

‫א כח‪,‬‬
‫אבן ַ‬
‫אז די טובים ה ָ‬
‫אגן ַ‬
‫אטרויט‪ .‬ווי איך קודם ז ָ‬
‫אט זיי נישט ב ַ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫אט נישט געהייסן‪ ,‬וו ָ‬
‫אלט און קהל ה ָ‬
‫געוו ָ‬

‫א בית דין און‬

‫א כח פון ַ‬
‫אבן ַ‬
‫אז די טובים ה ָ‬
‫אגט ווען מיר זענען געווען חול המועד פסח ביים רבי'ן‪ַ ,‬‬
‫אט געז ָ‬
‫דער רבי ה ָ‬

‫אשליסן‪.‬‬
‫אלעס ב ַ‬
‫קענען ַ‬

‫אמען געקומען צו‬

‫א צוז ַ‬
‫א בית דין‪ ,‬מיר זענען זיך ד ָ‬
‫אל זיך אויפפירן ווי ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אכן‪ :‬קודם וויל איך ַ‬
‫איז צוויי ז ַ‬

‫א בית דין‪ ,‬עס‬

‫אזוי ווי ַ‬
‫ארט‪ַ .‬‬
‫אס וו ָ‬
‫ארף בעטן ד ָ‬
‫אבער ער ד ַ‬
‫אגן‪ָ ,‬‬
‫אט צו ז ָ‬
‫אס ער ה ָ‬
‫אגן זיין מיינונג וו ָ‬
‫רעדן‪ ,‬יעדער קען ז ָ‬

‫אגט‬
‫א געז ָ‬
‫אס ווערט ד ָ‬
‫ארט וו ָ‬
‫פ‪ ,‬און יעדעס וו ָ‬
‫א טעי ּ‬
‫א ַ‬
‫אבן ד ָ‬
‫אז מיר ה ָ‬
‫אנשטענדיג‪ .‬צווייטענס וויל איך מעלדן ַ‬
‫אל זיין ַ‬
‫זָ‬

‫אל זיך נישט מזלזל‬

‫אל זייןן בדרך כבוד‪ ,‬מען ז ָ‬
‫פעליר איך צו יעדן איינעם עס ז ָ‬
‫אּ‬‫ארשריבן ווערן לדורות‪ .‬ממילא ַ‬
‫וועט פ ַ‬

‫אס‬
‫אן צוריק איינצושטעלן ד ָ‬
‫אטָ‬
‫אס מיר קענען ד ָ‬
‫אדלען בכובד ראש וו ָ‬
‫אה ַ‬
‫אל ב ַ‬
‫אנדערן‪ ,‬און מען ז ָ‬
‫זיין איינער דעם ַ‬

‫אחדות אין די קהלה‪.‬‬

‫אגן דער‬
‫אזויפיל ז ָ‬
‫אט עטץ? קען איך ענק ַ‬
‫פלענער ה ָ‬
‫א ּ‬
‫אר ַ‬
‫אס פ ַ‬
‫אס טוען די ראשי הקהלה? וו ָ‬
‫אך פרעגן‪ :‬וו ָ‬
‫אס ַ‬
‫ַ‬

‫אל זיך נישט שעדיגן‬

‫אבן אחדות‪ ,‬מען ז ָ‬
‫אל ה ָ‬
‫אר‪ ,‬מען ז ָ‬
‫אזוי ווי עס איז געווען בעפ ָ‬
‫אל זיין ַ‬
‫אן פון יעצט איז עס ז ָ‬
‫פל ַ‬
‫ּ‬

‫אט גרויסע‬
‫אמען‪ ,‬די ישיבה ה ָ‬
‫אגר ַ‬
‫אט גרויסע פר ָ‬
‫אנדערן‪ ,‬קהל ה ָ‬
‫אשן איינער דעם ַ‬
‫אנדערן‪ ,‬און נישט סטר ַ‬
‫איינער דעם ַ‬

‫אז‬
‫אט לענצטענס‪ ,‬יעדער ווייסט ַ‬
‫אליין ה ָ‬
‫אס קהל ַ‬
‫אגן וו ָ‬
‫ארבעט‪ .‬איך קען ענק ז ָ‬
‫אנגיין מיט די ַ‬
‫אמען‪ ,‬יעדער מוז ָ‬
‫אגר ַ‬
‫פר ָ‬

‫אס‬
‫אליין קען ד ָ‬
‫אללער‪ ,‬קהל ַ‬
‫אן ד ָ‬
‫א מילי ָ‬
‫אסט גרויסע געלטער‪ ,‬איבער ַ‬
‫אס ק ָ‬
‫אס ד ָ‬
‫א נשים מקוה וו ָ‬
‫ארף צו בויען ַ‬
‫מען ד ַ‬

‫אלפן‬
‫אט געה ָ‬
‫ארבעט‪ ,‬ער ה ָ‬
‫אט זייער געטריי גע ַ‬
‫אט דעם קרית יואל'ער רב‪ ,‬ער ה ָ‬
‫א געה ַ‬
‫אבן ד ָ‬
‫אפן‪ ,‬מיר ה ָ‬
‫נישט ש ַ‬

‫אט‬
‫א טומל ה ָ‬
‫אז ַ‬
‫ארן ַ‬
‫אזוי ווי עס איז איצט געוו ָ‬
‫אבער ַ‬
‫אללער‪ָ ,‬‬
‫אן ד ָ‬
‫א מילי ָ‬
‫אט ער שוין ַ‬
‫פלעדזשעס ה ָ‬
‫אס געלט‪ּ .‬‬
‫אפן ד ָ‬
‫שַ‬

‫א נישט מיט‬
‫זיך דער עולם מתרשל געווען און מען גיט נישט קיין געלט‪ .‬וויל איך בעטן דעם עולם מען טריצט ד ָ‬
 ‫א נייעם‬
‫אל בויען ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אט געהייסן ַ‬
‫אסן און דער רבי ה ָ‬
‫אשל ָ‬
‫אט ב ַ‬
‫אז קהל ה ָ‬
‫אך יעדער ווייסט ַ‬
‫קיינעם‪ .‬די זעלבע ז ַ‬

‫אר בערך‬
‫ארקויפט זיצן פ ַ‬
‫אבן פ ַ‬
‫אללער‪ .‬מיר ה ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫איעקט פון ‪ 25‬מילי ָ‬
‫פר ָ‬
‫א ּ‬
‫אס איז ַ‬
‫אז ד ָ‬
‫בית המדרש‪ .‬יעדער ווייסט ַ‬

‫אלבן‬
‫אהַ‬
‫אללער‪ַ .‬‬
‫אן ד ָ‬
‫אלב מילי ָ‬
‫אהַ‬
‫אקומען פינף און ַ‬
‫אריינב ַ‬
‫אבן פון דעם ַ‬
‫אללער ווערט‪ ,‬מיר ה ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫פון ‪ 14‬ביז ‪ 15‬מילי ָ‬

‫פלעדזשעס‪ ,‬און מיר‬

‫אללער אין ּ‬
‫אן ד ָ‬
‫פע צוויי מילי ָ‬
‫אּ‬‫אבן קנ ַ‬
‫אקומען אין נדבות‪ ,‬און מיר ה ָ‬
‫אבן מיר ב ַ‬
‫אללער ה ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫מילי ָ‬

‫אז‬
‫אגן זיי ַ‬
‫אלן אידן און מיר ז ָ‬
‫אז ווען מיר ק ָ‬
‫אללער‪ .‬און מיר שטייען היינט ַ‬
‫אן ד ָ‬
‫אגעדזש פון דריי מילי ָ‬
‫אמָ‬
‫אבן גענומען ַ‬
‫הָ‬

‫א וועט זיין‪.‬‬
‫אס ד ָ‬
‫אגט ער‪ :‬איך וויל נישט געבן ווייל איך ווייס נישט וו ָ‬
‫פעימענט ז ָ‬
‫אך שולדיג מיטן ּ‬
‫דו ביזט נ ָ‬

‫אבער מיט וועמען טריצט מען? מען טריצט חלילה מיט זיך! חלילה‬
‫אגן‪ָ ,‬‬
‫אס צו ז ָ‬
‫מורי ורבותי‪ :‬איך שעם זיך ד ָ‬

‫אב‬
‫אלער‪ ,‬איך ה ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫פע ניין מילי ָ‬
‫אּ‬‫אך שוין היינט קנ ַ‬
‫ארט ליגט ד ָ‬
‫אזוי וועט עס עס צוגרונט גיין‪ .‬ד ָ‬
‫אל בלייבן שטיין ַ‬
‫מיר ז ָ‬

‫אנקי בינזעס‪ ,‬עס וועט חלילה צוגרונט גיין‪ .‬ס'איז נישט שייך צו‬
‫אז עס איז מ ָ‬
‫אל נישט מיינען ַ‬
‫עס אויסגערעכנט‪ ,‬מען ז ָ‬

‫אס‬
‫אלער‪ ,‬ד ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫אלב מילי ָ‬
‫אהַ‬
‫אבן שוין געגעבן די פינף און ַ‬
‫אס ה ָ‬
‫פט די אידן וו ָ‬
‫אגן צו נעמען אידיש געלט‪ ,‬איבערהוי ּ‬
‫זָ‬

‫אל זיך צוריק‬

‫אס‪ .‬וויל איך בעטן יעדער ז ָ‬
‫אך היימישע אידן‪ ,‬מען וועט חלילה נישט קענען גיין אויף דער ג ַ‬
‫זענען ד ָ‬

‫אר'תלכית'וועט קיין איין‬

‫אז עס ווערט נישט פ ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אזויפיל ז ָ‬
‫אבן דעם פולן צוטרוי‪ .‬איך קען ענק ַ‬
‫מתאמץ זיין און צוריק ה ָ‬

‫אלירן די געלטער‪ ,‬ר' חיים יושע געלבשטיין מיט ר'‬

‫אנטר ָ‬
‫אס ק ָ‬
‫אמיטע וו ָ‬
‫ארבעטער אין די ק ָ‬
‫אב זייער גוטע ַ‬
‫פעני‪ ,‬מיר ה ָ‬
‫ּ‬

‫אריין איז אויפן‬

‫אס קומט ַ‬
‫פעני וו ָ‬
‫פיוטער‪ ,‬יעדע ּ‬
‫אמ ּ‬
‫אקָ‬
‫אריין צו דוד הערש'ן אין ַ‬
‫אק און די געלטער קומען ַ‬
‫ישעי' וויינשט ָ‬

‫אלע דברי רינון‬

‫אלן עס נישט אונטערשרייבן‪ .‬די ַ‬
‫אס זיי צוויי ז ָ‬
‫אן דעם וו ָ‬
‫א טשעק ָ‬
‫ארויס ַ‬
‫פיוטער‪ ,‬און עס גייט נישט ַ‬
‫אמ ּ‬
‫קָ‬

‫אס מ'שעדיגט איז לעצטענס — איך מוז מוחה זיין ברבים — איך‬
‫אר‪ .‬אויסער דעם וו ָ‬
‫אס שעדיגט נ ָ‬
‫אן ד ָ‬
‫אס גייען ָ‬
‫וו ָ‬

‫א דבר טמא‪,‬‬
‫ארויסגעקומען אויפן אינטערנעט‪ .‬בכלל דער אינטערנעט איז ַ‬
‫אבער עס איז ַ‬
‫ווייס נישט צו יעדער ווייסט ָ‬

‫ארויס די גרעסטע צרה פון דעם‪.‬‬

‫אן‪ ,‬עס קומט ַ‬
‫אזוי ווי טעלעוויזש ָ‬
‫ליידער ַ‬

‫אן‬
‫אמען פון קהל ַ‬
‫אריינגעשריבן אין נ ָ‬
‫אט איך ַ‬
‫ארויסגעקומען דער אינטערנעט ה ָ‬
‫אר ווען עס איז ַ‬
‫אר צוויי י ָ‬
‫פַ‬

‫אט‬
‫אר‪ .‬ה ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫אמען פון ס ַ‬
‫אסט נישט קיין רעכט צו רעדן אין נ ָ‬
‫אז מען וועט דיר נעמען אין געריכט‪ ,‬ווייל דו ה ָ‬
‫התראה ַ‬

‫אגט‪ :‬איך רעד נישט פון קהל‪ ,‬איך רעד‬

‫אט געז ָ‬
‫אז ער הייסט רובין‪ ,‬און ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט געז ָ‬
‫ארשטעלט און ער ה ָ‬
‫ער זיך פ ַ‬

‫א מחאה‬
‫אריינגעלייגט ַ‬
‫אבן ַ‬
‫אנגען און מיר ה ָ‬
‫אר ביזטו נישט בעל הבית‪ .‬זענען מיר געג ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫אר סתם‪ ,‬און אויף ס ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫סַ‬

‫אני‪ ,‬מיר זענען‬

‫פַ‬
‫אמ ּ‬
‫א נייע ק ָ‬
‫פעס ַ‬
‫ארן ע ּ‬
‫אבער איצט איז געוו ָ‬
‫פגעשטילט‪ָ .‬‬
‫אּ‬‫אביסל ָ‬
‫אט זיך ַ‬
‫אין "דער איד" אויך‪ ,‬און ס'ה ָ‬

‫אנגען ווער עס איז‪.‬‬

‫אכנישט דערג ַ‬
‫נָ‬

‫אר‬
‫אטמ ַ‬
‫אזוי ס ַ‬
‫אנצע וועלט‪ .‬אונזערע שונאים שטייען און קוקן ווי ַ‬
‫אר די ג ַ‬
‫אכט זיך ללעג ולקלס פ ַ‬
‫רבותים‪ :‬מען מ ַ‬

‫אכן‪ ,‬ווי‬
‫אן‪ ,‬קיינער קען אונז חלילה נישט חרוב מ ַ‬
‫אזוי וויי ט ָ‬
‫אל‪ :‬קיינער קען אונז נישט ַ‬
‫אלעמ ָ‬
‫אג עס ַ‬
‫זעט אויס‪ .‬איך ז ָ‬
‫אקעט‬
‫אבער ס'איז רשעות‪ .‬מען טוט זיך אויס נ ַ‬
‫ארבעט ָ‬
‫ארעכנט זיך נישט‪ ,‬ס'איז קינדערישע ַ‬
‫אייגענע מענטשן‪ .‬מען ב ַ‬

‫אכט מיר אין פנים‪.‬‬

‫אס ווייל יעדער ל ַ‬
‫ארויסגיין אויף דער ג ַ‬
‫אנצע וועלט‪ .‬מען קען נישט ַ‬
‫אר די ג ַ‬
‫אשמוצט זיך פ ַ‬
‫און מען ב ַ‬

‫אדט עס אויסערגעווענליך‪ ,‬וויל איך‬

‫אר אונז ש ָ‬
‫אס פ ַ‬
‫אר זיך‪ .‬אויסער וו ָ‬
‫פפַ‬
‫אּ‬‫א פרעמדן מענטש‪ ,‬מען טוט זיך ָ‬
‫קומסט צו ַ‬

‫אדער‬
‫א שטיקל כח‪ָ ,‬‬
‫אר ַ‬
‫אט נ ָ‬
‫אל דערגיין ווער ס'ה ָ‬
‫אנץ קהל וועט צוהעלפן מען ז ָ‬
‫אגַ‬
‫אף ַ‬
‫מוחה זיין אויף דעם‪ ,‬און איך ה ָ‬

‫אנוועדן‬
‫אל ָ‬
‫אל עס מעלדן און מען ז ָ‬
‫א שטיקל השפעה‪ ,‬אויסצוגעפונען ווער די מחבלים זענען‪ ,‬ז ָ‬
‫אר ַ‬
‫אט נ ָ‬
‫ווער עס ה ָ‬

‫אר‪ .‬ווי עס שטייט אין די מגילה‪" :‬ואיככה אוכל וראיתי‬

‫אטמ ַ‬
‫אכן ס ַ‬
‫אל נישט חלילה חרוב מ ַ‬
‫אס מען קען מען ז ָ‬
‫אלעס וו ָ‬
‫ַ‬

‫אזוינע‬
‫פקעלעך מיט ַ‬
‫אן קי ּ‬
‫אר ַ‬
‫אר די וועלט‪ .‬וואו מען גייט איז פ ַ‬
‫אליין‪ ,‬אויך פ ַ‬
‫אך ַ‬
‫אבן זיך ד ָ‬
‫אגר ָ‬
‫באבדן מולדתי"‪ .‬מיר ב ַ‬

‫אס‪ ,‬און‬
‫אך אויך דיין ברודער‪ .‬אויסער דעם איז עס אויף דער ג ַ‬
‫אזוינע טענות‪ .‬אויף וועמען רעדסטו? דו רעדסט ד ָ‬
‫און ַ‬

‫פשטעלן‪.‬‬
‫אּ‬‫אס מוז זיך ָ‬
‫מיר מוזן מטכס עצה זיין‪ ,‬ד ָ‬

‫ארע קהלות‬
‫אטמ ַ‬
‫אלע ס ַ‬
‫א ַ‬
‫אמען געקומען ד ָ‬
‫א צוז ַ‬
‫אס מיר זענען זיך ד ָ‬
‫אליין וו ָ‬
‫אראייניגטן כח‪ ,‬מיט דעם ַ‬
‫אפַ‬
‫מיט ַ‬

‫אלעס איינס‪ ,‬און מיר זענען תחת דגלו פונעם‬

‫פרינטעלעך‪ ,‬מיר זענען ַ‬
‫א קיין ש ּ‬
‫אז מיר זענען איינס‪ ,‬ס'איז נישט ָ‬
‫צו ווייזן ַ‬

‫ארער קהלה‪ ,‬דער הייליגער צדיק‬

‫אט ַ‬
‫אל זיין געזונט‪ ,‬און מיר זענען אונטער די השפעה פונעם מייסד פון די ס ַ‬
‫רבי'ן ז ָ‬

‫אך‪ ,‬און ער וועט‬

‫אז ער שטייט אויף דער וו ַ‬
‫אפן ַ‬
‫ארן‪ ,‬און מיר ווייסן און מיר ה ָ‬
‫אלע י ָ‬
‫אט אויף אונז מגין געווען ַ‬
‫אס ה ָ‬
‫וו ָ‬

‫אכן‪.‬‬
‫אכן‪ .‬און איך בין נישט מקנא ווער עס וועט עס חרוב מ ַ‬
‫אזן עס חרוב מ ַ‬
‫נישט ל ָ‬

‫אז מיר‬
‫אן וועט דער אויבערשעטר העלפן ַ‬
‫פעס ט ָ‬
‫אמען ע ּ‬
‫אן‪ ,‬אויב מיר וועלן צוז ַ‬
‫ארנישט ט ָ‬
‫אליין קען מען ג ָ‬
‫אבער ַ‬
‫ָ‬

‫אז אימיצער וויל‬

‫אז עס וועט צוריק זיין אחדות צווישן אונז‪ ,‬און עס וועט זיין שלום על ישראל‪ ,‬און ַ‬
‫וועלן זוכה זיין ַ‬

‫ארט‪.‬‬
‫אס וו ָ‬
‫ארט וועלן מיר עס אים געבן ד ָ‬
‫אס וו ָ‬
‫נעמען ד ָ‬

‫אן עצה צו געבן?‬

‫פעס ַ‬
‫אדער ע ּ‬
‫ארט אין די רייע‪ָ ,‬‬
‫אס וו ָ‬
‫וויל אימיצער נעמען ד ָ‬

‫ארשידענע‬
‫אמען ביי פ ַ‬
‫ארבעטן צוז ַ‬
‫ארער קהלה אין קרית יואל‪ ,‬מיר ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫פרעזידענט פון די ס ַ‬
‫ר' אברהם דער ּ‬

‫אן עצה צו דעם‪.‬‬

‫פעס ַ‬
‫פעס אויסדריקן ע ּ‬
‫אל זיך ע ּ‬
‫געלעגענהייטן‪ ,‬וועלן מיר אים בעטן ער ז ָ‬

‫אכט‬
‫אז איך טר ַ‬
‫אגט און עס איבער'חזר'ן‪ַ ,‬‬
‫אט געז ָ‬
‫אס ר' בערל ה ָ‬
‫אס וו ָ‬
‫אגן ד ָ‬
‫אר ז ָ‬
‫ר' אברהם וויעדער‪ :‬איך קען נ ָ‬

‫אווייז‬
‫אלץ געוען‪ ,‬איז דער גרעסטער ב ַ‬
‫אס עס איז ַ‬
‫אכן‪ ,‬און וו ָ‬
‫אר וו ָ‬
‫פָ‬
‫פילט די לעצטע ּ‬
‫פגעש ּ‬
‫אּ‬‫אט זיך ָ‬
‫אזוי עס ה ָ‬
‫אריין ווי ַ‬
‫ַ‬

‫אץ‪ ,‬דער ציל‬

‫פל ַ‬
‫אס ּ‬
‫אדָ‬
‫אריינצוגיין אין פרטים איז נישט ד ָ‬
‫פצושטעלן‪ .‬ווייל ַ‬
‫אּ‬‫אלעס ָ‬
‫אן איז ַ‬
‫אס מען ברויך צו ט ָ‬
‫אז וו ָ‬
‫ַ‬

‫אר איז די הייליגסטע קהלה אויף דער וועלט‪,‬‬

‫אטמ ַ‬
‫אז ס ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אזוי ווי ר' בערל ה ָ‬
‫אלט געברויכט צו זיין ַ‬
‫וו ָ‬

‫אל בלייבן די הייליגסטע קהלה און די שענסטע און‬

‫אכן זיכער עס ז ָ‬
‫ס'איז געווען און ס'איז יעצט און מען ברויך מ ַ‬
 ‫אשמוצן‬
‫אס און וועמען טוט מען ב ַ‬
‫אריין מען גייט דערציילן מעשיות‪ ,‬וו ָ‬
‫אכט ַ‬
‫גרעסטע קהלה אויף דער וועלט‪ .‬איך טר ַ‬

‫אס אחריות?‬
‫אשמוצט? ווער נעמט אויף זיך ד ָ‬
‫ארויס פון דעם? און ווער ווערט ב ַ‬
‫אס קומט ַ‬
‫מיט דעם? וו ָ‬

‫אגן‪.‬‬
‫אס מען וועט ז ָ‬
‫אגן וו ָ‬
‫אל ברייטער איך וועל עס זיין‪ ,‬וועט מען ז ָ‬
‫אמ ָ‬
‫אז מען ברויך רעדן ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אבער איך ה ַ‬
‫ָ‬

‫אס מען הערט ווי‬

‫אזעלכע ווערטער וו ָ‬
‫אלן ווערטער השם ישמרנו צו הערן ַ‬
‫אזט פ ַ‬
‫אם און מען ל ָ‬
‫אינגעלייט נעמען זיך צוז ַ‬

‫אבער מ'ברויך‬
‫ארשטייט זיך יעדער וועט קומען מיט טענות מיט דעם און מיט יענעם‪ָ ,‬‬
‫אזוי‪ .‬ס'טוט וויי‪ .‬פ ַ‬
‫מענטשן רעדן ַ‬

‫אלט‪ .‬איך‬
‫ארשטיין וואו מען ה ַ‬
‫אר מגלה זיין טפח און מען ברויך פ ַ‬
‫ארירט‪ .‬מען קען נ ָ‬
‫אס ב ַ‬
‫אן‪ ,‬וו ָ‬
‫קוקן וואו קומט מען ָ‬

‫אזוי‬
‫אל צוריקגיין ַ‬
‫אז עס ברויך זיין שלום במחנינו‪ .‬עס ז ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אס ר' בערל ה ָ‬
‫אצענט וו ָ‬
‫פר ָ‬
‫שטיץ הונדערט ּ‬

‫אז‬
‫אף ַ‬
‫אל זיין שלום צווישן אונז‪ ,‬און איך ה ָ‬
‫אז עס ז ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אזוי ווי ר' בערל ה ָ‬
‫אר פסח ַ‬
‫ווי עס איז געווען פ ַ‬

‫אס‬
‫אנדערע וו ָ‬
‫אפן זיך אינגעלייט צו ַ‬
‫אמען ש ַ‬
‫אס איז דער גרעסטער כבוד שמים‪ .‬און ט ָ‬
‫אז ד ָ‬
‫ארשטייט ַ‬
‫יעדער איינער פ ַ‬

‫אס עס איז געווען דעם רבין'ס‬

‫ארשרייען אויפן גרעסטן אופן‪ .‬ווייל ווער עס ווייסט וו ָ‬
‫אס פ ַ‬
‫ווילן בונטעווען‪ ,‬ברויך מען ד ָ‬

‫אט‬ ‫פᤞנקטליך וו ָ‬
‫אס דער רבי ה ָ‬ ‫א קהל‪ ,‬ווייסט מען ּ‬
‫אן ַ‬
‫אלן זיך רייבן ָ‬
‫אקציעס און אינגעלייט ז ָ‬
‫מיינונג אויף אייגענע ַ‬

‫אמער קיינער טוט נישט‬

‫אן‪ ,‬ט ָ‬
‫א קהל‪ ,‬קהל ברויך צו ט ָ‬
‫א ַ‬
‫אגט אויף זיי‪ .‬ס'איז ד ָ‬
‫אט געז ָ‬
‫אס דער רבי ה ָ‬
‫אלטן און וו ָ‬
‫געה ַ‬

‫אן‪ .‬און איך שטיץ‬

‫אל ט ָ‬
‫אמען רופן קהל און קהל ז ָ‬
‫אל צוז ַ‬
‫אם געווען מען ז ָ‬
‫אטז ַ‬
‫אר איז ר ַ‬
‫אכן‪ .‬דערפ ַ‬
‫אזעלכע ז ַ‬
‫געשען ַ‬

‫אז פון‬
‫אף מיטן אויבערשטנ'ס הילף ַ‬
‫אגט‪ .‬און איך ה ָ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אס ר' בערל ה ָ‬
‫אלוציע וו ָ‬
‫אצענט די רעז ָ‬
‫פר ָ‬
‫הונדערט ּ‬

‫א כבוד שמים‪.‬‬
‫ארויסקומען ַ‬
‫דעם וועט ַ‬

‫אן די מעשה אלימות זענען‬

‫אבן געט ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫אז די מענטשן וו ָ‬
‫ארק מסתבר ַ‬
‫אוויטש‪ :‬ס'איז שט ַ‬
‫אמ ָ‬
‫אבר ַ‬
‫ר' אליעזר ַ‬

‫אכן‪.‬‬
‫אזוינע ז ַ‬
‫אן ַ‬
‫אבן געט ָ‬
‫אז זיי ה ָ‬
‫א ביי דעם טיש‪ ,‬מען ווייזט נישט קיין פינגער אויף אונזערע מענטשן ַ‬
‫קיין איינער נישט ָ‬

‫אצינד אויך נישט ד ָ‬

‫א‬ ‫אז זיי זענען ַ‬
‫אן און קומען כסדר מיט טענות‪ ,‬איז אויך מסתבר ַ‬
‫אבן נישט געט ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫און אפילו די וו ָ‬

‫אט עווענטועל געברויכט‬

‫אבן טענות און מען ה ָ‬
‫אז די אידן ה ָ‬
‫אט קהל געפילט ַ‬
‫אמער ה ָ‬
‫אכט‪ .‬ט ָ‬
‫ביי דעם טיש היינט נ ַ‬

‫אס מען‬
‫אלוציע וו ָ‬
‫אז די רעז ָ‬
‫אל מען פילן ַ‬
‫אלוציע ז ָ‬
‫א רעז ָ‬
‫אכט ַ‬
‫אז מען מ ַ‬
‫אליסטיש‪ ,‬און ַ‬
‫ארף מען זיין רע ַ‬
‫אכן די מיטינג ד ַ‬
‫מַ‬

‫אס ברויזן אין די‬

‫ארואיגן די געמיטער וו ָ‬
‫אל ב ַ‬
‫אט‪ ,‬און עס ז ָ‬
‫אבן דעם געוואונטשענעם רעזולט ַ‬
‫אל ה ָ‬
‫אננעמען ז ָ‬
‫וועט ָ‬

‫אסן‪.‬‬
‫גַ‬

‫ארשטיין צי‬
‫אס וועט פ ַ‬
‫אר צו די ג ַ‬
‫אלטן איז זייער גוט‪ ,‬די שאלה איז נ ָ‬
‫אז מיר גייען צוריק צום ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אר אונז צו ז ָ‬
‫פַ‬

‫אבן גענומען שריט צי נישט‪.‬‬

‫מיר ה ָ‬

‫אנקרעטעס?‬
‫אגן ק ָ‬
‫ארצושל ָ‬
‫אן פ ָ‬
‫פל ַ‬
‫א ּ‬
‫פעס ַ‬
‫אסט ע ּ‬
‫ר' בערל‪ :‬דו ה ָ‬
 ‫אן‪.‬‬
‫פל ַ‬
‫א ּ‬
‫אך קהל מיט ַ‬
‫אן‪ ,‬געווענליך קומט ד ָ‬
‫פל ַ‬
‫א ּ‬
‫פעס ַ‬
‫אט ע ּ‬
‫אמיר הערן צי קהל ה ָ‬
‫ר' אליעזר‪ :‬קודם ל ָ‬

‫א צעטל‬
‫אט אונטערגעריק ַ‬
‫איינער ה ָ‬

‫ארף עס‬
‫אט עס געשריבן‪ ,‬ד ַ‬
‫א בזיון‪ ,‬און ווער עס ווייסט ווער עס ה ָ‬
‫אר ַ‬
‫אס איז נישט קיין כבוד נ ָ‬
‫ר' בערל‪ :‬ד ָ‬

‫קומען מעלדן און מען וועט אים דן זיין‪.‬‬

‫אכן‪" .‬שכן חובת כל היצורים"‬

‫אס עס איז געווען אין די דריי וו ָ‬
‫א וו ָ‬
‫ארגעס ָ‬
‫אל פ ַ‬
‫ארירן מען ז ָ‬
‫ר'‪ :..........‬מיר דעקל ַ‬

‫אך‪.‬‬
‫אנצע ז ַ‬
‫ארגעסן פון די ג ַ‬
‫אל מען פ ַ‬
‫איז די ראשי תיבות שכחה‪ ,‬דעריבער ז ָ‬

‫אך געקומען‪.‬‬
‫פעס איז עס ד ָ‬
‫אבער וויסן דעם שורש פון דעם‪ ,‬פון ע ּ‬
‫ארף ָ‬
‫ר'‪ :.........‬מען ד ַ‬

‫אס‬
‫ארויסגעקומען פון דעם עולם וו ָ‬
‫אז די מעשה אלימות איז נישט ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫ר'‪ :.......‬ר' אליעזר ה ָ‬

‫אמעלט‪.‬‬
‫ארז ַ‬
‫אפַ‬
‫זיצט ד ָ‬

‫אט‬
‫אזוי ווי ר' בערל ה ָ‬
‫אצענט ַ‬
‫פר ָ‬
‫אמען אויף הונדערט ּ‬
‫ארד ַ‬
‫ארף עס פ ַ‬
‫אבער מען ד ַ‬
‫א‪ָ ,‬‬
‫אוודאי נישט פון ד ָ‬
‫ר'‪ַ :.......‬‬

‫אשקווילן‬
‫פַ‬
‫אן וועט מען זיך שוין נישט קריגן און די ּ‬
‫אל ָ‬
‫אגט‪ .‬יעדער איז מסכים צו דעם‪ .‬אי"ה פון היינט מ ָ‬
‫פריער געז ָ‬

‫וועלן זיך אויפהערן‪.‬‬

‫אס‪,‬‬
‫אלץ אין די ג ַ‬
‫אך ַ‬
‫אז עס בונטעוועט זיך נ ָ‬
‫אס איז גורם ַ‬
‫ארט‪ .‬די סיבה וו ָ‬
‫א וו ָ‬
‫אך ַ‬
‫ר' אליזער‪ :‬איך וויל צולייגן נ ָ‬

‫ארויסגיין פון די מיטינג‬

‫ארנישט‪ .‬די קשיא איז‪ :‬ווען מען וועט ַ‬
‫אלץ נישט ג ָ‬
‫אך ַ‬
‫אז קהל טוט נ ָ‬
‫אס פילט ַ‬
‫איז ווייל די ג ַ‬

‫אן‬
‫אכט ַ‬
‫אט קהל געמ ַ‬
‫אן‪ .‬ה ָ‬
‫ארף קהל ט ָ‬
‫אס‪ ,‬ד ַ‬
‫אן אין די ג ַ‬
‫אל ט ָ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אז מען וויל נישט ַ‬
‫אס פילן? ַ‬
‫אזוי וועט די ג ַ‬
‫ווי ַ‬

‫אט גערופן דעם עולם בלויז אויף איינצושלעפן‪ ,‬וועט‬

‫אמער נישט און מען ה ָ‬
‫אן? ט ָ‬
‫ארשריט אין דעם דירעקש ָ‬
‫ערנסטן פ ָ‬

‫אנצן עולם‪,‬‬
‫אך גערופן דעם ג ַ‬
‫אטס ד ָ‬
‫אר? עטץ ה ָ‬
‫אגט מען פ ָ‬
‫ארשריט של ָ‬
‫אפָ‬
‫אר ַ‬
‫אס פ ַ‬
‫ארנישט‪ .‬וו ָ‬
‫אך נישט זיין ג ָ‬
‫דָ‬

‫אג‪.‬‬
‫ארשל ַ‬
‫אטירן דעם פ ָ‬
‫אל מען דעב ַ‬
‫אג‪ .‬ז ָ‬
‫ארשל ַ‬
‫אפָ‬
‫אגטס ַ‬
‫זָ‬

‫אלט זיין?‬
‫אס וועט דעמ ָ‬
‫אנהייבן צו בונטעווען וו ָ‬
‫אז מען וועט ָ‬
‫ר'‪ :........‬און ַ‬

‫אך‪.‬‬
‫א מין ז ַ‬
‫אז ַ‬
‫א ַ‬
‫ר' אליעזר‪ :‬נישט ָ‬

‫ארגעסן‪.‬‬
‫אל פ ַ‬
‫אמען קומען קהל און מען ז ָ‬
‫ר'‪ :.......‬וועט מען ווייטער מוזן צוז ַ‬
 ‫אס מען‬
‫אך וו ָ‬
‫אן‪ ,‬איז די ערשטע ז ַ‬
‫אס מען קען ט ָ‬
‫אכטן וו ָ‬
‫אז מען וויל טר ַ‬
‫אך ַ‬
‫ר' יודל ווערצבערגער‪ :‬די ערשטע ז ַ‬

‫אכן‪.‬‬
‫אזוי מען קען עס שטיל מ ַ‬
‫אן עצה ווי ַ‬
‫אכטן ַ‬
‫אט זיך גענומען‪ ,‬ממילא קען מען טר ַ‬
‫אס דער גרודער ה ָ‬
‫ארף וויסן פון וו ָ‬
‫דַ‬

‫אלע אינגעלייט‬
‫ארמ ַ‬
‫אך היימישע מענטשן‪ ,‬נ ָ‬
‫אס ַ‬
‫ארויסברענגען איך דריי מיר אין בית המדרש או איך הער פון ַ‬
‫וויל איך ַ‬

‫אס איך הער‬

‫אגן וו ָ‬
‫אך און איך וועל ז ָ‬
‫אס ַ‬
‫עלטערע פון אונזערע היימישע מענשטן פון אונזערע מעמעבערס‪ ,‬הער איך ַ‬

‫אט געברענגט צו איצטיגן מצב‪.‬‬

‫אס ס'ה ָ‬
‫אגט וו ָ‬
‫אס דער עולם ז ָ‬
‫און וו ָ‬

‫אלט‬
‫אל זיין געזונט וו ָ‬
‫אריין מיינונגען כאילו כאילו כאילו דער רבי ז ָ‬
‫אז מען ברענגט ַ‬
‫פגערעדט ַ‬
‫אּ‬‫אט זיך ָ‬
‫מען ה ָ‬

‫אס‬
‫א‪ ,‬זיי צוריק ברענגן כאילו ד ָ‬
‫ארויס פון ד ָ‬
‫אלט ַ‬
‫אט געוו ָ‬
‫אס דער רבי ה ָ‬
‫אל צוריק ברענגן מהרסים וו ָ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אלט ַ‬
‫געוו ָ‬

‫אס‬
‫אלע וו ָ‬
‫אז די ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אל ז ָ‬
‫אלט וועט ווערן שלום‪ .‬און כאילו דער רבי ז ָ‬
‫אז מען ברענגט די צוריק דעמ ָ‬
‫אכן‪ַ ,‬‬
‫הייסט שלום מ ַ‬

‫אז די‬
‫אגט אויף זיי ברבים ַ‬
‫אט געז ָ‬
‫אס דער רבי ה ָ‬
‫אלע מנהיגים און רבנים וו ָ‬
‫אבן גע'אסר'ט דעם סקול דיסטריקט‪ ,‬די ַ‬
‫הָ‬

‫אז זיי זענען‬

‫אט זיך מיישב געווען ַ‬
‫אנדערש‪ .‬דער רבי ה ָ‬
‫אלט היינט ַ‬
‫סטרא אחרא איז אויף זייער זייט‪ ,‬כאילו דער רבי ה ַ‬

‫א‪ ,‬ממילא וויל מען‬

‫אריינברענגען ד ָ‬
‫ארף מיט זיי אינאיינעם גיין‪ ,‬און מיט דעם ענין וויל מען ַ‬
‫ערליכע אידן און מען ד ַ‬

‫אהער‪.‬‬
‫אריינברעגען זייער מיינונג ַ‬
‫ַ‬

‫אט‬
‫אריין נישט מיט קהל‪ ,‬און מען ה ָ‬
‫אט אין אמת'ן ַ‬
‫אס ה ָ‬
‫אטש ד ָ‬
‫א אויפברענגען‪ ,‬כ ָ‬
‫אדָ‬
‫די מיינונג מוז מען י ָ‬

‫א מיינונג כאילו דער רבי‬

‫א ַ‬
‫אריין ד ָ‬
‫אבער מען ברענגט ַ‬
‫אס ענין פון רבנות איז דער רבי‪ָ ,‬‬
‫אז ד ָ‬
‫אנהייב ַ‬
‫געשמועסט אין ָ‬

‫ארן מצער געווען‪,‬‬

‫אלע י ָ‬
‫אבן אים ַ‬
‫אלע שונאים וועלכע ה ָ‬
‫אס די ַ‬
‫אס וו ָ‬
‫ארן‪ ,‬און ער וויל ד ָ‬
‫אלע י ָ‬
‫אנדערש ווי די ַ‬
‫וויל היינט ַ‬

‫אט צוברעכן‪ ,‬יעדער ווייסט עס‬

‫אל זיין צוטיילט‪ ,‬און צוטיילט מיינט בעסער געזג ָ‬
‫אלט‪ .‬ער וויל עס ז ָ‬
‫אבן געוו ָ‬
‫אס זיי ה ָ‬
‫וו ָ‬

‫אגט מען‬
‫אמער ז ָ‬
‫אר‪ .‬ט ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫אר ס ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫אלט איז ס ַ‬
‫אז ווען מען איז איינס דעמ ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אזוי ווי מען ה ָ‬
‫אליין ַ‬
‫ַ‬

‫אז ער וויל‬
‫אגט ַ‬
‫אגן כאילו דער רבי ז ָ‬
‫א מיינונג און ער וויל עס צוטיילן‪ ,‬הייסט עס צו ז ָ‬
‫אט ַ‬
‫אז דער רבי ה ָ‬
‫א מיינונג ַ‬
‫אבער ַ‬
‫ָ‬

‫אס‪ ,‬ווערט דער עולם וויי‬

‫פשטעלן ד ָ‬
‫אּ‬‫אז מען הערט נישט קעגן דעם ָ‬
‫אס איז מבזה דעם רבין‪ .‬און במילא ַ‬
‫צוברעכן‪ .‬ד ָ‬

‫אר‪ ,‬ממילא‬
‫אנציג י ָ‬
‫אכט די צוו ָ‬
‫אט מיטגעמ ַ‬
‫אס ה ָ‬
‫אט געבלוטיגט אינאיינעם‪ ,‬וו ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫אן‪ ,‬און דער היימישער עולם וו ָ‬
‫געט ָ‬

‫אס מען‬
‫אכן וו ָ‬
‫ארשידענע ז ַ‬
‫אזוי צו רעדן‪ ,‬רעדט מען שוין פ ַ‬
‫אך שכל ווי ַ‬
‫אט ד ָ‬
‫ארויס‪ .‬ווייל נישט יעדער ה ָ‬
‫אזוי ַ‬
‫קומט שוין ַ‬

‫ארף מען‬
‫ארף נישט רעדן‪ ,‬נו‪ ,‬ד ַ‬
‫אז מען ד ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אב איך געז ָ‬
‫אקע נישט רעדן‪ .‬ווער עס איז צו מיר צוגעקומען ה ָ‬
‫ארף ט ַ‬
‫דַ‬

‫אן עצה‬
‫ארף מען זוכן ַ‬
‫אז אויף דעם ד ַ‬
‫אך איז ַ‬
‫אס‪ .‬די ז ַ‬
‫זען ביי קהל צו רעדן‪ ,‬אויפברענגען ביי קהל און נישט אין די ג ַ‬

‫אזוי‪ ,‬ווייל ווער עס‬

‫אגט ַ‬
‫אז דער רבי ז ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אס קען אונזער היימישער עולם נישט מקבל זיין‪ ....‬געז ָ‬
‫אז ד ָ‬
‫אל וויסן ַ‬
‫מען ז ָ‬

‫אנדערש אויף סקול דיסטריקט דער גייט שוין‬

‫אלט ַ‬
‫אז דער רבי ה ַ‬
‫אגט ַ‬
‫ארישקייטן‪ ,‬און ווער עס ז ָ‬
‫אזוי רעדט נ ַ‬
‫אגט ַ‬
‫זָ‬

‫אר‬
‫אך איז נ ָ‬
‫אנצע ז ַ‬
‫א די ג ַ‬
‫אז כאילו כאילו ז ַ‬
‫אכן ַ‬
‫אכן אין ז ַ‬
‫אריין אין ז ַ‬
‫ארישקייטן‪ ,‬ווייל דער גייט ַ‬
‫אריין אין געהעריגע נ ַ‬
‫ַ‬
 ‫אז‬
‫אזוי‪ .‬און ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אליין ה ַ‬
‫אז דער רבי ַ‬
‫ארעכטיגט‪ ,‬און ַ‬
‫אך איז נישט געווען ב ַ‬
‫אנצע ז ַ‬
‫א הפלטת פה‪ ,‬ווייל די ג ַ‬
‫אַ‬
‫אַ‬
‫געווען ַ‬

‫אל מען‬
‫אזוי די ז ָ‬
‫אגט נישט ַ‬
‫אז דער רבי ז ָ‬
‫אגן ַ‬
‫אס ז ָ‬
‫אס אויפן מויל צומישט מען דעם עולם‪ ,‬און די וו ָ‬
‫מען ברענגט ד ָ‬

‫אלע בני‬
‫אזוי? מען הערט עס אין בית המדרש פון די ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אז דער רבי ז ָ‬
‫אגט עס ַ‬
‫א‪ .‬און ווער ז ָ‬
‫ארויסשטעלן פון ד ָ‬
‫ַ‬

‫אז י ָ‬
‫א‬ ‫אלע זענען ביי די מיינונג ַ‬
‫אט מצער געווען דעם רבין‪ ,‬די ַ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אבן זיך געפריידט ַ‬
‫יואל'ניקעס‪ ,‬די וועלכע ה ָ‬

‫אס‬
‫אגט דער רבי‪ .‬ד ָ‬
‫אס ז ָ‬
‫אר נישט רעדן אויפן רבין כאילו ד ָ‬
‫אז מען ט ָ‬
‫אגן ַ‬
‫אן צו ז ָ‬
‫אס‪ ,‬און הייבן ָ‬
‫אט ד ָ‬
‫אט געזג ָ‬
‫דער רבי ה ָ‬

‫ארנישט‪ ,‬וועט‬
‫ארויסגיין מיט ג ָ‬
‫אז מען וועט עס נישט מתקן זיין‪ ,‬און מען וועט ַ‬
‫אמער וועט מען זען ַ‬
‫מוז מען מתקן זיין‪ .‬ט ָ‬

‫אר ערגער ווערן‪.‬‬

‫נָ‬

‫אלט געווען בתוך הענינים ביי די סקול דיסטריק‬

‫אן ענין‪ .‬איך בין דעמ ָ‬
‫אר צולייגן ַ‬
‫אוויטש‪ :‬איך וויל נ ָ‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫אז מען ברויך צוברעכן דעם‬

‫אגט ַ‬
‫אט געז ָ‬
‫אל דער ראש האוסרים ה ָ‬
‫אל און נישט צוויי מ ָ‬
‫מעשה‪ ,‬און נישט איינמ ָ‬

‫אבער היינט ברויף מען צוברעכן‬

‫אט מען געברויכט זיין‪ָ ...‬‬
‫אקע געווען‪ ,‬אים ה ָ‬
‫אל‪ .‬דער רבי זכרונו לברכה איז ט ַ‬
‫פָ‬
‫אּ‬‫אנ ָ‬
‫מָ‬

‫אלט און‬
‫אס איז געווען דעמ ָ‬
‫אלט צולייגן צו ר' יודל ד ָ‬
‫אר געוו ָ‬
‫אב נ ָ‬
‫אז ער קען נישט ווערן רבי‪ .‬איך ה ָ‬
‫אל ַ‬
‫פָ‬
‫אּ‬‫אנ ָ‬
‫דעם מ ָ‬

‫אס איז היינט‪.‬‬

‫דָ‬

‫אביסל שווער די צוויי אויף‬

‫אר ביידע יודעלעך יעצט‪ ,‬ס'איז מיר ַ‬
‫ר' בערל‪ :‬עס איז מיר שווער צו ענטפערן פ ַ‬

‫אריין צום‬
‫אך ַ‬
‫אזוי‪ :‬ידעתי‪ ,‬זייט דער רבי איז רבי בין איך כ'מעט יעדע וו ָ‬
‫אך איז ַ‬
‫פרובירן‪ .‬די ז ַ‬
‫אבער מען וועט ּ‬
‫אל ָ‬
‫אמ ָ‬
‫ַ‬

‫אגט‪ ,‬איך‬
‫אל געז ָ‬
‫אמ ָ‬
‫אט ַ‬
‫אס ער ה ָ‬
‫אט חרטה אויף דעם וו ָ‬
‫אז ער ה ָ‬
‫אל נישט געהערט פון דעם ַ‬
‫אב קיינמ ָ‬
‫רבי'ן‪ ,‬איך ה ָ‬

‫אבן מיט זיי‬

‫אז ער וויל נישט ה ָ‬
‫אגט בפירוש ַ‬
‫אט מתיר געווען די בני יואל‪ ,‬און דער רבי ז ָ‬
‫אז ער ה ָ‬
‫אב נישט געהערט ַ‬
‫הָ‬

‫אז איך זע נישט‬

‫אזוי ַ‬
‫אל זיין באחדות‪ַ ,‬‬
‫אבן קיין צוויי קהלות‪ ,‬ער וויל עס ז ָ‬
‫אן‪ ,‬זיי זענען אסור און ער וויל נישט ה ָ‬
‫צו ט ָ‬

‫אט זיך געטשענדזש די מיינד‪ ,‬איך זע‬

‫אז דער רבי ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אצענטיגער אמת ַ‬
‫פר ָ‬
‫א הונדערט ּ‬
‫אל זיין ַ‬
‫אס ז ָ‬
‫אז ד ָ‬
‫ַ‬

‫אל זיין‬
‫אן עצה‪ .‬דער רבי ז ָ‬
‫א ַ‬
‫פעשעלס‪ ....‬איין מינוט איין מינוט‪ ...‬איז אויך ד ָ‬
‫פעס ס ּ‬
‫אסט ע ּ‬
‫אז דו ה ָ‬
‫עס נישט‪ .‬אויסער ַ‬

‫אז‬
‫אריינקומען‪ַ ,‬‬
‫פעס קען מען ַ‬
‫אט ע ּ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אריינקומען‪ַ .‬‬
‫אפען יעדער קען צו אים ַ‬
‫אגט זיין טיר איז ָ‬
‫אט געז ָ‬
‫געזונט ה ָ‬

‫אס מען רעדט צו אים‪ ,‬און‬

‫אל זיין געזונט ער ווייסט וו ָ‬
‫מען קען נישט גיין אין שטוב קען מען גיין אין בית המדרש‪ .‬ער ז ָ‬

‫אב עס ביז היינט‬

‫אט זיך געטשענזדש די מיינד‪ .‬איך ה ָ‬
‫אז דער רבי ה ָ‬
‫ארע דיבורים‪ .‬איך זע נישט ַ‬
‫אגן קל ָ‬
‫ער וועט אים ז ָ‬

‫נישט געהערט‪.‬‬

‫אל מען‬
‫א שמיעה‪ ,‬ז ָ‬
‫אמער עס קומט צוריק ַ‬
‫אז ט ָ‬
‫אשלוס ַ‬
‫אבַ‬
‫אל נעמען ַ‬
‫אוויטש‪ :‬איך וויל קהל ז ָ‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫ארפן פון קהל‪.‬‬

‫ארויסוו ַ‬
‫אל מען ַ‬
‫אזט‪ ,‬און דעם ז ָ‬
‫ארויסגעל ָ‬
‫אט עס ַ‬
‫ארשן ווער עס ה ָ‬
‫אויספ ָ‬
 ‫אז מען‬
‫אגט ַ‬
‫אט געז ָ‬
‫אר מען ה ָ‬
‫אגט‪ ,‬נ ָ‬
‫אט עס געז ָ‬
‫אז דער רבי ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט נישט געז ָ‬
‫אס‪ :‬קיינער ה ָ‬
‫ר' בערל גר ָ‬

‫אזעלכע שמועות ווייל מען וויל צוברעכן‪.‬‬

‫ארום ַ‬
‫אגט ַ‬
‫טר ָ‬

‫ארשרייט מען‬
‫אגע אין דעם ענין‪ ,‬דעם פ ַ‬
‫א פר ַ‬
‫אז ַ‬
‫אך‪ :‬ווער עס פרעגט דעם רבין ַ‬
‫אזַ‬
‫אך ַ‬
‫ר' יודל ווערצבערגער‪ :‬נ ָ‬

‫א שטיק צייט‪.‬‬
‫אנגען ַ‬
‫אנגעג ַ‬
‫אזוי איז עס ָ‬
‫ארפן‪ַ .‬‬
‫ארויסוו ַ‬
‫ארף מען ַ‬
‫אלס פון די זעלבע חברה די בני יואל‪ ,‬און די ד ַ‬
‫ַ‬

‫אנדערע‪ ,‬מיר‬
‫א עדות ר' יוסף מרדכי און ַ‬
‫א איז ד ָ‬
‫אן‪ ,‬און ד ָ‬
‫א יונגערמ ַ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬ר' יודל איך בין אויך געווען ַ‬

‫אב גערעדט מיטן רבין‬

‫אר ווען איך ה ָ‬
‫א צייט דריי י ָ‬
‫אר געקענט‪ .‬ס'איז געווען ַ‬
‫אט נ ָ‬
‫אריינצוגיין צום רבין ווען מען ה ָ‬
‫פלעגן ַ‬

‫אט געפרעגט און ער‬

‫אט געקענט פרעגן און מען ה ָ‬
‫אב געוואוינט אין שכינות פון רבין זי"ע‪ .‬מען ה ָ‬
‫אג‪ .‬איך ה ָ‬
‫יעדן ט ָ‬

‫אל נישט‬
‫אך קיינמ ָ‬
‫אט נ ָ‬
‫אל זיין געזונט גייט בדרכיו און ער ה ָ‬
‫אט געענטפערט אויף יעדן ענין‪ .‬דער רבי ז ָ‬
‫הָ‬

‫אביסל‬
‫אבן ַ‬
‫ארף ה ָ‬
‫אגן מער‪ :‬מען ד ַ‬
‫פעס געפרעגט‪ .‬און איך וועל דיר ז ָ‬
‫אט אים ע ּ‬
‫א מענטש ווייל ער ה ָ‬
‫ארפן ַ‬
‫ארויסגעוו ָ‬
‫ַ‬

‫אלעס פיניש‪.‬‬
‫אס ַ‬
‫אל‪ .‬ד ָ‬
‫אמ ָ‬
‫אכ ַ‬
‫אלסטו גיין נ ָ‬
‫ארפן ז ָ‬
‫ארויסוו ַ‬
‫אל ַ‬
‫קנאות‪ ,‬אויב מען וועט דיר איינמ ָ‬

‫אב‬
‫אמען‪ ,‬און וועגן דעם ה ָ‬
‫ארויס שמועות אין רבין'ס נ ָ‬
‫אזט ַ‬
‫אז מען ל ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אוויטש‪ :‬ווי פריער געז ָ‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫אגן‪..‬‬
‫ארגעשל ָ‬
‫איך פ ָ‬

‫אג‬
‫ארשל ַ‬
‫אנקרעטן פ ָ‬
‫אל דיין ק ָ‬
‫אמָ‬
‫אך ַ‬
‫אל נ ָ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬ז ָ‬

‫אזוי‬
‫אזוי און ַ‬
‫אט ַ‬
‫אז דער רבי ה ָ‬
‫אמען ַ‬
‫א שמיעה אין רבי'ן נ ָ‬
‫אז אויב עס קומט צוריק ַ‬
‫אוויטש‪ַ :‬‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫אגט‪.‬‬
‫אט עס געז ָ‬
‫ארשן ווער עס ה ָ‬
‫אל מען אויספ ָ‬
‫אגט‪ ,‬ז ָ‬
‫געז ָ‬

‫ארשן?‬
‫אל עס אויספ ָ‬
‫ר' בערל‪ :‬ווער ז ָ‬

‫אל מען אויף‬

‫אמיטע‪ ,‬און אויב עס קומט אויף איינעם צוריק ז ָ‬
‫אקָ‬
‫אל זיין דערויף ַ‬
‫אוויטש‪ :‬עס ז ָ‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫אנווענדן דעם חומר הדין‪.‬‬

‫יענעם ָ‬

‫אג הויך די‬

‫אלד פרעגן דעם עולם‪ .‬ר' דוד עקשטיין‪ ,‬איך ז ָ‬
‫אנגענומען‪ ,‬מען וועט ב ַ‬
‫ר' בערל‪ :‬פון מיין זייט איז עס ָ‬

‫פ‪.‬‬
‫נעמען וועגן טעי ּ‬

‫אנגעהויבן פריער צו רעדן ווען ענין פונעם אינעטרנעט‪ .‬איך בין מאמין באמונה‬
‫אט ָ‬
‫ר' דוד עקשטיין‪ :‬מען ה ָ‬

‫אבן‬
‫ארק ה ָ‬
‫אל זיין געזונט און שט ַ‬
‫אר תלמידים פון רבין ז ָ‬
‫אלטן זיך פ ַ‬
‫אז קיינער פון די וועלכע ה ַ‬
‫שלימה און איך גלייב ַ‬
‫אבן‬
‫אס איז געקומען פונעם צד פון די דרויסענדיגע וועלכע ה ָ‬
‫אס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬ד ָ‬
‫נישט קיין חלק אין דעם‪ .‬ד ָ‬

‫ארי‬
‫א היסט ָ‬
‫אבן שוין ַ‬
‫אר אויף יעדן שטריט און טריט‪ ,‬און ה ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫אס זוכן צו צובערעכן ס ַ‬
‫פגעטיילט פון אונז‪ ,‬און וו ָ‬
‫אּ‬‫זיך ָ‬

‫א שטיקל‬
‫אר ַ‬
‫אר פ ַ‬
‫אלט זיך נ ָ‬
‫אס ה ַ‬
‫אס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬ווייל איינער וו ָ‬
‫ארן צוריק‪ ,‬ד ָ‬
‫פון גיין צו די גוים פון י ָ‬

‫אר‬
‫אלן בעפ ָ‬
‫פגעפ ַ‬
‫אּ‬‫אר ָ‬
‫אלטן אים ַ‬
‫אלט זיך נישט געטרויט‪ ,‬די פינגער וו ָ‬
‫ארק וו ָ‬
‫אל זיין געזונט און שט ַ‬
‫תלמיד פון רבין ז ָ‬

‫אזוי מיין איך‪.‬‬

‫אס איז איינשטימיג‪ַ ,‬‬
‫אז ד ָ‬
‫ער טוט עס‪ .‬איך מיין ַ‬

‫אזוי געפירט די‬

‫אט ַ‬
‫ארפן וויסן‪ ,‬דער אויבערשטער ה ָ‬
‫ארויסברענגען‪ :‬מיר ד ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אב געוו ָ‬
‫אס איך ה ָ‬
‫נעקסט וו ָ‬

‫אלע‬
‫אט זיך געפירט‪ַ .‬‬
‫אזוי עס ה ָ‬
‫ארן ממונה אויף די קהלה ווי ַ‬
‫א זענען ממונה‪ ,‬זענען געוו ָ‬
‫אס זיצן ד ָ‬
‫אז די אידן וו ָ‬
‫וועלט ַ‬

‫אבן ַ‬
‫א‬ ‫אס זענען פון פריערדיגן דור פון די קהלה‪ ,‬ה ָ‬
‫פט די עלטערע אידן וו ָ‬
‫אלדיגן אחריות‪ ,‬איבערהוי ּ‬
‫א געוו ַ‬
‫אבן מיר ַ‬
‫הָ‬

‫אר‪ ,‬איך ווייס נישט‬

‫א קומט צו יעדעס י ָ‬
‫ארפן וויסן בליע"ה ד ָ‬
‫אראויס קוקן‪ .‬מיר ד ַ‬
‫ארף פ ָ‬
‫אס מען ד ַ‬
‫אלדיגן אחריות וו ָ‬
‫געוו ַ‬

‫אר פון אונזער‬

‫אבן חתונה יעדעס י ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫אר הונדערט יונגעלייט וו ָ‬
‫פַ‬
‫אּ‬‫אבער מען רעדט פון ָ‬
‫פונקטליך דעם מספר‪ָ ,‬‬
‫ּ‬

‫אנט צו אונז‪ ,‬און זענען סרים‬

‫אס זענען נ ָ‬
‫אבער זיי קומען פון ישיבות וו ָ‬
‫ישיבה‪ .‬און אפילו נישט פון אונזער ישיבה ָ‬

‫א ווייסט דעם אמת‪,‬‬

‫ארף מען וויסן‪ ,‬ווער עס זיצט ד ָ‬
‫אל זיין געזונט‪ ,‬ד ַ‬
‫אל זיין געזונט‪ .‬דער רבי ז ָ‬
‫למשמעות פון רבין ז ָ‬

‫אנצן צוטרוי‪,‬‬
‫אריינגעלייגט זיין ג ַ‬
‫אט ַ‬
‫אל זיין געזונט ה ָ‬
‫אס מיר הערן פון רבין‪ .‬דער רבי ז ָ‬
‫אר וו ָ‬
‫אנציג י ָ‬
‫אנג שוין צוו ָ‬
‫ארן ל ַ‬
‫יָ‬

‫אב עס אויך געהערט כמה פעמים‪ ,‬אויפן קרית‬

‫אליין ה ָ‬
‫אבן עס געהערט כמה וכמה פעמים‪ ,‬איך ַ‬
‫אהָ‬
‫אס זיצן ד ָ‬
‫אך וו ָ‬
‫אס ַ‬
‫ַ‬

‫אריינגיין אין קיין פרטים‪ ,‬יעדער‬

‫אט דעם גרעסטן צוטרוי‪ .‬איך וויל נישט ַ‬
‫א כח צו וועלכן ער ה ָ‬
‫אז ער איז ַ‬
‫יואל'ער רב ַ‬

‫אס‪.‬‬
‫איינער ווייסט ד ָ‬

‫ארף זיך אויפשטעלן‬

‫אר אונז‪ ,‬און ווען מען ד ַ‬
‫אר קיין תורה פ ַ‬
‫אר י ָ‬
‫פַ‬
‫אּ‬‫אגט שוין נישט ָ‬
‫ליידער ליידער דער רבי ז ָ‬

‫ארויסברענגען‬
‫ארף נישט ַ‬
‫אסן זענען מורא'דיג‪ ,‬מען ד ַ‬
‫א‪'0‬ס‪ ,‬די ג ַ‬
‫אַ‬
‫אר אידן‪ ,‬מיר זענען יעצט אין די ‪ַ 1‬‬
‫אגן חיזוק פ ַ‬
‫זָ‬

‫א איד‪ ,‬איך רעד‬

‫אל בלייבן ַ‬
‫אכט מען ז ָ‬
‫אג און נ ַ‬
‫אבן סייעתא דשמיא ט ָ‬
‫ארף ה ָ‬
‫אסן זעען היינט אויס‪ ,‬און מען ד ַ‬
‫אוי די ג ַ‬
‫וויז ַ‬

‫אט‬
‫אן ערליכער איד‪ .‬געלויבט דעם אויבערשטן דער אויבערשטער ה ָ‬
‫אר בלייבן ַ‬
‫א חסיד'ישן איד‪ ,‬נ ָ‬
‫שוין נישט פון ַ‬

‫אט דער אויבערשטער אים געגעבן די ריכטיגע‬

‫אל זיין געזונט ה ָ‬
‫אז אונזער רב‪ ,‬דער קרית יואל'ער רב‪ ,‬ז ָ‬
‫אלפן ַ‬
‫געה ָ‬

‫אגט מוסר די אינגעלייט‪,‬‬

‫אר די אינגעלייט‪ ,‬און ער ז ָ‬
‫אס ער איז מצליח ווען ער שטלעט זיך אויף און ער רעדט פ ַ‬
‫כלים וו ָ‬

‫אגן‬
‫ארף נישט ז ָ‬
‫אנגען זייער שווערע צייטן‪ ,‬איך ד ַ‬
‫אר איז דורכגעג ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫הערט מען אים‪ .‬געלויבט דעם אויבערשטן ס ַ‬

‫אלן זיין געזונט‬

‫אנגען פון דרויסן און פון אינעווייניג קעגן רבי'ן און קעגן רב ז ָ‬
‫וויפיל פיילן חצים ובליסטראות זענען געג ַ‬

‫אז ַ‬
‫א‬ ‫אז עס איז געווען ַ‬
‫אר ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫אנג איך בין אין ס ַ‬
‫אריע וויל ַ‬
‫ארק‪ .‬ברוך השם איך געדענק נישט אין די היסט ָ‬
‫און שט ַ‬

‫אז ַ‬
‫א‬ ‫אלס מעמבערס אין די קהלה הקדושה‪ַ ,‬‬
‫אלטן זיך ַ‬
‫אס ה ַ‬
‫אראייניגונג צווישן אונזערע היימישע אידן וו ָ‬
‫ארקע פ ַ‬
‫שט ַ‬
 ‫אבן זיין כח און‬
‫אנגיין און ה ָ‬
‫אל ווייטער ָ‬
‫א דער קרית יואל'ער רב ז ָ‬
‫אראייניגונג ווי יעצט‪ .‬יעדער איינער וויל ַ‬
‫אקער פ ַ‬
‫שט ַ‬

‫אס‬
‫אל מחזק זיין אונזערע אינגעלייט‪ ,‬די הונדערטער אינגעלייט וו ָ‬
‫ארף‪ ,‬ער ז ָ‬
‫אס מען ד ַ‬
‫אל מעורר זיין אויף וו ָ‬
‫ער ז ָ‬

‫אל העלפן ווייטער‪.‬‬

‫אר‪ ,‬און מען איז מצליח מיט דעם‪ .‬און דער אויבערשטער ז ָ‬
‫ארויס יעדעס י ָ‬
‫קומען ַ‬

‫אט זיך נישט געזוכט קיין כבוד‪ ,‬דער‬

‫אז קרית יואל'ער רב ה ָ‬
‫אס אימער עס איז געווען‪ ,‬יעדער איינער ווייסט ַ‬
‫וו ָ‬

‫אל‬
‫אסטן ער ז ָ‬
‫פָ‬
‫אננעמען דעם ּ‬
‫אל אים פרעגן צי ער וויל ָ‬
‫אר חדשים צוריק ער ז ָ‬
‫פַ‬
‫אּ‬‫אר ָ‬
‫אט געשיקט ר' בערל'ן פ ַ‬
‫רבי ה ָ‬

‫אז ער איז נישט איטערעסירט‪.‬‬

‫אט געענטפערט ַ‬
‫ווערן רב הצעיר‪ ,‬און ער ה ָ‬

‫אלטן דרשות‪,‬‬
‫אריינקומען ה ַ‬
‫אל ווייטער ַ‬
‫אז דער קרית יואל'ער רב ז ָ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬איין מינוט‪ .‬אויב מיינסטו ַ‬

‫אל ווייטער קומען העלפן מיטן קרן הבנין פון די מקוה‪ ,‬בכבוד‬
‫אז דער קרית יואל'ער רב ז ָ‬
‫בכבוד גדול‪ .‬אויב מיינסטו ַ‬

‫אס‬
‫אבער ד ָ‬
‫אס בית המדרש‪ָ .‬‬
‫אס זעלבע מיטן בויען ד ָ‬
‫אז נישט‪ .‬אמת? ד ָ‬
‫אגן ַ‬
‫אל ז ָ‬
‫אס ז ָ‬
‫א וו ָ‬
‫א איינער נישט ד ָ‬
‫גדול‪ .‬נישט ָ‬

‫אנגט צום רבין‪.‬‬

‫אס בעל ַ‬
‫א‪ ,‬ד ָ‬
‫אבן מיר מקדים געווען וויל מען נישט רעדן ד ָ‬
‫ענין פון רבנות ה ָ‬

‫א נישט געזוכט קיין‬

‫אט ד ָ‬
‫אז דער קרית יואל'ער רב ה ָ‬
‫ארויסברענגען ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אר געוו ָ‬
‫אב נ ָ‬
‫ר' דוד עקשטיין‪ :‬איך ה ָ‬

‫כבוד‪ ,‬ווער עס ווייסט און ווער עס איז געווען ביי קהל'ס מיטינגען חול המועד ווען ער איז געקומען צו קהל און מען‬

‫אגט‪ ,‬עס איז ד ָ‬

‫א‬ ‫אט ער געז ָ‬
‫אזוי ה ָ‬
‫אגט‪ :‬איך וויל בלייבן קרית יואל'ער רב‪ַ .‬‬
‫אט געז ָ‬
‫אגן און ער ה ָ‬
‫אנגעטר ָ‬
‫אט עס אים ָ‬
‫הָ‬

‫אט‬
‫אריין צום רבין‪ ,‬דער רבי ה ָ‬
‫אס איז געווען איז געווען‪ .‬מיר זענען ַ‬
‫אבן עס געהערט‪ .‬על כן וו ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫מערערע אירע וו ָ‬

‫אגט‪,‬‬
‫אט אונז געז ָ‬
‫אגט‪ ,‬דער רבי ה ָ‬
‫אט אונז געז ָ‬
‫אס דער רבי ה ָ‬
‫אגט‪ ,‬איך רעד נישט פון ענין פון רבנות וו ָ‬
‫פעס געז ָ‬
‫אונז ע ּ‬

‫א כח פון ַ‬
‫א‬ ‫אט ַ‬
‫אז קהל ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט אונז געז ָ‬
‫א‪ ,‬דער רבי ה ָ‬
‫אס זיצן ד ָ‬
‫אנציג אידן וו ָ‬
‫ארט זענען געווען לכל הפחות צוו ָ‬
‫דָ‬

‫א כח פון ַ‬
‫א‬ ‫אט ַ‬
‫ארף ערנסט נעמען דעם ענין‪ .‬קהל ה ָ‬
‫אז מען ד ַ‬
‫אגט? ַ‬
‫אט עס דער רבי אונז געז ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫ארוו ָ‬
‫בית דין‪ .‬פ ַ‬

‫אס לעצטע‬
‫אז ד ָ‬
‫אלפן ַ‬
‫אט געה ָ‬
‫אז דער אויבערשטער ה ָ‬
‫אכטונג געבן אויף דעם‪ .‬געלויבט השי"ת ַ‬
‫ארף ַ‬
‫בית דין און מען ד ַ‬

‫אלע‬
‫אט געבליט און געשיינט ‪ ,‬יעדער איינער ווייסט עס ‪ ,‬די מוסדות פון ַ‬
‫אר ה ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫אט הצלחה‪ ,‬ס ַ‬
‫אט מען געה ַ‬
‫אר ה ָ‬
‫יָ‬

‫אקסן און געבליט‪.‬‬

‫אט ווייטער געוו ַ‬
‫אביסל מנוחה פון די שונאים פון דרויסן‪ .‬ברוך השם ס'ה ָ‬
‫אט ַ‬
‫אט געה ַ‬
‫זייטן‪ ,‬מען ה ָ‬

‫אט‬
‫אס ער ה ָ‬
‫אריינגעברענגט וו ָ‬
‫אט ער ַ‬
‫אגן‪ ,‬ה ָ‬
‫ארטר ָ‬
‫אס נישט פ ַ‬
‫אט ד ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫אריינגעקומען דער שטן וו ָ‬
‫ליידער איז ַ‬

‫אס דער רבי‬

‫אז מען וויל צוטיילן דעם כח וו ָ‬
‫א פירוד אין די קהלה‪ ,‬כאילו ַ‬
‫אריין צו ברענגען חלילה וחס ַ‬
‫אריינגעברענגט‪ַ ,‬‬
‫ַ‬

‫אלע פירצות פונעם דור‪,‬‬

‫ארבעטן קעגן ַ‬
‫אמען ַ‬
‫אג ווייטער צוז ַ‬
‫אל ביז משיח'ס ט ָ‬
‫אז דער כח ז ָ‬
‫אט אויפגעשטעלט ַ‬
‫זי"ע ה ָ‬

‫אס צוברעכן אויף צוויי‪ ,‬איז נישט אויף צוויי‪ ,‬ווער‬

‫אז מען וועט ד ָ‬
‫און אויפצובויען אונזערע קינדער‪ .‬און חלילה וחס ַ‬

‫אנציג‪.‬‬
‫פעטער פינף און צוו ָ‬
‫אנציג און ש ּ‬
‫ארגן צוו ָ‬
‫ארגן וועט עס זיין צען און איבערמ ָ‬
‫אגט אויף צוויי‪ ,‬מ ָ‬
‫זָ‬
‫אס שטיצן מיט גרעסטן און מיטן‬
‫ארף ד ָ‬
‫אז מען ד ַ‬
‫אגן איך מיין ַ‬
‫ארגעשל ָ‬
‫אט פ ָ‬
‫אס ר' בערל ה ָ‬
‫אס וו ָ‬
‫אלס ד ָ‬
‫אלענספ ַ‬
‫ַ‬

‫אזוי ווי דער רבי‬

‫אמען ַ‬
‫אג צוז ַ‬
‫אז די קהלה וועט בלייבן ביז משיח'ס ט ָ‬
‫ארנעמען ַ‬
‫אלן זיך פ ָ‬
‫אז מיר ז ָ‬
‫ארקסטן אופן‪ַ ,‬‬
‫שט ַ‬

‫אט עס אונז איבערגעגעבן‪.‬‬

‫הָ‬

‫אבן‬
‫ארום ה ָ‬
‫ארום און ַ‬
‫אז די ַ‬
‫אך ַ‬
‫ארן ווייסט מען ד ָ‬
‫ר' מאיר ווערטהיימער‪ :‬ווען דער רבי זי"ע איז נסתלק געוו ָ‬

‫אט‬
‫פונקט ווי יעצט‪ ,‬מען ה ָ‬
‫אלט אויפנעמען דעם סיגעטער רב‪ .‬ס'איז דורך אַ שטיקל צייט ּ‬
‫אלט אויך נישט געוו ָ‬
‫דעמ ָ‬

‫אט מען אים געמוזט אויפנעמען‪ .‬מען קען נישט‬

‫אן‪ ,‬ה ָ‬
‫אלט ט ָ‬
‫ארנישט געוו ָ‬
‫אט ג ָ‬
‫אלט געבן קיין געלט‪ ,‬מען ה ָ‬
‫נישט געוו ָ‬

‫אס איז געווען די שערוריא? די שערוריא איז געווען צוליב איין טעם‪ ,‬און‬
‫ארוו ָ‬
‫ארן‪ .‬פ ַ‬
‫פַ‬
‫ארש ּ‬
‫אך און עס פ ַ‬
‫אזַ‬
‫אלטן ַ‬
‫אה ַ‬
‫בַ‬

‫אלטן? מיר זענען‬

‫אה ַ‬
‫אבַ‬
‫פעס‪ ,‬קען מען עס דען ד ָ‬
‫אס דער ציבור וויל‪ .‬דער ציבור וויל ע ּ‬
‫אפן צוליב וו ָ‬
‫אגן ָ‬
‫ארף עס ז ָ‬
‫מען ד ַ‬

‫אס‬
‫אר וו ָ‬
‫אכער‪ ,‬נ ָ‬
‫אבלעם‪ .‬איך רעד נישט פון די מהרסים‪ ,‬די אינטערנעט מ ַ‬
‫פר ָ‬
‫אמען געקועמן צוליב דעם עיקר ּ‬
‫זיך צוז ַ‬

‫אצענט פונעם ציבור‬

‫פר ָ‬
‫אלט‪ .‬רוב ציבור‪ ,‬ניינציג ּ‬
‫פעס געוו ָ‬
‫אבן ע ּ‬
‫אונזערע היימישע אידן‪ ,‬פיינע היימישע איגעלייט ה ָ‬

‫ארנישט‬
‫אגָ‬
‫ארף מען ד ָ‬
‫אן מיט רבנות‪ ,‬ד ַ‬
‫אט צו ט ָ‬
‫א קיין טעמע ווייל ס'ה ָ‬
‫אמער נישט איז נישט ָ‬
‫פעס‪ ,‬און ט ָ‬
‫אנגט ע ּ‬
‫ארל ַ‬
‫פַ‬

‫אך‪.‬‬
‫אנצע ז ַ‬
‫ארנישט צו רעדן פון די ג ַ‬
‫אט מען ג ָ‬
‫רעדן‪ ,‬ה ָ‬

‫אס זענען‬
‫אלע קהלות וו ָ‬
‫אר די ראשי הקהלה פון די ַ‬
‫א יישר כח פ ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אזענפעלד‪ :‬קודם וויל איך ז ָ‬
‫ר' שמואל ר ָ‬

‫ארום‪ ,‬צי עס‬

‫ארום און ַ‬
‫אלע קהלות ַ‬
‫אז די ַ‬
‫אל מען ַ‬
‫אראייניגט‪ .‬וויסן ז ָ‬
‫אז די קהלה איז פ ַ‬
‫א צוהעלפן צו ווייזן ַ‬
‫געקומען ד ָ‬

‫אבלעם נישט צו‬

‫פר ָ‬
‫ארף מען זען דעם ּ‬
‫א‪ ,‬ד ַ‬
‫אבלעם איז ד ָ‬
‫פר ָ‬
‫אל עס זיין קרית יואל‪ .‬דער ּ‬
‫ארק‪ ,‬צי ז ָ‬
‫אפַ‬
‫אר ָ‬
‫אל זיין ב ָ‬
‫זָ‬

‫א פון קיין רבנות‪,‬‬

‫אל מאחד זיין דעם עולם‪ .‬איך רעד נישט ד ָ‬
‫אס ז ָ‬
‫א דער כח וו ָ‬
‫אז עס איז נישט ָ‬
‫אגט ַ‬
‫ארהוילן‪ .‬יעדער ז ָ‬
‫פַ‬

‫א הונדערטער אינגעלייט‬
‫אז עס זענען ד ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט געז ָ‬
‫אמען‪ .‬ווי ר'בערל ה ָ‬
‫אנדערן נ ָ‬
‫אן ַ‬
‫אדער ַ‬
‫ווי מען רופט עס רבנות‪ָ ,‬‬

‫א בית המדרש מיום הולדו‪,‬‬

‫א גבאי אין ַ‬
‫אלן איינס ביי איינס‪ .‬איך בין ַ‬
‫ארפ ַ‬
‫אר‪ ,‬און זיי ווערן פ ַ‬
‫אבן חתונה יעדעס י ָ‬
‫אס ה ָ‬
‫וו ָ‬

‫אר זיצן‬
‫אז די לעצטע צען י ָ‬
‫אגן ַ‬
‫אכן זיי פון אונז חוזק און ז ָ‬
‫אגן מ ַ‬
‫דער בית המדרש תהלות יואל‪ .‬בחרפתינו מוז איך ז ָ‬

‫אס‬
‫אלע קעלבן זיך צום קרית יואל'ער רב‪ ,‬און ד ָ‬
‫אלטע אידן‪ ,‬און עס קומען נישט צו קיין נייע אינגעלייט‪ַ .‬‬
‫א די זעלבע ַ‬
‫דָ‬

‫אס איז מאחד‪,‬‬

‫אס איז דער כח וו ָ‬
‫אבער ד ָ‬
‫אמען‪ָ ,‬‬
‫ארף נישט געבן קיין נ ָ‬
‫אס איז מאחד‪ .‬מען ד ַ‬
‫איז דער איינציגער כח וו ָ‬

‫אכן‪.‬‬
‫אס קען עס מ ַ‬
‫ער איז דער איינציגסטער מענטש וו ָ‬

‫אקומען קיין תשובה‬

‫אכנישט ב ַ‬
‫אב נ ָ‬
‫פעס אויפגעברענגט און איך ה ָ‬
‫אב פריער ע ּ‬
‫אוויטש‪ :‬איך ה ָ‬
‫ר' יודל לעפק ָ‬

‫דערויף‪.‬‬

‫אגן?‬
‫פעס צו ז ָ‬
‫אך אימיצער ע ּ‬
‫אט נ ָ‬
‫אך צו מיטינגען‪ .‬ה ָ‬
‫א תשובה דו גייסט ד ָ‬
‫ארפסט ַ‬
‫אן‪ :‬דו ד ַ‬
‫ר' בערל פריעדמ ַ‬
 ‫א שטונדער איז‬
‫אגן קורץ‪ :‬איך וויל די מיטינג ענדיגן אין ‪ 15‬מינוט‪ ,‬ענטשולדיגט מיר‪ַ .‬‬
‫רבותי איך וויל ענק ז ָ‬

‫אכט וואו איך מוז‬

‫אך נ ַ‬
‫אן אייניקל'ס וו ַ‬
‫אב איך ַ‬
‫אזוי גוט‪ ,‬אויסער דעם ה ָ‬
‫גענוג נומבער ‪ ,1‬אויך ליידער איך פיל נישט ַ‬

‫אגן‬
‫ארשל ַ‬
‫אנקרעטע פ ָ‬
‫אר ק ָ‬
‫אל מען אויפקומען מיט ג ָ‬
‫אז אין די לעצטע ‪ 15‬מינוט ז ָ‬
‫אלט בעטן ַ‬
‫אלט איך געוו ָ‬
‫צוגיין‪ ,‬וו ָ‬

‫פעס זענען מיר גרייט צו הערן‪.‬‬

‫אט ע ּ‬
‫אך‪ .‬אויב אימיצער ה ָ‬
‫אוועקריכן פון די ז ַ‬
‫אט‪ ,‬און נישט ַ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫וו ָ‬

‫אל‬
‫א בית דין ז ָ‬
‫אקע ַ‬
‫אז קהל איז ט ַ‬
‫א כח‪ַ ,‬‬
‫אר קהל ַ‬
‫אל געבן פ ַ‬
‫אג‪ ,‬מען ז ָ‬
‫ארשל ַ‬
‫אנקרעטן פ ָ‬
‫אקָ‬
‫אב ַ‬
‫ר'‪ :.......‬איך ה ָ‬

‫אלט‪.‬‬
‫ארק אויפה ַ‬
‫א שט ַ‬
‫ארקן כח און ַ‬
‫א שט ַ‬
‫אבן ַ‬
‫אל עס ה ָ‬
‫אגט ז ָ‬
‫אס קהל ז ָ‬
‫אז וו ָ‬
‫א כח‪ַ ,‬‬
‫אר קהל ַ‬
‫מען געבן פ ַ‬

‫א פירוד‪.‬‬
‫אכן‪ ,‬מיט טוט עס זייער וויי‪ ,‬ס'איז ממש געשען ַ‬
‫אן‪ :‬איך בין זייער צובר ָ‬
‫ר' פישל פריעדמ ַ‬

‫אמיר הערן‪.‬‬
‫אלד טיימער"‪ ,‬פתח פיך ל ָ‬
‫אן " ָ‬
‫אך ַ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬נו זלמן‪ ,‬דו ביזט ד ָ‬

‫אס איז געווען‪ ,‬ווייל עס וועט‬

‫אריבערגיין פון דעם וו ָ‬
‫אל ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אן‪ :‬מען ה ָ‬
‫ר' זלמן ליכטמ ַ‬

‫אן ווייטער‪.‬‬
‫אס מען קען ט ָ‬
‫אן וו ָ‬
‫אל זען צו ט ָ‬
‫אר מען ז ָ‬
‫נישט ברענגען קיין שום תועלת‪ ,‬נ ָ‬

‫אן ווייטער?‬
‫אס מען קען ט ָ‬
‫אגט וו ָ‬
‫אוויטש‪ :‬אדרבה‪ ,‬ז ָ‬
‫אמ ָ‬
‫אבר ַ‬
‫ר' אליעזר ַ‬

‫אווענען און לערנען‪.‬‬

‫אל גיין ד ַ‬
‫ר' זלמן‪ :‬יעדער ז ָ‬

‫אז מען קען נישט מתקן זיין אויב מען ברענגט‬

‫ארויסברענגען ַ‬
‫אלט ַ‬
‫אלט געוו ָ‬
‫אוויטש‪ :‬איך וו ָ‬
‫ארק ָ‬
‫ר' יוסף שלום מ ַ‬

‫אלט געברויכט קומען מיט ַ‬

‫א‬ ‫אס איז געווען ווייסן מיר נישט‪ .‬איר וו ָ‬
‫אס עס איז געווען‪ .‬פונקטליך וו ָ‬
‫ארויס וו ָ‬
‫נישט ַ‬

‫אהיים גיין‪.‬‬
‫א ַ‬
‫אל פון ד ָ‬
‫אס יעדער ז ָ‬
‫אהער מיט וו ָ‬
‫אם ַ‬
‫אגר ַ‬
‫פר ָ‬
‫ּ‬

‫אלט ביז‬
‫אר ַ‬
‫א גרויסע קהלה מיט מעמבערס פון ‪ 20‬י ָ‬
‫א ַ‬
‫אז מיר זענען ד ָ‬
‫ר' אברהם יושע רעטעק‪ :‬יעדער ווייסט ַ‬

‫אס עס‬
‫אס עס טוט זיי וויי ווייס איך נישט‪ ,‬איר ווייסט בעסער וו ָ‬
‫אס מיינט עטליכע טויזענט אינגעלייט‪ .‬וו ָ‬
‫אס ד ָ‬
‫‪ ,45‬וו ָ‬

‫אבער‬
‫א‪ָ .‬‬
‫אשליסן ד ָ‬
‫ארפט איר ב ַ‬
‫ארף נישט‪ ,‬ד ַ‬
‫אס עס טוט זיי וויי‪ ,‬צי מען ד ַ‬
‫א פון וו ָ‬
‫ארף רעדן ד ָ‬
‫טוט זיי וויי‪ .‬צי מען ד ַ‬

‫אלעס‬
‫ארט געווען‪ ,‬מען קען ַ‬
‫אג אייך דעם אמת איך בין פריער ד ָ‬
‫אל זיין געזונט‪ ,‬איך ז ָ‬
‫פען‪ .‬דער רבי ב"ה ז ָ‬
‫אּ‬‫נישט זיך פ ָ‬

‫אבלעם‪.‬‬
‫פר ָ‬
‫אנדלען יעדן ּ‬
‫אה ַ‬
‫אמען שטעלן צו ב ַ‬
‫ארף זיך מער צוז ַ‬
‫אם‪ .‬די קהלה ד ַ‬
‫אלעס ענטעפרן פולק ָ‬
‫פרעגן‪ ,‬ער קען ַ‬

‫אבער‬
‫אזן פירן‪ָ ,‬‬
‫אר זיי נישט ל ָ‬
‫אביסל יונגער און מען ט ָ‬
‫אריינרופן די וועלכע זענען ַ‬
‫ארף מען ַ‬
‫איך ווייס נישט אפשר ד ַ‬

‫אבער עס איז‬
‫א קהל‪ָ .‬‬
‫א ַ‬
‫אלגן‪ ,‬עס איז ד ָ‬
‫ארף זיי פ ָ‬
‫אז מען ד ַ‬
‫אג נישט ַ‬
‫אכטן‪ .‬איך ז ָ‬
‫אס זיי טר ַ‬
‫ארפט זיי אויסהערן וו ָ‬
‫איר ד ַ‬
 ‫ארף עכט מוחה זיין דערויף און זען צו‬
‫אגן‪ ,‬מען ד ַ‬
‫אס קען איך אייך ז ָ‬
‫אס עס איז געווען‪ ,‬ד ָ‬
‫א בושה אין דער וועלט וו ָ‬
‫ַ‬

‫ארריכטן‪.‬‬
‫פַ‬

‫אהלן‪ ,‬איינס פון די כוונות דערפון איז‬

‫אכן וו ַ‬
‫אלט מ ַ‬
‫אר געוו ָ‬
‫אבן היי י ָ‬
‫אז מיר ה ָ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬דער אמת איז ַ‬

‫א חלילה מיר טוען נישט‬

‫א ַ‬
‫אריין נעמען נייע מענטשן אויך‪ .‬דער פשט איז ד ָ‬
‫אל ַ‬
‫געווען צו צוציען אינגע כוחות‪ ,‬און מען ז ָ‬

‫אנערקענט‪ .‬מיר טוען זיי‬

‫אלס נישט ַ‬
‫א אינגעלייט ַ‬
‫ארויסגיין פון ד ָ‬
‫אל ַ‬
‫אונטערשעצן די אינגעלייט‪ ,‬איך וויל נישט מען ז ָ‬

‫אל‪ ,‬און‬
‫אבן איבער ָ‬
‫ארפן זיי ה ָ‬
‫אבן‪ ,‬מיר ד ַ‬
‫ארפן מיר זיי ה ָ‬
‫אוודאי ד ַ‬
‫אנערקענען פשוט ווייל "אם אין גדיים אין תיישים"‪ַ .‬‬
‫ַ‬

‫אנצן‬
‫אל זיי אינג ַ‬
‫אזן מען ז ָ‬
‫אבער מען קען נישט ל ָ‬
‫אלטע אידן לעבן נישט אייביג‪ָ .‬‬
‫זיי זענען דער יסוד פון די קהלה‪ ,‬ווייל ַ‬

‫אבן געהייסן‪ ,‬און מיר וועלן ווייטער‬

‫אטוטן ה ָ‬
‫אזוי ווי די שט ַ‬
‫אן ַ‬
‫אבן געט ָ‬
‫אז מיר ה ָ‬
‫אקט איז ַ‬
‫איבערגעבן די הנהלה‪ .‬דער פ ַ‬

‫אבן מיר דינים‬

‫ארפן ה ָ‬
‫ארויס צו וו ַ‬
‫אבן געברויכט ַ‬
‫אז אויב מיר ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אב עס פריער געז ָ‬
‫אטוטן הייסן‪ ,‬כ'ה ָ‬
‫אן ווי די שט ַ‬
‫טָ‬

‫ארסען"‪ ,‬אפשר וועט קהל‬

‫ארק "ענפ ָ‬
‫אנגיין און מיר וועלן נעמען "קער"‪ ,‬און מיר וועלן שט ַ‬
‫דערויף‪ .‬מיר וועלן ווייטער ָ‬

‫אביסל‬
‫אוויטש וועט אין דעם ַ‬
‫ארק‪ ,‬ר' יודל לפעק ָ‬
‫אמיטע אויב די איצטיגע איז נישט גענוג שט ַ‬
‫ארקערע ק ָ‬
‫א שט ַ‬
‫אכן ַ‬
‫מַ‬

‫ארץ איידער די גערודעכצער‪.‬‬

‫אס ה ַ‬
‫אמיטע זיך אויסרעדן ד ָ‬
‫ארויסהעלפן‪ ,‬און מען וועט קענען קומען צו די ק ָ‬
‫ַ‬

‫אס נישט וועלן‬

‫אס מען קען ד ָ‬
‫אנדלונגען וו ָ‬
‫ארה ַ‬
‫אר אונטער די קוליסן פ ַ‬
‫אגן‪ ,‬ס'גייט פ ָ‬
‫אזָ‬
‫אס איך קען ענק י ָ‬
‫וו ָ‬

‫אז מען‬
‫אל אונז געבן דעם צוטרוי ַ‬
‫אזן אויף דעם‪ .‬מען ז ָ‬
‫אל עס ל ָ‬
‫בלייבן‪ ,‬און איך בעט דעם צוטרוי פונעם עולם מען ז ָ‬

‫אז אויב מען וועט אים רופן וועט‬

‫אגט ַ‬
‫אט צוגעז ָ‬
‫אזוי ווי עס איז געווען‪ .‬קרית יואל'ער רב ה ָ‬
‫אנגיין ַ‬
‫אל דערווייל ווייטער ָ‬
‫זָ‬

‫אר‬
‫ארף נ ָ‬
‫אכט זיך כאילו לא ידע‪ ,‬ער וועט ווייטער העלפן‪ .‬דער עולם ד ַ‬
‫ער קומען און ער וועט העלפן ווייטער‪ ,‬ער מ ַ‬

‫אס‬
‫אדערט גיב מיר צוריק ד ָ‬
‫אל קומען ווי מען מענטשן זענען שוין געקומען און געפ ָ‬
‫ארויסווייזן צוטרוי‪ ,‬נישט מען ז ָ‬
‫ַ‬

‫אר‬
‫ארבעטן‪ .‬נישט פ ַ‬
‫אזוי קען מען נישט ַ‬
‫אפט‪ַ ,‬‬
‫א וועט זיין‪ .‬ס'איז נישט קיין ווירטש ַ‬
‫אס ד ָ‬
‫געלט ווייל איך ווייס נישט וו ָ‬

‫אס איז די חכמה? מיט וועמען סטרייקט מען? און דער עיקר‬
‫מיר בויט מען די מקוה‪ ,‬די אינגעלייט ברויכן די מקוה‪ ,‬וו ָ‬

‫אס‬
‫א בושה גדולה‪ .‬ד ָ‬
‫אליין‪ ,‬ס'איז ממש ַ‬
‫ארשמוצט זיך ַ‬
‫א סם‪ .‬מען פ ַ‬
‫אס רעדן איז ַ‬
‫אזוי‪ .‬ד ָ‬
‫אל נישט רעדן ַ‬
‫אז מען ז ָ‬
‫איז ַ‬

‫אכן‬
‫א אויפן טיש‪ ,‬און מען וועט מ ַ‬
‫אך‪ ,‬ס'איז נישט ד ָ‬
‫אן אין דער ז ַ‬
‫אבן צוטרוי‪ ,‬מען וועט ט ָ‬
‫אל ה ָ‬
‫אלוציע‪ ,‬מען ז ָ‬
‫איז מיין רעז ָ‬

‫אג‬
‫אטָ‬
‫א‪ ,‬פינף שעה ַ‬
‫אריינקומען‪ .‬פרעגט די צוויי איינגעשטעלטע ד ָ‬
‫אמיטע און מען וועט קענען פריי ַ‬
‫ארקערע ק ָ‬
‫א שט ַ‬
‫ַ‬

‫אפיס און איך בין זיך מתשתתף מיט גרויסע געלטער‪,‬‬

‫אר קהל שלא על מנת לקבל פרס‪ ,‬איך זיץ אין ָ‬
‫ארבעט איך פ ַ‬
‫ַ‬

‫אט‬
‫אס ה ָ‬
‫א אין בית המדרש וו ָ‬
‫א אפשר איינער ד ָ‬
‫אר קהל‪ .‬ס'איז נישט ָ‬
‫אב געליגן פ ַ‬
‫אס איך ה ָ‬
‫פרייוועט געלט וו ָ‬
‫מיין ּ‬

‫אר איך‬
‫אן‪ ,‬נ ָ‬
‫אס איך קען‪ ,‬און איך בין גרייט ווייטער צו ט ָ‬
‫אס בעסטע וו ָ‬
‫אר קהל‪ .‬איך טוה ד ָ‬
‫אזויפיל געלט פ ַ‬
‫געליגן ַ‬

‫אליין‪.‬‬
‫אנג הילף‪ ,‬איך קען נישט ַ‬
‫ארל ַ‬
‫פַ‬
‫ארום‬
‫אן‪ ,‬אויך דרייען זיך ַ‬
‫אלעס קען מען ט ָ‬
‫אז נישט ַ‬
‫ארייננעמען איגעלייט‪ ,‬וועלן זיי זען ַ‬
‫אקע ַ‬
‫אל ט ַ‬
‫ר'‪ :......‬מען ז ָ‬

‫טויזענטער איגעלייט‪...‬‬

‫אן יעצט‬
‫אגן‪ .‬מען קען עס נישט ט ָ‬
‫ארשל ָ‬
‫אס פ ָ‬
‫אקעי"‪ ,‬ביי די נעקסט טובים מיטינג וועט מען ד ָ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ָ " :‬‬

‫צווישן הונדערט מענטשן‪.‬‬

‫אמיטע זענען די העלפט אינגעלייט‪.‬‬

‫ר' יעקב גליק‪ :‬אין די מקוה ק ָ‬

‫א גרויסער רוב פון קהל יטב לב‪,‬‬

‫אזוי ווי די אינגעלייט זענען ַ‬
‫אגן בקיצור‪ַ ,‬‬
‫ארשל ָ‬
‫ר' ישעי' אשר‪ :‬איך וויל פ ָ‬

‫אר פון ‪ 45‬און העכער קען מען זיין אין הנהלת הקהלה‪.‬‬
‫אז נ ָ‬
‫אס שטייט ַ‬
‫אס וו ָ‬
‫ארף מען "טשענשזן" ד ָ‬
‫דעריבער ד ַ‬

‫אלדן צום‬
‫אבן זיך געמ ָ‬
‫ארלייגן‪ .‬רבותי עס ה ָ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬גוט מען וועט עס ביי די נעקסט טובים מיטינג פ ָ‬

‫ארט ר' אליעזר און ר' דוד‪ ,‬און מיט דעם וועלן מיר מסיים זיין‪.‬‬
‫וו ָ‬

‫אז עס זענען ד ָ‬
‫א‬ ‫אל נישט געהערט ַ‬
‫אב קיינמ ָ‬
‫אס איז געווען פריער‪ ,‬איך ה ָ‬
‫ר' ישעי' אשר‪ :‬איך ווייס נישט וו ָ‬

‫אס עס איז געווען‪,‬‬

‫אהיים‪ .‬איך ווייס נישט וו ָ‬
‫א ַ‬
‫אס איך גיי ד ָ‬
‫אלט וויסן מיט וו ָ‬
‫אב געוו ָ‬
‫דיפערענצן צווישן מענטשן‪ ,‬איך ה ָ‬

‫א גערופן‪.‬‬
‫אט מיר ד ָ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫און צי וו ָ‬

‫אך די היינטיגע מיטינג‪ ,‬וועלן‬

‫ארגן‪ ,‬נ ָ‬
‫אז מ ָ‬
‫אוויטש‪ :‬איך ווי אייך פרעגן ר' בערל‪ :‬איר מיינט ַ‬
‫אמ ָ‬
‫אבר ַ‬
‫ר' אליעזר ַ‬

‫אכן חוזק‬
‫אלט נישט מ ַ‬
‫ארען אייך איר ז ָ‬
‫אז ניין‪ .‬איך וו ָ‬
‫אלט ַ‬
‫ארן בית המדרש? איך ה ַ‬
‫א וועלן געבן געלט פ ַ‬
‫מענטשן שוין י ָ‬

‫אגט זיי אויס‪.‬‬

‫אז מען ז ָ‬
‫אן ַ‬
‫פעס געט ָ‬
‫אט ע ּ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אבן געפילט ַ‬
‫אלן זיי ה ָ‬
‫אט גערופן מענטשן‪ ,‬ז ָ‬
‫פונעם עולם‪ ,‬איר ה ָ‬

‫אכפרעגן וועט עס‬

‫אביסל נ ָ‬
‫אס מען קען נישט רעדן‪ ,‬ווער עס וויל זיך ַ‬
‫אכן וו ָ‬
‫אזַ‬
‫אז עס זענען ד ָ‬
‫ארשעטנדליך ַ‬
‫ס'איז פ ַ‬

‫פלייקענען‪ ,‬ווי‬
‫אּ‬‫אס אפילו מען וועט עס מוזן ָ‬
‫אכן וו ָ‬
‫ארויסקומען ז ַ‬
‫אנדלען וועט ַ‬
‫אה ַ‬
‫אבער ווען מען וועט עס ב ַ‬
‫ארשטיין‪ָ ,‬‬
‫פַ‬

‫אנצן‬
‫אב אינג ַ‬
‫אגט‪ :‬איך ה ָ‬
‫אט ער געז ָ‬
‫אן‪ ,‬ה ָ‬
‫אזוי געט ָ‬
‫אזוי און ַ‬
‫אט ַ‬
‫אכטער ה ָ‬
‫אגט‪ :‬דיין ט ָ‬
‫אט אים געז ָ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫יענער וו ָ‬

‫אכן‬
‫אנרירן ז ַ‬
‫אזוי מען וועט עס הענדלען וועט מען מוזן ָ‬
‫ארענטפער דיך‪ .‬ווי ַ‬
‫אגט אים יענער‪ :‬גיי פ ַ‬
‫אכטער‪ ,‬ז ָ‬
‫נישט קיין ט ָ‬

‫אט מען גערופן די היינטיגע‬

‫אס דען ה ָ‬
‫ארפן ווערן ערלעדיגט שטילערהייט‪ .‬איי וו ָ‬
‫אכן ד ַ‬
‫אקעל‪ ,‬און די ז ַ‬
‫אס זענען ה ַ‬
‫וו ָ‬

‫אז מען‬
‫אן‪ ,‬דערווייל זע איך ַ‬
‫פל ַ‬
‫א ּ‬
‫אט מען ַ‬
‫אר נערוון מסתמא ה ָ‬
‫פַ‬
‫אּ‬‫ארירט ָ‬
‫אט ב ַ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אב געמיינט ַ‬
‫מיטינג? איך ה ָ‬

‫אס‬
‫אגן וו ָ‬
‫אל זיך צושטעלן‪ ,‬און איך וועל ז ָ‬
‫אכט און איך וויל קהל ז ָ‬
‫אוט" היינט נ ַ‬
‫א "וו ָ‬
‫אן‪ .‬איך וויל בעטן ַ‬
‫פל ַ‬
‫אט נישט קיין ּ‬
‫הָ‬

‫ארף צו זיין‪.‬‬
‫אוט" ד ַ‬
‫דער "וו ָ‬
 ‫א רעדן‪.‬‬
‫אס מען קען י ָ‬
‫אכן וו ָ‬
‫אזַ‬
‫אבער ד ָ‬
‫אס מען קען נישט רעדן צווישן עולם‪ ,‬ס'איז ָ‬
‫אכן וו ָ‬
‫אזַ‬
‫אזוי ווי עס זענען ד ָ‬
‫ַ‬

‫אס איז ַ‬
‫א‬ ‫אגע‪ ,‬ד ָ‬
‫אמסבורג קען נישט קומען אין פר ַ‬
‫אז צוטיילן קרית יואל פון ווילי ַ‬
‫אגט ַ‬
‫אט פריער געז ָ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫אס וו ָ‬
‫דָ‬

‫אמיר‬
‫אל זיך ווערן דערקעגן‪ ,‬ווייל ל ָ‬
‫אס ז ָ‬
‫ארף זיין דער ערשטער וו ָ‬
‫אנגט אויסדריקליך צו קהל‪ ,‬און קהל ד ַ‬
‫אס בעל ַ‬
‫אך וו ָ‬
‫זַ‬

‫אס עד קצה האחרון‪ .‬רעדט זיך‬

‫אמסבורג פון קרית יואל‪ ,‬צוטיילט זיך ד ָ‬
‫אמער ווערט צוטיילט ווילי ַ‬
‫פען ט ָ‬
‫אּ‬‫זיך נישט פ ָ‬

‫אמסבורג‪ ,‬זיי‬
‫אל ווי ווילי ַ‬
‫אזוי צענטר ַ‬
‫אלע קהלה‪ ,‬קרית יואל ווערט ַ‬
‫אנדערש‪ .‬צוויי קהלות‪ ,‬און אויס צענטר ַ‬
‫נישט איין ַ‬

‫אר‬
‫אפּ ַ‬
‫אלט געפרעגט ָ‬
‫אנצע וועלט‪ .‬איך רעד שוין נישט ווען מען וו ָ‬
‫אסטומערס" פון די ג ַ‬
‫אר די "ק ָ‬
‫פיטן" פ ַ‬
‫אמ ּ‬
‫וועלן "ק ָ‬

‫אמסבורג און‬
‫אר ווען עס וועט זיין איין קהלה אין ווילי ַ‬
‫אטמ ַ‬
‫אזוי עס וועט אויסקוקן דער כח פון ס ַ‬
‫רבנים בעילום שמם ווי ַ‬

‫ארף‬
‫א דבר דמשתמע מאליו און מען ד ַ‬
‫אס זעלבע ווי עס איז געווען‪ .‬ס'איז ַ‬
‫אל נישט ד ָ‬
‫איין קהלה אין קרית יואל? קיינמ ָ‬

‫פ און אים‬
‫אּ‬‫אט גענומען דעם ק ָ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אס‪ַ .‬‬
‫ארשטייט ד ָ‬
‫אז יעדער בר דעת פ ַ‬
‫אפילו נישט מעיין זיין דערין‪ .‬איך מיין ַ‬

‫אנציג‪,‬‬
‫אנצן‪ .‬אפילו עס וועט נישט ווערן קיין צוו ָ‬
‫אשעפעניש אינג ַ‬
‫א ניי מין ב ַ‬
‫ארן ַ‬
‫ארץ‪ ,‬איז עס געוו ָ‬
‫אוועקגעשניטן פון ה ַ‬
‫ַ‬

‫א בית דין און מען וועט‬

‫א כח פון ַ‬
‫אט ַ‬
‫אז קהל ה ָ‬
‫אוטן ַ‬
‫ארף מען וו ָ‬
‫ארף זיין איינס‪ .‬ד ַ‬
‫אמסבורג מיט קרית יואל ד ַ‬
‫ווילי ַ‬

‫אס וועט‬
‫אל רעגירן ד ָ‬
‫אלן זיין צוטיילט אין צווייען‪ .‬ווער עס ז ָ‬
‫אמסבורג מיט קרית יואל ז ָ‬
‫אז ווילי ַ‬
‫אזן ַ‬
‫אל נישט צול ָ‬
‫קיינמ ָ‬

‫א גרויס חלק פון די‬

‫אטיש לעזן ַ‬
‫אמ ַ‬
‫אס וועט אויט ָ‬
‫אס נישט זיין‪ .‬ד ָ‬
‫אבער צוטיילט אין צווייען קען ד ָ‬
‫אגן אי"ה‪ָ ,‬‬
‫דער רבי ז ָ‬

‫ארום אין‬
‫אג ענק רבותי איך גיי ַ‬
‫אלע קהלות‪ .‬איך ז ָ‬
‫אלע טובים פון ַ‬
‫ארף ווערן אונטערגעשריבן פון ַ‬
‫אס ד ַ‬
‫אבלעמען‪ .‬ד ָ‬
‫פר ָ‬
‫ּ‬

‫אז‬
‫פען‪ַ ,‬‬
‫אנטווער ּ‬
‫אל‪ ,‬אין ַ‬
‫אנטרי ַ‬
‫אן‪ ,‬אין מ ָ‬
‫אנד ָ‬
‫א איד אין ל ָ‬
‫אר ַ‬
‫אס מיינט פ ַ‬
‫אס ד ָ‬
‫אגריף וו ָ‬
‫אט נישט קיין ב ַ‬
‫דער וועלט‪ ,‬איר ה ָ‬

‫אס איז איינס איז דער אויס‬

‫אר וו ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫אט נישט דעם כח פון ס ַ‬
‫אז ער ה ָ‬
‫אר צוויי דריי‪ַ .‬‬
‫אר איז נישט איינס נ ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫סַ‬

‫ארן אין ירושלים מיט די צוויי ברודער וועט‬

‫אס איז געוו ָ‬
‫ארן אין וויזשניץ‪ ,‬קוקט וו ָ‬
‫אס איז געוו ָ‬
‫אנצן‪ .‬ווייל גייט קוקט וו ָ‬
‫אינג ַ‬

‫אן"‪ .‬דעריבער איז אונזער‬

‫ארש ָ‬
‫אפ ָ‬
‫פר ָ‬
‫אוו מעידזשער ּ‬
‫אסטער ָ‬
‫א "דיז ַ‬
‫אווער"‪ ,‬עס איז ַ‬
‫אלל ָ‬
‫אז עס איז " ָ‬
‫איר זען ַ‬

‫אל‬
‫אז קהל ז ָ‬
‫אנגען ַ‬
‫ארל ַ‬
‫אלע רעכטן צו פ ַ‬
‫אבן מיר ַ‬
‫איען"‪ .‬און צוליב דעם ה ָ‬
‫אלן זיך נישט "סעלף דעסטר ָ‬
‫אבע מיר ז ָ‬
‫אויפג ַ‬

‫אלע חברי הקהל‪ ,‬פון‬

‫ארף ווערן אונטערגעשריבן פון ַ‬
‫אס ד ַ‬
‫אמסבורג און קרית יואל‪ ,‬ד ָ‬
‫אל טיילן ווילי ַ‬
‫אזן מען ז ָ‬
‫נישט צול ָ‬

‫ארפן אונטערשרייבן דעם‬

‫אלע חברי הנהלה פון רבין'ס שטוב‪ ,‬יעדער איינער וועט ד ַ‬
‫אלע חברי הנהלת המוסדות‪ ,‬פון ַ‬
‫ַ‬

‫אמסבורג טיילט זיך נישט פון קרית יואל‪.‬‬

‫אז ווילי ַ‬
‫אקומענט ַ‬
‫דָ‬

‫אן ַ‬
‫א‬ ‫אר ַ‬
‫אוטן"‪ .‬ס'איז פ ַ‬
‫אזוי צו "וו ָ‬
‫אן צוויי ערליי וועגן ווי ַ‬
‫אר ַ‬
‫אנגענומען‪ ,‬ס'איז פ ַ‬
‫אג איז ָ‬
‫ארשל ַ‬
‫ר' בערל פר"מ‪ :‬דיין פ ָ‬

‫אכן‬
‫אכגעגעבן און מיר מ ַ‬
‫אבן דיר נ ָ‬
‫אוט‪ ...‬איין מינוט ר' אליעזר מיר ה ָ‬
‫אפענער וו ָ‬
‫אן ָ‬
‫אן ַ‬
‫אר ַ‬
‫אוט און ס'איז פ ַ‬
‫שטילער וו ָ‬

‫אלט ענק רואיג‪ ...‬רבותי ר' יודל איז‬

‫אנגענומען‪ ...‬רבותי ה ַ‬
‫אג איז ָ‬
‫ארשל ַ‬
‫אז דיין פ ָ‬
‫אלסט וויסן ַ‬
‫אוט‪ ,‬איך וויל דו ז ָ‬
‫דעם וו ָ‬

‫אל פרעגן ווער‬

‫פרעזידענט ז ָ‬
‫אז דער ּ‬
‫אזוי ַ‬
‫אוטן ַ‬
‫אז מען קען וו ָ‬
‫אגט ַ‬
‫אנעל" ער זיצט ביי מיטינגען און ער ז ָ‬
‫אפעש ָ‬
‫פר ָ‬
‫א "ּ‬
‫ַ‬

‫אלע‬
‫אז ַ‬
‫אנגענומען‪ .‬פרעג איך‪ :‬ווער איז דערקעגן ַ‬
‫עס איז דערקעגן‪ ,‬און אויב קיינער איז נישט דערקעגן איז ער ָ‬
‫אט ר'‬
‫אנגענומען‪ ...‬אינדערצווישן ה ָ‬
‫אראייניגט‪ ,‬ווער איז דערקעגן? עס איז איינשטימיג ָ‬
‫אלן זיין פ ַ‬
‫ארער קהלות ז ָ‬
‫אטמ ַ‬
‫סַ‬

‫ארט‪.‬‬
‫אס וו ָ‬
‫אברהם געבעטן ד ָ‬

‫אל זיך‬
‫אדער דעם רב ז ָ‬
‫אז אויב מען איז מבזה דעם רבין ָ‬
‫אנג איך ַ‬
‫ארל ַ‬
‫אנגענומען פ ַ‬
‫אט עס ָ‬
‫אזוי ווי מען ה ָ‬
‫ר'‪ַ :.....‬‬

‫אננעמען‪.‬‬
‫די קהלה געהעריג ָ‬

‫אט די טיים"‪) .‬מען שרייבט דעם נוסח פונעם כתב(‬

‫אן טינג ַ‬
‫אשטייט זיך‪" .‬וו ָ‬
‫ר' בערל‪ :‬פ ַ‬

‫אר פסח‪,‬‬
‫אס איז געווען פ ַ‬
‫אז מען גייט צוריק צו דעם וו ָ‬
‫אגן איז ַ‬
‫אלט ז ָ‬
‫אלט געוו ָ‬
‫אס איך וו ָ‬
‫ר' אברהם וויעדער‪ :‬וו ָ‬

‫אגן‬
‫ארקערט איך וויל ז ָ‬
‫פונקט פ ַ‬
‫ארער קהלות זענען געווען איין קהלה‪ּ .‬‬
‫אטמ ַ‬
‫אלע ס ַ‬
‫אז ַ‬
‫אך ַ‬
‫איז אויך געווען די זעלבע ז ַ‬

‫אך פון קרית יואל‬

‫אס ַ‬
‫אט און ַ‬
‫אלט פון דאָ פון די שט ָ‬
‫אט מיר געק ָ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אגן ַ‬
‫לשבחם פון די אינגעלייט‪ ,‬איך קען ז ָ‬

‫אבן‬
‫אס זיי ה ָ‬
‫אגן בלשונם וו ָ‬
‫אן‪ .‬און איך קען ז ָ‬
‫אל ט ָ‬
‫אמען זעצן און קהל ז ָ‬
‫אל זיך צוז ַ‬
‫אז קהל ז ָ‬
‫אנגט ַ‬
‫ארל ַ‬
‫אבן פ ַ‬
‫אויך‪ ,‬זיי ה ָ‬

‫אשליסט‬
‫אס קהל ב ַ‬
‫אז וו ָ‬
‫אבן מיט מיר גערעדט און מיט מיינע חברים‪ַ ,‬‬
‫אגט‪ ,‬איך רעד פון די אינגעלייט וועלכע ה ָ‬
‫געז ָ‬

‫אל שוין‬
‫אז מען ז ָ‬
‫אכן ַ‬
‫אס וועט מ ַ‬
‫אט פריער געפרעגט צי ד ָ‬
‫אצענט‪ .‬ר' אליעזר ה ָ‬
‫פר ָ‬
‫וועלן זיי עס שטיצן הונדערט ּ‬

‫א קהלה‬
‫אדער אפילו אין ַ‬
‫אני ָ‬
‫פַ‬
‫אמ ּ‬
‫אקָ‬
‫אביסל ביזנעס מעסיג‪ ,‬מיר זענען אין ַ‬
‫אנהייבן צו געבן געלט‪ ,‬איך רעד יצעט ַ‬
‫ָ‬

‫אז מיר זענען באחדות‪.‬‬

‫אגן ַ‬
‫אזָ‬
‫אכט פון ד ָ‬
‫ארויסגיין היינט נ ַ‬
‫אז מיר וועלן ַ‬
‫קדושה‪ ,‬מיר זענען די שלוחים פון די קהלה‪ַ .‬‬

‫ארקערט כסדר טרעפן דעם וועג צו זיין באחדות‪ ,‬און‬

‫אר פ ַ‬
‫אזוי נישט צו זיין באחדות‪ ,‬נ ָ‬
‫אל זוכן פעולות ווי ַ‬
‫נישט מען ז ָ‬

‫אשלוס און יעדער איינער איז צופרידן‪ ,‬וועט מען‬

‫אבַ‬
‫אז מען איז געקומען צו ַ‬
‫אגן ַ‬
‫אנצן עולם ז ָ‬
‫אל גיין צום ג ַ‬
‫מען ז ָ‬

‫אנהייבן צו געבן‬
‫אר די מקוה‪ ,‬מען וועט ָ‬
‫אנהייבן צו געבן געלט פ ַ‬
‫ארן בית המדרש‪ ,‬וועט מען ָ‬
‫אנהייבן צו געבן געלט פ ַ‬
‫ָ‬

‫אנדערש‪ ,‬וועגן‬
‫פעס ַ‬
‫אבער וועט יעדער איינער גיין צו ע ּ‬
‫אמער ָ‬
‫אר יעדן איינעם‪ .‬ט ָ‬
‫אר די תלמוד תורה‪ ,‬און פ ַ‬
‫געלט פ ַ‬

‫אט פריער‬
‫ארייננעמען די אינגעלייט‪ ,‬און ווי ר' בערל ה ָ‬
‫אג ס'איז אמת מען ברויך ַ‬
‫ארקערט‪ ,‬איך ז ָ‬
‫אגן‪ ,‬פ ַ‬
‫דעם וויל איך ז ָ‬

‫אט אונז‬
‫אס דער רבי ה ָ‬
‫אבער די אינגעלייט ווייסן אויך וו ָ‬
‫ארייננעמען איגעלייט‪ָ ,‬‬
‫אלט ַ‬
‫אט געוו ָ‬
‫אז מען ה ָ‬
‫אגט ַ‬
‫געז ָ‬

‫אן עקזינטענץ און מען‬

‫אבן ַ‬
‫אל ה ָ‬
‫אז די קהלה ז ָ‬
‫אס די עלטערע אידן טוען‪ ,‬און מען וויל ַ‬
‫אך וו ָ‬
‫אז מען טוט נ ָ‬
‫געלערנט ַ‬

‫אנגיין‪.‬‬
‫אל קענען ווייטער ָ‬
‫זָ‬

‫אל קענען‬
‫אך איז כדי מען ז ָ‬
‫אכט‪ ,‬די ווכיטיגסטע ז ַ‬
‫אעמן געקומען היינט נ ַ‬
‫אס מען איז זיך צוז ַ‬
‫דער ציל צו וו ָ‬

‫אז מען‬
‫אכט ַ‬
‫א היינט אויף דער נ ַ‬
‫ארויסגיין פון ד ָ‬
‫אס בית המדרש‪ ,‬מיט די מקוה‪ .‬מען וועט ַ‬
‫אנגיין מיטן בויען ד ָ‬
‫ווייטער ָ‬

‫אס וועט זיין דער גרעסטער כבוד שמים‪.‬‬

‫אמען און מען וועט העלפן איינער דעם צווייטן‪ .‬ד ָ‬
‫איז צוז ַ‬

‫אנעליז אויף דער מיטונג איז נעקסט‬

 ‫אנאליזען איבער די אסיפה א' אמור תשנ"ט‬

‫ווען "סאטמאר" שטיין אויפען שוועל פון ווערען צושפליטערט לא עלינו ולא עליכם‪ ,‬אויף אלע שונאים געזאגט‪ ,‬און‬
‫עס קומט זיך צוזאם "גרויס קהל" אויף א עמערדשענסי טובים מיטינג‪ ,‬און עס איז דא א טעיפ רעקארדער אויפען‬
‫טיש‪ ,‬זאגט בערל פרידמאן אז די מיטינג מוז זיך שליסען וייל ער פילט זיך "ליידער" נישט גוט‪ ,‬און ווייל ער האט א‬
‫וואך נאכט פון א אייניקל‪...‬‬

‫אגן קורץ‪ :‬איך וויל די מיטינג ענדיגן‬‫דאס זענען די ווערטער וואס דער נארישער בערל זאגט‪" :‬רבותי איך וויל ענק ז ָ‬
‫אזוי גוט‪ ,‬אויסער דעם‬‫א שטונדער איז גענוג נומבער ‪ ,1‬אויך ליידער איך פיל נישט ַ‬ ‫אין ‪ 15‬מינוט‪ ,‬ענטשולדיגט מיר‪ַ .‬‬
‫אל מען‬‫אז אין די לעצטע ‪ 15‬מינוט ז ָ‬ ‫אלט בעטן ַ‬ ‫אלט איך געוו ָ‬
‫אכט וואו איך מוז צוגיין‪ ,‬וו ָ‬ ‫אך נ ַ‬
‫אן אייניקל'ס וו ַ‬
‫אב איך ַ‬
‫הָ‬
‫אט‬
‫אך‪ .‬אויב אימיצער ה ָ‬ ‫אוועקריכן פון די ז ַ‬‫אט‪ ,‬און נישט ַ‬‫אס מען ה ָ‬ ‫אגן וו ָ‬
‫ארשל ַ‬
‫אנקרעטע פ ָ‬ ‫אר ק ָ‬
‫אויפקומען מיט ג ָ‬
‫פעס זענען מיר גרייט צו הערן‪".‬‬ ‫עּ‬

‫נאר פאר אלעם איז שטוינענד צו ליינען די טראנסקריפט פונעם טעיפס וואס בערל האט ארויסגעגעבען אין די גאס‬
‫פון די אסיפה‪) .‬אגב‪ ,‬די טעיפס פון די אסיפות ביי קהל‪ ,‬חוה"מ פסח און ביים רבין אינדערהיים און פון די אסיפה‪,‬‬
‫האט בערל אפגעכאפט און ער אליין האט דאס ארויסגעגעבען‪ .‬די טעיפס זענען נישט געקומען פון די נייע "שונאים"‪.‬‬
‫בערל האט געהאלטען אז די טעיפס וועלען זיי א "באמבע" פאר ר' אהרן און פאר זיין "רב הצעירשאפט"‪.‬‬

‫היינט‪ ,‬באלד עלעף יאר שפעטער גלייבט זיך נישט אז אין סאטמארער קהילה זענען געזעצען און געמיטינגט אזא‬
‫געמיינדע שוטים‪ .‬עס איז מיר נישט באקאנט ווער אלץ איז דארט געזעצען‪ ,‬אבער פון די וואס אלע אלע וואס רעדען‬
‫ביי די מיטינג איז ממש שרעקעליך וואס פארא שוטים האבען אלץ דארט גענומען דאס ווארט‪ .‬ממש קיינער קיינער‬
‫רעדט דארט נישט קיין איין ווארט צו די זאך‪.‬‬

‫נאך פאר אלעם ווייסט קיינער נישט צו וואס איז די מיטינג גערופען געווארען‪ .‬בערל הייבט אן מיט די ווערטער‪:‬‬
‫אנסי‪ ,‬פון אונזערע‬
‫אמסבורג‪ ,‬פון קרית יואל און פון מ ָ‬
‫ארק‪ ,‬פון ווילי ַ‬
‫פַ‬
‫א ּ‬
‫אר ָ‬
‫אז מען איז געקומען פון ב ָ‬
‫א ַ‬
‫"קודם זע איך ד ָ‬
‫אלע איין קהלה‪".‬‬‫אז מיר זענען ַ‬
‫א אין די געגענט‪ .‬פשט פון די מיטינג איז קודם צו ווייזן ַ‬‫קהלות ד ָ‬

‫אכן‪ ,‬וויל איך‬

‫אך געטומעלט וועגן רבנות ז ַ‬ ‫אס ַ‬
‫אט זיך לעצטענס ַ‬ ‫איין מינוט שפעטער מאכט ער נאך א הקדמה‪" :‬עס ה ָ‬
‫אס ענין פון‬‫אן‪ ,‬ד ָ‬
‫אס צו ט ָ‬‫ארנישט וו ָ‬‫אט ג ָ‬‫ארנישט רעדן וועגן רבנות‪ ,‬ס'ה ָ‬ ‫אכט די מיטינג וועט ג ָ‬
‫אז היינט נ ַ‬
‫אגן ַ‬
‫ענק ז ָ‬
‫אס‬
‫אהער געברענגט ד ָ‬ ‫אב ַ‬ ‫אר צום רבי'ן‪ .‬אויסדריקליך! איך ה ָ‬ ‫אנגט נ ָ‬
‫אל ַ‬
‫אס ב ַ‬
‫אז ד ָ‬‫אטוטן ַ‬
‫רבנות שטייט אין די שט ַ‬
‫אטוטן ביכעלע‪ ,‬און ווער עס וויל וועל איך עס אים ווייזן"‪.‬‬ ‫שט ַ‬

‫זיינע ווערטער זענען זיך אזוי בולטדיג סותר אז עס הייבט אן ווינדערען ווי איז געקומען פאר אזא בהמה צו זיין "קא‬
‫פרעזידענט" פון סאטמאר‪ .‬איין מינוט זאגט ער אז די קהילה זאל בלייבען איינס‪ ,‬וואס דאס מיינט קרית יואל מיט‬
‫וויליאמסבורג‪ ,‬און איין מינוט שפעטער זאגט דער חכם אז דאס צו די קהילה זאל בלייבען איינס ווענדט זיך נישט אין‬
‫קהל נאר אין רבין‪ .‬ווייל אז דער רבי איז מחליט אז ער וויל אויף נעמען א רב אין וויליאמסבורג וועט דאך סאטמאר‬
‫אויטאמאטיש צוטיילט ווערען‪ ,‬ווייל ר' אהרן וועט דאס דאך נישט צולאזען און ער וועט אלעס טאן דאס צו שטערען‪,‬‬
‫אזוי ווי ער האט טאקע שפעטער געטאן‪.‬‬

‫און ווידער זעט מען אז במשך פון די גאנצע מיטינג‪ ,‬ווען מען רעדט שוין יא‪ ,‬דא דארטען א ווארט וועגען ר' אהרןס‬
‫ווייטערדיגע אריינקומען קיין וויליאמסבורג‪ ,‬דערמאנט קיינער נישט איין ווארט אז דער רבי האט אויף גענומען ר'‬
‫אהרן צו דינען אלץ "רב הצעיר" אין סאטמאר זונטאג חוה"מ‪ .‬כאטש אז יענע אסיפה ביים רבין אין דערהיים ווערט יא‬
‫דערמאנט דורך דוד עקשטיין‪ .‬אבער ער וויל נאר רעדען פון דעם ווארט וואס דער רבי האט געזאגט אז קהל האט א‬
‫כח פון א בי"ד‪) .‬איי‪ ,‬דאס שטייט שוין אין שו"ע‪ ,‬אבער דאס ווייסען זיי נישט‪ .‬זיי ווייסען נאר אז דער רבי האט דאס‬
‫געזאגט‪(...‬‬

‫שטעלט זיך א שטארקע פראגע ‪ .‬זיצט דא גאנץ קהל וואס רוב פון זיי זענען אויך געווען ביי די אסיפה ביים רבין‪,‬‬
‫און זיי דערמאנען נישט א ווארט אז דער רבי האט געמאכט ר' אהרן פאר רב הצעיר? נאר גאר פארקערט‪ ,‬אלע‬
‫האבען איצט נאר געוואלט איין זאך‪ ,‬און דאס איז‪ ,‬אז אלעס זאל צוריק גיין צו די צייטען פון פאר פסח‪ ,‬וואס דאס‬
‫מיינט אז ר' אהרן בלייבט אין מאנרא‪ ,‬בערל בלייבט ביים רודער‪ ,‬און סאטמאר זאל בלייבען איינס‪ .‬יודל בן כסיל‬
‫הערש ווערצבערגער גייט נאך א טריט ווייטער‪ .‬יודעלע שלאגט פאר אז מען זאל זיך ווייטער שלאגען און אנהאלטען‬
 ‫די מחלוקת מיט די בני יואל און מיט די רבנים וואס זענען ארויסגעקומען קעגען "קרית יואל סקול דיסטריקט"‬
‫וויזשניצער רבי‪ ,‬קאשויער רב‪ ,‬קארלסבורגער רב‪ ,‬מאנטעווידעער רב און שארמאשער רב‪.‬‬

‫פארוואס זאל מען צוריק גיין צו יענע צייטען‪ ,‬יודעלע? פארוואס האט נישט יודעלע געשריגען אז עס זאל נישט‬
‫צוריק גיין צו פאר פסח‪ ,‬נאר עס זאל באשטעטיגט ווערען דאס וואס דער רבי האט באשלאסען אויף צו נעמען ר'‬
‫אהרן פאר רב הצעיר?‬

‫איצט וועלען מיר זיך נעמען צו די "ליצנות" חלק פון די אסיפה‪ .‬ווייל למעשה איז דער גאנצער מיטינג געווען איין‬
‫שטיק נארישע ליצנות‪ ,‬אן הענט און אן פוס‪ .‬אז עס זיצען הונדערט קהלס לייט און רעדען און רעדען און קיינער‬
‫ווייסט נישט פון וואס מען רעדט‪ ,‬אבער וואס מען גייט דן זיין‪ ,‬איבער וואס עס גייט זיין א רעזאלוציע‪ ,‬איבער וואס‬
‫מען גייט וואוטען‪ ,‬איז דאס א פשוטער ליצנות וואס איז געטריבען געווארען פון נאראנים און שוטים‪ ,‬וואס דאס‬
‫איבערצייגט מען זיך ווי מער מען ליינט איבער די טראנסקריפט‪.‬‬

‫א שערוריא אין‬ ‫אמט‪ ,‬יעדער ווייסט ס'איז געווען ַ‬ ‫ארד ַ‬

‫אפַ‬ ‫אט ד ָ‬
‫אס מען ה ָ‬
‫בערל זאגט‪ :‬איך וויל נישט איבער'חזר'ן וו ָ‬
‫אן ווי‬
‫אבן געט ָ‬
‫אבער מיר ה ָ‬ ‫ארן רבי'ן‪ָ ,‬‬‫ארן בית המדרש‪ ,‬נישט קיין כבוד פ ַ‬ ‫בית המדרש‪ ,‬ס'איז נישט געווען קיין כבוד פ ַ‬
‫אבן געברויכט צוריק צו קומען‪,‬‬ ‫אט געשטעלט דריי מענטשן און די דריי מענטשן ה ָ‬ ‫אטוטן‪ .‬מען ה ָ‬
‫עס שטייט אין די שט ַ‬
‫אכנישט‬‫אט מען שוין גע'קנס'ט‪ ,‬געוויסע מענטשן זענען נ ָ‬ ‫א קנס‪ .‬געוויסע מענטשן ה ָ‬ ‫אכדעם ַ‬ ‫ארויסגעבען נ ָ‬‫און ַ‬
‫אבן‬‫אס מיר ה ָ‬‫אן וו ָ‬
‫אבן געט ָ‬‫אז מיר ה ָ‬‫ארויסברענגען ַ‬ ‫אלט ַ‬‫אב געוו ָ‬
‫אס איך ה ָ‬‫א הקדמה וו ָ‬ ‫אר געווען ַ‬
‫אס איז נ ָ‬
‫געקומען‪ ,‬ד ָ‬
‫געקענט"‪.‬‬

‫האט איינער שוין געהערט וועם מען האט דעמאלטס באקנסעט? אדער בכלל געשטעלט א "קאמיסיע"? אבער דאס‬
‫איז נאר די הקדמה‪ ,‬פון וואס ער איז למעשה נישט ארויסגעקראכען‪ ,‬ווייל דער מיטינג איז געבליבען ביי די הקדמה‪...‬‬

‫אמען געקומען‬ ‫א צוז ַ‬‫א בית דין‪ ,‬מיר זענען זיך ד ָ‬ ‫אל זיך אויפפירן ווי ַ‬ ‫אז מען ז ָ‬
‫ווייטער זאגט דער נאר‪" :‬קודם וויל איך ַ‬
‫א בית דין‪ ,‬עס‬‫אזוי ווי ַ‬‫ארט‪ַ .‬‬ ‫אס וו ָ‬‫ארף בעטן ד ָ‬‫אבער ער ד ַ‬ ‫אגן‪ָ ,‬‬
‫אט צו ז ָ‬‫אס ער ה ָ‬
‫אגן זיין מיינונג וו ָ‬
‫צו רעדן‪ ,‬יעדער קען ז ָ‬
‫אגט‬‫א געז ָ‬
‫אס ווערט ד ָ‬ ‫ארט וו ָ‬ ‫פ‪ ,‬און יעדעס וו ָ‬
‫א טעי ּ‬‫א ַ‬‫אבן ד ָ‬
‫אז מיר ה ָ‬ ‫אנשטענדיג‪ .‬צווייטענס וויל איך מעלדן ַ‬ ‫אל זיין ַ‬
‫זָ‬
‫ארשריבן ווערן לדורות‪".‬‬ ‫וועט פ ַ‬

‫עפעס איז ער אבסעסט מיט טעיפס ווייל דאס אקוראט האט ער שוין געזאגט ביי די אסיפה חוה"מ אז עס ליגט א‬
‫טעיפ אויפן טיש און אלעס וועט פארשריבען ווערן‪ .‬ווי כאילו עס גייט מאכען די אסיפה ערנסטער און מער‬
‫פראפעשיאנעל‪...‬‬

‫די איינציגע מאל ווען בערל רעדט ערנסט און ער מיינט עס טאקע ערענסט‪ ,‬איז ווען ער רעדט פון "נייעם ביהמ"ד"‪.‬‬
‫און דא טאקע ליגט דער הונט באגראבען‪ .‬היינט ווייסט מען שוין פון די מיליאנען דאלארען וואס זענען געגזלט‬
‫געווארען פון די "זיצן" געלטער‪ ,‬פון די "פלעדזשעס" פון די "נדבות" און פון די "דריי מיליאן דאלער מארגעדש"‪ .‬סיי‬
‫בערל און סיי יצחק ראזענבערג האבען געגזלט מיליאנען דאלער אין זייער טעשער און געמאכט א לעבען אויפן‬
‫ציבור‪ .‬און דאס האט ער נישט געוואלט עס זאל רח"ל גיין לטמיון‪.‬‬

‫בערעל גייט איין אז מען זאל נישט רעדען פון קיין רבנות און ר' אהרן זאל בלייבען געזונטערהייט אין מאנרא‪ ,‬אבער‬
‫וואס וועט זיין מיט די מיליאנען וואס איך האלט אינמיטען פארדינען אויף דעם ביהמ"ד‪ .‬דאס איז די איינציגעסטע‬
‫מאל ביי די אסיפה וואס איינער האט גערעדט צו די זאך און עס געמיינט ערענסט‪ .‬די אלע איבעריגע רעדנערס‬
‫האבען געמאלען וואסער און פאנטאזירט און געדמיונט און גערעדט פון וואס מען גייט "נישט רעדען"‪ ,‬און טייל פון זיי‬
‫האבען נעבעך געמיינט אז מען גייט עפעס אויפטאן און מען גייט מיט עפעס ארויסקומען‪.‬‬

‫בערעל האט געוויסט לכתחילה אז פון די מיטינג גייט גארנישט ארויסקומען‪ .‬ער האט לכתחילה צוזאם גערופען די‬
‫שוטים ווי לעזער אבראמאוויטש פון ב"פ און אברהם ווידער און דוד עקשטיין פון מאנרא‪ ,‬פאר זיין איינציגע אגענדע‬
‫אז מען זאל אלעס טאן אז דער "ביהמ"ד החדש" זאל ווייטער געבויעט ווערען‪ ,‬און די אלע קהלס לייט האבען‬
‫געמיינט אז מען קומט זיך צוזאם ווייטער צו האלטען סאטמאר איינס‪.‬‬

‫און באמת איז ווינדערליך אז אזא קלוגע קהילה ווי אין סאטמאר זאל נישט זיין קיין איין איינציגער קהלס מאן מיט א‬
‫שטיקל קאפ אויף די פלייצע און דאן איינזען אז סאטמאר ווערט איצט נישט צוטיילט‪ .‬עס איז דאן נישט געווען איין‬
‫מענטש אין די קהילה וואס האט פארמאגט א וויזיע אויפן עתיד און שטיקעלע מח צו טראכטען אויפן עבר‪ .‬איז דען‬
‫סאטמאר צוטיילט געווארען פסח תשנ"ט?‬
 ‫)איך ברענג צו‪ ,‬א שטיקל וואס איז שוין געשריבען געווארען אין פארמעגליך ערשטע טייל(‬

‫איז סאטמאר געווארען באמת צוטיילט געווארען תשנ"ט? לויט די היסטאריע איז סאטמאר געווארען צוטיילט כמעט‬
‫ביי יעדע קינד וואס דער ברך משה האט ערגעץ ווי אריין געשטעלט‪ .‬איבערהויפט ביי דעם קאנטערווערסיאלען‬
‫אריינשטעל פון ר' אהרן אין קרית יואל‪ ,‬נאך ‪ 15‬יאר פריער‪ ,‬תשמ"ה‪ .‬איך וועל מיך טרויען צוריק צו גיין נאך פיר און‬
‫א האלב יאר‪ ,‬ווען ר' אהרן איז אריין געשטעלט אלץ ראש ישיבה פון דער סאטמארער ישיבה‪.‬‬

‫תש"מ האט מען גענומען א האלבע ישיבה – צו מער ווי האלב ‪ -‬און נישט געלאזט קומען קיין קרית יואל‪ ,‬נאר פאר‬
‫זיי געעפענט א באזונדערע ישיבה אין "קליימער סטריט"‪ ,‬וואס וועלעכער בחור האט געהאט אויף זיך דעם‬
‫סטעמפעל "קליימער בחור" האט געמיינט אויטאמאטיש‪ ,‬עלטערער בחור‪ ,‬א באם‪ ,‬און עס איז פאר זיי געגאנגען‬
‫זייער שווער אין שידוכים‪ .‬און די אלע בחורים מיט זייערע עלטערען זענען געווארען דם שונאים פאר ר' אהרן און‬
‫אפילו פארן ברך משה‪ ,‬אויף אייביג‪.‬‬

‫און דאס האט מען געטון נאר ווייל ר' אהרן זאל קענען איבערנעמען די ישיבה‪ ,‬און זיך נישט מוזען פארן מיט די‬
‫עלטערע בחורים‪ .‬דאס האט מען נישט געטון נישט קיינמאל פארדעם און קיינמאל נישט נאכדעם‪ .‬און מען האט‬
‫געמעגט שרייען ביזען הימעל‪ ,‬מען האט זיך נישט גערעכענט מיט די בחורים און זייער עלטערען און געשוויסטער‪.‬‬
‫דעמאלטס איז געווען דער ערשטער צו טיילונג אין סאטמאר‪.‬‬

‫א יאר צו צוויי שפעטער האט דער ברך משה אריינגעלייגט זיין איידעם ר' בעריש אין ‪ 53‬סטריט ביהמ"ד אין בארא‬
‫פארק‪ .‬עס האט אים קיינער נישט געוואלט דארט האבען פאר רב‪ ,‬און עס זענען געווען מענטשען‪ ,‬לאנגיעריגע‬
‫מתפללים‪ ,‬וואס זענען געווען סאטמארע חסידים פון אלע יארען‪ ,‬וואס זענען מער נישט געגאנגען דאווענען אין ‪53‬‬
‫ביהמ"ד‪ .‬צווייטע טיילונג ביי א פאזיציע פון א קינד‪.‬‬

‫דאס דריטע איז געווען ווען דער ברך משה האט אריין געשטעלט ר' שלום אליעזר אין ‪'15‬טע עוועניו סאטמאר‬
‫ביהמ"ד‪ .‬דארט איז געווען פיל א פלאקערדיגע מחלוקה‪ ,‬ווייל ר' שלום אליעזר האט געהייסען א ביסעל א צוריק‬
‫געשטאנענער )אנטשולדיגט פארן נוצען דאס לשון‪ ,‬אבער דאס איז ליידער די מציאות( און רוב יונגעלייט פון ‪'15‬טע‬
‫שול האבען זיך געעפענט א נייע שול מיטען נאמען תורה ותפילה‪ .‬עס זענען אוועקגעגאנגען די שענסטע יונגעלייט‬
‫פון יענעם ביהמ"ד‪ ,‬און געווארען דם שונאים פארן ברך משה‪ .‬האלט מען שוין די דריטע טיילונג‪.‬‬

‫איצט‪ ,‬מוז איך זאגען אז אין מאנטרעאל איז ב"ה נישט געווען א טיילונג‪ ,‬ווי דער ברך משה האט אריין געלייגט זיין‬
‫איידעם ר' דוד מייזליש‪ ,‬און דארט איז נאך היינט פון איינע פון צוויי פלעצער ‪ -‬אויך אין אנטווערפען ‪ -‬ווי מען דאווענט‬
‫נאך אינאיינעם די צוויי חסידותן‪.‬‬

‫יעצט וועלען מיר באהאנדלען דעם גרעסטען טיילונג פון סאטמאר‪ ,‬וואס דאס האט למעשה צוגעברענגט דעם‬
‫שפעטערדיגען טיילונג פון תשנ"ט‪.‬‬

‫עס איז חוה"מ סוכות תשמ"ה און דער ברך משה האט אריין גערופען די קרית יואלער קהילה אין שטאט און זיי‬
‫געזאגט אז עטליכע וואכען ארום שטעלט ער אריין זיין זון ר' אהרן – וואס האט שוין געוואינט אין מאנרא און‬
‫געטראגען דעם טיטול ראש ישיבה – אלץ רב ור"מ אין קרית יואל‪.‬‬

‫איך וועל נישט אריין גיין אין יענע היסטארישע צייט‪ ,‬ווייל איך מוז אנקומען צו אנדערע‪ ,‬איך בין נאך נישט געווען‬
‫גענוג אלט צו קענען געדענקען‪ ,‬אבער עס לעבען נאך יענע אידען פון דעמאלטס און זיי פארציילען פאר ווער עס וויל‬
‫נאר אויסהערען‪.‬‬

‫די שענסטע תושבים פון קרית יואל האבען זיך אפען ארויס געשטעלט און פון קרית יואל האבען רוב פון די‬
‫איינוואוינער – וועמענס רב מען נעמט אצינד אויף – זיך נישט באטייליגט אויך דער הכתרה מוצש"ק וירא תשמ"ה‪.‬‬
‫עס זענען געווען זקנים פון שטעטעל וואס האבען פרובירט צו רעדען מיטען ברך משה אז ענדערש זאל קומען דער‬
‫יונגערער זון ר' זלמן לייב ווערען רב‪ ,‬אבער דער ברך משה האט דאס נישט געטון‪ .‬זיכער קען ער נישט אויפנעמען‬
‫דעם יונגערען זון איידער דעם עלטערען‪.‬‬

‫קרית יואל איז שרעקליך צו טיילט געווארען‪ .‬און עס האט זיך קיינמאל נישט געאייניגט צוריק‪ .‬יענער מוצש"ק וירא‪,‬‬
‫האט עווענטועל צו געברענגען אז בני יואל זאל זיך עפענען‪ ,‬די צוויי גרינדער און בויער פון שטעטעל‪ ,‬ר' משה‬
‫פרידמאן און ר' שלמה מעכעל ראזנער‪ ,‬וואס זיי האט דער אלטער רבי אריין געשטעלט‪ ,‬זענען געפלויגען וועגען זיי‬
‫האבען זיך נישט גענוג שטארק ארויסגעשטעלט צו פייטען פאר ר' אהרן‪ .‬און די זקנים פון שטעטל האבען מער נישט‬
‫געוואלט דאווענען מיט ר' אהרן אונטער איין דאך‪.‬‬

‫פון תשמ"ה ביז תשנ"ט איז סאטמאר פיל ארגער געווארען צו טיילט ווי פון תשנ"ט און ווייטער‪ .‬תשמ"ה האט‬
‫אוועקגעווארפען אידען זקנים דורכגעווייקטע חסידים פון אלטען רבין‪ ,‬טייל פון זיי קהילה לייט פון אלטען רבין און‬
‫הונדערטער יונגעלייט האבען זיך פארעקעלט פון די גאנצע פירערשאפט‪ ,‬און זיך אפגעלאזט פון אריין צו טרעטען‬
‫אין ביהמ"ד‪ .‬יענע מחלוקת מיט ר' אהרן אז ער זאל נישט ווערען רב אין קרית יואל האט שפעטער זיך מער צו‬
‫פלאקערט ביי די סקול דיסטריקט פרשה וואס ר' אהרן האט זיך צו רעדט קעגען יעדען רב און רבין וואס האט‬
‫געהאלטען אנדערש פון אים‪ ,‬אבער פיל גערעסער פון אים אין תורה ועבודה‪.‬‬

‫אבער תשנ"ט האט צוריקגעברענגט דאס מערהייט פון די זקנים‪ ,‬חסידים פון אלטען רבין‪ ,‬עס האט צוריקגעברענט‬
‫די רבנים מיט וועמען מען האט זיך געדארפט צו קריגען וועגען ר' אהרן‪ .‬תשנ"ט האט געוויזען ווי גרויס דער טיילונג‬
‫פון סאטמאר איז געווען תשמ"ה‪ .‬עס האט נישט גענומען לאנג און א פיל גרעסערער עולם וואס זענען געווען מיט ר'‬
‫אהרן די אלע יארען‪ ,‬האבען זיך צוריק געקערט ווי נאר זיי האבען באקומען א רב וואס האט זיי יא געפאלען‪.‬‬

‫זיי האבען געזען אין דעם נייעם רב‪ ,‬א איד וואס וועט אויף זייער געפילען נישט טרעטען‪ ,‬ער וועט אויף קיין איין‬
‫ערליכען איד נישט רעדען‪ ,‬ער פאר מאגט א אויער פאר יעדען איד‪ ,‬און איז גרייט צו העלפען יעדען איד‪ .‬עס האט זיך‬
‫דערזען א נייער בילד‪ :‬תשמ"ה האט פאקטיש צו טיילט סאטמאר‪ ,‬און תשנ"ט האט פאראייניגט סאטמאר‪.‬‬

‫אויב שרייט איינער ווי א קאזאק הנגזל‪ ,‬אז דער ברך משה האט אין תשנ"ט צו טיילט סאטמאר‪ ,‬האב איך פאר אים‬
‫נייעס‪ ,‬דער ברך משה האט צו טיילט סאטמאר אויפען שטערקסטן אופן תשמ"ה‪ ,‬און אין תשנ"ט האט ער‬
‫פאראייניגט סאטמאר‪.‬‬

‫ע"כ איז פון א פריערדיגע פארמעגליך סעריע‬

‫שטעלט זיך א פראגע‪ ,‬זיצען דא די פירערס פון די גרעסטע קהילה אויף דער וועלט און אויך די קלוגסטע קהילה‪.‬‬
‫וויאזוי איז מעגליך אז קיין איינציגער פערזאן האט נישט געקענט פאראויסזעהן אז רוב סאטמאר געהערן צו "די‬
‫צוטיילטע"? ווי אזוי איז מעגליך אז עס זיצען דא בערך הונדערט קהלס לייט פון גרעיטער ניו יארק און זיי כאפען זיך‬
‫נישט אז זיי פארטרעטען נאר א מינאריטעט פון סאטמאר‪ ,‬ווייל דער מיאריטעט איז שוין לאנג נישט דא‪.‬‬

‫ווי אזוי איז מעגליך אז אלע קהילה לייט האבען פארזעהן אז עס גייט נישט דורך גיין פינף יאר און די ישיבה וואס‬
‫"די צוטיילטע" האבען געעפענט גייט איבערוואקסען די ישיבה אין מאנרא וואס שטייט אונטער ר' אהרן שוין צוואנציג‬
‫יאר?‬

‫ווי אזוי איז מעגליך אז קיינער אין גאנץ קהל האט נישט געהאט א ווייטען בליק אז ר' אהרן פארטרעט נישט מער ווי‬
‫א דריטל סאטמאר אין וויליאמסבורג? ווי אזוי האבען קיין איינער פון די באטייליגטע נישט געזען אז ר' אהרן וועט‬
‫עפענען נייע מוסדות און וועט נישט קענען אנציען מער ווי א קנאפער דריטעל?‬

‫המשך איבער די אנאליזען פון יענער "היסטאריש" נארישע אסיפה‪ ,‬יבוא‬

‫פארווארט‪:‬‬

‫ווי עס איז באקאנט פאר אלעמען‪ ,‬יובל'ען די ארוני פארטיי אין די טעג – אב תש"ע – אז "פארמעגליך" איז געווארען‬
‫אנטדעקט! מען האט צוגענומען איינעמס בלעקבערי און פון דארט איז מען געוואר געווארען ווער דאס איז דער‬
‫"פעלשער" פארמעגליך‪.‬‬

‫צו אלעם ערשט‪ ,‬מוז איך איבערבעטען די אידען אויף וועמען מען האט ארויפגעלייגט מיינע ארטיקלעך‪ .‬זיי זאלען מיר‬
‫מוחל זיין בלב שלם אויב זיי האבען געהאט דורך מיר עגמ"נ‪ .‬איך בין זיכער נישט שולדיג אז זייערע נעמען ווערען‬
‫דערמאנט אין ר' אהרןס וועב סייט‪ ,‬נאר מעגליך פארקערט – זיי דארפן ענדערש מיך איבערבעטען‪ ,‬ווייל ווי איך הער‬
‫צוריק‪ ,‬נעמען די "געכאפטע" פולע קרעדיט אז זיי זענען טאקע די שרייבער פון "אונזערע" ארטיקלעך‪ ...‬דאס איז שוין‬
 ‫נישט קיין שיינע זאך‪ .‬נעמען פאר זיך אלע קאמפלימענטען‪ ,‬זיך לאזען קלאפען אין די פלייצע אויף ארטיקלעך וואס‬
‫זיי האבען נאר געליינט‪ ,‬און פאר זיך נעמען אלע לויב רייד וואס מען טיילט צו פאר די "פארמעגליך" ארטיקלעך‪ ,‬איז‬
‫נישט אזוי שיין‪...‬‬

‫איצט‪ ,‬צום עצם נייעס‪ ,‬איבער דאס אז מען האט אונז אויפגעדעקט‪ .‬איז נניח‪ .‬יא‪ ,‬מען האט אונז אויפגעדעקט‪ .‬מיר‬
‫וועלען מיטגיין מיט די מעשה אז יא‪ ,‬מען האט אונז געכאפט "רעד הענדעד" און מען ווייסט שוין ווער פונקטליך זענען‬
‫די פעלשער‪ .‬ווער עס שטייט אונטער די מעשי נבלה פון באשרייבען די היסטאריע פון ר' אהרן און פון זיינע‬
‫היסטארישע דורכפעלער וואס ברוך השם האט אפגעראטעוועט צענדליגער טויזענטער אידן פון זיך מוזען בעל כרחם‬
‫בייגן פאר דעם שרוג"ר‪ ,‬אויב זיי ווילען נישט אויסשטיין צו קיין בלוט פארגיסונגען‪.‬‬

‫אבער אז מען טראכט אריין‪ ,‬שטעלען זיך גלייך די פראגעס‪ :‬ווערט עפעס געטוישט אז מען ווייסט ווער עס שרייבט‬
‫דאס? ווערט די טונקעלע און בליטיגע היסטאריע פון ר' אהרן עפעס געענדערט צום גוטען? ווערט ר' אהרן‪ ,‬נאכען‬
‫כאפן די "פארמעגליך" שרייבער‪ ,‬א בעל מידות? ווערט ר' אהרן אויס נער? ווערט ר' אהרן'ס מויל‪ ,‬אויס פי האתון?‬
‫ווערען די ארונים אויס חלה דעקלעך? ווערט ר' אהרן – נאכען כאפען "פארמעגליך" – אויסגעהיילט פון זיין‬
‫"עספערעדזשעס סינדראם" מחלה?‬

‫די גאנצע ארונים פארטיי שאלט און פייערט אז מען האט געכאפט פארמעגליך‪ ,‬עס טוט זיך טישן און בענק‪ .‬אלע פון‬
‫זיי זענען פארנומען מיט "פארמעגליך"‪.‬‬

‫איי‪ ,‬מיר האבען בפירוש און בהחלט נאר געשריבען די אלע היסטאריע ארטיקלעך פאר מענטשען וואס זוכען דאס‪,‬‬
‫פאר מענטשען וואס ווילען וויסען היסטאריע‪ ,‬אבער פאר קיין שום וועג האבען מיר נישט געשריבען פאר אזעלעכע‬
‫סארט מענטשען פון וואס ניינציג פראצענט ארונים פארטיי באשטייט‪ .‬זיכער נישט‪ ,‬האבען מיר דען געוואלט‬
‫אוועקגעבען טייערע צייט אין מיסט? מיר האבען אפילו נישט געוואלט אז די ארטיקלעך זאלען אנקומען צו קיין איין‬
‫ארוני‪ ,‬ווייל איינס‪ ,‬מען טאר נישט מצער זיין קיין מענטשען און צוויי‪ ,‬מען טאר נישט מצער זיין קיין חיות אויך נישט‪.‬‬
‫צער בעלי חיים איז א עבירה‪.‬‬

‫ווערען מיר אבער איצט געוואור אז די "חלה דעקל חסידים" טאנצען פאר פרייד‪ .‬אנגעהויבען פון הייד פארק און‬
‫געענדיגט אויף זעקס צאנז קארט‪ .‬און די שמחה באשטייט אז ענדליך האט מען אויפגעדעקט דעם שלייער פון די‬
‫פארמעגליך שרייבער‪ .‬און פון איצט וועט שוין נישט געשריבען ווערען די "פאלשע" היסטאריע פון דעם ר' אהרן דינן‪.‬‬
‫מיר זענען זיכער געווען אז זיי ווייסען ניטאמאל דערפון‪ ,‬און זיכער ליינען זיי דאס נישט‪.‬‬

‫און דאס חידוש'ט אונז‪ .‬האלטען די ארונים אז מ'האלט נאך איצט אין די תש"ן יארען‪ ,‬ווען עס האט געציטערט פאר‬
‫יעדען אז מען טראכט נאר אויף צאנז קארט פון אים? האלטען זיי נאך אז עס גייט איינעם אן וואס ר' אהרן מיט זיין‬
‫פארטיי האט צו זאגען? זענען זיי נאך פלאכער ווי חלה דעקלעך? וועמען גייט אן וואס זייער הייד פארק אדער וואס‬
‫ר' אהרן זאגט? פארוואס זאלען מיר אויפהערען שרייבען די היטאריע פון די מעשי ניסים וואס הקב"ה האט געטאן‬
‫פאר סאטמאר? מיר זענען אפילו נישט בארעכטיגט אויפצוהערען שרייבען דברי שבח והודי' פארן באשעפער אז‬
‫דאס אומעגליכסטע און דאס אומערוואטעסטע האט מיט אונז פאסירט‪ ,‬און ב"ה היינט מיט עלף יאר שפעטער פון‬
‫דעם נס‪ ,‬לעבען מיר רואיג און צופרידען‪ .‬מיר ווילען נישט מער אזא מנהיג ווי ר' אהרן‪ .‬אונז איז ב"ה געלונגען צו‬
‫באקומען פון הימל בדרך נס נפלא ונורא‪ ,‬דעם מנהיג ישראל כ"ק מרן אדמו"ר רבי זלמן לייב שליט"א‪ ,‬אז ער זאל‬
‫אונז פירען על מי מנוחות ושלוה‪.‬‬

‫אונזער רבי האט נאך צען יאר‪ ,‬באוויזען צו האבען די גרעסטע ישיבה אין די חסיד'שע וועלט‪ .‬ער האט באוויזען צו‬
‫הייבען דעם כבוד פון סאטמאר‪ ,‬ער האט צוריק אריינגעברענגט אין סאטמאר די מעשי חסד אינאיינעם מיט עכטע‬
‫קנאות לשם שמים אן קיין גערימעכצער מיט תאוות השררה‪ ,‬און דערפאר זענען מיר מחיוב צו שרייבען פאר דורות‬
‫הבאים ווי אזוי די ניסים זענען צוגעגאנגען און וויאזוי מיר זענען אנגעקומען צו דעם מצב וואו מיר האלטען איצט‪ ,‬אב‬
‫תש"ע‪ ,‬ברוך השם וברוך שמו‪.‬‬

‫צוריק צו די היסטאריע‪ :‬בין פסח לשבועות תשנ"ט – די רעאקציע פון ר' אהרן'ס מענטשען‬

‫מיר האלטען איצט נאך פסח תשנ"ט ווען ר' אהרןס פלענער פון ווערען "רב דקהילות קדושות בכל קצוי תבל" איז‬
‫געווארען צונישט און צומישט דורכען רבין דער ברך משה‪.‬‬
 ‫אסרו חג פסח תשנ"ט איז דעמאלטס אויסגעפאלען פרייטאג און ר' אהרן איז געבליבען אין שטאט אויף שב"ק‪.‬‬

‫יענער שבת איז געווען דער ערשטער שבת וואס איז געווען איבערדרייענישען‪ ,‬וואס דאס האט שוין אנגעהאלטען ביז‬
‫בערך תשס"ה‪.‬‬
‫עס האט זיך אנגעהויבן פרייטאג צו נאכטס ווען גאנץ ראדני איז געווען איבערגעדרייט‪ .‬נעמליך אז יאנקל עסטרייכער‬
‫פון לאנדאן האט היינט געקאלט דעם רבי'ן )ברך משה( און געפרעגט אויב ער וויל טאקע נעמען ר' זלמן לייב פאר‬
‫רב? האט דער רבי געענטפערט‪ :‬מעולם לא עלתה על דעתי‪) .‬אגב‪ ,‬דער סלאגאן האט אנגעהאלטען עטליכע חדשים‬
‫ווייל דער רבי האט דאס געזאגט פאר יעדען ארוני וואס איז נאר ארויסגעקומען פון רבינס שטוב‪(...‬‬

‫יענעם שבת האבן זיך ר' אהרןס מענטשן אנגעהויבן מחזק זיין ווען שמואל דוד מארקאוויטש און חיים אליעזר גראס‬
‫)די צוויי דעמאלטסדיגע גבאים( האבן מכבד געווען ר' אהרן מיט פארלערנען פרקי אבות‪ ,‬און דאס ביהמ"ד איז געווען‬
‫מלא וגדוש‪ ,‬און דאס האט זיי אנגעהויבן געבן אפעטיט אז די מערכה איז נאכנישט אויפגעגעבן‪.‬‬

‫ווען מאיר ראטה איז אריין אין בית המדרש האט זיך געטאן אזא געשישקעכטס אז דאס גאנצע ביהמ"ד איז געווען‬
‫אויף די פיס און איינער וועם זיי האבען נאר חושד געווען אז ער האט שמחה בלבו אז ר' זלמן לייב גייט ווערען רב און‬
‫די בלוטיגע היסטאריע איז א פארגאנגענהייט אין סאטמאר‪ ,‬האט פשוט געציטערט אריינצוגיין אין בית המדרש‪.‬‬

‫יענע וואך האבען ר' אהרןס מענשטן אנגעהויבן מיט די געוואלדיגע דערהער פון צוצוגיין צו יעדן איינעם וואס מען‬
‫האט געהאלטן אז ער באלאנגט נישט צו זיי‪" ,‬ער איז נישט משלנו"‪ ,‬און געגעבן "שלום עליכם" און געפרעגט אויב‬
‫ער ווייסט וואו די בית הכסא'ס זענען‪ ,‬וואס דער ציל איז געווען ענג צו מאכן דאס ביהמ"ד פאר יעדן נארמאלן מענטש‪,‬‬
‫אזוי וועלן די שלעגערס האבן א פרייע האנט‪ .‬נעבעך‪.‬‬

‫ר' אהרן'ס מענטשען האבן גלייך נאך פסח תשנ"ט אנגעהויבן א נייעם אינטערנעט זייטל‪ ,‬וואו מען האט געקענט‬
‫לייגען און ליינען אביסל נייעס‪ ,‬עס האט אויך געהאט א אפציע צו שטימען אויב ר' זלמן לייב וועט ווערן רב אין‬
‫וויליאמסבורג אדער נישט‪ .‬דער עיקר קאמיוניקאציע מיטל איז דעמאלטס געווען דורך זיך אריינשרייבן דארט צו‬
‫באקומען אימעילס‪ .‬קיין האט‪-‬ליין איז נאך דעמאלס נישט געווען‪ ,‬קיין צייטונג האבן זיי נאכנישט פארמאגט‪.‬‬
‫בלעקבערי און טעקסט מעסעדשעס איז נאכנישט געווען אזוי מפורסם און בלויז יחידי סגולה האבן געהאט סעליולער‬
‫טעלעפאנס‪ .‬דער אנטוישטער עולם וואס האבען געקלאמערט צו בלייבען קריגעריש ווייל נאר אזוי האט ר' אהרן און‬
‫זיינע מענטשען אביסעל חיות‪ ,‬האבען געעפענט אימעיל אקאונטס צו באקומען אפ‪-‬טו‪-‬דעיט אינפארמאציע‪.‬‬

‫די מעסעדשעס אויף די וועב סייטס זענען געווען אזוי פאריקט און אזוי זינלאז אז היינט שמייכעלט זיך מיט א נקמה‪-‬‬
‫שמייכעל וואס מען האט אין יענע צייט מחדש געווען אז ר' משה דער גבאי מיט שלום יוסף דייטש – וועמען זיי האבן‬
‫א נאמען געגעבן "דר‪ .‬מענגעלע"‪ ,‬נעבעך‪ – ...‬האבן ערפינדן אזעלעכע פילן וואס קען מאכן אן אויסגעוועפטן קלאר‪...‬‬
‫זיי האבן זיך געשוואוירן אז די פילן וואס דר‪ .‬מענגעלע גיט‪ ,‬האט עפעס באהאלטן וואס זאגט דעם רבי'ן די גאנצע‬
‫צייט דאס ווארט "זלמן לייב"‪ .‬אנדערע מעשיות וואס זענען ארומגעפארן אויף זייערע כוואליעס איז געווען אז דער רבי‬
‫דער ברך משה איז ל"ע קראנק מיט די ביטערע מחלה פון קאפ ביז פיס און ער האט נישט מער ווי אפאר וואכן צום‬
‫לעבן‪ ,‬און מיט די סארט הבלים האט מען ר' אהרן'נען און די יונגלעך געהאלטן חיי שעה‪ ,‬אז די מערכה איז ממש אויף‬
‫א פאר וואכן‪ ,‬דער לעצטער נסיון איידער די גאולה‪.‬‬

‫דארט זענען אויך געווען צוגעלייגט ווערטלעך וואס איז אלץ ארומגעגאנגען ארום די פרשה‪ .‬איין גוט ווערטל געדענק‬
‫איך וואס איז דארט געשטאנען אז ווען ר' אהרן איז געגאנגען קידוש מאכן אחרון של פסח צו אליעזר קעסטנבוים‪,‬‬
‫האט ער אים געפרעגט וויפיל יאר ווארט דיך מיט דיין קלאגע אין סינסינעטי )פאר די וואס וויסען נישט‪ ,‬אליעזר‬
‫קעסטענבוים און מאיר הירש פון קרית יואל האבען געהאט א קלאגע אויף זיך פון "פראקטער ענד געמבעל" – א‬
‫ריזיגע פירמע אין סינסינעטי‪ ,‬אהייא(‪ ,‬האט ער אים געזאגט עטליכע זעכציג יאר אויב ער ווערט געפינען שולדיג‬
‫אויף אלע קאונטס‪ .‬האט אים ר' אהרן אנגעווינטשן אריכת ימים‪...‬‬

‫חַכם נאך פסח אז דער מזל זיינער שפילט נישט גוט‪ ,‬אפשר זאל ער אים‬ ‫נאך איינס‪ ,‬אז ר' אהרן איז געלאפן צו א ַ‬
‫צוגעבן אדער טוישן זיין נאמען? האט אים דער חכם געזאגט אז איך וואלט דיר א נאמען געגעבן נאך דיין זיידן‬
‫)הרה"ק רבי( אלעזר ניסן‪ .‬האט ער אים געפרעגט פארוואס פינקט דעם זיידן? האט ער אים געענטפערט ווייל שמא‬
‫קא גרים‪ ,‬ביסט געווארן א גרויסער לוזער אין ניסן‪...‬‬

‫שוין דעמאלטס האט זיך אנגעהויבען דער געדאנק אז מען קען זיין א ארוני און מאכען חוזק פון ר' אהרן‪ .‬עס האט‬
‫זיך דעמאלטס געגרינדעט א נייער סארט חסידות אז די חסידים מיטן רבין האבען נישט קיין שייכות‪ ,‬בלויז ווען מען‬
 ‫קען שלאגען און טעראריזירען אנדערע‪ ,‬און ווען מען דארף זיך אויסשטעלען פאר א "מחזה הוד" אין פארנט פון א‬
‫פאטאגראף מאשינדעל‪ ...‬אבער מער פון דעם איז נאך היינט נישטא ביי די ארונים‪.‬‬

‫איך וועל געבן עטליכע משלים וואס הייסט צו זיין אן ארוני און מאכן עקלדיגע ווערטלעך אויפן חשבון פון זייער רבין‪.‬‬
‫עס איז צו אונזער מערכת אנגעקומען א "בלעקבערי גרופ" שמועס פון א גרופע ארונים פון קרית יואל‪ .‬די גרופע‬
‫באשטייט פון אפאר "הייסע" ארונים‪ ,‬אפאר "מעסיגע" און עטליכע "אויבער חכמים"‪ .‬אבער אלע פון זיי רעכענען זיך‬
‫אלס ארונים ווען עס קומט צו א וויכוח מיט א זאלי‪.‬‬

‫מיר האבן באקומען צוויי שמועסן‪ .‬די ערשטע איז פארגעקומען נאך די לוי' פון די רעביצין די "אמא של מלכות"‪ ,‬גלייך‬
‫נאכן הספד פון ר' אהרן‪ ,‬און די צווייטע איז פארגעקומען תשעה באב נאכמיטאג‪.‬‬

‫אין ערשטען שמועס האט איין ארוני געפרעגט די גרופע‪ ,‬אז דער רבי האט אזוי געוויינט ביי זיין הספד אז מען האט‬
‫אים פארשפארט די טיר און מען האט נישט צוגעלאזט צו זיין מאמע‪ ,‬וויל ער אז מען זאל אים ענטפערען ווען‬
‫פוקטליך איז געווען דער דאטום און דער פאל ווען ר' אהרן איז געשטאנען ביי די טיר‪ ,‬אריין צו גיין צו די מאמע און‬
‫מען האט אים נישט אריינגעלאזט? האט זיך אנגעהויבען א לעבעדיגער שמועס‪ .‬און ביי די סארט "אייגענע" און‬
‫"משלנו" שמועסן קען מען אמבעסטן זען דאס פנימיות פון די ארונים און וואס זיי האלטען "באמת" אויף זייער רבין‪.‬‬

‫איינער האט געענטפערט אז דער רבי האט גערעדט ווי א צודרייטער און ער האט נישט געגלייבט אז ער גייט זיין‬
‫אזא פערד‪ .‬איינער האט געזאגט אז די זאליס האבן בשעת דעם הספד געלאכט אויפן קול פון רבינס הספד און עס‬
‫איז געווען א שרעקליכער טעות פון רבין ווייל די זאליס פארשעמען זיך נישט פון די ווערטער‪ ,‬נאר פארקערט‪ ,‬זיי‬
‫קוילערען זיך פאר געלעכטער‪.‬‬

‫ביז עס איז ארויפגעקומען א "הייסער" ארוני און געזאגט אז עס איז געווען איינמאל נאך ביים ברך משה'ס צייטען‬
‫וואס מען האט אים נישט אריינגעלאזט צום טאטען און "גדולי הרבנים" האבן דעמאלטס גע'פסק'נט פארן רבין אז ער‬
‫איז נישט מער מחויב נאכאמאל צו פראבירען‪.‬‬

‫האט גלייך א מעסיגער ארויני געפרעגט‪ :‬און אויף "ראדני" האבען זיי דאס אים נישט גע'פסק'נט? )ווייל דארט‬
‫פראבירט ער יא נאך ווייטער‪ ,‬כאטש ער האט פארלוירן די קארטס(‪.‬‬

‫אן אויבער חכם האט געפרעגט צו די גדולי הרבנים זענען זאבעל מיט סופר? )ר' שלמה זאבעל מיט ר' יוסף הערש‬
‫סופר‪ ,‬וואס ביידע זענען מוצי"ם אין ק"י און זענען אנגענומען אלס שטאקיגע נאראנים‪(.‬‬

‫א צווייטער מעסיגער רופט זיך אן צו יענעם הייסן ארוני‪ :‬די שאלה איז‪ ,‬צו מיר ווילן פון אונזערע קינדער אזא סארט‬
‫כיבוד אב ואם ווי דאס‪ ,‬אדער ווינטשען זיך מיר פיל מער?‬

‫א אנדערער האט אנגעהויבן שעלטען חיים שלמה פישער‪ ,‬הלמאי ער האט צוגעלאזט אז דער רבי זאל רעדען ביי די‬
‫לוי'‪.‬‬

‫דאס איז געווען דער ערשטער שמועס‪ .‬איצט וועלן מיר ליינען דעם שמועס פון די זעלבע גרופע וואס אז פארגעקומען‬
‫פארגאגענעם תשעה באב נאכמיטאג‪.‬‬

‫תשעה באב נאכמיטאג איז ארויס א "בלעקבערי" רומער אז ר' אהרן איז צוזאמגעפאלען אין ניו העמשיר‪ ,‬מרוב‬
‫התקוננות ומרוב צער על חורבן בתי מקדשינו‪ .‬עס איז נישט געווען אמת אבער אזא שם איז ארויס‪ .‬און דער שמועס‬
‫ביי די גרופע איז צוגעגאנגען אזוי‪:‬‬

‫איינער פרעגט‪" :‬נו איז ער אויף אינטערווינעס"? )חוזק געמאכט פון ר' אהרן וואס האט געהאט אינטערווינעס ראש‬
‫השנה און דאס געוויזען פאר די פארזאמעלטע ביי די תקיעת שופר דרשה פאר צוויי יאר צוריק‪ ,‬פון וואס דער עולם‬
‫האט זיך פונאנדערגעוויינט מיט יללות אויפן קול‪ .(...‬אן אנדערער רעאגירט‪ :‬איך הער אז מענדעלע איז שנעל‬
‫געלאפען זיך אפשערען )חוזק געמאכט פון ר' אהרן וועלעכער איז געלאפען זיך אפשערען ו' ניסן תשס"ו‪ ,‬ווען דער‬
‫ברך משה איז ממש נפטר געווארען‪ ,‬נאר ער האט זיך צוריקגעכאפט און געלעבט נאך צוויי‪-‬דריי וואכען(‪ .‬א דריטער‬
‫לץ פרעגט‪ :‬איז הערשי רובינשטיין דארט געוען בשעת מעשה? )חוזק געמאכט אז דער רבי זיינער איז כסדר‬
‫פארנומען זיך לאזען פאטאגראפירען( ע"כ‪.‬‬
 ‫דאס האבען נישט געשריבען די זאליס‪ .‬דאס שרייבען ארונים אויף זייער רבין‪ .‬ליצנות אויפן העכסטען סארט‪ .‬זייער‬
‫רבי איז ביי זיי א שפילער‪ ,‬א שוטה און בעיבי‪ .‬דאס זעט מען פון זייערע שמועסען ווען עס געפינען זיך נישט קיין‬
‫זאליס‪ ,‬נאר "משלנו" חברה‪.‬‬

‫די סארט נייער חסידות‪-‬גאנג איז נולד געווארען תשנ"ט ביים עפענען די אינטערנעט סייטס‪.‬‬

‫)עס וואלט געווען כדאי אז דער עולם וואס האט אוועקגעלייגט די אימעילס פון דעמאלטס‪ ,‬זאלען עס אריינשיקן צו‬
‫אונזער אימעיל ווייל יעדע פיצינקע אינפארמאציע שטיקל‪ ,‬איז וויכטיג ביים שרייבען היסטאריע‪ ,‬עס זאל בלייבען‬
‫פארשריבען פאר די דורות הבאים‪(.‬‬

‫ר' אהרן מיט זיינע יוגענטליכע‬

‫ר' אהרן האט אין וויליאמסבורג פארמאגט עטליכע גרושים מיט נאך עטליכע ווילדע יונגען ווי די בערל יאקאבאוויטש‪-‬‬
‫יונגען‪ ,‬און נאך עטליכע וואס היינט ווייסען שוין קיינער נישט מער צו זאגן פון זיי‪ .‬למשל‪ ,‬איינער פון די הויפט‬
‫מטורפים אין יענע צייט איז געווען "סיני טייטלבוים" בן ר' שלום אליעזר‪ .‬אבער ער למשל איז שוין איינגעשלאפען נאך‬
‫פאר ‪ 5-6‬יאר צוריק‪ .‬רוב פון די ווילדע נאראנים וואס האבען נאך דאן געמיינט אז מיט פאשקעווילען גייט ר' אהרן‬
‫צוריקבאקומען זיינע אריגינעלע פלענער‪ ,‬האבען – איינער פריער און איינער – שפעטער איינגעזען אז דאס‬
‫רעוואלטירען קעגען ר' אהרן איז נישט עפעס וואס מען קען צוברעכען מיט נארישע קינדערישע מטורפות‪ ,‬ווי‬
‫נאכשרייען‪ ,‬געבען צונעמען‪ ,‬פאשקעווילען‪ .‬רוב פון זיי האבען איינגעזען אז הערצער קען מען נישט געווינען מיט קיין‬
‫שום זאך‪ .‬אבער די אלע האבען דאס הערשט איינגעזען מיט יארען שפעטער‪ ,‬ווען מען איז שוין אדורך אלע קארטס‪,‬‬
‫שלאגען און שרייען אין ביהמ"ד‪ .‬און היינט נאך אלעם‪ ,‬נאך יארען פון קינדערישע מלחמות‪ ,‬האלט ר' אהרן‪ ,‬נישט מיט‬
‫איין טריט ווייטער ווי ער האט געהאלטען חודש אייר תשנ"ט‪ .‬ער האט קיין איין איינציגען מענטש נישט‬
‫צוריקבאקומען כאטש ער האט געהאט אן אויבערהאנט אין יעדע סארט כלי מלחמה‪.‬‬

‫ר' אהרן האט געהאט וועב סייטס‪ ,‬הדלקה'ס ל"ג בעומר‪ ,‬פיקטשערס‪ ,‬האט ליינס‪ ,‬פיל מער בחורים‪ .‬אבער פארט‬
‫האלט מען ווי מען האט געהאלטען זומער תשנ"ט‪.‬‬

‫די דערמאנטע יוגענטליכע האבן געפירט די גאנצע מערכה‪ .‬די מערכה איז באשטאנען פון מאכען פאשקעווילן און‬
‫ארגאניזירען מיטינגען אין די התאחדות אברכים וואו די לבבות נשברות זאלען זיך מחזק געווען‪ .‬זיי האבען אלעס‬
‫געטאן אז דער "גאב"ד" מיט די קליינע קינדערלעך זאלען נישט איינשלאפען‪ .‬ביי די מיטינגען בדרך כלל האבן זיך‬
‫באטייליגט אפאר מטורפים וואס האבן געמאכט רעזאלוציעס און פראטאקאלירט‪.‬‬

‫אין די ערשטע צייטען פון נאך פסח תשנ"ט פלעגט ר' אהרן אריינקומען אין שטאט יעדן מאנטאג און דאנערשטאג צו‬
‫מיטינגען מיט אהרן מתתיהו דייטש זיין יועץ פרטי און מיט נאך עטליכע ווילדע יוגענטליכע וואס האבען אים געראטען‬
‫אלעס וואס ער האט צוטאן‪ .‬פלעגט דעמאלטס ר' אהרן קומען דאווענען מנחה אדער מעריב אין ראדני‪ .‬און זיי‪ ,‬די‬
‫גירושים יונגען האבן געמאכט א ווינט‪ ,‬זיי האבן שטיל געמאכט דעם בעל תפלה אינמיטן א מנין און זיי האבן‬
‫אנגעצינדן די טשענדעלירן לכבודו פונעם געהויבענעם גאסט‪ .‬ר' אהרן האט דעמאלס אויסגעקוקט ווי א רחמנות‬
‫ארומלויפענדיג מיט אפאר נערווען קראנקע מטורפים‪.‬‬

‫עס איז זייער אין פלאץ צו ברענגען כאטש איין פאשקעוויל פון דעמאלטס און עס וועט זיין א געלעכטער צו ליינען וואס‬
‫די חלה דעקלעך האבען פארזען‪ ,‬מיינענדיג אז די סארט הבלים וועלען עפעס טוישען אינעם מצב‪ .‬ליינט און‬
‫שמייכעלט‪:‬‬

‫אונזער "רב דקהילות הקדושות" איז געווען געוואלדיג צוקלאפט נאך פסח; אלע‪ ,‬אלע זיינע און זיינע יועצים'ס‬
‫פלענער וואס ער האט געמאכט‪ ,‬געטראכט און פאנטאזירט איז געווארען צוטראסקעט און צופאטשקעט‪ .‬דער‬
‫מענטש טראכט און דער אייבערשטער לאכט‪ .‬גאנץ סאטמאר‪ ,‬די "שונאים" מיט די "חסידים"‪ ,‬די "משלנו" און די‬
‫"צרינו"‪ ,‬די "אונזערע" און די זייערע"‪ ,‬האבען געשטוינט וואס דא שפילט זיך אפ‪ .‬איין זייט האט געשמייכעלט און איין‬
‫זייט האט געביטערט‪ .‬אבער מה שלא עשה השכל עשה הזמן‪ .‬עס איז געקומען די צייט פאר אלעם‪ .‬פארן גערישטען‬
‫איז געקומען דער ובא השמש און פארן אומגערישטען איז געקומען דער וזרח השמש‪ .‬פאר איינעם איז געווען‬
‫"ושקעה השמש בצהריים" און פארן צווייטען ברודער איז געווען "ויזרח לו השמש"‪ ,‬דער שמש האט אויפגעשיינט פון‬
‫א סארט פלאץ און אין א ספעציעלע צייט וואס מען האט קיינמאל נישט געקענט אפילו נאר טראכטען‪ ,‬אבער עס איז‬
‫געקומען דער טאג פאר ביידע ברודער‪.‬‬

‫דער ר' אהרן האט אין די איצטיגע שווערע טעג באקומען אין זיין דעמאלטסדיגען פובליקאציע "דער אידישער‬
‫געדאנק" און אויך אין אלע באגריסונגען וואס די ישיבה בק"י האט ארויסגעגעבען אין זייערע קובצים‪ ,‬א נייעם נאמען‪.‬‬
‫אויס אבד"ק קרית יואל‪ ,‬אויס רב ור"מ‪ .‬פון איצט האט ער באקומען דעם טיטול‪" :‬כ"ק מרן הגאב"ד שליט"א"‪ .‬עס‬
‫זענען געווען מחמירים וואס האבען אים גערופען "כ"ק מורינו הגאב"ד שליט"א"‪ .‬פון זיין זייט זענען ביידע טיטולען‬
‫געווען אמחיה‪ .‬ער האט זיך געליינט זיינע טיטולען מיט אבנארמאלען פארגעניגען‪ .‬ער האט אין די טיטולען געזען די‬
‫ליכטיגקייט פון אנדערען זייט טונעל‪...‬‬

‫און אזויווי דער "כ"ק מרן הגאב"ד" איז געווען זייער צובראכען ווען פון זיינע רב הצעיר צו פון זיין רב דקהילות קדושות‬
‫פלענער האט זיך אויסגעלאזט א בוידעם מיט א פיקל‪ ,‬האבען זיינע שטוב מענטשען‪ ,‬אשתו ובניו אים אוועקגעשיקט‬
‫אין א מקום שאין מכירין‪ .‬ער איז בין פסח לעצרת אנטלאפן אויף א מקום ווי קיינער ווייסט נישט‪ .‬ער איז יעצט‬
‫אוועקגעפלויגן אויף א ווייטן ווייטן ארט‪ .‬מען האט גערעדט פארשידענע שמועות‪ ,‬ביז עס איז ארויסגערינען דעם סוד‪:‬‬
‫ער איז געווען באהאלטן אין קווינס ביים אולעמער רב הרב פריעדמאן וואס זיין פרוי‪ ,‬וועלעכע איז א שוועסטער פון ר'‬
‫יעקב שמשון גאלד‪ ,‬איז געווען משפחה פריינט און קרובים מיט דעם ברך משה'ס משפחה‪ .‬דער רב הצעיר איז‬
‫אהינגעפארן אן קיינעם‪ ,‬זיינע נערווען זיך אויסליפטערן‪ .‬ער האט שפאצירט אויף די קווינסער גאסן ביינאכט מיט דעם‬
‫יועץ פרטי אהרן מתתיהו דייטש און אלישע שמואל האראוויטץ דער טאשן שניידער‪.‬‬

‫ער איז יענעם יאר נישט ערשינען צום שומרי החומות דינער פסח שני אין וויליאמסבורג‪ ,‬טראץ ער איז געווען דער‬
‫סגן נשיא פון כולל‪ ,‬ווי ער פלעגט אויך די לעצטע יארן אויפטרעטן בשם דעם טאטן‪) .‬היינט פארשטייט מען אז ניבא‬
‫ואינו יודע מה ניבא‪ .‬דער כולל שומרי החומות האט זיך דערוואגט מיט צוויי יאר שפעטער אויפצונעמען דעם נייעם רב‬
‫אלס סגן נשיא‪ (.‬ער איז אויך נישט אריינגעקומען צום יטב לב דינער ל"ג בעומר‪ .‬הקיצור‪ ,‬דאס קינד האט געבלאזען‪,‬‬
‫געקאפעט מיט די פיס און מיט די הענט‪ .‬ער איז נישט געקומען אין ערגעץ‪ ,‬ווייל ער האט געטריצט‪...‬‬

‫אבער קלאר דעם מצב האט קיינער נישט געוויסט‪ .‬וואס דער רבי דער ברך משה האט געזאגט פאר ר' אהרן‬
‫חוהמ"פ אז ער וויל אויפנעמען ר' זלמן לייב פאר רב‪ ,‬איז נאר געווען ביז דערווייל א שמועה רחוקה‪ .‬עס איז אין די‬
‫טעג נישט געווען קיין שום אנדייטונג פון אקטיוויטעטען אין די פלענער‪ .‬רבי זלמן לייב איז גלייך נאך פסח‬
‫צוריקגעפארען קיין ירושלים און מען האט נישט געוויסט צו ער גייט טאקע ווערען רב אין וויליאמסבורג‪ ,‬און אויב יא‪,‬‬
‫ווען דאס גייט געשען‪ .‬איין זאך האט יעדער געוויסט אז נאך שבועות מאכט ער חתונה זיין זין הר"ר יואל מיט די‬
‫טאכטער פון ר' אנשיל אשכנזי‪ ,‬און עס גייט פארקומען אין וויליאמסבורג‪ .‬אבער א פלאן פון א רבנות איז געווען‬
‫תלויה ועומד און עס איז נאר געווען אקטיוויטעטען אין ר' אהרןס לאגער‪ .‬און די אקטיוויטעטען זענען באשטאנען פון‬
‫דאס וואס ער האט זיך אלעמאל אויסגעצייכענט‪ :‬פלינדערען‪ ,‬טעראריזירען‪ ,‬נאכשרייען‪ ,‬פארשעמען‪ ,‬און אטאקירען‪.‬‬

‫ל"ג בעומר תשנ"ט – די ערשטע אטאקע אויפן ברך משה פערזענליך‬

 ‫ווי אלע יארען איז דער ברך משה ארויסגעפארען בין פסח לשבועות קיין קרית יואל‪ ,‬און דארט בלייבען ביז נאך‬
‫שבועות און נאך שבועות צוריק פארען קיין וויליאמסבורג אויף ‪ 2-3‬וואכען און צוריק קיין קרית יואל ביז בערך חצי‬
‫אלול‪.‬‬

‫און ווי אלע יארען איז דער ברך משה געווען אויך אין תשנ"ט אויף ל"ג העומר אין קרית יואל‪.‬‬

‫ווי באקאנט פלעגט דער רבי דער ברך משה האלטן ל"ג בעומר אינמיטען טאג א פתיחה פאר די בחורים פון אלע‬
‫סאטמארער ישיבות אין ניו יארק‪ .‬די דרשה איז אזא דרשה וואס אונזער ר' אהרן האט שוין אויפדעם געגליסט שוין א‬
‫לאנגע צייט בעפאר‪ ,‬און פאריאר – תשנ"ח – אזוי ווי דער רבי האט שוין נישט געזאגט קיין תורה ברבים האט מען‬
‫עס טאקע איבערגעגעבן פארן "גערישטען" רב הצעיר‪ .‬אבער היי יאר איז דער מצב ווייט נישט סטאביל‪ ,‬ממילא האט‬
‫מען נישט געוויסט צו וועט מען עס נאכאמאל געבן פאר ר' אהרן אדער וועט מען בכלל נישט מאכן קיין פתיחה‪ .‬צום‬
‫סוף איז געבליבען אז מען וועט יא פארופען די פתיחה און מען וועט דעם ר' אהרן פארמאכן דאס מויל און לאזן‬
‫דרש'ענען פאר אלע בחורים פון גאנץ סאטמאר‪ ,‬וואס דאס איז‪ ,‬אגב‪ ,‬געווען דאס לעצטע מאל וואס ער האט גערעדט‬
‫צו די בחורים פון גאנץ סאטמאר‪ .‬אבער וואס איז פארגעקומען נאך די דרשה‪ ,‬ביים רבינס טיש פירען ל"ג בעומר‬
‫פארנאכטס‪ ,‬איז געווען עפעס וואס איז נאך נישט פארגעקומען אין די ערליך אידישע וועלט‪ ,‬דערווייל‪ .‬איך דרוק אויפן‬
‫ווארט "דערווייל" ווייל ביי דעם טיש איז פארגעקומען בלויז די "ערשטע" אטאקע אויפן ברך משה‪ ,‬אבער עס איז‬
‫נישט געבליבען די איינציגסטע‪ .‬עס זענען פארגעומען נאך צענדליגער און צענדליגער פערזענליכע אטאקעס פיזיש‬
‫אויפן רבין באופן נורא ואיום‪ ,‬אאון מיר וועלן דאס אי"ה אלעס באשרייבען שפעטער על מכונו ועל מקומו אי"ה‪ .‬אבער‬
‫דערווייל האלטען מיר ביי ל"ג בעומר תשנ"ט און ר' אהרן גיט אנצוהערען פאר די בחורים אז אלעס איז ערלויבט‬
‫לכבודו‪ .‬אלעס אלעס‪.‬‬

‫איינע פון די הויפט מקורות אויף וואס ר' אהרן האט בקטנו השכל "פארשטאנען" אז דא שטעקט זיין שטארקייט‪ ,‬איז‬
‫געווען די יונגע בחורים‪ .‬ער האט געבויעט זיינע נאך פסח'דיגע פלענער אז די בחורים וועלען אים פרעזערווירען זיין‬
‫"רב דקהילות קדושות"‪ .‬איר לאכט אוודאי‪ .‬איר גלייבט נישט אז דער איז אזא אקס‪ ,‬ווייל נארמאל דארף א ‪51‬‬
‫יעריגער מענטש זיכער האבען מער שכל‪ .‬אבער דאס איז דער פאקט‪ :‬די יונגע וועלען אים בויען‪ .‬ווען מען רעדט פון‬
‫יונג מיינט מען נישט די ‪ 18-20‬יעריגע וואס זענען יונג אין מח‪ .‬מען רעדט טאקע דא פון יונגע אין יארען‪13-15 .‬‬
‫יעריגע שנוקלעך זענען געווארען "קאנאנען" און "הארמאטען" שיסער פארן "רב דקהילות קדושות"‪ .‬און זיי איז דאך‬
‫פיל גרינגער צו רייצען און מען דארף מען נאר געבען דאס מינדעסטע ווינק און זיי ווערען צעלאזטע און צעיושטע‬
‫חיות‪.‬‬

‫און פון פסח אן האט מען די יונגע קאנאנען גערייצט און געקארמעט די קעפ אז ר' אהרן איז "דער רב" און דער רב‬
‫איז "א תקיף"‪ ,‬א "שטארקער"‪ ,‬א "לידער"‪ ,‬אזאנס און אזעלכעס‪ ...‬מען האט אנגערייצט די בחורים אז דער רב גייט‬
‫דרש'ענען ל"ג בעומר און אלע בחורים זענען מחויב מחזק צו זיין דעם רב דעם נרדף מיט וואס מען קען נאר‪ ,‬פון‬
‫שישקענען ביז שטויסען און שרייען‪ .‬און די בחורים די גרויסע מיט די קליינע האבען פארשטאנען אז ווער עס שטייט‬
‫אין וועג פארן "רב הצעיר" וועט מען ווייזען‪ ,‬נישט קיין חילוק ווער‪ ,‬נישט קיין חילוק ווען‪ ,‬און נישט קיין חילוק וואו‪.‬‬

‫גענוי צען יאר מיום ליום נאכדעם וואס בחורים האבען ל"ג בעומר תשמ"ט ריאטירט אויפן בית החיים און געווארפן‬
‫שטיינער ווען די רביצין ע"ה אשת חבר פון רבינו הקדוש זי"ע האט זיך משתטח געווען על ציון בעלה הק'‪ ,‬איז דאס‬
‫יאר שנת תשנ"ט געווען די אטאקע אויפן רבי'ן דער ברך משה‪.‬‬

‫די אומשולדיגע אויפגערייצטע מענגע בחורים האט מען געגעבען פולע הפקירות‪ .‬זיי האבן יעצט געהאט א‬
‫געלעגנהייט וואס מאכט זיך נישט יעדען טאג‪ .‬זיי האבען אפיציעל באקומען א גרין לייט פארן איבערדרייען וואס עס‬
‫קומט אונטער די הענט און נאך דערצו אז ער ווערען פארעכנט ווי א העלד ביים "רב"‪.‬‬

‫די שנוקלעך האבן טאקע נישט געלאזט פאלן דעם ר' אהרןען‪ .‬זיי האבען אים נישט דיסעפוינטעד‪ .‬זיי האבען‬
‫אנגעפירט אן ערשט קלאסיגע חוצפה ביים ל"ג בעומר טיש אז מען האט געוויזען ווער עס איז דער ריכטיגער בעל‬
‫הבית‪ .‬מען וועט אזוי ווייזען טאקע פארן רבין און טאטען‪ ,‬אז ער וועט איינזען אז די מלוכה איז אריבער צום בנו בכורו‬
‫און ווער עס וועט זיך וואגען צו טראכטען אנדערש וועט מען נישט אפשוינען אפילו ווען עס איז דער רבי אליין‪ .‬די‬
‫בחורלעך האבען געזען אין ר' אהרן אז דא קומט א רבי פאר זיי וואס וועט זיין דער מלך מלכי המלכים ממש און עס‬
‫לוינט זיך צו זיין אויף זיין זייט ווייל ער גייט "סיי ווי" אלעס האבען‪ .‬אין זייער מח‪ ,‬וואס איז‪ ,‬אגב‪ ,‬נישט קלענער ווי ר'‬
‫אהרןס‪ ,‬האבען זיי געזען נאר שלעגערס קעגען געכאפטע‪ .‬דאס אז עס וועט קומען אנדערע צייטען‪ ,‬דאס אז זייטען‬
‫וועלען זיך אזוי בייטען‪ ,‬דאס אז צייטען וועלן מאכען א ‪ 360‬דעגרי טורען‪ ,‬האבען זיי נישט געקענט זען‪ ,‬און זיי האבען‬
‫געטאן וואס עס איז זיי נאר איינגעפאלען‪.‬‬
 ‫די פולע פארענטעשן‪ ,‬ר' אהרןס אויגען פארבלענדעניש‪ ,‬האבען געשישקעט ווען ר' משה דער גבאי האט געהייסן‬
‫זינגען‪ ,‬זיי האבען געזינגען ווען ר' משה גבאי האט געוויזען צו זיין שטיל‪ ,‬און‪ ,‬דא האט זיך דער רב זייער שיין‬
‫צוגעשטעלט‪ .‬ווען משה האט געווינקען צו זיין שטיל האט ר' אהרן איצט אנגעהויבען פראקטיצירען עפעס וואס ער‬
‫האט נאך קיינמאל נישט געטאן‪ :‬קלאטשען! און דאס איז צוגעגאנגען מיט אזא סארט "אוו ביעט" אז עס האט‬
‫צושטערט ממש דעם ניגון‪ .‬אבער‪ ,‬דער ברך משה האט געזען אז די פולע פארענטשען קלאטשען מיט‪ ,‬און ר' אהרן‬
‫האט סאטמאר אונטער זיך‪ .‬אזוי האבען די בחורלעך מיט ר' אהרן זיך געשוואוירען‪ ...‬חלה דעקלעך‪.‬‬

‫מיט די קלאטשערייען האט דער רב הצעיר געוויזען פאר די פארענטשען אז זיי טוען ריכטיג און זיי ווייסען גוט אז מען‬
‫דארף צו שטערען די טישען פון רבין וועלכער דערוואגט זיך אנצוהייבען מיטען רב‪.‬‬

‫נו‪ ,‬אז דער רב ווייזט ארויס אפענע צופרידענהייט זענען זיי דאך מחיוב צו גיין נאך א טריט און דער רב וועט זיין נאך‬
‫פיל מער צופרידען‪ .‬אויפאמאל אינמיטען זינגען בר יוחאי האט זיך אנגעזען אויפן רבינס פנים רויטע "לעיזער‬
‫פוינטערס"‪ .‬עס האט זיך געפינטעלט ארויף און אראפ פון משה ביזן רבין און צוריק צו משה וואס איז געשטאנען א‬
‫פיס אפגעריקט פון ברך משה‪ .‬די פינטעלעך איז געווען אזוי שטארק אויפן רבין אז דער עולם אליין האט אנגעהויען‬
‫שרייען‪ .‬אבער ר' אהרן‪" :‬שמייכעלט"! עס האט זיך אנגעזען א שמייכעל אויפן ר' אהרן'ס שמייליגע לעפצען אזוי גענוג‬
‫ברייט אז די בחורים זאלן זען די הייליגע געלע ציין און פארשטיין אז דער רב האט איצט נאך פיל מער הנאה ווי גוט‬
‫זיי טוען‪ .‬אזא קאמפלימענט וואס די בחורים האבען באקומען פון ר' אהרן פארן זיך באופן נורא מתחצף זיין פאר זיין‬
‫טאטען ברבים‪ ,‬אזא שמייכעל האט נאך זיין פרוי און זיינע קינדער ביזדערווייל נישט זוכה געווען צובאקומען במשך די‬
‫‪ 44‬יאר וואס ער איז פארהייראט‪ ...‬עס האט אלעס געקלאפט אויפן זייגער‪ .‬משה וועט שטיל מאכען‪ ,‬דער רב וועט‬
‫קלאטשען און די בחורים וועלן אלע פאטשען שטארק‪ ,‬דער רבי וועט קוקן אויף די פארענטשען ווייל פון דארט האט‬
‫געשיינט און געפינטעלט די "לעיזערס פוינטערס"‪ ,‬און ווען דער רבי וועט קוקען אויף די פארענטשען‪ ,‬וועט דאך דער‬
‫רבי זען די מעכטיקייט פון די ר' אהרן מיט זיינע חיילות‪ ,‬וועט ער באקומען דעם מעסעדזש אז עס איז אין עוד מלבדו‪,‬‬
‫נאר ר' אהרן!‬

‫נאכן טיש האט מען דעם רבין ז"ל "באגלייט" מיט ימים על ימי מלך‪ .‬אבער היינט איז געגרינדעט געווארען א נייער‬
‫סארט "באגלייטען"‪ :‬וואס דאס האט געמיינט שטויסן משה גבאי‪ ,‬און אז דער רבי זצ"ל כאפט אויך‪ ,‬איז אויך נישט‬
‫געפערליך‪ .‬זאל ער טאקע וויסן מיט וועם ער הייבט אן‪.‬‬

‫דעמאלטס ל"ג בעומר איז געגרינדעט געווארן די סארט באגלייטן מיט וואס מען האט זיך דערמיט באנוצט א גאנץ‬
‫זומער נ"ט – ווען דער ברך משה האט זיך געפינען אין קרית יואל – אנצולערנען דעם רבין אז ער זאל וויסן אין וואס‬
‫ער טרעט אריין‪ ,‬און וואס אלץ עס גייט אים קאסטען‪ .‬מען דארף אויך געדענקען אז ביי יעדע אזא סארט באגלייטען‬
‫איז דער רב הצעיר )דער רב פאר די יונגע( געווען דארטן און געשמייכעלט‪ ,‬ווי איינער וואס ווייסט אז דאס אלעס איז‬
‫לטובתו‪ .‬נישט ח"ו ער האט געלאכט ווייל מען שטויסט אן זיין טאטען‪ .‬ח"ו‪ .‬ער האט געלאכט ווייל ער האט דאך די‬
‫יונגע‪ ,‬און די יונגע שטויסען און ווען מען שטויסט וועט ער ווערען צוריק רב הצעיר און סאטמאר וועט בלייבן איינס‪...‬‬
‫חלה דעקל‪.‬‬

‫אבער דער איינער וועלכער האט געדארפט לויט ר' אהרן מיט זיינע שנוקלעך‪ ,‬פארלוירען ווערען‪ ,‬איז גארנישט אזוי‬
‫דערשראקען געווארען פון דעם גאנצען ספעקטאקעל‪ .‬משה דער גבאי האט פאראויסגעזען וואס ר' אהרן האט‬
‫פארזען‪.‬‬

‫איצט‪ ,‬עלף יאר שפעטער‪ ,‬גלייב איך אז ר' אהרן זעט שוין אויך איין די צוויי וויכטיגע פאקטארן וואס משה דער גבאי‬
‫האט יא פאראויגעזען און מיט נישט רוח הקודש‪ ,‬און ר' אהרן וואס מרוב קטנות מוחו האט ער דאס יא פארזען‪.‬‬
‫איינס‪ ,‬ער האט נישט די יונגע‪ ...‬דער ברודער איז אים פיל פאכיג איבער געוואקסען אין דעם אפטיילונג אויך‪ ...‬און‬
‫צווייטענס‪ :‬מיט יונגע בויעט מען נאר א ישיבה‪ .‬און בכלל‪ ,‬יונגע קענען נאר צושטערען‪ ,‬ווי די חז"ל זאגן בנין נערים‬
‫סתירה וסתירת זקנים בנין‪.‬‬

‫אמת און וואר אז זיינע יונגען האבען טאקע במשך די פאר יאר געווילדעוועט‪ ,‬געשריגען און טעראריזירט‪ ,‬אבער‬
‫געהאלפען האט עס אים נאר אין פאנטאזיע‪ .‬בחורים בויען נישט קיין רבין‪ ,‬ר' אהרן‪.‬‬

‫ר' אהרן טייערער‪ :‬יראת שמים‪ ,‬צדקה וחסד‪ ,‬התמדת בתורה‪ ,‬מידות טובות‪ ,‬דאס בויעט א רבין‪ ,‬און וויבאלד איר‬
‫באזיצט נישט קיין איינס פון די אויבענדערמאנטע‪ ,‬האבען די יונגע אייך נאר מער באגראבען‪ ,‬נעבעך נעבעך‪.‬‬
 ‫די אסיפה א' אמור איז נעקסט אי"ה‬

‫זונטאג פ' אמר תשנ"ט איז פאררופען אן אסיפה אין ת"ת ויואל משה פאר "גרויס קהל"‪ ,‬ווי בערל פרידמאן‬
‫האט עס געגליכען אנצורופען‪" .‬גרויס קהל" באדייט אז עס זענען גערופען געווארען אלע חברי קהל יטב לב פון ניו‬
‫יארק‪ ,‬וויליאמסבורג‪ ,‬קרית יואל‪ ,‬בארא פארק און מאנסי‪ .‬די סיבה פאר די אסיפה איז געווען צווייפאכיג‪ :‬איינס‪ ,‬א‬
‫באהאלטענער און די צווייטע סיבה‪ ,‬א אפענע און נארמאלע סיבה‪ .‬די ערשטע סיבה איז געווען בערל פרידמאן'ס‬
‫וועלעכעס איז געווען פארשלייערט אין ווערטער און פארדרייט מיט די צינג אבער געמיינט האט ער דעם "נייעם‬
‫ביהמ"ד" וואס האט זיך געהאלטען אינמיטען בויען‪ ,‬און אין אזא מצב ווי סאטמאר האט זיך געפינען בין פסח‬
‫לשבועות האט מען נישט געקענט "קאלעקטען קיין געלט" פארן "ביהמ"ד החדש" און אז מען קאלעקט נישט קיין‬
‫געלט איז בערל פרידמאן מיט יצחק ראזענבערג אויס קאפעלוטש מאכערס‪ ,‬ווי איך וועל שפעטער מרחיב בדיבור זיין‬
‫פון וואס פארא "קאפעלוטשען" מאכערס קעדט מען‪ .‬די צווייטע און נארמאלע סיבה – וואס רוב חברי הקהלה האבען‬
‫געמיינט אז דאס איז די איינציגע סיבה – איז געווען‪ ,‬ווייל עס האט געהערשט אזא צומישעניש פון אלע זייטען און‬
‫יעדער האט באמת געוואלט וויסען וואס דא גייט זיין‪.‬‬

‫עס האט אין די טעג קיינער נישט געוויסט וואס דא גייט זיין‪ :‬גייט דער רבי אויפנעמען רבי זלמן לייבן אלס‬
‫רב וואס דאס מיינט אז סאטמאר וועט ווערען צוטיילט און אז די אלע "שונאים" וועלען האבען די שאנס איצט‬
‫צוריקצוקומען‪ ,‬אדער עס בלייבט ביים אלטען אז ר' אהרן וועט בלייבען רב ור"מ אין קרית יואל‪ ,‬און וויליאמסבורג וועט‬
‫ווייטער נישט האבען א רב‪ ,‬און דאס מיינט אויטאמאטיש אז ר' אהרן וועט ווייטער האבען די מעגליכקייט‬
‫איבערצונעמען גאנץ סאטמאר‪ ,‬און בעיקר אז דעמאלטס וועלען די "שונאים" בלייבען ווייטער אינדרויסען‪.‬‬

‫אפיציעל איז די אסיפה נישט געווען גערופן דורך בערל אליין ווייל ער האט מורא געהאט פון משה גבאי‪,‬‬
‫וואס האט אים געזאגט חול המועד פסח אז ער זאל נישט רופן קיין שום מיטינג בנוגע רבנות‪ ,‬ווייל נאר דער רבי איז‬
‫דער וואס דארף און וועט מחליט זיין וואס דא גייט זיין בנוגע אויפנעמען א רב אדער נישט‪ .‬אבער אומאפיציעל איז‬
‫בערל געווען דער ארכיטעקט פון דעם מיטינג‪ ,‬עס זענען געקומען צו די אסיפה בעיקר ר' אהרן'ס אנהענגערס פון‬
‫וויליאמסבורג‪ ,‬בארא פארק מאנסי און קרית יואל‪ .‬אבער עס זענען אויך אנוועזענד געווען די חברה הקהילה וואס‬
‫זענען נישט געשטאנען מיט ר' אהרן‪.‬‬

‫מיר וועלען צוברענגען נאכאמאל די טראנסקריפטס פון יענע אסיפה און אויך די ערשטע טייל אנאליזען‪,‬‬
‫וואס איז שוין באשריבען געווארען אין א פריערדיגען "פארמעגליך מאמר"‪ ,‬און דערנאך וועלען מיר דאס נאכאמאל‬
‫אנאליזען פון אן אנדערען קוק ווינקעל און מען וועט זען ווי קארופטירט בערל פריעדמאן מיט יצחק ראזענבערג זענען‬
‫געווען‪ ,‬און ווי תמימות'דיג עטליכע חברי הקהילה זענען דאן געווען‪ ,‬נישט כאפענדיג אז זיי זענען בלויזע פויערלעך‬
‫אויפן "שאח ברעט" פון די קארופטירטע קהילה לייט מיט אגענדעס וואס האט גארנישט געהאט צו טאן מיט קיין‬
‫רבנות און זיכער נישט פונעם עתיד פון סאטמאר‪ ,‬נאר בלויז געלט און שררה‪.‬‬

‫די אסיפה‬

‫די טראנסקריפטס‪:‬‬

‫ר' בערל פריעדמאן‪ :‬מורי ורבותי‪ ,‬ברוכים הבאים‪ ,‬מען האט דא צוזאמען גערופן אן אסיפה‪ .‬איך מוז דא‬
‫מאכן א צוויי דריי הקדמות‪ .‬קודם זע איך דא אז מען איז געקומען פון בארא פארק‪ ,‬פון וויליאמסבורג‪ ,‬פון קרית יואל‬
‫און פון מאנסי‪ ,‬פון אונזערע קהלות דא אין די געגענט‪ .‬פשט פון די מיטינג איז קודם צו ווייזן אז מיר זענען אלע איין‬
‫קהלה‪ ,‬א קהלה וואס דער רבי זי"ע האט עס מייסד געווען אין שנת תש"ח‪ ,‬און אסאך פון די אידן זענען מעמבערס‬
‫פון דעמאלט אן‪ ,‬וגם אני בתוכם‪ .‬דאס איז שוין אן ערך פון ‪ 51‬יאר לכאורה‪.‬‬
‫דער רבי האט געגרינדעט די קהלה אז אידן זאלן זיך האלטן צוזאמען‪ ,‬ער האט געוואלט אז זיין קהלה זאל‬
‫זיין פאראייניגט‪ ,‬ער פלעגט עס זאגן אין זיינע דרשות‪ ,‬סיי לטובת תיקון הדת‪ ,‬און סיי לטובת צו זיין ערבות איינער‬
‫אויפן אנדערן‪ ,‬אונז אלע האבן מיר זיך געווייקט ביים רבי'ן‪ ,‬מיר האבן געהערט זיינע דרשות‪ ,‬מיר געדענקען נאך‬
‫בפרט איידער ער איז אוועקגעפארן קיין ארץ ישראל‪ ,‬פלעגט ער שבת בעפאר האלטן א דרשה און האט געבעטן‬
‫דעם עולם מען זאל זיך נישט קריגן‪ ,‬מען זאל זיין באחדות‪ .‬ווי אויך זאגט די גמרא‪" :‬אלמלא היו ישראל באגודה אחת‬
‫אין כל אומה ולשון יכולה לשלוט בהם"‪.‬‬

‫די לעצטע צוואנציג יאר האבן מיר די זכיה אז דער רבי זאל זיין געזונט פירט אן די קהלה‪ ,‬און מיר אלע‬
‫הערן וואס ער זאגט און מיר זענען מקבל זיין ווארט‪ ,‬מיר זענען מסתופפים בצלו‪ ,‬און יעדער איינער פון אונז איז‬
‫מתפלל ער זאל זיין געזונט און שטארק און ער זאל אונז פירן קעגן משיח'ן‪.‬‬

‫עס האט זיך לעצטענס אסאך געטומעלט וועגן רבנות זאכן‪ ,‬וויל איך ענק זאגן אז היינט נאכט די מיטינג‬
‫וועט גארנישט רעדן וועגן רבנות‪ ,‬ס'האט גארנישט וואס צו טאן‪ ,‬דאס ענין פון רבנות שטייט אין די שטאטוטן אז דאס‬
‫באלאנגט נאר צום רבי'ן‪ .‬אויסדריקליך! איך האב אהער געברענגט דאס שטאטוטן ביכעלע‪ ,‬און ווער עס וויל וועל איך‬
‫עס אים ווייזן‪ .‬אויך האבן מענטשן געפרעגט ווער עס האט א רעכט צו רופן א טובים מיטינג? אין ארקטיקל ‪ 5‬נומ‪1.‬‬
‫שטייט אז טובים פארזאמלונגען זאלן געהאלטן ווערן אזוי אפט ווי דער פרעזידענט האלט עס פאר נויטיג‪ .‬דער פשט‬
‫דערפון איז‪ :‬ווען דער פרעזידענט זעט איין אז מען דארף האבן א טובים מיטינג‪ ,‬אדער ער זאגט אז מען דארף עס‬
‫מאכן‪ ,‬יעדן חודש אויך‪ .‬אבער אז מ'ברויך עס קען מען עס אויך רופן‪ .‬ממילא האבן מיר געהאלטן פאר נויטיג אז מיר‬
‫מוזן זיך צוזאמענקומען‪ ,‬ווי עס שטייט די וואך אין פרק‪" :‬אז נדברו איש אל רעהו ויקשב ה' וישמע" – ווען אידן רעדן‬
‫זיך צוזאמען העלפט דער אויבערשטער‪ ,‬ווייל די שכינה איז דא און מען קען אסאך אויפטאן‪.‬‬

‫איך וויל נאך זאגן דא וואס איז וויכטיג צו וויסן איינס פון די פאראגראפן פון די תקנות‪ ,‬איז אויך זייער וויכטיג‬
‫ווייל עס איז געווען ביי די לעצטע מיטינג א גאנצע מעשה‪ ,‬ס'איז א דבר ידוע מען ווייסט וואס איז געווען יענעם שבת‬
‫אן איבערקערעניש אין בית המדרש‪ ,‬און מען האט פארלאנגט אז מען זאל ארויסווארפן די מענטשן‪ ,‬ממילא וויל איך‬
‫אויך פארליינען וויאזוי דאס ארבעט‪ .‬ס'ענען דא פינף זעקס פאראגראפן ווען איינער פירט זיך נישט אויף ווי מען‬
‫דארף‪ .‬איינס פון די אויב חלילה "סאני שמעניה"‪ ,‬איינס פון די איז אז ער שעדיגט קהל'ס אינטערעסן‪ ,‬ווי עס שטייט‬
‫אין ארטיקל צען פאראגראף פינף‪ :‬אויב ער ארבעט קעגן די אינטערעסן פון די קהלה‪ ,‬אויב עס קומט אריין א קלאגע‬
‫קעגן א מיטגליד פון די קהלה‪ ,‬דארף א קאמיסיע פון דריי מיטגלידער אויספארשן און אונטערזוכן צי די קלאגע איז‬
‫אמת‪ .‬און אויב עס איז ריכטיג האבן די טובים דאס רעכט אויסצושליסן דעם באטרעפענדעם אויפן סמך פון די אויבן‬
‫אויסגערעכנטע פאלן‪.‬‬

‫וואס איך וויל דא ארויסברענגען איז אז די שטאטוטן זאגן אויב ס'קומט אריין א קלאגע קעגן אימיצן אז ער‬
‫האט עפעס געשעדיגט‪ ,‬אדער ער האט זיך נישט אויפגעפירט ווי עס דארף צו זיין‪ ,‬דארפן דריי מיטגלידער‬
‫אויספארשן די זאך און מען ברענגט עס צוריק צו קהל‪ ,‬און די טובים פסק'נען נאכדעם וואס פאר א קנס עס קומט‬
‫אים‪ .‬אזוי האבן מיר געטאן‪.‬‬

‫איך וויל נישט איבער'חזר'ן וואס מען האט דא פארדאמט‪ ,‬יעדער ווייסט ס'איז געווען א שערוריה אין בית‬
‫המדרש‪ ,‬ס'איז נישט געווען קיין כבוד פארן בית המדרש‪ ,‬נישט קיין כבוד פארן רבי'ן‪ ,‬אבער מיר האבן געטאן ווי עס‬
‫שטייט אין די שטאטוטן‪ .‬מען האט געשטעלט דריי מענטשן און די דריי מענטשן האבן געברויכט צוריק צו קומען‪ ,‬און‬
‫ארויסגעבען נאכדעם א קנס‪ .‬געוויסע מענטשן האט מען שוין גע'קנס'ט‪ ,‬געוויסע מענטשן זענען נאכנישט געקומען‪,‬‬
‫דאס איז נאר געווען א הקדמה וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען אז מיר האבן געטאן וואס מיר האבן געקענט‪.‬‬
‫אויסער דעם האבן די ראשי הקהלה אין די לעצטע דריי וואכן קען מען זאגן געארבעט ‪ 24‬שעה א טאג אקאראט‪,‬‬
‫אביסל געשלאפן אינמיטן‪ ,‬אפצושטילן‪.‬‬

‫וואס איז געשען ליידער‪ ,‬ס'איז ארויס פון קאנטראל‪ ,‬מענטשן האבן געטאן אויף דער אייגענער האנט‪ ,‬איך‬
‫גיי נישט דא בארירן קיין יחיד‪ ,‬פון ביידע צדדים האט מען געטאן אויף דער אייגענער האנט‪ ,‬וואס קהל האט נישט‬
‫געוואלט און קהל האט נישט געהייסן‪ ,‬וואס מען האט זיי נישט באטרויט‪ .‬וויל איך קודם זאגן אז די טובים האבן א כח‪,‬‬
‫דער רבי האט געזאגט ווען מיר זענען געווען חול המועד פסח ביים רבי'ן‪ ,‬אז די טובים האבן א כח פון א בית דין און‬
‫קענען אלעס באשליסן‪.‬‬

‫איז צוויי זאכן‪ :‬קודם וויל איך אז מען זאל זיך אויפפירן ווי א בית דין‪ ,‬מיר זענען זיך דא צוזאמען געקומען צו‬
‫רעדן‪ ,‬יעדער קען זאגן זיין מיינונג וואס ער האט צו זאגן‪ ,‬אבער ער דארף בעטן דאס ווארט‪ .‬אזוי ווי א בית דין‪ ,‬עס‬
‫זאל זיין אנשטענדיג‪ .‬צווייטענס וויל איך מעלדן אז מיר האבן דא א טעיפ‪ ,‬און יעדעס ווארט וואס ווערט דא געזאגט‬
‫וועט פארשריבן ווערן לדורות‪ .‬ממילא אפעליר איך צו יעדן איינעם עס זאל זיין בדרך כבוד‪ ,‬מען זאל זיך נישט מזלזל‬
 ‫זיין איינער דעם אנדערן‪ ,‬און מען זאל באהאנדלען בכובד ראש וואס מיר קענען דא טאן צוריק איינצושטעלן דאס‬
‫אחדות אין די קהלה‪.‬‬

‫אסאך פרעגן‪ :‬וואס טוען די ראשי הקהלה? וואס פאר א פלענער האט עטץ? קען איך ענק אזויפיל זאגן‬
‫דער פלאן פון יעצט איז עס זאל זיין אזוי ווי עס איז געווען בעפאר‪ ,‬מען זאל האבן אחדות‪ ,‬מען זאל זיך נישט שעדיגן‬
‫איינער דעם אנדערן‪ ,‬און נישט סטראשן איינער דעם אנדערן‪ ,‬קהל האט גרויסע פראגראמען‪ ,‬די ישיבה האט גרויסע‬
‫פראגראמען‪ ,‬יעדער מוז אנגיין מיט די ארבעט‪ .‬איך קען ענק זאגן וואס קהל אליין האט לע צטענס‪ ,‬יעדער ווייסט אז‬
‫מען דארף צו בויען א נשים מקוה וואס דאס קאסט גרויסע געלטער‪ ,‬איבער א מיליאן דאללער‪ ,‬קהל אליין קען דאס‬
‫נישט שאפן‪ ,‬מיר האבן דא געהאט דעם קרית יואל'ער רב‪ ,‬ער האט זייער געטריי געארבעט‪ ,‬ער האט געהאלפן‬
‫שאפן דאס געלט‪ .‬פלעדזשעס האט ער שוין א מיליאן דאללער‪ ,‬אבער אזוי ווי עס איז איצט געווארן אזא טומל האט‬
‫זיך דער עולם מתרשל געווען און מען גיט נישט קיין געלט‪ .‬וויל איך בעטן דעם עולם מען טריצט דא נישט מיט‬
‫קיינעם‪ .‬די זעלבע זאך יעדער ווייסט אז קהל האט באשלאסן און דער רבי האט געהייסן אז מען זאל בויען א נייעם‬
‫בית המדרש‪ .‬יעדער ווייסט אז דאס איז א פראיעקט פון ‪ 25‬מיליאן דאללער‪ .‬מיר האבן פארקויפט זיצן פאר בערך‬
‫פון ‪ 14‬ביז ‪ 15‬מיליאן דאללער ווערט‪ ,‬מיר האבן פון דעם אריינבאקומען פינף און א האלב מיליאן דאללער‪ .‬א האלבן‬
‫מיליאן דאללער האבן מיר באקומען אין נדבות‪ ,‬און מיר האבן קנאפע צוויי מיליאן דאללער אין פלעדזשעס‪ ,‬און מיר‬
‫האבן גענומען א מאגעדזש פון דריי מיליאן דאללער‪ .‬און מיר שטייען היינט אז ווען מיר קאלן אידן און מיר זאגן זיי אז‬
‫דו ביזט נאך שולדיג מיטן פעימענט זאגט ער‪ :‬איך וויל נישט געבן ווייל איך ווייס נישט וואס דא וועט זיין‪.‬‬

‫מורי ורבותי‪ :‬איך שעם זיך דאס צו זאגן‪ ,‬אבער מיט וועמען טריצט מען? מען טריצט חלילה מיט זיך! חלילה‬
‫מיר זאל בלייבן שטיין אזוי וועט עס עס צוגרונט גיין‪ .‬דארט ליגט דאך שוין היינט קנאפע ניין מיליאן דאלער‪ ,‬איך האב‬
‫עס אויסגערעכנט‪ ,‬מען זאל נישט מיינען אז עס איז מאנקי בינזעס‪ ,‬עס וועט חלילה צוגרונט גיין‪ .‬ס'איז נישט שייך צו‬
‫זאגן צו נעמען אידיש געלט‪ ,‬איבערהויפט די אידן וואס האבן שוין געגעבן די פינף און א האלב מיליאן דאלער‪ ,‬דאס‬
‫זענען דאך היימישע אידן‪ ,‬מען וועט חלילה נישט קענען גיין אויף דער גאס‪ .‬וויל איך בעטן יעדער זאל זיך צוריק‬
‫מתאמץ זיין און צוריק האבן דעם פולן צוטרוי‪ .‬איך קען ענק אזויפיל זאגן אז עס ווערט נישט פאר'תכלית'וועט קיין איין‬
‫פעני‪ ,‬מיר האב זייער גוטע ארבעטער אין די קאמיטע וואס קאנטראלירן די געלטער‪ ,‬ר' חיים יושע געלבשטיין מיט ר'‬
‫ישעי' וויינשטאק און די געלטער קומען אריין צו דוד הערש'ן אין א קאמפיוטער‪ ,‬יעדע פעני וואס קומט אריין איז אויפן‬
‫קאמפיוטער‪ ,‬און עס גייט נישט ארויס א טשעק אן דעם וואס זיי צוויי זאלן עס נישט אונטערשרייבן‪ .‬די אלע דברי רינון‬
‫וואס גייען אן דאס שעדיגט נאר‪ .‬אויסער דעם וואס מ'שעדיגט איז לעצטענס – איך מוז מוחה זיין ברבים – איך ווייס‬
‫נישט צי יעדער ווייסט אבער עס איז ארויסגעקומען אויפן אינטערנעט‪ .‬בכלל דער אינטערנעט איז א דבר טמא‪,‬‬
‫ליידער אזוי ווי טעלעוויזשאן‪ ,‬עס קומט ארויס די גרעסטע צרה פון דעם‪.‬‬

‫פאר צוויי יאר ווען עס איז ארויסגעקומען דער אינטערנעט האט איך אריינגעשריבן אין נאמען פון קהל אן‬
‫התראה אז מען וועט דיר נעמען אין געריכט‪ ,‬ווייל דו האסט נישט קיין רעכט צו רעדן אין נאמען פון סאטמאר‪ .‬האט‬
‫ער זיך פארשטעלט און ער האט געזאגט אז ער הייסט רובין‪ ,‬און האט געזאגט‪ :‬איך רעד נישט פון קהל‪ ,‬איך רעד‬
‫סאטמאר סתם‪ ,‬און אויף סאטמאר ביזטו נישט בעל הבית‪ .‬זענען מיר געגאנגען און מיר האבן אריינגעלייגט א מחאה‬
‫אין "דער איד" אויך‪ ,‬און ס'האט זיך אביסל אפגעשטילט‪ .‬אבער איצט איז געווארן עפעס א נייע קאמפאני‪ ,‬מיר זענען‬
‫נאכנישט דערגאנגען ווער עס איז‪.‬‬

‫רבותים‪ :‬מען מאכט זיך ללעג ולקלס פאר די גאנצע וועלט‪ .‬אונזערע שונאים שטייען און קוקן וויאזוי‬
‫סאטמאר זעט אויס‪ .‬איך זאג עס אלעמאל‪ :‬קיינער קען אונז נישט אזוי וויי טאן‪ ,‬קיינער קען אונז חלילה נישט חרוב‬
‫מאכן‪ ,‬ווי אייגענע מענטשן‪ .‬מען בארעכנט זיך נישט‪ ,‬ס'איז קינדערישע ארבעט אבער ס'איז רשעות‪ .‬מען טוט זיך‬
‫אויס נאקעט און מען באשמוצט זיך פאר די גאנצע וועלט‪ .‬מען קען נישט ארויסגיין אויף דער גאס ווייל יעדער לאכט‬
‫מיר אין פנים‪ .‬קומסט צו א פרעמדן מענטש‪ ,‬מען טוט זיך אפ פאר זיך‪ .‬אויסער וואס פאר אונז שאדט עס‬
‫אויסערגעווענליך‪ ,‬וויל איך מוחה זיין אויף דעם‪ ,‬און איך האף א גאנץ קהל וועט צוהעלפן מען זאל דערגיין ווער‬
‫ס'האט נאר א שטיקל כח‪ ,‬אדער ווער עס האט נאר א שטיקל השפעה‪ ,‬אויסצוגעפונען ווער די מחבלים זענען‪ ,‬זאל‬
‫עס מעלדן און מען זאל אנווענדן אלעס וואס מען קען מען זאל נישט חלילה חרוב מאכן סאטמאר‪ .‬ווי עס שטייט אין די‬
‫מגילה‪" :‬ואיככה אוכל וראיתי באבדן מולדתי"‪ .‬מיר באגראבן זיך דאך אליין‪ ,‬אויך פאר די וועלט‪ .‬וואו מען גייט איז‬
‫פאראן קיפקעלעך מיט אזוינע און אזוינע טענות‪ .‬אויף וועמען רעדסטו? דו רעדסט דאך אויך דיין ברודער‪ .‬אויסער‬
‫דעם איז עס אויף דער גאס‪ ,‬און מיר מוזן מטכס עצה זיין‪ ,‬דאס מוז זיך אפשטעלן‪.‬‬

‫מיט א פאראייניגטן כח‪ ,‬מיט דעם אליין וואס מיר זענען זיך דא צוזאמען געקומען דא אלע סאטמארע‬
‫קהלות צו ווייזן אז מיר זענען איינס‪ ,‬ס'איז נישטא קיין שפלינטעלעך‪ ,‬מיר זענען אלעס איינס‪ ,‬און מיר זענען תחת‬
‫דגלו פונעם רבי'ן זאל זיין געזונט‪ ,‬און מיר זענען אונטער די השפעה פונעם מייסד פון די סאטארער קהלה‪ ,‬דער‬
‫הייליגער צדיק וואס האט אויף אונז מגין געווען אלע יארן‪ ,‬און מיר ווייסן און מיר האפן אז ער שטייט אויף דער וואך‪,‬‬
‫און ער וועט נישט לאזן עס חרוב מאכן‪ .‬און איך בין נישט מקנא ווער עס וועט עס חרוב מאכן‪.‬‬
 ‫אבער אליין קען מען גארנישט טאן‪ ,‬אויב מיר וועלן צוזאמען עפעס טאן וועט דער אויבערשעטר העלפן אז‬
‫מיר וועלן זוכה זיין אז עס וועט צוריק זיין אחדות צווישן אונז‪ ,‬און עס וועט זיין שלום על ישראל‪ ,‬און אז אימיצער וויל‬
‫נעמען דאס ווארט וועלן מיר עס אים געבן דאס ווארט‪.‬‬

‫וויל אימיצער נעמען דאס ווארט אין די רייע‪ ,‬אדער עפעס אן עצה צו געבן?‬

‫ר' אברהם דער פרעזידענט פון די סאטמארער קהלה אין קרית יואל‪ ,‬מיר ארבעטן צוזאמען ביי פארשידענע‬
‫געלעגענהייטן‪ ,‬וועלן מיר אים בעטן ער זאל זיך עפעס אויסדריקן עפעס אן עצה צו דעם‪.‬‬

‫ר' אברהם וויעדער‪ :‬איך קען נאר זאגן דאס וואס ר' בערל האט געזאגט און עס איבער'חזר'ן‪ ,‬אז איך‬
‫טראכט אריין וויאזוי עס האט זיך אפגעשפילט די לעצטע פאר וואכן‪ ,‬און וואס עס איז אלץ געווען‪ ,‬איז דער גרעסטער‬
‫באווייז אז וואס מען ברויך צו טאן איז אלעס אפצושטעלן‪ .‬ווייל אריינצוגיין אין פרטים איז נישט דא דאס פלאץ‪ ,‬דער‬
‫ציל וואלט געברויכט צו זיין אזוי ווי ר' בערל האט פריער געזאגט אז סאטמאר איז די הייליגסטע קהלה אויף דער‬
‫וועלט‪ ,‬ס'איז געווען און ס'איז יעצט און מען ברויך מאכן זיכער עס זאל בלייבן די הייליגסטע קהלה און די שענסטע‬
‫און גרעסטע קהלה אויף דער וועלט‪ .‬איך טראכט אריין מען גייט דערציילן מעשיות‪ ,‬וואס און וועמען טוט מען‬
‫באשמוצן מיט דעם? וואס קומט ארויס פון דעם? און ווער ווערט באשמוצט? ווער נעמט אויף זיך דאס אחריות?‬

‫אבער איך האלט אז מען ברויך רעדן אמאל ברייטער איך וועל עס זיין‪ ,‬וועט מען זאגן וואס מען וועט זאגן‪.‬‬
‫אינגעלייט נעמען זיך צוזאם און מען לאזט פאלן ווערטער השם ישמרנו צו הערן אזעלכע ווערטער וואס מען הערט ווי‬
‫מענטשן רעדן אזוי‪ .‬ס'טוט וויי‪ .‬פארשטייט זיך יעדער וועט קומען מיט טענות מיט דעם און מיט יענעם‪ ,‬אבער מ'ברויך‬
‫קוקן וואו קומט מען אן‪ ,‬וואס בארירט‪ .‬מען קען נאר מגלה זיין טפח און מען ברויך פארשטיין וואו מען האלט‪ .‬איך‬
‫שטיץ הונדערט פראצענט וואס ר' בערל האט פריער געזאגט אז עס ברויך זיין שלום במחנינו‪ .‬עס זאל צוריקגיין אזוי‬
‫ווי עס איז געווען פאר פסח אזוי ווי ר' בערל האט פריער געזאגט אז עס זאל זיין שלום צווישן אונז‪ ,‬און איך האף אז‬
‫יעדער איינער פארשטייט אז דאס איז דער גרעסטער כבוד שמים‪ .‬און טאמער שאפן זיך אינגעלייט צו אנדערע וואס‬
‫ווילן בונטעווען‪ ,‬ברויך מען דאס פארשרייען אויפן גרעסטן אופן‪ .‬ווייל ווער עס ווייסט וואס עס איז געווען דעם רבין'ס‬
‫מיינונג אויף אייגענע אקציעס און אינגעלייט זאלן זיך רייבן אן א קהל‪ ,‬ווייסט מען פונקטליך וואס דער רבי האט‬
‫געהאלטן און וואס דער רבי האט געזאגט אויף זיי‪ .‬ס'איז דא א קהל‪ ,‬קהל ברויך צו טאן‪ ,‬טאמער קיינער טוט נישט‬
‫געשען אזעלכע זאכן‪ .‬דערפאר איז ראטזאם געווען מען זאל צוזאמען רופן קהל און קהל זאל טאן‪ .‬און איך שטיץ‬
‫הונדערט פראצענט די רעזאלוציע וואס ר' בערל האט פריער געזאגט‪ .‬און איך האף מיטן אויבערשטנ'ס הילף אז פון‬
‫דעם וועט ארויסקומען א כבוד שמים‪.‬‬

‫ר' אליעזר אבראמאוויטש‪ :‬ס'איז שטארק מסתבר אז די מענטשן וואס האבן געטאן די מעשה אלימות‬
‫זענען קיין איינער נישטא ביי דעם טיש‪ ,‬מען ווייזט נישט קיין פינגער אויף אונזערע מענטשן אז זיי האבן געטאן‬
‫אזוינע זאכן‪ .‬און אפילו די וואס האבן נישט געטאן און קומען כסדר מיט טענות‪ ,‬איז אויך מסתבר אז זיי זענען אצינד‬
‫אויך נישט דא ביי דעם טיש היינט נאכט‪ .‬טאמער האט קהל געפילט אז די אידן האבן טענות און מען האט עווענטועל‬
‫געברויכט מאכן די מיטינג דארף מען זיין רעאליסטיש‪ ,‬און אז מען מאכט א רעזאלוציע זאל מען פילן אז די‬
‫רעזאלוציע וואס מען וועט אננעמען זאל האבן דעם געוואונטשענעם רעזולטאט‪ ,‬און עס זאל בארואיגן די געמיטער‬
‫וואס ברויזן אין די גאסן‪.‬‬

‫פאר אונז צו זאגן אז מיר גייען צוריק צום אלטן איז זייער גוט‪ ,‬די שאלה איז נאר צו די גאס וועט פארשטיין‬
‫צי מיר האבן גענומען שריט צי נישט‪.‬‬

‫ר' בערל‪ :‬דו האסט עפעס א פלאן פארצושלאגן קאנקרעטעס?‬

‫ר' אליעזר‪ :‬קודם לאמיר הערן צי קהל האט עפעס א פלאן‪ ,‬געווענליך קומט דאך קהל מיט א פלאן‪.‬‬

‫איינער האט אונטערגעריקט א צעטל‬

‫ר' בערל‪ :‬דאס איז נישט קיין כבוד נאר א בזיון‪ ,‬און ווער עס ווייסט ווער עס האט עס געשריבן‪ ,‬דארף עס‬
‫קומען מעלדן און מען וועט אים דן זיין‪.‬‬

‫ר'‪ :..........‬מיר דעקלארירן מען זאל פארגעסן וואס עס איז געווען אין די דריי וואכן‪" .‬שכן חובת כל‬
‫היצורים" איז די ראשי תיבות שכחה‪ ,‬דעריבער זאל מען פארגעסן פון די גאנצע זאך‪.‬‬
 ‫ר'‪ :.........‬מען דארף אבער וויסן דעם שורש פון דעם‪ ,‬פון עפעס איז עס דאך געקומען‪.‬‬

‫ר'‪ :.......‬ר' אליעזר האט פריער געזאגט אז די מעשה אלימות איז נישט ארויסגעקומען פון דעם עולם וואס‬
‫זיצט דא פארזאמעלט‪.‬‬

‫ר'‪ :.......‬אוודאי נישט פון דא‪ ,‬אבער מען דארף עס פארדאמען אויף הונדערט פראצענט אזוי ווי ר' בערל‬
‫האט פריער געזאגט‪ .‬יעדער איז מסכים צו דעם‪ .‬אי"ה פון היינט מאל אן וועט מען זיך שוין נישט קריגן און די‬
‫פאשקווילן וועלן זיך אויפהערן‪.‬‬

‫ר' אליעזר‪ :‬איך וויל צולייגן נאך א ווארט‪ .‬די סיבה וואס איז גורם אז עס בונטעוועט זיך נאך אלץ אין די‬
‫גאס‪ ,‬איז ווייל די גאס פילט אז קהל טוט נאך אלץ נישט גארנישט‪ .‬די קשיא איז‪ :‬ווען מען וועט ארויסגיין פון די מיטינג‬
‫וויאזוי וועט די גאס פילן? אז מען וויל נישט אז מען זאל טאן אין די גאס‪ ,‬דארף קהל טאן‪ .‬האט קהל געמאכט אן‬
‫ערנסטן פארשריט אין דעם דירעקשאן? טאמער נישט און מען האט גערופן דעם עולם בלויז אויף איינצושלעפן‪ ,‬וועט‬
‫דאך נישט זיין גארנישט‪ .‬וואס פאר א פארשריט שלאגט מען פאר? עטץ האטס דאך גערופן דעם גאנצן עולם‪,‬‬
‫זאגטס א פארשלאג‪ .‬זאל מען דעבאטירן דעם פארשלאג‪.‬‬

‫ר'‪ :........‬און אז מען וועט אנהייבן צו בונטעווען וואס וועט דעמאלט זיין?‬

‫ר' אליעזר‪ :‬נישטא אזא מין זאך‪.‬‬

‫ר'‪ :.......‬וועט מען ווייטער מוזן צוזאמען קומען קהל און מען זאל פארגעסן‪.‬‬

‫ר' יודל ווערצבערגער‪ :‬די ערשטע זאך אז מען וויל טראכטן וואס מען קען טאן‪ ,‬איז די ערשטע זאך וואס‬
‫מען דארף וויסן פון וואס דער גרודער האט זיך גענומען‪ ,‬ממילא קען מען טראכטן אן עצה וויאזוי מען קען עס שטיל‬
‫מאכן‪ .‬וויל איך ארויסברענגען איך דריי מיר אין בית המדרש און איך הער פון אסאך היימישע מענטשן‪ ,‬נארמאלע‬
‫אינגעלייט עלטערע פון אונזערע היימישע מענטןש פון אונזערע מעמעבערס‪ ,‬הער איך אסאך און איך וועל זאגן וואס‬
‫איך הער און וואס דער עולם זאגט וואס ס'האט געברענגט צו איצטיגן מצב‪.‬‬

‫מען האט זיך אפגערעדט אז מען ברענגט אריין מיינונגען כאילו כאילו כאילו דער רבי זאל זיין געזונט וואלט‬
‫געוואלט אז מען זאל צוריק ברענגען מהרסים וואס דער רבי האט געוואלט ארויס פון דא‪ ,‬זיי צוריק ברענגען כאילו‬
‫דאס הייסט שלום מאכן‪ ,‬אז מען ברענגט די צוריק דעמאלט וועט ווערן שלום‪ .‬און כאילו דער רבי זאל זאגן אז די אלע‬
‫וואס האבן גע'אסר'ט דעם סקול דיסטריקט‪ ,‬די אלע מנהיגים און רבנים וואס דער רבי האט געזאגט אויף זיי ברבים‬
‫אז די סטרא אחרא איז אויף זייער זייט‪ ,‬כאילו דער רבי האלט היינט אנדערש‪ .‬דער רבי האט זיך מיישב געווען אז זיי‬
‫זענען ערליכע אידן און מען דארף מיט זיי אינאיינעם גיין‪ ,‬און מיט דעם ענין וויל מען אריינברענגען דא‪ ,‬ממילא וויל‬
‫מען אריינברענגען זייער מיינונג אהער‪.‬‬

‫די מיינונג מוז מען יא דא אויפברענגען‪ ,‬כאטש דאס האט אין אמת'ן אריין נישט מיט קהל‪ ,‬און מען האט‬
‫געשמועסט אין אנהייב אז דאס ענין פון רבנות איז דער רבי‪ ,‬אבער מען ברענגט אריין דא א מיינונג כאילו דער רבי‬
‫וויל היינט אנדערש ווי די אלע יארן‪ ,‬און ער וויל דאס וואס די אלע שונאים וועלכע האבן אים אלע יארן מצער געווען‪,‬‬
‫וואס זיי האבן געוואלט‪ .‬ער וויל עס זאל זיין צוטיילט‪ ,‬און צוטיילט מיינט בעסער געזגאט צוברעכן‪ ,‬יעדער ווייסט עס‬
‫אליין אזוי ווי מען האט פריער געזאגט אז ווען מען איז איינס דעמאלט איז סאטמאר סאטמאר‪ .‬טאמער זאגט מען‬
‫אבער א מיינונג אז דער רבי האט א מיינונג און ער וויל עס צוטיילן‪ ,‬הייסט עס צו זאגן כאילו דער רבי זאגט אז ער וויל‬
‫צוברעכן‪ .‬דאס איז מבזה דעם רבין‪ .‬און במילא אז מען הערט נישט קעגן דעם אפשטעלן דאס‪ ,‬ווערט דער עולם וויי‬
‫געטאן‪ ,‬און דער היימישער עולם וואס האט געבלוטיגט אינאיינעם‪ ,‬וואס האט מיטגעמאכט די צוואנציג יאר‪ ,‬ממילא‬
‫קומט שוין אזוי ארויס‪ .‬ווייל נישט יעדער האט דאך שכל וויאזוי צו רעדן‪ ,‬רעדט מען שוין פארשידענע זאכן וואס מען‬
‫דארף טאקע נישט רעדן‪ .‬ווער עס איז צו מיר צוגעקומען האב איך געזאגט אז מען דארף נישט רעדן‪ ,‬נו‪ ,‬דארף מען‬
‫זען ביי קהל צו רעדן‪ ,‬אויפברענגען ביי קהל און נישט אין די גאס‪ .‬די זאך איז אז אויף דעם דארף מען זוכן אן עצה‬
‫מען זאל וויסן אז דאס קען אונזער היימישער עולם נישט מקבל זיין ‪ ...‬געזאגט אז דער רבי זאגט אזוי‪ ,‬ווייל ווער עס‬
‫זאגט אזוי רעדט נארישקייטן‪ ,‬און ווער עס זאגט אז דער רבי האלט אנדערש אויף סקול דיסטריקט דער גייט שוין‬
‫אריין אין געהעריגע נארישקייטן‪ ,‬ווייל דער גייט אריין אין זאכן אין זאכן אז כאילו כאילו אז די גאנצע זאך איז נאר‬
‫געווען אזא הפלטת פה‪ ,‬ווייל די גאנצע זאך איז נישט געווען בארעכטיגט‪ ,‬און אז דער רבי אליין האלט אזוי‪ .‬און אז‬
‫מען ברענגט דאס אויפן מויל צומישט מען דעם עולם‪ ,‬און די וואס זאגן אז דער רבי זאגט נישט אזוי די זאל מען‬
‫ארויסשטעלן פון דא‪ .‬און ווער זאגט עס אז דער רבי זאגט אזוי? מען הערט עס אין בית המדרש פון די אלע בני‬
‫יואל'ניקעס‪ ,‬די וועלכע האבן זיך געפריידט אז מען האט מצער געווען דעם רבין‪ ,‬די אלע זענען ביי די מיינונג אז יא‬
‫דער רבי האט געזאגט דאס‪ ,‬און הייבן אן צו זאגן אז מען טאר נישט רעדן אויפן רבין כאילו דאס זאגט דער רבי‪ .‬דאס‬
‫מוז מען מתקן זיין‪ .‬טאמער וועט מען זען אז מען וועט עס נישט מתקן זיין‪ ,‬און מען וועט ארויסגיין מיט גארנישט‪ ,‬וועט‬
‫נאר ערגער ווערן‪.‬‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬איך וויל נאר צולייגן אן ענין‪ .‬איך בין דעמאלט געווען בתוך הענינים ביי די סקול‬
‫דיסטריקט מעשה‪ ,‬און נישט איינמאל און נישט צוויי מאל דער ראש האוסרים האט געזאגט אז מען ברויך צוברעכן‬
‫דעם מאנאפאל‪ .‬דער רבי זכרונו לברכה איז טאקע געווען‪ ,‬אים האט מען געברויכט זיין‪ ...‬אבער היינט ברויך מען‬
‫צוברעכן דעם מאנאפאל אז ער קען נישט ווערן רבי‪ .‬איך האב נאר געוואלט צולייגן צו ר' יודל דאס איז געווען‬
‫דעמאלט און דאס איז היינט‪.‬‬

‫ר' בערל‪ :‬עס איז מיר שווער צו ענטפערן פאר ביידע יודעלעך יעצט‪ ,‬ס'איז מיר אביסל שווער די צוויי אויף‬
‫אמאל אבער מען וועט פרובירן‪ .‬די זאך איז אזוי‪ :‬ידעתי‪ ,‬זייט דער רבי איז רבי בין איך כמעט יעדע וואך אריין צום‬
‫רבי'ן‪ ,‬איך האב קיינמאל נישט געהערט פון דעם אז ער האט חרטה אויף דעם וואס ער האט אמאל געזאגט‪ ,‬איך‬
‫האב נישט געהערט אז ער האט מתיר געווען די בני יואל‪ ,‬און דער רבי זאגט בפירוש אז ער וויל נישט האבן מיט זיי‬
‫צו טאן‪ ,‬זיי זענען אסור און ער וויל נישט האבן קיין צוויי קהלות‪ ,‬ער וויל עס זאל זיין באחדות‪ ,‬אזוי אז איך זע נישט‬
‫אז דאס זאל זיין א הונדערט פראצענטיגער אמת אז מען זאגט אז דער רבי האט זיך געטשענדזש די מיינד‪ ,‬איך זע‬
‫עס נישט‪ .‬אויסער אז דו האסט עפעס ספעשעלס‪ .‬איין מינוט איין מינוט‪ .‬איז אויך דא אן עצה‪ .‬דער רבי זאל זיין‬
‫געזונט האט געזאגט זיין טיר איז אפען יעדער קען צו אים אריינקומען‪ .‬אז מען האט עפעס קען מען אריינקומען‪ ,‬אז‬
‫מען קען נישט גיין אין שטוב קען מען גיין אין בית המדרש‪ .‬ער זאל זיין געזונט ער ווייסט וואס מען רעדט צו אים‪ ,‬און‬
‫ער וועט אים זאגן קלארע דיבורים‪ .‬איך זע נישט אז דער רבי האט זיך געטשענזדש די מיינד‪ .‬איך האב עס ביז היינט‬
‫נישט געהערט‪.‬‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬איך וויל קהל זאל נעמען א באשלוס אז טאמער עס קומט צוריק א שמיעה‪ ,‬זאל מען‬
‫אויספארשן ווער עס האט עס ארויסגעלאזט‪ ,‬און דעם זאל מען ארויסווארפן פון קהל‪.‬‬

‫ר' בערל גראס‪ :‬קיינער האט נישט געזאגט אז דער רבי האט עס געזאגט‪ ,‬נאר מען האט געזאגט אז מען‬
‫טראגט ארום אזעלכע שמועות ווייל מען וויל צוברעכן‪.‬‬

‫ר' יודל ווערצבערגער‪ :‬נאך א זאך‪ :‬ווער עס פרעגט דעם רבין אזא פראגע אין דעם ענין‪ ,‬דעם פארשרייט‬
‫מען אלס פון די זעלבע חברה די בני יואל‪ ,‬און די דארף מען ארויסווארפן‪ .‬אזוי איז עס אנגעגאנגען א שטיק צייט‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬ר' יודל איך בין אויך געווען א יונגערמאן‪ ,‬און דא איז דא עדות ר' יוסף מרדכי און אנדערע‪,‬‬
‫מיר פלעגן אריינצוגיין צום רבין ווען מען האט נאר געקענט‪ .‬ס'איז געווען א צייט דריי יאר ווען איך האב גערעדט מיטן‬
‫רבין יעדן טאג‪ .‬איך האב געוואוינט אין שכינות פון רבין זי"ע‪ .‬מען האט געקענט פרעגן און מען האט געפרעגט און ער‬
‫האט געענטפערט אויף יעדן ענין‪ .‬דער רבי זאל זיין געזונט גייט בדרכיו און ער האט נאך קיינמאל נישט‬
‫ארויסגעווארפן א מענטש ווייל ער האט אים עפעס געפרעגט‪ .‬און איך וועל דיר זאגן מער‪ :‬מען דארף האבן אביסל‬
‫קנאות‪ ,‬אויב מען וועט דיר איינמאל ארויסווארפן זאלסטו גיין נאכאמאל‪ .‬דאס אלעס פיניש‪.‬‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬ווי פריער געזאגט אז מען לאזט ארויס שמועות אין רבין'ס נאמען‪ ,‬און וועגן דעם‬
‫האב איך פארגעשלאגן‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬זאג נאכאמאל דיין קאנקרעטן פארשלאג‪.‬‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬אז אויב עס קומט צוריק א שמועה אין רבי'ן נאמען אז דער רבי האט אזוי און אזוי‬
‫געזאגט‪ ,‬זאל מען אויספארשן ווער עס האט עס געזאגט‪.‬‬

‫ר' בערל‪ :‬ווער זאל עס אויספארשן?‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬עס זאל זיין דערויף א קאמיטע‪ ,‬און אויב עס קומט אויף איינעם צוריק זאל מען אויף‬
‫יענעם אנווענדן דעם חומר הדין‪.‬‬

‫ר' בערל‪ :‬פון מיין זייט איז עס אנגענומען‪ ,‬מען וועט באלד פרעגן דעם עולם‪ .‬ר' דוד עקשטיין‪ ,‬איך זאג הויך‬
‫די נעמען וועגן טעיפ‪.‬‬
 ‫ר' דוד עקשטיין‪ :‬מען האט אנגעהויבן פריער צו רעדן ווען ענין פונעם אינעטרנעט‪ .‬איך בין מאמין באמונה‬
‫שלימה און איך גלייב אז קיינער פון די וועלכע האלטן זיך פאר תלמידים פון רבין זאל זיין געזונט און שטארק האבן‬
‫נישט קיין חלק אין דעם‪ .‬דאס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬דאס איז געקומען פונעם צד פון די דרויסענדיגע וועלכע האבן‬
‫זיך אפגעטיילט פון אונז‪ ,‬און וואס זוכן צו צובערעכן סאטמאר אויף יעדן שריט און טריט‪ ,‬און האבן שוין א היסטארי‬
‫פון גיין צו די גוים פון יארן צוריק‪ ,‬דאס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬ווייל איינער וואס האלט זיך נאר פאר א שטיקל‬
‫תלמיד פון רבין זאל זיין געזונט און שטארק וואלט זיך נישט געטרויט‪ ,‬די פינגער וואלטן אים אראפגעפאלן בעפאר‬
‫ער טוט עס‪ .‬איך מיין אז דאס איז איינשטימיג‪ ,‬אזוי מיין איך‪.‬‬

‫נעקסט וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען‪ :‬מיר דארפן וויסן‪ ,‬דער אויבערשטער האט אזוי געפירט די‬
‫וועלט אז די אידן וואס זיצן דא זענען ממונה‪ ,‬זענען געווארן ממונה אויף די קהלה וויאזוי עס האט זיך געפירט‪ .‬אלע‬
‫האבן מיר א געוואלדיגן אחריות‪ ,‬איבערהויפט די עלטערע אידן וואס זענען פון פריערדיגן דור פון די קהלה‪ ,‬האבן א‬
‫געוואלדיגן אחריות וואס מען דארף פאראויס קוקן‪ .‬מיר דארפן וויסן בליע"ה דא קומט צו יעדעס יאר‪ ,‬איך ווייס נישט‬
‫פונקטליך דעם מספר‪ ,‬אבער מען רעדט פון אפאר הונדערט יונגעלייט וואס האבן חתונה יעדעס יאר פון אונזער‬
‫ישיבה‪ .‬און אפילו נישט פון אונזער ישיבה אבער זיי קומען פון ישיבות וואס זענען נאנט צו אונז‪ ,‬און זענען סרים‬
‫למשמעות פון רבין זאל זיין געזונט‪ .‬דער רבי זאל זיין געזונט‪ ,‬דארף מען וויסן‪ ,‬ווער עס זיצט דא ווייסט דעם אמת‪,‬‬
‫יארן לאנג שוין צוואנציג יאר וואס מיר הערן פון רבין‪ .‬דער רבי זאל זיין געזונט האט אריינגעלייגט זיין גאנצן צוטרוי‪,‬‬
‫אסאך וואס זיצן דא האבן עס געהערט כמה וכמה פעמים‪ ,‬איך אליין האב עס אויך געהערט כמה פעמים‪ ,‬אויפן קרית‬
‫יואל'ער רב אז ער איז א כח צו וועלכן ער האט דעם גרעסטן צוטרוי‪ .‬איך וויל נישט אריינגיין אין קיין פרטים‪ ,‬יעדער‬
‫איינער ווייסט דאס‪.‬‬

‫ליידער ליידער דער רבי זאגט שוין נישט אפאר יאר קיין תורה פאר אונז‪ ,‬און ווען מען דארף זיך אויפשטעלן‬
‫זאגן חיזוק פאר אידן‪ ,‬מיר זענען יעצט אין די ‪'1990‬ס‪ ,‬די גאסן זענען מורא'דיג‪ ,‬מען דארף נישט ארויסברענגען‬
‫וויזאוי די גאסן זעען היינט אויס‪ ,‬און מען דארף האבן סייעתא דשמיא טאג און נאכט מען זאל בלייבן א איד‪ ,‬איך רעד‬
‫שוין נישט פון א חסיד'ישן איד‪ ,‬נאר בלייבן אן ערליכער איד‪ .‬געלויבט דעם אויבערשטן דער אויבערשטער האט‬
‫געהאלפן אז אונזער רב‪ ,‬דער קרית יואל'ער רב‪ ,‬זאל זיין געזונט האט דער אויבערשטער אים געגעבן די ריכטיגע‬
‫כלים וואס ער איז מצליח ווען ער שטעלט זיך אויף און ער רעדט פאר די אינגעלייט‪ ,‬און ער זאגט מוסר די אינגעלייט‪,‬‬
‫הערט מען אים‪ .‬געלויבט דעם אויבערשטן סאטמאר איז דורכגעגאנגען זייער שווערע צייטן‪ ,‬איך דארף נישט זאגן‬
‫וויפיל פיילן חצים וליסטראות זענען געגאנגען פון דרויסן און פון אינעווייניג קעגן רבי'ן און קעגן רב זאלן זיין געזונט‬
‫און שטארק‪ .‬ברוך השם איך געדענק נישט אין די היסטאריע ווילאנג איך בין אין סאטמאר אז עס איז געווען אזא‬
‫שטארקע פאראייניגונג צווישן אונזערע היימישע אידן וואס האלטן זיך אלס מעמבערס אין די קהלה הקדושה‪ ,‬אזא‬
‫שטאקער פאראייניגונג ווי יעצט‪ .‬יעדער איינער וויל אז דער קרית יואל'ער רב זאל ווייטער אנגיין און האבן זיין כח און‬
‫ער זאל מעורר זיין אויף וואס מען דארף‪ ,‬ער זאל מחזק זיין אונזערע אינגעלייט‪ ,‬די הונדערטער אינגעלייט וואס‬
‫קומען ארויס יעדעס יאר‪ ,‬און מען איז מצליח מיט דעם‪ .‬און דער אויבערשטער זאל העלפן ווייטער‪.‬‬

‫וואס אימער עס איז געווען‪ ,‬יעדער איינער ווייסט אז קרית יואל'ער רב האט זיך נישט געזוכט קיין כבוד‪,‬‬
‫דער רבי האט געשיקט ר' בערל'ן פאר אפאר חדשים צוריק ער זאל אים פרעגן צי ער וויל אננעמען דעם פאסטן ער‬
‫זאל ווערן רב הצעיר‪ ,‬און ער האט געענטפערט אז ער איז נישט אינטערעסירט‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬איין מינוט‪ .‬אויב מיינסטו אז דער קרית יואל'ער רב זאל ווייטער אריינקומען האלטן‬
‫דרשות‪ ,‬בכבוד גדול‪ .‬אויב מיינסטו אז דער קרית יואל'ער רב זאל ווייטער קומען העלפן מיטן קרן הבנין פון די מקוה‪,‬‬
‫בכבוד גדול‪ .‬נישטא איינער נישט דא וואס זאל זאגן אז נישט‪ .‬אמת? דאס זעלבע מיטן בויען דאס בית המדרש‪.‬‬
‫אבער דאס ענין פון רבנות האבן מיר מקדים געווען וויל מען נישט רעדן דא‪ ,‬דאס באלאנגט צום רבין‪.‬‬

‫ר' דוד עקשטיין‪ :‬איך האב נאר געוואלט ארויסברענגען אז דער קרית יואל'ער רב האט דא נישט געזוכט‬
‫קיין כבוד‪ ,‬ווער עס ווייסט און ווער עס איז געווען ביי קהל'ס מיטינגען חול המועד ווען ער איז געקומען צו קהל און מען‬
‫האט עס אים אנגעטראגן און ער האט געזאגט‪ :‬איך וויל בלייבן קרית יואל'ער רב‪ .‬אזוי האט ער געזאגט‪ ,‬עס איז דא‬
‫מערערע אירע וואס האבן עס געהערט‪ .‬על כן וואס איז געווען איז געווען‪ .‬מיר זענען אריין צום רבין‪ ,‬דער רבי האט‬
‫אונז עפעס געזאגט‪ ,‬איך רעד נישט פון ענין פון רבנות וואס דער רבי האט אונז געזאגט‪ ,‬דער רבי האט אונז געזאגט‪,‬‬
‫דארט זענען געווען לכל הפחות צוואנציג אידן וואס זיצן דא‪ ,‬דער רבי האט אונז געזאגט אז קהל האט א כח פון א‬
‫בית דין‪ .‬פארוואס האט עס דער רבי אונז געזאגט? אז מען דארף ערנסט נעמען דעם ענין‪ .‬קהל האט א כח פון א‬
‫בית דין און מען דארף אכטונג געבן אויף דעם‪ .‬געלויבט השי"ת אז דער אויבערשטער האט געהאלפן אז דאס לעצטע‬
‫יאר האט מען געהאט הצלחה‪ ,‬סאטמאר האט געבליט און געשיינט‪ ,‬יעדער איינער ווייסט עס‪ ,‬די מוסדות פון אלע‬
‫זייטן‪ ,‬מען האט געהאט אביסל מנוחה פון די שונאים פון דרויסן‪ .‬ברוך השם ס'האט ווייטער געוואקסן און געבליט‪.‬‬
‫ליידער איז אריינגעקומען דער שטן וואס האט דאס נישט פארטראגן‪ ,‬האט ער אריינגעברענגט וואס ער האט‬
‫אריינגעברענגט‪ ,‬אריין צו ברענגען חלילה וחס א פירוד אין די קהלה‪ ,‬כאילו אז מען וויל צוטיילן דעם כח וואס דער רבי‬
 ‫זי"ע האט אויפגעשטעלט אז דער כח זאל ביז משיח'ס טאג ווייטער צוזאמען ארבעטן קעגן אלע פירצות פונעם דור‪,‬‬
‫און אויפצובויען אונזערע קינדער‪ .‬און חלילה וחס אז מען וועט דאס צוברעכן אויף צוויי‪ ,‬איז נישט אויף צוויי‪ ,‬ווער‬
‫זאגט אויף צוויי‪ ,‬מארגן וועט עס זיין צען און איבערמארגן צוואנציג און שפעטער פינף און צוואנציג‪.‬‬

‫אלענספאלס דאס וואס ר' בערל האט פארגעשלאגן איך מיין אז מען דארף דאס שטיצן מיט גרעסטן און‬
‫מיטן שטארקסטן אופן‪ ,‬אז מיר זאלן זיך פארנעמען אז די קהלה וועט בלייבן ביז משיח'ס טאג צוזאמען אזוי ווי דער‬
‫רבי האט עס אונז איבערגעגעבן‪.‬‬

‫ר' מאיר ווערטהיימער‪ :‬ווען דער רבי זי"ע איז נסתלק געווארן ווייסט מען דאך אז די ארום און ארום האבן‬
‫דעמאלט אויך נישט געוואלט אויפנעמען דעם סיגעטער רב‪ .‬ס'איז דורך א שטיקל צייט פונקט ווי יעצט‪ ,‬מען האט‬
‫נישט געוואלט געבן קיין געלט‪ ,‬מען האט גארנישט געוואלט טאן‪ ,‬האט מען אים געמוזט אויפנעמען‪ .‬מען קען נישט‬
‫באהאלטן א זאך און עס פארשפארן‪ .‬פארוואס איז געווען די שערוריא? די שערוריא איז געווען צוליב איין טעם‪ ,‬און‬
‫מען דארף עס זאגן אפן צוליב וואס דער ציבור וויל‪ .‬דער ציבור וויל עפעס‪ ,‬קען מען עס דען דא באהאלטן? מיר זענען‬
‫זיך צוזאמען געקועמן צוליב דעם עיקר פראבלעם‪ .‬איך רעד נישט פון די מהרסים‪ ,‬די אינטערנעט מאכער‪ ,‬נאר וואס‬
‫אונזערע היימישע אידן‪ ,‬פיינע היימישע איגעלייט האבן עפעס געוואלט‪ .‬רוב ציבור‪ ,‬ניינציג פראצענט פונעם ציבור‬
‫פארלאנגט עפעס‪ ,‬און טאמער נישט איז נישטא קיין טעמע ווייל ס'האט צו טאן מיט רבנות‪ ,‬דארף מען דא גארנישט‬
‫רעדן‪ ,‬האט מען גארנישט צו רעדן פון די גאנצע זאך‪.‬‬

‫ר' שמואל ראזענפעלד‪ :‬קודם וויל איך זאגן א יישר כח פאר די ראשי הקהלה פון די אלע קהלות וואס‬
‫זענען געקומען דא צוהעלפן צו ווייזן אז די קהלה איז פאראייניגט‪ .‬וויסן זאל מען אז די אלע קהלות ארום און ארום‪ ,‬צי‬
‫עס זאל זיין בארא פארק‪ ,‬צי זאל עס זיין קרית יואל‪ .‬דער פראבלעם איז דא‪ ,‬דארף מען זען דעם פראבלעם נישט צו‬
‫פארהוילן‪ .‬יעדער זאגט אז עס איז נישטא דער כח וואס זאל מאחד זיין דעם עולם‪ .‬איך רעד נישט דא פון קיין רבנות‪,‬‬
‫ווי מען רופט עס רבנות‪ ,‬אדער אן אנדערן נאמען‪ .‬ווי ר' בערל האט געזאגט אז עס זענען דא הונדערטער אינגעלייט‬
‫וואס האבן חתונה יעדעס יאר‪ ,‬און זיי ווערן פארפאלן איינס ביי איינס‪ .‬איך בין א גבאי אין א בית המדרש מיום הולדו‪,‬‬
‫דער בית המדרש תהלות יואל‪ .‬בחרפתינו מוז איך זאגן‪ ,‬מאכן זיי פון אונז חוזק און זאגן אז די לעצטע צען יאר זיצן‬
‫דא די זעלבע אלטע אידן‪ ,‬און עס קומען נישט צו קיין נייע אינגעלייט‪ .‬אלע קלעבן זיך צום קרית יואל'ער רב‪ ,‬און דאס‬
‫איז דער איינציגער כח וואס איז מאחד‪ .‬מען דארף נישט געבן קיין נאמען‪ ,‬אבער דאס איז דער כח וואס איז מאחד‪,‬‬
‫ער איז דער איינציגסטער מענטש וואס קען עס מאכן‪.‬‬

‫ר' יודל לעפקאוויטש‪ :‬איך האב פריער עפעס אויפגעברענגט און איך האב נאכנישט באקומען קיין תשובה‬
‫דערויף‪.‬‬

‫ר' בערל פריעדמאן‪ :‬דו דארפסט א תשובה דו גייסט דאך צו מיטינגען‪ .‬האט נאך עמיצער עפעס צו זאגן?‬

‫רבותי איך וויל ענק זאגן קורץ‪ :‬איך וויל די מיטינג ענדיגן אין ‪ 15‬מינוט‪ ,‬אנטשולדיגט מיר‪ .‬א שטונדע איז‬
‫גענוג‪ ,‬נומבער איינס‪ .‬אויך ליידער איך פיל נישט אזוי גוט‪ ,‬אויסער דעם האב איך אן אייניקל'ס וואך נאכט וואו איך‬
‫מוז צוגיין‪ ,‬וואלט איך געוואלט בעטן אז אין די לעצטע ‪ 15‬מינוט זאל מען אויפקומען מיט גאר קאנקרעטע פארשלאגן‬
‫וואס מען האט‪ ,‬און נישט אוועקריכן פון די זאך‪ .‬אויב עמיצער האט עפעס זענען מיר גרייט צו הערן‪.‬‬

‫ר'‪ :.......‬איך האב א קאנקרעטן פארשלאג‪ ,‬מען זאל געבן פאר קהל א כח‪ ,‬אז קהל איז טאקע א בית דין‬
‫זאל מען געבן פאר קהל א כח‪ ,‬אז וואס קהל זאגט זאל עס האבן א שטארקן כח און א שטארק אויפהאלט‪.‬‬

‫ר' פישל פריעדמאן‪ :‬איך בין זייער צובראכן‪ ,‬מיט טוט עס זייער וויי‪ ,‬ס'איז ממש געשען א פירוד‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬נו זלמן‪ ,‬דו ביזט דאך אן "אלד טיימער"‪ ,‬פתח פיך לאמיר הערן‪.‬‬

‫ר' זלמן ליכטמאן‪ :‬מען האט פריער געזאגט אז מען זאל אריבערגיין פון דעם וואס איז געווען‪ ,‬ווייל עס וועט‬
‫נישט ברענגען קיין שום תועלת‪ ,‬נאר מען זאל זען צו טאן וואס מען קען טאן ווייטער‪.‬‬

‫ר' אליעזר אבראמאוויטש‪ :‬אדרבה‪ ,‬זאגט וואס מען קען טאן ווייטער?‬

‫ר' זלמן‪ :‬יעדער זאל גיין דאווענען און לערנען‪.‬‬

 ‫ר' יוסף שלום מארקאוויטש‪ :‬איך וואלט געוואלט ארויסברענגען אז מען קען נישט מתקן זיין אויב מען‬
‫ברענגט נישט ארויס וואס עס איז געווען‪ .‬פונקטליך וואס איז געווען ווייסן מיר נישט‪ .‬איר וואלט געברויכט קומען מיט‬
‫א פראגראם אהער מיט וואס יעדער זאל פון דא אהיים גיין‪.‬‬

‫ר' אברהם יושע רעטעק‪ :‬יעדער ווייסט אז מיר זענען דא א גרויסע קהלה מיט מעמבערס פון ‪ 20‬יאר אלט‬
‫ביז ‪ ,45‬וואס דאס מיינט עטליכע טויזענט אינגעלייט‪ .‬וואס עס טוט זיי וויי ווייס איך נישט‪ ,‬איר ווייסט בעסער וואס עס‬
‫טוט זיי וויי‪ .‬צי מען דארף רעדן דא פון וואס עס טוט זיי וויי‪ ,‬צי מען דארף נישט‪ ,‬דארפט איר באשליסן דא‪ .‬אבער‬
‫נישט זיך פאפען‪ .‬דער רבי ב"ה זאל זיין געזונט‪ ,‬איך זאג אייך דעם אמת איך בין פריער דארט געווען‪ ,‬מען קען אלעס‬
‫פרעגן‪ ,‬ער קען אלעס ענטעפרן פולקאם‪ .‬די קהלה דארף זיך מער צוזאמען שטעלן צו באהאנדלען יעדן פראבלעם‪.‬‬
‫איך ווייס נישט אפשר דארף מען אריינרופן די וועלכע זענען אביסל יונגער און מען טאר זיי נישט לאזן פירן‪ ,‬אבער‬
‫איר דארפט זיי אויסהערן וואס זיי טראכטן‪ .‬איך זאג נישט אז מען דארף זיי פאלגן‪ ,‬עס איז דא א קהל‪ .‬אבער עס איז‬
‫א בושה אין דער וועלט וואס עס איז געווען‪ ,‬דאס קען איך אייך זאגן‪ ,‬מען דארף עכט מוחה זיין דערויף און זען צו‬
‫פארריכטן‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬דער אמת איז אז מיר האבן היי יאר געוואלט מאכן וואלן‪ ,‬איינס פון די כוונות דערפון איז‬
‫געווען צו צוציען אינגע כוחות‪ ,‬און מען זאל אריין נעמען נייע מענטשן אויך‪ .‬דער פשט איז דא א חלילה מיר טוען נישט‬
‫אונטערשעצן די אינגעלייט‪ ,‬איך וויל נישט מען זאל ארויסגיין פון דא אינגעלייט אלס נישט אנערקענט‪ .‬מיר טוען זיי‬
‫אנערקענען פשוט ווייל "אם אין גדיים אין תיישים"‪ .‬אוודאי דארפן מיר זיי האבן‪ ,‬מיר דארפן זיי האבן איבעראל‪ ,‬און‬
‫זיי זענען דער יסוד פון די קהלה‪ ,‬ווייל אלטע אידן לעבן נישט אייביג‪ .‬אבער מען קען נישט לאזן מען זאל זיי אינגאנצן‬
‫איבערגעבן די הנהלה‪ .‬דער פאקט איז אז מיר האבן געטאן אזוי ווי די שטאטוטן האבן געהייסן‪ ,‬און מיר וועלן ווייטער‬
‫טאן ווי די שטאטוטן הייסן‪ ,‬כ'האב עס פריער געזאגט אז אויב מיר האבן געברויכט ארויס צו ווארפן האבן מיר דיינים‬
‫דערויף‪ .‬מיר וועלן ווייטער אנגיין און מיר וועלן נעמען "קעיר"‪ ,‬און מיר וועלן שטארק "ענפארסען"‪ ,‬אפשר וועט קהל‬
‫מאכן א שטארקערע קאמיטע אויב די איצטיגע איז נישט גענוג שטארק‪ ,‬ר' יודל לפעקאוויטש וועט אין דעם אביסל‬
‫ארויסהעלפן‪ ,‬און מען וועט קענען קומען צו די קאמיטע זיך אויסרעדן דאס הארץ איידער די גערודעכצער‪.‬‬

‫וואס איך קען ענק יא זאגן‪ ,‬ס'גייט פאר אונטער די קוליסן פארהאנדלונגען וואס מען קען דאס נישט וועלן‬
‫בלייבן‪ ,‬און איך בעט דעם צוטרוי פונעם עולם מען זאל עס לאזן אויף דעם‪ .‬מען זאל אונז געבן דעם צוטרוי אז מען‬
‫זאל דערווייל ווייטער אנגיין אזוי ווי עס איז געווען‪ .‬קרית יואל'ער רב האט צוגעזאגט אז אויב מען וועט אים רופן וועט‬
‫ער קומען און ער וועט העלפן ווייטער‪ ,‬ער מאכט זיך כאילו לא ידע‪ ,‬ער וועט ווייטער העלפן‪ .‬דער עולם דארף נאר‬
‫ארויסווייזן צוטרוי‪ ,‬נישט מען זאל קומען ווי מען מענטשן זענען שוין געקומען און געפאדערט גיב מיר צוריק דאס‬
‫געלט ווייל איך ווייס נישט וואס דא וועט זיין‪ .‬ס'איז נישט קיין ווירטשאפט‪ ,‬אזוי קען מען נישט ארבעטן‪ .‬נישט פאר‬
‫מיר בויט מען די מקוה‪ ,‬די אינגעלייט ברויכן די מקוה‪ ,‬וואס איז די חכמה? מיט וועמען סטרייקט מען? און דער עיקר‬
‫איז אז מען זאל נישט רעדן אזוי‪ .‬דאס רעדן איז א סם‪ .‬מען פארשמוצט זיך אליין‪ ,‬ס'איז ממש א בושה גדולה‪ .‬דאס‬
‫איז מיין רעזאלוציע‪ ,‬מען זאל האבן צוטרוי‪ ,‬מען וועט טאן אין דער זאך‪ ,‬ס'איז נישט דא אויפן טיש‪ ,‬און מען וועט מאכן‬
‫א שטארקערע קאמיטע און מען וועט קענען פריי אריינקומען‪ .‬פרעגט די צוויי איינגעשטעלטע דא‪ ,‬פינף שעה א טאג‬
‫ארבעט איך פאר קהל שלא על מנת לקבל פרס‪ ,‬איך זיץ אין אפיס און איך בין זיך מתשתתף מיט גרויסע געלטער‪,‬‬
‫מיין פרייוועט געלט וואס איך האב געליגן פאר קהל‪ .‬ס'איז נישטא אפשר איינער דא אין בית המדרש וואס האט‬
‫געליגן אזויפיל געלט פאר קהל‪ .‬איך טוה דאס בעסטע וואס איך קען‪ ,‬און איך בין גרייט ווייטער צו טאן‪ ,‬נאר איך‬
‫פארלאנג הילף‪ ,‬איך קען נישט אליין‪.‬‬

‫ר'‪ :......‬מען זאל טאקע ארייננעמען איגעלייט‪ ,‬וועלן זיי זען אז נישט אלעס קען מען טאן‪ ,‬אויך דרייען זיך‬
‫ארום טויזענטער אינגעלייט‪...‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪" :‬אקעי"‪ ,‬ביי די נעקסט טובים מיטינג וועט מען דאס פארשלאגן‪ .‬מען קען עס נישט טאן‬
‫יעצט צווישן הונדערט מענטשן‪.‬‬

‫ר' יעקב גליק‪ :‬אין די מקוה קאמיטע זענען די העלפט אינגעלייט‪.‬‬

‫ר' ישעי' אשר‪ :‬איך וויל פארשלאגן בקיצור‪ ,‬אזוי ווי די אינגעלייט זענען א גרויסער רוב פון קהל יטב לב‪,‬‬
‫דעריבער דארף מען "טשענדזשן" דאס וואס שטייט אז נאר פון ‪ 45‬און העכער קען מען זיין אין הנהלת הקהלה‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬גוט מען וועט עס ביי די נעקסט טובים מיטינג פארלייגן‪ .‬רבותי עס האבן זיך געמאלדן צום‬
‫ווארט ר' אליעזר און ר' דוד‪ ,‬און מיט דעם וועלן מיר מסיים זיין‪.‬‬
 ‫ר' ישעי' אשר‪ :‬איך ווייס נישט וואס איז געווען פריער‪ ,‬איך האב קיינמאל נישט געהערט אז עס זענען דא‬
‫דיפערענצן צווישן מענטשן‪ ,‬איך האב געוואלט וויסן מיט וואס איך גיי דא אהיים‪ .‬איך ווייס נישט וואס עס איז געווען‪,‬‬
‫און צי וואס מען האט מיר דא גערופן‪.‬‬

‫ר' אליעזר אבראמאוויטש‪ :‬איך וויל אייך פרעגן ר' בערל‪ :‬איר מיינט אז מארגן‪ ,‬נאך די היינטיגע מיטינג‪,‬‬
‫וועלן מענטשן שוין יא וועלן געבן געלט פארן בית המדרש? איך האלט אז ניין‪ .‬איך ווארען אייך איר זאלט נישט מאכן‬
‫חוזק פונעם עולם‪ ,‬איר האט גערופן מענטשן‪ ,‬זאלן זיי האבן געפילט אז מען האט עפעס געטאן אז מען זאגט זיי‬
‫אויס‪ .‬ס'איז פארשטענדליך אז עס זענען דא זאכן וואס מען קען נישט רעדן‪ ,‬ווער עס וויל זיך אביסל נאכפרעגן וועט‬
‫עס פארשטיין‪ ,‬אבער ווען מען וועט עס באהאנדלען וועט ארויסקומען זאכן וואס אפילו מען וועט עס מוזן אפלייקענען‪,‬‬
‫ווי יענער וואס מען האט אים געזאגט‪ :‬דיין טאכטער האט אזוי און אזוי געטאן‪ ,‬האט ער געזאגט‪ :‬איך האב אינגאנצן‬
‫נישט קיין טאכטער‪ ,‬זאגט אים יענער‪ :‬גיי פארענטפער דיך‪ .‬וויאזוי מען וועט עס הענדלען וועט מען מוזן אנרירן זאכן‬
‫וואס זענען האקעל‪ ,‬און די זאכן דארפן ווערן ערלעדיגט שטילערהייט‪ .‬איי וואס דען האט מען גערופן די היינטיגע‬
‫מיטינג? איך האב געמיינט אז מען האט בארירט אפאר נערוון מסתמא האט מען א פלאן‪ ,‬דערווייל זע איך אז מען‬
‫האט נישט קיין פלאן‪ .‬איך וויל בעטן א "וואוט" היינט נאכט און איך וויל קהל זאל זיך צושטעלן‪ ,‬און איך וועל זאגן וואס‬
‫דער "וואוט" דארף צו זיין‪.‬‬

‫אזוי ווי עס זענען דא זאכן וואס מען קען נישט רעדן צווישן עולם‪ ,‬ס'איז אבער דא זאכן וואס מען קען יא‬
‫רעדן‪ .‬דאס וואס מען האט פריער געזאגט אז צוטיילן קרית יואל פון וויליאמסבורג קען נישט קומען אין פראגע‪ ,‬דאס‬
‫איז א זאך וואס באלאנגט אויסדריקליך צו קהל‪ ,‬און קהל דארף זיין דער ערשטער וואס זאל זיך ווערן דערקעגן‪ ,‬ווייל‬
‫לאמיר זיך נישט פאפען טאמער ווערט צוטיילט וויליאמסבורג פון קרית יואל‪ ,‬צוטיילט זיך דאס עד קצה האחרון‪.‬‬
‫רעדט זיך נישט איין אנדערש‪ .‬צוויי קהלות‪ ,‬און אויס צענטראלע קהלה‪ ,‬קרית יואל ווערט אזוי צענטראל ווי‬
‫וויליאמסבורג‪ ,‬זיי וועלן "קאמפיטן" פאר די "קאסטומערס" פון די גאנצע וועלט‪ .‬איך רעד שוין נישט ווען מען וואלט‬
‫געפרעגט אפאר רבנים בעילום שמם וויאזוי עס וועט אויסקוקן דער כח פון סאטמאר ווען עס וועט זיין איין קהלה אין‬
‫וויליאמסבורג און איין קהלה אין קרית יואל? קיינמאל נישט דאס זעלבע ווי עס איז געווען‪ .‬ס'איז א דבר דמשתמע‬
‫מאליו און מען דארף אפילו נישט מעיין זיין דערין‪ .‬איך מיין אז יעדער בר דעת פארשטייט דאס‪ .‬אז מען האט גענומען‬
‫דעם קאפ און אים אוועקגעשניטן פון הארץ‪ ,‬איז עס געווארן א ניי מין באשעפעניש אינגאנצן‪ .‬אפילו עס וועט נישט‬
‫ווערן קיין צוואנציג‪ ,‬וויליאמסבורג מיט קרית יואל דארף זיין איינס‪ .‬דארף מען וואוטן אז קהל האט א כח פון א בית דין‬
‫און מען וועט קיינמאל נישט צולאזן אז וויליאמסבורג מיט קרית יואל זאלן זיין צוטיילט אין צווייען‪ .‬ווער עס זאל רעגירן‬
‫דאס וועט דער רבי זאגן אי"ה‪ ,‬אבער צוטיילט אין צווייען קען דאס נישט זיין‪ .‬דאס וועט אויטאמאטיש לעזן א גרויס‬
‫חלק פון די פראבלעמען‪ .‬דאס דארף ווערן אונטערגעשריבן פון אלע טובים פון אלע קהלות‪ .‬איך זאג ענק רבותי איך‬
‫גיי ארום אין דער וועלט‪ ,‬איר האט נישט קיין באגריף וואס דאס מיינט פאר א איד אין לאנדאן‪ ,‬אין מאנטריאל‪ ,‬אין‬
‫אנטווערפען‪ ,‬אז סאטמאר איז נישט איינס נאר צוויי דריי‪ .‬אז ער האט נישט דעם כח פון סאטמאר וואס איז איינס איז‬
‫דער אויס אינגאנצן‪ .‬ווייל גייט קוקט וואס איז געווארן אין וויזשניץ‪ ,‬קוקט וואס איז געווארן אין ירושלים מיט די צוויי‬
‫ברודער וועט איר זען אז עס איז "אלל אווער"‪ ,‬עס איז א "דיזאסטער אוו מעידזשער פראפארשאן"‪ .‬דעריבער איז‬
‫אונזער אויפגאבע מיר זאלן זיך נישט "סעלף דעסטראיען"‪ .‬און צוליב דעם האבן מיר אלע רעכטן צו פארלאנגען אז‬
‫קהל זאל נישט צולאזן מען זאל טיילן וויליאמסבורג און קרית יואל‪ ,‬דאס דארף ווערן אונטערגעשריבן פון אלע חברי‬
‫הקהל‪ ,‬פון אלע חברי הנהלת המוסדות‪ ,‬פון אלע חברי הנהלה פון רבין'ס שטוב‪ ,‬יעדער איינער וועט דארפן‬
‫אונטערשרייבן דעם דאקומענט אז וויליאמסבורג טיילט זיך נישט פון קרית יואל‪.‬‬

‫ר' בערל פר"מ‪ :‬דיין פארשלאג איז אנגענומען‪ ,‬ס'איז פאראן צוויי ערליי וועגן וויאזוי צו "וואוטן"‪ .‬ס'איז‬
‫פאראן א שטילער וואוט און ס'איז פאראן אן אפענער וואוט‪ ...‬איין מינוט ר' אליעזר מיר האבן דיר נאכגעגעבן און מיר‬
‫מאכן דעם וואוט‪ ,‬איך וויל דו זאלסט וויסן אז דיין פארשלאג איז אנגענומען‪ ...‬רבותי האלט ענק רואיג‪ ...‬רבותי ר' יודל‬
‫איז א "פראפעשאנעל" ער זיצט ביי מיטינגען און ער זאגט אז מען קען וואוטן אזוי אז דער פרעזידענט זאל פרעגן‬
‫ווער עס איז דערקעגן‪ ,‬און אויב קיינער איז נישט דערקעגן איז ער אנגענומען‪ .‬פרעג איך‪ :‬ווער איז דערקעגן אז אלע‬
‫סאטמארער קהלות זאלן זיין פאראייניגט‪ ,‬ווער איז דערקעגן? עס איז איינשטימיג אנגענומען‪...‬‬

‫)אינדערצווישן האט ר' אברהם געבעטן דאס ווארט‪(.‬‬

‫ר'‪ :.....‬אזוי ווי מען האט עס אנגענומען פארלאנג איך אז אויב מען איז מבזה דעם רבין אדער דעם רב זאל‬
‫זיך די קהלה געהעריג אננעמען‪.‬‬

‫ר' בערל‪ :‬פאשטייט זיך‪" .‬וואן טינג עט די טיים"‪) .‬מען שרייבט דעם נוסח פונעם כתב(‬
 ‫ר' אברהם וויעדער‪ :‬וואס איך וואלט געוואלט זאגן איז אז מען גייט צוריק צו דעם וואס איז געווען פאר‬
‫פסח‪ ,‬איז אויך געווען די זעלבע זאך אז אלע סאטמארער קהלות זענען געווען איין קהלה‪ .‬פונקט פארקערט איך וויל‬
‫זאגן לשבחם פון די אינגעלייט‪ ,‬איך קען זאגן אז מען האט מיר געקאלט פון דא פון די שטאט און אסאך פון קרית יואל‬
‫אויך‪ ,‬זיי האבן פארלאנגט אז קהל זאל זיך צוזאמען זעצן און קהל זאל טאן‪ .‬און איך קען זאגן בלשונם וואס זיי האבן‬
‫געזאגט‪ ,‬איך רעד פון די אינגעלייט וועלכע האבן מיט מיר גערעדט און מיט מיינע חברים‪ ,‬אז וואס קהל באשליסט‬
‫וועלן זיי עס שטיצן הונדערט פראצענט‪ .‬ר' אליעזר האט פריער געפרעגט צי דאס וועט מאכן אז מען זאל שוין‬
‫אנהייבן צו געבן געלט‪ ,‬איך רעד יעצט אביסל ביזנעס מעסיג‪ ,‬מיר זענען אין א קאמפאני אדער אפילו אין א קהלה‬
‫קדושה‪ ,‬מיר זענען די שלוחים פון די קהלה‪ .‬אז מיר וועלן ארויסגיין היינט נאכט פון דא זאגן אז מיר זענען באחדות‪.‬‬
‫נישט מען זאל זוכן פעולות וויאזוי נישט צו זיין באחדות‪ ,‬נאר פארקערט כסדר טרעפן דעם וועג צו זיין באחדות‪ ,‬און‬
‫מען זאל גיין צום גאנצן עולם זאגן אז מען איז געקומען צו א באשלוס און יעדער איינער איז צופרידן‪ ,‬וועט מען‬
‫אנהייבן צו געבן געלט פארן בית המדרש‪ ,‬וועט מען אנהייבן צו געבן געלט פאר די מקוה‪ ,‬מען וועט אנהייבן צו געבן‬
‫געלט פאר די תלמוד תורה‪ ,‬און פאר יעדן איינעם‪ .‬טאמער אבער וועט יעדער איינער גיין צו עפעס אנדערש‪ ,‬וועגן‬
‫דעם וויל איך זאגן‪ ,‬פארקערט‪ ,‬איך זאג ס'איז אמת מען ברויך ארייננעמען די אינגעלייט‪ ,‬און ווי ר' בערל האט פריער‬
‫געזאגט אז מען האט געוואלט ארייננעמען איגעלייט‪ ,‬אבער די אינגעלייט ווייסן אויך וואס דער רבי האט אונז‬
‫געלערנט אז מען טוט נאך וואס די עלטערע אידן טוען‪ ,‬און מען וויל אז די קהלה זאל האבן אן עקזינטענץ און מען‬
‫זאל קענען ווייטער אנגיין‪.‬‬

‫דער ציל צו וואס מען איז זיך צוזאמען געקומען היינט נאכט‪ ,‬די ווכיטיגסטע זאך איז כדי מען זאל קענען‬
‫ווייטער אנגיין מיטן בויען דאס בית המדרש‪ ,‬מיט די מקוה‪ .‬מען וועט ארויסגיין פון דא היינט אויף דער נאכט אז מען‬
‫איז צוזאמען און מען וועט העלפן איינער דעם צווייטן‪ .‬דאס וועט זיין דער גרעסטער כבוד שמים‪.‬‬

‫ע"כ די אסיפה‬

‫די אסיפה האט געברענגט א החלטה אז מען האט געשריבען א בריוו וואס דער עיקר ליינט זיך בערך אזוי‪:‬‬
‫אנו החו"מ ראשי קהלת סאטמאר מצהירים בזה כי קהל יטב לב תשאר צמיד יחדיו תחת דגלו והדרכתו של כ"ק‬
‫אדמו"ר שליט"א‪.‬‬

‫דאס האט געדארפט מיינען אז מען וועט נישט קענען צוטיילן סאטמאר‪ ,‬ווייל קהל האט דאך געמאכט א‬
‫החלטה‪ ...‬למעשה האט אויף דעם אינטערגעשריבן אפילו די גרעסטע קעגנערס פון ר' אהרן‪ ,‬אזוי ווי אליעזר‬
‫קעסטנבוים און נאך‪.‬‬

‫איצט די ערשטע טייל אנאליזען וואס איז שוין געשריבען געווארען אין א פריערדיגן מאמר‪:‬‬

‫נאר פאר אלעם איז שטוינענד צו ליינען די טראנסקריפט פונעם טעיפס וואס בערל האט ארויסגעגעבען אין‬
‫די גאס פון די אסיפה‪) .‬אגב‪ ,‬די טעיפס פון די אסיפות ביי קהל‪ ,‬חוה"מ פסח און ביים רבין אינדערהיים און פון די‬
‫אסיפה‪ ,‬האט בערל אפגעכאפט און ער אליין האט דאס ארויסגעגעבען‪ .‬די טעיפס זענען נישט געקומען פון די נייע‬
‫"שונאים"‪ .‬בערל האט געהאלטען אז די טעיפס וועלען זיי א "באמבע" פאר ר' אהרן און פאר זיין "רב הצעירשאפט"‪.‬‬

‫דאס זענען די ווערטער וואס דער נארישער בערל זאגט‪" :‬רבותי איך וויל ענק זאגן קורץ‪ :‬איך וויל די מיטינג‬
‫ענדיגן אין ‪ 15‬מינוט‪ ,‬אנטשולדיגט מיר‪ .‬א שטונדער איז גענוג נומבער ‪ ,1‬אויך ליידער איך פיל נישט אזוי גוט‪ ,‬אויסער‬
‫דעם האב איך אן אייניקל'ס וואך נאכט וואו איך מוז צוגיין‪ ,‬וואלט איך געוואלט בעטן אז אין די לעצטע ‪ 15‬מינוט זאל‬
‫מען אויפקומען מיט גאר קאנקרעטע פארשלאגן וואס מען האט‪ ,‬און נישט אוועקריכן פון די זאך‪ .‬אויב אימיצער האט‬
‫עפעס זענען מיר גרייט צו הערן‪".‬‬

‫ווען "סאטמאר" שטייט אויפען שוועל פון ווערען צושפליטערט לא עלינו ולא עליכם‪ ,‬אויף אלע שונאים‬
‫געזאגט‪ ,‬און עס קומט זיך צוזאם "גרויס קהל" אויף א עמערדשענסי טובים מיטינג‪ ,‬און עס איז דא א טעיפ‬
 ‫רעקארדער אויפען טיש‪ ,‬זאגט בערל פרידמאן אז די מיטינג מוז זיך שליסען ווייל ער פילט זיך "ליידער" נישט גוט‪,‬‬
‫און ווייל ער האט א וואך נאכט פון א אייניקל‪...‬‬

‫היינט‪ ,‬באלד עלעף יאר שפעטער גלייבט זיך נישט אז אין סאטמארער קהילה זענען געזעצען און‬
‫געמיטינגט אזא געמיינדע שוטים‪ .‬עס איז מיר נישט באקאנט ווער אלץ איז דארט געזעצען‪ ,‬אבער פון די וואס אלע‬
‫אלע וואס רעדען ביי די מיטינג איז ממש שרעקעליך וואס פארא שוטים האבען אלץ דארט גענומען דאס ווארט‪ .‬ממש‬
‫קיינער קיינער רעדט דארט נישט קיין איין ווארט צו די זאך‪.‬‬

‫נאך פאר אלעם ווייסט קיינער נישט צו וואס איז די מיטינג גערופען געווארען‪ .‬בערל הייבט אן מיט די‬
‫ווערטער‪" :‬קודם זע איך דא אז מען איז געקומען פון בארא פארק‪ ,‬פון וויליאמסבורג‪ ,‬פון קרית יואל און פון מאנסי‪,‬‬
‫פון אונזערע קהלות דא אין די געגענט‪ .‬פשט פון די מיטינג איז קודם צו ווייזן אז מיר זענען אלע איין קהלה‪".‬‬

‫איין מינוט שפעטער מאכט ער נאך א הקדמה‪" :‬עס האט זיך לעצטענס אסאך געטומעלט וועגן רבנות זאכן‪,‬‬
‫וויל איך ענק זאגן אז היינט נאכט די מיטינג וועט גארנישט רעדן וועגן רבנות‪ ,‬ס'האט גארנישט וואס צו טאן‪ ,‬דאס ענין‬
‫פון רבנות שטייט אין די שטאטוטן אז דאס באלאנגט נאר צום רבי'ן‪ .‬אויסדריקליך! איך האב אהער געברענגט דאס‬
‫שטאטוטן ביכעלע‪ ,‬און ווער עס וויל וועל איך עס אים ווייזן"‪.‬‬

‫זיינע ווערטער זענען זיך אזוי בולטדיג סותר אז עס הייבט אן ווינדערען ווי איז געקומען פאר אזא בהמה צו‬
‫זיין "קא פרעזידענט" פון סאטמאר‪ .‬איין מינוט זאגט ער אז די קהילה זאל בלייבען איינס‪ ,‬וואס דאס מיינט קרית יואל‬
‫מיט וויליאמסבורג‪ ,‬און איין מינוט שפעטער זאגט דער חכם אז דאס צי די קהילה זאל בלייבען איינס ווענדט זיך נישט‬
‫אין קהל נאר אין רבין‪ .‬ווייל אז דער רבי איז מחליט אז ער וויל אויף נעמען א רב אין וויליאמסבורג וועט דאך‬
‫סאטמאר אויטאמאטיש צוטיילט ווערען‪ ,‬ווייל ר' אהרן וועט דאס דאך נישט צולאזען און ער וועט אלעס טאן דאס צו‬
‫שטערען‪ ,‬אזוי ווי ער האט טאקע שפעטער געטאן‪.‬‬

‫און ווידער זעט מען אז במשך פון די גאנצע מיטינג‪ ,‬ווען מען רעדט שוין יא‪ ,‬דא‪-‬דארט א ווארט וועגען ר'‬
‫אהרן'ס ווייטערדיגע אריינקומען קיין וויליאמסבורג‪ ,‬דערמאנט קיינער נישט איין ווארט אז דער רבי האט אויף גענומען‬
‫ר' אהרן צו דינען אלץ "רב הצעיר" אין סאטמאר זונטאג חוה"מ‪ .‬כאטש אז יענע אסיפה ביים רבין אין דערהיים ווערט‬
‫יא דערמאנט דורך דוד עקשטיין‪ .‬דאס זענען דוד עקשטיינ'ס ווערטער‪..." :‬מיר זענען אריין צום רבין‪ ,‬דער רבי האט‬
‫אונז עפעס געזאגט‪ ,‬איך רעד נישט פון ענין פון רבנות וואס דער רבי האט אונז געזאגט‪ ,‬דער רבי האט אונז געזאגט‪,‬‬
‫דארט זענען געווען לכל הפחות צוואנציג אידן וואס זיצן דא‪ ,‬דער רבי האט אונז געזאגט אז קהל האט א כח פון א‬
‫בית דין‪".‬‬

‫דער רבי האט "עפעס" געזאגט? ער האט פיל מער ווי "עפעס" געזאגט‪ .‬אבער דוד וויל פון דעם "עפעס"‬
‫גארנישט רעדן‪ .‬ער וויל נאר רעדען פון דעם ווארט וואס דער רבי האט געזאגט אז קהל האט א כח פון א בי"ד‪) .‬איי‪,‬‬
‫דאס שטייט שוין אין שו"ע‪ ,‬אבער דאס ווייסען זיי נישט‪ .‬זיי ווייסען נאר אז דער רבי האט דאס געזאגט‪(...‬‬

‫שטעלט זיך א שטארקע פראגע‪ :‬זיצט דא גאנץ קהל וואס רוב פון זיי זענען אויך געווען ביי די אסיפה ביים‬
‫רבין‪ ,‬און זיי דערמאנען נישט א ווארט אז דער רבי האט געמאכט ר' אהרן פאר רב הצעיר? נאר גאר פארקערט‪ ,‬אלע‬
‫האבען איצט נאר געוואלט איין זאך‪ ,‬און דאס איז‪ ,‬אז אלעס זאל צוריק גיין צו די צייטען פון פאר פסח‪ ,‬וואס דאס‬
‫מיינט אז ר' אהרן בלייבט אין מאנרא‪ ,‬בערל בלייבט ביים רודער‪ ,‬און סאטמאר זאל בלייבען איינס‪.‬‬

‫יודל בן כסיל הערש ווערצבערגער גייט נאך א טריט ווייטער‪ .‬יודעלע שלאגט פאר אז מען זאל זיך ווייטער‬
‫שלאגען און אנהאלטען די מחלוקת מיט די בני יואל און מיט די רבנים וואס זענען ארויסגעקומען קעגען "קרית יואל‬
‫סקול דיסטריקט" וויזשניצער רבי‪ ,‬קאשויער רב‪ ,‬קארלסבורגער רב‪ ,‬מאנטעווידעער רב און שארמאשער רב‪.‬‬

‫פארוואס האט נישט יודעלע געשריגען אז עס זאל נישט צוריק גיין צו פאר פסח‪ ,‬נאר עס זאל באשטעטיגט‬
‫ווערען דאס וואס דער רבי האט באשלאסען אויף צו נעמען ר' אהרן פאר רב הצעיר?‬

‫און פארוואס זאל מען צוריק גיין צו יענע צייטען‪ ,‬יודעלע?‪...‬‬

‫איצט וועלען מיר זיך נעמען צו די "ליצנות" חלק פון די אסיפה‪ .‬ווייל למעשה איז דער גאנצער מיטינג געווען‬
‫איין שטיק נארישע ליצנות‪ ,‬אן הענט און אן פוס‪ .‬אז עס זיצען הונדערט קהלס לייט און רעדען און רעדען און קיינער‬
‫ווייסט נישט פון וואס מען רעדט‪ ,‬אבער וואס מען גייט דן זיין‪ ,‬איבער וואס עס גייט זיין א רעזאלוציע‪ ,‬איבער וואס מען‬
 ‫גייט וואוטען‪ ,‬איז דאס א פשוטער ליצנות וואס איז געטריבען געווארען פון נאראנים און שוטים‪ ,‬וואס דאס‬
‫איבערצייגט מען זיך ווי מער מען ליינט איבער די טראנסקריפט‪.‬‬

‫בערל זאגט‪ :‬איך וויל נישט איבער'חזר'ן וואס מען האט דא פארדאמט‪ ,‬יעדער ווייסט ס'איז געווען א‬
‫שערוריא אין בית המדרש‪ ,‬ס'איז נישט געווען קיין כבוד פארן בית המדרש‪ ,‬נישט קיין כבוד פארן רבי'ן‪ ,‬אבער מיר‬
‫האבן געטאן ווי עס שטייט אין די שטאטוטן‪ .‬מען האט געשטעלט דריי מענטשן און די דריי מענטשן האבן געברויכט‬
‫צוריק צו קומען‪ ,‬און ארויסגעבען נאכדעם א קנס‪ .‬געוויסע מענטשן האט מען שוין גע'קנס'ט‪ ,‬געוויסע מענטשן זענען‬
‫נאכנישט געקומען‪ ,‬דאס איז נאר געווען א הקדמה וואס איך האב געוואלט ארויסברענגען אז מיר האבן געטאן וואס‬
‫מיר האבן געקענט"‪.‬‬

‫האט איינער שוין געהערט וועם מען האט דעמאלטס באקנסעט? אדער בכלל געשטעלט א "קאמיסיע"?‬
‫אבער דאס איז נאר די הקדמה‪ ,‬פון וואס ער איז למעשה נישט ארויסגעקראכען‪ ,‬ווייל דער מיטינג איז געבליבען ביי‬
‫די הקדמה‪...‬‬

‫ווייטער זאגט דער נאר‪" :‬קודם וויל איך אז מען זאל זיך אויפפירן ווי א בית דין‪ ,‬מיר זענען זיך דא צוזאמען‬
‫געקומען צו רעדן‪ ,‬יעדער קען זאגן זיין מיינונג וואס ער האט צו זאגן‪ ,‬אבער ער דארף בעטן דאס ווארט‪ .‬אזוי ווי א‬
‫בית דין‪ ,‬עס זאל זיין אנשטענדיג‪ .‬צווייטענס וויל איך מעלדן אז מיר האבן דא א טעיפ‪ ,‬און יעדעס ווארט וואס ווערט‬
‫דא געזאגט וועט פארשריבן ווערן לדורות‪".‬‬

‫עפעס איז ער אבסעסט מיט טעיפס ווייל דאס אקוראט האט ער שוין געזאגט ביי די אסיפה חוה"מ אז עס‬
‫ליגט א טעיפ אויפן טיש און אלעס וועט פארשריבען ווערן‪ .‬ווי כאילו עס גייט מאכען די אסיפה ערנסטער און מער‬
‫פראפעשיאנעל‪...‬‬

‫די איינציגע מאל ווען בערל רעדט ערנסט און ער מיינט עס טאקע ערענסט‪ ,‬איז ווען ער רעדט פון "נייעם‬
‫ביהמ"ד"‪ .‬און דא טאקע ליגט דער הונט באגראבען‪ .‬היינט ווייסט מען שוין פון די מיליאנען דאלארען וואס זענען‬
‫געגזלט געווארען פון די "זיצן" געלטער‪ ,‬פון די "פלעדזשעס" פון די "נדבות" און פון די "דריי מיליאן דאלער‬
‫מארגעדש"‪ .‬סיי בערל און סיי יצחק ראזענבערג האבען געגזלט מיליאנען דאלער אין זייערע טעשער און געמאכט א‬
‫לעבען אויפן ציבור‪ .‬און דאס האט ער נישט געוואלט עס זאל רח"ל גיין לטמיון‪.‬‬

‫בערעל גייט איין אז מען זאל נישט רעדען פון קיין רבנות און ר' אהרן זאל בלייבען געזונטערהייט אין‬
‫מאנרא‪ ,‬אבער וואס וועט זיין מיט די מיליאנען וואס איך האלט אינמיטען פארדינען אויף דעם ביהמ"ד‪ .‬דאס איז די‬
‫איינציגעסטע מאל ביי די אסיפה וואס איינער האט גערעדט צו די זאך און עס געמיינט ערענסט‪ .‬די אלע איבעריגע‬
‫רעדנערס האבען געמאלען וואסער און פאנטאזירט און געדמיונט און גערעדט פון וואס מען גייט "נישט רעדען"‪ ,‬און‬
‫טייל פון זיי האבען נעבעך געמיינט אז מען גייט עפעס אויפטאן און מען גייט מיט עפעס ארויסקומען‪.‬‬

‫בערעל האט געוויסט לכתחילה אז פון די מיטינג גייט גארנישט ארויסקומען‪ .‬ער האט לכתחילה צוזאם‬
‫גערופען די שוטים ווי לעזער אבראמאוויטש פון ב"פ און אברהם ווידער און דוד עקשטיין פון מאנרא‪ ,‬פאר זיין‬
‫איינציגע אגענדע אז מען זאל אלעס טאן אז דער "ביהמ"ד החדש" זאל ווייטער געבויעט ווערען‪ ,‬און די אלע קהלס‬
‫לייט האבען געמיינט אז מען קומט זיך צוזאם ווייטער צו האלטען סאטמאר איינס‪.‬‬

‫און באמת איז ווינדערליך אז אזא קלוגע קהילה ווי אין סאטמאר זאל נישט זיין קיין איין איינציגער קהלס‬
‫מאן מיט א שטיקל קאפ אויף די פלייצע און דאן איינזען אז סאטמאר ווערט איצט נישט צוטיילט‪ .‬עס איז דאן נישט‬
‫געווען איין מענטש אין די קהילה וואס האט פארמאגט א וויזיע אויפן עתיד און שטיקעלע מח צו טראכטען אויפן עבר‪.‬‬
‫איז דען סאטמאר צוטיילט געווארען פסח תשנ"ט?‬

‫)איך ברענג צו‪ ,‬א שטיקל וואס איז שוין געשריבען געווארען אין פארמעגליך ערשטע טייל(‬

‫איז סאטמאר געווארען באמת צוטיילט געווארען תשנ"ט? לויט די היסטאריע איז סאטמאר געווארען‬
‫צוטיילט כמעט ביי יעדע קינד וואס דער ברך משה האט ערגעץ ווי אריין געשטעלט‪ .‬איבערהויפט ביי דעם‬
‫קאנטערווערסיאלען אריינשטעל פון ר' אהרן אין קרית יואל‪ ,‬נאך ‪ 15‬יאר פריער‪ ,‬תשמ"ה‪ .‬איך וועל מיך טרויען צוריק‬
‫צו גיין נאך פיר און א האלב יאר‪ ,‬ווען ר' אהרן איז אריין געשטעלט אלץ ראש ישיבה פון דער סאטמארער ישיבה‪.‬‬
 ‫תש"מ האט מען גענומען א האלבע ישיבה – צו מער ווי האלב ‪ -‬און נישט געלאזט קומען קיין קרית יואל‪,‬‬
‫נאר פאר זיי געעפענט א באזונדערע ישיבה אין "קליימער סטריט"‪ ,‬וואס וועלעכער בחור האט געהאט אויף זיך דעם‬
‫סטעמפעל "קליימער בחור" האט געמיינט אויטאמאטיש‪ ,‬עלטערער בחור‪ ,‬א באם‪ ,‬און עס איז פאר זיי געגאנגען‬
‫זייער שווער אין שידוכים‪ .‬און די אלע בחורים מיט זייערע עלטערען זענען געווארען דם שונאים פאר ר' אהרן און‬
‫אפילו פארן ברך משה‪ ,‬אויף אייביג‪.‬‬

‫און דאס האט מען געטון נאר ווייל ר' אהרן זאל קענען איבערנעמען די ישיבה‪ ,‬און זיך נישט מוזען פארן‬
‫מיט די עלטערע בחורים‪ .‬דאס האט מען נישט געטון נישט קיינמאל פארדעם און קיינמאל נישט נאכדעם‪ .‬און מען‬
‫האט געמעגט שרייען ביזען הימעל‪ ,‬מען האט זיך נישט גערעכענט מיט די בחורים און זייער עלטערען און‬
‫געשוויסטער‪ .‬דעמאלטס איז געווען דער ערשטער צו טיילונג אין סאטמאר‪.‬‬

‫א יאר צו צוויי שפעטער האט דער ברך משה אריינגעלייגט זיין איידעם ר' בעריש אין ‪ 53‬סטריט ביהמ"ד‬
‫אין בארא פארק‪ .‬עס האט אים קיינער נישט געוואלט דארט האבען פאר רב‪ ,‬און עס זענען געווען מענטשען‪,‬‬
‫לאנגיעריגע מתפללים‪ ,‬וואס זענען געווען סאטמארע חסידים פון אלע יארען‪ ,‬וואס זענען מער נישט געגאנגען‬
‫דאווענען אין ‪ 53‬ביהמ"ד‪ .‬צווייטע טיילונג ביי א פאזיציע פון א קינד‪.‬‬

‫דאס דריטע איז געווען ווען דער ברך משה האט אריין געשטעלט ר' שלום אליעזר אין ‪'15‬טע עוועניו‬
‫סאטמאר ביהמ"ד‪ .‬דארט איז געווען פיל א פלאקערדיגע מחלוקה‪ ,‬ווייל ר' שלום אליעזר האט געהייסען א ביסעל א‬
‫צוריק געשטאנענער )אנטשולדיגט פארן נוצען דאס לשון‪ ,‬אבער דאס איז ליידער די מציאות( און רוב יונגעלייט‬
‫פון ‪'15‬טע שול האבען זיך געעפענט א נייע שול מיטען נאמען תורה ותפילה‪ .‬עס זענען אוועקגעגאנגען די שענסטע‬
‫יונגעלייט פון יענעם ביהמ"ד‪ ,‬און געווארען דם שונאים פארן ברך משה‪ .‬האלט מען שוין די דריטע טיילונג‪.‬‬

‫איצט‪ ,‬מוז איך זאגען אז אין מאנטרעאל איז ב"ה נישט געווען א טיילונג‪ ,‬ווי דער ברך משה האט אריין‬
‫געלייגט זיין איידעם ר' דוד מייזליש‪ ,‬און דארט איז נאך היינט פון איינע פון צוויי פלעצער – אויך אין אנטווערפען – ווי‬
‫מען דאווענט נאך אינאיינעם די צוויי חסידותן‪.‬‬

‫יעצט וועלען מיר באהאנדלען דעם גרעסטען טיילונג פון סאטמאר‪ ,‬וואס דאס האט למעשה צוגעברענגט‬
‫דעם שפעטערדיגען טיילונג פון תשנ"ט‪.‬‬

‫עס איז חוה"מ סוכות תשמ"ה און דער ברך משה האט אריין גערופען די קרית יואלער קהילה אין שטאט‬
‫און זיי געזאגט אז עטליכע וואכען ארום שטעלט ער אריין זיין זון ר' אהרן – וואס האט שוין געוואינט אין מאנרא און‬
‫געטראגען דעם טיטול ראש ישיבה – אלץ רב ור"מ אין קרית יואל‪.‬‬

‫איך וועל נישט אריין גיין אין יענע היסטארישע צייט‪ ,‬ווייל איך מוז אנקומען צו אנדערע‪ ,‬איך בין נאך נישט‬
‫געווען גענוג אלט צו קענען געדענקען‪ ,‬אבער עס לעבען נאך יענע אידען פון דעמאלטס און זיי פארציילען פאר ווער‬
‫עס וויל נאר אויסהערען‪.‬‬

‫די שענסטע תושבים פון קרית יואל האבען זיך אפען ארויס געשטעלט און פון קרית יואל האבען רוב פון די‬
‫איינוואוינער – וועמענס רב מען נעמט אצינד אויף – זיך נישט באטייליגט אויך דער הכתרה מוצש"ק וירא תשמ"ה‪.‬‬
‫עס זענען געווען זקנים פון שטעטעל וואס האבען פרובירט צו רעדען מיטען ברך משה אז ענדערש זאל קומען דער‬
‫יונגערער זון ר' זלמן לייב ווערען רב‪ ,‬אבער דער ברך משה האט דאס נישט געטון‪ .‬זיכער קען ער נישט אויפנעמען‬
‫דעם יונגערען זון איידער דעם עלטערען‪.‬‬

‫קרית יואל איז שרעקליך צו טיילט געווארען‪ .‬און עס האט זיך קיינמאל נישט געאייניגט צוריק‪ .‬יענער‬
‫מוצש"ק וירא‪ ,‬האט עווענטועל צו געברענגען אז בני יואל זאל זיך עפענען‪ ,‬די צוויי גרינדער און בויער פון שטעטעל‪,‬‬
‫ר' משה פרידמאן און ר' שלמה מעכעל ראזנער‪ ,‬וואס זיי האט דער אלטער רבי אריין געשטעלט‪ ,‬זענען געפלויגען‬
‫וועגען זיי האבען זיך נישט גענוג שטארק ארויסגעשטעלט צו פייטען פאר ר' אהרן‪ .‬און די זקנים פון שטעטל האבען‬
‫מער נישט געוואלט דאווענען מיט ר' אהרן אונטער איין דאך‪.‬‬

‫פון תשמ"ה ביז תשנ"ט איז סאטמאר פיל ארגער געווארען צו טיילט ווי פון תשנ"ט און ווייטער‪ .‬תשמ"ה‬
‫האט אוועקגעווארפען אידען זקנים דורכגעווייקטע חסידים פון אלטען רבין‪ ,‬טייל פון זיי קהילה לייט פון אלטען רבין‬
‫און הונדערטער יונגעלייט האבען זיך פארעקעלט פון די גאנצע פירערשאפט‪ ,‬און זיך אפגעלאזט פון אריין צו טרעטען‬
‫אין ביהמ"ד‪ .‬יענע מחלוקת מיט ר' אהרן אז ער זאל נישט ווערען רב אין קרית יואל האט שפעטער זיך מער צו‬
 ‫פלאקערט ביי די סקול דיסטריקט פרשה וואס ר' אהרן האט זיך צו רעדט קעגען יעדען רב און רבין וואס האט‬
‫געהאלטען אנדערש פון אים‪ ,‬אבער פיל גערעסער פון אים אין תורה ועבודה‪.‬‬

‫אבער תשנ"ט האט צוריקגעברענגט דאס מערהייט פון די זקנים‪ ,‬חסידים פון אלטען רבין‪ ,‬עס האט‬
‫צוריקגעברענט די רבנים מיט וועמען מען האט זיך געדארפט צו קריגען וועגען ר' אהרן‪ .‬תשנ"ט האט געוויזען ווי‬
‫גרויס דער טיילונג פון סאטמאר איז געווען תשמ"ה‪ .‬עס האט נישט גענומען לאנג און א פיל גרעסערער עולם וואס‬
‫זענען געווען מיט ר' אהרן די אלע יארען‪ ,‬האבען זיך צוריק געקערט ווי נאר זיי האבען באקומען א רב וואס האט זיי‬
‫יא געפאלען‪.‬‬

‫זיי האבען געזען אין דעם נייעם רב‪ ,‬א איד וואס וועט אויף זייער געפילען נישט טרעטען‪ ,‬ער וועט אויף קיין‬
‫איין ערליכען איד נישט רעדען‪ ,‬ער פאר מאגט א אויער פאר יעדען איד‪ ,‬און איז גרייט צו העלפען יעדען איד‪ .‬עס האט‬
‫זיך דערזען א נייער בילד‪ :‬תשמ"ה האט פאקטיש צו טיילט סאטמאר‪ ,‬און תשנ"ט האט פאראייניגט סאטמאר‪.‬‬

‫אויב שרייט איינער ווי א קאזאק הנגזל‪ ,‬אז דער ברך משה האט אין תשנ"ט צו טיילט סאטמאר‪ ,‬האב איך‬
‫פאר אים נייעס‪ ,‬דער ברך משה האט צו טיילט סאטמאר אויפען שטערקסטן אופן תשמ"ה‪ ,‬און אין תשנ"ט האט ער‬
‫פאראייניגט סאטמאר‪.‬‬

‫ע"כ איז פון א פריערדיגע פארמעגליך סעריע‬

‫שטעלט זיך א פראגע‪ ,‬זיצען דא די פירערס פון די גרעסטע קהילה אויף דער וועלט און אויך די קלוגסטע‬
‫קהילה‪ .‬וויאזוי איז מעגליך אז קיין איינציגער פערזאן האט נישט געקענט פאראויסזעהן אז רוב סאטמאר געהערן צו‬
‫"די צוטיילטע"? ווי אזוי איז מעגליך אז עס זיצען דא בערך הונדערט קהלס לייט פון גרעיטער ניו יארק און זיי כאפען‬
‫זיך נישט אז זיי פארטרעטען נאר א מינאריטעט פון סאטמאר‪ ,‬ווייל דער מיאריטעט איז שוין לאנג נישט דא‪.‬‬

‫ווי אזוי איז מעגליך אז אלע קהילה לייט האבען פארזעהן אז עס גייט נישט דורך גיין פינף יאר און די ישיבה‬
‫וואס "די צוטיילטע" האבען געעפענט גייט איבערוואקסען די ישיבה אין מאנרא וואס שטייט אונטער ר' אהרן שוין‬
‫צוואנציג יאר?‬

‫ווי אזוי איז מעגליך אז קיינער אין גאנץ קהל האט נישט געהאט א ווייטען בליק אז ר' אהרן פארטרעט נישט‬
‫מער ווי א דריטל סאטמאר אין וויליאמסבורג? ווי אזוי האבען קיין איינער פון די באטייליגטע נישט געזען אז ר' אהרן‬
‫וועט עפענען נייע מוסדות און וועט נישט קענען אנציען מער ווי א קנאפער דריטעל?‬

‫המשך איבער די אנאליזען פון יענער "היסטאריש" נארישע אסיפה‪ ,‬וועט נאכפאלגן אויפן קומענדיגן‬
‫שבהמשך אנאליזען פון די אסיפה זונטאג אמור תשנ"ט‬

‫ביי די אסיפה זענען געזעצען עטליכע סארט מענטשען וואס זייערע מאטיווען בנוגע וואס איצט גייט פאר‪ ,‬זענען‬
‫געווען משונה איינע פון די אנדערע און קיינער האט נישט געמיינט "באמת" די טובה פון ר' אהרן און אוודאי נישט די‬
‫טובה פון סאטמאר‪ .‬ווען מען ליינט איבער די טראנסקריפטן פון די אסיפה‪ ,‬זעט מען אז יעדער דרייט מיט די צינג און‬
‫קיינער זאגט נישט ארויס וואס באמת דער פראבלעם איז‪ .‬כמעט אלע רעדנער ביי די מיטינג האבען געהאט אייגענע‬
‫אגענדעס וואס האט נישט געהאט צו טאן נישט מיט ר' אהרן‪ ,‬און זייער פראבלעם האט נישט געהאט קיין שייכות‬
‫מיט די ווערטער וואס זענען ארויסגעקומען פון זייערע מיילער‪.‬‬

‫ווען איך שרייב "קיינער" האט נישט געמיינט די טובה פון ר' אהרן אדער פון סאטמאר‪ ,‬מיין איך די הויפט רעדנערס‪,‬‬
‫אבער עס זענען געווען עטליכע רעדנערס וואס האבען יא געמיינט ערענסט וואס זיי האבען געזאגט‪ .‬למשל אליעזר‬
‫אבראמאוויטש‪ .‬כאטש ער איז א נארישער מענטש‪ ,‬דאך האט ער געזאגט וואס עס באדערט אים און האט נישט‬
‫געדרייט מיט די צינג‪ .‬אפגערעדט פון די עלטערע אידן‪ ,‬די זקני הקהילה‪ ,‬זיי האבען גערעדט מיט ווייטאג וויאזוי די‬
‫יונגעלייט פירען זיך אויף כלפי דעם רבין און וויאזוי זיי רעדען מיט חוצפה‪.‬‬

‫למשל ר' פישל פריעדמאן‪" :‬איך בין זייער צובראכן‪ ,‬מיר טוט עס זייער וויי‪ ,‬ס'איז ממש געשען א פירוד‪".‬‬
‫ר' זלמן ליכטמאן‪" :‬יעדער זאל גיין דאווענען און לערנען‪ ".‬אויבען אויף זעט אויס ר' זלמן'ס ווערטער זייער תמימות'דיג‬
‫און אפילו לאכעדיג‪ .‬אבער ווען מען ליינט עס היינט איבער זעט מען ווי צובראכען די עלטערע אידען זענען געווען‪ .‬יא‪,‬‬
‫אז מען לערענט ווען )נישט די סוגיא פון מתוך( און מען דאווענט ווען )נישט אזא סארט ווי די צוויי שמיני עצרת'ן(‬
‫וואלט מען נישט אנגעקומען צו אזא שפל המצב‪.‬‬

‫ר' יוסף שלום מארקאוויטש‪" :‬איך וואלט געוואלט ארויסברענגען אז מען קען נישט מתקן זיין אויב מען ברענגט נישט‬
‫ארויס וואס עס איז געווען‪ .‬פונקטליך וואס איז געווען ווייסן מיר נישט‪ .‬איר וואלט געברויכט קומען מיט א פראגראם‬
‫אהער מיט וואס יעדער זאל פון דא אהיים גיין‪ ".‬אוי איז דער ר' יוסף שלום גערעכט געווען‪ .‬מען רעדט און מען רעדט‬
‫און יעדער זעט אז מען רעדט נישט צו דערזאך און דאך מאלט מען ווייטער וואסער‪ .‬זאגט דער קלוגער איד‪ :‬זאגט‬
‫וואס איר האט באמת צו זאגען און יעדער זאל ארויסרעדען וואס ער האט צוזאגען אפילו לטובת די רב הצעיר'שאפט‬
‫פון ר' אהרן‪ ,‬אבער זאגטס וואס איר האט צו זאגען‪.‬‬

‫איצט וועלען מיר זען וויאזוי די די הויפטן פון די אסיפה האבען געדרייט מיט די צינג‪ :‬די ערשטע וועלען מיר נעמען‬
‫בערל פריעדמאן‪.‬‬

‫פאר בערלען איז באמת נישט אנגעגאנגען ווער עס איז רב און ווער עס גייט זיין דער צוקונפטיגער רב‪ .‬ער איז א‬
‫קארופטירטער מענטש פון אויבען ביז אונטען‪ .‬ווי עס איז שוין באקאנט געווארען מיט עטליכע יאר שפעטער‪ ,‬האט‬
‫ער‪ ,‬זייענדיג קא פרעזידענט‪ ,‬פארדינט פריוואט אין זיין קעשענע פון סאטמאר‪ .‬ער האט גע'גזל'ט נכסי ציבור און‬
‫געקויפט הייזער מ'כלומר'שט פאר קהל און עס איבערגעשריבען אויף זיין נאמען‪ .‬אויסערדעם האט ער מיט יצחק‬
‫ראזענבערג פארדינט הונדערטער טויזענטער דאלארען אין "קיק בעקס" פון בויען דעם נייעם ביהמ"ד‪ ,‬וואס דאס איז‬
‫אויפגעוויזען געווארען שווארץ אויף ווייס‪ .‬אים איז נישט אנגעגאנגען ווער עס איז דער רב‪ ,‬נאר דער עיקר זאל זיין אז‬
‫מ'זאל "ח"ו" נישט אפשטעלען דאס בויען דעם נייעם ביהמ"ד וואס נאר אזוי וועט דאס געלט ווייטער ווערען‬
‫"געפאנעלט" ווערען אין זיין קעשענע דורך די "קיק בעקס"‪ .‬מיט ר' אהרן האט ער געוויסט וועט ער קענען אנגיין מיט‬
‫זיינע גניבות ווייל ער האט געוויסט אז ר' אהרן איז אליין א קארופטירטער פון קאפ ביז פיס‪ .‬און דעריבער האט ער‬
‫געוואלט אז ר' אהרן זאל אריינקומען אלס רב און אויב דאס איז דורכגעפאלען זאל עכ"פ בלייבען וויאזוי עס איז‬
‫געווען פאר יענעם פסח‪ .‬כאטש נישט א נייע אדמיניסטראציע וואס קען זיין וועט אפשטעלען די גניבות און גזילות‬
‫אויף קהל'ס חשבון‪.‬‬

‫דערפאר רעדט ער אהער און אהין אן קיין טאפיק‪ ,‬אבער ביז עס קומט צו רעדען פון זיין גאלד גרוב‪ :‬דער נייער‬
‫ביהמ"ד‪ .‬דא רעדט ער צו דער זאך און וויל קאנקרעטע באשלוסען ווייל עס קען נישט אזוי אנגיין‪ .‬און ווי זיין מנהג זיך‬
‫צו פארעדען די ציין‪ ,‬טוט ער דאס פראקטיצירען אויך דא מיט אלע כוחות‪ .‬למשל‪" :‬אסאך פרעגן‪ :‬וואס טוען די ראשי‬
‫הקהלה? וואס פאר א פלענער האט עטץ? קען איך ענק אזויפיל זאגן דער פלאן פון יעצט איז עס זאל זיין אזוי ווי עס‬
‫איז געווען בעפאר‪ ,‬מען זאל האבן אחדות‪ ,‬מען זאל זיך נישט שעדיגן איינער דעם אנדערן‪ ,‬און נישט סטראשן איינער‬
‫דעם אנדערן‪ ,‬קהל האט גרויסע פראגראמען‪ ,‬די ישיבה האט גרויסע פראגראמען‪ ,‬יעדער מוז אנגיין מיט די ארבעט‪.‬‬
‫איך קען ענק זאגן וואס קהל אליין האט לענצטענס‪ ,‬יעדער ווייסט אז מען דארף צו בויען א נשים מקוה וואס דאס‬
‫קאסט גרויסע געלטער‪ ,‬איבער א מיליאן דאללער‪ ,‬קהל אליין קען דאס נישט שאפן‪ ,‬מיר האבן דא געהאט דעם קרית‬
‫יואל'ער רב‪ ,‬ער האט זייער געטריי געארבעט‪ ,‬ער האט געהאלפן שאפן דאס געלט‪ .‬פלעדזשעס האט ער שוין א‬
‫מיליאן דאללער‪ ,‬אבער אזוי ווי עס איז איצט געווארן אזא טומל האט זיך דער עולם מתרשל געווען און מען גיט נישט‬
‫קיין געלט‪".‬‬

‫דא קומט ארויס אז דער ר' אהרן האט אריינגעברענגט "פלעדזשעס" וואס מיינט "הבטחות" אין ענגליש‪ .‬דאס אלעס‬
‫וואס ר' אהרן האט באוויזען נאכען טראסק אז ער קומט אריין אין וויליאמסבורג פאר די מקוה? הבטחות?‬

‫דאס איז אלעס אויסער די געפרליכע דברי סתירה וואס בערל האט דא זיך סותר געווען מיט דאס וואס ער האט‬
‫געזאגט אינגאנצען פיר וואכען צוריק‪ ,‬חוה"מ פסח זונטאג ביי די מיטינג פון קהל פארוואס ר' אהרן דארף ווערען דער‬
‫רב און אנהייבען אריינקומען יעדע וואך‪ .‬ליינט זיינע ווערטער פון דעמאלטס‪:‬‬

‫"יעצט וועלן מיר גיין צום צווייטן נושא‪ ,‬ס'איז אויך זייער אן ערענסטע נושא‪ .‬דער עולם ווייס אז עס קאכט זיך‬
‫לעצטענס‪ ,‬ס'טומלט זיך‪ ,‬אז וויליאמסבורג גייט צוגרינד! חשובע מענטשן האבן דאס געזאגט‪ ,‬אנגעהויבן פון משה‬
‫גבאי'ן ארונטער‪ – ,‬אז שבת דאס ביהמ"ד איז דא‪ ,‬ס'איז הפקר! איך וויל נישט אויסרעכענען וואס זאכן ס'איז אלץ דא‪.‬‬
‫מ'דארף דא האבן א רב אויפ'ן פלאץ‪ .‬דער רבי קען זיך מיט דעם נישט מטפל זיין‪ .‬דער רבי איז זומער אין קרית יואל‬
‫און ווינטער אין מיאמי‪ ,‬דארף מען האבן א רב אויפן פלאץ‪.‬‬
 ‫"נו‪ ,‬מ'איז געשטאנען מיט פארשידענע די לעצטע ‪ 2‬וואכן מ'האט זייער שטארק דן געווען איבער דעם ענין‪ .‬מ'האט‬
‫צדדים אהער און צדדים אהין‪ .‬איז היינט צופרי האט מיך דער רבי אנגעקאלט און ער האט געזאגט אז איך וויל אז ר'‬
‫אהרן דער קרית יואל'ער רב זאל אריינקומען אהער אויף וויליאמסבורג‪ .‬איך ווייס נישט זאגט ער‪ .‬איך האב אים‬
‫געפרעגט דער רבי וויל ער זאל ווערן רב הצעיר? ער ווייסט נישט וואס דאס איז רב הצעיר – זאגט ער – ער זאל‬
‫אריינקומען דא און ער זאל אנפירן אלעס וואס מ'דארף‪ .‬האב איך געפרעגט דעם רבי'ן‪ ,‬נו מ'מוז דאך כ'פארשטיי‬
‫נישט‪ ,‬ער וועט אוועקגיין פון קרית יואל? – נו‪ ,‬דאס וועסטו שוין – זאגט ער – מיט אים שפעטער רעדן‪ .‬ער האט‬
‫אנגעקאלט ר' יענקל כהנא די זעלבע זאך‪ .‬אונז זענען מיר געשטאנען קודם צווישן אונז פארהאנדעלט‪ ,‬מיר האבן‬
‫נישט געוויסט וואס טוט מען דא? צוויי פראבלעמען איז דא‪ ,‬איין פראבלעם‪ ,‬איך זאג עס נאכאמאל‪ ,‬ווען מען נעמט‬
‫אויף א רב‪ ,‬וואס זאל דער רב זיין‪ ,‬הייסט ער דא? צו וויל ער אהערקומען וואוינען?‬

‫"און‪ ,‬לעצטענס מוז איך פאר'ן עולם זאגן‪ ,‬ס'איז דא אסאך פראבלעמען ס'איז נישטא צו וועם זיך צו ווענדן‪ .‬ליידער‬
‫אזוי איז עס‪ ,‬אפילו די דיינים אויף נישט‪ .‬מ'קען נישט‪ .‬דא אונז האבן מיר געהאט פאר צוויי וואכן איז דא‬
‫אריינגעקומען א איד‪ ,‬ער האט זיך אויסגעוויינט דאס הארץ‪ ,‬ער האט נישט צו וועמען צו גיין! איז וויכטיג‪ ,‬פאר די‬
‫מוסדות איז וויכטיג עמיצן צו נעמען‪ .‬מיר האבן נישט געוואוסט וואס צו טון‪ .‬אהער געטון‪ ,‬און אהער געשטאנען‪ ,‬מיר‬
‫האבן גערעדט מיטן גבאי'ן דא האבן מיר גערעדט מיט יועצים‪ ,‬די אונטערשטע שורה‪ ,‬נאכמיטאג זענען מיר‬
‫אריבערגעגאנגען איך מיט ר' יענקל צום קרית יואל'ער רב‪ ,‬און מיר האבן אים געפרעגט בפשטות‪ ,‬רבי זענט איר‬
‫גרייט אריין צו קומען אהער? דער פשט איז אריינצוקומען א מינימום פון ‪ 2-3‬טאג א וואך‪ .‬האט ער געענטפערט‪ ,‬אז‬
‫לויט‪ ,‬ער האט גערעדט עפעס מיט מענטשן און זיי האבן אים געזאגט‪ ,‬אז שבת איז דא זייער עפעקטעוו‪ ,‬אז ווען דער‬
‫רבי איז נישט דא‪ ,‬איז ער גרייט אריינצוקומען שבת און זונטאג וועט ער דא בלייבן און אויך א טאג אין די וואך‪ ".‬ע"כ‬
‫פון די אסיפה חוה"מ‪.‬‬

‫הפלא ופלא‪ .‬פאר פיר וואכען צוריק איז געווען א מעשה אז א איד האט זיך נעבעך ביטער אויסגעוויינט פאר בערלען‬
‫אז עס איז נישטא מיט וועם צו רעדען און ב"ה דער קרית יואלער רב "איז גרייט" צו העלפען‪ ,‬און איצט פיר וואכען‬
‫שפעטער איז בערל גרייט צו לאזען דעם איד וויינען‪ ...‬דאס אז דער קרית יואלער רב איז ווייטער "גרייט" איז דאך‬
‫נישט קיין אפהאלט‪ ,‬פון דעם איז דאך קיין רעדע נישט‪ .‬ער איז דאך מיום הוולדו "גרייט"‪ .‬אבער דא ווערט בערעל‬
‫אויס גרייט‪...‬‬

‫און מיט וועמענס רעכט איז אפילו בערעל בארעכטיגט נאכצוגעבען אויף ר' אהרןס גרייטקייט צו העלפען דעם און‬
‫אנדערע אידען וועלעכע האבען נעבעך נישט צו וועם צו רעדן?‬

‫און דאס איז אלעס נאכדעם וואס ר' אהרן איז באוויסט אלץ א מענטש צו וועם מען קען רעדען‪ ...‬אך און וויי פאר‬
‫יענעם איד וואס האט נעבעך געמיינט אז זיין ישועה איז קרובה לבוא דורך ר' אהרן וואס וועט אים דערלאנגען א אוזן‬
‫קשבת מיט וואס ער איז אזוי שטארק מפורסם‪...‬‬

‫*‬

‫איצט וועלען מיר זען יצחק ראזענבערגס אגענדע פארוואס ער האט אזוי שטארק געוואלט "ראטעווען סאטמאר"‪ ...‬ווי‬
‫באקאנט האט זיך יצחק ראזענבערג צושלאגען עטליכע יאר פריער מיט משה דעם גבאי'ן איבער דאס פארקויף פון א‬
‫יטב לב בנין אין די קאטאמאן געגענט אין ירושלים‪ ,‬וואס ער אינאיינעם מיט אנטשיל שווארץ פון ירושלים האבען דאס‬
‫פארקויפט אן פרעגען די חברי הנהלה און דאס געלט איז נישט אנגעקומען צו די מוסדות‪ .‬און משה גבאי צוזאמען‬
‫מיטען נייעם רב האט זיי ביידע ארויסגעזען פון די הנהלה פון יטב לב‪ .‬אויסערדעם איז ער געווען דער אפיציעלער‬
‫קאנטראקטאר פון נייעם ביהמ"ד וואו ער מיט בערלען האבען בינעזאם געמאכט א לעבען אויפן תמימות'דיגן ציבור'ס‬
‫חשבון‪ .‬ווען דער נייער קהל האט מיט עטליכע יאר שפעטער איבערגענומען דעם "ביהמ"ד החדש" ביים אפקויף‬
‫פונעם "מארטגעדזש" האט זיך ארויסגעשטעלט א טונקעל בילד וויאזוי די צוויי האבען געבויעט דאס ביהמ"ד‪ .‬די‬
‫"סטיל" פירמע האט אויף זייער פארלאנג געהויבען די פרייז פון די סטיל כדי צו קענען גנב'נען די קיק בעקס‪ .‬ווי‬
‫באקאנט אין ביזנעס‪ ,‬איז קיק בעקס א געפערליכער פארברעך‪ .‬ווער עס ווערט געכאפט צו נעמען קיק בעקס פון א‬
‫פירמע ווערט יענער גלייך אויפגעזאגט און עס דראט יענעם קרימינעלע קלאגעס אויך‪ ,‬ווייל די אלע קיק בעקס וואס א‬
‫פירמע באצאלט פאר דעם איינגעשטעלטען פון דעם קאסטומער‪ ,‬ווערט באצאלט דורך דעם בעה"ב‪ .‬מ'מוז פארשטיין‬
‫אז קיינער באצאלט נישט קיין קיק בעקס פון די אייגענע טאש‪ .‬דער באצאלער מוז דאך דאס געלט פון ערגעץ‬
‫אפנעמען‪ ,‬דעריבער וועט דער בעה"ב אזא איינעם גלייך ארויסקאפען‪.‬‬
 ‫למשל ביים בויען דעם גרויסען ביהמ"ד האט מען די "סטיל" נישט ארויסגעגעבען פאר א "ביד" פאר עטליכע‬
‫פירמעס‪ ,‬אז ווער עס וועט אריינקומען די ביליגסטע וועט באקומען די דשאב‪ .‬יצחק ראזענבערג האט אויפגענומען א‬
‫פירמע אויף וואס ער האט געוויסט אז מיט זיי וועט ער קענען מאכען שווארץ שבת‪ ,‬ווייל ער האט אלע זיינע געלטער‬
‫פארדינט טונקעל און שווארץ‪ .‬און אט טאקע דא אויכעט‪.‬‬

‫די פירמע האט "איבערגעטשארדשד" קהל ווייל וויבאלד זיי האבען געגעבען "קיק בעקס" האבען זיי דאס געמוזט‬
‫אפנעמען פון די קאסטומער‪ ,‬וואס איז אין די פאל‪ ,‬קהל יטב לב דסאטמאר‪ .‬אזוי האט זיך דאס אפגעשפילט ביי די‬
‫צעמענט און ביי יעדע אנדערע מאטריאל וואס מען האט באדארפט צו בויעם דעם גיגאנטישען שוהל‪.‬‬

‫און אז ר' אהרן וועט ווערען דער רב‪ ,‬וועט ער שיסען צוויי האזלעך מיט איין קויל‪ .‬משה גבאי וועט פליען‪ ,‬און ער וועט‬
‫ווייטער מאכען זיינע טונקעלע געשעפטען אויפן חשבון פון נייעם ביהמ"ד‪.‬‬

‫*‬

‫דוד עקשטיין איז א שררה‪-‬פארחלשטער פארשוין‪ .‬ער האט געוויסט אז אויב ר' זלמן לייב וועט ווערען רב‪ ,‬בלייבט‬
‫זיין‪ ,‬דוד'ס‪ ,‬כח בלויז אין קרית יואל און דאס איז אים ווייט נישט גענוג‪ .‬און ווען מען ליינט זיינע ווערטער ביי די אסיפה‬
‫זעט מען אז ער רעדט דאס מערסטע נישט צו די זאך‪.‬‬

‫אט ליינט א פאראגראף‪ ,‬און לאכט א גוטס‪" :‬מען האט אנגעהויבן פריער צו רעדן וועגן ענין פונעם אינעטרנעט‪ .‬איך‬
‫בין מאמין באמונה שלימה און איך גלייב אז קיינער פון די וועלכע האלטן זיך פאר תלמידים פון רבין זאל זיין געזונט‬
‫און שטארק האבן נישט קיין חלק אין דעם‪ .‬דאס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬דאס איז געקומען פונעם צד פון די‬
‫דרויסענדיגע וועלכע האבן זיך אפגעטיילט פון אונז‪ ,‬און וואס זוכן צו צובערעכן סאטמאר אויף יעדן שטריט און טריט‪,‬‬
‫און האבן שוין א היסטארי פון גיין צו די גוים פון יארן צוריק‪ ,‬דאס איז זיכער בלי שום ספק‪ .‬ווייל איינער וואס האלט‬
‫זיך נאר פאר א שטיקל תלמיד פון רבין זאל זיין געזונט און שטארק וואלט זיך נישט געטרויט‪ ,‬די פינגער וואלטן אים‬
‫אראפגעפאלן בעפאר ער טוט עס‪ .‬איך מיין אז דאס איז איינשטימיג‪ ,‬אזוי מיין איך‪".‬‬

‫אזוי גאר? עס דערמאנט מיך ווען די "חלה דעקלעך" זענען ארום געגאנגען פארקויפען די ברוקליך בריק אז "זיי" )די‬
‫בני יואל( אליין האבען אנגעצינדען דעם "ילד שעשועים"‪ ...‬ווי זאגט ער‪" :‬איך גלייב"‪" ,‬דאס איז זיכער בלי שום ספק"‪,‬‬
‫און ער ענדיגט‪" :‬איך מיין אז דאס איז איינשטימיג‪ ,‬אזוי מיין איך‪ ".‬פון בלי שום ספק‪ ,‬איז געווארען אזוי מיין איך‪...‬‬

‫דאס איז אבער גארנישט קעגען א שפעטערען פארגראף ווי ער שטעלט אראפ ווי ווייט ער געדענקט סאטמאר‪" :‬ברוך‬
‫השם איך געדענק נישט אין די היסטאריע ווילאנג איך בין אין סאטמאר אז עס איז געווען אזא שטארקע פאראייניגונג‬
‫צווישן אונזערע היימישע אידן וואס האלטן זיך אלס מעמבערס אין די קהלה הקדושה‪ ,‬אזא שטאקער פאראייניגונג ווי‬
‫יעצט‪".‬‬

‫איך קען דאס נישט מער אנאליזירען‪ .‬זיצען דא א באנדע פערד און הערען אויס ווי א קאלב פון ערשטען קלאס‬
‫פארציילט היסטאריע און קיינער שרייט נישט "סטאפ דו שוטה"! שוין צען יאר וואס סאטמאר איז צוטיילט; און ווי עס‬
‫האט ווייזט זיך ארויס היינט‪ ,‬נאך צען יאר פון יענעם אסיפה‪ ,‬אז דוד עקשטיין מיט ר' אהרן איז געווארען דער‬
‫קלענערע טייל פון סאטמאר אימעטים‪ ,‬און ער פארציילט גאר אז סאטמאר איז נאך קיינמאל נישט געווען אזוי‬
‫פאראייניגט‪ .‬אבער וואס איר וועט ווייטער ליינען‪ ,‬ווייזט אז ער קען נישט‪ ,‬נישט נאר סאטמאר‪ ,‬נאר אויך ר' אהרןנען‬
‫אויך נישט‪ .‬לאכט ווייטער פון דעם פלאפלערס ווערטער‪:‬‬

‫"וואס אימער עס איז געווען‪ ,‬יעדער איינער ווייסט אז קרית יואל'ער רב האט זיך נישט געזוכט קיין כבוד‪ ,‬דער רבי‬
‫האט געשיקט ר' בערל'ן פאר אפאר חדשים צוריק ער זאל אים פרעגן צי ער וויל אננעמען דעם פאסטן ער זאל ווערן‬
‫רב הצעיר‪ ,‬און ער האט געענטפערט אז ער איז נישט אינטערעסירט‪".‬‬

‫א נייע געשיכטע‪ .‬ביז איצט האט נאך קיינער נישט געהערט די ווערטער פון קיינעם‪ .‬בערל שיסט דאך גאונות‪-‬פראזען‬
‫ביי די ביידע אסיפות און קיין איינמאל קען ער נישט ערווענען אזעלעכע וויכטיגע אינפארמאציע אז עס איז געווען דער‬
‫רבי גאר וואס איז אויפגעקומען מיט דעם "רב הצעיר" פלאן? און אויב עס איז טאקע אזוי געווען‪ ,‬ווערט דאך פיל‬
‫שווערער פילע קשיות אויף אלעם וואס האט זיך אפגעשפילט די לעצטע פאר וואכען‪ .‬מיט וועמענס רעכט האט בערל‬
‫נישט אויסגעפאלגט דעם רבינס רצון? פארוואס האט ער נישט דערמאנט דעם רבין אז דער רבי האט אזוי געוואלט‬
‫שוין אנפאנג ווינטער תשנ"ט?‬

‫אבער דאס קומט נאך אלץ נישט צו‪ ,‬צו דאס וואס דוד פירט אויס אויף ר' אהרן‪" :‬און ער האט געענטפערט אז ער איז‬
‫נישט אינטערעסירט‪".‬‬

‫נאר דאס האט מיר אויסגעפעלט‪ .‬אנא אני בא? וואו הייב איך אן דא אפילו נאר צו טראכטען וואס דער דוד פארציילט‬
‫אונז דא‪ ...‬ר' אהרן איז נישט געווען אינטערעסירט‪ ...‬ווער יא? געדענקט נאך איינער אז עס איז געווען א מעשה מיט‬
‫א משוגענעם בכור וואס איז אריינגעלאפען עפעס א פארטאגס מיט זיין פרוי און פארלאנגט צו ווערען "רב הצעיר"?‬
‫און לאמיר זאגען אז ער האט "געטשענדשד זיין מיינד" און דער בכור איז יא געווארען אינטרעסירט צו ווערען רב‬
‫הצעיר‪ ,‬נו פארוואס האט ער דאס נישט געטאן מיט שכל און געבעטען בערלען צו טאן א שליחות און זאגען פארען‬
‫טאטען אז ער איז יא שוין גרייט אנצונעמען פקודת קדשו? דאס איז איינס‪ .‬צווייטענס‪ ,‬לויט ר' אברהם יושע רעטעק‬
‫וואס זאגט ביי די אסיפה‪" :‬איך זאג אייך דעם אמת איך בין פריער דארט )ביים רבין( געווען‪ ,‬מען קען אלעס פרעגן‪,‬‬
‫ער קען אלעס ענטפערן פולקאם"‪ ,‬איז דאך דער רבי געווען ביי זיך פולקאם‪ ,‬נו פארוואס האט דער רבי "געמאכט‬
‫דעם אנשטעל" ביי די מיטינג בביתו נאוה קודש‪ ,‬חוהמ"פ "כאילו" ער ווייסט נישט פון קיין רב הצעיר ? און פארוואס‬
‫האט נישט בערל דערמאנט דעם רבין דארט בשעת מעשה אז דער רבי האט דאס געוואלט ברענגען מכח אל הפועל‬
‫שוין ווינטער? איבערהויפט איז שווער‪ ,‬אויב האט דאס דער רבי געבעטען פון בערלען‪ ,‬פארוואס איז ר' אהרן נישט‬
‫געגאנגען צו דין תורה מיט א טענה אז דאס איז געווען דעם רבינ'ס רצון און ער האט נאך דערצו עדות בערל‬
‫פרידמאן?‬

‫אין שפעטערדיגען פאראגראף ליינט זיך דוד'ס ווערטער‪" :‬איך האב נאר געוואלט ארויסברענגען אז דער קרית‬
‫יואל'ער רב האט דא נישט געזוכט קיין כבוד‪ ,‬ווער עס ווייסט און ווער עס איז געווען ביי קהל'ס מיטינגען חול המועד‬
‫ווען ער איז געקומען צו קהל און מען האט עס אים אנגעטראגן און ער האט געזאגט‪ :‬איך וויל בלייבן קרית יואל'ער‬
‫רב‪".‬‬

‫א פלא'דיגער דוד עקשטיין‪ .‬פון וועלעכען ר' אהרן רעדט ער דא? פון דעם ר' אהרן דער משוגענער בכור פון‬
‫פארטאגס? פון דעם ר' אהרן וואס טיילט אין זיבעטען ריפ? פון דעם ר' אהרן פון עפרא לפומיה? ווייל פון דעם ר'‬
‫אהרן פון וועם מיר רעדען‪ ,‬רעדט ער זיכער נישט‪ .‬ווייל אויף דעם ר' אהרן שטימט פשוט נישט די ווערטער‪" :‬דער‬
‫קרית יואל'ער רב האט דא נישט געזוכט קיין כבוד‪".‬‬

‫אבער ענדערש ווי זיך צו פלאגען פון וועלעכען ר' אהרן‪ ,‬דוד עקשטיין האט גערעדט‪ ,‬איז מיר פיל ענדערש צו מחליט‬
‫זיין אז דער דוד איז א אפגעריסענער טיפוש וואס איז נישט פאראנטווארטליך פאר כל היוצא מפיו‪ .‬פשוט א‬
‫פלאפלער וואס רעדט אן קיין חשבון און מען האט אים געלאזט פלאפלען ביז ער האט ב"ה געענדיגט‪...‬‬

‫*‬

‫איצט צו יודעלע ווערצבערגער‪ .‬דער יודעלע וויל פשוט בלייבען צוקריגט מיט האלב סאטמאר און איז זיין שלעכטקייט‬
‫מלבש "כאילו" די מחלוקת מיט די בני יואל איז הלכה למשה מסיני‪ .‬א טיפיקעל ארוני וואס מוז זיך קריגען טאג און‬
‫נאכט‪.‬‬

‫אבער איין קשיא מעג זיך פרעגען דעם שמעגעגי יודעלע‪ :‬דאס אז מיט די בני יואל מוז מען בלייבען צוקריגט‬
‫פארשטייט מען אז נאר אזוי איז מען סאטמאר‪ .‬פיין‪ .‬אבער דאס אז ר' אהרן מאכט שלום מיט די "עכטע" שונאים פון‬
‫סאטמאר‪ ,‬די פערזענליכע שונאים פון רביה"ק זי"ע‪ ,‬ווי די קלוזשער און די בעלזאים‪ ,‬איז יא גוט? דאס אז מען איז‬
‫צוקריגט מיט היימישע סאטמארער אידען‪ ,‬דאס אז מען איז צוקריגט מיט רבנים גאונים וצדיקים תלמידים פון‬
‫הייליגען רבין‪ ,‬מוז מען ווייטער אנהאלטען "כאילו" דאס איז סאטמאר‪ ,‬אבער דאס אז ר' אהרן לעבט זיך היינט גאר‬
‫נאנט מיט די וואס האבען גערעדט אויפען רבין זי"ע ברבים‪ ,‬איז יא ערלויבט‪ .‬הער אויס יודעלע‪ :‬ביסט א פאני‬
‫באלאני‪ ,‬און באלאנגסט מיט דיין נארישע שלעכטקייט ביי ר' אהרן טייטלבוים און ביטע בלייב ביי אים און מיר זענען‬
‫מוותר אויף דיין ליינען און אויף דיינע ניגונים און אפילו אויף די "כאילו'ס"‪...‬‬

‫צום שלוס‪ :‬עס איז נישט פארהאן א גרעסערער עילוי נשמה פאר רביה"ק ווי דאס אז סאטמאר האט שלום געמאכט‬
‫מיט זייערע אייגענע ברודער און מיט די אלע רבנים גאונים וצדיקים‪ ,‬און עס איז נישט פארהאן א גרעסערער לעג‬
‫וקלס ווי דאס אז הרה"ח ר' עזריאל גליק ווארפט מען ארויס פון רבינס ביהמ"ד און מיט די קלוזשער מיט די בעלזאים‬
‫איז מען פאניע בראט‪.‬‬

‫און דעריבער איז יענע אסיפה געווען נאריש און זינלאז‪ .‬און דעריבער איז ר' אהרן נישט געווארען דער רב הצעיר‪,‬‬
‫ווייל אז קיינער קיינער מיינט נישט ר' אהרןס טובה‪ ,‬און קיינער מיינט נישט די טובה פון סאטמאר‪ ,‬נאר יעדער מיינט‬
‫אייגענע מאטיווען און אינטערעסען איז שוין נישט קיין ווינדער וויאזוי עס איז געשען וואס עס איז געשען‪.‬‬

‫ע"כ די אנאליזען פון די אסיפה זונטאג אמור תשנ"ט‬

‫די חלוקה אין סאטמאר חלק ג‬

‫שלום עליכם טייערע פארמעגליך חברים‪.‬‬

‫כנוהג בעולם וועל איך זיך קודם פארשטעלן‪ .‬אייגענטליך דאכט זיך אז ס'איז איבריג‪ ,‬דער עולם דא ווייסט שוין ווער‬
‫איך בין‪ .‬פארט פעלט אויס איך זאל זיך נאכאמאל אהערשטעלן ווייל כהיום בין איך שוין נישט א זעלבסט שטענדיגע‬
‫ניק נאר איך שרייב אינטערן שירצל פון פארמעגליך‪.‬‬

‫כל זמן איך בין געזעצן אין די זייט און געליינט די ארטיקלען ‪ -‬אזוי ווי אייך אלע ‪ -‬האב איך פונקט ווי אייך נישט‬
‫געוויסט וויפיל צייט‪ ,‬מיה און פלאג ליגען אין די ארטיקלען‪ .‬כהיום בין איך שוין באקאנט מיט די ביטער שווערע‬
‫ארבעט וואס פעלט זיך אויס פאר יעדן שטיקעלע באזונדער‪.‬‬

‫עס זאל אייך נישט וואונדערן "וואס איז אזוי קאמפלעצירט?" ווייל די תשובה איז פשוט‪ :‬עס איז שווער צו באשרייבן‬
‫פארלאפענע היסטאריע אויף א אופן וואס יעדעס ווארט זאל זיין אקוראט ‪ 100%‬איינשטימיג מיטן פאקטישן מציאות‪.‬‬
‫מיר קענען שרייבן גאנצע בענדער אין געציילטע וואכן‪ .‬סך הכל רעדט מען נישט פון א ווייטע פארגאנגענהייט‪ .‬נאר‬
‫וואס דען? ווען מיר שרייבן‪ ,‬מאכן מיר זיכער אז די מציאות איז טאקע פונקט אזוי געווען און נישט סתם זכרונות וואס‬
‫דאכט זיך פאר דעם אדער יענעם‪ .‬מיר גייען נאך יעדעס שטיקל אינפארמאציע עד הסוף‪.‬‬

‫איך וועל צוגיין תיכף צום פינטל‪ .‬פארמעגליך האט באשריבן אינם חלק א‪ .‬מער ווייניגער וואס עס האט זיך אפגעטון‬
‫פון ווען ר' אהרן עלה לגדולה ביז פסח תשנ"ט‪ .‬אין חלק ב' האט ער באשריבן מער ווייניגער דעם יו"ט פסח תשנ"ט‬
‫און די אסיפת הקהלה וואס האט נאכגעפאלגט אום פרשת אמור יענעם יאר‪ .‬עס פעלט זיך נאך אויס צוריק צוגיין צום‬
‫יו"ט זעלבסט און אויך צו די פאסירונגען וואס זענען פארגעקומען צווישן פסח און די קהל'ס אסיפה אום פרשת אמור‪.‬‬
‫ועוד חזון למועד אי"ה דורך פארמעגליך אדער דורך באדאפעסט‪ .‬מיר וועלן אייך נישט לאזן אינדערמיט‪.‬‬

‫יעצט אין די צייט וואס פארמעגליך גיבט זיך אפ מיט די סידור קידושין שפיל‪ ,‬נעם איך )באדאפעסט( דעם פעדער אין‬
‫די האנט און טאנץ צוריק צום פריערדיגן היסטאריע‪ .‬איך וועל נישט צוריק גיין צו די פונקטליכע זמנים ווי פארמעגליך‬
‫איז געבליבן שטיין נאר איך וועל אנהייבן ביי אביסל א שפעטערע זמן )איר וועט אינם המשך פארשטיין פארוואס(‪.‬‬

‫איך וועל זיך איצטער יא צוריק קערן צום פסח נ"ט וואס באלאנגט באמת אינם חלק ב ווייל עס איז וויכטיג דורכצוגיין‬
‫די אינפארמאציע און פארלאפענע פאסירונגען וואס זענען נויטיג צום וויסן איידער מיר רירן צו די היסטאריע וואס‬
‫באלאנגט אין חלק ג‬

‫ווי באקאנט האט זיך די חלוקה אין סאטמאר נישט אנגעהויבן במשך דעם זומער און אויך נישט פסח‪ .‬סך הכל איז‬
‫די חלוקה געווען א לאנגזאמער פראצעדור וואס האט זיך אנגעהויבן צווישן די אנהייב און מיטעלע נ' יארן‪ .‬עס האט‬
‫זיך נאר אנגעהויבן ארויסשליין אין פאבליק אום חודש אדר תשנ"ט‪.‬‬

‫מיר וועלן אייך אין דעם סעריע – פונקט ווי אין די פריערדיגע ‪ -‬אויך אריינפירן צו פרטים וואס איר האט אפילו‬
‫דעמאלט'ס נישט מיטגעהאלטן )בעיקר ווייל א גרויס חלק פון וואס מיר גייען באשרייבן האט זיך אפגעשפילט במשך‬
‫דעם זומער ווען דער עולם איז צופארן אין די קעמפס ממילא זענען די פרטים נישט אלעמאל אנגעקומען צו די אויערן‬
‫פונם ברייטן ציבור‪ .‬דערמאנונג‪ :‬מיר האבן נאך דאמאלטס נישט פארמאגט קיין פארמעגליך‪ (...‬די פרטים וואס מיר‬
‫וועלן אייך אויפדעקן וועלן ווערן באשטעטיגט דורך סיי ווער עס האט זיך געפינען בשעת מעשה‪ ,‬אריינגערעכנט די‬
‫אהרוינים זעלבסט‪ ,‬זיי לייקענען נישט די אלע מעשים‪ ,‬זיי שפירן זיך גאר בא'גדול'ט פארן לוחם זיין למען כבודו פון ר'‬
‫אהרן וועלכע איז אין זייערע אויגן שוין דאן געווען בעל הבית איבער גאנץ סאטמאר אזאש זיינע גלילות זענען‬
‫געגאנגען נישט נאר קיין וואדבארי נאר ביז‪ ...‬פארשטייט זיך אז געוויסע פרטים האבן זיך אפגעשפילט ווייט פון די‬
‫אויגן פונם ציבור‪ ,‬פארט האבן מיר מצליח געווען צו באשטעטיגן די פרטים בעיקר דורך טעיפ'ס און דאקומענטן‪.‬‬
‫מיר וועלן יצעט אויפן שפיץ גאפל בארירן די היסטאריע פון פסח און מיר וועלן צולייגן אפאר נקודות וואס פארמעגליך‬
‫האט נישט ארויסגעברענגט כל צרכו‪ .‬דערנאך וועלן מיר אויך נאר אויפן שפיץ גאפל דורכגיין די היסטאריע וועלכע‬
‫וועט אי"ה ערשיינען אין חלק ב' וועלכע ווערט יעצט געשריבן‪ .‬דא וועלן מיר אריבערטאנצן צו חלק ג'‪ ,‬און אין א‬
‫שפעטערע געלגענהייט וועלן מיר משלים זיין חלק ב'‪.‬‬

‫השתלשלות – ר' אהרן ארבעט שווער )מיט גרויס הצלחה( צו פארדינען ווי מער שונאים‬

‫ר' אהרן דינט אלס קרית יואל'ער רב און אלס שטעקן און שמוציגע מויל קעגן אלע "מחוצפים" )פאלטישאנער רב‪,‬‬

‫גאב"ד קאשוי‪ ,‬אדמו"ר מוויזינץ‪ ,‬גאב"ד קאלסבורג וכו'( ווען עס פעלט אויס איינעם אריינצופליקן "אין זיבעטן ריפ" איז‬

‫ר' אהרן דער וואס טוט דאס‪ ,‬עס זעט נישט בכלל נישט אויס אז ער טוט דאס כאילו כפאו שד‪ ,‬נאר אדרבה מיט א‬

‫פרייליך געמיט און מיטן פולסטן אימפעט‪ .‬אויפן גאס הייסט דאס אז ר' אהרן איז לוחם פארן טאטע'נס כבוד )ער‬

‫מאכט דאס אזוי גוט‪ ,‬אזאש בעסער ווי דער טאטע אליינס(‪ .‬ער צורייסט זיך יעדן טאג מיט פרישע מענטשן און יעדע‬

‫שטיק צייט מיט גאנצעטע קהילות‪ ,‬איין טאג איז דאס וויזינץ מאנסי און א צווייטע טאג איז דאס א בי"ד וואס האט‬

‫גע'פסק'נט א דין תורה שלא לרוחו‪.‬‬

‫רוב סאטמאר'ער ציבור גייט מיט מיט ר' אהרן'ס אנשיקענישן‪ ,‬די וואס פרעגן קשיות ווערן באטיטלט מתנגדים פון‪...‬‬

‫"רבי'ן"‪ .‬און הייבן אן ווערן גע'רודפ'ט‪ ,‬יעדער וואס ווערט גע'רודפ'ט באקומט א שווער הארץ אויף ר' אהרן‪ ,‬ר' אהרן‬

‫איז א געוואלדיגער מתמיד במשך אסאך יארן אין בויען פרישע שונאים‪ .‬עס איז שווער געווען פאר אונז חסידים צו‬

‫שלינגען אט דעם ביטערן פיל פון זיך צורייסן יעדן טאג מיט א צווייטע פערזענליכקייט‪ .‬אסאך סאטמארע חסידים‬

‫דרייען זיך ביי די אויבן דערמאנט רבנים וכדו' און יעצט לכבוד ר' אהרן'ס אנשיקענישן דארפן זיי מחליט זיין "מיט אים‬

‫אדער מיט מיר"‪ .‬די מצב איז נישט בא'טעמ'ט‪ ,‬ווער רעדט נאך אויב האסטו מחליט געווען אז די ווילסט נאך אלס גיין‬

‫הערן מאנטיווידעא רב'ס שלוש סעודה תורה און דערנאך קומען קיין ראדני? זיי גרייט צו "פארלירן" דיין טלית ותפילין‬

‫אדער וועש אין מקוה‪ .‬רוב ציבור הערט זיך צו צום רבי'נס דעה און שאקלן זיך בלית ברירה אפ פון מאנטיווידעא )מיר‬

‫שרייבן מאנטיווידעא נאר אלס דוגמא‪ ,‬די זעלבע איז געווען מיט סאלקא און מיט קאלוסבורג וכו'(‪.‬‬

‫פארן ציבור בלייבט איין ברירה‪ ,‬שלינגן און שווייגן‪ .‬דערווייל בויט זיך ר' אהרן זיין צוקנפטיגע מליחה )הכוונה‬

‫למלוכה‪ (...‬דער עולם פארשטייט אז קיין ברירה איז נישט דא‪ ,‬אויב וויל מען זיך אנגעהערן צו די סאטמארע קהלה‬
 ‫דארף מען זיך מכניע זיין פאר ר' אהרן'ס אנשיקענישן‪ .‬די בילד ווערט קלארער ווען הייסע חסידים פון רבי'ן ווערן‬

‫גע'רודפ'ט פארן חוצפה פון רעדן קעגן ר' אהרן אדער שמייכלען ווען א צווייטער רעדט פון אים‪ ... ,‬איי איך וואוין אין‬

‫וו"ב איך בין נישט אינטער די שליטה פון ר' אהרן'ס מאנרא קהלה?! איי ווען איך רעדט קעגן בעריש מייזליש לאכט‬

‫דער גאנצער עולם מיט מיט מיר?! און ווען איך רעדט קעגן ר' דוד מייזליש אדער ר' חיים יושע איז קיינער נישט גרייט‬

‫מיר צו בייסן‪ ...‬אבער קעגן ר' אהרן?! דאס זאלסטו נישט וואגן! לאמיר דאס מאכן בקיצור‪ ,‬אויב האט מען געמאכט א‬

‫וויץ אויף חשבון פון סיי וועם נישט קיין נפק"מ וועלכע – פון די קינדער פון ברך משה'ס האט יעדער געשוויגן )אדער‬

‫געלאכט( אויב האט מען געמאכט א וויץ אויפן חשבון פון ר' אהרן האסטו געדארפט זיין גרייט אריינצוהייבן מכות‬

‫רצח‪ .‬דאס האט אזוי אנגעהאלטן פון די מיטעלע נ' יארן ביז פסח תשנ"ט‪.‬‬

‫איחוד ווארט אויפן ווינק אנצוהייבן די אינוואזיע‬

‫ר' אהרן מיט זיינע יוצעים הייבן אן א מאסיווער אינוואזיע אינערהאלב די קהלה און א פוטש קעגן דעם רבי'ן‪ .‬די‬

‫אינוואזיע איז געווען געפלאנט דורך דעם כבוד הינגעריגער ר' אהרן ‪ -‬מיט א ענגע צאל יועצים און ארקעסטרירט‬

‫דורך א ארגאניזאציע וואס האט זיך גערופן "איחוד התלמידים"‪ .‬פארמעגליך האט שוין באשריבן דעם "איחוד"‬

‫דעריבער וועלן מיר דאס נישט איבער'חזר'ן דא‪ ,‬מיר וועלן נאר צולייגן די נקודות וואס ער האט נישט באשריבן‪ .‬איחוד‬

‫התלמידים‪ ,‬כשמו כן הוא איז געווען א ארגאניזאציע וואס האט אריינגענומען רוב מנין ורוב בנין פון די יוצאי תלמידי‬

‫המתיבתא בקרית יואל‪ ,‬עס איז אליינס פארשטענדליך אז עס איז געווען איינגעטיילט אין חבורות לויט די יארגענג‪,‬‬

‫אויך איז פארשטענדליך אז רוב מנין ובנין האבן בימים ההם געלערענט אין מתיבתא‪) ,‬אין די גוטע יארן האט זיך די‬

‫מתיבתא געציילט קרוב צו ‪ 800‬בחורים הפנים אזוי פיל זענען געווען רעגיסטרירט דארט(‪ ,‬ווער עס האט זיך נישט‬

‫צוגעשטעלט צו איחוד איז אוטאמאטיש געבליבן אן חברים‪ .‬איחוד איז געווען גענצליך אינטערגעווארפן אינטער ר'‬

‫אהרן לכבוד דעם וואס איחוד איז א ארגאניזאציע פאר די יוצאי ישיבה און ר' אהרן איז דארט געווען ראש ישיבה‪ .‬עס‬

‫איז אויך פארשטענדליך אז איחוד איז באשטאנען פון לויטער "אינגעלייט" און געפירט דורך "אינגעלייט" ווייל איחוד‬

‫האט אריינגענועמן אין זיך נאר אינגעלייט יוצאים פון ישיבה פון די פארגאנגענע פאר יאר‪ .‬מיר זענען מדגיש‬

‫"אינגעלייט" ארויסצורברענגען די נקודה אז עס איז נישט געווען אינם גאנצן איחוד אפילו נאר איין עלטערער‬

‫באזעסענר מענטש‪ ,‬אדער אפילו נאר א מיטליעריגער בעל הבית איז אויך נישט געווען צו טרעפן דארט‪ ,‬אלס נאר‬

‫לויטער אינגעלייט‪.‬‬
 ‫אין דעם טאג וואס איחוד האט זיך דערזען אלס א ארגאניזאציע וואס נעמט אריין כמעט אלע אינגעלייט פון די ‪18‬‬

‫יאר ביז צו די ‪ 30‬וואס דאס האט געמיינט בערך ‪ 35-40%‬פון סאטמארע מעמבער'ס‪ .‬האבן די ארגאניזיער געשפירט‬

‫אז זיי האבן דעם כוח צו מאכן אייגענע החלטות אין קהלות סאטמאר אן די טובות און הסכמות פון די הנהלת‬

‫הקהלה‪ ,‬ואדרבה‪ ,‬קהל דארף גאר אנקומען צו זיי! עס איז אבסורד ווען מען טראכט אריין אז קהל יטב לב אין וו"ב‬

‫זאל זיך נישט קענען רירן און די גוטהייסונג פון ר' אהרן ווייל קהל איז מאכטלאז קעגן איחוד‪ .‬אמת אז ר' אהרן איז‬

‫רב אין קרית יואל און נישט אין וו"ב אבער רוב וויליאמסבורגע אינגעלייט – אפגעזען וואס זייער פערזענליכע מיינונג‬

‫איבער ר' אהרן איז ‪ -‬זענען פארבינדן מיטן איחוד‪.‬‬

‫איחוד האט געהאט נאר איין פראבלעם‪ ,‬זיי זענען טאקע געווען א מאכטפולע ארגאניזאציע אבער אן קיין ברעקל‬

‫אמת'ע כוח‪ ,‬בסך הכל איז דאס באשטאנען פון אינגעלייט וואס האבן נישט געהאט קיין באזונדערע פארטרעטער אין‬

‫קהל‪ ,‬פארט אזוי ווי עס איז געווארן קלאר אז איחוד שטייט אויף פעסטע יסודות האבן די פירער מחליט געווען אז עס‬

‫איז צייט פאראויס צו ריקן אירע צילן‪ .‬איחוד האט געהאט צוויי צילן‪.‬‬

‫איחוד שטעלט אוועק אירע צילן‬

‫איינס‪ ,‬איבערצונעמען סאטמאר און פארמאגן דעם אמת'ן כח אויף קהל יטב לב ד'סאטמאר‪ .‬צוויי‪ ,‬קרוינען דעם ראש‬

‫ישיבה און קרית יואל'ער רב אלס "רב הצעיר" איבער אלע חסידי סאטמאר בכל מקומות מושבותיהם די בכל אתר‬

‫ואתר‪ .‬ביידע צילן זענען געווען שווער דורכצוברעכן‪ .‬איבערנעמען די מאכט אין סאטמאר האט געהאט א פראבלעם‬

‫אז אין גאנץ איחוד איז נישט דא קיין איין אינגערמאן וואס געפינט זיך אין די בעל בית'ישע יארן צו קענען אריינגיין אין‬

‫קהל‪.‬‬

‫און די צווייטע ציל פון קרוינען ר' אהרן אלס רב הצעיר‪ .‬האט געהאט צוויי פראבלעמען‪ .‬איינס‪ ,‬דער רבי איז נישט‬

‫מסכים )אזוי ווי איר וועט שפעטער זען די עדות פון בערל פריעדמאן( און די צווייטע פראבלעם דער ר' אהרן האט‬

‫"טויזענטער" שונאים‪) .‬פרעגט היינט א אהרויני‪ :‬אויב איז אזוי ווי איר פארקויפט אז ר' זלמן לייב האט נישט קיין‬

‫מענטשן‪ ,‬ווער זענען די טויזענטער וואס קלעבן צו אים? ווער זענען די עלטערן פון די ‪ 700‬בחורים אין זיין ישיבה‬
‫גדולה? וועט דער חלה דעקל ענטפערן‪ ...‬עה‪ ,‬זיי זענען נישט קיין חסידים זיי זענען נאר שונאים פון רבי'ן‪ ...‬דער חכם‬

‫וועט בלייבן מיטן צינג אינדרויסן ווען איר וועט אים פרעגן‪ :‬ווי אזוי איז איין מענטש אליינס "מצליח" צו האבן אזוי פיל‬

‫טויזענטער שונאים??? א קליגער אהרויני וועט ענטפערן‪ :‬דאס איז אלעס שנאת עם הארץ לת"ח‪ ...‬די טויזענטער‬

‫קענען פשוט נישט דערליידן דעם רבי'נס מוסר און ערליכקייט‪ ...‬און זיי פארנעמען נישט זיין מוסר און זיין פאדערן‬

‫שיעורים ערב ובוקר‪ ...‬אויב וועט איר פרעגן דעם קליגן וואס איז פשט פון די אלע "תלמידי חכמים" וואס שניידן די‬

‫בערד‪ ,‬סרוכען פון פערפיום‪ ,‬בחורים וואס האבן אינטערנעט אין ישיבה וכו' )אזוי ווי איר וועט זיך שפעטער אינם‬

‫ארטיקל אליינס איבערצייגן מפיו פון ר' אהרן בכבודו ובעצמו(‪ .‬און זענען די גרעסטע שלעגער פאר ר' אהרן'ס כבוד‪...‬‬

‫ווי איז זייער שנאת ע"ה נעלם געווארן? צו אזא "קאמפליצירטע שאלה דארף מען שוין האבן א מוח וואשער ווי‬

‫שמואל ווידער אדער א בעל מנסך‪) ...‬הכוונה לנוסח( ווי לישע הארעוויץ צו פארענטפערן‪.‬‬

‫איחוד האט זיך נישט דערשראקן פון די פראבלעמען‪ ,‬זיי האבן איינגעשפאנט דעם אלטן בערל פריעדמאן און‬

‫געהאפט אז ער וועט זיי ברענגען די געוואונטשענע רעזולטאטן די איחוד חיות האבן איינגעשפאנט בערל פריעדמאן‬

‫מיטן אים איבערשרעקן אז ר' אהרן גייט סיי ווי ווערן רבי איבער גאנץ סאטמאר )עס איז נישט געווען שווער‬

‫איינצורעדן אזא זאך ווייל דעמאלט'ס האט דאס ביי יעדעם טאקע אזוי אויסגעזען‪ .‬ר' אהרן איז דאן געווען ברומו של‬

‫עולם(‪ .‬אויב וועסטו זיך צושטעלן – האבן זיי געווארנט פאר בערעלען – בלייבסטו ראש הקהל די בלייבסט ביים‬

‫רעדל און ביים שיסל‪ ,‬אויב וועסטו זיך נישט צושטעלן וועלן מיר טרעפן א צווייטן אויף דיין פאלץ‪.‬‬

‫די צילן זענען אוועק געשטעלט געווארן זייער קלאר‪ .‬א( זיך אריינריקן און איבערנעמען קהל‪ ,‬דאס וועט זיי געבן די‬

‫אפיציעלע כח אינערהאלב די קהלה און פון דארט ביזן איבערגעבן די קהלה פאר ר' אהרן איז א קאצן שפרינג‪ .‬ב(‬

‫ארויסריקן פון רבי'נס שטוב די אלטע גבאים‪ ,‬און שטעלן "אייגענע"‪ ,‬דאס וועט זיי העלפן באקומען א הסכמה פון רבי'ן‬

‫אויף ר' אהרן'ס רב הצעיר'שאפט‪.‬‬

‫עס איז זעלבסט פארשטענדליך אז אנצוקועמן צו די צילן איז נישט געווען מעגליך "בדרכי נועם"‪ ,‬עס איז געועון א‬

‫כורך המציאות צוצוקומען צו אלימות‪ .‬עס האט זיך אנגעהויבן מיט א קול דממה דקה און איז כסדר געווארן העכער‪.‬‬

‫אנגעהויבן האט זיך דאס מיט פארשפרייטן פון מויל צו אויער שרעקליכע מעשיות ווי דער הויפט גבאי – משה גבאי‬

‫רודפ'ט נעבעך דעם "רב" )אין איחוד האט יעדער גערופן ר' אהרן – רב‪ ,‬אפילו אינגעלייט וואס האבן געוואוינט אין‬

‫וו"ב אדער ב"פ‪ ,‬לדוגמא בעריש מייזיליש איז אפיציעל באטיטלט געווארן ביים זיך אין ביהמ"ד אלס "בעריש‬

‫מייזליש"‪ ,‬רב האט געמיינט ר' אהרן(‪.‬‬

‫עס איז אבער געווען א פלא‪ ,‬דער עולם האט נישט געוואלט גלייבן די שמועות ווייל יעדער זעט אין ביהמ"ד ווי משה‬

‫גבאי מיט ר' אהרן פארברענגען כסדר שעות ארוכות מיט פריינטליכע שמועס'ן‪ .‬פארט האבן די שמועות באקומען‬

‫פליגלען און די אפיציעלע ווערסיע איז געווען אז משה "טענה'ט" זיך מיטן רב וועגן איחוד לאומי געלט )איחוד לאומי‬

‫איז א באזונדערע פרשה פאר זיך‪ ,‬מיר וועלן דאס באשרייבן אין א צווייטע געלעגענהייט(‪ .‬בקיצור משה איז א מחוצף‬

‫פארן רב וכו'‪ .‬ווען די שמועות זענען שוין געווען שטארק האבן די איחוד חברה זיך גענועמן ריקן א טריט ווייטער און‬

‫מסביר געווען פאר ר' אהרן אז לטובתו איז גוט ער זאל נישט שמועסן מיט משה ברבים‪ .‬ר' אהרן האט טאקע‬

‫אויפגעהערט די שמועס'ן מיטן גבאי און ווען דער גבאי איז צוגעקומען צו אים האט ער זיך ארויסגעדרייט אז ער קען‬

‫נישט יעצט רעדן‪ ,‬אבער בעיקר האבן זיי משכנע געווען דעם ציבור אז ר' אהרן איז נישט אויף איין זייט מיט משה‬

‫גבאי‪ ,‬ווייל דער איד האט געדעקט די בר מצוה אין ירושלים שבט תשנ"ט וואס דאס איז א סימן אז ר' אהרן איז נישט‬

‫דער מושל במליכה אויף די גאנצע וועלט‪ ,‬און דער צווייטער איז געווען די פראטעסט אדר תשנ"ט ווי סאיז שוין געווען‬

‫באריכטעט ביידע באריכות און אונזער פארמעגליך ארטיקל חלק א'‪.‬‬

‫נאך די פראטעסט סוף אדר תשנ"ט‪ ,‬ווי מען האט אריינגעלייגט אין איד א קול קורא מיט חתימות פון קאשויער רב און‬

‫מאנטיווידעא רב‪ ,‬וואס די איחוד פירערס מיט דעם יועץ פרטי בראש האבן אפיציעל ערקלערט קריג אויף דער איד און‬

‫אויף משה גבאי‪ ,‬זיי האבן שוין געוויזן אז משה גבאי איז א שונא פאר'ן רב‪ ,‬האבן די איחוד פירערס באשלאסן‬

‫איבערצונעמען די מאכט פון סאטמאר‪ ,‬דורך פארלנאגן וואלן אין קהל יטב לב אין וויליאמסבורג‪ ,‬און די איחוד וועט‬

‫ארויסשטעלן א ליסטע וואס זיי קאנטראלירן און אזויווי זיי האבן דאך א שטארקע מערהייט פון די אינגעלייט‪ ,‬און די‬

‫אלע זענען די היציגע וואס וועלן קומען אין די מאסן צו די וואלן וועלן זיי איבערנעמן די לייצעס פון קהל‪ ,‬און אזוי וועלן‬

‫זיי שוין זיין אין קאנטראל פון גאנץ סאטמאר‪,‬‬

‫זיי האבן פארפירט ביז סאיז געלונגען צו ברענגן א באשלוס אין קהל צו מאכן וואלן חול המועד פסח‪ ,‬און פארשטייט‬

‫זיך איחוד האט אנגהויבן מיט זייער ליסטע‪ ,‬זיי האבן אויפגעזוכט די מערסטע מוחות קטנים וואס סאטמאר האט‬

‫פארמאגט‪ ,‬און אלע שווענץ פון ר' אהרן‪ ,‬און זיי ארויפגעלייגט אויף זייער ליסט‪ ,‬זיי האבן געהאט א פראבלעם אז די‬

‫שטאטוטן זאגט אז מען דארף זיין איבער די פערציג צו דינען אין פארשטאנד‪ ,‬האבן זיי אפירגעזיכט אפאר עלטערע‬

‫שווענצלעך און ארויפגעלייגט אויפן פארשטאנד ליסט‪ ,‬און גענומען צו די מערכה פון די בחירות‪ ,‬מען האט קאמפיינט‬

‫אפען אז דער ליסטע פון קהל וועט אויסרייסן אלע מחוצפים‪ ,‬די אלע וואס שמייכלן פון דעם רב'ס דרשות‪ ,‬אלע וואס‬

‫זעען נישט דעם רב'ס פקחות און שארפקייט‪ ,‬אלע איינגעשטעלטע וואס קומען נישט צו די איחוד שבתים און מוצאי‬

‫שבת‪ ,‬די זענען דאך אלע מתנגדים שונאים ווערמיג וכדו'‪ ,‬אגב די צוואנציג יאר פון ל"ט ביז נ"ט האט מען קיינמאל‬

‫נישט גהאלטן חשבון ווער פון די איינגעשטעלטע מלמדים מגידי שיעור וכדו' וואס קומען צום טיש‪ ,‬אדער דאווענען‬

‫אמאל בכלל אין גרויסן בית מדרש‪ ,‬סאטמאר אין וויליאמסבורג איז באמת געווען דעמקראטיש אויפן ליבערלסטן‬

‫פארנעם וואס שייך‪ ,‬אבער מיט די נייע ווערשאפט פון איחוד וועט דאס אלעס קומען צו אן ענדע‪ ,‬סאטמאר וועט נישט‬

‫בלייבן אינטערשטעליג פון סקווירא אדער בעלזא דעם רב'ס שוואגערס‪ ,‬ווער עס וועט פוגם זיין במלכות אפי'‬

‫במחשבה‪ ,‬וועט נענש ווערן אויפן פלאץ‪ ,‬סוועט ווערן סדר אלע איינגעשטעלטע וועלן קומען אין די רייע צו תפלות‬

‫טישן דרשות הקפות באגלייטן און וואס נישט‪,‬‬

‫ערב בדיקת חמץ ערשיינט א צעטל אויף די ווענט פון ראדני בית המדרש אז די בחירות איז אפגעלייגט‪ ,‬און וועט‬

‫נישט פארקומען דעם חול המועד פסח‪ ,‬דאס איז שוין געווען דער לעצטע טראפן אויל אויף די פייער פון די אינגלעך‪,‬‬

‫עס האט בלויז געפעלט א מעטש וואס זאל אנצינדן דעם פאלווער‪ ,‬און עס זאל אויפרייסן ווי א וואלקענע‪,‬‬

‫שבת חול המועד פסח אינדערפרי אין שטובל פון רבי'ן ביים בית מדרש‪ ,‬גייט צו ר' יעקב שמשון גאלד פון די‬

‫מקורבים פון רבי'ן צו ר' אהרן און פרעגט אים היתכן זיינע מענטשן רודפ'ן שמשון'ס זון ר' חיים יושע גלאד וואס‬

‫לערנט מיט בחורים אין די מתיבתא‪ ,‬און מען רודפ'ט אים שרעקליך‪ ,‬דא האט ר' אהרן זיך ארויסגוויזן זיין סבלנות אין‬

‫האט אנגעהויבן גיסן פעך אין שוועבל אויף ר' יעקב שמשון‪ ,‬די ביזט א צווייטער יענקל ברוך‪ ,‬און איך וויל מיט דיר‬

‫נישט רעדן‪ ,‬ער האט זיך ארויפגעלייגט ביידע הענט אויף די אויערן און געמאכט קולי קולות‪ ,‬די ביזט א שיגץ א מנובל‬

‫וכו' ר' יעקב שמשון האט אוועקגוואקט אין אים געלאזט מיטן אפען מויל שרייען‪ ,‬אבער דא האט יעדער געזען אז דער‬

‫ר' אהרן איז שוין גרייט מיט די מלחמה אין גייט עמטליך ערקלערן קריג אויף משה גבאי אין אלע שטוב מענטשן פון‬
 ‫טאטן‪,‬‬

‫נעקסט‪,‬‬

‫די אינוואזיע הייב זיך אן‬

‫די נעקסטע טריט איז געווען אום שבת חוה"מ דעם דריטן טאג יו"ט האט ר' חיים הערש ליימזידער געקויפט א עליה‬

‫פאר ר' יעקב שמשון גאלד‪ .‬בשעת ר' יעקב שמשון איז ארויף אויפן באלעמער האט ר' אהרן געווינקן מיט די אויגן אז‬

‫דאס מיינט מען מיך צו טשעפן‪ ,‬קיין סאך האט נישט געפלעט‪ ,‬און ווען ר' שמשון האט ארפגעוואקט פון באלעמער‬

‫האט מאטעס דייטש דער יועץ פרטי אנגעדרייט א שוואכלינג און יענער האט אנגעהויבן ציצקענען‪ ,‬און פון די‬

‫ציצקענען איז געווארן שישקענען און פון די שישקענען איז געווארן קולות וברקים‪ ,‬ביז מען האט אים אראפגעשלעפט‬

‫דעם טלית אויף דער ערד‪ ,‬און מען האט זיך גענומען צו די מלאכה מען האט הייבט אן טיילן מכות‪ ,‬אבער דא האט ר'‬

‫ליפא דעם רבי'ן זון זיך אויפגעשטעלט ויהס און האט שטול געמאכט דאס בית מדרש‪ ,‬און געזאגט אז דא ווערט‬

‫אנגעפירט א פוטש פון מתתי' דייטש און סזאל שוין זיין שטול‪ .‬דאס האט בשעתו אפגעשטעלט די רידערייען פאר א‬

‫אפענע ספר תורה בשעת די רבי געפינט זיך דארט‪ .‬דער רבי האט זיך אויסגעדרייט אין געפרעגט דעם‬

‫דעמאלסדיגער אנטווערפענער רב ר' מענדל וואס האט עולה געווען רביעי און געפרעגט וואס גייט פאר האט ער‬

‫געזאגט אז איינער האט עפעס טענות אויף יעקב שמשון‪ ,‬האט דער רבי געפרעגט און ווער איז מתתי דייטש זאגט‬

‫ער דאס ווייס איך נישט‪ .‬די אפיציעלע תירוץ פאר די רידעריי איז געווען א פרשה פון עפל סדר א מעשה וואס איז‬

‫נישט געשטויגן און נישט געפלויגן‪ ,‬בקיצור איז די מעשה אז פסח ביינאכט ביים סדר האט ר' אהרן זיך אנגערופן נאך‬

‫קידוש אז דער מאסט איז נישט פריש און האט א טעם פון עפל סיידער‪ .‬די איחוד חברה האבן דאס גוט אויסגעניצט‬

‫פאר זייערע צוועקן )עד היום הזה זענען דא וואס זאגן אז די אנשטעל כאילו איינער האט אים אפגעטון און געלייגט‬

‫עפל סדר איז נישט מער ווי די שטיקל וואס די דייטשן ימ"ש האבן געטון ביי די פוילישע גרעניץ אנצוהייבן די אינוואזיע‬

‫קעגן פוילן וד"ל‪ .‬עכ"פ מיר קענען נישט באשטעטיגן די ווארהייט פון די מעשה ווייל "קיינער" האט נישט פארזיכט די‬

‫מאסט נאכדעם וואס ער האט דערקלערט אז ס'איז עפל סדר און לויט די הויז בחורים האט די מאסט ר' אהרן'ס‬

‫חברה אליין גענומען פון פריזידער( דאס האט געדארפט זיין די אפיציעלע אנהייב פון די אינוואזיע אויפן רבי'נס הויז‪,‬‬

‫דורכן פראבירן ארויס צו רודפ'ן די "אלטע" בני בית‪.‬‬

‫שבת נאכמיטאג האט ר' אהרן געשפירט אז ער האט איבערגעצויגן דעם שטריקל האט ער געשיקט זיין זון ר' מענדל‬

‫זאל גיין רעדן צו משה גבאי אז ער האט נישט געהאט דערמיט גארנישט און ער וויל נישט קיין איבערקערנישן‪ ,‬האט‬

‫אים משה געהייסן איבערגעבן פאר'ן טאטען אז ער זאל זיך אויפשטעלן ברבים און זאגן אז מען זאל נישט מאכן‬

‫איבערקערנישן‪ ,‬ר' אהרן האט טאקע אויסגעפאלגט און האט שבת נאך שלש סעודות פאר'ן בענטשן זיך‬

‫אויפגעשטעלט און געזאגט דברי מחאה אז מען האט מבזה געווען א חשובער איד א בנן של קדושים פאר די ספר‬

‫תורה און האט שטארק פארדאמט די מעשים‪ ,‬אבער תיכף נאך מעריב האט ער גרופן עמערזשענסי מיטינג וואס מען‬

‫טוט ווייטער‪ ,‬ווייל ער האט געשפירט אז משה גייט נישט זיצן מיט פארלייגטע הענט און וועט נעמען שריט אין די‬

‫נעקסטע פאר טעג צו מאכן סדר אויף זיין וועג‪ ,‬לויט געוויסע קוועלער האט יענער מוצ"ש ר' אליעזר קעסטנבוים‬

‫געזאגט פאר ר' מענדל אז ביז ‪ 24‬שעה וועט זיין א רב אין וויליאמסבורג‪ ,‬וואס דאס האט געברענגט דערצו אז ר'‬

‫אהרן מיט רביצין סאשע זענען אריינגעלאפן פארטאגס אפווארטן דעם רבי'ן און פארלאנגן דאס ירושה בחייו‪,‬‬

‫יעצט נאכדעם וואס איחוד האט זיך איבערצייגט אז זיי האבן א כח און זענען מסוגל איבערצוקערן דאס ביהמ"ד אן‬

‫קיין אפהאלט איז געווען צייט זיך צו ריקן פאראויס צום ציל‪ ,‬דהיינו איבערנעמען די לייצעס אין קהל‪ .‬ובין כך ובין כך‬

‫וועט מען זיך שוין מסדר זיין מיט די "אלטע" שטוב מענטשן‪.‬‬

‫דעם זעלב זונטאג חול המועד האט בערל פריעדמאן ‪ -‬וועלכער דינט אלס איינער פון די צוויי ראשי קהלה – גערופן א‬

‫אסיפה פון די קהלה ווי ער האט כלומר'שט געוואלט אפשטעלן די רידערייען אין ביהמ"ד‪ ,‬דער בערל וואס איז געווען‬

‫פיין באקאנט מיט אט דעם "איחוד" האט במשך דעם גאנצן אסיפה געדרייט א קאפ און פארוואסערט אלעס כאילו די‬

‫רידערייען זענען נישט מער ווי עטליכע יחידים‪,‬‬

‫ר' בנימין הירש פראבירט צו שטעלן דעם אלטן בערעלען אין פאלץ און פארציילט אים די "סוד" אז עס איז דא א‬

‫ארגאניזאציע וואס שטייט אינטער דעם‪ ,‬און אז געוויסע קהל'ס לייט וואס געפינען זיך יעצט דא ביי דעם איספה זענען‬

‫געווען פארמישט אין פלאנען פון פאראויס דעם איבערקערעניש‪) ...‬ר' בנימין האט נאך דאן נישט געוויסט אז די‬

‫קהל'ס לייט וואס שטייען אינטערן איחוד איז טאקע דער בערל בכבודו ובעצמו‪ .‬דערמאנט אייך דאס נישט די מעשה‬
 ‫ווי מען זיכט דעם שפיאן און ס'שטעלט זיך ארויס אז דער גרעסטער מיניסטער איז דער פאלנער שפיאן?(‪ .‬אבער‬

‫אונזער חכם בערל פארלירט זיך נישט און ער פארדרייט א קאפ מיט עליות געלט‪...‬‬

‫אברהם ווידער )דער מעיאר פון קרית יואל( קומט צוהילף פאר בערעלען און פארדרייט א קאפ אז קיינער איז נישט‬

‫געשטאנען אינטער דעם און קיינער האט דאס נישט אנגעדרייט‪ ...‬און פירט אוועק די שמועס פון איחוד התלמידים‪.‬‬

‫דערנאך נעמט דאס ווארט דער נידערטרעכטיגער דוד עקשטיין פון קרית יואל )היינט באקאנט אלס מסור דמתא( ער‬

‫שעמט זיך נישט צו פארשלאגן אז דער גבאי זאל נישט צולאזן א עליה פאר סיי וועם עס איז דא א פאליטיק ארום‬

‫אים‪ .‬ביי אונז אין אידיש רופט זיך דאס ווי די פאלגאנד‪ :‬נישט געבן א עליה פאר סיי וועם איחוד איז נישט מסכים!‬

‫פארשטייט זיך אז ער רופט דאס נישט אן ביים נאמען‪ ,‬ער פראבירט דאס צו מאכן דיפלאמטיש‪ .‬דא האט איר א‬

‫קאפי פון די מיניטס פון יענע אסיפה )א אויסצוג פון יענע אסיפה ווארט‪-‬ביי‪-‬ווארט וועט איר געפינען אין די‬

‫פארמעגליך ארטיקעל(‪.‬‬

‫לאמיר איבערגיין זיינע ווערטער‪" ,‬מ'רופט אויף פונקט איינמאל דעם און איינמאל דעם‪ ,‬דאס קען פונקט ארויסנעמען‬

‫מענטשן פון דעם גלייכגעוויכט‪ ,‬און נאכדעם פארלירט מען זיך‪ ,‬נאך דעם קען מען שוין נישט קאנטראלירן"‪ ...‬אויב‬

‫ליגט עפעס פאליטיק אז מ'זאל נישט לאזן אין ביהמ"ד איז אים דעם גבאי'ן דאס נישט איינגעפאלן"‪ ...‬עכ"ל‪ .‬איר‬

‫הערט ווערטער?! אויב האט איחוד מחליט געווען ארויסצוגיין אין א מלחמה קעגן די גבאים‪ ,‬זאל מען די גבאים נישט‬

‫געבן קיין עליות‪ ,‬ווייל‪ ...‬איחוד וויל אזוי!‪...‬‬

‫יעצט לאמיר אריינגיין אביסל טיפער‪ ,‬מיר געדענקן אלע די דרשות ווי ר' אהרן האט גערעדט צו די בחורים‪ ,‬און‬

‫במקום זיין שארף און שטרענג זאגט ער "מען קען נישט דן זיין א בחור ווייל ער האט זיך אנגענועמן פאר קהל"‪...‬‬

‫"ווען א בחור נעמט שריט אויף די אייגענע האנט פארשטיי איך אים" )טעוועלע דרשה ועוד(‪ .‬דער דוד רעדט יעצט‬

‫מיטן זעלבן שפראך‪" ..‬ס'מאכט זיך פונקט‪ ,‬און ס'מאכט זיך‪ ...‬און ס'קען זיך מאכן‪ ..‬און מ'קען נישט קאנטראלירן‪...‬‬

‫און דערנאך‪ ,‬נאכן "נישט דן זיין" האט ער נאך די חוצפה פון פאדערן אז למשל די גבאים פון רבין זאלן מער נישט‬

‫באקומען עליות ווייל איחוד האט אזוי באשלאסן‪...‬‬

‫ר' יעקב הערש שענוואלד איז דער ערשטער וואס נעמט די גאטס און כאפט אן דאס קינד ביים נאמען "איחוד‬

‫התלמידים" ער פינטעלט אויף איחוד אז זיי האבן ארקעסטרירט די רידערייען‪.‬‬

 ‫ר' יעקב כהנא דעקט שוין אינגאנצן אויף די קארופציע וואס דא קומט פאר‪ ,‬ער פארציילט אז ער האט שוין עטליכע‬

‫מאל גערעדט צו ר' שלמה זלמן סאנדער וועגן אריינעמען איחוד פירער אין קהל‪ ,‬ווייל אזוי וועט זיין גרינגער צו‬

‫האנדלען מיט זיי‪ ,‬ער דריקט זיך אויס אויף איחוד דעם באקאנטן מאמר חז"ל "בנין נערים סתירה"‪.‬‬

‫בקיצור ר' בנימין הירש האט שוין געהערט אז עס איז געווארן געפירט און געפלאנט דורך איחוד‪ ,‬ר' יעקב הערש‬

‫שענוואלד ווייסט אויך דערפון‪ ,‬ר' יעקב כהנא אויך און ר' שלמה זלמן סאנדער אויך‪ ...‬נאר בערל פריעדמאן "ווייסט‬

‫נישט"‪ ...‬און אברהם ווידער וויל דאס "בכלל נישט גלייבן"‪...‬‬

‫ביי דעם שלב האבן די פארעטער אנגעהויבן איינזען אז ס'איז צרות‪ ,‬מען האנדלט נישט מיט קיין טיפשים דא‪ ,‬דער‬

‫עולם ווייסט פיין אז איחוד פירט אן די רידעריי‪ ,‬דער עולם ווייסט זייער גוט וואס עס שטעקט אינטער די רידעריי‪,‬‬

‫באהלאטן די פאקטן וועלן מער נישט ארבטען‪ .‬הייבן די קרית יואל'ע חברה ווייטער אן דרייען א קאפ‪ ,‬און יעצט‬

‫"נעמען זיי ארויס די קאץ פון זאק" מאיר הירש נעמט דאס ווארט און איז מודה אז קהל האט נישט קיין שום וועג‬

‫אפצושטעלן די רידעריי פון איחוד נאר דורך איין וועג‪ ...‬יעדער שפיצט די אויערן צו הערן‪ ...‬דא זיצט מען און מען גיבט‬

‫זיך נישט אן עצה‪ ,‬און פלוצלינג האט שוין דער זעלבער מאיר הירש וואס האט פריער כלומר'שט נישט געוויסט פון‬

‫איחוד'ס רידערייען‪ ...‬פלוצלינג האט ער אן עצה "מען דארף אריינברענגען דעם קרית יואל'ער רב אינם פיקטשער‪...‬‬

‫יא איר הערט גוט! "נאר קרית יואל'ער רב האט א שליטה אויף איחוד"‪ .‬און אויך פלוצלינג ווייסט שוין מאיר הירש אז‬

‫איחוד "נעמט זיך אן פארן כבוד פון רב"‪) ..‬ביי אים מיינט רב‪ ,‬אהרן( און ברענגט ארויף אויפן טיש א פארשלאג‬

‫אריינצוברענגען דעם "רב"‪" ...‬ס'קען גארנישט ארבעטן אן דעם רב"‪ ...‬ווי סשיינט האט ר' מאיר הירש געהאלטן אז‬

‫פאר זיין פריוואטע חשבונות לוינט בעסער אז ר' אהרן זאל זיך געפינען אפטער אין די שטאט אוועק פון קרית יואל‪,‬‬

‫און אויך אזוי וועט ער פטור ווערן אין קרית יואל פון די שבת אחים גרופע וואס האט געיאמערט אז ר' מאיר איז נישט‬

‫גענוג חסיד פון רב‪.‬‬

‫די צילן פון איחוד הייבן אן קומען נענטער צום ריאלעטי‪ ,‬די חברה מאכן שוין נישט קיין חשבונות צו דער עולם כאפט‬

‫וואס דא גייט פאר צו נישט‪ .‬אין זייערע אויגן איז ר' אהרן יעצט שוין אויפן וועג צו ווערן "רב די בכל אתר ואתר" און‬

‫עס איז שוין נישט דא קיין וועג דאס אפצושטעלן‪ .‬דער בערל טוט צו דערזאך‪ ,‬ער נעמט אן דעם פארשלאג פון מאיר‬
 ‫הירש צו בעטן הילף ביי ר' אהרן ער זאל אפשטעלן די "רידערייען" און לייגט ארויף אויפן טיש דאס "רבנות" פון ר'‬

‫אהרן אין וו"ב‪ .‬אבער כדי צו מאכן זיכער אז ער קומט טאקע צוריק צו די איחוד פירער מיט א פערטיג געשעפט און‬

‫אויך זיך צו פארזיכערן אז יעצט אין די לעצטע מינוט וועלן זיך נישט מאכן קעגנער‪ .‬קלעבט ער אן דעם רבנות אויפן‬

‫רבי'ן און ער פארקויפט אז די רבי האט אים "היינט צופרי" גערופן און געהייסן נעמען ר' אהרן פאר רב אין וו"ב‪ ...‬דער‬

‫שוטה האט נישט געכאפט אז שפעטער וועט אים ר' אהרן אריינלייגן אין פעקל‪ .‬ר' אהרן האט געזאגט ביים מיטינג‬

‫)ער איז אנגעקומען אינמיטן די מיטינג(‪ ,‬אז דער בערל פריעדמאן – וועם די רבי האט כלומר'שט היינט צופרי גערופן‬

‫– האט שוין גערעדט מיט ר' אהרן דערוועגן אין א פריערדיגן זמן‪ ...‬די פלאן פון ניצן דער רבי'נס נאמען האט‬

‫געארבעט‪ ,‬קיינער וויל דאך נישט זאגן אנדערש פון רבין‪ ...‬בקיצור דער אומשולידער גארנישט ווייסער‪ ,‬ווייסט נישט‬

‫ווער די רידערער זענען אומשולדיגערהייט קומט אריין א "תמימות'דיגע" פארשלאג אז מען זאל אריינברענגען ר'‬

‫אהרן ער זאל אפשטעלן די רידעריי פון זיינע אינגעלייט‪ ,‬פון דעם ווערט שוין כמעט געקרוינט אלס רב )ווייל ס'איז דא‬

‫ריעדריי אין ביהמ"ד‪ ,‬און נאר ר' אהרן קען דאס אפשטעל‪ ...‬איר כאפט וואס דא גייט פאר?! אויב מאכט מען אים‬

‫נישט פאר רב וועט ער דאס נישט אפשטעלן‪ (...‬און "צופעליג" האט די רבי היינט צופרי גערופן בערעלען‪ ...‬אבער די‬

‫קליגער ר' אהרן לייגט אריין בערעלען אין פעקל און זאגט אז בערל האט שוין געהאט גערעדט מיט אים דערוועגן‬

‫"אין א פריערדיגע זמן"‪...‬‬

‫דער פלאן ארבעט זיך אויס ווי "א זייגער"‪ ,‬קיינער שטעלט זיך נישט קעגן "דעם רבי'נס רצון"‪ ,‬עס בלייבט נאר איבער‬

‫אריבערצוגיין צום רבי'ן פארציילן די פרייליכע נייעס אז מען האט אים געפאלגט און גענומען ר' אהרן אלס "רב די בכל‬

‫אתר ואתר"‪ .‬דער בערל זאגט פארן עולם ביים אסיפה אז משה גבאי איז מסכים אז דער גאנצער עולם זאל יעצט‬

‫צוזאמען אריבערקומען צום רבי'ן‪ ...‬איר הערט ווערטער?! אויב האט משה געפלאנט צו לייגן פיסלעך‪ ,‬פארוואס האט‬

‫ער נישט געזאגט אז "די רבי האט זיך אנגעלאנט"?‪ ..‬די אמת איז אז משה האט פיין געוויסט אז די רבי איז בשום‬

‫אופן נישט מסכים איבערצוגעבן דאס גאנצע בחייו‪) ...‬דא איז ברייט באריכטעט אין די פארמעגליך ארטיקעלן אז די‬

‫רבי האט נישט געוויסט פון קיין טעל קאל וואס ער האט כלומר'שט געמאכט צו בערל פריעדמאן אויפצונמען אהרן(‪.‬‬

‫ביים רבי'ן האט ר' אהרן פארגעסן אז "די רבי האט היינט צופרי געהייסן אויפנעמען ר' אהרן אלס רב" און האט‬

‫געזאגט פארן רבי'ן אז "קהל" וויל אים אויפנעמען אז ער זאל אריינקומען אפאר מאל א וואך "ארויסהעלפן"‪ .‬נישט ר'‬

‫אהרן און נישט בערל האבן דערמאנט דאס אין וו"ב און אוודאי נישט רב הצעיר'שאפט‪ ,‬און פארשטייט זיך אז קיין‬

‫איינער פון זיי האבן נישט דערמאנט אז "די רבי האט דאס געבעטן"‪ ...‬און דאס איז שוין נאכדעם וואס בערל האט‬

‫געזאגט פארן רבי'ן אז "ער וועט בלייבן קרית יואל'ער רב‪ ,‬נאר ער וועט אריינקומען הלעפן אויך"‪ .‬פון רבי'נס ענטפער‬
 ‫איז געווען קלאר ווי די טאג אז די רבי האט נישט גערופן בערעלען‪ .‬און די רבי האלט נישט אז ר' אהרן זאל‬

‫אריינקומען‪ .‬די רבי פרעגט פון ר' אהרן "ווי אזוי פלאנסטו צו פירן די ישיבה אויב קומסטו קיין וו"ב?" בקיצור מ'רעדט‬

‫וועגן קומען עטליכע טעג א וואך העלפן פאר קהל און פאר איחוד אבער קיין ווארט וועגן "רבנות"‪ .‬בערל האט‬

‫געזאגט פארן רבי'ן אז מיטן באשעפער'ס הילף וועט די רבי אונז פירן קעגן משיח צדקינו‪ ,‬די רבי וועט דערלעבן‬

‫משיח'ן‪ ...‬נאר מיר ברויכן ר' אהרן זאל קומען "ארויסהעלפן"‪ .‬דערנאך בעט ר' אהרן א ברכה אויף זיין התמנות‪ ...‬און‬

‫דער רבי וואונטש "משיח זאל שוין קומען"‪ ...‬דער עולם וואס איז געווען דארט האט געפלאצט אין געלעכטער!‬

‫)מ'הערט דאס אלעס אויפן טעיפ(‪ .‬און ר' אהרן זאגט "אויכעט דאס אויכעט" און ביי דעם שליסט זיך די זאך אן דעם‬

‫וואס דער רבי זאל צושטימען אז ר' אהרן זאל ווערן "רב הצעיר" און אפילו נישט סתם רב אין וו"ב‪ .‬אבער פאר איחוד‬

‫איז דאס פונקט גענוג‪.‬‬

‫תיכף נאכן וואונטש פון רבין אז משיח זאל שוין קומען‪ ,‬איז ר' אהרן אריין צו די מאמע ווי ער האט איר געזאגט אז עס‬

‫קומט זיך אים א מזל טוב פארן ווערן אויפגענומען אלס "סאטמארער רב"‪ .‬די מאמע האט צום וואונדער פון ר' אהרן‬

‫גארנישט גענטפערט און זיכער נישט די ערווארטעטע מזל טוב‪ .‬ר' אהרן האט זיך גאנץ ווייניג דערשראקן ער האט‬

‫אפגעשמועסט מיט זיין מענדל צו מאכן זיכער אז די מאמע שטייט נישט אין וועג‪ .‬ווי איר וועט שפעטער זען‪.‬‬

‫איחוד שפאצירט אוועק א זיגרייכע!‬

‫אינדרויסן אויפן גאס האט דער עולם נישט געהאט קיין אהנונג וואס דא איז יעצט באמת פארגעקומען ביים רבי'ן אין‬

‫שטוב‪ ,‬די קלאנגען האבן אנגעהויבן ארויספארן אז די רבי האט אויפגענומען ר' אהרן אלס "רב הצעיר"‪ ,‬די אלס‬

‫ווייסער האבן אפילו געוויסט צו זאגן אז די רבי וויל נישט מען זאל רופן ר' אהרן רב הצעיר נאר סתם "רב דקהלותינו‬

‫הקדושות"‪ .‬חסידי סאטמאר האבן זיך געדרייט מיט די נאז אראפ‪ ,‬עס האט יעדעם באהערשט א פחד‪ .‬סך הכל האט‬

‫יעדער געוויסט אז די רבי האט אנגערופן בערל פריעדמאן און געהייסן אויפנעמען ר' אהרן‪ ,‬דערנאך איז געווען א‬

‫קהל'ס מיטינג ווי מען האט אויפגענומען ר' אהרן‪ ,‬דערנאך איז קהל געווען ביים רבי'ן ווי די רבי האט באשטעטיגט‬

‫דאס התמנות‪ .‬קיינער האט נישט געוויסט דעם אמת אז די רבי האט בכלל נישט באשטעטיגט ר' אהרן'ן בכלל‪,‬‬

‫קיינער האט נישט געוויסט אז די רבי האט געפרעגט ר' אהרן "דארפסט דאך זיין אין ישיבה?"‪ .‬ביז עס האבן‬

‫אנגעהויבן ארויסרינען פון קהל'ס לייט וואס האבן זיך געפינען דערביי‪ ,‬אז די רבי האט בכלל נישט געוויסן פון בערל'ס‬

‫שקר אז די רבי האט אים "היינט צופרי" געהייסן אריינברענגען ר' אהרן! זיי האבן מורא געהאט צו פארציילן דעם‬

‫אמת אז בערל און אהרן האבן געזאגט פארן רבי'ן אז היות די רבי געפינט זיך כמעט נישט אין שטאט ווילן זיי פשוט‬
‫צושטעלן פאר ציבור דאס וואס "די ציבור" בעט‪ ...‬פארט איז די רוח געווען אז די באן איז שוין ארויסגעפארן און עס‬

‫איז א געשלאסענעם פאקט אז ר' אהרן "איז שוין" רב הצעיר‪ ...‬איך מיין צו זאגן "רב דקהלתינו הקדושות"‪...‬‬

‫יעצט נאך דעם מיטיג האט איחוד שוין געהאט א נצחון אין ביידע פראנטן‪ ,‬קודם האט קהל מסכים געווען אז מען קען‬

‫זיך מיט איחוד נישט קירגען‪ ,‬די אלע וואס האבן געפאדערט שריט קעגן איחוד זענען פארשוויגן געווארן דורך‬

‫בערעלען‪ ,‬און ר' אהרן איז "אויפן וועג" צו ווערן "רב הצעיר"!!! די רבי איז נאך נישט מסכים אבער קהל יא‪ .‬איי וואס‬

‫וועט מען טון מיטן רבי'ן? נישט געזארגט מ'וועט ארויסריקן די גבאים און מאכן סדר‪ .‬פון די פאר קהל'ס לייט וואס‬

‫שטייען נישט מיט איז נישט דא וואס מורא צו האבן ווייל זיי אליינס האבן מורא צו פארציילן דעם אמת‪ .‬אפילו אויב‬

‫וועט יא א קהל'ס מאן אדער צוויי נעמען די העזה צו פארציילן די אמת האבן זיי דאך נישט קיין טעיפ פון די‬

‫כלומר'שטע הכתרה‪ ,‬נאר בערל האט דאס‪ ,‬מען וועט די פאר טראבל מעיקערס שטיל מאכן‪ ,‬מ'וועט זיי פארזיגעלען‬

‫אלס פאלנע שקרנים און שונאים‪ .‬דערווייל וועט מען נישט זאגן רב הצעיר נאר סתם רב‪ ,‬נישט אויפצורעגן דעם רבי'ן‬

‫און די זאך איז געשלאסן‪ ...‬די רבי האט דאך געוואונטשן ער זאל מצליח זיין )מיט די ישיבה(‪ ,‬נישט אזוי?‬

‫ווי מען קוקט זיך איבער אויף יענע טעג ווערן נולד גאר וואונדערליכע קשיות‪ .‬קהל שטעלט א מיטינג וועגן רידערן אין‬

‫ביהמ"ד‪ ,‬נארמאלערהייט וואלט'ן די רעזעלוציעס ביי אזא אסיפה געברויכט צו זיין אז די וואס האבן גערידערט דארפן‬

‫באצאלן א קנס און זיך מתחייב זיין מער נישט צו רידערן וכדו'‪ .‬רבנות וואלט בכלל נישט געדארפט זיין א נושא ביי‬

‫אזא אסיפה‪ .‬דערווייל אבער פאר'ן ר' אהרן'ס פלענער ווייטער אין א שנעל‪-‬צוג און עס בלייבט א החלטה אז מען‬

‫דארף בעטן ר' אהרן'ס הילף אפצושטעלן זיינע בארדאקעס‪ ,‬פון דעם גייט מען א טריט ווייטער און עס וווערט אז מען‬

‫דארף אריינרופן ר' אהרן "ארויסהעלפן אין קהל" און אויף עפעס א אומפארשטענדליכן אופן ריקט דער בערל‬

‫פריעדמאן אריין אז באמת איז ר' אהרן'ס טיטל גאר רב הצעיר‪ ,‬נאר היות די רבי האט געזאגט בדרך צחות אז ער‬

‫וויל נישט זיין דער "רב הזקן" ממילא וועט מען א צווייט מאל דן זיין וועגן די אפיציעלע טיטל‪ ,‬קודם פאר יעצט דארף‬

‫מען אריינברענגען ר' אהרן‪ .‬ר' אהרן זעלבסט קומט צו די מיטינג ווי ער נעמט אן דעם כבוד פון ווערן רב אויך אין‬
 ‫וו"ב‪ ,‬און קהל מיט אהרן גייען אריבער צום רבי'ן אנעמען זיין "ברכה"‪ ...‬למעשה האט טאקע די רבי נישט מסכים‬

‫געווען מיט ר' אהרן'ס וויליאמסבורגע רבנות סך הכל האט די רבי מסכים געווען איז אז ר' אהרן זאל ווייטער פירן די‬

‫ישיבה‪ ,‬און ער זאל ווייטער בלייבן אין קרית יואל‪ .‬די רבי האט אויף אלע וועגן זיך ארויסגעדרייט פון באטיטלען ר'‬

‫אהרן אלס רב אין וו"ב‪ ,‬און אויך מאכן זיכער אז ער בלייבט אין קרית יואל‪ .‬ועלתה בידו ב"ה‪ .‬דערנאך קלאר מאכן אז‬

‫ער גיבט נישט זיין הסכמה פאר ר' אהרן'ס רבנות אין וו"ב האט די רבי געוואנטשן פאר קהל און פאר ר' אהרן זיי‬

‫זאלן מצליח זיין‪...‬‬

‫בשעתו האט קיינער נישט געפרעגט די פשוט'ע קשיא וואס היינט פרעגט יעדעס קינד‪ .‬לאמיר שוין זאגן אז די רבי‬

‫האט יא געוואלט ר' אהרן זאל אריינקומען אין וו"ב "העלפן" האט דאס געמיינט ווערן "רב" אין וו"ב? )מאכט נישט קיין‬

‫טעות‪ :‬אין ר' אהרן'ס קרית יואל'ע קאנסוס שטייט אז ער וועט "העלפן" דעם טאטן‪ ,‬פשוט פשט איז 'סגן רב'‪ .‬דא‬

‫רעדט זיך פון "העלפן" קהל‪ ,‬לכאורה וואלט מען דאס געדארפט באטיטלען אלס 'סגן ראש הקהל'(‪ .‬לאמיר שוין זאגן‬

‫אז די רבי האט מסכים געווען‪ ,‬אדער אפילו נאך מער‪ ,‬לאמיר זאגן אז די רבי זאל טאקע האבן געבעטן ר' אהרן זאל‬

‫ווערן רב אין וו"ב‪ ,‬ערלעדיגט‪ ,‬מסכים‪ ,‬אבער פון דא ביז "רב הצעיר" אדער "רב דקהלותינו הקדושות" איז דאך א‬

‫ווייטער גאנג?! ווי קומט רב הצעיר אריין אינם בילד?! מיינט דאס ווערן רב אויך אין וו"ב אז די אנדערע סאטמארע‬

‫רבנים ‪ -‬ווי לדוגמא די קהלה אין לאנדאן ‪ -‬זענען אוטאמטיש מחויב זיך אינטערצואווארפן אינטער ר' אהרן?‪ ...‬עם‪..‬‬

‫ר' חיים יושע למשל אין מאנסי דארף זיך אינטערווארפן אינטער ר' אהרן ווייל ר' אהרן איז געווארן רב אין וו"ב אויך?!‬

‫נאך מער פון אלעם‪ ,‬ברענגט ארויס א מאסיווער וואונדער‪ .‬פארוואס האט ר' אהרן אדער בערל נישט געזאגט פארן‬

‫רבי'ן "מיר זענען ממלא דעם רבי'נס רצון און מיר ברענגען אריין ר' אהרן אלס רב אין וויליאמסבורג"?!‪ ...‬אויב האט‬

‫די רבי "היינט צופרי" געהייסן פאר בערל פריעדמאן אז ער זאל אריינברענגען ר' אהרן‪ ,‬פארוואס פרעגט די רבי פון‬

‫ר' אהרן "די ביסט דאך אין ישיבה?"‪...‬‬

‫דאס איז אמאל זיכער לכ"ע אפילו לויט די דעמאלטסדיגע שיטה פון די אהרוינים‪ .‬אז דער רבי האט קלאר "נישט"‬

‫געוואלט ר' אהרן זאל ווערן "רב הצעיר"! בערל פריעדמאן זאגט דאס בכבודו ובעצמו "די רבי האט מיר געזאגט אז‬
 ‫ער וויל נישט זיין דער "רב הזקן"‪ ,‬ער האט דאס נאך דעם חול המועד מיטינג איבערגע'חזר'ט ביי אלע קהל מיטינגס‬

‫ווי מען האט גערעדט וועגן די רבנות! ער האט צענדליגע מאל אליינס געזאגט אז דער רבי וויל "נישט" ר' אהרן זאל‬

‫ווערן רב הצעיר! פאר די חסידים פון רבי'ן איז געווען קלאר אז די רבי איז נישט מסכים מיט ר' אהרנ'ס רבנות‬

‫כאפעריי‪ .‬פאר ר' אהרן מיט זיין קליקע האט דאס געמיינט אז די רבי וויל יא )אדער אפילו נאר מסכים( ר' אהרן זאל‬

‫אלעס איבערנעמען בחייו‪ .‬איי בערל זאגט אז די רבי האט אים געזאגט אז ער וויל נישט ר' אהרן זאל ווערן רב‬

‫הצעיר?! נע‪ ...‬די רבי וויל "באמת" יא‪ ...‬נאר ער איז נישט מסכים מיטן "טיטל"‪ ...‬למעשה האט יעדער זיך מורא‬

‫געהאט ארויסצושטעלן אפען קעגן ר' אהרן מיט זיין איחוד וועלכע זענען געפארן זייער שנעל פאראויס מיט זייערע‬

‫פלענער אפגעזען די אפענע התנגדות פון רבי'ן וואס דאס האבן זיי פראבירט צו פארשטעקן דורכן בטיטלען ר' אהרן‬

‫אלס "רב דקהלותינו הקדושות" און נישט "רב הצעיר"‪...‬‬

‫די "איחוד התלמידים" באנדע וואס האט פראבירט מיט אלע כוחות און פאר אלע געלטער אז ר' אהרן זאל ווערן רב‬
‫הצעיר‪ ,‬זענען געווען אויפגעפריסטעט און קאמפ'ס גרייט‪ .‬אפגעזען די פאקט אז דער רבי זאגט אפען און קלאר אז‬
‫ער איז נישט מסכים‪ ,‬אפגעזען וויפיל בליט דאס וועט קאסטן‪ ,‬אפגעזען וויפיל בזיונות דאס שאפט און וועט שאפן‬
‫פארן רבי'ן און אפילו די שוועריגקייטן וואס ר' אהרן זעלבסט וועט דארפן אריבערגיין‪ ,‬זיי האבן געמאכט דעם חשבון‬
‫אז דער עולם האט א קורצע זכרון און סוף כל סוף וועט ר' אהרן זיין רשכבה"ג און פון די בזיונות אינטערוועגענס וועט‬
‫מען פארגעסן‪.‬‬

‫סך הכל האט אויסגעזען אז ר' אהרן גייט דאס סוף כל סוף סיי ווי באקומען‪ ,‬נאר היות "איחוד" איז באשטאנען פון‬
‫אינגע אינגעלייט מיט היציגע בליט )א פלא אז די ארגאניזאציע לעבט שוין נישט?! חוץ ריעל עסטעיט אין‬
‫מאנטיסעלאו און אויך עטליכע וועב זייטלעך( האבן זיי נישט געהאט קיין געדולד צו ווארטן‪ ,‬זיי האבן דאס געוואלט‬
‫שוין‪ ,‬יעצט‪ ,‬די מינוט‪ .‬בערל וועלכער האט אויך פארשטאנען אז ס'איז נישט א שאלה פון "אויב" נאר א שאלה פון‬
‫"ווען"‪ ,‬איז גערן מיטגעשטאנען אין פראבירט צו העלפן פון אינערהאלב די הנהלת הקהלה‪.‬‬

‫ביים אסיפה ווי ער האט געשטיפט קהל אויפצונעמען ר' אהרן האט ער זיך מיט די זעלבע פעסטקייט געשטעלט‬
‫באשיצן "איחוד" וועלכע זענען געווארן אינטערגעריסן דורך עטליכע קהל'ס לייט‪ .‬ער האט פראבריט מיט אלע כוחות‬
‫מלמד זכות צו זיין אויפן איחוד אדער סתם פארדרייען די שמועס אוועק פון איחוד‪ .‬איחוד איז געווען די ארגאניזאציע‬
‫וואס איז געשטאנען אינטער אלע טעראר אקטן‪ ,‬די רידערייען אין ביהמ"ד איז געקועמן פון איחוד‪ ,‬פאשקעווילן זענען‬
‫געדריקט געווארן דורך איחוד וכו'‪ .‬פארמעגליך האט שוין ברייט באשריבן דעם גאנצן איחוד סמאכעטע‪ ,‬דעריבער‬
‫וועל איך נישט יעצט מער מאריך זיין דערוועגן‪ .‬עכ"פ צוריק צום "רב הצעיר"‪ ,‬עס בלייבט א אומפארענטפערטע‬
‫קשיא‪ ,‬ווי דרייט זיך איבער פון "רב אין וו"ב און אין ק"י" צו "רב הצעיר" אדער צו אב"ד קהילותינו הקדושות די בכל‬
‫אתר ואתר?!‪ ...‬דאס איז שוין אויך נאר נאכדעם וואס מיר נעמען אן בערל פריעדמאן'ס לאקשן אז די רבי האט אים‬
‫גערופן און געהייסן אויפנעמען ר' אהרן – א זאך וואס קיינער האט עד היום הזה נישט באשטעטיגט‪.‬‬

‫ווען‪-‬וואלט איחוד נישט געשטיפט דעם וואגן צו שנעל‪ ,‬וואלט ר' אהרן געהאט א שטארקע מעגליכקייט סוף כל סוף צו‬
‫ווערן דער איינציגסטער סאטמאר רבי‪ .‬ווי מען האלט יעצט האט שוין איחוד געהאט געטון אפאר צודרייטע שריט אין‬
‫די פארגאנגענע יארן אזוי ווי פארמעגליך האט דאס ברייט באשריבן ווי די נסיעה אויף לאנדאן ועוד‪ .‬די אלע זאכן‬
‫האבן זייער וויי געטון פארן רבי'ן‪ ,‬עס איז זייער שווער אראפצושלינגען די פאקט אז א זין פראבירט איבערצונעמען‬
‫בחיים‪ .‬די אלע צודרייטע זאכן פין איחוד האט שוין שטארק אויפגעברויזט דעם רבין‪ .‬ביים רבי'ן אין אינדערהיים איז‬
‫שוין גארנישט אזוי זיכער געווען אז די רבי איז גרייט זיך צו לאזן פון ר' אהרן'ס כבוד רייץ‪.‬‬
 ‫עכ"פ די איחוד פירער האבן נישט געוואלט פארלירן אפילו נישט איין מינוט‪ ,‬דעם נעקסטן טאג האט געהאנגן‬
‫צעטלעך אין אלע סאטמארע בתי מדרשים וועגן א אסיפה כללית ווי "הגה"צ אב"ד ור"מ ק"י ורב דקהלתינו הקדושות"‬
‫)מיר האבן שוין ערווענט דעם "רב דקהלתינו הקדושות"‪ ,‬קיינער האט זיך נישט מטריח געווען צו פרעגן וואס מיינט‬
‫דאס "רב דקהלתינו הקדושות"‪ ,‬אפילו לשיטת האהרונים )דעמאלס איחוד( איז ער רב נאר און קרית יואל און אויך א‬
‫הלעפער ]אפילו לאמיר זאגן רב[ אין וו"ב‪ ,‬אבער ווי אזוי ווערט ער פלוצלינג רב אויך אין אנדערע סאטמארע‬
‫מקומות?(‬

‫די ראשי קהלה האבן נישט איינגעמאלדן פארן רבי'ן וועגן די אומדערהערטע חוצפה'דיגע הכתרה אלס‬

‫"רב דקהלתינו הקדושות" טראץ וואס די רבי האט קלאר געזאגט אז ער וויל אליינס בלייבן רב איבער גאנץ‬

‫סאטמאר ביז משיח'ס טאג‪ .‬און במקום די רבי זאל וואונטשן הצלחה פאר ר' אהרן'ס פרישע רבנות האט‬

‫דער רבי גאר געוואונטשן אז משיח זאל שוין קומען‪ .‬דעם זעלבן טאג איז ר' אהרן'ס שנור‪ ,‬די רביצין פון ר'‬

‫מענדל אנגעקומען צום זיידן אין שטוב און האט אנגעזאגט פאר די פרויען וואס געבן זיך אפ מיט די רבצין‬

‫אז זיי זאלן איר היינט נישט אריינפירן צום רבין אזוי ווי עס האט זיך געפירט יעדן טאג‪ .‬די רבצין איז דאן‬

‫געווען אין א מצב ווי זי האט זיך נישט געקענט באגיין פיזיש אן הילף‪ ,‬די אפיציעלע תירוץ וואס ער האט‬

‫אנגעגעבן פאר די גבאי'טעס איז אז די רבי איז זייער אויסגעמוטשעט )?!(‪ ...‬די פלענער פונם גרויסן‬

‫הכתרה אלס רב דקהלותינו הקדושות איז אנגעגאנגען מיטן פולן פארע טראץ די קעגנערשאפט פונם רבין‪.‬‬

‫וואגן‪.‬‬ ‫דעם‬ ‫אפגעשטעלט‬ ‫האבן‬ ‫וואס‬ ‫זאכן‬ ‫צוויי‬ ‫פאסירט‬ ‫ס'האט‬ ‫ביז‪...‬‬

‫די רבצין האט באמערקט אז היינט לאזט מען איר נישט אריין צום רבי'ן אזוי ווי געווענליך‪ .‬זי האט געבעטן די נשי‬

‫הבית מ'זאל איר ארייטראגן צום רבי'ן‪ ,‬אבער זיי האבן אויסגעפאלגט ערליך דעם ארדער פון ר' אהרן'ס שנור און זיך‬

‫ארויסגעדרייט‪ .‬ווען די רבצין האט ענדליך פארשטאנען אז מען גייט איר נישט אריינלאזן צום רבי'ן האט זיך בכוחות‬

‫עצמה זיך אריינגעשלעפט ביזן טיר פון רבי'נס צימער גאר אויפגעברויזט און געוויינט מיט ביטערע טרערן אונז זעמיר‬

‫אלטע מענטשען און מען וויל דא מאכן פון אונז א מושב זקנים‪ ,‬וואס עפעס געט מען אלעס שוין אוועק פאר ר' אהרן?‬

‫אונז האמיר נאך אריכות ימים ביז משיח וועט קומען‪.‬‬

‫ווי נאר דער רבי האט דאס געהערט האט ער פארשטאנען אז עס וועבט זיך א פוטש אינטער די קוליסן‪ .‬האט ער‬

‫אריינגערופן ר' ליפא'ן און אים באפוילן בגזירת כיבוד אב ער זאל שוין פארציילן אלעס וואס גייט פאר און אים‬

‫פארגעהאלטן אז ער האלט מיט מיטן "פוטש" קעגן אים‪ .‬אבער דער זענטער רב שליט"א האט זיך גענומען וויינען אז‬
‫דאס האט גארנישט מיט אים‪ ,‬אדרבה עס טוט אים זייער וויי‪ ,‬אבער ער האט נישט געוואלט מצער זיין דעם טאטן‬

‫האט ער נישט געוואלט רעדן דערפון‪ .‬אזוי ווי ר' ליפא האט געוואלט פארציילן פאר'ן רבי'ן אלעס וואס איז באמת‬

‫פארגעקומען די לעצטע ‪ 2‬טעג‪ ,‬בפרט אז אין קהל האט מען פארקויפט אז די רבי האט געהייסן אויפנעמען ר' אהרן‬

‫און פארן רבין פארציילט ר' אהרן אז קהל וויל‪ ...‬און דא פלוצלינג איז אנגעקומען א פעקס צום רבי'ן אין שטוב פון די‬

‫מודעה וואס "קהל" מעלדעט אז "רב הצעיר דקהילותינו הק' די בכל אתר ואתר" וועט האלטן זיין דרשה ביינאכט אין‬

‫גרויסן ביהמ"ד‪ ,‬און אויך א פעקס פון לאנדאן ווי קהל שיקט א מז"ט פארק רבי'ן איבער דאס התמנות פונעם "רב‬

‫הצעיר דקהילותינו הק' די בכל אתר ואתר"‪ .‬דאס איז שוין געווען דער מכה בפטיש‪ .‬די רבי האט שוין נישט געוואלט‬

‫הערן און רעדן ביז ער האט אנגערופן ר' אהרן אלייןס וואס איז געווען אינמיטן וועג אריין צום איינצוגס דרשה‪ ,‬און‬

‫האט געבעטן ער זאל תיכף ווען ער קומט אן אין וו"ב אריבערקומען צו אים‪ ,‬דער רבי האט אים שטארק אויסגערעדט‬

‫פון הארץ וויאזוי טוט מען אזוינס מיט א טאטן‪ ,‬ר' אהרן האט געכאפט כי כלתה אליו הרעה‪ ,‬האט ער באפוילן אלע‬

‫קינדער מיט די רביצין זאלן שוין אריינקומען צו פארן‪ ,‬און זיי זאלן אלע אריבערקומען מיט אים אינאיינעם בעטן‬

‫רחמנות אז דער זיידע זאל זייער טאטן נישט מבזה זיין‪ ,‬ווייל ער האט שוין אפיציעל אנגענומען דאס רבנות‪.‬‬

‫אונצווישן האט ר' אהרן אריינגעשיקט זיין נעפיו פון וויליאמסבורג דער זון פון ר' שלום אליעזר‪ ,‬סיני וואס האט‬

‫געזאגט פארן זיידן אז משה גבאי דרייט אן דעם זיידן קעגן פעטער אהרן און ער רודפט אים שוין יארן לאנג‪ ,‬און יעצט‬

‫וויל ער אים מבזה זיין‪ ,‬דער זיידע האט אים ארויסגעווארפן פון שטוב בבזיונות‪ ,‬דא האט שוין ר' אהרן געזעהן אז‬

‫דער טאטע איז זייער בייז אויף דעם איחוד פוטש‪ ,‬און ער האט זיך אנגעגרייט מיט אלע געווער וואס נאר שייך‪ ,‬ער‬

‫האט מיטגערופן ר' שלום אליעזר זאל קומען צו פארן‪ ,‬און אלע אינאיינעם בעטן רחמים ביים טאטן אולי יחוס‪.‬‬

‫ר' אהרן איז אנגעקומען צום רבי'ן און דער רבי זאגט אים אז ער בשום אופן נישט מסכים צו אזא התמנות פון א רב‬

‫אין סאטמאר‪ ,‬און ער זאל ווייטער גיין אין בית המדרש זאגן זיין דרשה אזויווי אנדערע יארן חול המועד אבער נישט‬

‫קיין שום איינצוגס דרשה אדער אפילו דערמאנען א ווארט פון התמנות‪ ,‬די רביצין פון ר' אהרן וואס איז געשטאנען‬

‫דערביי האט געזאגט אז אויב נישט קיין רבנות וועט ער בכלל נישט רעדן‪,‬‬

‫דער רבי האט אריינגערופן די ראשי הקהלה ר' יענקל כהנא מיט בערל פרידמאן און אויך ר' עזריאל וואס איז שוין‬

‫געקומען פון קרית יואל צו די הכתרה‪ ,‬און ער האט זיי געזאגט אז ער וויל בשום אופן נישט אויפנעמען אזא זאך ווי א‬
‫רב הצעיר‪ ,‬און אויב עס פעלט אויס א רב אין וויליאמסבורג‪ ,‬וויל ער דאס געבן פאר זיין אנדערן זוהן וואס איז ראוי‬

‫לאותו איצטלא ר' זלמן לייב וואס איז רב אין ירושלים‪ ,‬דער רבי האט אריינגערופן זיינע פיר זוהן‪ ,‬און זיי געזאגט איך‬

‫האב פיר זוהן‪ ,‬און צוויי דערפון זענען ראוי צו זיין רבנים מנהיגים‪ ,‬וויל איך דעריבער אז ביידע זאלן זיין מנהיגים‪ ,‬און‬

‫אויב ר' אהרן וויל קען ער זיך וועלן וועלכעס ער וויל‪ ,‬צו ער וויל בלייבן קרית יואל'ער רב אדער ווערן וויליאמסבורגער‬

‫רב‪ ,‬ר' אהרן מיט זיין רביצין און די קינדער האבן נאך פרובירט צו וויינען אז משה גבאי רודפ'ט ר' אהרן אבער דער‬

‫רבי האט עס נישט געקויפט נאר ער האט זיך געהאלטן ביי זיין באשלוס‪ ,‬ר' אהרן דארף מחליט זיי צו ער וויל בלייבן‬

‫אין קרית יואל אדער אריינקומען קיין וו"ב און איבערגעבן קרית יואל פאר ר' זלמן לייב‪.‬‬

‫אינדערצווישן האט אנגעהויבן קרוסירן שמועות אין די גאס אז דער רבי איז איינגעשפארט מיט די קינדער און ראשי‬

‫הקהלה‪ ,‬דאס ביהמ"ד איז געווען פיל מקצה אל קצה‪ ,‬די ווייבער שול פול מיט בחורים‪ ,‬און דער מצב ווערט‬

‫אנגעצויגענער פון מינוט צו מינוט‪ ,‬דער רבי איז נאכנישט דא דער נייער רב הצעיר מיט די שיינע געמאכטע פיאות איז‬

‫נישטא‪ ,‬די ראשי הקהלה קען מען נישט טרעפן‪ ,‬עפעס רידערט זיך מען ווייסט נישט וואס‪ ,‬נאך א לענגערע צייט‬

‫ווארטן שפאצירט שלמה שמש ארויף אויפן ארון קודש און איז צוגעגאנגען צום מייק און ארויסגערופן "א גוטן מועד"‪,‬‬

‫דער עולם האט פארשטאנען אז עפעס איז נישט גלאנטיג מיט ר' אהרן'ס פרישע רבנות און די איחוד פירערס האבן‬

‫אנגעהויבן זינגן והוא שעמדה וכו' שלא אחד בלבד עמד עלינו לכלותינו‪ ,‬ביז די אינגווארג האבן זיך אראפגעלאזט‬

‫מיט א געלויף צום רבי'ן הויז‪,‬‬

‫עס האט גענומען מינוטן און טויזענעטער זענען פארזאמעלט געווארן און מען האט אנגעהויבן שרייען‪ ,‬ביז דער רבי‬

‫איז צוגעגאנגען צום פענסטער און געפרעגט ר' עזריאל צו ר' אהרןס עזי פנים זענען געקומען דא זיך אנעמען אויף‬

‫זיין כבוד‪ ,‬די יוגנווארג האבן מיט כעס זיך גענומען צו די קאר פון משה גבאי און איבערגעדרייט מיט די רעדער אויף‬

‫ארויף‪ ,‬ביז מינוטן זענען די ראיאטן פאליס אנגעקומען מיט נאגייקעס און מיט ארי' לייבן בראש האבן זיי פארטריבן די‬

‫המון‪ ,‬זיי האבן זיך פלאצירט ביים הויז פון משה גבאי‪ ,‬און געמאכט דארט א פראטעסט ביז די פאליציי האט זיי‬

‫פארטריבן‪,‬‬

‫דעם נעקסטן אינדערפרי איז ר' מענדל געקומען פארטאגס צום רבי'ן בעת דער רבי האט געלערנט מיט נפתלי‬

‫צוויבל‪ ,‬און האט געוויינט מיט ביטערע טרערן אז מען האט מבזה געווען זיין טאטן פאר די גאנצע וועלט‪ .‬ער האט‬

‫געהאפט צו כאפן א ווארט פון זיידן וואס זאל קענען זאגן אז ער איז מסכים אז ר' אהרן זאל אריינקומען אויף וו"ב‬

‫אלס הילף‪ ,‬און מען דארף נישט אויפנעמען א רב בכלל‪ .‬האט אים דער רבי געזאגט ער )ר' אהרן( האט זיך אליין‬

‫מבזה געווען‪,‬‬
‫דער רבי האט געדאווענט שחרית אין בית המדרש הגדול און ר' אהרן האט אויך געדאווענט מיט יענעם מנין‪ ,‬דער‬

‫רבי האט נאכן ליינען זיך ארויפגעשטעלט אויפן ארון הקודש און שטוהל געמאכט דעם גאנצן עולם‪ ,‬ער האט געזאגט‬

‫אז עס טוט אים זייער וויי אז מען פירט אן א מערכה קעגן משה דעם גבאי‪ ,‬און ער האט זייער שארף געווארענט אז‬

‫ער וועט נישט מוחל זיין בזה ובבא ווער עס וועט אים וויי טוהן אויף סיי וועלכער אופן‪.‬‬

‫נאכ'ן דאווענען מוסף ווען דער רבי איז שוין ארויס פון בית המדרש‪ ,‬האט זיך דער רב הצעיר'ל אויפגעשטעלט באותו‬

‫מקום‪ ,‬און געזאגט אז ער בעט יעדן איינעם מען זאל זיין שטול און גארנישט טוהן אויף די אייגענע האנט‪ ,‬ער האט‬

‫שוין געזעהן אז דאס ברענגט אים נישט קיין גוטס‪ ,‬ער האט געזאגט אז קהל וועט טוהן וואס מען דארף צו טוהן‪.‬‬

‫די צווייטע טעג יום טוב איז דורכגעגאנגן בשלום‪ ,‬עס האט זיך בכלל נישט דערקענט אז עפעס איז פארגעקומען דא‬

‫א פייער‪ ,‬יעדער האט געציטערט צו מהרהר זיין קעגן משה גבאי נאך די שארפע ווערטער פון רבי'ן‪ ,‬ביידע קינדער‬

‫פון רבי'ן דער קרית יואל'ער רב מיטן ירושלימ'ער רב זענען געווען אין וויליאמסבורג‪ ,‬און זיי האבן שיין געשמיסט און‬

‫פארברענגט )לכאורה דאס לעצטע מאהל( איאיינעם גאנץ יום טוב‪ ,‬זיי האבן ביידע אנגעכאפט דעם רבי'ן ביי די‬

‫שירת הים כנהוג‪ ,‬און ביידע האבן באקומען עליות‪ ,‬אחרון של פסח האט ר' אליעזר קעסטנבוים וואס האט געהייסן ר'‬

‫אהרן'ס גרעסטער שונא בימים ההם‪ ,‬געלאדענט ביידע רבנים צו קומען קידוש מאכן צו אים אין שטוב‪ ,‬און זיי האבן‬

‫ביידע טאקע אהיים שפאצירט מיט ר' אליעזר אהיים‪ ,‬א זאך וואס האט בשעתו געברענגט אסאך בייז בלוט ביי די‬

‫יונגע איחודלעך‪ ,‬אבער מען האט נאך געציטערט צו רעדן א ווארט‪.‬‬

‫המשך יבאו‪ ,‬איך פאר ארויס אין קאנטרי‪ ,‬האטס מיר א גוט שבת‬

‫אב"ד סאטמאר – ירושלים‪ ,‬פארט צוריק אהיים‬

‫נאך פסח איז ר' זלמן לייב צוריק געפארן קיין ירושלים כאילו לא היה‪ ,‬איחוד האט אביסל אפגעאטעמט‪,‬‬

‫אבער זענען געבליבן אויף היי עלערט און פראבירט מיט אלע כוחות צו ריקן פאראויס זייער פוטש פאר ס'ווערט צו‬

‫שפעט‪ ...‬ווייל טראץ וואס ר' זלמן לייב איז שוין צוריק אויף ירושלים איז יעצט שוין גארנישט אזוי זיכער געווען אז די‬

‫רבי וועט זיך לאזן פון זיי‪ .‬נאך צו אלע צרות האבן די איחוד חברה געהערט פון ר' אהרן אז די טאטע האט אים‬

‫געגעבן א ברירה ער זאל זיך וועלען צו ער וויל קרית יואל אדער וו"ב ווייל איינס וויל ער געבן פאר ר' זלמן לייב! די‬

‫איחוד פירער האבן געהאלטן דעם רבי'נס פארשאלאג פאר ר' אהרן בסוד‪ ,‬זיי האבן זיך באווארענט אויף עטליכע‬

‫וועגן אז דאס זאל נישט ארויסרינען‪ ,‬און זענען אנגעגאנגען מיט זייערע פלענער טראץ וואס דער עולם אויפן גאס‬
 ‫האט זיך צוביסלעך אנגעהויבן דערוויסן אז די רבי האט אנטשלאסן צו געבן פאר ר' אהרן א אויסוואהל צווישן קרית‬

‫יואל און וו"ב‪ .‬ווען א אניגערמאן האט גערעדט דערוועגן איז ער תיכף פארשריגן געווארן אלס א "מתנגד"‪ ...‬און יודל‬

‫ווערצבערגער האט פארפירט וועלטן אז מען דארף די אינגעלייט ארויסווארפן פון ביהמ"ד פארן עבירה פון "מהרר"‬

‫זיין‪...‬‬

‫די "איחוד התלמידים" ארגאניזאציע‪ .‬שפירן זיך באקוועם מיטן ביהמ"ד הגדול‪ ,‬די טעיפ'ס פון קהל'ס‬

‫מיטינגס ווי בערל פריעדמאן שטעלט זיך אינגאנצן אויף זייער זייט‪ .‬און ווי די קרית יואל'ע ראשי קהלה זענען מלמד‬

‫זכות אז מ'קען זיי נישט דן זיין‪ ...‬דאס אלעס האט זיי געמאכט שפירן אינדערהיים און ממשיך זיין די חוצפה און עזות‬

‫און איבערדרייען דאס ביהמ"ד‪ .‬פרישע פאשקעווילן יעדן טאג קעגן די בני בית ביים ברך משה וכו' אזוי אויך די‬

‫רדיפות קעגן סיי וועם עס האט זיי געדאכט אז יענער פארגינט נישט "דאס גאנצע פאר ר' אהרן" אמת אז זיי האבן‬

‫נישט קיין מנוחת הנפש דארט‪ ,‬זיי קענען נישט טון וואס דאס הארץ באגערט‪ ,‬זיי קענען נישט טיילן עליות‪ ,‬זיי קענען‬

‫נישט צושיקן צום עמוד‪ .‬דאס פארענטפערן זיי צווישן זיך אז זיי האבן נאך פשוט נישט "איינגעקעשט" זייער געווינסן‬

‫ביים מיטינג פון קהל‪) ,‬א תירץ וואס זיי האבן אויך גענציט שפעטער נאכן "בראש פסק"‪ ,‬מיר וועלן נאך אי"ה אנקומען‬

‫דערצו(‪ .‬אבער נאך אביסל וועלן די גבאים אין ביהמ"ד טון אקוראט דאס וואס איחוד באפעלט‪ .‬זיי שפירן זיך זייער‬

‫באקוועם מיטן פאקט אז דאס ביהמ"ד פארט אויף רעדער‪ .‬יעדעס מאל מען רופט אויס צו א עליה איינע פון די וואס‬

‫געפעלט זיי נישט דרייען זיי איבער דאס בהימ"ד וכו'‪ .‬און זיי האבן געניצט די איבערקערענישן אלס א סטראשע אז‬

‫נאר ווען ר' אהרן וועט זיין בעל הבית וועט זיין רוהיג אין ביהמ"ד‪ ...‬און די מחלוקה וועט זיך איינשטילן‪) ...‬אקוראט ווי‬

‫דאס משל וואס רביה"ק זי"ע האט געניצט קעגן די ציונום‪ ,‬ווי זיי צינדן אן די שנאה קעגן די אידן און דערנאך זענען זיי‬

‫די וואוילע וואס קומען דאס אויסלעשן‪ ...‬עס קאסט א לאך זיך צו דערמאנען ווי זיי פלעגן מאכן א איבערקערעניש‪ ,‬און‬

‫דערנאך צולויפן צו די עלטערע אידן און וויינען מיט "קראקידייל טרערן" אז נאר ר' אהרן קען ברענגען שלום(‪.‬‬

‫צום באמערקן אז קיין איינע פון די קעגן וועם איחוד האט געפירט א מערכה‪ ,‬האבן נישט געהערט צו בני‬

‫יואל אדער צו די מתנגדים פון ברך משה! במשך דעם יו"ט פסח האבן זיך אין ביהמ"ד געפינען "נאר" הייסע חסידים‬

‫פון ברך משה! די אלע פלוידעריי פון "שונאים" פון ברך משה איז געווען אויסגעזויגן פון פינגער‪ ,‬ווייל די אזוי‬

‫גערופענען שונאים\מתנגדים האבן אנגעהויבן צוריק קומען קיין סאטמאר הערשט נאך ח"י סיון! די רגע וואס דער רב‬

‫פון ירושלים איז אפיציעל געקרוינט געווארן אלס אב"ד ור"מ סאטמאר וו"ב און עס האט זיך שוין אנגעהויבן חלומ'ען‬
 ‫אז סוף כל סוף וועט ר' אהרן נישט איבערנעמען סאטמאר‪ .‬דאן האט זיך ארויסגעשטעלט דעם אמת'ע בילד לגבי‬

‫וויפיל שנאה די שונאים\מתנגדים האבן צו "סאטמאר"‪ ,‬איינס נאכן צווייטן זענען צענדליגע אינגעלייט און בעלי בתים‬

‫אריינגעקומען צום ברך משה אפיציעל איבערבעטן‪ .‬און אנגעהויבן ווייטער צאלן מעמבערשיפ פאר קהל‪ .‬די פאקט אז‬

‫עס שטעלט זיך ארויס בפני כל הציבור אז די אזוי גערופענען שונאים פון רבי'ן זענען גארנישט קיין שונאים צום רבי'ן‬

‫נאר ליבערשט צו ר' אהרן פערזענליך‪ ,‬נעמט ארויס ר' אהרן פון די גלייזן אזוי ווי קיינמאל בעפאר‪ .‬אבער דערווייל איז‬

‫די ביהמ"ד געפארן אויף רעדער טראץ דעם וואס קיין איין בני יואל'ער האט זיך נישט געפינען אין ביהמ"ד‪ ...‬די אלע‬

‫כלומר'שטע שונאים פון רבי'ן קעגען וועם זיי האבן לוחם זענען געווען הייסע חסידים פון רבי'ן‪ .‬דאס איז אלעס געווען‬

‫נאך ח"י סיון‪ .‬דערווייל ווי מיר האלטן יעצט‪ ,‬איז געווען קלאר אז ר' אהרן וועט צום סוף מצליח זיין‪.‬‬

‫חתונה‬

‫די רידערייען און פאשקעווילן האבן אנגעהאלטן די גאנצע צייט‪ ,‬עס האט נישט נאכגעלאזט קיין רגע‪ .‬עס‬

‫האט דערגרייכט א קלימאקס אנפאנג פרשת נשא‪ .‬יענע וואך מיטוואך איז געווען די חתונה פון בן אב"ד סאטמאר‬

‫ירושלים‪ .‬די קלאנגען אז די רבי האט געגעבן פאר ר' אהרן א ברירה ער זאל זיך אויסוועלן אדער קרית יואל אדער‬

‫וו"ב האבן שוין דערגרייכט יעדעמ'ס אויער‪ ,‬ר' אהרן האט נאך נישט געגעבן קיין תשובה פארן רבי'ן‪ .‬עס האט קיינער‬

‫נישט געקענט חלומ'ען אז דאס זאל זיך טאקע פארווירקליכן‪ ,‬יעדער בר דעת האט געוויסט אז סוף כל סוף וועט ר'‬

‫אהרן זיין רב אין ביידע שטעט‪ .‬אויפן מענטשליכן שכל האט זיך נישט געגלייבט אז ר' זלמן לייב זאל ווערן רב אין‬

‫איינע פון די שטעט טראץ דעם וואס דער ברך משה האט אפען ארויסגעזאגט זיין מיינונג פארן יעדן וואס האט‬

‫געפרעגט‪ .‬נאך די חתונה איז די רב פון ירושלים אהיים מיט צובליטיגטע פיס‪ .‬אויך שבועות פון די העכסטע זמנים אין‬

‫סאטמאר האבן די איחוד פירער נישט געהאט קיין בעסערע דאגות ווי אנזייען דעם ביהמ"ד מיט פאשקעוויל און‬

‫איבערקערענישן‪ ,‬אלס מבזה צו זיין די בני בית ביים רבי'ן און יעצט אויך דירעקט געצילט קעגן הגה"צ רב ור"מ‬

‫סאטמאר ירושלים‪ .‬ווי זיי סטראשען מיט רציחה ממש רח"ל‪) .‬ווי איר וועט שפעטער זען(‪ .‬די ציל האט זיך יעצט‬

‫געטוישט‪ .‬די ביז יעצטיגע ציל ‪ -‬פון ארויסווארפן די אלטע גבאים ביים רבי'ן און שטעלען אייגענע‪ ,‬און דערמיט‬

‫פארזיכערן אז ר' אהרן וועט איבערנעמען דאס גאנצע פון טאטן – איז געשטעלט געווארן אין א זייט‪ .‬די פרישע‬

‫הויפט ציל איז געווארן "פארזיכערן אז ר' זלמן לייב פארט צוריק קיין ירושלים"‪) .‬זיי שטייען נאך נעבעך היינט אינם‬

‫זעלבן מערכה‪ ...‬צוריק שיקן‪(...‬‬

 ‫זענדיג אז זיי האבן פארלוירן זייער מאכט איבער די קהלה‪ ,‬קהל שטעל זיך נישט צו צו זייערע‬

‫אנשיקענישן‪ ,‬קהל איז נישט איבערצייגט אז די טובה פון די קהלה איז "הוא ולא אחר" קהל איז נכנע אינטערן רבין‪,‬‬

‫אפגעזען וואס ר' אהרן'ס שיטה אין טובת סאטמאר איז‪ .‬איז פאר זיי געבליבן נישט מער ווי רידערן און איבערדרייען‬

‫דאס ביהמ"ד‪ ,‬די אנגעווייטאגטע פון קהל האבן פרובירט מאכן אסיפות‪ ,‬זיי האבן גענומען דעם יודעלע ווערצבערגער‬

‫וואס האט אראפגעלייגט א מייסטער האפטיגע דרשה אויף א ניגון מיט די תנועה "כאילו כאילו" דעם רבי'ןס רצון איז‬

‫שוין אנדערש ווי אמאל‪ ,‬די אסיפות האבן זיך אויסגעלאזט מיט גארנישט‪ ,‬נאר מיט איין החלטה אז סאטמאר וועט‬

‫זיך האלטן צוזאמען אינטערן רבין‪ ,‬דערנאך האבן די איחוד פירערס פרובירט צו מאכן אסיפות אין אברכים‪ ,‬יעדן שני‬

‫וחמשי האבן זיי אויפגעהאנגען צעטלעך אז עס קומט פאר אסיפה אין אברכים‪ ,‬ווי סהאבן זיך צוזאמגעזאמעלט‬

‫אפאר אלטע בחורים מיט גרושים‪ ,‬ובראשם זייער שפעטערדיגער דיין שלום לאנדא‪ ,‬וואס ביי די אסיפה האט מען‬

‫מחליט געווען אז מען זאל דעם רבי'ן אריינשטעלן אין א הואם‪ ,‬דער יושב ראש פון יענע אסיפה איז געווען א נייטרא'ר‬

‫אינגערמאן א בדחן שמואל ווידער‪ ,‬ער האט פארגעשלאגן ביי די אסיפה אז מען זאל ר' זלמן לייב בעטן ברחמים ווער‬

‫עס טרפעט אים אז ער זאל צוריק פארן אויף ירושלים‪ ,‬און ער האט דאמאלס מחדש געווען אז ער ווייסט קראנט אז‬

‫דער ירושלים'ער רב הגרי"מ דושינסקי האט נארוואס אריבער גערופן ר' זלמן לייב און געווארענט אז ער זאל נישט‬

‫בלייבן אין וויליאמסבורג און זאל צוריק קומען קיין ירושלים‪ ,‬ווייל עס קען אנזייען א מחלוקת‪ ,‬די קינדער האבן זיך‬

‫געשפירט גוט‪ ,‬דערנאך האט דער חכם שלום לעיזער פרענקל פארגעלייגט אז יעדער איינער אן אויסנאם זאל געבן א‬

‫שיינעם טשעק פאר ר' זלמן לייב ביי די חתונה אז ער זאל זעהן אז עס לוינט זיך צו לעבן גוט מיט זיי‪ ,‬און אלע‬

‫אנוועזענדע גרושים האבן טאקע פה אחד איינשטימיג אנגענומען די החלטות‪,‬‬

‫אין בית המדרש גופא האבן די איחוד ארגענעזירט כאאס‪ ,‬און זיי האבן דאס געטון מיט מאכן קולות און‬

‫שישקען צונעמען טלית ותפילין‪ ,‬וועש אין די מקוה וכדו'‪ .‬אנערקענעדיג די פאקט אז זיי האבן נישט קיין שום כח אין‬

‫קהל האבן זיי נישט געטראפן א בעסערע וועג ווי אזוי צו ווייזן בעלות נאר דורך ממשיך זיין מיט זייער פאשקעווילן‬

‫ווארפעריי אין ביהמ"ד )נישט יעדן מאנטאג און דאנערשטאג‪ ,‬נאר( יעדן טאג ממש און צומאל ‪ 3-4‬פרישע‬

‫פאשקעווילן יעדן טאג‪ .‬די פאשקעווילן האבן זיך נישט גענדיגט מיט אויסגעבן זייער ווייטאג נאר זיי זענען געגאנגען‬

‫אזוי ווייט ווי סטראשען מיט רציחה רח"ל‪ ...‬יא איר ליינט גוט‪ ,‬יעלה ויבוא יא ווייל "מיר וועלן מאכן יו"ט" און ברכת‬

‫כהנים נישט "ווייל די טויזענטער חברים פון איחוד התלמידים" )אזוי האבן זיי אליינס געשריבן( וועלן מקיים זיין דעם‬

‫פסק וואס זיי האבן נאר‪-‬וואס פאר עטליכע יאר צוריק אין מתיבתא געלערענט ביי ר' אהרן‪ ,‬און מען וועט דארפן‬

‫שרייען כהנים ארויס" רח"ל‪ .‬פארן ציבור אין בית המדרש שרייבן זיי אז וועלן מאכן "ימים טובים" און פארן רב‬
 ‫)דעמאלסדיגער ירושלימ'ער רב( וועלן זיי מאכן "ימים נוראים"‪ .‬מיט דעם האבן זיי געהאפט אנצוקומען צו זייער ציל‬

‫פון מאכן ר' אהרן פאר רב אין וו"ב און פארשיקן דעם "גאסט" צוריק קיין ירושלים‪...‬‬

‫ס'איז איבריג צו זאגן אז מיט אזעלכע פאשקעווילן איז די לופט אין ביהמ"ד געווען גענצליך לטובת ר' אהרן‪ ,‬נישט‬
‫ווייל דער ציבור האט אים געוואלט נאר ווייל יעדער האט געציטערט צו רעדן‪ ...‬עס איז נישט מעגליך אראפצושרייבן‬
‫אויפן פאפיר די פחד מוות וואס האט געהערט אין ביהמ"ד‪ ,‬יעדער האט געצירטער צו עפענען א מויל‪ ,‬קיינער איז‬
‫נישט גרייט צו זיין די קרבן‪ ,‬קיינער האט נישט געוואלט זיין דער וואס אויף זיין גוף שרייט מען "כהנים ארויס"‪ .‬די‬
‫איינציגסט וואס האבן זיך געדרייט מיט א שמייכל און די נאז ארויף זענען געווען די אנפירער פונם איחוד און זייערע‬
‫"טויזענטער" מעמבערס‪.‬‬

‫אין הארצן האבן זיי שוין אויך באמערקט אז אז דער "גאסט" איז גארנישט אזא מפיל קינד‪ ,‬זיי האבן שוין‬

‫אויך אנגעהויבן מערקן אז דער ציבור איז נישט גענצליך אויף זייער זייט‪ ,‬עס מאכן זיך יא דא דארט אידן וואס זענען‬

‫מוחה קעגן זייערע מעשים‪ ,‬אבער די לופט איז נאך אלס געשטימט צו זייער זייט‪ ,‬די פחד פון איחוד חברה‬

‫באהערשט דעם ביהמ"ד‪ .‬זייערע וויינזיניגע סטראשעריי האט טאקע נישט מצליח געווען אפצושרעגן די שטוב‬

‫מעטשן פון ברך משה אז זיי זאלן זיך צושטעלן צו ר' אהרן און די גבאים האבן זיך ווייניג צוקראצט‪) ...‬היינט זיצן די‬

‫"חכמים מיט אויגן אין קאפ" )החכם עיניו בראשו( אין הופער‪(...‬‬

‫איחוד'ס פאשקעווילן זענען באשטאנען פון ‪ 2‬סארטן‪ .‬איינס‪ ,‬פשוטע שמוציגע פאשקעווילן מיט הוצאות שם רע‬

‫אקוראט אזוי ווי זיי טוען היינט אויף הייד פארק‪ ,‬אויך רוב מאל מיט טעל‪ .‬נומער'ן‪ ,‬ווי זיי בעטן דעם עולם זאל רופן צו‬

‫יענעם אינדערהיים אין אפיס און אויפן סעל זיך בעטן "איידעלערהייט" וד"ל‪ .‬אדער סתם נארישע סטראשע בריוון‪ .‬די‬

‫צווייטע סארט פאשקעוויל איז געווען "תורות" פון ר' אהרן‪...‬‬

‫קהל האט פראבירט צו טון אלעס אין די וועלט אפצושטעלן די פאשקעווילן ווארפעריי אריינגערעכנט די תורה'דיגע‬

‫פאשקעווילן‪ .‬עס איז קיין ספק נישט געווען פאר קיינעם אז די ביידע סארט פאשקעווילן זענען געווען געצילט מכתיר‬

‫צו זיין ר' אהרן אלס אב"ד סאטמאר די בכל אתר ואתר‪ ...‬קהל וועלכע האט אפען דערקלערט אז זיי שטעלן זיך לימין‬

‫פונם נייעם רב‪ ,‬האב אויך געלאזט וויסן לכל מן דבעי למידי אז זיי זענען ח"ו נישט קעגן ר' אהרן )דעמאלטס האט‬

‫נאך ר' אהרן געהלאטן פאר זיינע שענדליכע ערכאות קעגן קהל און קעגן רביה"ק זעלבסט(‪ ,‬קהל האט געלאזט וויסן‬

‫פאר די אלע "תורה דריקער" אז מען וועט זייערע בלעטער נישט לאזן אין ביהמ"ד ווי לאנג זייער ציל איז מכתיר זיין‬

‫ר' אהרן אלס רשכבה"ג ביים לעבן פון טאטן‪ .‬קהל האט זיי געלאזט וויסן אז זיי וועלן ערלויבן די "תורות" אין ביהמ"ד‬

‫מיט ‪ 2‬תנאים‪ .‬איינס‪ ,‬עס זאל דארט נישט געדריקט ווערן זייערע פאליטישע שמועסן ווי לדוגמא די שימפעריי פון‬

‫עמרם כהן )דאס איז געווען נאך פארן טאנצן חסדי השם מיט א בלויזן קאפ(‪ .‬די צווייטע תנאי איז געווען אז אין די‬
‫בלעטער דארפן געדריקט ווערן אויף א אופן וואס רעפלעקטירט דעם רבי'ן אלס מנהיג און נישט ר' אהרן‪ ...‬דאס קען‬

‫נאר געטון ווערן אויב זיי לייגן אריין אויך די דברי תורה פון אנדערע קינדער פון ברך משה וועלכע דינען אלס‬

‫סאטמארע רבנים‪ .‬עס איז געווען פארשטענדליך אז קהל וועט נישט צולאזן טעגליכע פראפעגאנדע בלעטער פאר ר'‬

‫אהרן אין די צייט וואס ר' אהרן'ס נאכפאלגער טון אלעס אין די וועלט אינטערצוברעכן די כח פון רבי'ן און פון קהל און‬

‫דערמיט קרוינען ר' אהרן אלס עווענטואלע אדמו"ר מ'סאטמאר בחייו פון רבי'ן‪ .‬אבער די אהרוינים האבן זיך‬

‫געהאלטן ביי זייער'ס און ממשיך געווען אויסלייגן אין בית המדרש בלעטער פון "דברי תורה" פון "אב"ד ור"מ‬

‫דקהילותינו הקדושות"‪.‬‬

‫אין ביהמ"ד זעלבסט האט געהערשט א תוהו ובוהו‪ ,‬קיינער האט נישט געוויסן וועמען מען קען געטרויען‪ ,‬יעדער האט‬

‫געציטרט צו רעדן‪ ,‬אלס פחד פון די פאשקעווילן‪ .‬יעדער וואס האט זיך אויסגעדריקט קעגנערשאפט צו ר' אהרנ'ס‬

‫רבינו בחיי שנעל‪-‬צוג און האט דאס בטעות געטון צו א חבר א אהרויני )דעמאלטס א "איחוד מעמבער"( נישט‬

‫וויסענדיג נאך אז יענער איז א אהרויני‪ ,‬האט זיך דעם נעקסטן טאג געטראפן מיט א טוץ פאשקעווילן מיט זיין טעל‬

‫נומער אין אלע גאסן‪ .‬אן וועש אין מקוה און אן זיין טלית ותפילין‪.‬‬

‫בקיצור די אהרוינים האבן מצליח געווען אפצושרעקן דעם עולם קיינער זאל ח"ו נישט ארויסדריקן קיין שום התנגדות‬

‫צו זייער "רב הצעיר" פלענער‪ .‬דעריבער האט זיך אין ביהמ"ד נאר געהערט שבחים אויף ר' אהרן און קללות קעגן די‬

‫"גבאים"‪ ...‬אנצוקומען צו זייער מטרה האבן זיי מיט אלע כוחות פראבירט צו הלאטן זייערע באליבטע "מיליטער" די‬

‫בחורים‪ ...‬אויף היי עלערט‪ .‬זיי האבן זיך גענומען איבער די ביינער פון די בחורים‪.‬‬

‫בימים ההם איז געווען איינגעפירט אז ווען רבינו בעל ברך משה איז נישט אין שטאט אויף שבת ויו"ט‪ ,‬לדוגמא‬

‫שבועות‪ ,‬האבן די בחורים געדאווענט צווישן זיך אין בנין עסטרייכער‪ .‬איחוד האט געמאכט א מצב אז יעדער בחור‬

‫דארף מאכן א "מי שברך" פארן אב"ד קר"י און רב ד'קהלתינו הקדושות‪ ...‬אך און וויי פאר א בחור וואס וועט זיך ווייגן‬

‫נישט צו מאכן א מי שברך און ווער רעדט נאך אויב וועט זיך מאכן א מחוצף וואס וועט מאכן א מי שברך פאר איינע‬

‫פונם רבי'נס אנדערע קינדער‪ ...‬די חשבון איז געווען פשוט אז אויב האבן זיי די בחורים איז ר' אהרן אין קאנטראל‪ .‬די‬

‫כלי קודש די מחנכים האבן זיך געביסן די ליפן צוקוקענדיג צום נייען אומפארשטענדליכן מי שברך מנהג‪ ...‬אבער‬

‫האבן גארנישט געטון דערוועגן מורא האבנדיג פאר זייער אייגענע הויט‪ .‬אדער האבן זיי גארנישט געוואלט טון‬

‫דערוועגן ווייל זיי זענען אליינס אהרוינים‪ ,‬קיינער האט נישט געוויסט דעם אמת‪) .‬למעשה האט זיך מיט די צייט‬

‫ארויסגעשטעלט אז די מגידי שיעורים זענען איינס ביי איינס געווען שטייף אויסגעשפראכן קעגן ר' אהרן'ס שיטה פון‬
‫ניצן די בחורים‪ ,‬אבער דעמאלט'ס האט מען דאס נאך די גאס נישט געוויסט דערפון(‪ .‬די אהרוינים האבן פארט נישט‬

‫מצליח געווען אנצודרייען די בחורים אין די וויליאמסבורגע ישיבות צוליב דעם פשוט'ן פאקט אז די אהרוינים האבן‬

‫פארמאגט א מינערהייט ווארום רוב עלטערן זענען נישט געווען גרייט מיטצוגיין מיט די שיטה אז בחורים זענען א‬

‫מיליטער און אז ר' אהרן איז א אויטאמאטישער בעל הבית אין סאטמאר און אפילו די רבי קען זיך נישט קעגן שטעלן‪.‬‬

‫די געציילטע בחורים וואס האבן אנגעהויבן דעם מנהג זענען תיכף אפגעלאכט געווארן‪ ,‬אבער נישט ברבים‪ ,‬ברבים‬

‫האט יעדער געציטערט פון זיין אייגענע שאטן נישט וויסענדיג אז יענער פון וועם זיי ציטערן זענען גאר אליינס‬

‫אויסגעשפראכענע קעגנער פון ר' אהרן‪ .‬צו דעם איז נאך צוגעקומען א פראבלעם פון וואס די עטלערן האבן געציטער‬

‫פחד מוות‪ .‬דהיינו היות די אהרוינים פארקויפן דאך אז די וואס שטייען אין וועג פאר'ן רב הצעיר זענען נאר די בני‬

‫יואל‪ ,‬און משה גבאי ארבעט מיט מיט בני יואל‪ ,‬האבן זיי פארשפרייט פאשקעווילן ווי זיי רופן דעם עולם‬

‫ארויסצו'זרק'ן יעדען בני יואל וועס וועט זיך געפינען אין ביהמ"ד בשעת די חתונה )זע פריער(‪ .‬פאר די עלטערן האט‬

‫זייער וויי געטון דאס אז ר' אהרן ברענגעט אריין אין וו"ב זיינע פארדארבענע מהלכים פון ניצן בחורים פאר מיליטער‪.‬‬

‫גאר אסאך עלטערן האבן זיך אפגערעדט פאר די מנהלים פון ישיבה אז זיי ציטערן פון די חברה וואס העצן די‬

‫בחורים צו שלעגעריי‪ ,‬און זיי ווילן נישט זייערע זינען זאלן ווערן פאלנע שלעגער פארן כבוד פון אהרן‪ ,‬די מנהלים‬

‫האבן אבער נישט גלייגט קיין פינגער אין קאלט וואסער‪ ,‬ציעטערנדיג פאר זייער אייגענע הויט‪ ...‬ביז‪...‬‬

‫ר' יצחק שטערן – דער מתחיל במצוה און דער ערטשער אייז ברעכער‪.‬‬

‫ביז יעצט איז נישט געווען איינער וואס זאל מאכן א סטאפ צו די צודרייטע ווילדערייען‪ .‬דא האט זיך דא ערשטע מאל‬

‫גענועמן א געוואגטע אקט פון א איינגעשטעלטער אין די מוסדות‪.‬‬

‫אין איין חלק פון די ישיבה האבן די מי שברך'ס יא אנגעהויבן אריינדרינגען דאס איז געווען אין די ברענטש פון ר'‬

‫יצחק שטערן‪ .‬די ברענטש פון ר' יצחק איז געווען סניף לצעירים ח"ג‪ ,‬די איינע יארגאנג פון סניף לעצירים האט‬

‫געהאט ‪ 3‬באזונדערע ישיבות מיט באזונדערע מנהלים‪ .‬צו ר' יצחק'ס מזל איז אין זיין ברענטש געווען די גרעסטע‬

‫קבוצה פון אהרוינישע בחורים )איך בין מדגיש בחורים ווייל זייערע עלטערען זענען בכלל נישט געווען קיין אהרוינישע‬

‫איחוד חיות און א גרויסע חלק פון די דערמאנטע בחורים האבן זיך טאקע שפעטער געסעטלט און אפגעלאזט די‬
‫אהרוינים(‪ ,‬דשיהאדיסטן וואס זענען געווען גרייט צו טון כל דבר אסור פאר לטובת די איחוד פלענער‪ ,‬רוב פון די‬

‫גרופע בחורים האבן אויך געהאט ברודער אין מתיבתא אין מאנרא‪ ,‬די קבוצה זענען באשטאנען פון גברי אלים‪ .‬ר'‬

‫יצחק וועלכער איז געווען צומישט פונקט ווי יעדעם און נישט געוויסט וואס די סוף גייט זיין‪ ,‬האט זיך געמאכט א‬

‫חשבון אז ער וועט טון דאס מינימום און לייגן א סטאפ ארדער צו די משוגע'ס און מאדנעם מישערבייראך מנהג מיט‬

‫די ביטול תורה נאכווייען און שפיכת דמים פאר איידעלע בחורים וואס קומט פון דעם‪ .‬אזוי אויך האט ער יעצט געהאט‬

‫א פאסיגע געלגענהייט איינמאל פאר אלעמאל אפצושטעלן די קארופציע פון ניצן בחורים פאר פאליטישע אינטריגעס‪.‬‬

‫ער האט אין א דרשה געזאגט פאר די בחורים אז ער וויל פון די מישעבייראכס נישט הערן‪ ,‬דאס ברענגט אריין די‬

‫פאליטיק פון גאס בין כותלי הישיבה און א ישיבה איז געשטעלט אויף צום לערנען וכו'‪ .‬ער האט מאריך געווען וועגן די‬

‫מיעסקייט פון בחורים וואס ווערן געניצט אלס טראר שטעקענעס‪ .‬אין דעם דרשה האט ער געזאגט אז די הוראה‬

‫וואס די רבי האט געגעבן ווען ער האט געהייסן שרייען "שגץ ארויס" איז בכלל נישט געווען דירעקטירט צו בחורים‪,‬‬

‫ערגעץ אין דעם זאץ האט ר' יצחק געניצט די ווערטער "הוראות שעה" מיר האבן איבערגעפרעגט צענדליגע בחורים‬

‫וואס זענען געווען בשעת די דרשה און דאס מאקסימום צו וואס מיר זענען אנגעקומען איז לויט רוב דיעות האט ר'‬

‫יצחק געזאגט "די הוראות שעה וואס די רבי האט געגעבן ווען ער האט געהייסן שרייען שגץ ארויס‪ ,‬איז זיכער נישט‬

‫געווען פאר בחורים"‪ .‬מיר זענען עד היום הזה נישט איבערצייגט אז ר' יצחק האט גענוצט די ווערטער "הוראת שעה"‬

‫צו זאגן אז עס גייט שוין בכלל נישט אן היינט אדער ער האט געמיינט צו זאגן דערמיט אז דאס וואס די רבי האט‬

‫בשעתו געהייסן וכו'‪ .‬בסך הכל האט ער געדריקט אויף די נקודה אז בחורים זענען נישט קיין מיליטער און ער האט‬

‫קיינעם נישט פערזענליך געטשעפעט און זיך נישט געשטעלט אויף קיים שום צד אין די מחלוקה‪ .‬מען קען זאגן אז‬

‫דאס איז געווען א דרשה געצילט קעגן ר' אהרן נאר אויב מען וועט זאגן אז ר' אהרן איז בעד ניצן בחורים פאר‬

‫טעראר און ר' יצחק איז דערקעגן‪ ...‬ווייל סך הכל האט ער געפאדערט פון די בחורים נישט צו זיין פארמישט אין‬

‫טעראר און אויך געפאדערט אויפצוהערן מיטן נייעם ווילד פרעמדן מנהג בין כותלי הישיבה‪ .‬פארט איז דאס פאר די‬

‫אהרוינים געווען "איבער גענוג" זיי האבן נישט געקענט אראפשלינגען די פאקט אז א איינגעשטעלטער זאל זאגן פאר‬

‫די בחורים עפעס וואס איז נישט ‪ 100%‬אויף ר' אהרן'ס זייט‪ ,‬אויף דעם זענען זיי נישט געווען געראכטן‪ ,‬און נאך‬

‫דערצו אז יענער זאל נאך ארויסגיין אומבאשעדיגט! עס איז טאקע דאס ערשטע מאל וואס א איינגעשטעלטער זאגט‬

‫זיך ארויס קעגן ר' אהרן‪ ,‬די תוצאות איז מובן מאליו‪ ,‬די פסק גייט ארויס‪ ...‬א קאפ קערצער פאר דעם שגץ מחוצף און‬

‫עזות פנים יצחק שטערן!!! די אהרוינים האבן נישט געקענט ארויסקומען אין גאס זאגן אז ס'קומט זיך פאר ר' יצחק‬
‫טויט שטראף ווייל ער האט געסטאפט די וויינזיציגע מישעבייראכס‪ ,‬עס איז געווען פארשטענדליך אפילו פאר די‬

‫פארשטאפטע אהרויניש ווייצל מוח אז די עלטערן זענען גאר מכיר טובה פארן מנהל‪ ,‬האבן זיי זיך טאקע‬

‫ארויפגעזעצט אויף די צוויי ווערטער "הוראות שעה" כאילו דאס איז געווען די ציל פון זיין דרשה און נאך אין זעלבן‬

‫טאג באוואשן גאנץ וו"ב מיט פאשקעווילן קען ר' יצחק‪ .‬צום אלם ערשט איז ער באשולדיגט געווארן מיטן "כשר'ן בני‬

‫יואל"‪ ...‬און "חוזק מאכן פונם רבי'נס פסקים"‪" ...‬זאגן אז די רבי האט ח"ו געטוישט זיין דעה קעגן בני יואל" )כלשון‬

‫יודל ווערצבערגער(‪...‬‬

‫ר' יצחק האט זיך נישט וויסענדיג געמאכט פון די פאשקעווילן און האט זיך געהאלטן ביי דאס זייניגע‪ ,‬פאליטיק נישט‬

‫צווישן בחורים‪ ,‬בחורים זענען נישט קיין "מיליטער"! אפגעזען וואס דער טעמבעל יודל ווערצבערגער האט צו זאגן‬

‫דערויף‪.‬‬

‫דא האט פאר די אהרוינים געכאפט דאס קאדאכעס‪ ,‬זיי האבן אנגעהויבן לייגן אומגעהויערע דריק אויף ‪ 82‬אז ר'‬

‫יצחק דארף "פליען"‪ ...‬זיי האבן זיך נישט באגעניגט מיטן לייגן דריק אויף ‪ 82‬נאר האבן באווארפען אלע גאסן מיט‬

‫פאשקעווילן אז די עלטערן זאלן נישט שיקן די בחורים אין ישיבה ביז דער "שגץ שטערן" פליט ארויס פון ישיבה און‬

‫בין כך ובין כך האבן זיי ממשיך געווען פירן א פאבליק קאמפיין קעגן ר' יצחק פערזענליך‪ ,‬זיי האבן חוץ ווארפן‬

‫פאשקעווילן במחשקים אים אויך נאכגעשריגן אין ביהמ"ד‪ ,‬געמאכט פאני קאלס וכו'‪.‬‬

‫דאס שטייפקייט פון ר' יצחק האט אבער געכאפט די אהרוינים אין א דעמאראליזאציע‪ ,‬עס האט זיך דאס ערשטע‬

‫מאל ארויסגעשטעלט אפען אז "נישט יעדער" ציטערט פונם איחוד‪ ,‬דאס איז טייטש אין זייערע אויגן אז נישט יעדער‬

‫איז א "חסיד פון ר' אהרן"‪ ...‬דאס האבן זיי אבער נישט געקענט מודה זיין נישט פאר זיך און נישט פאר די גאס ווייל‬

‫אזוי ווי שוין ערווענט איז זייער גאנצע פראפעגאנדע געגאנגען אז משה גבאי איז א יחיד המשתלט‪ ...‬און דא שמייסט‬

‫זיי אין פנים אז אין די איינציגסטע ברענטש ווי זיי האבן שוין געמיינט אז זיי האבן א מערהייט און א אויבערהאנט‬

‫האבן זיי אויך געכאפט אזא פראסק‪) .‬אויב האט איר נישט באמערקט אינם יעלה ויבוא פאשקעוויל ווי די אהרוינים‬

‫באדאנקן זיך פאר "זייער עולם" וועלן מיר אייך יעצט פארציילן פשט דערפון‪ .‬די אהרוינים האבן דא פשוט געכאפט‬

‫נאך א פראסק‪ ,‬איחוד האט אנגעדרייט דעם עולם אז מען זאלן זיך נישט משתתף זיין ביי די חתונה פון בן הרה"צ ר'‬

‫זלמן לייב )צוקומפטיגער רב( אדער קומען מיט בגדי חול און דערמיט שיקן א מעסעדש פאר די וועלט אז ר' אהרן‬
‫דאמינירט סאטמאר‪ .‬למעשה האבן זיי געכאפט א מעכטיגע בראך ווען דאס ביהמ"ד איז געווען געפאקט מקצה אל‬

‫הקצה אויף א אופן וואס האט נאך קיינמאל פארדעם נישט פאסירט ביי א חתונה פון רבי'נס א אייניקל‪ .‬איחוד'ס‬

‫מפלה איז געווען אפען קענטליך‪ ,‬די ציבור האט זיך משתתף געווען מיט א פעסטקייט און מיט בגדי חול זענען‬

‫אנגעקומען בלויז געציילטע טאטערלעך וואס האבן זיך נישט געפינען באקוועם אריינצוגיין אינם פול געפאקטן‬

‫ביהמ"ד‪ .‬דעריבער האבן זיי אנגעהויבן פאמפן – אזוי ווי איר געדענקט אודאי – "די עולם איז אונזערע מענטשן"‪.(...‬‬

‫מיט יעדן טאג וואס איז פארביי האט זיי די הויט געברענט מער און מער וואס זאגט מען פאר די גאס? דא זיצט א‬

‫מנהל וואס האט געטרעטן אויף ר' אהרן'ס האקעלסטע הינער‪-‬אויג און ‪ 82‬פייפט זיך אריין קעגן גאנץ "איחוד" מיט‬

‫זייערע טויזענטער פאשקעווילן און ווארפן נישט ארויס דעם חצוף?! עס האט געפאדערט א תשובה תיכף ומיד כדי‬

‫זייער בנין פון "יעדער איז מיט ר' אהרן" זאל נישט איינפאלן אינמיטן העלן טאג‪ .‬האבן די איחוד פירער שנעל‬

‫געכאפט דעם דאטשיק און געגעבן א דריי אויס‪ ...‬אזאש "נעבעך" אויף ר' יצחק‪ ...‬נעבעך אויף ‪ ...82‬זיי זענען נעבעך‬

‫געפאנגען אין די הענט פון משה גבאי‪ ...‬באמת איז ר' יצחק שטערן און ‪ 82‬פירער אויך מיט'ן קרית יואל'ער רב‪...‬‬

‫נאר משה האט ברוב רשעות זיך משתלט געווען אויך אויף ‪ 82‬און ר' יצחק ציטערט פון משה‪ .‬ער ציטערט פשוט פאר‬

‫זיין פרנסה‪...‬‬

‫המשך יבאו בקרוב ממש‬

‫אביסל בעסער צו פארשטיין די לופט וואס האט דעמאלט'ס געהערשט אין גאס קען מען ניצן די איצטיגע סידור‬

‫קידושין פרשה‪ .‬ווען עס שטעלט זיך ארויס אז ר' אהרן האט נישט מצליח געווען צו פארשפארן די נייע זאל‪ ,‬די מפלה‬

‫פראסקעט אין פנים דארף מען דאך אבער פיטערן די שעפסן הייבט מען "טיילן רשות"‪ ...‬פלוצלינג האט דער גאנצער‬

‫עולם אנערקענט אז ר' אהרן איז "באמת" יא בעל הבית אין שטעטל" און יעדער קומט טאקע בעטן רשות‪ ...‬בקיצור‬

‫פונם פאקט אז משה גבאי איז נישט א נער אליינס אין מארק נאר ער האט גאר )אפילו נאר איין( א מנהל אין ישיבה‬

‫האבן זיי מחליט געווען אז פאר זייערע פאליטישע אינטריגעס איז יעצט בעסער צו מאלן א בילד כאילו משה גבאי‬

‫האט טאקע גארנישט‪ ,‬ער איז "באמת" יא אליינס אויפן מארק‪ .‬איי ר' יצחק שטערן? איי ‪ 82‬ווארפט אים נישט ארויס‬

‫אזוי ווי זיי פלעגן טון אין די יארן אין וועלכע יעדער האט געציטערט פון ר' אהרן'ס ווארט און געפאלגט זיינע‬
‫באפעלן?! נא‪ ,‬משה איז א יחיד המשטלת‪ ...‬זיי ציטערן אלע פון משה‪ ...‬זיי ציטערערן פאר זייער פרנסה‪ .‬אזוי האבן‬

‫די אהרוינים ווייטער ארומגעחושט דעם עולם אז ר' אהרן האט "באמת" יא אלעס און נאר איין משה גבאי שטיין‬

‫אליינס אויפן מארק קעגן‪ ...‬דעם גאנצן ציבור‪...‬‬

‫די אהרוינים האבן זיך א לאז געטון אויף זייערע קאמפיוטער'ס און פרינטער'ס אין א העפטיגע מערכה קעגן ‪ 82‬האט‬

‫זיך איז ארויס אין גאנג‪ .‬פאשקעווילן זענען געפלויגן אז מען זאל ח"ו נישט געבן קיין געלט פאר ‪ 82‬און נישט באצאלן‬

‫שכר לימוד! וואראום ‪ 82‬איז פארכאפט ביי די קליקע און זיי פילן אן זייערע טאשן‪ ...‬די פאשקעווילן זענען גוט געווען‬

‫פאר חיי שעה ווייל די בילד האט שוין סיי ווי אויסגעזען אז אין וו"ב זעלבסט האבן די אהרוינים א שווערע פעלד‪ ,‬פון‬

‫איין זייט שטייט קהל און זענען זיך גענצליך מכניע פארן ברך משה און זענען נישט גרייט נאכצולויפן די קאפריזן פון‬

‫בערל פריעדמאן מיט הירש און ווידער‪ ,‬און דא שטעלט זיך ארויס אז ר' אהרן מיט זיין איחוד האבן אין די מוסדות‬

‫אויך נישט קיין ווארט‪ .‬נאכן איינזען אז קהל וועט זיך נישט ברעכן האבן זיי איינגעזען אז די איינציגסטע וועג‬

‫איינצונעמען סאטמאר איז דורכן "איחוד התלמידים" זעלבסט‪ ,‬זיי האבן שוין אנגעהויבן איינזען אז אינערהאלב קהל‬

‫און אינערהאלב די מוסדות האבן זיי נישט קין ווארט דעריבער וועט מען ניצן איחוד און דורך איבערנעמען די מאכט‬

‫אין די מוסדות‪ .‬צו אלע זייערע צרות איז זייער חלום איבערצונעמען די מוסדות און אזוי איינעמען סאטמאר‬

‫פארנעפלט געווארן און אנגעהויבן אויסוועפן‪ .‬די מנהלים אין ‪ 82‬פונקט ווי די אקור"ט אין קהל שרעקן זיך נישט פון די‬

‫איחוד פאשקעווילן און טעראר‪ .‬זייער פארלוירענע רוף צום עולם נישט צו צאלן שכר לימוד איז נישט מער ווי א קול‬

‫קורא במדבר‪ ,‬ווייל ווער עס צאלט נישט קען איינשרייבן זיינע קינדער אין פאפא אדער שיקן די קינדער יעדן טאג א‬

‫נסיעה קיין מאנרא ווייל דארט האבן די ראשי הקהלה זיך יא צוגעשטעלט צו ר' אהרן אפילו אויפן חשבון פון פייפן‬

‫אויפן רבי'ן‪ .‬די אהרוינים בלייבן צום סוף מיט זייער אייגן געגרינדעטע "איחוד התלמידים" אן קיין כלי וואס זאל זיי‬

‫געבן כח און פאוע"ר חוץ ווארפן פאשקעווילן‪ ,‬צונעמען וועש אין מקוה‪ ,‬מאכן פאני קאלס וכדו' און ארום חוש'ן דעם‬

‫עולם יעדן טאג מיט פרישע ספינס‪ .‬קהל פייפט אויף זיי ‪ 82‬פייפט אויף זיי‪ ,‬געבליבן זענען זיי מיט איחוד'ס‬

‫פאשקעווילן‪.‬‬

‫ח"י סיון‬
‫די פאשקעווילן און די טעראריסטישע אקציעס )ווי אינטערצינדן ‪ 3‬קאר'ס וואס דערנאך האט נאכגעפאלגט א ליצנות‬

‫דרשה פון ר' אהרן( האבן ווייניג געהאלפן און נאכדעם וואס ר' אהרן נישט צוריק געברענגט קיין תשובה פארן רבי'ן‬

‫צו ער וויל קרית יואל "אדער" וויליאמסבורג! האט די רבי אין די אנוועזענהייט פון די דייני הקהלה ח"י סיון געשריבן א‬

‫בריוו ווי ער נעמט אויף ר' זלמן לייב אלס רב ור"מ אין וו"ב‪.‬‬

‫עס איז אומעגליך צו באשרייבן די שמחה וואס האט אויסגעבראכן אין די בתי מדרשים פון סאטמאר‪ .‬נישט נאר די‬

‫בתי מדרשים נאר אויך די גאסן פון וו"ב האבן פלוצלינג באקומען עפעס א יום טוב'דיגע שטימונג! די נייעס איז‬

‫געפארן פון אויער צו מויל און פון מויל צו אויער! די צעטל פון רבי'ן איז בליץ שנעל פארשפרייט געווארן‪ .‬אין יענע טעג‬

‫איז דאס געווען א חידוש‪ ,‬ס'איז געווען נאך פאר די אינטערנעט זמנים נאך פאר וואס יעדער ראצער האט געהאט‬

‫אימעיל אויפן סעל‪ ,‬די פאר וואס האבן יא געהאט אימעיל איז דאס נאר געווען אין אפיס‪ ,‬פארט האט זיך די צעטל‬

‫פארשפרייט אין די מאסן בליץ שנעל‪ .‬איך געדענק אז איך בין געשטאנען אויף לי עוויניו נעבן א געשעפט וואס האט‬

‫געהאט א קאפי מאשין‪ ,‬דער בעל הבית פון געשעפט האט גענומען ‪ 5$‬פאר ‪ 1‬קאפי! און דער עולם האט געכאפט‬

‫כאילו מען טיילט צירונג בחינם!‬

‫הגה"צ ר' זלמן לייב טייטלבוים אב"ד ור"מ יטב לב ירושלים איז געקרוינט געווארן אלס "אב"ד ור"מ קהל יטב לב –‬

‫וויליאמסבורג" א געשלאסענעם פאקט!‬

‫יעצט האט זיך איחוד געטראפן אין א געפערליכע דילעמא‪ ,‬זייערע פלענער‪ ,‬טעראר אקטן און שבת התוועדות'ן זענען‬

‫פלוצלינג צורינען ווי א זייפן בלאז! אבער נישט געזארגט‪ ,‬די חלה דעקלעך האבן אריינגעשטעקט זייער קאפ טיף אין‬

‫די זאמד און ממשיך געווען די מערכה כאילו ר' אהרן איז רב הצעיר‪...‬‬

‫ר' אהרן און די איחוד פירער זענען נאך באמת געווען איינגערעדט אז גאנץ וו"ב איז מיט ר' אהרן און נאר משה גבאי‬

‫מיט נאך בערך ‪ 10‬נאשלעפער זענען מיטן נייעם רב שליט"א‪ ,‬אין זייער חלה דעקל מוח האט זיך נישט געזעצט די‬
‫פאקט אז רוב מנין ובנין פון סאטמארע חסידים ‪ -‬עכ"פ אין וו"ב זיכער ‪ -‬זענען גרייט אנצונמען דעם רבי'נס דעה און‬

‫זענען גרייט צו גיין אין פייער פארן נייעם רב‪ .‬די קינדישע בליק פון אלעס איז מיינס און יעדער האט מיר ליב נישט‬

‫ליינענדיג ריכטיג די מאפע און אנערקענען די אמתע פאקטן האט זיי געברענג צו א אילוזיע אז איבערצודרייען און‬

‫רידערן אין ביהמ"ד וועט זיין לטובתם‪.‬‬

‫נאך ח"י סיון האט זיך שוין אנגעהויבן דערקענען די געוואונטשענע רעזולטאן פון פארמאכן די וועג צו ר' אהרן'ס רבינו‬

‫בחיי פלענער פון שליטה איבער סאטמאר און די אלע וואס זענען באטיטל'ט געווארן אלס "מתנגדים" האבן זיך‬

‫אנגעהבוין צוריק קערן צו די קהלה )מישט נישט אויס מיט בני יואל – בני יואל זענען געווען די קעגנער'ס פון רבי'ן‪,‬‬

‫פארשטייט זיך אויך לכבוד ר' אהרן'ס התנהגות‪ .‬די "מתנגדים" זענען געווען קעגנער פון ר' אהרן(‪ .‬נישט נאר דער‬

‫עולם איז געווען גרייט אנצונעמן די אלטע חברים מיט פארשטענדעניש נאר רוב מנין און בנין פון די סאטמארע‬

‫חסידים זענען געווען גרייט און אפילו זיך געפריידט זיך איבערצובעטן מיט זייערע אלטע חברים די אזוי גערופענע‬

‫שונאים וואס זענען במשך די פארגאנגענע ‪ 20‬יאר ארויסגעפאלן‪ ,‬זיי האבן זיך געפריידט צו יעדן סאטמאר'ער חסיד‬

‫וואס קערט זיך אפיציעל צוריק צו קהל‪) .‬מיר וועלן באשרייבן ברייטערהייט די "אהבה המסותרת" אפאכע ווען מיר‬

‫וועלן האלטן דארט במשך די פארמעגליך ארטיקעלן(‪.‬‬

‫עכ"פ די פאשקעווילן וואפרעריי און צונמען בגדים אין מקוה אדער סתם לייגן א האנט אויף יענעמ'ס טלית ותפילין‬

‫האט מיט קיין האר נישט נאכגעלאזט‪ ,‬ואדרבה‪ ,‬די חוצפה אקטן זענען ארויף העכער און העכטער‪ ,‬די טעראר אקטן‬

‫זענען געווארן בייזער און בליטיגער‪ ,‬די אהוינים האבן שוין נישט געהאט קיין שום פראבלעם איבערדצודרייען דאס‬

‫ביהמ"ד אין פנים פון רבי'ן‪ ,‬אויב האבן זיי דאס ביז היינט געטון אינטערן ריקן פון רבי'ן האבן זיי שוין יעצט אנגעהויבן‬

‫לאכן דעם רבי'ן אין פנים אריין‪ .‬די רבי אליינס איז נישט געווארן אפגעשוינט‪" ,‬אויב איז ער אומשטאנד צו צוברעכן‬

‫סאטמאר אין צוויי‪ ...‬קומט אים אויך צו כאפן"‪...‬‬

‫ביז אהער האבן מיר געשריבן וועגן געשענישן וואס זענען פארגעקומען צווישן פסח און ווען מען איז‬
‫ארויסגעפארן אין קעמפ‪ ,‬מיר האבן נאר בארירט חלקים וואס זענען נאכנישט באשריבן געווארן וכדו'‪ ,‬מער‬
‫פרטים פאר דעם תקופה קענט איר טרעפן אין "חלק ב" וואס ווערט נאך געשריבן‪.‬‬

‫יעצט קומען מיר צוריק צום הויעכפונקט פון חלק ג'‪ ,‬דהיינו "מחנה רב טוב ‪ -‬דערילענד" בחורים קעמפ‪.‬‬
 ‫‪----------------------------‬‬

‫מערכה איבער די קעמפס‬

‫עס איז געווען קלאר פארן יעדן אז דער וואס שפאצירט אוועק מיט די קעמפ'ס דער בלייבט ביים רעדל‪ ,‬אפגעזען‬

‫וועם די רבי האט יא אדער נישט מכתיר געווען )ליידער(‪ ,‬דער וואס וועט האבן א השפעה אויף די בחורים במשך‬

‫דעם זימער וועט בלייבן מיט די תלמידי הישיבות אויף זיין זייט‪ .‬פארדעם האבן די אהרוינים באשלאסן א מערכה צו‬

‫געווינען די בחור'ליך אויף זייער זייט‪ ,‬נישט קיין נפק"מ מיט גוטן צו מיט בייזן‪.‬‬

‫נאכדעם וואס קהל האט אפיציעל אויפגענומען דעם נייעם רב )שפעטער האט אפילו בערל פריעדמאן אויך‬

‫אינטערגעשריבן דעם קאנסוס( און עס איז געווארן קלאר אז די הנהלה פון ‪ 82‬וועט זיך אויך נישט ברעכן‪ .‬איז פאר‬

‫די אהרוינים נישט געבליבן צופיל אפציעס נאר פראבירן אריינצולייגן א פיס אין די קעמפס‪ .‬די קעמפס פאר זיך איז א‬

‫ריזן אימפעריע‪ ,‬יעדע קעמפ פאר זיך באשטייט פון צענדליגע עיקער )אויב נישט הונדערטער(‪ .‬חוץ די גשמיות'דיגע‬

‫נכס איז די קעמפ א וויכטיגע פרשת דרכים‪ ,‬אויב וועלן די אהרוינים מצליח זיין איבערנומענען די קעמפס וועלן זיי‬

‫דערנאך קענען אריינלייגן אויך א פיס אין ‪ 82‬און אזוי פראבירן איבערצונמען וו"ב אינם ווייטן צוקומפט‪ ,‬און אינם‬

‫קורצן טערמין וועלן זיי מצליח זיין צו בלאקירן די פלאן פאר א ישיבה גדולה אין וו"ב‪ .‬דא האבן זיי געמיינט אז זיי‬

‫וועלן איינמאל פאר אלעמאל שטעלן די מגידי שיעור אויפן פלאץ‪ ,‬אך און וויי פאר א מגיד שיעור וואס וועט זיך נישט‬

‫צושטעלן‪ ,‬און אך און וויי פאר א בחור וואס וועט האבן מחשבות זרות‪ .‬צווישן די תלמידים פונם קעמפ האבן זיך דאן‬

‫געפינען בחורים פון ביידער צדדים‪ ,‬די אהרוינים האבן זעלבסט פארשטענדליך נישט געהאט קיין אייגענע מוסדות‪,‬‬

‫די מוסדות האבן אלע געהערט צום רבי'ן‪ ,‬און יעצט אינטער די רבנות פון ר' זלמן לייב‪ .‬האבן די אהרוינים געניצט‬

‫זייערע בחורים צו זייען חורבן און אזוי פראבירן צוריק צו דרייען דעם רעדל אז ר' אהרן זאל סוף כל סוף ווערן רב‪.‬‬

‫פארשטייט זיך אז די בחורים אין קעמפ זענען נישט געווען מסוגל אליינס צו פירן אזא מערכה‪ ,‬דעריבער האבן זיי‬

‫ערהלאטן ארדער'ס פון איחוד וואס איז געקומען דירעקט פון ר' אהרן'ס שטוב אויף סאנז קארט אין מאנרא‪.‬‬
 ‫דער פאסט טרעגער איז געווען מיילך דיישט וועלכער איז געזען געווארן במשך דעם גאנצען זימער כסדר קומען און‬

‫גיין נעבן די וואלד וואס פירט צום קעמפ ער האט כסדר געברענגט די פאשקעווילן און די ארדער'ס פאר די בחורים‪.‬‬

‫באמת האט שוין ר' אהרן געהאט אריינגעלייגט א פיס אין קעמפ א קיילעכיג יאר פריער! דאן איז דאס נישט געווען‬

‫קיין פלא ווייל עס איז געווען אנגענומען די פאקט אז ר' אהרן איז דער עווענטועלער יורש‪ ,‬פארט איז דאס געווען א‬

‫שטיקל חידוש ווייל יעדע נייע זאך איז א חידוש‪ .‬ווי מען האט געהלאטן א יאר פריער איז אז "קיינער" האט נאך נישט‬

‫געהאט גע'חלומ'ט פון א מציאות אז ר' זלמן לייב זאל אמאל דערמאנט ווערן אלס א רב אין אמעריקע‪ ,‬אפילו ר'‬

‫אהרן'ס אזוי גערופענער הויפט שונא – משה גבאי‪ ,‬האט נאך דאן נישט גע'חלומ'ט פון אזא זאך‪ .‬עס איז געווען קלאר‬

‫אז ר' אהרן איז דער נעקסטער רבי אין סאטמאר‪.‬‬

‫געווען איז דאס מוצאי שבת פרשת ראה‪ ,‬ער"ח אלול תשנ"ח‪ ,‬ר' אהרן איז אנגעקומען אין קעמפ געבן א שמועס פאר‬

‫אלע בחורים לכבוד ר"ח אלול‪ .‬ווי פארשטענדליך האט ר' אהרן לכאורה נישט געהאט קיין שום סיבה צו קומען דארט‬

‫געבן א דרשה‪ ,‬די קעמפס זענען דאך א חלק פון די וויליאמסבורגע מוסדות ווי די רבי אליינס איז דער רב‪ ,‬און טאקע‬

‫נאר די רבי פעלגט זאגן דרשות פארן גאנצען קעמפ )אמת אז עס פלעגן במשך דעם זימער קומען רעדער'ס דא‬

‫דארט‪ ,‬אבער דאס איז אלעמאל געווען פאר א כיתה אדער א ברענטש‪ .‬א מצב פון צוזאמען נעמען דעם גאנצען‬

‫קעמפ איז געווען נאר ווען דער ברך משה איז געקומען‪ .‬יעצט האט מען געלאזט וויסן פארן גאנצן קעמפ אז ר' אהרן‬

‫קומט "מחזק" זיין די בחורים לכבוד ר"ח אלול‪ ,‬די איינגעשטעלטע זענען אנגעזאגט געווארן אז קיינער טאר נישט‬

‫פעלן פונם אויבן אן! און אויך נישט איבערלאזן דעם זאל פאר ר' אהרן איז גענצליך פארטיג מיט זיין "חיזוק"‪ .‬די‬

‫שטרענגע דיבורים איז שוין אויך נישט געווען א פלא‪ ,‬דער עולם האט זיך שוין אנגעהויבן צוגעוואוינען צו די נייע גייסט‬

‫וואס בלאזט אינטער ר' אהרן ווי אלעס הייבט אן נאכטאנצן סקווירא און באלזא‪ .‬קשיות האט קיינער נישט געפערגט‬

‫ווייל פון קרית יואל איז געקומען די מעסדש כאילו "די רבי האט געהייסן"‪ ,‬די אמת האבן נאר געציילטע געוויסט אז ר'‬

‫אהרן האט זיך אליינס מכבד געווען‪.‬‬

‫למעשה האבן זיך אלע איינגעשטעלטע צוגעשטעלט‪ ,‬און אלע זענען געזעצען דארט ביז שפעט אין די נאכט אריין‪ ,‬ר'‬

‫אהרן האט אזוי געקוואלן פון די כבוד און די געלונגענע שפיצל פון זיך אנהייבן אריינריקן אין די וויליאמסבורגע‬
‫מוסדות אזאש ער האט נישט געוויסן ווען צו ענדיגן די דרשה‪ ,‬ער האט גערעדט און גערעדט ביז די שפייאכט'ס האט‬

‫זיך אים אנגעהויבן פארטריקענען‪ .‬אלע זענען אוועק פון די דרשה מיטן ביטערן טעם פון אנהייבן א לעבן אינטער א‬

‫נייעם מנהיג וואס רעכענט זיך נישט מיט די מענטשהייט אןם שלום מאכן מיט די מציאות אז מיר בלייבן‬

‫אינטערדריקט אינטער זיינע אנשיקעניש‪.‬‬

‫דאס האט פאסירט בשנת תשנ"ח‪ ,‬אבער יעצט בשנת תשנ"ט נאכדעם וואס דער ברך משה האט אויפגענומען ר'‬

‫זלמן לייב אלס רב אין וו"ב איז געווען פארשטענדליך אז די קעמפ'ס האבן קיין שייכות מיט ר' אהרן‪ .‬ר' אהרן וואלט‬

‫דאס יאר נישט געקענט מאכן דעם שפיל כאילו ער קומט "מחזק" זיין די בחורים "בשליחות" פון טאטן‪ .‬דאס האט ר'‬

‫אהרן זעלבסט נישט געקענט און נישט געוואלט אראפשלינגען‪ ,‬דעריבער האט ער אנגעהויבן דעם מעכטיגן‬

‫אינוואזיע‪ .‬די פלאן האט געלויטעט אז היות דער נייער רב געפינט זיך סיי ווי אין ירושלים )נאך ח"י סיון איז ער צוריק‬

‫געפארן( וועט נישט זיין שווער איבערצונמען קאנטראל איבער די קעמפ'ס במשך דעם זימער און ווען ר' זלמן לייב‬

‫וועט צוריק קומען וועט ער זיך טרעפן מיט געשענע פאקטן‪ .‬די ארדער איז ארויס‪ ,‬מיר האבן סיי ווי נישט וואס צו‬

‫דערלייגן – די אינוואזיע הייבט זיך אן מיט פרישע כוחות ‪ -‬איז געווען די ארדער פון סאנז קארט צו איחוד‪.‬‬

‫התחלת הקיץ אין בחורים קעמפ‬

‫רוב תלמידים אן קעמפ זענען געווען זאליס‪ ,‬נאר די אהרוינים האבן במשך דעם גאנצן זומער געמאכט אזא‬

‫איבערקערעניש און ווינט אז עס האט זיך געדאכט אז זיי זענען די רוב‪ .‬יעדער האט געציטערט‪ ,‬די איינגעשטעלטע‬

‫פאר זייער פרנסה‪ ,‬די גרעסערע בחורים אז זיי וועלן בלייבן אן חברים‪ ,‬און די קלענערע בחורים פון פעטש‪ .‬למשעה‬

‫ווייסן מיר שוין דעם אמת אז די אהרוינים זענען געווען א "קליינע מיעוט"‪ ,‬בסך הכל האט זיך אויסגעפעלט איין‬

‫"קליינע שריט" מצד די הנהלה און ס'איז געווארן סדר אזוי ווי איר וועט שפעטער ליינען‪ .‬דערווייל וועלן מיר אייך‬

‫אריינפירן צו די פאקטן גענוי ווי ס'האט זיך אפגעשפילט בשעתו‪ .‬דאס וועט אפשפיגלען די גענויע געפילן וואס האבן‬

‫געהערט אין די לופט‪ ,‬דהיינו אז די אהרוינים זענען א רוב‪.‬‬

‫ישיבה גדולה החדש – אויפן שפיץ גאפל‬

 ‫עס איז נישט די פאסיגע געלעגענהייט צו בארירן יעצט די גאנצע טעמא ארום די נייע ישיבה גדולה )לכאורה וועט‬

‫דאס באשריבן ווערן אין חלק ב' אדער אין א באזונדערע ישיבה אפטיילונג( פארט קען מען נישט גיין ווייטער אן‬

‫בארירן די מערכה וואס די אהרוינים האבן געפירט אין קעמפ דערקעגן‪ .‬דעריבער וועלן מיר דאס טאקע בארירן‬

‫אבער נאר אויפן שפיץ גאפל ועוד חזון למועד‪.‬‬

‫עס איז געווארן קלאר ווי די טאג אז די וואס זענען זיך מכניע פארן רבי'ן און זענען גרייט זיך אינטערצואווארפן דעם‬

‫נייעם רב קענען נישט שיקן זייערע בחורים קיין קרית יואל‪ .‬די ישיבה אין קרית יואל איז געווען די עיקר כח וואס ר'‬

‫אהרן האט פארמאגט‪ ,‬די בחורים זענען געווען זיין מיליטער און זיינע פריוואטע "לייב וועכטער"‪ .‬די בחורים האבן‬

‫אנגעפירט די טעראר קאמפיינס קעגן יעדע זאך אין קרית יואל – און יעצט אויך אין וו"ב ‪ -‬וואס האט נישט פולקאם‬

‫זיך געשאקלט לויט ר' אהרן'ס ווינק‪ .‬די בחורים האבן געווארפן די שטיינער אויף הרה"צ ר' יחזקאל ראטה‪ ,‬די בחורים‬

‫האבן באזינגן אדער אנגעהאקט די ביינער פאר יעדן בני יואל'ער וואס איז געקומען צום ציון‪ .‬די בחורים האבן‬

‫אינטערגעצינדען קאר'ן און געשאסן פענסטער‪ ,‬אנגעהאקט די ביינער פאר וועם עס האט נאר געפאדערט‪ ,‬געווארפן‬

‫פאשקעוויל‪ ,‬געמאכט פאני קאלס ‪ 24‬שעה במשך דעם טאג וכו'‪ .‬די בקשות פון רבי'ן אז בחורים זענען נישט קהל'ס‬

‫פאליציי האט ווייניג געהאלפן‪ ,‬ר' אהרן האט געמאכט זיכער אז די בחורים פארשטיין "אויפן ווינק" בבחינת "די אייער‬

‫ליגט דארט‪ ,‬קיינער זאל נישט ווארפן"‪ .‬פאר די חסידים פון רבי'ן האט דאס זייער וויי געטון‪ ,‬די עלטערן זענען געווען‬

‫אנגעווייטאגט און האבן זיך אנגעהויבן לאזן הערן אפען "אמת אז די בני יואל זענען מחוצפים קעגן רבי'ן אבער די‬

‫בחורים זענען נישט די וואס דארפן טון די שמוציגע ארבעט"‪ ,‬רוב עלטערן וואס האבן געהאט קינדער אין די‬

‫וויליאמסבורגע מוסדות זענען געווען אין די דעה אז מען דארף פאלגן דעם רבי'ן בתמימות ופשטות אן די‬

‫"אויפקלערונג'ס" פון ר' אהרן בנוגע דעם רבי'נס "אמת'ע" מחשבות‪...‬עפ"ל‪ .‬קען זיין אז אין "סיגעט איז געווען פעטש"‬

‫קען זין אז "אין ארשעווע איז געווען פעטש"‪ ,‬קען זיין אז "אין סאטמאר איז געווען פעטש" אבער קהל דארף דאס טון‬

‫אן די הילף פון בחורים‪ .‬בפרט יעצט איז די פראבלעם נאכמאמל אויפגעשווימען אויפן אויבערפלאך ווען ר' אהרן האט‬

‫אנגעהויבן ניצן די בחורים קעגן‪ ...‬דעם רבי'ן זעלבסט רח"ל‪ .‬דעריבער איז געווען פארשטענדליך אז אויב וויל מען‬

‫מגדל זיין די בחורים מיט א אמונת חכמים אן קיין חכמות‪ ,‬פשטים און פשרות‪ ,‬אויב וויל מען מגדל זיין ערליכע‬

‫בחורים‪ ,‬קען מען די בחורים נישט שיקן לערנען אין די ישיבה גדולה פון קרית יואל‪.‬‬
 ‫די פראבלעם פון ניצן די בחורים אלס סאלדאטן איז נישט געווען די איינציגסטע פראבלעם פון די ישיבה‪ .‬די ישיבה‬

‫איז אין די סוף נ' יארן געווען אנגעפיקעוועט מיט אלעמען ארגסטן‪ ,‬סעלפאונ'ס‪ ,‬פערפיום‪ ,‬געשטיצטע בערד זענען‬

‫נאך געווען פון די קליינע פראבלעמען‪ .‬עס האט שוין ליידער געהאלטן ביי א מצב אז בחורים פלעגן פארן אין א‬

‫האטעל אין מאנטריאל אויף שבתים וד"ל רח"ל‪ .‬די ישיבה איז געווען א שם דבר אין די וועלט אויף שקאצעריי‪ .‬ווער‬

‫פון אונז געדענקט נישט די הכנות אויף שבועות ווי די "בחורים" פון ישיבה האבן געדרייווט די טראק'ס? כהיום איז‬

‫שוין דא אויך אינטערנעט סעלפאונס פון ווי די בחורים פירן אן כל מיני אינטערנעט סייטס‪ .‬עס איז צו אינזערע הענט‬

‫אנגעקומען א קליפ ווי דער בנו הגדול רעדט צו די בחורים וועגן זיך ארומדרייען מיט די כלי "אין ישיבה"‪ ...‬די דרשה‬

‫האט געדארפט זיין א מעכטיגער סוד פארט איז דאס אנגעקומען צו אונז‪.‬‬

‫תיכף נאך די התמנות פון רב איז שוין געווען פארשטענדליך אז די ישיבה גדולה אין מאנרא איז נישט א פלאץ מער‬

‫פאר א סאטמארער בחור‪ .‬האבן זיך עסקנים אריינגעלייגט צו שאפן א גוט פלאץ פאר ישיבה וואס דעמאלס איז דאס‬

‫געווען דער גרעסטער פראבלעם פון סאטמאר‪ ,‬ווען די מיליטער איז געפאלן מאראליש שרעקליך‪ ,‬אז רוב נארמאלע‬

‫משפחות האבן זיך ארויסגעדרייט פון שיקן זייערע קינדער און דעם מיליטער פון דעם אני אמלוך‪ ,‬יעדער‬

‫ארענטליכער סאטמארער איד האט געזוכט א פטור פון שירות לאומי מען האט געשיקט איבעראל‪ ,‬און ווער סהאט‬

‫ליידער נישט געזעהן דעם חורבן אדער האט נישט געהאלט די פארמעגליכקייט האט נעבעך געדאפט באוויינען דעם‬

‫חורבן ווען מען האט געזהען בחורים אין די העדלייןס פון די צייטונג‪ ,‬אדער מען האט געהערט אז בחורים זענען‬

‫געגאנגען פראטעסטירן אדער שטעכן רעדער אדער שלאגן אזויווי אין קראלי‪ ,‬און אויסער דעם פארלוירן יעדן געפיל‬

‫צו דבר שבקדושה‪ ,‬יעדן בין המזנים איז דער בארד געווען באשערט בנינו כנטיעים ווי שמעקעדיגע גראזן מיט‬

‫ביפערס אויפן פאסיק‪ ,‬מהאט געזעהן סאטמאר בתפארת"ו שיינ"ע פירות‪ ,‬דעריבער איז גווען פארשטענדליך אז‬

‫להחזיר עטרה ליושן וועט דער ערשטער זיין די ישיבה‪ ,‬אלע חברי הנהלה האבן זיך אריינגלייגט‪ ,‬און בעסער געזאגט‬

‫אלע חברי הקהלה‪ ,‬יעדער סאטמאר יוד ווען ער האט געזעהן א בנין וואס האט געהאט א הוא אמינא אז מען קען‬

‫אפשר דארט מאכן א ישיבה האבן זיי אנגעקלינגען אינעם אפיס אדער צו חברי הנהלה‪ ,‬די ליפט און די גאס איז‬

‫געווען א געוויסער חרות'דיגער לופט דער הויפט דאגה ואת עמלינו אלו הבנים אז זיי זאלן אויפוואקסן ערליכע אידן‬

‫ירא שמים און בעלי מדות דער שטיין פון הארץ האט אנגעהויבן צוביסלעך אראפגיין ר' אליעזר קעסטנבווים איז‬

‫געווען מורא'ידיג אקטיוו מיט זוכן מקומות ער האט זיך פארבינדען מיט אלע ריעל איסטעיט בראוקערס אין ניוא יארק‬

‫דער רב האט זיך געשטעלט אז ער וויל נישט קיין ישיבה ווייט פון שטאט אבער אויך נישט אין שטאט‪ ,‬ענליך צו סענס‬

‫סטריט וואס מען קען נישט וואקן דאס מיינט דער בחור מוז אויפשטיין און זיין באס סטאפ אויפן באשטימטן זייגער אז‬
‫נישט וועט ער אנקומען שפעט‪ ,‬אבער נישט צו וייט כדי רוב בחורים זאלן שלאפן אינדערהיים און זאלן זיין אינטער די‬

‫אויפזוכט פון די עלטערן‪ ,‬און שבתים זאלן די בחורים וויילן מיט די משפחה‪ ,‬דער מקום וואס די ישיבה האט געקויפט‬

‫פון רב געלדצעהלער האט געברענגט הרה"ח דוד ארי' יאקאב און האט דאס אנגעטראגן זיין ידיד ר' אליעזר‬

‫קעסטנבוים‪ ,‬וואס נאכן שוקל זיין אלע אנדערע פלעצער אין לאנגאיילענד און קווינס און קאנארסי האט די הנהלה‬

‫מחליט געווען צו באזוכן דעם פלאץ אינאיינעם מיטן רבי'ן ‪ ,‬און מיטן רב‪ ,‬די הנהלה האט בוחר געווען אין דעם פלאץ‬

‫ווייל ר' ארי' לייב האט דעמאלס געזאגט אז ביזר ראש חודש חשון וועט דא זיין געבויט א נייעם דמיטארי מיקוה‬

‫חדרים פיקס פערטיג מיט א פערטל מיליאן דאלאר קען דאס זיין פערטיג אריינצומאפן ר' בערל אייזדארפער פון די‬

‫הנהלה האט אראפגעלייגט ‪ 250‬טויזענט פאר דיפאזיט פאר רב געלדצעהלער‪ ,‬און ר' אברהם לעפקאוויטש האט‬

‫צוגעזאגט צו ברענגן דאס איבעריגע געלט צום גומר זיין דעם מקח‪ ,‬ר' אברהם האט צוגעשעטלעט א מיליאן דאלאר‬

‫צו אהאבן דעם נאמען אויף איין בנין‪ ,‬דער חשבון איז געווען אז עס וועט קאסטן קרוב צו דרי מיליאן קיינער האט‬

‫נישט גחלומ'ט דער ארי' לייב ווייסט וייאזיו צו בויען בערך אזוייווי ער פארשטייט צו חינוך און צו בוקקיפינג‪ ,‬עס האט‬

‫געקאסט בערך ‪ 1.7‬אין נאך א מיליאן פארן איבערבויען און מוסיף זיין נאך א שטאק פאר דארמיטארי‪ ,‬בחודש תמוז‬

‫האט דער רב הצעיר אנגעכאפט א פחד אז די הנהלה ‪ 82‬גייט נעמען די שטחים ארומם די ישיבה און פארקויפן און‬

‫בויען הייזער‪ ,‬האט ער אפגעשריבן א שארפן בריוו פאר ר' שלמה זלמן סאנדער אז ער לייגט אן עיקול אז מען טאר‬

‫נישט בויען קיין בנינים‪ ,‬נישט ווייל ער האלט אז נכסי המתיבתא און דערפאר איז ער בעלהבית‪,‬נאר אלס מראד‬

‫אתרא און אלס ראשי הישיבה האלט ער אז עס נישט לתועלת המתיבתא אז בעלי הבתים זאלן וואוינען דערנעבען‬

‫עכל כן איז ער מעקל און בחתימת ידו הקדושה האט ער נישט געשוינט דעם טינט פון פעדער נאר אינטערגשערבין‬

‫דעם עיקול וואס קאי וקיימי עד היום הזה‪ ,‬הגם כהיום יום ליידער באו פריצים ויחללוה זיי האבן אויפגעשעלט א מיידל‬

‫שולע פון יושנה אויף דעם שטח ואס דער רבי האט מעקל געווען אבער קיין דירות האט מען נאכנישט געוביעט‬

‫דארט‪.‬‬

‫דער בריוו לייענט זיך אזוי‪,‬‬

‫לכבוד חברי הנהלת הישיבה הק' העוסקים במלאכת ה' באמונה בהאפיס של ‪LEE AVE 82‬‬

‫כ"א בשמו יבורך‬

 ‫אחדשה"ט באה"ר‬

‫הגיע לאזני שהנכם מתוננים למכור הקרקעות שנרשמו ע"ש‬

‫‪ ,UTA 82 LEE AVE‬סביביות המתיבתא פה ק"י‪ ,‬הנני להודיעכם שאחרי העיון והתבוננות בתור ריש מתיבתא‬

‫ואחרי דיון עם כל העוסקים בניני חינוך ובענינו צניעות פה קריתינו הק' באת לידי החלטה שאין לבנות שום בתים‬

‫באותן הקרקעות שסביביות הישיבה ואך למטרה זו שלא יוכלו לבנות שם שום בתים קנתה הנהלת הישיבה קרקעות‬

‫האלו‪ ,‬ואקוה שתשימו לב לדברי לב לדברי ותבינו שמחובתי לעמוד על המשמר שלא להניח מקום לגרום היזק‬

‫לחינוך תלמידי ישיבתינו הק'‪.‬‬

‫באעה"ח יום א' לסדר זאת חקת התורה תשנ"ט לפ"ק‬

‫כמה גדולים דברי חכמים עס איז שוין צען יאר פון דעם בריוו און קיינער וואגט זיך נישט צו בויען דירות‪ ,‬נישט נאר‬

‫דאס נאר אפילו די פאר שכנים פון רעיוואד וואס האבן נאך דארט געוואוניט הייבן פיס און טראגן זיך אפ‪ ,‬רצון יראיו‬

‫יעשה‪, ,‬דערנאך האט דער רב הצעיר זיך מיישב געווען צו פארן אויפן ישמח משה' יארצייט און דערנאך פאברענגן‬

‫חודש אב אין שווייצער בערג אינאיינעם מיט אנטעעוארפענער רב היינטיגער אב"ד ור"ם ווילימסבורג‪.‬‬

‫בשעת ר' אהרן איז געווען אין שווייץ האט די הנהלת המוסדות פון קרית יואל מאיר הירש שמעון משה קעפעטש‪,‬‬

‫יחזקאל כהנא מיטן ראש הקהל אברהם ווידער‪ ,‬האבן זיך אוועקגעזעצט מיט די הנהלת המוסדות פון וויליאמסבורג‪,‬‬

‫ר' שלמה זלמן סאנדער אברהם לעפקאוויטש שאול פערלשטיין און פארגעשלאגן פאר די וויליאמסבורגע הנהלה אז‬

‫היות וויליאמסבורג עפענט א נייע ישיבה גדולה און קרית יואל גייט אויך האבן א מתיבתא‪ ,‬וואס דערווייל וועלן דאס‬

‫הייסן איין קאלעדש צוליב די פראגראמען‪ ,‬אבער זיי ווילן זיך אפטיילן פון וויליאמסבורג און אפקויפן די בנינים און די‬

‫שטחים ארום ארום די מתיבתא‪ ,‬די צוויי הנהלות זענען זיך דורכגעקומען אויף א דיעל‪ ,‬דער דיעל איז געווען א סוד‬

‫פאר די גאס וויפיל געלט אבער סהאט זיך גערעדט פון עטליכע מיליאן דאלאר‪ ,‬און די הנהלות זענען אריבער צום‬

‫רבי'ן דער ברך משה אין קרית יואל בשעת ווען ביידע רבנים געפינען און אנדערע עקן וועלט‪ ,‬און מען האט געמאכט‬
 ‫א לחיים אינטערגעשריבן א הסכם צו פארקויפן די נכסי המוסדות פאר די קרית יואלער מוסדות‪ ,‬ר' אהרן איז‬

‫אהיימגעקומען אויף דעם רבי'ןס יארצייט וואס איך אויך געווען דער דינער פאר די מתיבתא ר' אהרן האט דערמאנט‬

‫בשעת זיין דרשה‪ ,‬אז די מתיבתא דארף‬

‫זייער א סאך געלט ווייל זיי מוזן אפקויפן די שטחים פון די וויליאמסבורגע מוסדות‪ ,‬און דעריבער באשטימט אויף‬

‫פרשת כי תצא א עקסטערן מגבית וואס האט זיך גערופן יסוד איתן‪ ,‬דער עולם האט צום ערשטן מאל געהערט עפעס‬

‫אן אומפארטירטע ארץ ישראל'דיגער סטייל נאמען פאר א מגבית מיוחד צו שאפן מיליאנען דאלאר אפצוקויפן די‬

‫מתיבתא פון וויליאמסבורגע מוסדות‪ ,‬ר' אהרן האט שוין דעמאלס פארגעסן אז ר' לייביש לעפקאוויטש האט שוין‬

‫פארקויפט מיט אפאר יאר פריער די בנינים אומזיסט אינאיינעם מיט ר' ארי' לייב גלאנץ‪ ,‬דער יסוד איתן איז‬

‫פארגעקומען אין קרית יואל'ער בית המדרש האט זיך שוואך אויסגעארבייט עס איז געווען א שרעקליכער שטורעם‬

‫יענע נאכט עס איז געקומען א קליינער עולם און האט געגעבן א געלעגענהייט צו מאכן נאך אפאר צענדליגער יסוד‬

‫איתן‪.‬‬

‫אבער צום סוף האט ער צוריסן דעם צעטל און מבטל געווען דער הסכם‪ ,‬ער האט געמאלדן פאר מאיר הירש אז ער‬

‫פארטרעט נישט די מתיבתא‪ ,‬ער מיט די אנדערע חברי הנהלה‬

‫זענען נאר אויף די מוסדות‪ ,‬ער האט אויפגענומען א נייע הנהלה פון אלישע האראוויץ אליעזר ווייס )עקיבא הערש‬

‫קליין בערל מיטלמאן יעקב סופר – בין איך נישט זיכער אויב זיי זענען געווען שוין בשנת תשנ"ט( ער האט געדינגען‬

‫א נייעם מתיבתא אפיס אין וויליאמסבורג אין דעם בעיסמענט פון ר' סענדר דייטש – כדי צו שרייבן אז דער משרד‬

‫המרכזי בבית הרה"ח ר' סענדר דייטש ע"ה‪ ,‬ער האט אויפגענומען אליעזר היילברוין אלס אדמיניסטראטער ער איז‬

‫ביז דעמאלס געווען אין אפיס פון ישיבת בית בנימין סטעמפארד‪ ,‬מען האט גלייך אנגעהויבן מאכן פלענער אויף נאך‬

‫יסוד איתן מסיבות אפילו דער עיקר היסוד איז געווען צו קענען אפקויפן די בנינים איז שוין לאנג בטל געווען ווייל ער‬

‫האט דאך צוריסן דעם הסכם‪ ,‬אבער וועם ארט דען צו טאנצען אביסל מיט מוזיק און עסן פיינע סעודות‪ ,‬מחזק צו זיין‬

‫דעם רב הצעיר‪ ,‬עס איז גרינגער ווי באצאלן פאר פיסכיאטעראן‪ ,‬און זיך מיטשען מיט דעם דעפרעסטן נשמה'לע‪,‬‬

‫דעמאלס ווען ר' אהרן איז אהיימגעקומען פון שווייץ האט ער גערינדעט צוויי נייע זאכן פאר פי אר‪ ,‬ערשטנעס האט‬

‫מען געמאכט א האט ליין ווי ער האט געפיטערט שטרוי פאר זיינע קיען‪ ,‬דער האטליין האט נאך גענוצט פאלשע‬

‫קולות נישט צו דערקענען ווער עס רעדט די נייעס‪ ,‬צווייטענס האט ער אנגעהויבן דריקן דאהי א נייער אויסגאבע קול‬

‫התאחדתינו וואס איז ארגינעל געווען געדריקט אין בני ברק שוין אפאר יאר‪ ,‬האט ער עס איבערגעפלאנצט און‬
 ‫ארויסגעגעבן אונטערן נאמען פון התאחדות אברכים סאטמאר בכל אתר ואתר‪ ,‬דער ערשטער אויסגאבע פון קול‬

‫התאחדתינו איז געווען שבת מברכים אלול‪,‬‬

‫איז געמאלדן געווארן אז לכו ונשובה אל ה'‪ ,‬דער גאב"ד מקרית יואל וועט האלטן ראש חודש אלול א דרשה אויף‬

‫עניני תשובה בקרית יואל‪ ,‬ער האט זיך מאפיל געווען בטליתו אין זיך אויפגעשטעלט אויפן ארון הקודש אין בית‬

‫המדרש בקר"י‪ ,‬און געדענט נישט קיין קרישקעלעך פון יענע דרשה אבער איך שטעל אים אויף די חזקה אז דער‬

‫כסיל האט מוציא דיבה געווען‪ ,‬כ"ו אב אויפן ציון‪ ,‬האבן זיינע בחורים געהאקט שטיקער‪ ,‬מען האט אנגעהאקט יעקב‬

‫שמעון כהן די ביינער‪ ,‬ווייל ער האט געארבעט אין אפיס פון מתיבתא‪ ,‬אויך משה אהרן שטויבער האבן זיי צובראכן‬

‫הענט אין פיס‪ ,‬ער האט זיך ארומגעדרייט מיט קראטשעס אפאר וואכן נאכדעם‪ ,‬ר' שלמה זלמן סאנדער האט מען‬

‫נאכגעשריגן און מיאוס מבזה געווען‪ ,‬און אזויווי די לעצטע פאר יאר אנגעגאנגען מיט מנהג רבותם בידם‪.‬‬

‫מיר גייען צוריק צום אנפאנג זומער ווען עס האבן אנגעהויבן קרוסירן קלאנגען אז עס גייט זיך עפענען א ישיבה‬

‫גדולה וועלכע וועט שטיין אינטערן הדרכה פונם נייעם רב אן די השפעה פון ר' אהרן און זיינע גענגסטער'ס‪ .‬א‬

‫ישיבה ווי די בחורים זענען נישט שטאטס שלעגער‪ ,‬א ישיבה ווי די תלמידים זענען נישט קיין פראסטע סאלדאטן‬

‫נאר מען וועט פארברענגען די צייט איבערן גמרא און נישט "אויפן ציון" וד"ל‪ .‬פארשטייט זיך אז דאס איז געווען פאר‬

‫ר' אהרן א שרעקליכע שווערע פיל – צו שלינגען‪ .‬אויב עפענט מען א ישיבה גדולה אין וו"ב וועט זיין טרוים און‬

‫לעבנס חלום פון א ‪ 1000‬בחורים ישיבה קיינמאל נישט פאווירקליכט ווערן‪ .‬ועל כולם וועט ר' אהרן נישט האבן קיין‬

‫כח איבער דעם ברידער'ס מענטשן ווייל זיי וועלן בכלל נישט זיין אנגעוויזן אין זיין ישיבה‪ .‬דעריבער האבן די "איחוד"‬

‫אינגעלייט געגרינדעט א באזונדערע אפטיילונג וואס זאל זיך אפגעבן מיט א מערכה קעגן די שרעקליכע מחשבות‬

‫פון א באזונדערע ישיבה גדולה‪.‬‬

‫צו אלע פאשקעווילן וואס זענען געדריקט געווארן און פארשפרייט אין די מאסן האבן זיי צוגעלייגט א פרישע טוץ‬

‫פאשקעווילן קעגן די ישיבה גדולה וואס די קלימאקס פון די פאשקעווילן איז געווען ווען אן "אלטער בלעם" האט אן‬

‫בושה אויסגעטיילט אין גאנצן ביהמ"ד קאפי'ס פון א מאפע און צוגעצייכענט עטליכע מקומות וואס געפינען זיך‬

‫עטליכע גאס אוועק פון ישיבה און זיי זענען בדרך כלל נישט פארצייכענט אין די היימישע טעל ביכער וד"ל‪...‬‬

‫דערמיט האט ער געוואלט איבערצייגן די עלטערן צו שיקן זייערע זינען אין מיליטער‪.‬‬
 ‫די סוף ווייסן מיר אלע‪ ...‬די "נייע" ישיבה איז איבערגעוואקסן דעם "אלטן" מיט גרויסע נומערן כהיום געפינען זיך אין‬

‫די אלטע ישיבה אינטער ‪ 500‬בחורים אין די צייט וואס אין די נייע געפינען זיך אריבער ‪ 700‬כ"י‪ .‬חוץ מזה ווען‬

‫מ'קוקט אויף די איכות שטעלט זיך אויך ארויס א הערליכע בילד ווי פון איין זייט טאנצן די מאנרא בחורים אויף‬

‫"נישט פאסיגע ניגונים" בשעת א קידוש ביה"ח ווי עס זענען אנוועזענד הונדערטער אידן מיט גדולי הרבנים עטליכע‬

‫שעה נאך א טראגעדיע ווי א אינגער טאטע ווערט אוועק געריסן אינגערהייט איבערלאזענדיג א שטוב מיט יתומים‪,‬‬

‫נאך פארן פירן אפילו איין קינד אינטערן חופה רח"ל‪ ...‬און פון די צווייטע זייט ווען מען גיבט א קוק אויף די ישיבה‬

‫גדולה פון וו"ב‪ ,‬שטייט דער בלאט מיט הונדערטער בילדער פונם פראטעסט קעגן ר' אהרן אין וו"ב ווי אפילו מיט א‬

‫פארגרעסערן גלאז קענען זיי נישט טרעפן גאנצע ‪ 2‬בחורים פון די וויליאמבסורגע ישיבה גדולה! אשרינו שזכינו‪ .‬און‬

‫דאס איז שוין נאכן זיך בעטן אויפן אינטערנעט צאלויזע מאלן אז ווער עס האט נאך בילדער זאל שיקן און ווער עס‬

‫אידענטעפיצירט א "קווינס בחור" זאל שנעל איינמעלדן‪...‬‬

‫מיר גייען ווי אויבן דערמאנט נישט אריינגיין יעצט אין די פרטים ביים גרינדונג פונם ישיבה גדולה און די טעראר וואס‬

‫די אהרוינישע "איחוד התלמידים" האט אהערגעשטעלט‪ .‬נאר אויף וויפיל עס האט יעצט אויסגעפעלט‪ .‬ועוד חזון‬

‫למועד‪ ,‬אי"ה‪.‬‬

‫איחוד גיבט ארויס דעם ערשטן ארדער‪:‬‬

‫די אהרונים האבן געוויסט אז זיי זענען געבינדן די הענט צוליב דעם וואס די הנהלה האט זיך נישט צוגעשטעלט צו‬

‫זייער אינוואזיע‪ ,‬די הנהלה איז געשטאנען פעסט און זיך נישט געבראכן טראץ טויזענטער פאשקעווילן וואס זענען‬

‫געווארפן געווארן השכם והערב קעגן די הנהלה בכלל און די איינגעשטעלטע בפרט‪ .‬די אהרוינים האבן שוין געהאט‬

‫געבעטן אז קיינער זאל נישט צאלן שכר לימוד און מיט דעם געהאפט אז די הנהלה גשמי וועט זיך ברעכן און‬

‫ארויפקומען אויפן "רב הצעיר שנעל צוג" זיי האבן שוין געווארפן פאשקעווילן קעגן יעדע מגי"ש אדער מנהל וואס איז‬

‫נישט נאכגעקומען זייערע קאפריזן‪ ,‬ס'איז געווען קלאר אז אויב ווילן זיי אריבערשלעפן די צאן קדשים אויף זייער זייט‬

‫דארפן זיי ברעכן די דיסיפלין וואס די הנהלה האט אויף די בחורים‪ .‬זיי האבן אריינגעברענגט א שרעקליכע חוצפה‬

‫קעגן די מנהלים מיטן אויסרייד אז זיי מיינען די כבוד פון רבי'ן וועלכער וויל באמת אז אהרן זאל ווערן רב הצעיר און‬

‫די הנהלה אליינס איז מסכים נאר זיי ציטערן פון משה גבאי‪ ...‬די מנהלים האבן אנגעזאגט פאר די גבאים אז ביי די‬

‫מי שברך'ס זאלן זיי מאכן א מי שברך פאר אהרן און פארן רב )איר געדענקט אוודאי די אהרוינישע מי שברך‬

‫סינדראם( נאך מער האבן די מנהלים אנגעזאגט‪ ,‬אז זיי זאלן מאן דעם מי שברך פאר ר' אהרן ערשט און הערשט‬
‫דערנאך פארן רב‪ .‬די אהרונים האבן זיך נישט באגעניגט מיט דעם און האבן אנגעהויבן טרייבן ליצנות מיטן זאגן‬

‫פארן גבאי זאל מאכן א מי שברך פאר שלום אליעזר אויך און דערנאך פאר די איידעמער‪ ...‬איינע פון די גבאים האט‬

‫געגעבן א פרעג איינע פון די אויבער חכמים וואס האט געהייסן מאכן א מי שברך פאר איינע פון די איידעמער‪ ,‬גיבט‬

‫אים דער גבאי א פרעג הויך "ווי אזוי הייסט זיין טאטע?" פארשטייט זיך אז דער אויבער חכם האט נישט געוויסט‪.‬‬

‫האבן די אויבער חכמים געטוישט סטראטעגיע און אנגעהויבן קויפן עליות און נישט באצאלן‪ .‬אזוי איז דאס געגאנגען‬

‫אויף טריט און שריט‪ ,‬וויפיל די הנהלה האט פראבירט צו האלטן די געמיטער רוהיג האבן די אהרונים נישט‬

‫איינגערוהט און כסדר געמאכט איבערקערענישט אלעס אז "נאר דער קרית יואל'ער רב"‪...‬‬

‫אין די פארגאנגענע יארן האבן די בחורים געציטערט ממש פחד מוות פון די מנהלים‪ ,‬לאמיר אנכאפן לדוגא ר' נחמן‬

‫שטויבער‪ .‬ווען עס איז ארויס אפילו נאר א "שמועה" אז ר' נחמן קומט‪ ,‬זענען די בחורים אין א אויגן בליק געווען אין‬

‫די בעטן‪ ,‬דאס יאר תשנ"ט האט זיך דער דיסיפלין געבראכן‪ ,‬ר' נחמן האט זיך געדרייט צווישן די באנקס און די‬

‫בחורים האבן אים‬

‫ממש געלאכט אין פנים‪.‬‬

‫טעראריסטישע אקציעס קעגן בחורי חמד לאזן זיך אין גאנג‬

‫הערט גוט וואס איך גיי אייך יעצט זאגן‪ .‬יעדער וואס האט נאר דאס מינדערסטע אינפארמאציע אין די היסטאריע פון‬

‫די חלוקה ווייסט אז "די ערגסטע" איז געווען די איבערפאלן אין ראדני צוויי יאר במשך די צווייטע טעג סוכות אין די‬

‫יארן פון תשס"ה און תשס"ו‪ .‬מיר גייען אייך יעצט אראפלייגן א הנחה‪ :‬זומער תשנ"ט אין בחורים קעמפ איז‬

‫פארגעקומען ‪ 30‬שמיני עצרת'ן און ‪ 30‬שמחת תורה'ס‪ .‬מיר רעדן נישט פון אמת'ע שמחת התורה‪ ,‬בכלל נישט‪ .‬מיר‬

‫רעדן פון די איבערקערענישן וואס איז פארגעקומען במשך דעם גאנצן זומער‪ ,‬נישט קיין נפק"מ פון וועלכע פרט מען‬

‫רעדט‪ ,‬צו דאס איז רידערייען‪ ,‬מזיק זיין נכסי הקהלה והמוסדות‪ ,‬מכות‪ ,‬איבערקערענישט אויפן ארגסטן אופן וכו'‪ .‬איז‬

‫זומער נ"ט געווען א בחינה פון יעדן טאג שמחת תורה‪ .‬עס איז נישט אריבער אפילו נאר איין איינציג טאג אין וועלכע‬

‫די אהרונים האבן זיך נישט אפגערעכענט מיט נאך א קרבן‪ ,‬איינאמאל איז דאס א מגיד שיעור איינמאל א מנהל און‬

‫דעס נעקסטע מאל א בחור‪ .‬יעדן טאג איז געווען איבערקערענישן‪ ,‬צענדליגע בחורים האבן זיך געטראפן מיט‬
‫צוטראסקעטע ביינער אדער מיט פארברענעט חפצים‪ .‬יעדן טאג ממש‪ ,‬און אלעס ארקעסטרירט דורך איחוד‬

‫אינגעלייט און מאנרא בחורים‪ .‬די ערשטע וואך נאכדעם וואס דער עולם איז אוועק געפארן פון שטאט‪ ,‬איז געווארן‬

‫אדווערטייזט אין דער איד איבער די גרינדונג פון די נייע ישיבה גדולה‪ ,‬בחורים האבן אנגעהויבן צו דערשמעקן און‬

‫זיך ארגעניזירן צווישן זיך‪ ,‬צו מ'זאל דארט אריינגיין לערנען‪ ,‬די אהרונים האבן אנגעהויבן זיי דערשטיקן‪, ,‬מ'האט‬

‫אנגעהויבן צו רודפ'ן יעדן איינעם וואס האט געזאגט אויף ר' זלמן לייב "די רב"‪ ,‬מ'האט געמוזט אזוי זאגן אויף אהרן‬

‫מ'האט אים נישט געטארט אנרופן ביים נאמען אפי' מיט א ר' מ'האט באגאסן אין לאנטש‪-‬רום די "מתנגדים" מיט‬

‫באטלעך מילך אויף די היטן‪ ,‬מ'האט נישט געלאזט דעם מנהל הקעמפ ר' אברהם ישעי' ווייס קומען צום ווארט ביי‬

‫זיינע דרשות אין עס זאל‪ ,‬יעדע מינדעסטע ווארט וואס האט געקענט מיינען א שמעק נגיעה וואס איז בעד דעם נייעם‬

‫רב אדער וואס איז נישט איינשטימיג מיט איחוד'ס מערכה‪ ,‬האט דאן אויסגעבראכן קולות קעגן אברהם ישעי' ווייס‪,‬‬

‫יעדע צוויי מינוט האט מען זיך גענומען שרייען א צווייט'ןס נאמען אין לאנטש רום און זיך גענומען זינגען סלאגאן'ס‪.‬‬

‫דאס האט נאכגעפאלגט ארויסגייענדיג פון עס זאל ארויף צום פרייען פעלד צווישן די באנקס‪ ,‬און אז מ'האט שוין‬

‫געדארפט צוריקגיין לערנען אין די בתי מדרשים איז קיינער נישט אנגעקומען צייטליך‪ ,‬ווייל די גאנצע פרייע פעלד איז‬

‫פארוואנדעלט געווארן אין א שלאכט פעלד‪ .‬דאס האט ארויסגעברענגט די מנהלים פון די כלים און האבן דאס‬

‫געוואלט אפשטעלן‪ ,‬דעריבער האבן זיי באשלאסן ארויסצוקומען יעדער אויפאיינמאל מיט א דרשה ביי זיך אין‬

‫ביהמ"ד‪ ,‬אולי ואולי דאס וועט העלפן דערשטיקן די געוואלטאטן‪ .‬אזוי ווי מיר וועלן באלד באשרייבן‪ .‬עכ"פ פאר די‬

‫אהרוינים איז געווען זייער וויכטיג שולט צו זיין אויף די בחורים אין די קעמפ'ס און אזוי ארום וועלן זיי קענען‬

‫אפהאלטן ווי מער בחורים פון זיך איינשרייבן אין די נייע ישיבה‪ ...‬במשך דעם גאנצן זימער האבן די אהרונים געפירט‬

‫א שרעקליכע העץ קאמפיין צווישן די בחורים‪ ,‬א בחור וואס איז נחשד געווארן מיט מחשבות זרות פון זיך איינשרייבן‬

‫אין די נייע ישיבה איז תיכף פאר'משפט געווארן‪ ,‬און די אהרונישע בחורים האבן תיכף מקיים פסק געווען‪ .‬א בחור‬

‫אויף וועם עס איז נולד געווארן א חשד אז ער גייט נישט אין שפאן מיטן "קרית יואל'ער רב" איז געווארן גע'רודפ'ט‬

‫און דערקיטשעט‪ .‬די "הייליגע" אהרונים האבן געהאט אזא שפיל אז ווען זיי האבן בטעות אנגערירט א בחור וואס איז‬

‫נחשד אין נישט זיין פולקאם פארן קר"י רב איז דער "הייליגער" אהרוני שנעל געלאפן "וואשן די הענט"‪ ..‬טאקע א‬

‫קינדישע שכל אבער פאר א בחור טרינקט דאס די בלוט‪ ,‬בפרט ווען די חברים זענען אנוועזענד‪ .‬יעדע פרישטאג‪,‬‬

‫לאנטש און סאפער האט זיך איבערגעקערט די עס זאל איבער א געשישקעכטס יעדעס מאל אויף א צווייטן בחור‬

‫וואס גייט נישט אין זייער שפאן‪ .‬צומאל האט זיך דאס געשישקאכטס גענדיגט מיט קללות ווי ימ"ש און ניגונים ווי וכל‬

‫קרני רשעים‪ .‬חוץ מענטאלע פרעשאר האבן די אהרונים אויך געטיילט פעטש‪ ,‬א בחור האט גערעדט וועגן דעם "רב‬

‫הצעיר" און האט געזאגט ר' אהרן‪ ,‬האט יואל'י וויינבערגער איינע פון די דעמאלטסדיגע גרויסע שלעגער‬

‫איבערגעהאקט דעם בחור אינמיטן רעדן און אים געזאגט "נא‪ ,‬די רב"‪ .‬האט יענער בחור גענטפערט "די רב קען איך‬
‫אויף אים נישט זאגן ווייל אונז האבן א צווייטע רב‪ ,‬קרית יואלע רב איז צו לאנג צו זאגן‪ ,‬אויב ביסטו נישט צופרידן פון‬

‫ר' אהרן וועל איך זאגן אהרן"‪ ...‬דער בחור האט געכאפט א הילכיגער מתנת יד פונם שלעגער‪.‬‬

‫מאטראצן ברענען‪:‬‬

‫עס רינען טרערן פון די אויגן ווען ס'דערמאנט זיך די שרעקליכע סצענעס וואס האבן זיך אפגעשפילט וועכענטליך‪.‬‬

‫פארנט פון א באנק האט געברענט א מאטראץ מיט די גאנצע האב‪-‬און‪-‬גוטס וואס דער בחור האט פארמאגט‪ ...‬ווען‬

‫מען האט געזען די מחזה האט מען שוין נישט געדארפט פרעגן "פארוואס?" ס'איז געווען א דבר פשוט אז דער בחור‬

‫האט א טאטע וואס איז מסוגל אים איינצושרייבן אינם נייעם ישיבה‪ ,‬די שאלה איז נאר געווען "ווער איז היינט אויפן‬

‫או‪-‬טו‪-‬דאפע?" עס זענען געווען וואכן וואס די מחזה האט זיך אפגעשפילט ‪ 3 2‬און אמאל ‪ 4‬מאל אין זעלבן וואך‬

‫רח"ל‪ ,‬נישט אלעמאל איז דאס געקומען ביזן פארברענען עד הסוף‪ ,‬אויב איז דער קרבן געווען גליקליך איז ער‬

‫אפגעקומען מיט א דורכגעווייקטע בעט און לאקער פארפלייצט מיט וואסער‪ .‬בסך הכל האבן ‪ 11‬בחורים פארלוירן‬

‫אין א שריפה דאס גאנצע אינהאלט פון זייער "לאקער" צוזמען מיטן מאטראץ‪.‬‬

‫די מצב אין בחורים קעמפ במשך דעם זומער איז געווען אז עס האבן זיך געפינען דארט "צו אסאך" אהרונים‪ ...‬נישט‬

‫ווייל רוב בחורים אין קעמפ זענען געווען אהרוינים‪ ,‬ניין בהחלט נישט‪ .‬די סיבה פאר די ריבוי אהרונים איז געווען דאס‬

‫ארויסשיקן קיין קעמפ איחוד "איגעלייט" און "בחורים" פון מתיבתא אין קרית יואל‪ .‬די קעמפ האט זיך געמיטשעט‬

‫מיט "פרעמדע איגעלייט" וואס זענען אריין אין ארויס פון באנק'ס אן קיין קאנטראל‪ ,‬אפשטעלן די מאדנע ערשיינונג‬

‫איז נישט געווען ווי אזוי‪ .‬איבערגעבן די אינגעלייט אלס טרעספעסער'ס איז נאך נישט געקומען אויפן געדאנק‪ ,‬מסר'ן‬

‫די רודפים און רוצחים איז נאך געווען א אומבאקאנטע זאך ביי חסידי הברך משה‪ ,‬דעמאלטס איז דאס נאך געווען א‬

‫מיטל וואס נאר בני יואל האט געניצט‪ .‬נאכט נאך נאכט זענען אנגעקומען קיין בחורים קעמפ‪ ,‬אינגעלייט פון איחוד און‬

‫בחורים פון מתיבתא אין מאנרא זיי האבן אנגעזייט דעם גאנצן קעמפ מיט פרישע פאשקעווילן‪ ,‬דערנאך האבן זיי‬

‫באהאלטן אין וואלד פרישע באקסעס מיט פאשקעווילן פאר "זייערע בחורים" וואס געפינען זיך אין קעמפ‪ ,‬צו קענען‬

‫צושפרייטן די פאשקעווילן במשך דעם טאג נאכדעם וואס די הנהלת המחנה האט ארויסגעשיקט די גוים אויפרייניגן‬

‫דעם קעמפ‪.‬‬
‫עס לאזט זיך נישט גלייבן ווען מען קוקט אריין אין "די ביכער" פון קעמפ און עס שטעלט זיך ארויס אז די הנהלת‬

‫הקעמפ האט אין יענעם איינעם זימער באצאלט פאר "זויבערן דער ערד פון פאשקעווילן‪ ,‬וואשן און איבערפארבן‬

‫ווענט וואס זענען געווארן אנגעשפריצט מיט פעינט" די אויסטערנאמישע סומע פון איבער ‪ 70‬טויזענט דאלאר! די‬

‫קעמפ האט אויפגעהאלטן א שטאב פון ‪ 18‬גוים פול טיים צו אויפהייבן פאשקעווילן און איבערפעינטן די ווענט וואס די‬

‫אהרונים האבן אנגעשפריצט מיט ספרעי פעינט‪ ,‬הן אין קעמפ און הן אין קרית זופניק‪ .‬די "מלחמה לופט" וואס האט‬

‫געהערשט אין בחורים קעמפ )נישט פארגעסן אז די קעמפ'ס זענען די אויסשלוסליכע נכסים פון די מוסדות אין וו"ב‪,‬‬

‫ווי די חסידי ר' אהרן קענען בכלל נישט האבן א תביעה דערויף‪ ,‬אבער זיי האבן דאך געהאלטן אז וו"ב איז אויך ר'‬

‫אהרן'ס‪ (...‬האט טאקע נישט קיין סאך צוגעגעבן צו די הצלחה פון די נייע ישיבה וואס גייט זיך אט אט גרינדן‪.‬‬

‫צענדליגע בחורים וואס זייערע טאטעס האבן זיי איינגעשריבן אין די נייע ישיבה האבן פארקויפט פאר זייערע חברים‬

‫אז זיי גיין קיין מאנרא‪ ,‬אלס פחד נישט צו פארלירן זייערע חפצים‪ ...‬און דאס איז שוין חוץ די אונאת בדברים וואס די‬

‫אהרוינישע בחורים האבן דעמלטס פראקטעצירט‪ .‬אין פשוט'ן זין פון ווארט קען מען זאגן אז די מצב איז געווען איום‬

‫ונורא‪ ,‬עס האט געהערשט א פחד אין די לופט‪ ,‬די איינציגסטע וואס האבן זיך געדרייט מיטן קאפ ארויף און געלאכט‬

‫פון די וועלט זענען געווען די אומגעלאדענטע איחוד אינגעלייט אין מתיבתא בחורים מיט עטליכע ‪ 30‬קעמפ בחורים‬

‫נאכשלעפער פון די געסט‪ .‬לויט'ן מצב וואס האט געהערשט אין די לופט האט א נייע ישיבה גדולה אויסגעזען א‬

‫חלום‪ .‬די הנהלה האט באמת נישט געוויסט צו זיי וועלן מצליח זיין צו עפענען א ישיבה גדולה‪ ,‬דעריבער האט די‬

‫הנהלה פארבעטן א בחור א בר דעת ער זאל ארומגיין ממש פון בחור צו בחור און ארויסשנאפן פונם בחור וואס‬

‫זענען די פלענער אויף קומענדיגע זמן‪) ...‬נישט צום גלייבן(‪ .‬דער בחור האט געמאכט א גוטע ארבעט‪ ,‬ער האט‬

‫גערעדט מיט יעדן בחור באזונדער‪ ,‬ער האט דאס געמאכט אויף זייער א סאלידע אופן און די בחורים האבן בכלל‬

‫פון די הונדערט‬ ‫נישט געוויסט אז ער מאכט יעצט א אפיציעלע סורוועי‪ .‬די תוצאות זענען געווען ווי די פאלגאנד‪:‬‬

‫פערציג בחורים וואס האבן געדארפט אריבערגיין אין ישיבה גדולה פארן קומענדיגן זמן האבן ‪ 70‬געזאגט אז זיי‬

‫גייען אויף זיכער אדער אז זיי ווילן גיין צו די נייע ישיבה גדולה‪ 35 .‬האבן געזאגט אז זיי גייען אויף זיכער אדער אז זיי‬

‫ווילן גיין קיין מאנרא און די איבריגע האבן געזאגט אז זיי ווייסן נאך נישט‪ .‬ווען די נומערן זענען צוריק געקומען צו די‬

‫הנהלה )פארשטייט זיך אלעס מיט נעמען פון די בחורים(‪ ,‬איז די הנהלה געבליבן געפלעפט‪ ,‬זיי האבן אליינס נישט‬

‫געגלייבט ווי ווייט זיי האבן זיך געלאזט פארפירן פון די ווינט וואס די אהרונים האבן אנגעמאכט‪ .‬עס איז קלאר‬

‫געווארן פאר די הנהלה אז אויב די הנהלה אליינס האט זיך געלאזט טערעראזירן פון די אהרוינים און ציטערן כאילו‬

‫די אהרוינים זענען א רובה דמונכר‪ ,‬האבן זיי זיך יעצט איבערצייגט אז די גאנצע רב הצעיר סינדראם איז א‬

‫אויפגעבלאזענע באלאן‪ ,‬און הערשט יעצט האבן זיי אינאכט גענומען אז אויב די איינגעשטעלטע האבן געציטער פאר‬

‫זייער הויט‪ ,‬על אחת כמה וכמה וואס אי צעירי הצאן גייען נעבעך אריבער פון די חיות בצורת אדם‪.‬‬