Professional Documents
Culture Documents
د نوی قضیه پښتو ژباړه
د نوی قضیه پښتو ژباړه
10سیپټمبر 2020
د متحده ایاالتو د اپریپلویا ("اپریپلیا") چی یو پرمختللې پارلماني ډیموکراسي ده ،چی ددی اصلی .1
مرسته د GDPیعنی (ناخالص کورني تولید ) د بانکداري او مالي خدماتو سکتور دی ،چې په بیټون ښار
کې دی.
د رانووستیو ډیموکراتیک دولت ("رانووستای") یو پرمختللی ،دموکرات ملت دی ،دا د 25 .2
ملیون نفوس او د 1ټریلیون ډالرو ناخالص کورني محصوالت لري چی دا واقع دي ،مستقیما د اپریپلویا
ختیځ ته چی د دې مرکز پالزمېنه بوګپادیو دی چی دا هم د اپریپلیا ختیځ سرحد ته په 80کیلومترۍ کې
واقع دی .او د بیټن ختیځ ته سره په 130کیلو متره کی دی ،د رانوووستیو اقتصاد د دې د پطرولیم ،
کرنې ،او تولید سکتورونو باندې متمرکز دی .نه رانووستای او نه هم اپریپلیا خپلو اتباعو ته اجازه
ورکوي چې نور کوم تابعیت ولري.
اپریپلیا د تاریخي پلوه د فعال ګرځندوی صنعت لري .د بیوټون ښار د لوی قمارخانو (لوی .3
کیسینو) ،تاریخي او کلتوري موزیمونه ،ډیری لوی پارکونه ،او د نړۍ نامتو دننداری سیمی لري ،د
اپریپلویا سیګورا والیت د بیوټن ښار څخه شاوخوا 100کیلومتره لویدیځ کې واقع ده .چی د دې غرني
کلي او د خلکو داستانونو لپاره د سيالنيانو لخوا ورته ارزښت ورکړل شوی دی.
چی د اپریپولیا هیواد په اوسط ډول ورته هر کال نهو ملیونه ګرځندویان یا سیالنیان راځی چی په دی
سره ورته د 7.5ملیاردو ډالرو ناخالص ګرځندوی السته راوړنې لري چی دا د2013څخه تر2017
کال پورې وو .چی پدې موده کې ،شاوخوا ٪25په اپریپولیا کې بهرني سیالنیان چی د رانووستایان
اتباع یا اوسیدونکي وو ،او ٪40نور یې د دریم هیواد اتباع وو .څوک چې د بګپادای هوایی ډګر له
الرې ترټولو بوخت هوایی ډګر په دی ځای کی دی سفر کوی له اپریپلیا څخه یا د نورو ځایونو څخه
سفر کړی وی.
سیمه د بشپړ الوتنو او ټول مسافرو په شرایطوسره جوړه ده .د لوی شمیر رانووستایان رخصتیو له امله
په سیګورا والیت ،نو ځکه ددی وجی نه رانووستایه هلته په 1980کال کی یی قونسلګري جوړه کړه
چی دا په دی والیت کې یوازینی قونسلګري وه.
هډبارډ یو هیواد دی چې د اپریپولیا او رانووستاییو څخه په اتم ټایم زون کی واقع دی په .4
2018مارچ کې د هډبارډ روغتیا چارواکو راپور ورکړ چې د تنفس لوی شمیر قضیې د سینه بغل
(نیومونیا) سره ورته والي چی په کلیوالي سیمو کې پیژندل شوی و.
چی دا نښې پکې شاملې وې بې قابو ټوخۍ ،په ساه اخستلو کې مشکل ،سخته تبه ،یخني او بې
عالقیتوب.
د هډبارډ روغتیا وزارت ژر تر ژره د ناروغۍ الملونه وپیژندل چی مخکی پیژندل شوی وو چی هغه د
ویروس نامعلوم ډول دی چې دوی هغه د J-18په نوم یادول ،نو دا د هغه ناروغۍ سره چې ورته وو
دوی ورته د J-VID-18نوم ورکړچی ددی سره کوم ناروغان تشخیص شوی وو ډیری ناروغان په جدي
حالت کې راپور شوي او د مارچ 31پورې ،د دوی شپږ تنه مړه شوي وو ددینه.
د 10اپریل 2018پورې ،د ویروس جینوم ترتیب شوی وو د ساری ناروغیودمتخصیصونولخوا .5
( انټيډیمولوژیسټانو) په هډبارډ کې چی پایلې یې عامې شوې .د اپریپلویا دولتي ملکیت او د دولت چلول
د بایوسرچ ملي البراتوار ("، )"NBLچی په سیګورا والیت کې موقعیت لري ،او رانوووستیو د مرکزي
بایوډفینس انسټیټیوټ ،په بوګپادای کې ،د شاوخوا 22څیړنیزو انستیتیوتونو څخه و .نړۍ چې د واکسین
پراختیا په هدف سره د ویروس مطالعې لپاره پروژې پیل کړي .د روغتیا نړیوال سازمان (" )"WHOد
ژوندیو کلتورونو ویش همغږي کړ دې ټولو انستیتیوتونو ته د ویروس.
د NBLپرسونل چې د دې واکسین پروژې ته ګمارل شوي و یو رییس درلودل ،څلور څیړنېز .6
ساینس پوهان 16 ،البراتوار تخنیکران ،او اوه حمایت کونکی .د NBLټول کارمندان مجبور وه
چی السلیک کړی د ګمارنې پر مهال ،د غیر افشا کولو معاهدې چې په اړونده برخه کې لوستل کیږي:
کارمندان د کار شرایط په توګه موافق دي چې دوی به یې افشا نه کړي
یا هرهغه چا ته چې د البراتوار کارمندانو پورې اړه نلري معلومات به نه ورکوي
د دوی کار په البراتوار کې ،پرته لدې چې د قانون محکمې لخوا ورته کولو ته اړتیا وي.
د دې مسؤلیت څخه سرغړونه ممکن په پای کی تری پلټنه وشی
د هډبارډ روغتیا وزارت ګڼ شمیر اقدامات پلي کړي ترڅو د ویروس کنټرول لپاره هڅه وکړي .7
،خو هیڅ ګټه نه لري .د اپریل په لومړۍ نیمایي کې ،د J-VID-18راپورونه د هیواد نورو برخو کې هم
راپورته شول ،په ورته توګه په تساروټ کې ،د هابارڈ ګاونډی شمال ته.
د 2018اپریل 15کی ،چی د وزارت ساینس پوهانو لخوا څرګنده شوه چې ویروس له انسان څخه
انسان ته د لیږد وړ و .دوی د بیا رغونې لومړني اندازه یې د 1.2څخه تر 1.4پورې اټکل کړې او د
ضعیفه کیدو دوره یې له 7څخه تر 14ورځې پوری وټاکله ،د څیړنې ډیری مرکزونو ماهرانو د ویروس
مطالعه کول هم مشخص کړل چی د انسان څخه انسان ته د لیږد په جریان کې انساني لیږد ممکن دی ،او
دا په ناروغۍ اخته شوی هغه اشخاص چې هیڅکله یې نښې ندي رامینځته کړې دا وړتیا لري چې نورو
ته ویروس خپروي.دا واقعیتي ټاکنې په هر وخت کې د منل شوي دي او درستی دی او همدارنګه داد
اپریپلویا او رانووستایو لخوا هم.
په 20د اپریل 2018کې ،د WHOعمومي ریاست د J-VID-18خپریدل عام اعالن کړل د .8
نړیوالې اندیښنې روغتیا اضطراري حالت چی دیته (" )"PHEICوایی )"PHEIC"(،په ورته وخت کې
ددوی عمومي ریاست د 15او 49مادې له مخې لنډمهاله وړاندیزونه وړاندې کړل چی د 2015کال
د نړیوالو مقرراتو د (" )"IHRدي وړاندیزونو وویل" :
د موجوده معلوماتو پراساس ،موږ غوښتنه کوو چې په ټولنیزو واټنونو کې عمومي مشاهده او په
راپور ورکولوساحه کې د مخ پوښونو کارول
او د ځان قرنطین لږترلږه 14ورځو لپاره د هرڅوک چې داسې عالمی لري د ناروغۍ د
خپریدو سره مبارزه .پدې وخت کې ،
په هرصورت ،سفر او تجارت محدودیتونه وړاندیز نه کړه
د WHOد وضعیت راپور پدې ورځ وویل چې درې هیوادونو(هډبارډ ،ټساروټ ،او د دوی ګډ ګاونډی
هیواد ،بټسروټ) په مجموعي ډول راپور ورکړی د J-VID-18څخه چی له دی نه یی 626قضیې
تصدیق شوې ،او 22مړه.
د 20اپریل 2018پورې 12 ،هیوادونه چی د هډبارډسره په ،3 000کیلومترو په اوږدو کې .9
موقعیت لري په شمول د تسوروټ سره هغه اقدامات یی پلي کړي چې د نښو نښانو سره د ټولو بهرني
اتباعو مخنیوی کوي د J-VID-18څخه دوی خاورې ته له ننوتلو نه .په هرصورت هیڅ یو هیواد
ناروغي ته ځواب نه دی ویلی د اشخاصو ننوتل منع کول کوم چې نښې نلري.
.10د اپریل 22- 15پوری په 2018کال کی ،د رانوووستیو روغتیا وزارت یو عاجل او شدید خطر
ارزونی څیړنه وکړه چی د خطر جدي ارزونه ،په پام کې نیولو سره کوم چې دا غوره ساینسي شواهد
بولي شتون لري .د دې مطالعې پراساس ،د اپریل په 22په 2018کال کی د رانووستایان کور دفتر
OFFICE HOMEخپاره کړه مقررات چې دی هیواد ته د ننوتلو اداره کوي ،په ځانګړي توګه د J-
VID-18خلکو ته د حل کولو لپاره روغتیا اضطراري حالت ،دا مقررات د ملي قانون سره سم منل
شوي ،او بیان شوي په اړوندو برخو کې :
)1برخه :ټول غیر رنوستیان اتباع چې په "لوړ خطر لرونکو هیوادنو کې دي ”په تیرو 18ورځو
کې دننه ننوتل منع دي د رانوووستیو سیمو ته .
)2برخه :د رانووستایان ټول وګړي د رانوووستیو خاورې ته ننوځي څوک چې په تیرو 18ورځو
کې په "لوړ خطر لرونکی هیواد کې دي" باید تر 18پورې په دولتي قرنطین مرکز کې قرنطین
شي ورځې تیرې شوې کله چې دوی وروستي په "لوړ خطر لرونکي هیواد" کې وې.
)3برخه :د روغتیا وزارت باید "د لوړ خطرلرونکو هیوادونه لیست وساتي "پدې websiteکې
هره ورځ باید نوي شي .په لیست کې شامل دي ،مګر اړتیا نلري چی محدود کړي هغه هیوادنه
چې په هغه سیمه کې لږترلږه 50تایید شوي پیښی وی په تیرو دوه میاشتو کې د J-VID-18
قضیې.
)4انفرادی تیریدل د یو هوایی ډګر د رانوستایانو څخه دا به په پام کی لری هغه پالن شوی مقرارات
کوم چی د رانوستیانو د سرحداتو ته د داخلیدو لپاره ټاکلی دی.
)5برخه :د "غیر رنسوستیان اتباع" اصطالح کې د غیر رنسوستایان اتباع شامل دي چې د کورنۍ
غړو سره د رانووستایان اتباع ،او هم غیر رنسوستایان اتباع په رانووستیو کې د دایمي استوګنې
سره
)6برخه:دا مقررات به د اپریل 25څخه تر 20جوالی پورې اغیزمن وي د 2018کال پوری ،
او د روغتیا وزارت په اختیار کې د نوي کولو تابع شته دی.
.11په ماسپخین کې ،د رانووستیو ولسمشر ،ایرکن کالکان ،مقررات تشریح کړل په ملي پته کې ،
چې پیل یی کړل:
زما ملګري هیوادوالو ،نن ورځ ،حکومت د پلي کیدو وړ محدودیتونه غوره کړل هر هغه چا ته چې
هڅه کوي د رانووستایو سیمې ته ننوځي .موږ ونه کړله دا پریکړه لږ څه مګر موږ اړتیا لرو چی ډاډ
ترالسه کړو چې د J-18ویروس خپور نه کړي زموږ په هیواد کې ،چی زموږ د هوساینې او ژوند
لپاره خطر را ژوندی کړ
زموږ د روغتیا وزارت په پام کې نیول شوي ګواښ په دقت سره کتلی دی زموږ خلک که موږ هیڅ نه
کوو .موږ اوس دې پایلې ته رسیدلي چې د دې لپاره اړین دي موږ د هر چا د ننوتلو مخه ونیسو چې
ممکن ویروس ولری ،شاید پرته د پوهیدلو ،موږ له تکلیف څخه خبر یو چې دا موقت اقدام کیدی شي
المل شي ،مګر د ټولو کوچني رانووستایانو د ژوند خوندي کول له دې کوچني څخه ډیر دي زموږ
روټینونو ته ګډوډي.
په 23اپریل 2018کې ،رانووستیو د ننوتلو مقرراتو څخه WHOته خبر ورکړ ،او چمتو .12
شوي وو د عامې روغتیا اساسات او اړوند ساینسي معلومات تنظیم کړئ چې په هغې باندې دحکومت
تکیه وکړه .د April-24- 2018کال په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې ،یو خبلایر د رانوووستیو د
روغتیا وزیر ښاغلي اډاسپ اډاپي پوښتنه وکړه
ایا کابینې حقیقت په پام کې نیولی و دا چې د WHOعمومي ریاست د سفر محدودیتونو وړاندیز نه
کوي.؟
وزیر اډاپی ځواب ورکړ" :موږ د هغه څه څخه خبر یو چې WHOوړاندیز کړی او نه یې وړاندیز
کړی .مګر د ساینسي شواهدو روڼتیا ده چی ،موږ مجبوره یو چې دا احتیاطي تدابیر په پام کې ونیسو
ترڅو د بې ساري ګواښ " .هغه بیا زیاته کړه" :موږ نشو کولی دا غلط ترالسه کړو .هیڅ څوک یی هم
نشي کولی .موږ نور هیوادونه دی ته هڅوو چې زموږ د مشری یا الری تعقیب وکړي ترڅو د ویروس
د خپریدو مخه ونیسي .یوازې که موږ په کنسرت کې کار کوو ،په نړیواله کچه او سمدالسه ،موږ
کولی شوچی د عامه روغتیا ساتنه ،زموږ ژوند او زموږ اقتصاد" .وساتو.
-۱۳اپرپلویا J_VID-18په اړه داخلي محدودیتونه ونه نیول با المقابل داپریلویاروغتیا وزارت د 2018داپریل
په 24مه نیټه دعمومي صحت الرښونوخپرولو کی شروع وکړه چی یادونه پند پکی وه نه امرونه ماسکونه
استعمال او اجتماعی واټن ونیسو روزانه اخباراتو هم د پیښو تازه شمیر تیارکړ چی دWHOلخوا راپور
ورکړل شوی وه او په منظمه توګه پکی سپارښتنه وه چی هغه خلک چی د J-VID_18نښی پکی وی باید
دخپل ځانونو راپور دصحت مرکزونوته ورکړی اوځانونه د 18ورځولپاره قرنطین کړی .
-۱۴د 2018داپریل په 27مه نیټه WHOدرانوسټایوروغتیاو وزرات ته یو پیغام راولیږه او یا دونه یی کوله
چی عومی رئيس دسفر محدودیتونو په اړه سپارښته نه کوی اوغوښتنه یی کوله چی رانو سټایو د 22داپریل
قانون په غوښتنلیک بیا کتنه وکړی د Mayپه اوله نیټه وزیراډاپی جواب ورکړ چی لیکل یی مناسبه برخه
کی وه موږ په احترام سره خپل د داخلی قانون معرفی یا لغوه کوو .موږ یقین کوو چی بیخی ضروری ده چی
د دی لپاره یومیکانیزم ولرو چی قوم او اوسیدونکي دهغه سخت تهدید نه بچ کړو چی د J-VID_18لخوا
متوجه شوی دی بهر صورت دسرحدا توکنټرولول یومشکل دی چی په خاصه توګه زمونږدملی حاکیمت په
محدوداتو
-۱۵د 2018داپریل په 15مه نیټه WHOاعالن وکړ چی J_VID_18یوغټ مشکل جوړوی .د
WHOکارخبر ورکړچی یوی ورځ واضح کړه چی د J-VID_18لخوا 65هیوادونو د 274 15تصدیق
شویو پیښو او د 212کسانو دمړینی راپور ورکړدی وخت کی نه اپرپلویانه رانوسټایواو نه کوم بل هیواد
پدغه سیمه کی
-۱۶که څه هم دسفرکولو او تجارتی محدود یتونو په اړه WHOخپل دریځ بدل نه کړ د 2018داپریل په 15
مه نیټه درانوسټایو په شمول 24هیوادنو دهر یوانفرادی قلمروته دنه داخلیدو او منع کیدو قانونونه تصویب
کړل دهغه کسانو په اړه چی په نژدی وخت کی په خطرناکوهیوادونو کی وه او دخپلو مهمو مقاماتو لخوا
معرفی شوی وه .دچیلې د EL Mercurioاخبار یو مقاله خالصه کړی وه د 24سیټه قانونو او فیصله یې
کړې وه چې رانو سټایو د ټولو نه خطرناکه وه په خاص ډول د کله راهیسې چې یو رژیم هم منفرد والي ته
درخواست نه وه کړی کوم چې 14ورځو نه مخکې په ډیرو خطرناکو هیوادونو کې وه څنګه چې ده 2018د
Mayپه 15نیټه د رانو سټایو د روغتیا وزارت لخوا 52هیوادونه د ډیرو خطرناکو نه شمیرل شوي وه .
۱۷ـ د 2018د Mayپه 20نیټه اپرپلویا اعالن وکړ چې د J-VID_18د واکسین پروژې په NBLکی
راپور ورکړې وه چې دا جریان د واکسین په ترقۍ کولو کې د پام وړ دې او دا خبر یې هم ورکړې وه چې
نورې دولتي خبر پاڼې راروانې دي NBLد نورو سهولتونو سره په نړۍ کې WHOسره خپلې نتیجې
شریکولې.
۱۸ـ د 2018د Juneد 3مې نیټې په سهار NBLکې د@J18اداری الندې د ټویټر یو اکاونټ د غلط
شخصي معلوماتو نه جوړشوی وه او اکاونټ په چټکی سره الندی ټویټ خپور کړ د تیرې هفتی نه مخکی د
البراتو 8تخنیکیان د J_VID_18واکسین پروژه کې کار کوی په NBLکی او د مرض نښو باره کی یی
ترقی کړی ده او دا خبر پټ ساتل شوی دی ولی زمونږ مشران زمونږ د ژوند خیال نه ساتی او حکومت ولی
دا انکار جاری ساتی چې هر شخص د ا وایرس لری وروسته د یو څو ساعتونو نه دا پوسټ د نورو زرګونو
ټولنیزو میډیا اکاونټونو لخوا بیا خپور شو مطبوعاتو خواری کوله چې د اداری مشرانو سره په NBLکی
انټرویو وکړی خو کامیاب نه شول اود خبر ورکړل شو یو ناروغیو تصدیق د مرکزونو لخوا نه وه شوی.
۱۹ـ د اپرپلو یا پولیسو اصلی ټویټ ومونده او د البراتوار تخنیکیانو ته یی ورکړ کومو چې د واکسین په پروژه
کې کار کولو ښاغلي کینبلټ ورمنډ یواپرپلوین پیدا شوی دی او په سګورا والیت کی راپورته شوی دی .
۲۰ـ په 14:33ساعت کی دوه اپرپلو یی پولیس افسران د هغی کورته راورسیدل چې د هغی نه د اصل ټویټ
باره کی پوښته وکړی هغوی چی څنګه د دروازی سره انتطار کوو هغی خپل کور د شا دروازی له طرفه
پریښودو خپل موټر ته وخته او الړه پولیس افسرانو هغه تر 14:52پوری تعقیب کړه کله چی ښاغلی ورمنډ د
رانوسټایو قونصلګری د مخکی دروازو سره موټروځغلوو په سګورا والیت کی افسرانو د هغی تعقیب
پریښوده د قونصلګری د ودانۍ نه بهر.
۲۱ـ یو وار د قونصلګری په داخل کی د ښاغلي ورمنډ نه د قونصل افسر لخوا پوښتنه وشوه چی په وظیفه باندی
وه چی خپل تجارت څرګند کړی او هغی یو خواهش وښوده چی په لیکلو کی یو درخواست وکړی هغی ته
هدایت شوی وه د استقبالیی یوی ساحی ته او یو ساعت وروسته هغه راښکاره شو ه او د میز افسر ته یی
وسپاره چې مناسب پار کی خط ولولي .
ما د واکسین پروژی په اړه یو ټویټ پوسټ کړی وه زه ایریدلی یم زه نه پوهیږم چې چارواکي به په ما
څه وکړي که هغوی پوه شي چې زه یو د هغو نه یم چې چا نړۍ ته ویلي وو چې موږ سخت مشکل
لرو یو ژوند ګواښونکې مشکل یو ناورین راپیښونکې مشکل ،زموږ په السونو په سګورا والیت کې .
د دوشنبې په ورځ د Mayپه 25مه نیټه د البراتوار د دوو تخنیک کونکو کې د واکسین په پروژه
کې کار کوو زما دوه ملګرو د هغه نښو خبر ورکړ چی بعضی خلک یی ده J_VIDسره لري کله چې
زه په هغی پوهه شوم ما خپل رئيس ته وویلې چې مونږ د هغوی د وایرس لپاره ټیسټ وکړو پروژه
وځنډوو تر څو مونږ یقیني شو چی مرض د د کارمندانو منځ کی نه خپریږي او د ژوری صفايي لپاره
البراتوار په موقت ډول بند کړي هغه د دوه تخنیک کونکو ټیسټ کولو امر ورکړ او موافق شو مګر
پروژه کې د مداخلی کولو نه او د بندیدلو سره یی مخالفت وکړ هغه ماته واضح کړه چی دا معلومات
باید خپاره نشي
د نژدې درې ورځو نه اخوا زموږ نورو شپږ ملګرو د J_VID 18نښو کې ترقي وکړه نو د Mayپه
28نیټه د پنجشنبې په ورځ بیا ما خپل رئيس ته ایمیل وکړ چې ووایي چې موږ باید د دې حالت په
باره کې صحي مرکزونو ته خبر ورکړو چې پروژه ودروي او بند کړي کم از کم تر څو موږ یو
سمبالښت وکړو د دغو کارونو په اړه هغه بیا انکار وکړ هغه ماته وویل چې هغه تر اوسه د اولنیو دوو
تخنیکونکو د ټیسټ نتجه نه ده ورسیدلې او هغه به هیڅ عمل ونکړي تر څو چې هلته حقیقتا تصدیق
شوی پیښه په البراتوار کې وي هغه همدارنګه وویل چې د NBLاجرایه مدیر هغه ته امر وکړ چی ټول
مشکل ته توجه وکړي چې باید ډیر خصوصي وي تر هغه چې د یو چا د وایرس ټيسټ مثبت شوی وي
هغه زما په ذهن کې هیڅ شک پرینښود دا چې ما یو چا ته دې باره کې ویلي وو زه په ډیر ژور خطر
کې وم مګر زما ضمیر ماته په هماغه وخت کې وویلې چې زه پوهه شم خطرې ډیرې لوی دي زما
ملګري او زمادکار مرستیاالن شاید مړه شي او که چیرته وایرس د البراتوار نه بهر ووځي نو زمونږ
کورنۍ او کلی په خطر کې دې .
دا صحیح نده چې هیڅوک دې باره کې نه پوهیږي زموږ حکومت ټولې نړۍ ته ویلي وو چې دا هیواد یوه
پیښه هم نه لری مګر دا خبر غلطه وه زه پوهیږم چې سړی باید یقیني شي چې دا معلومات بهر ته وځي زه
فکر کوم چې هغوی ما نیسي او بندوي مې او زه ویره لرم چې هغوی به خراب کار وکړي زه فکر نه کوم
چی ما قانون مات کړې وي مګر زه دا نشم زغمالی چې پیدا یی کړم زه ډیر ویریدلې یم زما ملګري مړه
کیږ ي زه حفاظت ته ضرورت لرم زه تاسو ته درخواست کوم چې ماسره کومک وکړۍ .
۲۲ـ قونصل څوک چې هغه وخت په دفتر کې نه وو هغه موافقه وکړه چې “ ښاغلې ورمنډ “ د قونصلګری
د ودانۍ په نامستعمله کوټه کې حصاره شي تر هغه چې یو فیصله د حفاظت لپاره د هغې په غوښتنه وشي
هغه په موبایل خبر ورکړ او خپلو مشرانو ته یی ایمیل وکړ وزارت خارجه کې په بوګ په ډایو کې .
۲۳ـ 2018د جون په څلورمه نیټه په 16:00بجو محلي وخت کې د رانو ستایو ولسمشر کالکان او د
اپرپلویا وزیر اعظم هانا برهراکا د خپلو اداري غړیو سره د ویډیو کنفرانس له الرې مالقات وکړ د اپرپلویا
استازو تصدیق کړه چې د Mayد 25نه راپه دیخوا دولس کارمندانو په NBLکې د نمونیا نښو سره ورته
والي کې ترقي کړې ده او هغوی ټول د J-VID_ 18لپاره معاینه شوی وه وزیر اعظم هراکا خبر ورکړ
چې فقط څو ساعته مخکې د اولنیو دوو ټیسټونو تنیجی راورسیدې او دواړه مثبتې وی .
هغی نوټ یاداشت کړه چې د صحت وزیر به دا خبر را روانه ورځ په عامه توګه اعالنوي .
د رانو سټایو استازو پدی خفګان ښکاره کړو چې د اول سر نه دوی د دغه شکمنو پیښو نه خبر
شوی نه دی نه لږ تر لږه ځکه ډیره حصه رانو سټانیان رخصتي کوي په سګورا والیت کې .
۲۴ـ ولسمشر کالکن د هغه احتیاطي اقداماتو د راپور په اړه پوښتنه وکړه چې د May 25څخه اخستل
شوی وه د مرض د خپریدو د مخنیوي باره کی وزیر اعظم هراکا جواب ورکړ چې د NBLاجرایه مدیر
د اول سره نه ډډه کړی وه چې عمل وکړی ځکه په نژدې وخت کې د غلته تر اوسه پورې تصدیق شوی
پیښه نشته .
د آپریپلیا بیا په لټه د وضاحت شو .په دریځ د میرمن ورمنډ باندي ولس مشر کالکان ومنله چی د )(۲۵
هغی دولت تصمیم نیولی وه .چی څیړنه وکړي د دی په هکله چی میرمن ورمنډ د پناهګاه لپاره
درخواست کړي وه چی اجازه ورکړی هغی ته چی پاتی په قنسلګرۍ کی ترهغی به وي چی دا واضح
شی چی هغه د جرمی تحقیق الندی وی نو که داسی وی نو د کومی ګناه لپاره
ولس مشر کالکان خبرداري ورکړ خپل همکار ته چی د هغی دولت قصد لري چی پرته د پخوانیو )(۲۶
خبرو څخه اضافه کړی اپریپلیا د لوړو خطر لرونکو هیوادونو په لیست کی مګر اپریپلیا په خاصه توګه
اداره کړي وه د ویروس خپریدل د سیګورا په والیت کی .لومړي وزیر هراکا اشاره وکړه د هغه لوي
اعتراض په دی دلیل چی دلته کوم علمی اساس شتون نه لري د کوم څه لپاره چی هغه یی نومولی لوی
ناخوالی
.په بل سهار اپریپلیا د صحت عامی وزیر میرمن رایکا پهاډ دغه اعالمیه یی جوړه کړه )(۲۷
زه په افسوس سره تاییدوم چی دوه افراده تړاو لري د جویډ اتلس د واکسین د پروژي سره په ملی
بیوسرچ البراتوار کی .په سیګورا والیت لرل قرارداد د دي مرض واکسین موږ باید جدا کړو دوي او
هریو او په چا چی مونږ باور لرو کیداي شی چی اړیکه یی نیولی وي دوی سره له هغه وخته چی
راپورونه ورکول کیده .د شکمنو قضیو په منځ د نور ( اِن ِبی اِل ) پرسونل کی ،په هر صورت مونږ
پریکړه کړی چی د احتیاط په توګه د لنډی مودي لپاره مداخله کو د ان بی ال په عملیاتو کی تر هغه چی
د ازموینی پایلی ترالسه او تحلیل شی او مونږ هیله مند یو چی دغه السوهنه دی د لنډی مودی لپاره وي
او زمونږ مسلکی او وقف شوي کارمندان وتوانیږی چی واپس شی خپل پوسټونو ته ډیر ژر .مونږ له ډیر
څخه بهر الزمی تولنیز واټن تاسیس کوو په ټول سیګورا والیت کی او تحریمول یو قرنطین او په خاصه
توګه د والیت په دننه یا بهر سفر کول منع یواځینی استثنا د بهرنیو اتباعو لپاره دي څوک اجازه اخلی د
الوتنی د دوي تابعیت د هیوادونو له خوا تنظیم شوي او زمونږ د بهرنیو چارو وزارت له خوا مخکی
تصویب شوی وی دا بیړنی اقدام فورا پلی کیږی مونږ پوهیږو چی دا به د پام وړ د ستونزي المل شی
مګر باید هر یو داسی قربانی ورکړو تر هغه چی مونږ ډاډه شو چی د ویروس خپریدل د کنټرول الندي
ده او هکومت باوري دی چی وطن پال اپریپلیان د هیواد په هره برخه کی پوه به شی او وبه رسیګی
فرصت ته
په ۶د جون او کال .۲۰۱۸مخکینی منځ واټن محلی ورزپاڼی ( سیګورا پریسو ) متن خپور کړ د )(۲۸
سر لیک لوستلو الندی اعالن .بیوټن مونږ د سیګورا په زندان کی قید کړو د جویډ اتلس سره .د سیګورا
والیت نماینده ګانو په ملی پارلمان کی غوښتنه وکړه د یو سمدستی مجلس په پکی بحث وکړی د حالت په
هکله مګر هیڅ قانونی وړاندیځ ونه شو
د هغی ورځی وروسته وزیر پهاډ د څلورو نورو تایید شویو قضیو اعالن وکړه د جویډ اتلس په )(۲۹
سیګورا والیت کی .چی دا ټول په ان لی ال کی کارمندان ول .د دریو څخه زیات د تایید شوو قضیو
خبرداري ورکړي شو په دی ورځو کی ټول دوی د ان بی ال کارکوونکی ول چی د ټولو تایید شویو
قضیو شمیر ۹تنو ته ورسیده ،په ماسپخین د رنوسټییا صحت وزیر په خپل وبسایټ کی اعالن وکړه چی
اپریپلیا اضافه شوی د لوړو خطر لرونکو د هیوادونو لیست ته .او وساتل شی په دغه لیست کی مطابق د
دریمی برخی قواعدو .موثر په ۰۰: ۰۱
له ۵نه تر ۷د جون پوري کال ۲۰۱۸تقریبا اتیا فیصده سیالنیان په اپریپلیا کی په شمول د برخی )(۳۰
اخیستونکی نږدی ټول د سفرونو په ګروپ کی هیواد یی ترک کړ .په دي دریو وروځو کی اپريپلیا
سرحدی چارواکو یو اختیار سروي وکړ د بهرنیو اتباعو د وتو لپاره د دوي نه یی غوښتنه وکړه د نورو
شیانو په منځ کی اصلی دلیل چی دوي هیواد ترک کړي دوه یا دریمه برخه هغه چی په جواب ویلو
جواب ورکړي چی دوی وه یا یی درلوده الوتنی اړیکه په رنوسټییا کی او اندیښنه یی درلوده که چیري
اپریپلیا د لوړو خطر لرونکو هیوادونو شامل وی نو دوی به معطل شی
په ۷د جون کال .۲۰۱۸رنوسټییا ټول غیر ضروری ټیپلوماټان او د قنسلګري ټول افسران بیرته )(۳۱
راوباسی د اپریپلیا څخه .یواځی ۵دانی یی په بیوټن سفارت کی او دوه یی په سیګورا قنسلګري کی پاتی
دی
په اتم د جون د اپريپلیا د سارنولۍ دفتر په رسمی توګه متهمه کړه میرمن ورمنډ په دریو ګناهونو )(۳۲
باندي د ملی جزا قانون الندي جرمونه :د عامه ګډوډیو المل :تیرول کول په دولتی نه افشا کیدونکو
تړون باندي :السوهنه د یو پولیس په لټنه کی.او د سارنوالی دفتر نشر کړ یوه عامه خبرتیا چی ورکړی
وه په رنوسڼییا په قنسلګري باندي چی تسلیم کړی محترمه میرمن ورمنډ
د جون په نهمه د اپریپلییا د بهرنیو چارو وزیر یو لفظی خبري د رنوسټییا سفارت ته وړاندي کړ )(۳۳
چی په الندی توګه دی
اپريپلییا په ترتیب سره د رنوسټییا په لیست باندی اعتراض وکړ چی د لوړو خطر لرونکی د هیوادنو په
جمله کی راوستی وه .د سیګورا والیت د قرنطین په هکله مونږ ډاډ ورکوو چی ویروس به د سیګورا
والیت د هدودو نه اخوا خپور نشی او کوم دلیل نشته چی تاسی اپریپلیان وباسی هغه اپریپلیان چی په
سیګورا والیت کی نه اوسیدل په هر حال په ټوله اپریپلیا کی په شمول د سیګورا والیت کوم ګذارش نه
وه د ۵۰تایید شویو قضیو چی تاکل شوی وه ستاسی د ورود په مقرراتو په دغه شرایطو کی .او مونږ په
پام کی نیسو ستاسو د مقرراتو د اپریپلیا درخواست چی په نړیوال قانون باندي تیري دي او مونږ د
رنوسټییا څخه تقاضا کوو چی اپریپلییا د خطر لرونکو د هیوادونو د لیست څخه وباسی اپریپلییا عالوه
پردي ټینګار وکړو چی رنوسټییا دی میرمن ورمنډ زمونږ داخلی مقاماتو ته تسلیم کړي په خاصه توګه د
دی لپاره چی په دي وروستیو کی د دي په مقابل جنایی جرمونه ثبت شوی دي د سارنوالی د دفتر له خوا
د رنوسټییا عیب او ناتوانی دا ده چی په نړیوال قانون باندي نورو تیري هم ترسره کړ
بله ورځ د رنوسټییا بهرنیو چارو وزارت د لفظی خبر ځواب ورکړ لکه څنګه چی په الندي ډول )(۳۴
دي
رنوسټییا د ډیرو پیچلتیاو څخه خبر دي چی جویډ اتلس راڅرګندیدو سره موثری معاملی کولو ته د اړتیا
سره مخ شوی دی مونږ افسوس کو چی دا الزمی دی زمونږ دپاره چی طبقه بندي کړو اپریپلییا د لوړو
خطر لرونکو د هیواد په حیث مګر مونږ په نظر کی نیولی دا ګام یو ضرورت دي او زمونږ د هڅو یوه
برخه ده چی وساتو مونږ خپل خلک د ویروس څخه حقایق لکه څنګه چی دوی او مونږه پوهیږو د
اپریپلییا په خاوره کی د ویروس د خپریدو اړوند خورا لوي ناڅرګندتیا راپورته کړ خاصه توګه له هغه
وخته چی ستاسو حکومت هیڅ احتیاطی تدابیر یا ګامونه نه دي اخیستی کله چی لومړنی دوه شکمنی
قضیی دوه اوونی دمخه راپورونه ورکړل شوی وه حتی که چیري په دي وخت کی په اپریپلییا کی جویډ
اتلس لګ تر لګه ۵۰تایید شوی قضیی لري مونږ ال هم مکلف یو چی ځانګړي احتیاطی تدابیر ونیسو
زمونږ د دواړو هیوادونو د خلکو ترمنځ منظمه تبادله کیږی مونږ ډاډه یو چی په دی حالت کی زمونږ د
دخول مقررات پلی کول په بشپړ ډول د نړیوال قانون سره مطلبقت لری مونږ د میرمن ورمنډ تسلیمولو
لپاره غوښتنی ته هم پام کو مګر مونږ باید په درناوي د دی پابندي وکړو د خپل واک دولت په توګه
رنوسټییا د نړیوال قانون له مخی هیڅ مکلفیت نه لري هغه افراد وسپاري کوم چی زمونږ په ډیپلوماټیک
یا د قنسلګرۍ په ماموریت کی بهر د پناه غوښتنه کوي سربیره پر دي مونږ د میرمن ورمنډ له خوا د
افشا شوی معلومات خورا مهم او د پام وړ دي لږترلږه ځکه اوس مهال ډیرۍ رنوسټییان اتباع په سیګورا
په والیت کی دی او نړی ته ،ځکه چی دا جويډ اتلس یوی سیمی ته د نه خپريدو وړاندي کوي مخکی د
اغیزي په توګه پیژندل شوي دا زورونکی دی داچی د هغی زړور افشا کول د جنایی جرم په توګه چلن
کیږی مونږ د دی قضیی د قوانینو تړونونو او دودونو سره سم په دی موضوعاتو باندي تطبیق کولو ته
ادامه ورکړو
د جون ۱۵کال ۲۰۱۸پوری په سیګورا والیت کی د ۵۲افرادو ټسټ شوی وه چی د دوی ټست )(۳۵
مثبت راپورونه ورکړل شوی وه د جويډ اتلس لپاره ټول دوی وه یا ژوند کاوه کوم چاسره کوم چی وه د
ان بی ال په ودانیو کی په دي اتلس ورځو کی د والیت زیاتی کوڅی سرکونه خالی وه ډیر پرچون
فروشګاه او تفریګاه ځایونه بند وه او د ترانسپورټ بیالبیل ځایونه رسنی راپورونه ورکړل شی
اوسیدونکی خپل کورونو پریښودو ته زړه نازړه وه د بیکاري کچه ډیره لوړه او زیاته شوه او اوسیدونکو
خواړه او نور شیان ذخیره کاوه د سیګورا والیت په اوسط ډول روزانه ۲۵پروازونه کول .په زیاته توګه
ترک یا خراب شوی وه پرته د تخلیه پروازونو چی کله کله ترسره کیدل
د جون تر نیمایی پوري کال ۲۰۱۸اپریپلییا د سیګورا والیت څخه بهر هیڅ شکمن یا تایید شوی )(۳۶
37 .د جون په ، 16د اپریپلویانو حکومت د سیګورا والیت ټولو اوسیدونکو ته امر وکړ د 18ورځو
لپاره ځان قرنطین کړی چی څوک د J-VID-18نښې لری ،او د معاینې لپاره یی چمتووالی شروع
کړهپه والیت کې د هر چا نه به د معینی غوښتنه کیږي .چارواکو د دې کار امر هم وکړ په عامه
ځایونو کې د ماسکونه کارول ،د کور دننه خواړو او څښاک تاسیساتو تړل ،او د 20څخه د زیاتو خلکو
د غونډو منع کول.
38 .د جون په ، 19د آپری پلویو او رانووستایو د قضایی وزیرانو ورته پیژندنه ترالسه کړه له انټرپول
راپورونه ښکاره کوي چې یو پټ سازمان چې ځان "ملګري" بولي د عدالت یعنی دیته انکلیسی کی "("
) )" FOJ (friends of justiceوایی،دوی په دی سره په سیمه کې په ملي پالزمېنه کې د تروریستي
برید پالن درلود ،د بم په څیر ملکي الوتکه او د وسلې په څیر یی .دواړه هیوادونه ژر تر ژره خپل
هوایی ځواکونه ځای په ځای کوي په لوړ خبرتیا باندې.
FOJ ، 39 .چې د څو ملي استخباراتو لخوا په کې د چاودنو لپاره تورن شوی و په تیرو دریو کلونو
کې لندن ،اوټاوا او ابوجا وو
په متحده ایاالتو کې شامل شوي دي ،د 2016کال راهیسې د ترورستي سازمان په توګه د ملګرو ملتونو
امنیت شورا انسجام شوی لیست .دا ادعا کوي تر 100ډیرو هیوادونو کې د دې پلویانو حجرې ولري
پداسې حال کې چې ډیری دا ادعاوي ندي تایید شوي ،په اپری پلوییا او رانوووسټایو کې کورني امنیتې
ادارې لري د دوی په سیمو کې د FOJفعاالنو نظارت ترسره کړی .د چارواکو راپور ورکړی چې د
دې دوه شکمن کسانو تر مینځ یې یوه کوډ شوي پیغام د مداخلې راپور ورکړی
د جنوري ، 2018کی :کوم چې په اړونده برخه کې لوستل کیږي " ،اوس زموږ وار دی چې زموږ د
برخې د المل لپاره ترسره کړو .موږ یوازې یوه شیبه ته انتظار کول پکار دي کله چې حکومت له پامه
غورځیدلی وي او خپل محافظت پریږدي.اوس هیڅ نه ،صبر کونکی ووسی ،مګر کله چې هغه شیبه
راشي ،نو دا به زموږ وخت وي په دغه ځای کی .راځئ چې چمتو شو! " په حقیقت کی دهغه پیغام
لیږونکي وه کوم چی پلټل شوی وه په سیګورا والیت کې د ملي پولیسو لخوا ،د هغه د اوسیدو ځای ،
مګر کوم احتمالي دلیل شتون نلري چی هغه توقیف ګړي.
کال ۲۰۱۸او د جون د ۲۳ویشتمی په سهار باندي د (رنوسټییانو) بهرنی چارو وزارت ددي ۴۰.
اعالن وکړ چی د ( رنوسټییانو بهرنیو چارو وزارت ) ددي قصد لري چی په دایمی توګه د جون په ۲۶
.باندي د ( سیګورا ) په والیت کی خپله قونسلګري وتړي
نو په همدي ورځ باندي د قونسلګری یو قنسول د ( ِجی ِویډ ۱۸ناروغی د شیوع ) مطابق د اړتیا وړ یو
داسی خبر وړاندی او ثبت کړ چی ( جی ویډ ) ۱۸ناروغی اوس مهال د خلکو ترمنځ د نارامیو او
ګډوډيو د رشد په حال کی ده .نو قنسول او د هغه پاتی همکار به په راتلونکی تخلیه شوي پرواز کی د
(سیګورا) د هواي ډګر څخه به (بوګ َپ ِډیو) ته الړشی .او د دی کار د عملی کولو لپاره مونږ الندي وخت
ټاکلی دی ( د جون ۲۵ویشتمه د مازیګر ۴بجی )
.نو په ټاکلی وخت باندی په یوه تخلیه شوي پرواز کی د ( رنوسټییانو ) قنسول انتقالیږي
ولی د هغه همکار او پاتی نور شپږ سیاحت کوونکی چی د ( رنوسټییا ) تابعیت درلود د پالن په مطابق
.یی دوه ورځی وروسته حرکت وکړ او پرته د کومی پیښی د الوتکی څخه ښکته شول
وخت سهار تاریخ د جون ( )۲۶ویشتمه .د منټیان د هواي الره یوه الوتکه د ( اپرپلویا ) په یوه (۴۱.
ځنګل کی وغورځیده یا یی سقوط وکړ چی دا ځنګل د ( بیوټن او د سیګورا والیت ترمنځ موقعیت لري )
د منټیان د هوایی الري شرکت یوه کمه بیه لرونکی شرکت دی چی په خصوصی توګه د اپرپلویا په
اتباعو پوري تعلق لري یا د هغوي ملکیت دی نو ددی پیښی په هکله د (اپرپلویا ) لومړي وزیر ( َهراکا )
.د محلی وخت په ۱۰لسو بجو باندی الندی اعالمیه جوړه کړه
وخت ۳بجی او ۱۲دقی وي چی زمونږ هوایي ځواکونو په یوه ملکی الوتکه باندی ډزي وکړي چی د (
( بیوټن ) په لور روانه وه .ددي ترڅنګ دا الوتکه د ( سیګورا ) د هوایی ډګر د اجازي پرته پورته او
زمونږ مرکزي ښار ته هم نژدی وه او په دی هم ناکامه شوه چی زمونږ هوایی ځواکونو ته خپل هویت را
وپیژنی او یا یی د هویت د نه پیژندنی علت داوي چی د عملیاتو معیاري روش ته یی غاړه نه وي ایښی
یا یی .نو مونږ د جیټ یوه الوتکه سره د هغه پیلوټ یا د هواي ځواکونو افسر چی په لوړه سطحه یی زده
کړي وی په یادی الوتکی پسی واستو ترسو مونږ ته خپل هویت را وپیژنی او یا هم د خپل عملیاتو د
راتګ علت را وپیژنی نو یاد افسر د ملی او بین المللی مقرراتو په نظر کی نیولو سره یادی الوتکی ته
ګواښونه ورکړل خو یاده الوتکه په دی ناکامه شوه چی زمونږ کوښښونو ته ځواب ورکړي نو زمونږ د
پیلوټ هم د ډزو کولو امر وکړ او پلټنه وکړه چی څوک په دی الوتکه کی دی او دا الوتکه په کوم لور
.ځی
او دا یوه د افسوس وړ پیښه ده .او ددی ترڅنګ مونږ هم په دی خواشنی یو چی هغه څه الزم او
ضروري ګڼو کومو حلکو چی په دی الوتنه د ژوند تلفات لیدلی دي .نو د پوره مصلحت او شفافیت له
مخی مونږ ددی ارادي لرو چی د دي پیښي هغه ګذارش خپور او نشر کړو کوم ګذارش چی زمونږ د یو
.افسر له خوا ثبت شوی دی او د دی پیښی د عملیاتو څارنه یی کوله
د یادي پیښی ګذارش د ( بیوټن ) د هوایی ډګر د یو فرمان ورکوونکی افسر په واسطه لیکل شوي )(۴۲
:دي چی په راتلونکی ورځ به خپور یا نشر شی او د یادي پیښی ګذارش عبارت دی
وخت ۲بجی او ۵۷دقی وي .چی یوه ۱۲دولس کسیزه ملکی الوتکه چی د {منټین} په هوایی الرو
پوري تعلق لري یا د هغوی ملکیت دی او نوموړۍ شرکت یا الوتکه د { اپرپلویا } په ایالت کی ثبت او
راجسټر وه .او یاده الوتکه د { سیگورا } د هوايی ډګر د اجازي پرته پورته شوه خو زه پوه نه شوم چی
ولی د هغوي د اجازي پرته پورته شوی او تر اوسه هم په دي نه پوهیږم چی په دي الوتنه کی کوم افراد
یا اشخاص وه .یاد افسر واي کله چی ما د { د بیوتن } د هوايی ځواکونو په اډه کی د یو مرکزي عملیاتو
نظارت یا څارنه کوله نو په دي وخت ما ته د خپلو { رادار چلوونکو کارمندانو } له لوري د یوي الوتکی
د موجودیت خبر راغی چی یوه ناپيژانده الوتکه زمونږ د مرکزي ښار په لور د پرواز په حال کی ده .نو
ستاسو امر څه دي ؟ نو په دی وخت کی ما فوراً خپلو کارمندانو د دي امر وکړ چی د هغی هویت
شناسایی کړي .د دي ترڅنګ ما خپله شخصً د خپل ټیم سره لومړي په دي کار پیل وکړ چی د یادي
الوتکی سره د راډیویی اړیکی د نظامی او غیر نظامی چینلو له الري ونیسو .خو زمونږ له دومره کوښ
سره سره بیا هم یادي الوتکی د خپل هویت د شناسایی په اړه هیڅ ځواب را نکړ ،له دي ټولو کوښښونو
څخه وروسته ما د جیټ یوه جنګی الوتکه د یو پیلوټ سره چی نوم یی { لِیو ِټينِنټ اِملور ِډفِیسا } وه د
مقابل لوري الوتکی په تعقیب واستولو ترڅو ورنژدی شی او تر هغی پوري ورسره نښته وکړۍ تر کومه
پوري چی یی زمونږ بیړنیو اړیکو ته ځواب نه وي ورکړي
وخت ۳بجی او ۶دقی وي چی زمونږ یاد پیلوټ مونږ داسی ګذارش راکړ چی د مقابل لوري الوتکه د {
منټین هوایی الرو } ترڅنګ د پرواز په حال کی ده .او ما د اصولو او مقرراتو مطابق خپل د تطبیق وړ
کوښښونه ترسره کړل یعنی کوښښ می وکړ ترڅو د راډیو سِ ګنل له الري او د بصري سِ ګنل له الري
ورسره اړیکی ټینګی کړم ترسو مقابل لوري د خپل ظاهري پرواز چی د بیوتن په لوري یی لري
مخنیوي یی وکړم یا یی د بیوټن په لور د ظاهري پرواز څخه را وګرځوم خو مقابل لوري خپل پرواز ته
.ادامه ورکړه او ماته یی هیڅ کوم ځواب رانکړ
نو له دي تولو کارونو وروسته ما د الوتکی په ټولو پلونو پسی ډزي وکړی یعنی په کومو الرو چی دا
الوتکه روانه وه .خو بیا هم دا کار یعنی ډزي کول ددی باعث نشو چی هغه خپل لورۍ بدل کړي یعنی
ترسو د بیوټن د ښار په لور رانشی خو دي خپل پرواز ته د بیوټن په لور دوام ورکړ .نو زه انديښمن وم
چی د مقابل لوري پیلوټ به دا پالن لري چی د دولتی ودانیو په لور پرواز وکړي .نو دا وه چی دی
.پرواز زمونږ لپاره یو ګواښ او تهدید مطرح شو
نو د تهدید د مطرح کیدو څخه وروسته یادي الوتکی یواځی دري دقی د ښار په څنډو کی د پرواز کولو
وخت درلود .ساعت ۳بجی او ۱۲دقی وي چی د دفاع وزیر له لوري ماته د ځان چمتوکولو هشدار
صادر شو نو کله چی دري دقی پای ته ورسیدي نو ماته د دی امر وشو چی د نوموړي الوتکی د وزرو
په ساحه کی یوه وړه اور اچونه یا ډزي وکړي .ددی امید لپاره چی دا الوتکه د کوځیدو لپاره مجبوره
شی .نو له اور اوچونی یا د ډزو کولو څخه وروسته د مقابل لوري پیلوټ په دي و نه توانید چی خپل
کنټر حفظ یا وساتی .نو هغه وه چی نوموړي الوتکه د ریاست جمهوري ترڅنګ په ۱۲کیلو میترۍ د
.بیوټن په زړه کی په یوه ځنکل کی وغورځیده او سقوط یی وکړ
اپرپلویا .د یادي پیښی د پلټنی او تحقیق لپاره د نړیوال لیګ یا د نړیوالی اتحادیی په واسطه یو )(۴۳
مستقل ماموریت په الره واچو ترڅو فضاء د هر ډول فاجعو څخه په امان کی وي .دغه پلټنی په الندي
ډول دي )۱( ،د ځینو خصوصی هوايی شرکتونو او د ځينو دولتونو له خوا په منظمه توګه د یادي الوتکی
د فاجعی په هکله پلټنه کول ( )۲د ِوینوس په فضا کی د مرکزي ادارو پلټنه ( )۳د آرجنټین او د هغوي د
له خوا د منټین د هواي الرو د الوتکی د . ILSAمرکزي عملیاتو له خوا په صوفیه او بلغار کی ( )۴د
هغه خونی په هکله په کوم خونه چی د پیلوټ غږونه ثبت کیږی یعنی د هغه خونی او د هغه غږونو په
هکله پلټنه کول او ددی ترڅنګ یی د زیاتو خلکو سره مصاحبی ترسره کول په خاصه توګه د هغه پیلوټ
:سره چی د عملیاتو په جریان کی ورسره اړیکی نیول کیدي چی نوم عبارت دی ( اِمور ِډفیسا )
د ۲۰۱۸د جوالي د میاشتی د دوهم تاریخ ګذارش هغه ګذارش دی چی دواړو یعنی اپرپلویا ) ( ILSAد
.او رنوسټییا په دقیق او سمه توګه منلی دي چی د ګذارش مربوطه برخه په الندي ډول ذکر کیږي
بعضی اوقات مخکی د ۲۳۰۰ساعتونو د ۲۰۱۸کال د جون په ۲۵ویشتمه .میرمن ( َکین بلِیټ ورمنډ )
چی د اپرپلویا د بیوسِ رچ په ملی البراتوار کی یوه تخنیکی کارشناسه وه .نوموړی میرمن د :رنوسټییا :د
قنسولګري هغه محل ترک کړ کومه قنسلګري چی د سیګورا په والیت کی وه او چیرته چی نوموړی
میرمن په ظاهري توګه تقریبا دري هفتی په پښو استوګنه وه یا یی په پښو تیري کړي ،یادي میرمنی د
قنسلګرۍ کارمندان د خپل پالن څخه خبر نه کړل او د قنسلګرۍ د ودانیو په دروازه کی د پولیسو د ګذمه
یی موټرو څخه یی مخنیوي وکړ
نوموړي میرمن د قنسلګرۍ سره نژدي د خپلی هغی ملګري سره چی وکتل چی د دری کالو راهیسی د :
منټین د هوایی الرو سره یی د یوی کارمندي په توګه کار کولو چی نوم (ګوهاي ) وه ،دوي دواړو
میرمنو په یو شخصی موټر کی د سیګورا هوايي ته سفر وکړ .داسی بریښی ده چی میرمن ( ګوهاي )
مخکی له مخکی د طرحی د چمتوالی ترتیبات یی د هوايي ډګر د یو معین پرسونل سره نیولی وه هغه
پرسونل چی د دوي دواړو میرمنو په اختیار کی یی یوه کوچنی دولس کسیزه الوتکه ورکړه چی د الوتکی
ِ :ټیل نمبر عبارت دی
په یو غږ باندي داسی باور کیده چی هغه دی د میرمن ګوهاي غږ وی چی اوریدل او ویل یی چی د جيټ
الوتکه مونږ ته ددی لپاره اشاره کوي چی ترڅو هغه تعقیب کړو .نو دوي کومی راډیویی اړیکی را ونه
لیګلی .داسی په نظر رسیده چی شاید زمونږ راډیو به کار نه کوي په هر حال مونږ د رنوسټییانو فضاء
څخه لری نه وه نو ځکه مونږ فکر وکړ چی هغوي مونږ ته د دی اجازه راکړه چی مونږ خپل مسیر ته
.ادامه ورکړو
نو له دي وروسته د ثبت کوونکی خونی غږونه هم د کشف او السته راوړلو وړ نه وه .ددی ترڅنګ د
ثبت کوونکی ماشین هم هیڅ کوم راډیویی پیغامونو ته شامل نه وه یعنی هغه راډیویی پیغامونه په کی نه
وه کوم چی د بيوټن د هوايی ځواکونو د ډګر څخه او د بوګپډییو د هوایی ډګر رالیګل شوه وه .نو مونږ
دا نتیجه واغیسته چی هغوي هیڅ راډیویی پیغامونه نه دي ترالسه کړي ځکه چی د الوتکی راډیو کار نه
.کولو
کی ناسته کوله ( ټرمک هغه پوښل شوی ساحی ) ( tarmacیاده الوتکه به د ( مِی ) د میاشتی تر پايه په
ته واي چی د هوایی ډګر د ودانیو څخه بیرون وي ) پرته له دی د سیګورا هوایی ډګر ورته کومه توجه
او رسیدګی وکړي .په هر حال دوه مونږ دوه هغه جسدونه چی پیژندلی شوی وه دوباره ترالسه شوه چی
یو یی میرمن ورمنډ وه او بله یی میرمن ګوهاي وه .چی د دوی په الوتکه نه کوم َس َوزوونکی مواد یا کوم
.چاودیدونکی مواد وه او نه کوم اسلحه
د جوالي د میاشتی په څلورمه .د رنوسټییا د جمهور رییس د دفتر له خوا د دي پیښی په هکله ) ( ۴۴
:الندي یوه بیانیه نشر کړه
مونږ اپرپلویا په دي باندي محکومه وه چی د منټین د هوایی الرو په یوي الوتکه یی ډزي کړي دی یا (
یی غورځولی ده او په غیر قانونی توګه یی میرمن ورمنډ او پیلوټه وژلی ده .ځکه چی یادي الوتکی
.کوښښ کولو چی د رنوسټییا قلمرو ته ځان ورسوي او د یو مسافر لپاره یوه پناهګاه ولټوي
نو مونږ ستاسی دا حمله د خپلو منافعو خالف ګڼو او په لويو شرایطو باندي مونږ په تاسی باندي اعتراض
او شکایت کو .او مونږ غواړو چی د دي موضوع څیړنه دي سرتاسره وشی یعنی د پیل څخه تر پايه .او
.د دی غیرانسانی عمل مرتکبین او مجرمین دي باید عدالت ته راوستل شی
په راتلونکی ورځ باندي د اپرپلویا لومړي وزیر یعنی ( َه َرکا ) د رنوسټییا د بیانیی په ځواب کی ) ( ۴۵
الندي خپله بیانیه خپره کړه ( .مونږ ددی مزاحمت یا زوریدنی لپاره ستاسی څخه هیڅ معذرت خواهی نه
کوو ځکه مونږ د دی لپاره یو ښه دلیل لرو چی د هغی په باور کولو سره دا یوه یوه تروریستی حمله وه
چی زمونږ مرکزي ښار یی تهدیدول ،نو زمونږ نظامی او غیر نظامی مقاماتو په مسوالنه توګه فوراً د
دي فاجعی او مصیبت مخنیوي وکړ .او دا کامالً یوه داخلی موضوع ده او مونږ د هیچ چا لپاره جوابګو یا
حساب ورکوونکی نه یو .ولی زمونږ د وجدان او ضمیر منطقی نتیجه داده چی رنوسټییا زمونږ څخه د
هیڅ شی د غوښتلو حق نه لري .په حقیقت کی رنوسټییا میرمن ورمنډ د ځواب په مقابل کی زمونږ په
قانونی درخواست کی تحویل کړي وه ،کیدالي شی چی د دي فاجعی او مصیبت مخه ونیول شی مګر تر
.هغه وخته پوري چی مونږ د جوابګویی څخه خبري وکړو
رنوسټییا زمونږ په داخلی اموراتو کی د یادي میرمنی په واسطه دخالت وکړ چی یادي میرمنی ته یی
زمونږ په قنسلګرۍ کی د پاتی کیدلو اجازه ورکړه .نو ستاسی د دغو اختیاري قانون اتباع دیته کار ته بی
جرءته کوي یعنی دی کار ته زړه نه کوي چی د اپرپلویا قلمرو ته داخل شی حتی کله چی د دوی کورنی.
شتمنی .او داسی نور مصلحتونه وي یا په ساده ډول یی ووایم چی کله د بهرنی اتباع غواړي زمونږ د
هیواد څخه لیدنه وکړي نو ایا دا په نړيوال قانون باندي تجاوز کول ؟ باید رنوسټییا ددي ټولو تجاوزونو
.حساب ورکړي
کال د جوالیی په ۸اتمه نیټه .د اپرپلویا د سیاحت وزارت یوه څیړنیزه مطالعه په دي ( ۴۶ ) ۲۰۱۸
عنوان باندی نشر کړه ( د سیاحت لپاره د رنوسټویانو د دخول محدودیتونه او د هغه تاثیر په اپرپلویا کی)
د رنوسټویانو د داخلیدو تنظیم یا مقرراتو دا نتیجه ورکړه چی څه د پاڅه ۱۳۰میلیونه عایدات په اپرپلویا
او د هغوي په اتباعو کی له السه ورکړل شی دغه عایدات یی په مختلفو شکلونو سره له السه ورکړل
لکه په هوټلونو سیاحتی ځایونو دوکانو السی صنایعو او په ځینی صنعتونو کی :په یاده څیړنیزه مطالعه
کی دا هم ذکر شوی وه چی د دي لپاره هيڅ احتمال نه وه چی د السه ورکړل شوو عایداتو خصاره دی یو
د دی دواړو هیوادونو ته د داخلی قضایاوو او یا هم د کوم اداری بهیرونو له الري دوباره ورکړل شی .
او دا هغه حقیقت دي چی دواړو هیودونو یعنی اپرپلویا او رنوسټییا تصدیق او تایید کړي دی .او دا
.ګذارش په کال ۲۰۱۸د جون د میاشتی ۳۰نیټه منعقد یا وتړل شو
کال ۲۰۱۸د جوالي په ۱۲لسمه .اپرپلویا یوه برنامه یا یوه خپرونه د محکمی سره د فعلی کړنی )۴۷
په هکله د رنوسټییا په وړاندي جوړه کړه .او په دي یی ادعا کوله چی اپرپلویا ته د داخلیدو محدودیتونه
په اپرپلویا او د هغوي په اتباعو باندي موثر یا تاثیر کوي او همدارنګه د سیګورا په قنسلګري کی میرمن
ورمنډ ته د دوي له خوا د پاتی کیدو یا د اوسیدو اجازه کول په نړیوال قانون باندي تیري وه یا سرغړونه
کول دي سیګورا په قنسلګري کی میرمن ورمنډ ته د دوي له خوا د پاتی کیدو یا د اوسیدو اجازه کول په
.نړیوال قانون باندي تیري وه یا سرغړونه کول دي
.۴۸اپریپلویا او رانووستایو درلودل .د جنوري پ ه 7د 2002او م ارچ 10پ ه 2003کې پ ه ت رتیب
سره د نړیوالې محکمې د قضایی قانون د ( 36مادې ( )2فقري له مخې د ملګرو ملتونو له عمومي منشي
سره اعالمیې وسپارلې .دواړه اعالمیې بیان کړې:
حکومت اعالن کوي ،سمدالسه تاثیر س ره .دا د ب ل ک وم دولت س ره ورت ه مس ؤلیت منل و پ ه ت ړاو ،دا د
اجباري حقیقت او پرته له کوم ځانګړي موافقې پیژندل دي .د ع دالت د نړی والې محکمې واک د محکمې
د قانون د 36مادې له 2فقرې س ره س مون ل ري .ت ر هغ ه وخت پ ورې چې د ملګ رو ملتون و عم ومي
منشي ته د دې اعالمیې په ایستلو یا بدلولو کې خبرتیا ورکړل شي.
.۴۹د اپریپالیه اعالمیه ،پداسې حال کې چې دا الندې ریزرویشن پکې شامل دي:
دغه اعالمیه باید د اپری پلویان پوځي فعالیتونو پورې اړوند کومې شخړې ،یا د هغه مسلو په اړه کومې
شخړې ته چې د متحده ایاالتو د اپرېپولیا کورني جرګه(واک) کې دننه لیږل کیږي ،تطبیق نشي .لکه
.څنګه چې د متحده ایاالتو د اپریپلویا حکومت لخوا ټاکل شوې وه
د جوالی په 2018 16کال ,رانووستایو محکمې ته خبر ورکړ چې دوی غواړي د اپریپلویا په ضد ۵۰.
دفع دعوی درج کړي ،او ټینګار یې وکړ چې د مانټیان هوایی شرکت الوتکې ویشتل د نړیوال قانون څخه
سرغړونه کړي .دوه ورځې وروسته ،اپریپلیو ددې ادعا په اړه د محکمې د قضاوت حق څخه د سیالي
.کولو لپاره خپل نصمیم یادونه کړې
په 20جوالی 2018کال .کله چې د دې د ننوتلو مقررات پای ته رسیدلي و .رانووستیو بيرته ۵۱.
دريو مياشتو لپاره نوي کړ ،د دې لپاره د نوي خطر ارزونې په درشل کې ،او د هغه څه تایید کړې ددې
.لپاره چې دا یې غوره ښودلې وه ساینسي شواهد شتون لري
.۵۲د سپتامبر په 2018کې ،وموندل شو چې ځینې پخوانۍ او په پراخه کچه شتون لرونکي انټي وییرل
درمل J-VID-18نښو سره په مبارزه کې خورا غوره و او د ساري ناروغۍ پ ه کمول و کي .پ ه اکت وبر
کې ،په ټوله د J-VID-18د فعال قضیو شمیر په کمیدو پیل وک ړ ،او پ ه 20نوم بر 2018کېWHO .
اعالن وکړ چې J-VID-18نور هیڅ ناروغ او پیډامیک نه وو.
.۵۳په ۱دسمبر ۲۰۱۸کال کي ،اپریپلووا او رانووسټایو د تنظیمي خبرو ات رو تعقیب لپ اره د پروس ې د
ځنډولو غوښتنه وکړه .دغه بحثونو له یو نیم کلو څخه زیات بغیر له بری ا څخ ه دوام وک ړ .اګس ت پ ه 3د
2020کال کي ،دواړو خواو غوښتنه وکړه چي پلټنه بهیر دی د محکمي څخه مخکی دوام ولري.
.۵۴اپریپلیا او رانووستیو په ټولو وختونو کې د ملګرو ملتونو منشور کی غړي دی ،د ع دالت د نړی والې
محکمې قانون ،د روغتیا نړیوال سازمان اساسي قانون ،د 2005کال نړیوال روغتیا مقررات ،د نړی وال
ملکي هوایی چلند کنوانسیون ،د م دني او سیاس ي حقون و نړی وال ت ړون ،د اقتص ادي ،ټولن یز او کلت وري
حقونو نړیوال تړون ،د ک ډوالۍ وض عیت پ ورې اړون د کنوانس یون ،د ډیپلوم اتیکو اړیک و پ ه اړه د ویان ا
کنوانسیون ،د قونسلګریو اړیکو په اړه د ویانا کنوانسیون ،او د تړونونو قانون په اړه د ویانا کنوانس یون.
دواړه دولتونه ګوندونو کې نه دي چې اوسني پلټني بهیر پورې اړوند نورو څو اړخیز یا دوه اړخیز تړون
ته ځواب ووایی.
الف .رانووسټیو په اپریپلویه کې د هغې د ننوتلو مقرراتو پلي کولو سره نړیوال ق انون س رغړونه
کړې ،او پدې توګه مکلف دی چې دا د پایلو اقتصادي زیانونو لپاره خساره ورکړي:
ب .رانووستیو د میرمن ،کینبالټ ورمونډ د اپریپلوی چارواکو ته په سپارلو کې پاتې کی دو س ره
د نړیوال قانون سرغړونه وکړه وروسته له هغه چې دوی د جون په ۲۰۱۸ 9کې د هغې د تسلیمیدو
غوښتنه وکړه:
ج .محکمه ممکن د مانټیان هوایی شرکت الوتکي په اړه د رانوستیو د دفع دعوی په اړه قض اوت
ونه کړي :او
د .حتی که محکمه ددي دفع دعوی په اړه قضاوت وکړي ،اپریپلویا د الوتکې په غورځولو سره د
نړیوال قانون څخه سرغړونه نه ده کړي.
الف :رانووسټایو په اپریپلویه کې د هغې د ننوتلو مقرراتو پلي کولو سره نړیوال قانون س رغړونه
نه وه کړې ،او حتی که دا یې کړي هم وي ،نو اړتیا نلري د هر ډول ادعا شوې اقتصادي زیانونو لپ اره
اپریپلیا تاوان ورکړي.
ب .رانووستیو د میرمن کینبالټ ویرومند د اپریپلوی چارواکو ته د سپارلو څخه انکار کولو س ره
نړیوال قانون نه سرغړونه نه ده کړي.
ج .محکمه ممکن د مانټان هوایی شرکت الوتکو په اړه د رانووستایو دف ع دع وی بان دې قض اوت
وکړي.
د .اپریپلویا د الوتکې په غورځولو سره نړیوال قانون څخه سرغړونه کړی.