ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ:

Η υπερπροσωπική ψυχολογική προσέγγιση.

Π. Βύρας
Βενιζέλειο Νοσοκομείο, Ηράκλειο / Κρήτη.

1.1. Ιστορική εξέλιξη

Στα 1910 ο Ιταλός ψυχίατρος Roberto Assagioli με τη διδακτορική του διατριβή
πάνω στην ψυχοσύνθεση έθετε τις βάσεις μιας ψυχολογίας του βάθους. Σκοπός
του ήταν να προσφέρει πρακτικές απαντήσεις στα υπαρξιακά αδιέξοδα του
ανθρώπου. Η ψυχοσύνθεση είναι κάτι περισσότερο από μια νέα ψυχολογική
θεώρηση. Αποτελεί ένα σύστημα μεθόδων, εκπαιδευτικών και θεραπευτικών.
Περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές προσωπικής ανάπτυξης και εσωτερικού
διαλόγου που στοχεύουν στην επίτευξη μιας ουσιαστικής επαφής με τον ανώτερο
εαυτό και μιας αληθινής ψυχικής-πνευματικής ολοκλήρωσης του ανθρώπου
(Assagioli, 1990).
Το σύστημα αυτό εξελίκτηκε σταδιακά με πυρήνα τις ιδέες του Assagioli που στη
συνέχεια αναπτύχτηκαν περεταίρω από τους συνεργάτες του. Στηρίζεται στις
εμπειρίες από την κλινική εφαρμογή της ψυχοσύνθεσης για πάνω από 40 χρόνια.
Το πρώτο κέντρο για τη διάδοση της ψυχοσύνθεσης λειτούργησε στη Ρώμη από
το 1926 ως τις αρχές του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Στα 1957 δημιουργήθηκε το
Ερευνητικό Ιδρυμα Ψυχοσύνθεσης στις ΗΠΑ και το Ιστιτούτο Ψυχοσύνθεσης
στην Ιταλία. Σύντομα η ψυχοσύνθεση έγινε γνωστή και σε άλλες χώρες
(Βρεταννία, Αργεντινή, Ινδία) με τη δημιουργία διαφόρων κέντρων που έχουν
σκοπό την ανάπτυξη και εφαρμογή ψυχοσυνθετικών αρχών και την κατάρτιση
εξειδικευμένων θεραπευτών. Από το 1960 διεξάγονται και διεθνή συνέδρια
ψυχοσύνθεσης με πιο πρόσφατο το Παγκόσμιο Συνέδριο στη Μπολώνια της
Ιταλίας τον Ιούλιο του 2000.
Η ψυχοσύνθεση απευθύνεται σε άτομα που θέλουν να διευρύνουν το πεδίο
συνειδητότητάς τους καθώς και σε ψυχοθεραπευτές που επιθυμούν για τους
ασθενείς τους κάτι παραπάνω από μια απλή ανακούφιση των συμπτωμάτων. Στην
ψυχοσυνθετική διεργασία γίνεται χρήση παραδοσιακών κυρίως μεθόδων, όπως ο
διαλογισμός, από διάφορα φιλοσοφικά και θρησκευτικά ρεύματα. Ορισμένες
βασικές αρχές και τεχνικές ψυχοσύνθεσης χρησιμοποιούνται επιλεκτικά και από
λειτουργούς άλλων ψυχολογικών κατευθύνσεων στην άσκηση της ψυχοθεραπείας
και της συμβουλευτικής καθώς και στην εκπαίδευση ή σε προγράμματα
αποκατάστασης (Earl Platts, 1997).

1.2. Ανάπτυξη στην Ελλάδα

Η ψυχοσύνθεση εμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1960 με τα κείμενα του
Τ.Τριανταφύλλου ο οποίος μετέφρασε τα έργα του Assagioli και το 1969 ίδρυσε
την Ελληνική Εταιρεία Ψυχοσύνθεσης (Τριανταφύλλου, 1979). Σήμερα η
εταιρεία αυτή έχει κυρίως εκπαιδευτικούς στόχους.
Συστηματική κλινική άσκηση με τεχνικές ψυχοσύνθεσης, εκτός από ορισμένους
επαγγελματίες στον ιδιωτικό τομέα, έχει εφαρμοστεί κατά καιρούς από
εξειδικευμένο προσωπικό στο ψυχιατρείο Χανίων με χρόνιους ψυχωσικούς
ασθενείς καθώς και στον Σύλλογο Ελπίδα με φορείς του ιού του AIDS (Vyras,
1997).

1
2.1. Θεωρητικές υποθέσεις
Ως θεραπευτική προσέγγιση η ψυχοσύνθεση αποτελεί ισοζύγιο για πολλές από τις
μονόπλευρες πτυχές της σύγχρονης ψυχολογίας και συμβουλευτικής επειδή
ακριβώς προτείνει μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη του ατόμου - συναισθηματική,
κοινωνική και πνευματική. Η διεργασία η οποία ακολουθείται αντιτίθεται στην
εξωστρεφή τάση που χαρακτηρίζει την αντικειμενική επιστημονική παρατήρηση
αφού τοποθετεί στο επίκεντρο κάθε προσωπικής εμπειρίας και βιώματος την
υποκειμενική εσωτερική πραγματικότητα (Frankl, 1966).
Ο Assagioli πίστευε πως η ψυχαναλυτική προοπτική, που ήταν τότε αρκετά
πρόσφορη στην Ευρώπη, αποτελούσε μια ατελή θεώρηση του ψυχικού κόσμου
επειδή από αυτήν έλειπε ένα βασικό στοιχείο: η ίδια η ψυχή. Η έμφαση της
ψυχανάλυσης στην ερωτική ενόρμηση (libido) παρουσιαζόταν στον Assagioli σαν
ένας μεγάλος περιορισμός ο οποίος στην ουσία μειώνει το πολυσύνθετο της
ανθρώπινης οντότητας.
Ο εμπνευστής της ψυχοσύνθεσης ισχυριζόταν πως μια άρτια διατυπωμένη
ψυχολογική θεώρηση πρέπει να απαντά σε τρία ζητούμενα: 1.Να διερευνά την
πνευματική πραγματικότητα πέραν του παράγοντος libido. 2.Να επικεντρώνεται
στη δημιουργική φαντασία αντί στα συμπλέγματα. 3.Να λαμβάνει υπ’όψιν
παράλληλα με τα ένστικτα και την ελεύθερη βούληση.
Η ψυχοσύνθεση, με βάση τον εσωτερικό διάλογο, στοχεύει στην συνειδητή
έκφραση της υποκειμενικής πραγματικότητας ενός ατόμου μέσα από τις
αντικειμενικές συνθήκες μιας συναισθηματικά και κοινωνικά ολοκληρωμένης
ζωής. Μια τέτοια ζωή θα είναι ορατή εκδήλωση του ψυχικού εκείνου παράγοντος
που ορίζεται ως ανώτερος εαυτός.

2.2 Εικόνα ανθρώπου

Για να γίνει κατανοητό πώς λειτουργεί ο εσωτερικός διάλογος προτείνεται το
ωοειδές σχήμα που περιγράφει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου σύμφωνα με την
ψυχοσυνθετική θεώρηση (Πίνακας 1):

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Ανώτερος Εαυτός

*
Ανώτερο
Ασυνείδητο

Πεδίο Συνείδησης
Συλλογικό Ασυνείδητο
Εγώ
*
Μέσο Ασυνείδητο
----
Κατώτερο
Ασυνείδητο

2
 Συλλογικό Ασυνείδητο

Το κατώτερο ασυνείδητο περιλαμβάνει τις βασικές ψυχολογικές αντιδράσεις που

καθορίζουν τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού και τη βιολογική
κατάσταση του σώματος. Πρόκειται για ένα πεδίο που περιέχει θεμελειώδεις
ορμές και τάσεις, αρχέγονα συμπλέγματα, συγκινήσεις, όνειρα και φαντασιώσεις,
μη ελεγχόμενες παραψυχολογικές λειτουργίες, φοβίες, ιδεοληψίες,
καταναγκαστικές συμπεριφορές και παρανοϊκές σκέψεις.
Το μέσο ασυνείδητο περιλαμβάνει ψυχολογικά στοιχεία όμοια με εκείνα της
εγρήγορσης, στοιχεία που αποτελούν συνήθως το περιεχόμενο της συνείδησης.
Είναι η περιοχή όπου γίνεται η αφομοίωση των εμπειριών, η επεξεργασία και η
ανάπτυξη της νοητικής δράσης, προτού το υλικό αυτό εκδηλωθεί ως επίγνωση.
Το ανώτερο ασυνείδητο είναι μια περιοχή απ’όπου εμπνέεται κανείς
προσλαμβάνοντας ενοράσεις καλλιτεχνικού, φιλοσοφικού, θρησκευτικού ή
επιστημονικού περιεχομένου, υψηλές ηθικές προσταγές και παρορμήσεις για
ανθρωπιστικό ή ηρωϊκό έργο. Εδώ βρίσκεται η πηγή για συναισθήματα
αλτρουϊσμού, για μεγαλοφυή έμπνευση και για καταστάσεις ψυχικής ενατένισης,
φώτισης και έκστασης. Σε αυτό το επίπεδο εδρεύουν οι ανώτερες ψυχικές
λειτουργίες και οι πνευματικές ενέργειες.
Ο όρος πεδίο της συνείδησης δεν είναι ακριβής. Είναι ωστόσο σαφής και χρήσιμος
για πρακτικούς λόγους. Περιγράφει εκείνο το μέρος της προσωπικότητας για το
οποίο υπάρχει άμεση επίγνωση και συνειδητότητα. Είναι οι εικόνες, οι σκέψεις,
τα συναισθήματα, οι επιθυμίες και οι παρορμήσεις που μπορούν να
παρατηρηθούν, να αναλύονται και να κρίνονται.
Το εγώ είναι ο συνειδητός εαυτός, το σημείο της αυτο-επίγνωσης. Ο όρος “εγώ”
δεν είναι ταυτόσημος με τον όρο “συνείδηση”. Το εγώ βρίσκεται στο κέντρο της
συνείδησης με τα εναλλασσόμενα περιεχόμενά της. Είναι ένα σημείο πάνω στο
οποίο τα συναισθήματα, οι σκέψεις κλπ., προβάλλονται όπως οι εικόνες μιας
ταινίας πάνω στη φωτεινή οθόνη του κινηματογράφου. Το εγώ παραμένει
συνήθως βυθισμένο στη διαρκή ροή του ψυχολογικού περιεχομένου της
συνείδησης και εξαφανίζεται εντελώς με τον ύπνο, τη λιποθυμία, καθώς επίσης
και υπό την επίδραση γενικής αναισθησίας ή ύπνωσης.
Ο ανώτερος εαυτός είναι η ψυχή - το μόνιμο κέντρο που βρίσκεται πέρα από το
συνειδητό εγώ. Είναι εκείνη η ψυχική πραγματικότητα που καθορίζει την
επανεμφάνιση του εγώ κατά την αφύπνηση και που παραμένει ανεπηρέαστη από
τη ρευστότητα των νοητικών ή σωματικών καταστάσεων.
Το συλλογικό ασυνείδητο είναι μια περιοχή που εκτείνεται πέρα από τα όρια μιας
ατομικής ανθρώπινης ύπαρξης, επιτρέποντας μια συνεχή και ενεργό
αλληλεπίδραση με το σύνολο του ανθρωπίνου γένους. Στο πεδίο αυτό
αναπτύσσεται η διεργασία ψυχολογικής οσμόσεως που συντελείται ακατάπαυστα,
τόσο με άλλα άτομα όσο και με το γενικότερο ψυχικό περιβάλλον. Μια τέτοια
αλληλεπίδραση συμβαίνει είτε έχει κανείς επίγνωση, είτε όχι. Σκοπός του
εσωτερικού διαλόγου είναι να καταστήσει τη διεργασία αυτή συνειδητή και με
την ψυχοσύνθεση να πετύχει μια αρμονική λειτουργία ανάμεσα στα ξεχωριστά
αυτά πεδία ώστε ο άνθρωπος να ζει ολοκληρωμένα.

2.3. Ψυχολογική υγεία και διαταραχή

3
Η σχηματική παράσταση του ψυχικού κόσμου μάς βοηθά να συμβιβάσουμε δύο
φαινομενικά συγκρουόμενες καταστάσεις έτσι που να μην αλληλοαναιρούνται. Οι
καταστάσεις αυτές είναι: 1.Δυαδικότητα, ως συνέπεια της ύπαρξης δύο
ξεχωριστών και ανεξάρτητων εαυτών μέσα στον άνθρωπο. 2.Ενότητα του εαυτού
με τη μοναδικότητά του που εκδηλώνεται με διαφορετικούς βαθμούς επίγνωσης
και συνειδητότητας.
Θα μπορούσε να ειπωθεί πως ολόκληρη η ανθρώπινη ύπαρξη εκδηλώνεται μέσα
από μια αδιάκοπη σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτών καταστάσεων. Από τη μια ο
άνθρωπος διαισθάνεται την ενότητα του εγώ και από την άλλη έχει επίγνωση του
διχασμού και της διαίρεσης μέσα του. Στόχος της ψυχοσύνθεσης είναι να
απελευθερώσει το εγώ από αυτή τη διαίρεση και να πετύχει μια αρμονική
εσωτερική ολοκλήρωση, αληθινή αυτο-πραγμάτωση και ορθές σχέσεις με τους
άλλους ανθρώπους.
Μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και από μια πιο μακρινή σκοπιά η ίδια η
παγκόσμια ζωή θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ένας συνεχής αγώνας ανάμεσα
στην πολλαπλότητα και την ενότητα, μια διαρκής έφεση για το μεγάλο έργο της
ενοποίησης (Buber, 1958). Το πνεύμα, όπως κι αν το αντιλαμβάνεται κανείς, είτε
ως Θεία παρουσία είτε ως κοσμική ενέργεια, εκδηλώνεται μέσα από τη
δημιουργία προσδίδοντάς της σχήμα, τάξη, αρμονία και ομορφιά, ενώνοντας όλα
τα όντα με δεσμούς αγάπης για να επιτευχθεί η υπέρτατη σύνθεση - το ένα.

2.4. Απόκτηση ψυχολογικής διαταραχής

Το γεγονός ότι ζούμε σε μια ορισμένη χρονική περίοδο μάς καθιστά επιδεκτικούς
σε συγκεκριμένες επιδράσεις. Εχει διατυπωθεί η σκέψη πως ένα από τα τυπικά
γνωρίσματα του αιώνα μας είναι η μεγάλη εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει πολλές
από τις εκδηλώσεις του σύγχρονου ανθρώπου στην προσωπική και κοινωνική του
ζωή (Jung, 1933).
Ο σημερινός άνθρωπος, για να απαντήσει στα ερωτήματα που τον βασανίζουν και
για να καλύψει τις ανάγκες του, έχει στραμμένη συνεχώς την προσοχή προς τα
έξω. Απευθύνεται σε ειδικούς για καθοδήγηση. Περιμένει από την επιστήμη να
του προσφέρει βεβαιότητες στις οποίες να στηρίζεται. Αναζητά έτοιμες λύσεις,
σίγουρες και δοκιμασμένες. Συσσωρεύει υλικά αγαθά για να αισθάνεται
ικανοποίηση και πλήρωση. Επιδίδεται διαρκώς σε δραστηριότητες που τον
καθηλώνουν σε εξωτερικά φαινόμενα. Προσπαθεί να ασκεί κυριαρχία πάνω στον
χρόνο με το να παράγει διαρκώς, ή να καταναλώνει, αγαθά και υπηρεσίες. Τα
πάντα γύρω του συμβαίνουν με ταχύτητα και ένταση γιατί ζεί μέσα σε ένα κύκλο
αναζήτησης και σε μια δίνη γεγονότων.
Οπως έχει σωστά παρατηρηθεί, οι τάσεις αυτές δεν αφήνουν περιθώρια για
ουσιαστική ενασχόληση με τον εαυτό και με τους άλλους, ούτε υποβοηθούν την
ψυχική ανάπτυξη και τα αληθινά βιώματα (Maslow, 1968).
Η έλλειψη νοήματος και η ψυχολογική καταπόνηση που είναι γνώρισμα του
σύγχρονου βίου εντείνονται ακόμη περισσότερο όταν κάποια ενδοψυχικά
στοιχεία βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους και συγκρούονται χωρίς να
μπορούν να συμβιβαστούν. Η ψυχοσύνθεση προτείνει μεθόδους για την
εναρμόνιση των διαφορετικών αυτών στοιχείων μέσα στον άνθρωπο ώστε αυτός
να λειτουργεί σαν ένα σύνολο συντονισμένο και ενιαίο.

2.5. Πώς αλλάζει το άτομο

4
Τα εσωτερικά στάδια για την επίτευξη της σύνθεσης των ψυχικών στοιχείων
μπορούν να περιγραφούν σχηματικά ως εξής:
1.Καλλιέργεια γνώσης σχετικά με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του
συνειδητού εγώ, της προσωπικότητας.
2.Ελεγχος των διαφόρων στοιχείων που απαρτίζουν την προσωπικότητα ώστε
αυτή να λειτουργεί με τρόπο άρτιο και ενιαίο.
3.Αναγνώριση του ανώτερου εαυτού, της ψυχής, μέσα από την ανακάλυψη ή τη
δημιουργία ενός εξωτερικού ενοποιού κέντρου (θεραπευτής ή διδάσκαλος).
4.Ανάπλαση ή ανακατασκευή της προσωπικότητας γύρω από το νέο κέντρο - η
καθαυτό ψυχοσύνθεση.

3.1. Εφαρμογές
Το ψυχικό δυναμικό μέσα στον άνθρωπο μπορεί να αναπτυχθεί με βάση κάποιες
θεμελειώδεις αρχές και με σκοπό να οδηγηθεί το εγώ στην αυτο-πραγμάτωση.
Πρώτη βασική αρχή: Το εγώ λειτουργεί μέσα από υπο-προσωπικότητες. Ο όρος
αυτός αναφέρεται στις διάφορες αντιφάσεις που μπορεί να παρουσιάζει μια
ανθρώπινη συμπεριφορά. Η αναγνώριση πως με την κάθε μια από τις υπο-
προσωπικότητες το εγώ ενεργεί με διαφορετικό τρόπο κάνει τον άνθρωπο να
αντιληφθεί πως όλα αυτά τα κατακερματισμένα εγώ μέσα του είναι στη ουσία
ρόλοι που μπορεί να παίζει - στην οικογενειακή ζωή, στην εργασία, στις
κοινωνικές συνδιαλλαγές, όταν βρίσκεται μόνος, κλπ.
Το παράδοξο είναι πως όσο λιγότερο ταυτίζεται κανείς με ένα συγκεκριμένο ρόλο
τόσο πιο αποτελεσματικά μπορεί να τον παίζει. Αρχικά πρέπει να βυθιστεί κανείς
πλήρως σε κάθε μια από τις υπο-προσωπικότητες ώστε σταδιακά να πετύχει την
απελευθέρωση του συνειδητού εγώ το οποίο μπορεί να παίζει διαφορετικούς
ρόλους.
Δεύτερη βασική αρχή: Η διαδικασία μέσα από την οποία επιτυγχάνεται η
αποδέσμευση του εγώ ονομάζεται απο-ταύτιση. Η έννοια αυτή αποκαλύπτει στον
εαυτό ποιός πραγματικά είναι. Κάθε τι με το οποίο το εγώ ταυτίζεται μπορεί να
ασκεί κυριαρχία επάνω του. Ωστόσο, ο εαυτός μπορεί να ελέγχει κάθε τι από το
οποίο είναι αποσπασμένος. Οταν κάποιος ταυτίζεται με μια αδυναμία, ένα
σφάλμα, μια παρόρμηση, ο εαυτός περιορίζεται και παραλύει. Αν όμως δει κανείς
αυτές τις καταστάσεις μόνο σαν μια πρόκληση τότε, αναπόφευκτα, δύο δυνάμεις
βρίσκονται αντιμέτωπες: από τη μια το εγώ σε εγρήγορση και από την άλλη η
αδυναμία, ο θυμός, η απογοήτευση κλπ.
Τρίτη βασική αρχή: Ο νους είναι το όργανο που χρησιμοποιεί η ψυχή για να
επικοινωνεί με τη συνείδηση. Το όργανο αυτό μπορεί να διευρυνθεί ώστε να
περιλάβει πιο περιεκτικές και σύνθετες καταστάσεις συνειδητότητας με τη μέθοδο
του διαλογισμού. Ο διαλογισμός λειτουργεί ως γέφυρα προς τον ανώτερο εαυτό
και προς μια συνειδητή εμπειρία αυτο-πραγμάτωσης. Είναι ο δρόμος μέσα από
τον οποίο η ίδια η ψυχή μπορεί να εκδηλωθεί ανεμπόδιστα.
Τέταρτη βασική αρχή: Η εσωτερική αφύπνηση είναι μια διαδικασία που
αναπτύσσεται στον χρόνο, ως αποτέλεσμα των εμπειριών της ζωής και από Θεία
πρόνοια. Ωστόσο, μπορεί κανείς να κινητοποιήσει τη βούληση για να συμμετέχει
ενεργά στη διαδικασία αυτή επισπεύδοντάς την.
Πέμπτη βασική αρχή: Στην πορεία για αυτο-πραγμάτωση χρειάζεται να
εξισορροπηθούν μέσα στον άνθρωπο η πρακτική με την υπερβατική πλευρά της
ζωής. Αυτό οδηγεί στην αρμονική έκφραση δύο συμπληρωματικών όψεων της
προσωπικότητας: την πραγματιστική και την μυστικιστική.

5
3.2. Σκοπός θεραπείας
Η ουσία της ψυχοσύνθεσης είναι η ίδια η αυτο-πραγμάτωση, η πλήρης ταύτιση
του εγώ με την ψυχή και η δημιουργία μιας προσωπικότητας που θα είναι
έκφραση του ανώτερου εαυτού.
Η βούληση στη διεργασία αυτή αποτελεί έμπρακτη εκδήλωση των αληθινών
προθέσεων του ανθρώπου. Πολλές ασκήσεις και τεχνικές ψυχοσύνθεσης
επικεντρώνονται στην καλλιέργεια της βούλησης που θεωρείται θεμελειώδης
παράγων πνευματικής ανάπτυξης (Assagioli, 1994). Επιγραμματικά, η έρευνα στο
πεδίο αυτό περιλαμβάνει τα ακόλουθα: Φύση, όψεις και ιδιότητες της βούλησης,
στάδια της θεληματικής πράξης, σχέσεις ανάμεσα στη βούληση και σε άλλες
ψυχολογικές λειτουργίες, μέθοδοι άσκησης της βούλησης και πεδία εφαρμογής.

3.3. Κριτήρια επιλογής

Η ψυχοσύνθεση εξυπηρετεί τρεις βασικούς στόχους:
1.Είναι μια πορεία ψυχολογικής ανάπτυξης για όσους αρνούνται να παραμείνουν
δέσμιοι των δικών τους εσωτερικών φαντασμάτων ή των εξωτερικών επιδράσεων
και είναι αποφασισμένοι να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους.
2.Είναι μια μέθοδος θεραπείας, ιδίως για εκείνες τις διαταραχές που προξενούνται
από βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε ομάδες συνειδητών και ασυνειδήτων
ενδοψυχικών δυνάμεων.
3.Είναι ένα σύστημα ολοκληρωμένης παιδείας που βοηθά το άτομο να αντιληφθεί
την πνευματική του φύση και να οικοδομήσει με την καθοδήγησή της μια
αρμονική, ακτινοβόλο και αποτελεσματική προσωπικότητα.

3.4. Ιδιότητες αποτελεσματικών θεραπευτών

Η νέα διάσταση που δημιουργείται στην ψυχολογία με την έμφαση στον
πνευματικό παράγοντα και στον εσωτερικό διάλογο περιγράφεται ως
υπερπροσωπική προοπτική (Prgoff, 1959). Είναι μια σύνθεση από συγκλίνοντα
ρεύματα και έχει χαρακτηριστεί ως η 4η δύναμη στην ψυχολογία, σε σχέση με τον
συμπεριφορισμό που είναι η 1η, την ψυχανάλυση που είναι η 2η και τις
ανθρωπιστικές προσεγγίσεις που είναι η 3η δύναμη.
Οι ψυχοθεραπευτές που λειτουργούν υπερπροσωπικά έχουν την προοπτική μιας
πραγματικότητας η οποία στηρίζεται στην ύπαρξη ενός πνευματικού κέντρου
μέσα στο κάθε άτομο. Αυτό το κέντρο, ο ανώτερος εαυτός, ψυχή, αληθινό εγώ, ή
όπως αλλιώς κι αν ονομάζεται στις διάφορες προσεγγίσεις, είναι η ενοποιός και
συντονιστική ενέργεια μέσα στον άνθρωπο.
Εργο του υπερπροσωπικού θεραπευτού είναι να βοηθήσει στην απελευθέρωση
της ψυχικής ενέργειας, μέσα σε άτομα ή ομάδες, χρησιμοποιώντας διάφορες
μεθόδους που από κοινού στοχεύουν στην εδραίωση ενός αποτελεσματικού
εσωτερικού διαλόγου.

3.5. Θεραπευτική σχέση και ύφος

Η ψυχοσύνθεση δεν προτείνει συνταγές για μια σωστή στάση του θεραπευτού
απέναντι στον θεραπευόμενο. Γενικός κανόνας είναι πως όποιος θέλει να
προσφέρει ουσιαστική ψυχολογική βοήθεια σε άλλους θα πρέπει να γνωρίζει και
να βιώνει ο ίδιος την ψυχοσυνθετική πορεία ώστε να μπορεί να μεταδίδει την
ανάγκη στροφής προς τα μέσα για πνευματική καθοδήγηση και ψυχική
πληρότητα.

6
Ο θεραπευτής μπορεί να συμβάλει υποδεικνύοντας και καθοδηγώντας. Ωστόσο,
το κυρίως έργο της ψυχοσύνθεσης επιτελείται από την ίδια την ψυχή του
θεραπευόμενου, τον ανώτερο εαυτό, που είναι ο βασικός πυρήνας κάθε ατομικής
ανθρώπινης ύπαρξης.
Η ίδια η ψυχοσύνθεση, ως σύλληψη, είναι ένα δείγμα του πόσο καρποφόρος
μπορεί να είναι ο εσωτερικός διάλογος αφού, όπως αφηγείται ο εμπνευστής της, η
ιδέα αυτή και η υλοποίησή της υπήρξαν προϊόντα συστηματικής και μακρόχρονης
επαφής με τον ανώτερο εαυτό.
Αναφέρονται διάφοροι τρόποι ανάπτυξης μιας θεραπευτικής σχέσης η οποία να
στοχεύει στην σύνθεση και εναρμόνιση των ψυχικών λειτουργιών. Πρωτοπόροι
στο έργο αυτό της ψυχικής-πνευματικής ολοκλήρωσης θεωρούνται οι ακόλουθοι:
Maslow, με την εξελικτική διαδικασία προς την αυτο-πραγμάτωση (Maslow,
1970). Frankl, με τη λογοθεραπεία (Frankl, 1955). Jung, με την πορεία προς την
ατομικοποίηση (Jung, 1956). Assagioli, με την ψυχοσύνθεση.

3.6. Θεραπευτικές στρατηγικές και τεχνικές

Μια έστω και συνοπτική απαρίθμηση των τεχνικών και μεθόδων που ακολουθεί η
ψυχοσύνθεση δεν είναι εφικτή αφού η διεργασία αυτή είναι βιωματική και
στηρίζεται σε έναν εσωτερικό διάλογο και σε υποκειμενικές εμπειρίες. Ωστόσο, η
επαφή με τον ανώτερο εαυτό είναι μια διαδικασία σε ανθρώπινα μέτρα που
επικεντρώνεται σε τρεις άξονες: 1.Διαλογισμός. 2.Εσωτερική κατάφαση.
3.Νοητική εικονοπλασία.
Καθένας από τους ξεχωριστούς αυτούς δρόμους αναπτύσσεται με ειδικούς
κανόνες και επί μέρους τεχνικές και όλη η ψυχοσυνθετική πορεία εξαρτάται από
την ορθή άσκηση με τέτοια εφόδια.
Βασική στρατηγική της ψυχοσύνθεσης είναι να αλλάξει το άτομο. Βοηθήματα για
τον σκοπό αυτό αποτελούν τα εξής: 1.Διαγράμματα και χάρτες (πχ. το ωοειδές).
2.Βασικές αρχές, κανόνες και τεχνικές (πχ. η επίκληση στον διαλογισμό).
3.Πρακτικές ασκήσεις (πχ. ψυχολογικό ημερολόγιο, ελεύθερο σχέδιο).
Η ψυχοσυνθετική διεργασία επιχειρεί σε τελευταία ανάλυση να εμπνεύσει στον
θεραπευόμενο το ενδιαφέρον για τον θαυμαστό συνδιασμό που μπορεί να
επιτευχθεί ανάμεσα σε δύο αντίθετες πραγματικότητες: καθημερινότητα και
έκσταση. Η αποδοχή τού τετριμμένου μέσα στη ζωή μπορεί να συνυπάρχει με
την αναγνώριση των πιο ψηλών βαθμίδων της ανθρώπινης φύσης που
εμπλουτίζουν τη ζωή, την ομορφαίνουν και τη γεμίζουν με νόημα και σημασία
(Maslow, 1971).

4.1. Παράδειγμα περιστατικού

Οι εμπειρίες που περιγράφονται στο βιβλίο “Συνομιλίες με Αγγέλους” είναι ένα
τυπικό παράδειγμα ψυχοσυνθετικής πορείας που έχει σαν αφετηρία τον
εσωτερικό διάλογο (Mallasz, 1997). Δεν πρόκειται για ένα συνηθισμένο
ανάγνωσμα αλλά για διδασκαλία ζωής που αποκαλύπτει άγνωστους ορίζοντες και
ευκαιρίες ρίχνοντας νέο φως στα μεγάλα ερωτηματικά της ύπαρξης: έρωτας,
θάνατος, πόνος, σωτηρία.

4.2. Πελάτης
Στην Ουγγαρία, λίγο πριν από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τέσσερις
καλλιτέχνες αναζητούν κάποιο εσωτερικό νόημα μέσα στη δίνη των εξωτερικών
γεγονότων. Εντελώς αναπάντεχα και κάτω από τραγικές συνθήκες αποκτούν

7
επίγνωση μιας φωτεινής παρουσίας που τους βοηθά και τους καθοδηγεί για
δεκαεφτά μήνες. Στη συνέχεια τρία άτομα από τη συντροφιά πεθαίνουν σε
γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Η μόνη που επέζησε θα δώσει μαρτυρία,
πολλά χρόνια αργότερα, για την εκπληκτική αυτή πνευματική περιπέτεια.

4.3. Θεραπεία
Στις “Συνομιλίες” ο αναζητητής που ειλικρινά επιδιώκει να βρει φώτιση και
ψυχικό σθένος ανακαλύπτει, χωρίς συναισθηματισμούς, μια αυθεντική εμπειρία
πίστης και προοπτική ζωής που δίνει απάντηση στα πιο καυτά προβλήματα του
σύγχρονου ανθρώπου. Η ιστορία των τεσσάρων φίλων προβάλλεται σαν ένα
γνήσιο βίωμα αγάπης, αληθινής χαράς και ελευθερίας που φέρνει στη ζωή
οραματισμό και είναι μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης.
Τα κύρια θέματα των συνομιλιών επαναλαμβάνουν τις πανανθρώπινες αξίες που
περιέχονται σε κάθε θρησκεία: έργο, δρόμος, ολοκλήρωση. Πρόκειται για
μηνύματα που απηχούν τις αιώνιες αλήθειες όπως αυτές έχουν παραδωθεί μέσα
από τις παγκόσμιες ιερές γραφές.
Παρατίθενται δύο αποσπάσματα που αποτελούν μια συγκλονιστική εμπειρία
εσωτερικού διαλόγου. Στο πρώτο απόσπασμα το εγώ ακούει για τον θάνατο και
στο δεύτερο η εσωτερική φωνή μιλά για τη γέννηση του νέου ανθρώπου.

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΧΑΜΗΛΑ ΕΙΝΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ - ΨΗΛΑ ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ.

ΚΙ ΕΣΥ ΕΙΣΑΙ ΠΕΘΑΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΖΕΙΣ ΑΙΩΝΙΑ.
Ολα τα άλλα - φαινόμενα και χρόνος.
Θραύσμα κυμάτων.
Εκατομμύρια θάνατοι μικροί, που είναι η ζωή.
Τα κύτταρα πεθαίνουν - νέα γεννιούνται.
Οι άνθρωποι πεθαίνουν - νέοι γεννιούνται.
Κακό δεν είναι ο θάνατος, αλλά το ανεκπλήρωτο έργο.
Αν ωριμάσει ο καρπός, πέφτει από μόνος του.
Καρπός που πέφτει είναι ώριμος, γι αυτό είναι καλός.

Η δεύτερη γέννηση
Σκοτάδι
στον κόλπο
βλαστάρι γυμνό
υγρό -
κολυμπά το μωρό.
Ωχρό
τρεμοπαίζει το φως
σα σε όνειρο μέσα,
αμυδρό.
Το μωρό ωριμάζει.
Το σχίσμα μικρό.
Σπρώξε εσύ
τον εαυτό σου
μπροστά,
προς την πύλη!
Να σπάσεις,
να βγεις μες το φως!

8
 Κανένας φραγμός
δε σε κλείνει!
Πνιγμένη
είναι η νύχτα
και μένει
θαμένη.
Ξυπνά
το μωρό
στην αιώνια ζωή.
Νεκρός είναι ο θάνατος,
πια δε θα'ρθεί.
Μονάχα η ζωή
μες τον Θεό.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Assagioli, R. (1990) Psychosynthesis. London: Mandala.

 Assagioli, R. (1994) The act of the will. London: Aquarian Press.
 Buber, M. (1958) I and thou. New York: Charles Scribner’s & Sons.
 Earl Platts, D. (1997) Playful Self-Discovery. Forres: Findhorn Press.
 Frankl, V. Self-transcendence as a human phenomenon. J Humanistic
Psychology 1966;6:97-106.
 Frankl, V. (1955) The doctor and the Soul. New York: Knopf.
 Jung, CG. (1933) Modern man in search of a Soul. New York: Harcourt
Brace.
 Jung, CG. (1956) The developement of personality. In C.Moustakas (Ed)
The Self. Νew York: Harper.
 Mallasz, G. (1997) Συνομιλίες με Αγγέλους. Αθήνα: Εκδόσεις Ασημάκης.
 Maslow, A. (1970) Motivation and Personality. New York: Harper and
Bros.
 Maslow, A. (1971) The farther reaches of human nature. New York:
Viking Press.
 Maslow, A. (1968) Towards a psychology of being. Princeton: Van
Nostrand.
 Prgoff, I. (1959) Depth psychology and modern man. New York: Julian
Press.
 Vyras, P. Using psychosynthesis with AIDS patients. 3rd World Conference
on Community Care, Amsterdam 1997.
 Τριανταφύλλου, Τ. (1979) Θέματα Ψυχολογίας. Αθήνα: Υπουργείο
Παιδείας.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Παναγιώτης Βύρας γεννήθηκε στην Κύπρο. Σπούδασε ιατρική και φιλολογικές

επιστήμες στην Ιταλία και στη συνέχεια ειδικεύτηκε στην ψυχιατρική. Εχει

9
εκπαιδευτεί στην εφαρμογή της ψυχοσύνθεσης σε συνδιασμό με άλλες
θεραπευτικές μεθόδους και πρακτικές αυτογνωσίας ανθρωπιστικής κατεύθυνσης.
Ασχολείται επίσης με τη μουσική και τον εθελοντισμό. Εχει πλούσιο εκδοτικό
έργο, με δημοσιεύσεις και ανακοινώσεις σε συνέδρια παγκοσμίως, από ένα ευρύ
φάσμα θεμάτων που περιλαμβάνει την ιστορία του πολιτισμού, τις τέχνες, την
επιστημονική έρευνα και την πνευματική αναζήτηση. Εχει μεταφράσει στα
ελληνικά τις “Συνομιλίες με Αγγέλους”. Ζεί στην Κρήτη όπου εργάζεται ως
επιμελητής στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο του Ηρακλείου.

10