Ispitivanje i

defektoskopija
Uvod u ispitivanje bez razaranja
konstrukcija

„ Šta je NDT?
„ Šta je NDE?
„ Podjela NDE
„ Neke NDT/NDE tehnologije

Ispitivanje i defektoskopija konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja
v.as.mr. Samir Lemeš <slemes@mf.unze.ba>

Uvod u ispitivanje bez razaranja 2/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDT? Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDT?
konstrukcija konstrukcija

„ Non-Destructive Testing „ Ako se te greške ne otkriju, mogu

„ Ispitivanje bez razaranja dovesti do opasnih pojava: pucanje
„ Interdisciplinarna tehnika za provjeru
rezervoara, curenje hemikalija u
da li proizvodi i sistemi vrše svoju okolinu, eksplozije,...
funkciju na pouzdan i ekonomičan
način
„ Testiranja se vrše s ciljem lociranja i
karakterizacije stanja materijala i
eventualnih grešaka

Uvod u ispitivanje bez razaranja 3/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 4/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDT? Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDT?
konstrukcija konstrukcija

„ Ovi testovi se provode tako da ne „ Generalno, NDT se odnosi na

promijene funkcionalnost objekta koji industrijska ispitivanja.
se ispituje „ Tehnologija koju koristi NDT je slična
„ Drugim riječima: Proizvodi i materijali medicinskoj tehnologiji
se ispituju i mjere tako da pri tome ne „ NDT ispituje nežive objekte
budu oštećeni.
„ Time se obezbjeđuje
balans između
kontrole kvaliteta i
kontrole troškova.
Uvod u ispitivanje bez razaranja 5/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 6/31

1
Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDE? Ispitivanje i
defektoskopija
Šta je NDE?
konstrukcija konstrukcija

„ Non-Destructive Evaluation „ NDE se koristi za određivanje osobina

„ Vrednovanje bez razaranja materijala, kao što su zatezna
„ Označava mjerenja koja su po prirodi
čvrstoća, formabilnost, anizotropija i
više kvantitativna druge fizičke karakteristike
„ Primjer: NDE metoda neće sao locirati
defekt, nego će izmjeriti i neku
osobinu defekta (veličina, intenzitet,
oblik, orijentacija)

Uvod u ispitivanje bez razaranja 7/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 8/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Podjela NDE Ispitivanje i
defektoskopija
Podjela NDE
konstrukcija konstrukcija

„ Otkrivanje i „ Procjena „ Faktori koji utječu na izbor NDE

mjerenje grešaka mehaničkih i metode za otkrivanje grešaka:
„ Otkrivanje i fizičkih osobina
„ Razlozi za provođenje NDE
mjerenje curenja „ Određivanje
„ Vrste grešaka koje treba otkriti
„ Mjerenje dimenzija naponsko/
deformacionog „ Veličina i orijentacija neprihvatljivih
„ Određivanje i grešaka
mjerenje položaja stanja
„ Očekivani položaj grešaka
„ Utvrđivanje „ Analiza odziva
„ Veličina i oblik objekta
strukture i „ Utvrđivanje
hemijskog sastava „ Karakteristike materijala
mikrostrukture

Uvod u ispitivanje bez razaranja 9/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 10/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Podjela NDE Ispitivanje i
defektoskopija
Neke NDT/NDE tehnologije
konstrukcija konstrukcija

„ In-process inspection (procesno „ Većina NDT tehnologija su poznate iz

ispitivanje) – da li je objekat medicinskih aplikacija (ultrazvuk, CT,
prihvatljiv u svakom koraku rendgen,...)
proizvodnje?
„ Final inspection (završno ispitivanje) –
da li je objekat spreman za upotrebu?
„ In-service inspection (ispitivanje u
eksploataciji) – da li se objekat koji se
već koristi prihvatljiv za kontinuiranu
upotrebu?
Uvod u ispitivanje bez razaranja 11/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 12/31

2
Ispitivanje i
defektoskopija
Neke NDT/NDE tehnologije Ispitivanje i
defektoskopija
Vizualno i optičko testiranje
konstrukcija konstrukcija

„ Vizualno i optičko testiranje „ Najosnovnija metoda NDT

„ Radiografija
„ Posmatranje proizvoda s ciljem
otkrivanja vidljivih nesavršenosti
„ Ispitivanje magnetnim česticama površine
„ Ispitivanje ultrazvukom „ Obično posmatranje
„ Ispitivanje penetrantima „ Digitalne kamere
„ Elektromagnetno ispitivanje „ Automatsko
„ Ispitivanje na curenje
prepoznavanje
i mjerenje
„ Ispitivanje akustičnom emisijom osobina proizvoda
„ ...
Uvod u ispitivanje bez razaranja 13/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 14/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Vizualno i optičko testiranje Ispitivanje i
defektoskopija
Vizualno i optičko testiranje
konstrukcija konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja 15/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 16/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Vizualno i optičko testiranje Ispitivanje i
defektoskopija
Vizualno i optičko testiranje
konstrukcija konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja 17/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 18/31

3
Ispitivanje i
defektoskopija
Radiografija Ispitivanje i
defektoskopija
Radiografija
konstrukcija konstrukcija

„ Koristi penetrirajuće gama ili X-zrake „ Promjene debljine i gustoće

da bi se otkrile defekti i unutrašnje materijala se očituju kao svjetlije i
osobine materijala i proizvoda. tamnije površine snimka
„ Rendgen ili radioaktivni izotop se „ Tamna područja predstavljaju
koriste kao izvor zračenja unutrašnje greške ili pukotine
„ Zračenje se usmjerava kroz objekat
na film ili
na neki
drugi medij.

Uvod u ispitivanje bez razaranja 19/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 20/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje magnetnim česticama Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje magnetnim česticama
konstrukcija konstrukcija

„ Feromagnetski materijal se izloži „ Nakupine čestica na mjestu greške

djelovanju magnetnog polja, a zatim daju vidljivu indikaciju greške na
se na površinu nanose čestice gvožđa površini materijala
(suhe ili u tečnoj suspenziji)
„ Greške na površini ili neposredno
ispod površine proizvode magnetne
polove ili narušavaju magnetno polje
tako da se te čestice grupišu na
mjestima tih grešaka

Uvod u ispitivanje bez razaranja 21/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 22/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje ultrazvukom Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje ultrazvukom
konstrukcija konstrukcija

„ Zvuk visoke frevencije se emituje u „ Na slici se vidi ispitivanje zavarenog

materijal da se otkriju nesavršenosti spoja ultrazvukom
ili da se lociraju promjene osobina
„ Špic na
materijala
grafikonu
„ Najčešće korištena ultrazvučna
označava
tehnika je pulsirajući eho, kod kojeg defekat u
se zvuk emituje u objekat, a zatim se zavaru
refleksija (eho) tog zvuka od
unutrašnje greške vraća u prijemnik

Uvod u ispitivanje bez razaranja 23/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 24/31

4
Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje penetrantima Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje penetrantima
konstrukcija konstrukcija

„ Objekat koji se testira se prekriva „ Kod fluorescentnih penetranata,

rastvorom koji sadrži vidljivu ili koristi se UV svjetlo
fluorescentnu boju „ Kod vidljivih boja koristi se kontrast
„ Višak rastvora se uklanja sa površine između defekata i normalne površine
objekta ali ostaje unutar površinskih
pukotina
„ Nakon toga se nanosi razvijač da bi
izvukao penetrant iz pukotina

Uvod u ispitivanje bez razaranja 25/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 26/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Elektromagnetno ispitivanje Ispitivanje i
defektoskopija
Elektromagnetno ispitivanje
konstrukcija konstrukcija

„ Električna struja (vrtložne struje) se

generišu u električni provodnom
materijalu promjenom magnetnog
polja, nakon čega se mjeri jačina
vrtložnih struja
„ Defekti u
materijalu
uzrokuju prekide
u toku
vrtložnih struja
Uvod u ispitivanje bez razaranja 27/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 28/31

Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje na curenje Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje akustičnom emisijom
konstrukcija konstrukcija

„ Nekoliko tehnika se koristi za „ Kad se čvrsti materijal izloži

otkrivanje i lociranje curenja iz naprezanju, nesavršenosti unutar
posuda pod pritiskom, cjevovoda i materijala emituju kratke impulse
sličnih struktura akustične energije
„ Uređaji za elektronsko
„ Kao i kod ultrazvučnog ispitivanja, i te
registrovanje zvuka
emisije se mogu registrovati
„ Mjerenja pritiska
specijalnim prijemnicima
„ Tehnike tečnih i
gasovitih penetranata „ Koriste se za otkrivanje

„ Jednostavni test
izvora energije i
sapunicom lokacija izvora
Uvod u ispitivanje bez razaranja 29/31 Uvod u ispitivanje bez razaranja 30/31

5
Ispitivanje i
defektoskopija
Ispitivanje akustičnom emisijom
konstrukcija

Uvod u ispitivanje bez razaranja 31/31