Sanskrit

Sanskrit
Class-
Class-X(2020
X(2020-21)
21)
(Code-
(Code-122)
122)


Time3Hrs
ime3Hrs        No.ofPeriods:195
No.ofPeriods:195

         TotalMarks:80
TotalMarks:80


COURSESTRUCTURE
COURSESTRUCTURE


TheQuestionpaperwillbedividedintoFourSections
TheQuestionpaperwillbedividedintoFourSections

Section–
Section–A -ReadingComprehension 10Marks  25Periods
Section–
Section–B -WritingSkills   15Marks  35Periods 
Section–
Section–C -AppliedGrammar  25Marks  55Periods

Section–
Section–D -Literature    30Marks  80Periods



DesignofQuestionPaper
DesignofQuestionPaper


No.ofQuestions
No.ofQuestions No.ofMarks TotalNo.of
PerQuestion
PerQuestion Marks
Marks

Section-
Section-A
A  
Q.No.I
Q.No.IApathitaGadyanshah
ApathitaGadyanshah
ApathitaGadyanshah  
VSA2Q 1×2=2 10Marks
10Marks
LA2Q 2×2=4 
Title1Q 1×1=1
MCQ3Q 1×3=3

Section-
Section-B  
Q.No.II
Q.No.IIPatra
Patra-
Patra-Lekhanam
Lekhanam ½×10=5 
15Marks
15Marks


LA(10Blanks) 


Q.No.III
Q.No.IIIChitravarnam/Anuchchhed
Chitravarnam/Anuchchhed-
Chitravarnam/Anuchchhed-Lekhanam
Lekhanam 1×5=5
LA(5Sentencestowrite) 

Q.
Q.No.IV
No.IVHindi/EnglishtoSanskritTranslation
Hindi/EnglishtoSanskritTranslation
Hindi/EnglishtoSanskritTranslation 1×5=5
LA(5easysentencestobetranslatedfrom
Hindi/EnglishtoSanskrit)


SectionC
SectionC  
Q.No.V
Q.No.V
Sandhih
Sandhih
Sandhih 1×4=4 
SA1of4 



Q.No.VI
Q.No.VI

Samasah
Samasah
Samasah 1×4=4
MCQ1of4 




Q.No.VII
Q.No.VIIPratyayah
Pratyayah
Pratyayah 1×4=4 
MCQ1of4





Q.No.VIII
Q.No.VIII
VIII
Vachya
Vachya
VachyaParivarthanam
Parivarthanam 1×3=3

MCQ1of3

25Marks
25Marks



Q.No.I
Q.No.IX
XSamayahah
Samayahah
Samayahah 1×4=4

SA1of4
 
Q.No.X
Q.No.X
Avyayayani
Avyayayani
Avyayayani ½×6=3
VSA1of6





Q.No.XI
Q.No.XIAshuddhi
Ashuddhi
AshuddhiSamshodhanam
Samshodhanam
Samshodhanam 1×3=3
MCQ1of3 
Section-
Section-D
D  

Q.No.XII
Q.No.XIIGadyamshah
Gadyamshah
Gadyamshah  

VSAQ(Ekapadena) ½×2=1 

LAQ(PoornaVakyena) 1×1=1

SA(BhashikaKaryam) 1×3=3


 
Q.No.XIII
Q.No.XIIIPadyamshah
Padyamshah
Padyamshah  
VSAQ(Ekapadena)


½×2=1 30Marks
30Marks
LAQ(PoornaVakyena)
1×1=1
SA(BhashikaKaryam)

1×3=3
Q.No.XIV
Q.No.XIVNatyamshah
Natyamshah
Natyamshah 

VSAQ(Ekapadena) ½×2=1
LAQ(PoornaVakyena) 1×1=1
SA(BhashikaKaryam) 1×3=3



Q.No.XVPrashna
Q.No.XVPrashna
PrashnaNirmanam
Nirmanam 1×4=4


LAQ1of4


Q.No.XVI
Q.No.XVIShlokaAnvayah
ShlokaAnvayah
ShlokaAnvayah 

कLAQ(4Blanks) ½×4=2
खLAQ(4Blanks) ½×4=2




Or
Bhavartha
Bhavartha
Bhavartha-Lekhanam
Lekhanam 4×1=4

LAQQ1of1(4Blanks)


Q.No.XVII
Q.No.XVIIGhatanakramanusar
GhatanakramanusarVakyalekhanam
Vakyalekhanam ½×8=4
LAQ1of8 



Q.No.XVIIIMelanam
Q.No.XVIIIMelanam 

(Paryaya/Visheshya
(Paryaya/Visheshya-Visheshana)
Visheshana) 1×3=3
SAQ1of3


(् कोड़नं.122
संृतम( ..122)
122)
क
ा–
क
ा–दशमी(
दशमी(2020-
2020-21)
21)

िविG-
वा}षकमूˆा7नायिन}मतेूÏपऽेचMारःख†डाःभिविG
चMारःख†डाःभिविG-

 ‘क’ख†डःअपिठत–अवबोधनम ्     10अ7ाः
 ‘ख’ख†डःरचना[क–काय1म ्     15अ7ाः
 ु 2
‘ग’ख†डःअनूय ु –ाकरणम ्     25अ7ाः
 ‘घ’ख†डःपिठत–अवबोधनम ्     30अ7ाः
ु िवषयाःमूˆभारःच
ख†डानसारं भारःच

ख†डः
ख†डः िवषयाः
िवषयाः ूÏूकाराः
ूÏूकाराः भारः
मूˆभारः

‘क’ अपिठत–अवबोधनम ्
अपिठत–

1 एकःग,ांशः अित-लघूeरा[काः 10

80-100शfपिरिमतः पूणव1 ा]ा[काः
लघूeरा[काः
(भािषककाय1म)्
  1भारः
सÛूण 1भारः 10
‘ख’ रचना[क–काय1म ्
रचना[क–

2. ्
औपचािरकमअथवाअनौपचािरकं पऽम ् िनबsा[कः 5
(मÔूषायाःसहायतयापूण_पऽंलेखनीयम)्
3. ्
िचऽवण1नमअथवाअन ु दलेखनम ्
Õे िनबsा[कः 5
4. ु
िहPी/आÖJलभाषातःसंृतेनअनवादः पूणव1 ा]ा[कः 5
  1भारः
सÛूण 1भारः 15

‘ग’  अनूय ु –ाकरणम ्

ु 2–
2 

5. सिsः लघूeरा[काः 4

6. समासः बzिवकQा[काः 4
7. ूhयाः बzिवकQा[काः 4
8. वा•ूकरणम ् बzिवकQा[काः 3
9. समयः लघूeरा[काः 4
10. अयपदािन लघूeरा[काः 3
11. संशोधनकाय1म ् बzिवकQा[काः 3
  1भारः
सÛूण 1भारः 25

‘घ’ पिठत–अवबोधनम ्
पिठत–

12. ग,ांशः अित-लघूeरा[काः 5

पूणव1 ा]ा[काः
लघूeरा[काः
(भािषककाय1म)्
13. प,ांशः अित-लघूeरा[काः 5
पूणव1 ा]ा[काः
लघूeरा[काः
(भािषककाय1म ्
14. नाÙांशः अित-लघूeरा[काः 5
पूणव1 ा]ा[काः
लघूeरा[काः
(भािषककाय1म ्
15. ूÏिनमा1णम ् पूणव1 ा]ा[काः 4
16. अÚयःअथवाभावाथ 1ः पूणव1 ा]ा[काः 4
 17. ु वा]लेखनम ्
घटनाबमानसारं पूणव1 ा]ा[काः 4
18. ् -िवशेषण-मेलनम ्
पया1यमेलनम/िवशे लघूeरा[काः 3
  1भारः
पूण 1भारः 30
30


 1भारः80
सÛूण 1भारः
सÛू 80
80अ7ाः
अ7ाः




ExaminationStructure2020-
ExaminationStructure2020-21
21
SANSKRIT
SANSKRIT(CodeNo.122)
CodeNo.122)
CLASSX
CLASSX


TypeofQuestion
TypeofQuestion No.ofQuestion
No.ofQuestion No.of
No.of Markper
Markper Total
Total 
Division
Division Question
Question Marks
Marks 
MCQ1Mark
MCQ1Mark 3+4+4+3+3=17
+4+4+3+3=17
+4+3+3=17 5 1 17
17

VSA½Mark
VSA½Mark 6+2+2+2=12
6+2+2+2=12 4 ½ 6

VSA1Mark
VSA1Mark 2=2
2=2 1 1 2 
LA½Mark
LA½Mark 10+4+4=18
10+4+4=18 3 ½ 9

(FillintheBlanks)
(FillintheBlanks)
LA½Mark
LA½Mark 8=8
8=8 1 ½ 4 
LA1Mark
LA1Mark 5+5+1+1+1+4=17
5+5+1+1+1+4=17 6 1 17
17 
LA2Marks 2=2
2=2 1 2 4

TitleQ1Marks
TitleQ1Marks 1=1
1=1 1 1 1
SAQ1Marks
SAQ1Marks 4+4+3+3+3+3=20
4+4+3+3+3+3=20 6 1 20
20 
   Total
Total 80
80 





 संृतपाबमः(
तपाबमः(कोड़नं.122
..122)
122)
क
ा–
क
ा–दशमी
दशमी(2020-
2020-21)
21)
     वा}षकं मूˆा7नम ्   
 80अ7ाः
80अ7ाः
अ7ाः


‘क’ख†डः
ख†डः
अपिठत–अवबोधनम्
अपिठत– 10अ7ाः
10अ7ाः
अ7ाः
एकःग,ा[कःख†डः
80-100शfपिरिमतःग,ांशः,सरलकथा,वण1नं वा      2+4+1

एकपदेनपूणव1 ा]ेनचअवबोधना[कं काय1म्

शीष 1कलेखनम्
ु द–आधािरतंभािषकं काय1म्

अनÕे
भािषककाया1यतcािन-         3
1
 वा]ेकतृ–िबयापदचयनम ्
1
 कतृ-िबया–अिÚितः
 िवशेषण–िवशेचयनम्
 पया1य–िवलोमपद–चयनम ्

     ‘
‘ख’ख†डः
’ख†डः
ख†डः
रचना[कं काय1म्     5अ7ाः
15अ7ाः


4. स7े ताधािरतमऔपचािरकम
् ्
अथवाअनौपचािरकं पऽलेखनम ्    5

5. िचऽाधािरतंवण1नमअथवाअन
् ु दलेखनम ् 
Õे     5

6. िहPीभाषायामआÖJलभाषायां
् ् वादः
वािलिखतानांपYसरलवा]ानांसंृतभाषायामअन ु 5




‘ग’ख†डः
’ख†डः
ख†डः

अन
अनूय ु
ु 2ाकरणम ्

 2
25अ7ाः
अ7ाः


ु
शेमषी–प ु
<क–आधािरतम ्
1
1 सिsकाय1म ्         4
् :पYमवणUपिरवत1नम ् 2

Ôनसिsः-वगyयूथमवण1:तृतीयवणUपिरवत1नम,ूथमवण1
्

िवसग1सिsः-िवसग1:उMं,रMम,िवसग1लोपः,िवसग1:…ानेस ् ,ष
,श ् ्  2
2
2 समासः
समासः -वा]े ु
वा]ेषसम<पदानां
िवमहःिवमहपदानांचसमासः
चसमासः (1+1+1+1) 4
 ु

तdNषः–िवभि2ः

बzोीिहः
ु

अयीभावः(अन,उप,सह,िनर ्
,ूित,यथा)

=çः    
3
3 ूhयाः
ूhयाः          4
्

तिHताः–मतपु ,ठक ्
,M,तल्       3
्

Wीूhयौ–टाप,ङीप्        1

4
4 वा•पिरवत1नम् -के वलं लâलकारे(कतृ-1 कम1-िबया)
िबया)     3
5 समयः-अ7ानां
समयः ु
…ानेशfेषसमयले खनम ्      4
  (सामाD–सपाद–साध 1–पादोन)       
6 अयपदािन
अयपदािन         3
 ्
उt ैः,च,bः,éः,अ,,अऽ-तऽ,यऽ-कुऽ,इदानीम,(अध ु
ना,सnित,साnतम ्
)
्
यदा,तदा,कदा,सहसा,वृथा,शन ैः,अिप,कुतः,इत<तः,यिद-त}ह,यावत-तावत ्
।
7 अशिH-
िH (् वचन–
ु -संशोधनम( वचन–िलR– ु –लकार–
िलR–पNष–
Nष ासंशोधनम)्
लकार–िवभि2ंâयासं  3

‘घ’ख†डः
’ख†डः
ख†डः



पिठत–अवबोधनम ् 
पिठत
पिठत–  30
30
30अ7ाः
अ7ाः
ु
(शेमषी-पाप ु
<कम ्
अिधकृ h)


्
8. ग,ांशमअिधकृ hअवबोधना[कं काय1म्     5
ूÏूकाराः–एकपदेनपूणव1 ा]ेनचूÏोeरािण,भािषककाय_च।
्
9. प,ांशमअिधकृ hअवबोधना[कं काय1म ्     5
ूÏूकाराः–एकपदेनपूणव1 ा]ेनचूÏोeरािण,भािषककाय_च।
10. ्
10. नाÙांशमअिधकृ hअवबोधना[कं काय1म ्     5
ूÏूकाराः–एकपदेनपूणव1 ा]ेनचूÏोeरािण,भािषककाय_च।
11. ु खाि7तपदािनअिधकृ h
11. वा]ेषरे ु ूÏानांिनमा1णम ्
hचतणा_    4
12.
12. ’ोकाÚयः( )/एक:’ोक:भावाथ 1ः1ः
’ोकाÚयः(=योः’ोकयोः)/
=योः’ोकयोः)/एक:’ोक:भावाथ    4
13. ु कथालेखनम ् 
13. घटनाबमानसारं      4
14.
14. पया1यपदानांिवशे-िवशेषण- ्
ण-पदानांवामेलनमअथवावा]े ु
ूयोगः
षूयोगः   3
् hलघूeरा[काःूÏाः)
(पाठानआधृ

ु
प<कम–् ‘शेमषी-
– ु -संृत
षी ु
त--पाठयप<कम ्
ि=तीयःभागः(
ि=तीयःभागः(दशमौे†य)ै 
रताःपाठाः
परी
ाय ैिनधा1िरताःपाठाः

पाठसा
पाठसा पाठनाम
पाठनाम
ूथमःपाठः शिु चपया1वरणम ्
ि=तीयःपाठः ु लवतीसदा
बिHब1
तृतीयःपाठः ायामःसदापFः
चतथु 1ःपाठः ु ालनम ्
िशशल
पYमःपाठः ु
जननीतˆवëला
षZःपाठः ु
सभािषतािन
स‡मःपाठः सौहाद_ूकृ तेःशोभा
अ^मःपाठः िविचऽःसा
ी
नवमःपाठः सू2यः
एकादशःपाठः ु ्
ूाणे‰ोऽिपिूयःसìत


ु
पाप<कािन-
<कािन

1. ‘शे ु
शेमषी’पाप
षी ु
<कम ् संशोिधतसंरणम् ूकाशनम्
भाग-2,सं ु
:रा.शै.ू.अन.पिर.=ारा
2. ‘अ‰ा
अ‰ासवान ् ’भाग-2
अ‰ासवानभव’
भव   ूकाशनम् ु
:रा.शै.ू.अन.पिर.=ारा
3. ाकरणवीिथः(अितिर2पठनाथ
ाकरणवीिथः ् 
1म)  ूकाशनम् ु
:रा.शै.ू.अन.पिर.=ारा














 नवमी/
नवमी/दशमी
दशमी
आGिरक- ् 
आGिरक-मूˆा7नम
(20
(20अ7ाः)
अ7ाः)


यािन
उ„ेँयािन
❖ छाऽाणांसृजना[क
मतायाःिवकासः।
❖ ौवण-भाषण-पठन-लेखनकौशलानांिवकासः।
❖ िचGन
मतायाःआ[िवbास:संवध 1नम।्

ब. गितिवधयः
गितिवधयः उदाहरणािन
उदाहरणािन अ7ाः
अ7ाः िनदUशाः
ाः ा7निबPवः
मूˆा7निबPवः
सं.
1.
1. आविधक-
आविधक-परी
ाः
परी
ाः िलिखतपरी
ा 05 िव,ालयेनसमयेसमये ु
परी
ासयऽिव,ा}थनःौे
Zाःअ7ाः
(पीिरयोिडक-्  िलिखतपरी
ाणाम ् ु
:ःतयोः=योःपरी
योःएव
अस ै|íट) आयोजनंकरणीयंभवित। अिधभारःमहीतः।अिपच
ु षु
आविधकपरी
ासअिपूÏे
आGिरकिवकQाःदेयाः।
मूˆा7नसमयेयिदछाऽःसवा1न ्
्
ूÏानउeरितत}हछाऽिहताययऽ
्
अिधकाःअ7ाःसिGतेषामएव
मूˆा7नंकरणीयम।्
2 बzिवधमूˆा7नम ्  क
ायांपािठत: 05 क
ायांपािठत-पाठ: ❖मौिलकता
पाठ: िवषय:वाबzिवधं ❖िवषयसrHता
ु ˆा7नम ्
लघमू ् ि
तम ्
मूˆा7नमअपे ❖शHु ता
 िनग1तपऽािण अि<।अनेनिव,ा}थनां ❖समयबHता
 ूÏोeरी ु
िविवधकौशलानांमूˆा7नं ❖ू<तीकरणम ्
 मौिखकीपरी
ा भवेत।्
❖ूितयोिगताः
❖ूँनमY:
आयोजनम ्
3.
3. िनवेशसूिचका
चका  क
ाकाय1म ् 05 ु खः
िव,ा}थिभःक
ायांकृ तानां  सले
(पोट1फोिलयो)
ोिलयो)  सामूिहक- ्
काया1णामउपलŠीनां च  तFा[कता
मूˆा7नम ् संर
णंसंयोजनंच  ूामािणकता
 +मूˆा7नम ् सिYकायांपऽावˆांवा  समयबHता
 िव,ा}थनः ् नसममं
करणीयम।एते
िवषयगताः मूˆा7नंूमािणकMेन
उपलŠयः भिवतं ु शŽोित।
4. भाषा-संवध 1नाय
4. भाषा- ❖ कथा 05  छाऽाःकामिपकथां  उtारणम ्
गितिवधयः
गितिवधयः ❖ संवादः/वाता1लापः ौावियतं ु शŽुविG। ु ता
 शH
(क)ौवण-
ौवण-भाषण-
भाषण- ❖ भाषणम ्  िश
कःकमिपिवषयं  समयबHता
कौशलम ् ❖ नाटकम् ु
सूचियMापर@रंसंवादं  ू<तीकरणम्
❖ वाता1ः कारियतं ु शŽोित। आरोहावरोह-गितयित-ूयोगः
❖ आशभु ाषणम ्  रदश1न ेवाता1वली
❖ संृतगीतािन इhाwःसंृत-
❖ ’ोकोtारणम ् काय1बमःूसािरतः
 भविततंि^ुं छाऽाः
 ूेरणीयाः।
 ौवण-कौशल-
मूˆा7नायिश
कः
्
+यमअिपकथां
ौावियMाततःसrH-
् ं शŽोित।
ूÏानू^ु
(ख)  िविवधिवषयान ्  छाऽाःयथाश]ं  िवषय-सrHता
लेखनकौशलम ् आधृh क
ायामेवलेखनकाय_ ु ता(िवशेषतः
 शH
मौिलकलेखनम् कुयःु1 । पYमवण1:ूयोगः)
यथा–देशः,माता, ु
 िटðणी-पि<कायाः  समयबHता
ु
िपता,गNः, िनमा1णम।् ु खः
 सले
्
पया1वरणम,िव,ा,  वैयि2कपरी
णम।् ु
 ू<तीकरणम ्
योगः,समय:  
सपयोगः,िश
ा,
ु
अनशासनम ्
इhादयः।
 शैि
कॅमण:
संृतेन
ूितवेदनलेखनम।्
्
 दैनिPनीलेखनम।
 स7े ताधािरतं
्
कथालेखनम।
 िभिeपिऽकायाः
िनमा1णम।्
 ौतु लेखः
 सूि2लेखनम ्
 ्
अवधातम–उपय ु1 -गितिवधयŒउदाहरणlपेणूदeाःसिG।एतदितिर•एताशाःअDिवषयाःअिपभिवतमह1
2 ु िG।