KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
BAB 1 : KEDATANGAN KUASA BARAT
Sistem pemerintahan dan struktur sosial
● Negara kita mewarisi sistem pemerintahan beraja
daripada Kesultanan Melayu Melaka.
● Sistem pemerintahan beraja kerajaan Tanah Melayu
bermula dengan Sultan kemudian dibantu oleh pembesar
dan seterusnya penghulu.
● Hierarki pemerintahan di Negeri Sembilan diketuai
Yamtuan Besar atau Yang di-Pertuan Besar kemudian
dibantu oleh Undang diikuti oleh Lembaga seterusnya
Buapak dan yang terakhir ialah Anak Buah dan Ibu Suku.
● Pemerintahan Sarawak pula dibahagi kepada dua iaitu
sistem kesukuan dan juga sistem kesultanan.
● Di Sabah pula terdapat tiga sistem iaitu sistem kesukuan,
sistem kesultanan dan sistem ketua bebas.
● Terdapat dua jenis undang-undang iaitu Undang-Undang
Tidak Bertulis ataupun dikenali sebagai adat seperti Adat
Perpatih. Undang-undang ke dua pula ialah Undang-
Undang Bertulis seperti Hukum Kanun Melaka, Hukum
Kanun Pahang dan Undang-Undang 99 Perak.
● Hubungan luar pula telah terjalin dalam bentuk ekonomi,
politik dan sosial.
● Pemerintah menjalinkan hubungan dengan British dan
Belanda.
● Pemerintah tempatan pula menjalinkan hubungan
diplomatik dan hubungan perdagangan bertujuan untuk
meluaskan pengaruh, melindungi dari ancaman musuh,
menstabilkan pemerintahan dan memajukan ekonomi.
● Hasil bumi yang ada adalah seperti bijih timah, emas,
perak di mana kaedah yang digunakan untuk
mendapatkannya adalah dengan kaedah mendulang dan
melampan.
● Hasil hutan seperti kayu kayan kapur barus, rotan, damar,
rempah ratus,
● Hasil hutan dijual kepada pedagang China, India, Siam
dan Jepun.
● Hasil laut pula seperti mutiara, timun laut, rumpai laut dan
sirip yu.
● Hasil alam pula dihasilkan menggunakan sumber alam
seperti daun mengkuang lalu menghasilkan tikar dan bakul.
Masyarakat melayu juga mahir dalam membina perahu,
perabot.
● Sistem ekonomi yang terdapat adalah perdagangan dan
disebabkan itu semua negeri mempunyai pelabuhan,
menggunakan mata wang, sistem cukai dan
memperkenalkan sistem timbangan dan ukuran.
● Negeri melayu melakukan aktiviti perdagangan kerana
kawasan mereka adalah strategi dan pelabuhan mereka
menjadi pusat pengumpulan barangan dagangan dari Timur
dan Barat. Syahbandar ditugaskan menjaga pelabuhan.
● Cukai dikenakan ke atas barangan seperti hasil pertanian,
perlombongan, dan perdagangan. Cukai ini digunakan untuk
memakmurkan negeri.
● Orang Melayu menggunakan sistem timbang dan ukur
seperti kepul, leng, kal, cupak dan gantang.
● Matawang digunakan dalam urusan perdagangan dan
mata wang yang digunakan adalah timah dan emas dan
berbeza setiap negeri.
1
Kegiatan Keintelektualan
● Pendidikan bertujuan untuk melahirkan masyarakat yang
berakhlak mulia dan terdapat dua pendidikan dalam
masyarakat tempatan iaitu :
Pendidikan Tidak Formal
● Merupakan pendidikan awal yang diajar dari rumah seperti
kemahiran bercucuk tanam, menangkap ikan, bertukang,
ilmu agama dan kraf tangan.
● Pendidikan ini diajar melalui pantun, syair, peribahasa.
Pendidikan formal
● Untuk masyarakat melayu pendidikan ini
mementingkan ilmu keagamaan dan dilaksanakan
di surau, masjid, madrasah, sekolah dan istana.
● Antara ilmu yang diajar ialah mengenai hal
pentadbiran, bacaan dalam solat, hadis, tajwid,
fikh, ilmu hadis dan bahasa Arab.
Faktor kedatangan kuasa Barat ke Negara kita
● Penjajahan Eropah melibatkan Portugis dan
Sepanyol.
● Portugis menjajah Asia dan berjaya menguasai
Lautan Hindi.
● Sepanyol merupakan kuasa besar Eropah dan
kaya kerana mempunyai banyak koloninya sekitar
abad 16
● Abad ke 17 pula kebangkitan kuasa barat lain
seperti Belanda, British dan Perancis.
● Kuasa barat menjajah keran ingin mendapatkan
barangan mewah seperti rempah ratus, minyak
wangi, hasil hutan dan gading gajah.
● Mereka juga mencari pelabuhan persinggahan
untuk berlindung dari tiupan angin monsun dan
memerlukan pelabuhan persinggahan untuk
membaiki kapal, mendapatkan makanan dan
minuman.
● Selain itu mereka juga ingin menyebarkan
agama Kristian.
● Mereka juga memerlukan tempat untuk dijadikan
pusat pengumpulan barang yang
berada di tengah-tengah laluan
perdagangan antara China dan India.
Kedatangan kuasa Barat pada abad 17 dan 18
● Penjajah datang kerana berlaku Revolusi
Perindustrian yang telah berlaku di Britain(17),
Perancis dan Jerman(18)
● Mereka memerlukan bahan mentah untuk
keperluan kilang mereka secara berterusan.
● Kesan apabila barang banyak dikeluarkan
mereka memerlukan pasaran yang luas untuk
memaksimakan hasil keuntungan mereka.
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

● Mereka datang disebabkan kesuburan tanah dan

kekayaan hasil bumi seperti bijih timah, emas, hasil
hutan dan hasil pertanian. Strategi British menjajah

Kedatangan kuasa Barat abad 19 dan 20

Manipulasi
● Manipulasi isu warisan takhta Johor untuk
● Selain itu mereka juga datang disebabkan mendapatkan Singapura.
perkembangan industri kereta di mana permintaan ● Campur tangan di Perak
terhadap getah sangat tinggi. ● Campur tangan di Selangor
● Berlaku juga persaingan antara kuasa-kuasa ● Ambil kesempatan di Sungai Ujong untuk
barat seperti Britain, Jerman, Perancis, Sepanyol dapatkan N9.
dan Amerika Syarikat. Perjanjian
● Terdapat juga slogan “Beban Orang Putih” dan ● Mendesak membuat perjanjian dengan Sultan
“Tugas Menyebarkan Tamadun” yang mendorong Selangor, Perak, Pahang dan Yamtuan Besar N9
mereka datang dengan tujuan ingin memajukan untuk menerima penasihat British.
Negara Asia yang dianggap mundur. Ugutan
● Berlaku juga perkembangan industri mengetin di ● Mendesak sultan Selangor dan Pahang
mana mereka memerlukan banyak bijih timah menerima residen.
untuk industri tersebut. Tipu Helah
● Penciptaan telegraf menyebabkan mereka boleh ● Tipu helah untuk mendapatkan Pulau Pinang
berhubung dengan wakil mereka dengan pantas. Serangan Fizikal
● Selain itu pembukaan terusan Suez dapat ● Menyerang Naning kerana Dol Said enggan akur
memendekkan jarak perjalanan antara Laut dengan British
Mediterranean dan Laut Merah. Pakatan
● Penciptaan kapal wap menyebabkan kos dapat ● Berpakat dengan Belanda untuk mendapatkan
dijimatkan. Melaka
Pajakan
● Melalui pajakan kepada SBUB untuk
Strategi Kuasa Barat untuk menjajah mendapatkan Sabah.

● Kuasa barat menggunakan pelbagai strategi iaitu

serangan fizikal, perjanjian dan pakatan kuasa
barat seperti yang dilakukan Belanda dan Portugis.
● British pula menggunakan kaedah diplomasi
masyarakat setempat. Selain itu mereka juga
menggunakan tipu helah, perjanjian, serangan
fizikal, ugutan, pakatan dan pajakan.

Strategi Belanda menjajah

Serangan Fizikal
● 1650-1651 berperang dengan penduduk di Pulau
Pangkor
● 1763 berperang dengan Selangor dan Rembau
● 1782 berperang dengan Johor kerana masalah
perdagangan
● 1784 berperang dengan Selangor dan Johor
merebut kawasan perairan Selat Melaka

Pakatan
● 1641 berpakat dengan Johor mengalahkan
Portugis di Melaka
● 1824 berpakat dengan British untuk
menandatangani Perjanjian London 1824.
Perjanjian
● 1650 perjanjian dengan Perak untuk
mendapatkan bijih timah
● 1786 perjanjian dengan Selangor untuk
mendapatkan bijih timah

2
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

BAB 2 : PENTADBIRAN NEGERI - NEGERI

SELAT
Kronologi Pendudukan British di Pulau Pinang

Perluasan British di Pulau Pinang, Melaka dan

Singapura Perebutan Takhta di Kedah
● Sultan Muhammad Jiwa melantik Tunku
Abdullah menjadi Raja Muda Kedah namun
Pulau Pinang
kerabat lain tidak setuju dan mereka berpakat
● Asalnya milik Kedah dan menjadi kawasan
dengan Bugis menyerang baginda.
persinggahan pedagang dari Lingga.
● Baginda meminta bantuan SHTI dan SHTI
● Menjadi pelabuhan dagangan serantau
menghantar Edward Monckton untuk berunding
● Batu Uban merupakan pelabuhan terawal.
namun gagal sebab SHTI tidak beri jaminan untuk
Singapura melindungi Kedah dari ancaman.
● Merupakan wilayah Kesultanan Johor Riau
● Ditadbir oleh Temenggung Abdul Rahman.
Ancaman Siam
● Menjalinkan hubungan baik dengan Melaka. ● Siam menuntut kembali Sultan Abdullah
Melaka
menghantar bunga emas yang terhenti sebabkan
● Kesultanan Melayu Melaka adalah yang terkenal
perang Siam-Burma
sekitar abad 15
● Baginda rasa tergugut dan menawarkan Pulau
● Kemudian ditawan Portugis pada 1511
Pinang kepada SHTI agar mereka menolong
● 1641 hingga 1824 ditawan pula oleh Belanda
melindungi Kedah dari ancaman Siam.
● Menjadi pusat pengumpulan bijih timah.
● Meminta bantuan Francis Light untuk
memberitahu Gabenor Jeneral British di India.
Perluasan Kuasa di Pulau Pinang
Tipu Helah Francis Light
● Sedar akan kelebihan Pulau Pinang maka
●Bermula dengan Syarikat Hinda Timur Inggeris
Francis Light mengatakan bahawa SHTI sanggup
(SHTI) yang menginginkan penempatan baru di
menolong dan Sultan Kedah berpegang janji
Alam Melayu.
berkenaan dan bersetuju lalu membenarkan
● Kedudukan Pulau Pinang di utara Selat Melaka
Francis Light menduduki Kedah dan beliau
mempunyai banyak kelebihan seperti boleh
menamakan Pulau Pinang sebagai Prince of
dijadikan tanah jajahan British setelah kehilangan
Wales Island.
Amerika Syarikat dan British berusaha untuk
mengukuhkan perdagangan mereka dengan China
serta boleh menggugat kedudukan Perancis. Pengukuhan British di Pulau Pinang
melalui perjanjian
Kedudukan Strategik Pulau Pinang Memenuhi
Keperluan British
● 1786 Siam tawan Patani dan ancam Kedah.
● Sultan Kedah minta bantuan SHTI seperti mana
Pusat Pengumpulan Barang
perjanjian dahulu namun SHTI enggan kerana
● British memerlukan teh dari China namun China
tidak ada perjanjian.
tidak memerlukan barangan Brtish sebaliknya
● 1791 Sultan Abdullah mengumpul angkatan
memerlukan hasil Alam
tentera di Seberang Perai untuk mengambil
Melayu maka sebab itulah mereka inginkan jadikan
semula Pulau Pinang namun tewas di tangan SHTI
Pulau Pinang sebagai tempat kumpulnya hasil.
dan baginda terpaksa menandatangani Perjanjian
mengiktiraf pendudukan British di Pulau Pinang.
Pelabuhan Persinggahan
● 1800 George Leith mendesak Sultan Kedah
● Brtish memerlukan pelabuhan persinggahan
menandatangani perjanjian dan akhirnya SHTI
antara laluan perdagangan China dan India dan
menduduki pula Seberang Perai.
pelabuhan berkenaan berfungsi sebagai tempat
membaiki kapal, mendapatkan bekalan makanan
dan minuman. Perluasan Kuasa di Singapura

Pangkalan Tentera
● Bombay merupakan pangkalan mereka di India
dan pangkalan tersebut sukar untuk mereka
mengawal penempatan British di Madras dan
sebab itu mereka memerlukan pelabuhan yang
lebih strategik untuk menghadapi persaingan
dengan Belanda dan Perancis.
Perang Napoleon 1793-1814
● Belanda telah tewas kepada Perancis dan
menyebabkan Rajanya berundur ke England dan
menyerahkan sementara tanah jajahannya iaitu
Betawi dan Melaka sehingga Perang berakhir.
● Apabila berakhir perang British menyerahkan
kembali dan segera mengarahkan Stamford

3

Raffles untuk pecahkan kekuasaan Belanda dan
berusaha menduduki Singapura.
Kepentingan Singapura kepada British
● Perdagangan British di Alam Melayu makin maju
● Pelabuhan British di Pulau Pinang tidak mampu
menyaingi pelabuhan Belanda di Melaka kerana
PP sangat jauh di utara.
● Mereka memerlukan pelabuhan yang lebih
strategik.
● Singapura boleh menjadi pelabuhan strategik
Pertapakan British di Singapura
Isu pewarisan takhta Kesultanan Johor Riau
● Sultan Mahmud Shah mempunyai 2 putera iaitu
Tengku Hussein Sulong dan Tengku Abdul
Rahman bongsu.
● 1812 Sultan Mahmud Shah mangkat dan Tengku
Abdul Rahman hadir manakala Tengku Hussien
tidak kerana berada di Pahang.
● Mengikut adat Istiadat pengganti kena
diselesaikan sebelum jenazah di makamkan.
● Tengku Abdul Rahman di tabal menjadi Sultan
Johor dan Tengku Hussien berundur dan menetap
di Riau.
Kronologi Perluasan Kuasa Brtish di Singapura
● Standford Raffles dan William Farquhar tiba di
Singapura pada Januari 1819.
● Perjanjian awal di buat oleh mereka dengan
Temenggung Abdul Rahman untuk membenarkan
mereka mendirikan penempatan di Singapura.
● Temenggung berkeras agar Sultan Johor Riau
iaitu Sultan Abdul Rahman perlu sahkan dahulu.
● Menyedari tuanku mempunyai hubungan baik
dengan Belanda Standford mengambil peluang
memanipulasi isu takhta dan dengan itu
menjemput Tengku Hussien pulang dan menjadi
Sultan Hussien di Singapura
Perjanjian Mengukuhkan Kuasa British
Singapura
● British mengukuhkan penguasaan di Singapura
dengan beberapa siri perjanjian antara Sultan
Hussien dan Temenggung Abdul Rahman.
● 6 Februari 1819 Perjanjian di tandatangani di
mana kedudukan Brtish perlu diiktiraf dan
menaikkan bendera Union Jack dan William
Farquhar dilantik menjadi Residen Pertama
Singapura.
● 2 Ogos 1824 John Crowford pula membuat
perjanjian dan menyerahkan sepenuhnya
Singapura kepada British dan Sultan serta
Temenggung akan dibayar pampasan seumur
hidup.
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
Perluasan Kuasa di Melaka
Menamatkan Pertikaian British Belanda berkaitan
Singapura.
● British mempertahankan kedudukan British di
Singapura kerana Berjaya masuk dalam masa
singkat, bertekad mempertahankan kedudukan
Singapura dan berusaha menjadikan Singapura
pelabuhan bebas
● Belanda pula mendakwa pula mendakwa
Singapura di bawah pengaruhnya, menuntut
British keluar dari Singapura dan bimbang
kemajuan Singapura akan menjejaskan
perdagangan mereka.
Mengukuhkan Dasar Persahabatan British dan
Belanda di Eropah
● Persahabatan di Eropah penting kerana Belanda
berada dekat dengan Britain.
● British ambil pengajaran semasa perang
Napoleon di mana Perancis menjadikan Belanda
sebagai pangkalan untuk menyerang Britain.
● Belanda perlu baik dengan Britain yang telah
menjaga jajahan Belanda semasa Perang
Napoleon.
Menjadi Penyelesaian untuk Perdamaian
● British dan Belanda perlu berdamai dan Belanda
mempunyai masalah kewangan selepas Perang
Napoleon.
Kesan Pakatan British Belanda
● Termeterainya perjanjian London 1824 British
mendapatkan Melaka apabila berlaku pertukaran
wilayah antara Brtish dan Belanda.
Syarat Perjanjian London 1824
● British perlu berundur dari Sumatera dan
menyerahkan Bangkahulu kepada Belanda serta
di tidak membuka penempatan baru di Riau Lingga
dan Kepulauan lain di Selatan Singapura.
● Belanda pula perlu mengiktiraf kedudukan British
di Singapura, Menyerahkan Melaka kepada Brtish
dan Tidak membuka penempatan baru di Tanah
Melayu.
Kesan Perjanjian London 1824
● Selat Melaka dan Selat Singapura menjadi
sempadan antara British dan Belanda di Alam
Melayu.
● British dan Belanda meminggirkan kedaulatan
negeri alam melayu dan mengutamakan
kepentingan mereka.
● Mewujudkan entiti Geopolitik baru di bawah
pengaruh British dan Belanda.
4
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

Perpecahan Empayar Kesultanan Riau NNS di bawah tanah jajahan London

● Hasil daripada Perjanjian London telah
menamatkan Kesultanan Riau.
● Singapura menjadi tanah jajahan Brtish. Akibat
daripada kehilangan Singapura Sultan Hussien
meninggalkan istana dan menetap di Melaka dan
mangkat di situ.
● Kesan daripada pengukuhan kuasa British di
Singapura dan Johor Bendahara Ali di Pahang
cuba membebaskan Pahang daripada Kesultanan
Johor Riau dan Berjaya mengisytiharkan Pahang
sebuah negeri yang bebas dan berdaulat pada
tahun 1853.
● Pada tahun 1911 Kesultanan Johor Riau di
bawah Sultan Abdul Rahman dihapuskan oleh
Belanda dan wilayah Riau Lingga secara langsung
diperintah oleh Belanda melalui Residen Riau.
Pembentukan Negeri-Negeri Selat
● NNS merupakan unit pentadbiran yang dibentuk
British
● Bertujuan untuk mengukuhkan kuasa di Pulau
Pinang, Melaka dan Singapura.
● Juga bertujuan untuk menjimatkan kos
perbelanjaan dan menyeragamkan sistem
pentadbiran.
● dibentuk pada 186 dan dibubarkan pada tahun
1946.
● Akibat dari pedagang tidak berpuas hati di bawah
pentadbiran SHTI maka mereka mendesak
Pejabat Tanah Jajahan London ambil alih.
● 1/4/1867 pentadbiran NNS dipindahkan ke
Pejabat Tanah Jajahan London.
Faktor pemindahan
● Tiada wakil NNS dalam Majlis Perundangan
India untuk meluluskan undang-undang NNS.
● Pejabat di India gagal kawal masalah rompakan
terhadap kapal dagang.
● Pejabat di India mahu jadikan mata wang Rupee
sebagai mata wang di NNS dan menggantikan
mata wang dollar.
● Cadangan Pejabat India kenakan cukai
pelabuhan menjejaskan kemakmuran taraf
pelabuhan bebas
● Pejabat di India yang ingin jadikan NNS sebagai
tempat buangan banduan menjejaskan imej NNS
sebagai pusat perdagangan.
● Kesannya NNS di isytiharkan tanah jajahan
British dan Majlis Eksekutif dan Majlis
Perundangan ditubuhkan di NNS untuk
meluluskan undang-undang sendiri.

Kepentingan pembentukan NNS

● NNS sebagai pelabuhan bebas.

● Menjadi pintu masuk buruh luar yang bertujuan
untuk mempercepatkan ekonomi British.
● Penanaman modal oleh pelabur luar untuk
perkembangan ekonomi NNS
● Menjadi pusat pengumpulan barangan dan hasil
Alam Melayu.
● British dapat menguasai laluan Selat Melaka.

Pentadbiran NNS

● Pada mulanya ia terletak di bawah syarikat SHTI

di India namun selepas SHTI dibubarkan
pentadbiran NNS terletak di bawah Pejabat India
yang diketuai oleh Setiausaha Negara.
● Pentadbiran NNS diketuai oleh Gabenor dan
dibantu oleh Residen Konsular.
● Pulau Pinang merupakan pentadbiran pertama
dan pada tahun 1832 telah berpindah ke
Singapura kerana lebih strategik.
● Undang-undang British di kuatkuasakan di NNS.
● Pemberontakan di India menyebabkan
pentadbiran NNS sukar untuk dilaksanakan dan ini
menimbulkan rasa tidak puas hati dikalangan
pedagang-pedagang NNS.

5

BAB 3: PENTADBIRAN NEGERI-NEGERI
MELAYU BERSEKUTU
KEKAYAAN HASIL BUMI DI PERAK,
SELANGOR, NEGERI SEMBILAN DAN PAHANG
Kekayaan Bijih Timah
• kaya dengan hasil bumi seperti bijih timah
dan emas sehingga menarik minat kuasa
Acheh, Belanda dan British.
• bijih timah menjadi barangan dagangan
utama sejak zaman Kesultanan Melayu
Melaka.
Abad ke-15
• perlombongan bijih timah diusahakan oleh
orang Melayu menggunakan kaedah
melampan.
• Perdagangan bijih timah dijalankan di
bawah penguasaan pemilik lombong
(pembesar Melayu yang memperoleh
surat tauliah daripada sultan).
Abad ke-16 hingga Ahad ke-17
• Perlombongan ditumpukan di sepanjang
Sungai Perak, sekitar Kuala Kangsar dan
Kelian Intan, Manjung dan Beruas pada
1616.
• Perak menjadi pelabuhan utama dan
menyebabkan Perak menjadi negeri
naungan Acheh.
• Perak menggunakan bijih timah untuk
mendapatkan perlindungan daripada
Portugis untuk bebas daripada Acheh.
Abad ke-18
• Sultan Muzaffar Shah (Sultan Perak)
menjual bijih timah kepada Belanda.
• Aktiviti penyeludupan bijih timah melalui
Sungai Kurau menyebabkan pengeluaran
bijih timah di Perak merosot
• Di Selangor, kekayaan bijih timah
tertumpu di Kuala Sungai Selangor. Sultan
Ibrahim menjual hasil timah kepada
Belanda pada 1790.
Abad ke-19
• Larut, Lembah Kinta, Kuala Lumpur,
Jugra, Lukut
Kekayaan Hasil Emas
• Kegunaan Emas - hadiah Sultan Pahang
kepada negeri-negeri lain dan barang
perhiasan upacara istiadat diraja.
• Lokasi Perlombongan Emas di Pahang –
sekitar Sungai Tembeling, Sungai Jelai,
Sungai Semantan, Raub, Tui, Tersang,
Selinsing, Penjom, Kechau dan Hulu
Dong.
6
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
Kegiatan Perlombongan Emas di Pahang
• Abad ke 16 dan ke-17– diusahakan oleh
orang Melayu, orang Asli dan orang
Minangkabau (kaedah mendulang dan
melampan).
• Abad ke-18 – menarik kehadiran orang
Cina dari Kelantan, Perak dan N.Sembilan
(kaedah melampan).
• Abad ke-19–Sultan Ahmad beri konsesi
kepada Eropah (kaedah lombong dedah
dan lombong bawah tanah).
PELUASAN KUASA BRITISH DI PERAK,
SELANGOR, NEGERI SEMBILAN DAN PAHANG
Strategi British Meluaskan Kuasa di Negeri-negeri
Melayu
1) Manipulasi
Manipulasi di Perak
• Perang Larut 1861-1874, pergaduhan
antara Ghee Hin dan Hai San menjejaskan
perdagangan bijih timah dan
menggalakkan campur tangan British bagi
melindungi pelaburan mereka dan
memberi keamanan di Perak.
• Perebutan takhta Kesultanan Perak,
British mengambil kesempatan campur
tangan melalui Andrew Clarke, Gabenor
Negeri-negeri Selat dengan cara
menyokong Raja Abdullah untuk di tabal
menjadi sultan menggantikan Sultan Ali.
Manipulasi di Selangor
• Perang Klang (1866-1874) antara Raja
Abdullah dan Raja Mahadi.
• British memberikan bantuan kepada
Tunku Kudin untuk menamatkan perang
Klang, mengharapkan Sultan Selangor
menerima perlindungan British demi
keamanan di Selangor.
Manipulasi di Sungai Ujong, N.Sembilan
• Persaingan Pembesar Memungut Cukai di
Sungai Linggi. British memanipulasi
persengketaan antara Dato Kelana dan
Dato Syahbandar dan British membantu
Dato Kelana. Sebagai balasnya, British
memperoleh hak memungut cukai di
Sungai Linggi.
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

2) Desakan dan Paksaan • MMN tidak lagi berkuasa dalam

• Selangor – rompakan kapal dagang British
dan serangan rumah api.
• Pahang–seorang lelaki Cina, Goh Hui
ditemui mati di perkarangan istana Sultan
Pahang.
3) Menandatangani perjanjian dengan
pemerintah tempatan
• Perjanjian Pangkor 1874 Mengukuhkan
Kuasa British di Perak.
• Syarat Perjanjian Pangkor–Raja Abdullah
diiktiraf Sultan Perak, Raja Ismail
mengekalkan gelaran Sultan Muda dan
diberikan jajahan kecil, menerima Residen
British, Ngah Ibrahim diakui sebagai
Orang Kaya Menteri Larut dan menerima
seorang Penolong Residen, British kuasa
penuh pungut cukai di Perak.
• Perjanjian Pengukuhan British di Negeri
Melayu Lain–Perjanjian British-Sungai
Ujong 1874, Perjanjian British-Selangor
1875, Perjanjian British-Pahang 1887,
Perjanjian British-Negeri Sembilan 1895
Sistem Residen
• Perak (J.W.W Birch), Selangor (J.G.
Davidson), Pahang (J.P. Rodger), Negeri
Sembilan (Martin Lister).
• Peranan–menasihati raja-raja melayu
dalam hal pentadbiran kecuali agama
Islam dan adat Melayu, nasihat Residen
mestilah dipatuhi.
perundangan selepas pembentukan
NNMB, kuasa raja-raja Melayu terhakis
kerana terpaksa mengikut nasihat Residen
Jeneral.
Majlis Mesyuarat Persekutuan
• MMP berkuasa meluluskan undang-
undang di NNMB, memberi peluang
kepada British mengawal sistem
perundangan dan kewangan negeri.
• Kewibawaan raja-raja terjejas kerana
menjadi ahli biasa dalam MMP.
Pembentukan Durbar (Majlis Persidangan Raja-
raja Melayu)
• Tujuan untuk mendapatkan sokongan
raja-raja Melayu terhadap NNMB.
• ahli Durbar ialah Pesuruhjaya Tinggi
British, Raja-raja Melayu, Residen Jeneral
dan Residen British.
• Durbar ialah perjumpaan atau
persidangan umum yang diadakan oleh
raja negeri, tertumpu kepada hal ehwal
adat, agama dan kebajikan Melayu.
• Durbar pertama 1897 di Kuala Kangsar,
Durbar kedua 1903 di Kuala Lumpur.

PEMBENTUKAN NEGERI-NEGERI MELAYU

BERSEKUTU
• British membentuk Negeri-negeri Melayu
Bersekutu (NNMB) melalui Perjanjian
Persekutuan 1895 antara Gabenor Negeri-
negeri Selat dengan Raja-raja Melayu.
• Ciri-ciri pembentukan–gabungan Perak,
Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang,
dikenali Persekutuan 1896, Residen
Jeneral menjadi ketua pentadbiran, raja-
raja Melayu menerima nasihat Residen
Jeneral kecuali agama dan adat, Kuala
Lumpur menjadi pusat pentadbiran.
• Faktor pembentukan - mengatasi
kelemahan sistem Residen,
menyeragamkan pentadbiran, menjamin
keselamatan dan mengatasi masalah
kewangan Pahang.

PENTADBIRAN NEGERI-NEGERI MELAYU

BERSEKUTU
Majlis Mesyuarat Negeri
• dipengerusikan oleh raja Melayu yang
berperanan menggubal undang-undang
dan membantu pentadbiran negeri.

7
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

BAB 4 : PENTADBIRAN NEGERI-NEGERI

MELAYU TIDAK BERSEKUTU (NNMTB)

PEMERINTAHAN KESULTANAN MELAYU DI

PERLIS, KEDAH, KELANTAN, TERANGGANU
DAN JOHOR

PEMERINTAHN KESULTANAN MELAKA • Sultan Muhammad 1 membuat persetiaan

dengan Siam
KERAJAAN PERLIS • Maharaja Siam kurniakan gelaran Phya
• Latar belakang terpisah dari Kedah pada Pipit Pakdi dan Siam luaskan pengaruh
1842. Maharaja Siam iktiraf Syed Hussin sehingga ke Kelantan
Jamalullail sebagai raja Perlis pada 1843 • Pentadbiran dibantu pembesar dan sistem
dengan gelaran Phya Songkram Rama jemaah menteri. Dibahagikan kepada 3
Whichit Willis Asmara Phya Pelit jajahan Selatan Batu Makebang, Pasir
• Istiadat pengisytiharan diadakan di istana Puteh dan Pasir Mas
Arau • Peringkat bawah pentadbiran Tok Kweng
• Pentadbiran Raja Syed Hussin Jamalullail dibantu imam
bentuk pasukan pemimpin berwibawa • Hubungan luar dengan kerajaan Siam,
• Tuan Syed ibni Syed Harun Jamalullail Terengganu, Kedah Patani dan negeri-
dilantik sebagai Raja Muda Perlis Dato negeri Melayu lain
Arau sebagai Perdana Menteri dengan • Perundangan pelaksanaan undang-
gelaran Dato’ Belat Paduka Seri Perdana undang syarak semasa Sultan
Menteri Muhammad II
• Perlis dibahagikan 22 mukim
• Hubungan luar dengan Siam berjalan baik KESULTANAN TERENGGANU
supaya tidak diganggu kuasa lain • Latar belakang diasaskan Sultan Zainal
• Perundangan berdasarkan undang- Abidin I pada 1708-1733. Merupakan
undang Kedah negeri terakhir terima penasihat British
• Pentadbiran dibantu oleh pembesar
KESULTANAN KEDAH sebagai penasihat sama ada di wilayah
• Bermula abad ketujuh. Sejak abad ke 12 atau daerah
sistem pemerintahan Islam diterapkan dan • Dibantu oleh Tengku Musa, Tuan Hitam
sultannya ialah Sultan Mudzaffar Shah dan Che Abdul Rahim semasa Sultan
• Pentadbiran diketuai sultan dibantu Zainal Abidin III
pembesar. Adanya pembahagian wilayah • Dato Mata-Mata bertanggungjawab
diletakan di bawah pengawasan pembesar menyambut kedatangan tetamu pelawat
daerah dan terdapatnya mukim • Sistem Jemaah Mesyuarat Kerajaan
dikendalikan di kalangan penghulu memutuskan hukuman dan perisytiharan
• Terdapat 128 mukim di Kedah negeri. Anggotanya dikenali Ahli
• Hubungan luar dengan kerajaan Siam Mesyuarat
dalam mempertahankan serangan dari • Hubungan luar dengan Siam, Kelantan,
Burma Patani dan Johor
• Perundangan ialah Kanun Undang- • Hubungan ini mengekalkan kedaulatan
Undang Kedah pada 1650 negeri
• Ada lima bab undang-undang Kedah iaitu • Perundangan berdasarkan keadilan Islam.
o Undang-Undang 1060H (1650) Semasa Sultan Zainal Abidin III Tengku
o Tembera Dato’ Seri Paduka Tuan Musa dilantik sebagai Ketua Jabatan
1057H (1667) Mahkamah
o Hukum Kanun Dato Kota Setar • Pada 1911 Undang-Undang Bagi Diri
Adat Bunga Emas Kerajaan Terengganu digubal dan
o Adat Kebesaran Pada Masa Tabal diamalkan
Orang Besar • Hakim Mahkamah dipilih secara teliti dan
o Adat Meminang dan Undang- mempunyai pengetahuan luas dalam
Undang 1199H (1704) agama

KESULTANAN KELANTAN
• Long Yunus tadbir Kelantan pada 1776-
1794 dengan gelaran Yang Dipertuan
• Pergaduhan antara Kelantan dan
Terengganu dan Siam menyebabkan

8
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

KESULTANAN JOHOR
• Kesultanan Johor diasaskan oleh • NNMU ada hubungan rapat dengan Siam.
keturunan Bendahara. Temenggung Siam anggap NNMU sebagai negeri
Daeng Ibrahim menjadi pemerintah Johor naungan kerana menghantar bunga emas
dan digantikan oleh anaknya Daeng Abu dan perak tiga tahun sekali. Bagi NNMU
Bakar pada 1885 ia sebagai persahabatan
• Pentadbiran Maharaja Abu Bakar • Ini kurang menyenangkan British.
memodenkan Johor dengan mewujudkan Matlamat British memastikan laluan
Majlis Diraja Johor, Jemaah Menteri dan perdagangan India dan China berada
jabatan lain dalam keadaan selamat
• Dato Seri Amar Diraja dan Dato Bentara • British mula meluaskan kuasanya. British
Dalam membantu sultan membuat perjanjian dengan Siam dan
• Menteri Besar dan Setiausaha Kerajaan akhirnya perjanjian Bangkok 1909
diwujudkan ditandatangani
• Hubungan luar dengan negeri • Bermula Perjanjian Burney 1826,
Terengganu, Perak, Pahang dan Selangor Perjanjian Sulit 1897, Perjanjian
• Menjalin hubungan dengan negara luar Sempadan 1899, Perjanjian 1902 dan
melalui lawatan ke Eropah dan Jepun. Perjanjian Bangkok 1909
Kesanya kuasa ini iktiraf kedudukan Johor • Rentetan peristiwa perjanjian Bangkok
• Perundangan Undang-Undang Tubuh 1909
Kerajaan diguna pakai • April 1907 bermula selepas perjanjian
Perancis dan Siam. Diusahakan oleh
PELUASAN KUASA BRITISH DI PERAK, KEDAH, Penasihat Am bagi Siam E.H. Strobel
KELANTAN TERENGGANU dengan Ralph Paget wakil British di
Bangkok
FAKTOR PELUASAN KUASA BRITISH • Jun 1907 dibenarkan oleh Pejabat Tanah
• Kedudukan yang strategik penting kepada Jajahan
British antara Siam dan Singapura • 13 September 1907 Strobel temui Putera
• Menghalang kemasukan kuasa barat lain. Damrong Menteri Dalam Negeri nyatakan
Merupakan penampan menghalang kuasa hasrat British
luar termasuklah Perancis, Jerman, • November 1907 disampaikan pada Raja
Amerika Syarikat dan Rusia. British Siam
gunakan negeri ini halang kuasa lain • Januari 1908-Januari 1909 draf perjanjian
o Kuasa lain inginkan bahan mentah dirangka pada 1908 dipersetujui pada
o Jerman mahukan Langkawi Januari 1909
o Amerika Syarikat mahukan • 10 Mac 1909 ditandatangani antara Ralph
Terengganu Paget wakil British dan Putera
o Rusia ingin Ujung Salang Devawongse Varaprakar Menteri Hal
o Perancis berminat kuasai Ehwal Luar Kerajaan Siam
Segenting Kra • NNMU akan menerima seorang
• Kemakmuran dan kekayaan sumber hasil. Penasihat British
Kedah dan Perlis kaya dengan sumber
makanan. Ini memenuhi permintaan PELUASAN KUASA BRITISH DI JOHOR
British. Kelantan dan Terengganu mampu KEMAJUAN DAN KEMAKMURAN JOHOR
membina kapal • Faktor kemajuan Johor
• Menghubungkan Burma dan Pulau o Perkembangan pesat dalam
Pinang. British ingin hubungkan Burma sektor pertanian
dan Pulau Pinang. Pembinaan jalan raya, o Kebijaksanaan dan kecekapan
kereta api dan telegraf memudahkan pentadbiran
hubungan antara Burma-Pulau Pinang - o Golongan pentadbir yang komited
India. Ia penting untuk keselamatan dan dalam menjalankan tugas
perdagangannya o Pemodenan Johor dalam semua
• Beban orang putih. British dapati Siam aspek pentadbiran, infrastruktur
melakukan kekejaman. Maka British dan sosial
menggunakan slogan Beban Orang Putih
untuk luaskan kuasanya STRATEGI BRITISH KUASAI JOHOR
• Johor jalinkan hubungan dengan kuasa
STRATEGI PELUASAN KUASA BRITISH DI barat yang lain
PERLIS, KEDAH, KELANTAN DAN • Pada 1855 Sultan Ali dengan
TERENGGANU Temenggung Ibrahim jika jajahan Kesang
hendak dijual mesti ditawarkan dahulu
KE ARAH PERJANJIAN BANGKOK 1909 kepada British

9

• Perjanjian Setia 1885 Johor-British
menyebut Johor hanya terima ejen dan
peranannya sama dengan pegawai Konsul
dan lebih rendah daripada Penasihat. Hal
ehwal luar ditadbir oleh British
• Pada 1879 Gabenor NNS cadangkan
untuk tempatkan residen di Johor
• British cuba memanipulasikan kedudukan
kewangan Johor dengan tawar pinjaman
200 000 dolar bagi membina jalan kereta
api. Tetapi ditolak oleh kerajaan Johor
• Pada 12 Mei 1914 Sultan Ibrahim
tandatangani perjanjian dengan Sir Arthur
Herderson Young Gabenor NNS yang
mana jawatan konsul di tukarkan kepada
Penasihat Am British
• Douglas Graham Campbell dilantik
Penasihat Am pertama di Johor. Ini
menukarkan taraf Johor dari negeri bebas
kepada naungan British. Tetapi
kedudukan sultan tidak terancam
SISTEM PENTADBIRAN NNMTB
LATAR BELAKANG NNMTB
• Pentadbiran NNMTB bersifat longgar dan
tidak ditadbir sebagai satu unit
pentadbiran yang tunggal
• Tiada perjanjian khas bagi mewujudkan
gabungan ini. Ini untuk membezakan
dengan NNMB
• Terletak di bawah Pesuruhjaya Tinggi
NNMB yang merupakan Gabenor NNS
• Raja NNMTB mempunyai kuasa yang
lebih berbanding dengan NNMB
• Kedudukan NNMTB adalah beraja yang
bebas dan mempunyai kuasa autonomi
• British gagal gabungan dua sistem
pentadbiran kerana adanya tentangan
daripada Raja Melayu di NNMTB
• Pentadbiran NNMTB berasingan dengan
NNMB sehingga perang dunia ke dua
PENTADBIRAN NNMTB
• Pentadbiran di Perlis
• Pentadbiran British terlibat secara
langsung dalam pentadbiran dan
melibatkan pembesar tempatan
• Majlis Mesyuarat Negeri jalankan
pentadbiran yang dipengerusikan oleh
raja
• Kakitangan perkhidmatan awam terdiri
orang melayu. Pada 1931 ada 3 orang
pegawai Eropah dalam pentadbiran
Perlis
• Setiausaha Kerajaan merupakan
pegawai tadbir terpenting
• Pentadbiran di Kedah
• Pentadbiran British terlibat secara
langsung dalam pentadbiran dan
melibatkan pembesar tempatan
10
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Kedah tidak akan serahkan mana-mana
negeri tanpa izin bertulis oleh Sultan
dalam Majlis Mesyuarat Negeri. Majlis
mesyuarat Negeri menjalankan
pentadbiran pada 1905
• Kakitangan perkhidmatan awam terdiri
orang Melayu yang berkebolehan
• Setiausaha Kerajaan merupakan
pegawai tadbir terpenting
• Pentadbiran di Kelantan
• Pentadbiran British terlibat secara
langsung dalam pentadbiran dan
melibatkan pembesar tempatan
• Sultan mempengerusikan Majlis
Mesyuarat Negeri dan Penasihat British
merupakan anggota Majlis
• Kakitangan perkhidmatan awam terdiri
orang Melayu. Pegawai Eropah hanya
memegang jawatan tertentu sahaja
• Menteri Besar memainkan peranan
penting dalam pentadbiran
• Pentadbiran di Terengganu
• Pentadbiran negeri berasaskan Undang-
Undang Bagi Diri Terengganu yang
diluluskan 1911
• Undang-undang ini menetapkan bahawa
ketetapan atau perundangan yang
dilaksanakan tidak boleh dipinda
• Pentadbiran British terlibat secara
langsung dalam pentadbiran dan
melibatkan pembesar tempatan
• Jemaah Menteri dan Majlis Mesyuarat
Negeri diwujudkan bagi melaksanakan
pentadbiran
• Kakitangan perkhidmatan awam terdiri
orang Melayu. Pegawai Eropah hanya
memegang jawatan tertentu sahaja
• Pentadbiran di Johor
• Berlandaskan Undang-Undang Tubuh
Kerajaan Johor 1895
• Sultan tidak dibenarkan untuk serahkan
negeri kepada kuasa asing
• Pentadbiran dijalankan oleh Menteri
Besar, manakala Setiausaha negeri
terdiri daripada orang Melayu yang
menjadi jurucakap kerajaan yang rasmi
• Majlis Mesyuarat Negeri dan Majlis
Mesyuarat Menteri membantu sultan
dalam pentadbiran
• Orang Eropah dan orang Melayu dalam
perkhidmatan kerajaan Johor dilayan
sama rata dan keutamaan diberikan
kepada orang Melayu yang berkelayakan
bagi memenuhi jawatan pentadbiran
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

PERKEMBANGAN PENTADBIRAN
• PENGEKALAN KEDUDUKAN SULTAN
• Perubahan pentadbiran di NNMTB tidak
mengubah kedudukan sultan
• Sultan kekal sebagai puncak kuasa dalam
pentadbiran negeri
• Terutamanya hal berkaitan dengan agama
Islam dan adat istiadat Melayu
• Kedudukan pembesar rurut kekal
meskipun bidang tugasnya berubah
• Pembesar tidak layak kutip cukai dan
pajak tetapi pembesar diberi elaun dan
pencen

• PENERUSAN SISTEM PENTADBIRAN

TRADISONAL
• Sistem Jemaah Menteri dan Majlis Negeri
dan peraturan diteruskan
• Pembesar Melayu menjadi peneraju
pentadbiran negeri
• British membantu dengan memberi
pinjaman pegawai daripada Perkhidmatan
Awam NNMB dan NNS
• Negeri-negeri ini mempunyai
perkhidmatan awam sendiri
• Kerajaan Kedah membuat perjanjian
dengan British menyatakan semua
jawatan perkhidmatan awam hendaklah di
isikan dengan pegawai Melayu Kedah

• PENGENALAN BIROKRASI BARAT

• Penasihat British tentukan dasar
pentadbiran negeri sehingga
mengurangkan kuasa sultan
• Jabatan baharu diperkenalkan
• Pasukan polis diwujudkan
• Urusan pentadbiran negeri mua amalkan
cara barat, mahkamah sivil diperkenalkan
dan pegawai-pegawai British turut dibawa
masuk sebagai pegawai pentadbiran
kerajaan

11
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

BAB 5 : PENTADBIRAN BARAT DI SARAWAK

DAN SABAH

LATARBELAKANG PEMERINTAHAN
TEMPATAN DI SARAWAK DAN SABAH

SISTEM PEMERINTAHAN TEMPATAN • Kawasan pedalaman di tadbir Orang

• Sistem kesukuan di Sarawak ialah Kaya-Kaya (O.K) seperti O.K Beti di
• Masyarakat yang mengamalkan ialah Padeh, O.K Antu di Rimbas, O.K
kaum Iban, Bidayuh, Kenyah, Kelabit dan Jugah di Lundu dan O.K Gasing di
Kayan Skrang
• Tekankan kepatuhan kepada adat • Penguasaan berasaskan kepada
• Masyarakat Iban pemimpinnya Tuai sistem penguasaan tanah
Rumah. Menjadi sumber autoriti • Sistem Kedatuan di Sarawak
masyarakat • Diamalkan pada kerajaan awal
• Pemilihan pemimpin bukan sekadar Sarawak
keturunan tetapi kebolehan peribadi • Sekitar Sungai Sarawak di tadbir oleh
• Masyarakat Bidayuh pemimpinnya Tua Datu Merpati Jepang
Kampung • Keturunan Datu Merpati Jepang
• Masyarakat Kenyah pemimpinnya Peran kuasai pentadbiran dan memakai
Lepo gelaran Datu Patinggi, Datu
• Masyarakat Kenyan pemimpinnya Bendahara (Datu Bandar) dan Datu
Kelunan Maren Temenggung
• Masyarakat Melanau pemimpinnya • Semasa pengaruh Kesultanan Brunei
Menteri golongan pembesar menjadi wakil
• Pemimpin menjadi orang tengah sultan Brunei
selesaikan pertelingkahan dalam kalangan • Mentadbir Sarawak tanpa campur
penduduk dan memastikan keharmonian tangan Kesultanan Brunei
• Sistem kesukuan di Sabah ialah • Bertanggungjawab membangunkan
• Masyarakat yang mengamalkan adalah Sarawak
Kadazandusun, Murut dan Bajau
• Pegangan adat menjadi kawasan SISTEM PENTADBIRAN SABAH
sosiopolitik yang berkesan • Dikuasai oleh Kesultanan Brunei sebelah
• Pemimpin dikenali orang Tua (Ketua pantai barat
Kampung). Sebagai penyelesaian • Kawasan pantai timur dikuasai Kesultanan
pertikaian Sulu
• Mengandungi Majlis Kampung dan • Ia berasaskan sistem penguasaan tanah
tukang-tukang Adat • Pembesar tempatan menjadi wakil sultan
• Majlis Kampung membantu orang tua atau pembesar (pengiran) yang memiliki
dalam urusan adat dan kehidupan wilayah tersebut
seharian • Sultan Sulu memiliki semua tanah di
• Tukang-Tukang Adat memastikan upacara bawah pengaruhnya tetapi pemerintahan
adat dilakukan dengan betul bagi di wakili datu
mengelakkan bencana • Kuasa golongan datu bergantung kepada
• Masyarakat Bajau di pantai timur Sabah bilangan hamba (pengikut) dan
pemimpinnya Matto’a. Beliau menjadi kemampuan menghantar ufti secara tetap
pelindung adat dan kepentingan anak kepada sultan
buah • Pentadbiran di pantai timur Sabah dikenali
sebagai sistem Datu
SISTEM PENTADBIRAN TEMPATAN • Sistem ketua bebas di Sabah
• Sarawak • Adalah sikap berani mencabar
• Dipengaruhi Kesultanan Brunei. kewibawaan Sultan
Pentadbiran dipecahkan kepada tiga • Adanya pertalian keluarga dengan Sultan
bentuk iaitu Sungai Kerajaan, Sungai Brunei atau Sultan Sulu
Tulin dan Sungai Kuripan • Ada undang-undang sendiri dan tidak
• Pembesar tempatan wakil sultan atau mengiktiraf kuasa lain
pembesar memiliki wilayah tersebut • Contoh Syarif Osman berkuasa di daerah
• Kawasan di Sungai Sarawak ditadbir Marudu 1830-1840 dan Datu Keunding
oleh Datu Petinggi, Datu Bandar dan berkuasa di daerah Tungku pada abad ke
Datu Temenggung sebagai wakil 19
Sultan Brunei • Berkuasa dan bertanggungjawab di
kawasan masing-masing

12
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

PERLAUASAN KUASA DINASTI BROOKE DI o Ugutan kepada Sultan Omar Ali

SARAWAK Saifuddin dengan membawa
angkatan tentera laut British ke
SARAWAK KETIKA JAMES BROOKE Brunei
o Tujuan untuk mengesahkan
• Sarawak kaya dengan hasil bumi. Sultan penyerahan Sarawak
Brunei hantar Pengiran Mahkota untuk o Sultan Brunei setuju serahkan
kuasai ekonomi Sarawak
• Antara tokoh politik di Sarawak : • Perjanjian
• Sultan Omar Ali Saifuddin II Sultan Brunei o Antara James Brooke dengan
o Mentadbir Sarawak 1827 Pengiran Raja Muda Hashim
berhasrat kawal kegiatan 1841. James Brooke kuasi
perdagangan Sarawak dan hasilnya dan hormati
o Pusat pentadbiran di Kuching dan memelihara undang-undang
o Perbalahan antara pembesar dan adat Melayu
tempatan kerana cukai yang tinggi o Antara James Brooke dan Sultan
dan kerahan tenaga Omar ali Saifuddin 1842. Sultan
o Penentang oleh Datu Patinggi Ali serahkan Sarawak dari Tanjung
• Pengiran Raja Muda Hashim Datu ke Sungai Samarahan
o Dihantar oleh sultan Brunei untuk o Hasil pendapatan milik James
selesai masalah di Sarawak Brooke
o Merupakan bapa saudara Sultan o James Brooke bayar 2500 dolar
Brunei Sepanyol kepada sultan
o Memujuk datu Patinggi Ali dan o James Brooke tidak campur
pembesar Melayu tetapi gagal tangan dalam hal adat dan agama
o Minta bantu James Brooke penduduk tempatan
• James Brooke o Tidak boleh pindah milik tanpa
o Cuba mendapatkan Sarawak kebenaran sultan
o Lakukan pengembaraan dari o Sultan iktiraf James Brooke
Sarawak dan Singapura sebagai Raja Putih Sarawak
menggunakan kapal Royalist • Ketenteraan
o Sokongan daripada British o Gunakan kekuatan tentera
o Pengiran Raja Muda Hashim o Bantuan dari kapal HMS Dido dari
Hashim mempelawa angkatan tentera laut British
membantunya o Kapal digunakan memerangi
o Dengan syarat menyerahkan ancaman lanun
Sarawak kepada James Brooke
• Datu Patinggi Ali PENGUKUHAN KUASA JAMES BROOKE
o Pembesar tempatan Sarawak
o Menentang Brunei 1836 • Kekuatan tentera
o Menentang wakil Sultan Brunei o Bantuan tentera British
o Setuju berunding dengan James o Contoh HMS Dido hancurkan
Brooke dan menamatkan kubu kuat orang Iban di Dungai
penentang Saribas dan Sungai Skrang
• Menentang kebangkitan orang tempatan
JAMES BROOKE MENDAPATKAN KUASA o Kebangkitan orang tempatan
PEMERINTAHAN dianggap lanun
o Alasan ini digunakan untuk
• Ada 4 cara James Brooke dapatkan luaskan kawasan
Sarawak : • Memperoleh sokongan sebahagian
• Rundingan masyarakat tempatan
o Berunding dengan Pengiran Raja o Sokongan daripada orang
Muda Hashim tempatan, Melayu dan Iban
o Pengiran Raja Muda Hashim • Mengambil kesempatan daripada
tawarkan Sarawak kepada James pertelingkahan yang wujud dalam
Brooke. Tawaran sebanyak 2 kali masyarakat tempatan
• Ugutan o Di Mukah James Brooke sokong
o James Brooke ugut Pengiran Raja Pengiran Matusin yang berkonflik
Muda Hashim diserang jika tidak dengan Pengiran Ersat.
serahkan Sarawak o Ini membolehkan Brooke
o Pengiran Raja Muda Hashim memecahkan kekuatan
bersetuju serahkan Sarawak masyarakat di Mukah

13

• Menghapuskan tokoh tempatan yang
menentang kedudukannya
o Menyingkir tokoh yang
menentangnya
o Contoh Sharif Masahor dibuang
ke Singapura, Datu Patinggi
Abang Abdul Ghafur bin Abang
Qahar dibuang ke Melaka
• Memperkukuhkan pertahanan Sarawak
o Bina kubu dan dilengkapi meriam
o Kubu di Sungai Skrang dibina bagi
memerhati orang Iban. Kubu ini
dinamakan Fort James
o Renjer Sarawak ditubuhkan pada
1862 bagi mengawasi keamanan
dan pertahanan
• Sokongan kewangan
o Memperoleh kewangan daripada
pemodal Eropah Baroness Angela
Burdet Counts
KRONOLOGI PELUASAN KUASA DINASTI
BROOKE
• Tahun 1841
o Memperolehi Kucing merangkumi
Tanjung Datu ke Sungai
Samarahan
o Kuasai Batang Lupar dan Sungai
Saribas
• Tahun 1853
o Menumpaskan penentang di
Saribas dan Batang Lupar.
Alasannya hapuskan lanun
o Sadong, Batang Lupar, Saribas
dan Kalaka dikuasai Brooke.
Separuh hasilnya diberikan
kepada Sultan Abdul Mumin
• Tahun 1861
o Sultan Abdul Mumin serahkan
Sungai Rajang kepada James
Brooke dengan bayaran 4500
dolar Sepanyol kerana bantu
tewakan kebangkitan orang
tempatan. Ini termasuklah Oya,
Mukah, Tatau dan Bintulu
• Tahun 1883
o Orang Kayan menentang
Kesultanan Brunei
o Charles Brooke berjaya dapatkan
Baram dan seluruh lembangan
Baram daripada Sultan Brunei
dengan bayaran 4500 dolar
Sepanyol
• Tahun 1885
o Kawasan sungai Trusan diperoleh
dengan bayaran 4500 Dolar
Sepanyol yang dibayar kepada
Temenggung kawasan tersebut.
Ini membolehkan isu peniaga
Sarawak dibunuh oleh orang
Murut dapat diselesaikan
14
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Tahun 1890
o Charles Brooke memperolehi
Limbang 1890
o Penduduk Limbang setuju sertai
Sarawak
o 6000 Dolar Sepanyol dibayar
kepada Sultan Brunei
• Tahun 1905
o 12 Januari 1905 kerajaan
Sarawak memperoleh hak
terhadap Lawas dan kekal
sehingga kini
PERLUASAN KUASA SYARIKAT BORNEO
UTARA BRITISH DI SABAH (SBUB)
KEMAKMURAN SABAH MENARIK PEMODAL
ASING
• Kedudukan strategik
o Terletak di antara Singapura dan
China. Laluan dengan Pulau
Palawan yang menjadi laluan
kapal ke China dan Jepun
o Melibatkan perdagangan ke
Kepulauan Sulu hingga Guinea
dan Australia
o Kapal berlabuh dengan selamat
daripada tiupan angin monsun.
Contoh pelabuhan Pulau Gaya
• Kekayaan ekonomi
o Hasilnya utama sarang burung,
sagu, rotan, getah perca, gamat
dan sirip ikan yu
o Diperdagangkan antara
masyarakat tempatan dan
pedagang asing
o Sarang burung dijual di China. Ia
dijual oleh pedagang barat
o Tanaman indigo dan kapas hidup
subur. Ini membolehkan pertanian
komersial digiat
SABAH SEBELUM PENGUASAAN SBUB
• Pulau Balambangan
o Tahun 1763 Alexander Dalrymple
buat perjanjian Kesultanan Sulu
telah kibarkan bendera di Pulau
Balambangan menjadi milik British
o Tetapi menghadapi serangan
lanun
o British tinggalkan pulau ini pada
November 1805
• Pulau Labuan
o James Brooke meluaskan daerah
dengan adakan perjanjian Sultan
Brunei berhubung Pulau Labuan
o Labuan di serahkan kepada
British pada 18 Disember 1846
dan British tewaskan lanun di
kawasan tersebut serta
melindungi perdagangan
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

o James Brooke dilantik sebagai BENTUK PENTADBIRAN BARAT DI SARAWAK

gabenor yang pertama DAN SABAH

PERTAPAKAN SBUB PEMANTAPAN PENTADBIRAN BARAT DAN

SABAH
• Sultan Brunei berikan Charles Lee Moses
sewa Sabah selama 10 tahun • Pembahagian wilayah
• Moses jual kepada J.W. Torey dan T.B. o Dinasti Brooke dan SBUB telah
Harris. Mereka jadikan Kimanis sebagai menyusun pentadbiran supaya
pusat kegiatan perdagangan lebih berkesan
• Alfred dan Edward Dent pajak timur Sabah o Sarawak
dari Sultan Sulu 1878 o Bahagi 3 bahgian
• Baron Gustavus von Overbeck kerjasama o Kemudian menjadi 5 zaman
dengan Alfred dan Edward Dent Charles Brooke
memajukan Sabah o Bahagian dipecahkan kepada
• Torey jual haknya kepada Baron Gustavus kampung dan daerah
von Overbeck o Ini asas pemilikan dan kekuasaan
• Julai 1881 Alfred Dent dan adiknya tubuh Dinasti Brooke yang berbeza
British North Borne Provisional sebelumnya menekankan
Association Ltd dan mendapat status percukaian
piagam (Charter) pada 1 November 1881 o Sabah
• Pada 1882 Borneo Utara menjadi negeri o Pembahagian Residensi. Ada
naungan British. Pihak SBUB memerintah dua residensi aitu pantai timur
Borneo Utara hingga 1942 berpusat di Sandakan dan pantai
barat di Jeselton
PERLUASAN KUASA SBUB o Pada 1922 ada 5 residensi iaitu
Kudat, Pantai Barat, Pedalaman,
• Syarat yang perlu dipatuhi SBUB dalam Pantai Timur dan Tawau. Ada 17
menerima Piagam Diraja : daerah
o SBUB menerima Penasihat British o Residensi di ketuai Residen dan
o SBUB memelihara adat resam, daerah diketuai Pegawai Daerah
agama dan undang-undang o Pegawai Daerah dibantu oleh
penduduk tempatan penolong pegawai Daerah.
o SBUB memerintah Sabah dengan Kebiasaannya Residen, Pegawai
adil dan saksama Daerah dan Penolong Pegawai
o SBUB melantik Pegawai Tadbir Daerah berbangsa Eropah atau
daripada pegawai yang diakui Inggeris
British • Pengekalan golongan elit tempatan
o SBUB tidak dibenarkan serah o Sarawak
Sabah kepada pihak lain tanpa o Dinasti Brooke libatkan pembesar
kebenaran British tempatan dalam pentadbiran atas
o Dua matlamat SBUB ialah nama dasar amanah
pembangunan ekonomi melalui o Untuk isi kekurangan pegawai
eksploitasi sumber, melindungi Eropah
dan mempertahankan hak o Contoh Datu Patinggi, Datu
masyarakat tempatan Bandar, Datu Temenggung, Datu
o SBUB berkuasa mentadbir Sabah. Imam dan Datu Hakim
Sir Rutherford Alcock menjadi o Charles Vyner Brooke
presiden pertama manakala Alfred wujudkangelaran Datu Menteri,
Dent sebagai pengarah urusan Datu Pahlawan, datu Bentara dan
o Kuasa sebenar syarikat terletak Datu Amar
pada pemodal di London. Sistem o Pembesar tidak lagi mengutip
birokrasi diterajui Gabenor bagi cukai sebaliknya diberi gaji
menjamin keuntungan o Kekalkan semua adat dan
o Gabenor pertamanya William undang-undang yang tidak
Hood Treacher (1881-1887) bercanggah dengan undang barat
o Pengekalan Institusi Peribumi di
Sabah
o Menjamin kecekapan
pentadbiran. SBUB bahagi ketua
peribumi kepada kategori ketua
diakui dan tidak diakui

15
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

o Ketua Anak Negeri doakui dan o Berikan kesan pentadbiran

diserapkan dalam pentadbiran peringkat tempatan
dan dibayar gaji manakala Ketua o Ketua etnik dipilih berdasarkan
Anak Negeri tidak diakui tidak personaliti dan kepakaran
dibayar gaji o Pentadbiran berasaskan peribumi
o Institusi utama ialah institusi Ketua Sabah
Anak Negeri, Ketua kampung • Perundangan
(Orang Tua) dan Mahkamah Anak o Tahun 1911 Mahkamah Cina
Negeri diwujudkan di Kuching tujuan
o Ketua bergaji akan memelihara uruskan kes orang cina
keamanan dan peraturan cukai o Tahun 1842 undang-undang
serta kutip cukai dan mentadbir Lapan di perkenalkan
keadilan o Mahkamah diadili raja dan Ketua
o Ketua Anak Negeri di gelar Orang Majistret
Kaya Kaya (O.K.K). tugas bantu o Mahkamah Residen wujud setiap
Pegawai Daerah mentadbir bahagian. Residen sebagai
peringkat daerah Majistret
o Dilantik menjadi hakim di o Mahkamah Adat wujud bagi adili
Mahkamah Anak Negeri, menjaga kesalahan masyarakat tempatan
keamanan, memungut cukai, urus o Sabah
pentadbiran pengadilan o Guna undang-undang barat dan
(pembantu majistret) tempatan
• Pentadbiran berhierarki o Ada Mahkamah Majistret dan
o Sarawak Mahkamah Anak Negeri
o Brooke ketuai pentadbiran dibantu o Diadili pegawai Daerah
Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri o Mahkamah Anak Negeri diadili
o Residen ketuai pentadbiran Ketua Anak Negeri
bahagian Kuching, Sibu,
Simanggang, Marudi dan Lawas
o Bahagian dketuai Pegawai
Daerah
o Peringkat kampung diketuai
penghulu atau ketua kampung
o Sabah
o SBUB diketuai Gabenor
bertanggungjawab kepada
lembaga pengarah syarikat. Majlis
penasihat bertujuan menasihat
gabenor dalam pentadbiran
o Pemegang amanah kemudian
Lembaga pengarah, diikuti
gabenor dan majlis penasihat,
diikuti ketua jabatan dan residen.
Residen dibantu pegawai daerah,
ketua anak negeri dan ketua
kampung
• Pentadbiran berasaskan kaum
o Sarawak
o Sistem pecah dan perintah
o 3 kelompok masyarakat Melayu,
Iban dan Cia
o Orang Melayu dalam pentadbiran,
orang cina dalam ekonomi, orang
Iban dalam keselamatan dan
ketenteraan
o Jawatan tertinggi masyarakat Iban
ialah Temenggung
o Orang Cina jawatan Kapitan dan
Kangcu
o Sabah
o Pentadbir dikenali Penolong
Pegawai Daerah

16

BAB 6 : KESAN PENTADBIRAN BARAT
TERHADAP EKONOMI DAN SOSIAL
PENGENALAN EKONOMI MODEN OLEH KUASA
BARAT DI NEGARA KITA
• Ciri ekonomi moden ialah:
• Modal yang besar seperti perlombongan
dan perindustrian bertujuan eksport
• Tanah yang luas dan tanaman secara
ladang
• Pengeluaran dalam skala yang besar bagi
memenuhi permintaan peringkat
antarabangsa
• Penggunaan tenaga buruh yang ramai
contoh perlombongan dan perladangan
• Penggunaan teknologi moden contoh
perlombongan dan perladangan
MODAL
• Perlombongan
• Negeri-Negeri Melayu
• Emas dilombong di Raub Pahang
• Arang Batu dilombong di Batu Arang
Selangor
• Bijih timah di lombong di Lukut, Sungai
Ujong, Larut dan Klang
• British buka lombong bijih timah di bawah
tanah dan terpanjang di dunia di Sungai
Lembing Pahang
• British buka lombong bijih timah di
Ampang Kuala Lumpur dan Lembah Kinta
Perak
• British gubal enakmen dan undang-
undang bagi kuasai perlombongan bijih
timah
• Contoh syarikat perlombongan ialah
Syarikat Malayan Tin Dredging dan
Gopeng Consolidated
• Sarawak
• Emas dilombong oleh orang Cina di Bau
pada 1820
• Kemudian diusahakan oleh Syarikat
Borneo Utara
• Syarikat Borneo Utara memonopoli
perlombongan antimoni di Bau dan
Kuching
• Syarikat Borneo Berhad usahakan Arang
Batu di Sadong
• The Anglo Saxon Petroleum Company
melabur dalam petroleum pada 1882
• Petroleum di jumpai di Miri pada 1910 dan
kilang menapis minyak didirikan di Lutong
Miri
• Sabah
• Emas diusahkan oleh orang Cina di
Sungai Segama
17
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• SBUB membawa masuk pemodal eropah
dan perkenalkan teknologi baru dalam
melombong emas
• Arang Batu di lombong di Silimpopon,
Sandakan dan Labuan. Diusahakan
syarikat Cowie Harbour Coal
• Pertanian Komersial
• Negeri-Negeri Melayu
• Lada hitam, buah pala dan cengkih
ditanam di Pulau Pinang dan Singapura
untuk dieksport
• Tebu ditanam di Sebarang Perai dan
Perak oleh pengusaha di NNS
• Seberang merupakan pusat pengeluaran
utama gula
• Kopi ditanam di Perak, Selangor, Negeri
Sembilan dan Johor dan dieksport
• Pemodal Perancis tanam kelapa sawit di
Kuala Selangor secara komersial.
Kemudian di tanam di Johor dan Perak
• Tanah Melayu mengeksport minyak sawit
• Ubi kayu di tanam di Melaka, Negeri
Sembilan dan Selangor
• Teh diusahakan di Cameron Highlands
iaitu teh Ceylon
• Contoh syarikat yang terlibat Sime Darby
dan Guthrie
• Sarawak
• Lada hitam di tanam sekitar Kuching-
Serian dan Sarikei-Maredong
• Sagu di tanam di Sungai Igan, Oya, Mukah
dan Bintulu
• Sabah
• SBUB melabur dalam penanaman
tembakau. Diusahakan di Pulang Banggi,
Teluk Marudu, Sungai Labuk, Sugut,
Segama, Kinabatangan, Lahad Datu,
Tawau Sandakan
• Tembakau dapat permintaan di Eropah
• Contoh Syarikat Tobacco Company
• Getah
• Negeri-Negeri Melayu
• Guthrie, Sime Darby, United Plantation,
Harrisons & Crosfield dan Baousted
Butterry melabur dalam industri getah di
Tanah Melayu
• Melabur di Perak, Selangor, Negeri
Sembilan dan Johor
• Sarawak
• Tidak galakan pembukaan ladang getah
• Tujuan melindungi ekonomi penduduk
tempatan

• Syarikat Bornoe Berhad sahaja diberi
kebenaran dan tanam getah di dahan, Bidi
dan Sungai Samarahan
• Dieksport pada 1910
• Sabah
• Ditanam di Taman percubaan Kerajaan di
Sandakan pada 1882
• SBUB melabur dan ditanam di Bongaya,
Sungai Labuk dan Jesselton
• Contoh syarikat British North Borneo Para
Rubber, British North Norneo Company
dan Langkon Borneo Company Limited
• Teknologi
• Negeri-Negeri Melayu
• Pada 1929 ada 107 kapal korek semuanya
milik syarikat Eropah seperti Pahang
Consolidated Company Limited, Syarikat
Malayan Tin Dredging dan Gopeng
Consolidated.
• Syarikat ini kenalkan kapal korek dan
perlombongan hidraulik.
• Syarikat melebur bijih timah ialah Eastern
Smelthing Company dan Straits Trading
• Sarawak
• Antimoni di Bau dilombong gunakan
kaedah moden oleh Syarikat Borneo
• Kilang melebur antimoni didirikan di Bau
dan Kuching dan dipasarkan di Singapura
• Sabah
• Terowong Tanjung Kubong Labuan
menjadi tapak aktiviti perlombongan arang
batu 1849-1911
• Pertanian
• Negeri-Negeri Melayu
• H.N. Ridley sebagai Pengarah Taman
Botanikal Singapura kenalkan teknik
torehan ibedem (tulang ikan hering).
Mampu memanjangkan pokok getah
• Teknik membungkus anak-anak pokok
getah dalam arang yang lembap.
Membolehkan diangkut ke tempat yang
jauh
• Sarawak
• Kilang memproses lada hitam di Betong.
Masih gunakan kaedah tradisional
• Sabah
• Kilang memproses getah di pada 1918
• Buruh
• Perlombongan
• Negeri-negeri Melayu
• Galakan buruh asing kerja dalam sektor
perlombongan bijih timah
18
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Sarawak
• Orang cina dibawa masuk untuk usahakan
lombong emas dan antimoni di Bau
• Sabah
• SBUB galakan orang cina kerja di sektor
perlombongan contoh di Sungai Segama
• Pertanian
• Negeri-negeri Melayu
• Galakan orang ini bekerja dalam
perladangan
• Sarawak
• Galakan kemasukan orang Cina. Orang
Cina Foochow dibawa masuk sebagai
buruh di ladang
• Orang Jawa di ladang getah
• Sabah
• Orang cina dibawa masuk untuk bekerja di
ladang tembakau
• SBUB bentuk Lembaga Penasihat Orang
Cina di Sandakan 1890 untuk jaga
kebajikan orang cina
• Pertanian
• Negeri-negeri Melayu
• Kawasan pertanian semakin luas dari
5965 ekar pada 1901 kepada 642 000 ekar
pada 1912
• Sarawak
• Kelapa, lada hitam, dan tembakau ditanam
secara meluas. Petroleum juga di eksport.
Getah eksport ke dua terbesar
• Sabah
• Getah ditanam di pantai timur, pedalaman,
pantai barat, Kudat dan Sandakan
• Tanah
• Merupakan aset bagi pemodal dan pelabur
Eropah.
• Contoh Bousted and Company Ltd bijih
timah, gula dan getah
• Guthrie & Co.Ltd Kopi dan getah
• Harrsisons $ Crosfield Ltd getah
• Borneo Co Ltd bijih timah dan getah
• Sime Darby & Co Ltd bijih timah dan getah

PENTADBIRAN BARAT BERKAITAN DENGAN
EKONOMI
PERUNDANGAN
Tanah
• Negeri-Negeri Melayu
• Pada 1931 Majlis Mesyuarat Persekutuan
luluskan Akta Tanah Simpanan Melayu
• Residen boleh isytiharkan mana-mana
tanah hak milik orang Melayu
• Tanah tersebut tidak boleh dijual, dipajak
gadai atau pindah milik kepada orang
bukan Melayu
• Tetapi ia bertujuan untuk melindungi
kepentingan British.
• Tanah simpanan Melayu tidak subur dan
tidak sesuai sebagai kawasan pertanian
• Sarawak
• Land Order diwartakan pada 1931
• Melindungi kepentingan peribumi
• Pada 1933 Land Settlement Order
dikuatkuasakan untuk lindungi hak
peribumi
• Kedua-dua undang dikenali menjadi Land
Order 1948
• Tanah dibahagikan kepada kawasan
tanah campuran, kawasan tanah peribumi,
kawasan tanah adat peribumi, kawasan
tanah simpanan dan kawasan tanah
pedalaman
• Sabah
• Urusan tanah peribumi sebelum 1888
dianggap tidak sah
• Proklamasi III Perlindungan hak Peribumi
diwartakan pada 1889
• Bertujuan lindungi hak dan kepentingan
peribumi
• Segala urusan dengan orang Eropah
mesti diberitahu
• Peribumi ada hak memohon dan tuntut
ganti rugi.
• Pegawai Daerah bertanggungjawab
menjaga hak milik tanah peribumi
• Buruh
• Sistem Kontrak buruh dibawa dari negara
China oleh pihak majikan
• Tambang perjalanan, makanan, pakaian
dan tempat tinggal disediakan oleh
majikan
• Sistem Kangani bermaksud ketua, tandil,
mandur atau penyelia di ladang getah
• Pemilik ladang hantar kangani ke India
mencari buruh
• Kangani uruskan tambang dan perjalanan
buruh hingga ke ladang
• British tubuhkan Jabatan Hal ehwal Cina
(Chinese Protectorate) untung lindungi
buruh dari China
19
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Ordinan Buruh Kontrak diluluskan untuk
lindungi pekerja
• Majlis Perundangan Singapura
menubuhkan Tabung Imigran India bagi
memudahkan belayar dengan percuma
dari Madras ke negeri-negeri Melayu
JABATAN DAN AGENSI KERAJAAN
• Jabatan Kerja Raya ditubuhkan pada
1872. Jabatan ini membina bangunan
Sultan Abdul Samad, Ibu Pejabat Kereta
Api Negeri-Negeri Melayu Bersekutu dan
Masjdi Jamed Kuala Lumpur serta
Carcosa
• Jabatan Pertanian ditubuhkan 1905 untuk
membangunkan industri getah, membuat
penyelidikan tanaman, menyediakan
pakar teknikal kepada pengusaha ladang
dan pekebun kecil
• Kesannya Institusi Penyelidikan Getah
Malaysia (RRIM) ditubuhkan
• Jabatan Parit dan Tali Air ditubuhkan pada
1931, Jabatan Pos dan Telegraf dan
Jabatan Kereta Api Melayu ditubuhkan
untuk melicinkan sistem pengangkutan
dan perhubungan
• Sabah dan Sarawak adanya perkhidmatan
pos dan telegraf serta kegiatan pertanian
KEWUJUDAN SYARIKAT PERWAKILAN
• Syarikat Perwakilan (Agency House).
Dikenali Gedung Perwakilan (Crown
Agent) adanya sistem kewangan,
insurans, syarikat perkapalan, pusat
penyelidikan dan menjalankan
perdagangan antarabangsa
• Boustead and Company, Boustead
Butterry, Estate Agendy, Harrisons
&Crosfield, Guthrie & Company, Barlow
& Company dan Sime Darby mempunyai
hubungan peringkat tempatan dan
antarabangsa
• Boustead and Company uruskan eksport
getah dan bijih timah malah kuasai
syarikat perkapalan dan kewangan Hong
Kong Bank
PENGWUJUDAN SISTEM KEWANGAN DAN
INSURANS
• Mata wang perak Sepanyol diperkenalkan
pada 1850. Digunakan di Negeri-Negeri
Selat dan Negeri-Negeri Melayu
• Pada 1897 Lembaga Pesuruhjaya Wang
keluarkan wang kertas di bawah ordinan
VIII. Ini sebabkan mata wang kerajaan
Melayu terhapus dan digantikan dengan
Dolar Malaya
• Contoh bank ialah Merchantile Bank
Pinang 1859, Hong Kong and Shanghai
Bank di Pulau Pinang 1884, The Charted

Bank Jalan Raja Kuala Lumpur 1888 dan
Ban Hin Lee Bank Pulau Pinang 1935
• Syarikat insurans ialah Syarikat Royal
Insurance Company 1860 dan Khean
Guan Insurance Limited di Pulau Pinang
serta Commercial Union 1919 di Ipoh
• Syarikat insurans melindungi kapal
dagang dan muatan yang dibawa
• Perkhidmatan lain ialah insurans nyawa,
insurans kemalangan, insurans
kebakaran, perniagaan dan insurans harta
KESAN EKONOMI AKIBAT PENTADBIRAN
BARAT DI NEGARA KITA
PENGANKUTAN
• Kereta Api
o Diperkenalkan pada akhir abad ke
19
o Tahun 1885-1896 untuk hubung
kawasan perlombongan bagi
mengangkut bijih timah dan
bandar
o Tahun 1897-1909 hubungkan
Utara Tanah Melayu dan selatan
NNMB
o Tahun 1910-1931
menghubungkan seluruh Tanah
Melayu
o Sabah
o Pada 1936 dibina di Bakau hingga
ke Weston sejauh 13km
o Tahun 1900 bina dari Beaufort
dengan Jesselton dan Tenom
o Tujuan angkut getah
o Sarawak
o Hubungkan Bau dengan Kuching
pada 1917
• Pembinaan Jalan Raya
o Negeri-Negeri Melayu
o Hubungkan Kuala Lumpuh
dengan pelabuhan Klang (Port
Swettenham) dan pada 1911
dibina di bandar besar dan seluruh
negeri pada 1939
o Kesanya banyak petempatan
dibuka, pembukaan ladang getah
dan kawasan bijih timah
o Sarawak
o Kurang dibina kerana bentuk
muka bumi yang berbukit bukau.
Hanya dibina di Kuching dan Miri
o Sabah
o SBUB bina jalan raya di sebelah
pantai barat. Tahun 1941 165 km
jalan raya berturap di Sabah
o Contoh Jesselton, Sandakan,
Kudat, Lahad Datu dan Tawau
20
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Pengangkutan Udara dan Laut
o Negeri-Negeri Melayu
o Syarikat Wearne Air Service
menjalankan perkhidmatan
penerbangan domestik di antara
Singapura, Kuala Lumpur dan
Pulau Pinang
o Syarikat Straits Steamship
ditubuhkan di Singapura pada
1890 untuk mengangkut
makanan, buruh, barang dan bijih
timah
o Sarawak
o Singapore and Sarawak
Steamship adanya perkhidmatan
kapal terbang air yang hubungkan
Kuching dengan Singapura
o Sabah
o SBUB majukan pengangkutan air
pada tahun 1890 contoh Syarikat
Straits Steamship mengangkut
barang dan penumpang
• Kemudahan Pelabuhan
o Negeri-Negeri Melayu wujudnya
pelabuhan di Pulau Pinang, Kuala
Sepetang (Port Weld), Port
Dickson Melaka, Singapura dan
Klang (Port Swettenham)
o Sarawak pelabuhan di Miri,
Kuching, Bintulu dan Rajang
o Sabah di Labuan, Kota Kinabalu,
Tawau, Lahad Datu dan
Sandakan
• Telekomunikasi
o Contoh sistem pos dan telegraf,
telefon dan radio
o Negeri-Negeri Melayu telegraf
dipasang menghubungkan Kuala
Lumpur dan Melaka bermula 1880
an
o Sarawak telekomunikasi
dikenalkan untuk licinkan
pentadbiran dan urusan ekonomi.
Pada tahun 1897 telegraf antara
bandar Kuching dan Singapura
o Sabah SBUB kenalkan telegraf
dan radio di bandar besar

KESAN SOSIAL AKIBAT PERKEMBANGAN
EKONOMI DI NEGARA KITA
PERKEMBANGAN BANDAR
• Negeri-Negeri Melayu bandar bahau
muncul sebagai pusat perniagaan, pusat
kewangan, pusat pendidikan dan pusat
pentadbiran di Kuala Lumpur, Seremban,
Taiping dan Ipoh
• Sarawak tumpuan di Kuching, Sibu dan
Miri. Kuching sebagai ibu negeri pada
1841. Penduduknya orang Melayu dan
Cina. Bandar Sibu ramai orang Cina untuk
menjalakan perdagangan. Bandar Miri
muncul kerana penemuan petroleum
• Sabah Jesselton merupakan pusat
perdagangan. Nama asalnya diambil
Charles Jessel kemudian namanya tukar
kepada Kota Kinabalu dengan adanya
perladangan getah dan pembinaan
landasan kereta api
• Pembentukan Masyarakat berbilang Kaum
• Orang Melayu menetap di kawasan
kampung dan sebahagian di bandar dan
pekan
• Kegiatan ekonomi terlibat dalam
pertanian, perikanan, perniagaan,
perusahaan, harta tanah, perbankan dan
ahli profesional dalam pentadbiran dan
syarikat swasta
• Orang Cina tinggal di bandar dan pekan
• Kegiatan ekonomi perniagaan, pertanian,
perusahaan, harta tanah, perbankan dan
jawatan tinggi dalam kerajaan
• Orang India tinggal di kawasan
perladangan kini di pekan dan bandar
• Kegiatan ekonomi perladangan,
pengangkutan dan pelbagai pekerjaan
sektor swasta dan kerajaan
• Perkembangan Pendidikan
• Pendidikan vernakular ialah pendidikan
yang menggunakan bahasa ibunda
sebagai bahasa pengantar. Tujuan British
supaya masyarakat tidak bersatu
• Sekolah Vernakular Melayu. British tidak
berminat majukan orang Melayu.
Pendidikan bertujuan menjadikan orang
Melayu mempunyai pengetahuan asas
iaitu membaca dan menulis dan mengira
• Sekolah Vernakular Cina. Masyarakat
Cina buka sekolah di bandar atau tempat
tinggal mereka. Kurikulum berorientasikan
kurikulum sekolah dari China
21
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Guru dan buku teks dibawa dari China.
Bagi orang cina di NNS menghantar anak
ke sekolah Inggeris
• Sekolah Pendidikan Tamil
• British kenalkan Ordinan Buruh yang
mewajibkan majikan ladang dirikan
Sekolah
• Hanya terbatas di sekolah rendah sahaja
• Kandungan kurikulum, buku teks dan guru
dibawa dari India
• Sekolah Inggeris
• Penang Free School 1816 sekolah
pertama di Pulau dan Pinang dan
kemudian Malacca High School 1826
• Sekolah didirikan di kawasan bandar dan
boleh melanjutkan pelajaran ke luar
negara dalam bidang pentadbiran dan
kejuruteraan dan menjawat jawatan dalam
kerajaan
• Pada 1905 Kolej Melayu Kuala Kangsar
(MCKK) ditubuhkan untuk golongan anak
raja dan golongan pembesar Melayu. Ia
bertujuan melahirkan pentadbir Melayu
• Pada 1935 Maktab Perguruan Perempuan
Melayu Melaka ditubuhkan untuk melatih
guru-guru perempuan. Penubuhan Maktab
Perguruan Sultan Idris pada 1922 di
Tanjung Malim
• Sarawak
• Sekolah didirikan oleh mubaligh. Ada lebih
kurang 20 buah sekolah
• Antaranya St Thomas di Kuching, St
Joseph di Kuching, St Paul di Banting dan
Anglican St Agustine School di Betong
• Sekolah St Mary dan St Teresa untuk
pelajar perempuan ditubuhkan di Kuching
• Sekolah Melayu pertama Sekolah Abang
Kassim di Kampung Jawa Kuching 18133
• Goverment Lay School (Sarawak National
College) ditubuhkan di Kuching 1903
• Madrasah Melayu (Malay College)
ditubuhkan untuk melatih orang Melayu
menjadi guru dan native Officer 1931
• Sekolah Cina ditubuhkan di Bau oleh
orang Cina 1870
• Sabah
• Sekolah Rendah St Mary dan Sekolah
Lelaki St Michael di tubuhkan oleh
mubaligh Kristain dan mereka membina
sekolah kanak-kanak perempuan
• Sekolah Melayu di buka di Papar dan Kota
Belud
• Perkhidmatan Kesihatan
• Negeri-Negeri Melayu
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

• Hospital dibina di taiping Perak 1878 dan • Sabah

kemudian di Selangor, negeri Sembilan, • SBUB bina The Square Tower pada 1879
Pahang dan Kuala Lumpur 1904 sama pembinaan Penjara di Taiping bagi
• Tujuan merawat buruh asing yang bekerja menempatkan pesalah yang dijatuhi
di lombong dan estet hukuman
• British tubuhkan Institut Penyelidikan
Perubatan di Kuala Lumpur 1900. Tumpu
penyakit tropika iaitu beri-beri dan malaria
• Yap Kwan Seng, Kapitan Cina Kuala
Lumpur bina hospital Tung Shin (Pooi Shin
Thong) di Jalan Sultan 1881
• Turut dibina oleh Taukeh Loke Yew di
Serendah dan taukeh Loh Chin Keng di
Sepang
• Di Pahang F.E Maynard, kontraktor
Syarikat Perlombongan Chong Heng
Kongsi dan Pahang Consolidated
Company and Balat Tin Mining Company
• Sanitary Board ditubuhkan untuk awasi
Kebersihan dan Kesihatan di Kuala
Lumpur dan bertanggungjawab jaga
kebersihan bandar
• Jabatan kesihatan jaga aspek kesihatan
penduduk bandar

• Sarawak
• Brooke bina hospital di Kuching 1900 dan
Bau 1913
• Sarawak Shell Oilfield Limited membina
hospital di Miri
• Hospital Raja Brooke Memorial
menempatkan pesakit kusta pada 1925

• Sabah
• William Hood Treacher Gabenor SBUB
bina hospital di Kota Kinabalu, Sandakan,
Beaufort, Tawau dan Kudat
• Perkhidmatan dispensari diwujudkan di
Tambunan, Kota Belud, Sipitang,
Keningau, Semporna, Pensiangan, Papar,
Tuaran dan Ranau

• Pembinaan Penjara
• Negeri-Negeri Melayu
• Francsi Light jadikan Pulau Pinang
sebagai pusat menempatkan banduan.
SHTI jadikan banduan sebagai bekalan
tenaga buruh untuk bina pelabuhan,
bangunan, jalan raya, jalan kereta api dan
penjara
• Tahun 1970 banduan ditempatkan di Fort
of Cornwallis Pulau Pinang dan Penjara
Taiping dijadikan pusat penahanan
banduan hukuman lama bagi NNMB

• Sarawak
• Dinasti Brooke, Penjara Sibu dikenali
Rumah Pasong dibina 1890 dan ditadbir
Pegawai Daerah

22
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

BAB 7 : PENENTANGAN MASYARAKAT

TEMPATAN

MATLAMAT DAN BENTUK PENENTANG PENENTANGAN YAMTUAN ANTAH DI NEGERI

MASYARAKAT TEMPATAN SEMBILAN
• Tunku Antah anak Raja Radin Yamtuan
• Penentangan masyarakat tempatan Besar Negeri Sembilan 1833-1861
dibahagikan kepada dua iaitu • Dilantik sebagai Yamtuan Seri Menanti
§ Matlamat perjuangan • Sebab penentangan menentang campur
o Pertahan hak dan tangan British di Sungai Ujong yang gugat
kedudukan kedaulatan bangsa
pemerintah daripada • Bimbing British luaskan pengaruhnya
pemerintah barat • Peristiwa penentangan pimpin 4000 orang
o Kembali dan kekalkan menantang Dato Kelana yang disokong
sistme pentadbiran oleh British
tradisional • British tewaskan Yamtuan Antah di Paroi
o Tentang pentadbiran dan Bukit Putus
dan peraturan baharu • Tahun 1876 baginda berunding dengan
yang susahkan rakyat Gabenor NNS William Jervoius dan British
§ Bentuk perjuangan setuju lantik Yamtuan Antah sebagai
o Penentangan Yamtuan Besar Negeri Sembilan
bersenjata
o Mencabar perjanjian PENENTANGAN DATO’ BAHAMAN DI PAHANG
o Menggunakan sistem • Namanya Abdul Rahman bin Imam Noh.
perundangan Dilantik sebagai pembesar Temerloh
setelah kematian Orang Kaya Indera
PENENTANGAN BERSENJATA Segera
• Sebab penentangan hilang hak kutip cukai
ABAD KE 19
dan pembinaan balai polis tanpa
pengetahuannya
PENENTANGAN DOL SAID DI NANING
• Peristiwa penentangan pada 1891 dengan
• Namanya Abdul Said bin Omar.
bantuan Tok Gajah (Imam Perang Rasul)
Penghulu Naning Seri Merah Raja Dol
dan Mat Kilau
Said. Dilahirkan 1773 berasal dari
• Pada 1894 berjaya tawan Kuala
suku Semelenggang
Tembeling dan Jeram Ampai
• Sebab penentangan tentang bayaran
• Kolonel Walker berjaya tawan semula
cukai tanaman sebanyak 1/10 dan
Jeram Ampai
mendakwa Naning negeri yang
merdeka • Dato Bahaman, Tok Gajah dan Mat Kilau
berundur ke Kelantan dan Terengganu.
• Peristiwa penentangan berpakat
Tamatlah penentangan di Pahang
dengan pemimpin Rembau dan orang
Melayu menentang British.
PENENTANGAN RENTAP DI SARAWAK
• Contohnya Yamtuan Muda Raja Ali
• Namanya Libau bermaksud penggoncang
dari Rembau, Pembesar Seri Menanti,
dunia. Lahir 1800. Digelar Raja Ulu dan
Penghulu Gemenceh, Dato Kelana
Raja Darat
Sungai Ujong, Penghulu Remai dan
Rechat, Penghulu Linggi, Jojol dan • Pemimpin orang Iban di Sungai Skrang
Ulu Muar dan Sungai Saribas
• Berjaya kumpul 4000 hulubalang • Sebab penentang dituduh sebagai lanun
melayu menentang British dan Brooke hapuskan penempatan orang
Iban
• Pada 1831 Dol Said tewaskan British
• Peristiwa penentangan pada1853 Rentap
• Permuafakatan ini tidak kekal lama.
serang Brooke di Nanga Skrang. Ini
British berjaya pecahbelahkan
menyebabkan Alan Lee terkorban
pakatan tersebut
• Pada 1854 Brooke serang Rentap di
• Pada 1832 Yamtuan Rembau dan
Sungai Lang. Rentap undur ke Bukit
pembesar lain enggan memberi
Sadok
bantuan kepada Dol Said
• Pada 1857 Charles Brooke serang Rentap
• British berjaya takluki Taboh dan
di Bukit Sadok tapi gagal
satukan Naning dengan Melaka
• Pada 1858 Charles Brooke serang Rentap
kali kedua dan ketiga pada 1861
• Rentap undur ke Entabai dan meninggal di
sana

23

PENENTANGAN SHARIF MASAHOR DI
SARAWAK
• Merupakan pembesar Sarikei di kawasan
Sungai Rajang
• Dilantik oleh Sultan Abdul mumin Brunei
1849
• Berasal dari Kampung Igan
• Sebab penentangan tercabar bila
kawasan Sarikei diletak bawah pengaruh
Brooke
• Beliau mahu usir James Brooke dan
kembalikan kuasa pembesar
• Peristiwa penentangan pada 1860 Sharif
Masahor adakan pakatan sulit dengan
Dato Patinggi Abdul Gapur dan Pengiran
Temenggung Hashim Jalil dari Sadong
untuk gulingkan Dinasti Brooke
• Beliau ajak orang Melayu dan Dayak sertai
pakatan
• Sharif Masahor gunakan jalan laut untuk
serang Kuching dari arah barat
• Datu Patinggi Abdul Gapur serang dari
arah timur
• Brooke berjaya mematahkan serangan
kapal dan senjata moden
• Mereka dibuang negeri oleh Brooke
ABAD KE 20
PENENTANGAN TOK JANGGUT DI KELANTAN
• Namanya Haji Hassan bin Munas
• Dilahirkan 1853 di Kampung Jeram Pasir
Puteh Kelantan
• Mendapat pendidikan di Kelantan dan
Makkah
• Sebab penentangan kerana kekerasan
pentadbiran encik Abdul Latiff ketua
Jajahan Pasir Puteh
• Menentang peraturan cukai yang
mewajibkan petani bayar cukai tanah
• Bersemangat jihad menentang British
• Peristiwa penentangan pada 29 April 1915
Tok Janggut adakan mesyuarat di
Kampung Akib bagi memboikot
pengenalan cukai oleh British
• Merancang serang Pasir Puteh dan
disokong oleh Haji Said, Penghulu Adam
dan Che Ishak Merbol
• Britsih serang Tok Janggut di Kampung
Dalam Pupuh Saring
• Tok Janggut terkorban
PENENTANGAN MAT SALLEH DI SABAH
• Namanya Mohammad Salleh dilahirkan di
Inanam Sabah. Berketurunan Bajau dan
Suluk
• Sebab penentangan SBUB ambik alih hak
memungut cukai sehingga pembesar
kehilangan kuasa
• Mat Salleh cuba berunding dengan SBUB
tapi gagal
24
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Gabenor Beaufort (SBUB) anggap Mat
Salleh mengancam kepentingan
• Peristiwa penentangan
• Julai 1897 Mat Salleh serang pusat
pentadbiran di Pulau gaya. Bina kubu di
Ranau
• November 1897 Mat Salleh serang
Ambong
• Tahun1898 Cowie adakan rundingan
dengan Mat Salleh dan membenarkan
Mat Salleh tadbir daerah Tambunan
• SBUB mungkir janji dan ambil alih
pentadbiran Tambunan pada 1899
• SBUB serang kubu Mat Salleh di Teboh,
Tambunan secara besar-besaran
• Pada 1900 Mat Salleh terbunuh di
Tambunan
PENENTANGAN MAT SATOR DI SABAH
• Orang kanan dan Ketua Leftenan Mat
Salleh. Bertanggungjawab lindungi kubu
Mat Salleh di Tibabar
• Pemimpin Kadazandusun di Tambunan
• Sebab penentangan perjuangkan
kedaulatan tanah air
• Meneruskan perjuangan Mat Salleh
• Peristiwa penentangan bina kubu di
Kampung Kapayan Lama Tambunan
berhampiran kubu Mat Salleh di Tibabar
• Bertujuan melambatkan serangan British
• Tahun 1900 British berusaha tamatkan
kebangkitan Mat Salleh dan Mat Sator
• Mat Sator undur ke Sungai Susnsuron
• April 1900 Mat Sator tawan Kudat dan
British serang balas menyebabkan bilau
terbunuh
MENCABAR PERJANJIAN
PENENTANGAN DATO’ MAHARAJA LELA
PANDAK LAM DI PERAK
• Berketurunan Daeng Salili anak Raja
Bugis berasal dari daerah Luwuk Sulawesi
• Merupakan Orang Besar Berlapan Perak
yang mentadbir Pasir Balak
• Sebab penentangan Residen ambil alih
kuasa sultan, hak kutip cukai dan
mencabuli adat resam orang Melayu
• Peristiwa penentangan pada 16 Oktober
1874 Sultan Abdullah dan pembesar
Perak upah R.C. Woods peguam dari
Pulau Pinang untuk mansuhkan Perjanjian
Pangkor tapi gagal
• Mesyuarat sulit diadakan antara Sultan
Abdullah dengan pembesar Melayu bagi
menghapuskan J.W.W Birch
• Pada 2 November 1875 J.W.W Birch
diiringi Leftenan Abbott, Mat Arshad
jurubahasanya dan pasukan tentera tiba di
Pasir Salak untuk tampal poster hak
memungut cukai oleh British
 KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020

• Kesempatan ini digunakan untuk bunuh • Sarawak

J.W.W Birch dan dibunuh pada 2 • Brooke libat penduduk tempatan dalam
November 1875 pentadbiran
• Pada 1877 Dato’ Maharaja Lela, Dato’ • Contoh Datu Patinggi, Datu Bandar dan
Sagor, Pandak Indut dan Siputum dijatuhi Datu Temenggung dilantik mentadbir
hukuman mati Sarawak
• Sultan Abdullah, Raja Ismail dan Ngah
Ibrahim dibuang negeri • Pahang
• Pemungut cukai dan Majistret
MENGGUNAKAN SISTEM PERUNDANGAN menyebabkan pembesar hilang kuasa
• Sultan Ahmad dipaksa lucutkan gelaran
PENENTANGAN HAJI ABDUL RAHMAN Dato’ Setia Perkasa Pahlawan Semantan
LIMBONG DI TERENGGANU dari Dato’ Bahaman
• Ini memalukan beliau dan menyebabkan
• Dinamakan kebangkitan tani. Dipimpin beliau menentang British
oleh Haji Abdul Rahman bin Abdul Hamid
bin Haji Abdul Qadir • Perak
• Berasal dari Patani dilahirkan pada 1868 • J.W.W Birch gunakan tekanan supaya
dan meninggal dunia di Makkah 1929 Sultan Abdullah tandatangani surat
• Sebab penentangan pengenalan pengisytiharan yang membolehkan
pentadbiran barat dan menolak undang- Residen mentadbir hasil negeri
undang tanah yang bertentangan hukum • Ini menyebabkan Sultan dan pembesar
syarak hilang kuasa
• Peristiwa penentangan Haji Abdul • Sabah
Rahman Limbong memohon lesen wakil • SBUB gugat kedudukan Mat Salleh
(pleader) untuk menjadi wakil kepada sebagai pembesar di hulu Sungai Sugut
tertuduh • Perjanjian Mat Salleh dengan Willima
• Bertindak sebagai peguam mewakili Cowie membolehkan Mat Salleh tadbir
penduduk Ulu Telemong menentang tambunan
kerajaan diwakili renjer hutan • Tetapi SBUB mungkir janji dan ambil alih
• Pendakwa (peguam cara) dan hakim semula tambunan
menjelaskan pertanyaan Haji Abdul • Ini mencabar kuasa dan kewibawaan Mat
Rahman Limbong menyebabkan Salleh
perbicaraan ditangguhkan dan berakhir
tanpa keputusan • Kelantan
• Akhirnya perbicaraan tamat dan • Pembentukan jajahan. Dan pelantikan
keputusan berpihak kepada Haji Abdul ketua jajahan sebagai pentadbir gugat
Rahman Limbong kuasa pembesar
• Kebangkitan Tani 1928 menyebabkan • Pusat pentadbiran dipindahkan dari
British menangkap beliau atau tuduhan Jeram Ampai ke Pasir Puteh
menghasut
• Engku Jeram diberi jawatan yang rendah
• Beliau dibicarakan dan dibuang negeri ke iaitu Tok Kweng Muda
Makkah
• Ini menghilangkan kuasa, kewibawaan
dan keistimewaan
SISTEM PENTADBIRAN BARAT MEMBERIKAN
• Maka Tol Janggut dan Engku Jeram
KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN
menentang Britisih
DAN KEHIDUPAN MASYARAKAT TEMPATAN

KESAN TERHADAP KUASA PEMERINTAHAN • Terengganu

• Pelantikan Penasihat di Kuala
PENTADBIRAN TEMPATAN Terengganu dan Penolong Penasihat di
• Negeri Sembilan Besut dan Kemaman gugat kuasa sultan
dan pembesar
• British luaskan di Sungai Ujong pada
1874 dengan menyebelahi Dato Kelana • Hubungan luar negeri ditetapkan oleh
British
• Ini gugat kewibawaan dan mencabar
kedudukan Yamtuan Antah
PERUNDANGAN TEMPATAN
• British kuasai Rembau, Jelebu dan Seri
• Naning
Menanti dengan cara tempatkan Pegawai
Majistret dan Pemungut Hasil • Undang-undang barat dilaksanakan di
Naning. Ini mencabar kuasa
• Pada 1895 British satu semua daerah dan
penghakiman yang dimiliki Dol Said dan
membentuk Persekutuan Negeri
Sembilan

25

ganggu undang-undang berdasarkan
adat perpatih
• Perak
• Pembinaan balai polis dan pelantikan
Kapten Speedy sebagai penolong
Residen di Larut mengurangkan kuasa
Ngah Ibrahim kerana diminta menerima
nasihat daripada Kapten Speedy
• Pahang
• Konflik antara Dato’ Bahaman menjadi
serius apabila British mendirikan balai
polis di Lebuk Terua. Ini menyebabkan
kedudukannya sebagai penguasa
undang-undang tergugat
KEWANGAN TEMPATAN
• Perak
• Pembatalan pungutan cukai dan larangan
kutip cukai di Kuala Sungai Perak
menyebabkan Sultan Abdullah, Menteri
Ngah Ibrahim dan pembesar perak terjejas
• Pahang
• Pegawai Majistret dan pemungut Hasil
menyebabkan Dato Bahaman dan
pembesar tidak berkuasa mengutip cukai
• Mereka diberikan elaun. Contoh Dato
Bahaman $70.00 sebulan
• Mereka membantah dan tidak mematuhi
keputusan Majlis Mesyuarat Negeri
KESAN TERHADAP KEHIDUPAN MASYARAKAT
KESENGSARAAN KEPADA RAKYAT
• Cukai terhadap petani di Pasir Puteh
• Sebelum kedatangan British
• Berdasarkan jumlah keluaran. Jika hasil
sedikit cukai rendah
• Tanah yang tidak diusahakan
dikecualikan cukai
• Contoh tanah pertanian 40 sen seekar
hingga $1.20 seekar
• Selepas kedatangan British
• Penduduk melaporkan jumlah keluasan
sawah padi
• Tanah berkeluasan 400 depa dikenakan
30 sen setahun
• Semua pemilik tanah kena bayar cukai
• Contoh pokok durian 12.5 sen sepokok,
pokok kelapa berbuah 3 sen sepokok,
pokok pinang 1 sen sepokok, sirih 5 sen
sejunjung, lembu dan kerbau 20 sen
seekor setahun
• Masalah membayar cukai
• Di Pasir Puteh Kelantan pejabat bayaran
terletak jauh dari tempat tinggal
• Hanya boleh bayar waktu pejabat sahaja.
Penduduk enggan bayar cukai ditangkap
dan didenda
26
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Menyebabkan penduduk benci kepada
British
• Bercanggah dengan nilai tempatan
• Penduduk Terengganu perlu surat
kebenaran untuk kutip hasil hutan,
membuka tanah petempatan atau
berhuma
• Cukai dibayar di Pejabat Tanah dan
sesiapa yang gagal akan didenda dan jika
gagal bayar akan didenda di penjarakan
• Sarawak
• Tahun 1894 D. J. S. Pegawai Brooke
bertugas di Simanggang kenakan cukai
terhadap orang Iban di Ulu Batang Lupar
• Memusnahkan rumah panjang
disempadan Sarawak dengan sempadan
kawasan Belanda di Kalimantan
• Paksa orang Iban pindah ke petempatan
di sepanjang sungai utama. Ini jejaskan
kegiatan utama mereka
• Semasa memasuki sempadan dari
kawasan Belanda barang barang seperti
tempayan dan tembaga di rampas kerana
gagal bayar cukai sebanyak 10 kati
($7.20)
• Sepatutnya barang mewah tidak
dikenakan cukai. Cukai biasanya
dipungut di pusat pungutan di hilir sungai
• Sabah
• Perkenalkan banyak cukai seperti 1 ekar
tanah $1.00 dolar, kawasan tanah
melebihi 1 ekar $ 2.00 dolar, 0.4 hektar
sebanyak 50 sen setahun, pokok kelapa
menghasilkan nira 25 sen setahun,
segantang beras 2 sen, tangkapan ikan
besar $ 1.00 dolar dan memelihara anjing
$ 1.00 dolar
• Layanan tidak adil
• SBUB tindak orang Murut. Dilarang buka
tanah baru untuk pertanian pindah dan
petempatan. Menyebabkan kekurangan
beras dan makanan harian
• Dikenakan bayaran sukat tanah bagi
menentukan sempadan. Suami isteri
dipaksa tinggal berasingan dan
dipisahkan sungai. Setiap kali berjumpa
dikenakan denda $ 1.00 dolar
• Ini menyulitkan kehidupan orang Murut
PENENTANGAN MASYARAKAT TEMPATAN
TERHADAP KUASA BARAT
KEKUATAN
• Muafakat
• Dato Maharaja Lela
• 16 Oktober 1874 Sultan Abdullah, Ngah
Ibrahim, Dato Maharaja Lela, Dato Sagor
dan pembesar Melayu adakan pakatan
untuk hapuskan J.W.W Birch

• Diadakan mesyuarat di Durian Sebatang.
Mereka yang hadir berjabat tangan dan
mengangkat sumpah tidak akan
memungkiri perjanjian tersebut
• Pada 5 September 1875 adakan
mesyuarat di rumah Dato’ Sagor. Mereka
bersumpah meminum air keris
merahsiakan pakatan ini
• Pada 12 September 1975 adakan
mesyuarat khas di Istana Sultan Ismail di
Belanja
• Setelah 7 kali mesyuarat akhirnya berjaya
bunuh J.W.W. Birch
• Sharif Masahor
• Serang Kanowit dengan bantuan Dato
Patinggi Abdul Gapur
• Berjaya bunuh 2 pegawai British
• Brooke tidak berjaya buktikan beliau
terlibat dalam pakatan tersebut
• Kubu Pertahanan
• Yamtuan Antah
• Berjaya mematahkan serangan British
pada peringkat awal kerana kekuatan
kubu di Paroi dan kubu Bukit Putus
• Ini kerana kubu berada di atas bukit yang
tinggi
• Adanya halangan ranjau dan pokok
tumbang di bahagian depan
• Kawasan berbukit bukau dan dikelilingi
hutan tebal
• Rentap
• Berjaya patagkan serangan Brooke
sebanyak 2 kali kerana keutuhan kubu di
Bukit Sadok pada 1857 dan 1858
• Terletak di kawasan curam, berbukit,
hutan rimba dan bukit batu kapur
• Kayu belian setebal dua kaki yang tidak
boleh ditembusi peluru
• Menggunakan meriam Bujang Timpang
Berang yang diperbuat dari besi
• Mat Sator
• Kubunya dikenali Kota Mat sator di
kampung Kapayan Lama Tambunan dekat
dengan Kota Mat Salleh di Tibabar
• Terletak di tebing Sungai Sunsuran yang
bekalkan sumber air
• Menjadi pusat tinjauan kegiatan British
• Persenjataan
• Dol Said memperolehi bantuan tentera
dari Rembau dan wilayah jiran Naning
• Gunakan senapang jenis flintlock dan
snider riff ketika membuat serangan
hendap
• Menggunakan meriam kecik (lela rentaka)
yang mudah dibawa ke medan
pentempuran
27
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Perundangan
• Haji Abdul Rahman Limbong
• Memohon lesen pleader membela para
petani di mahkamah dan gunakan hujah
agama
• Menyatakan tanah Hak Milik Allah dan
rakyat bebas mengerjakan tanpa perlu
bayar cukai
• Percukaian ini bertentangan dengan
hukum syarak
• Beliau menuntut hak mengerjakan tanah
harus mengikut hukum agama Islam
KELEMAHAN
• Penentangan bersenjata
• Yamtuan Antah Pejuang terbilang
• British gunakan meriam besar untuk
hancurkan kubu pertahanan
• Yamtuan Antah kekurangan peluru
dan kekurangan ubat bedil
• British berjaya tawan Paroi dan Bukit
Putus
• Yamtuan Antah undur ke Johor
• Rentap Wira Bukit Sadok
• Brooke berjaya tewaskan Rentap
dalam serangan kali ketiga
• Brooke gunakan meriam tembaga
“Bukit Sadok” dan angkatan tentera
lebih ramai
• Brooke berjaya tawan Bukit Sadok
• Rentap undur ke Entabai
• Ancaman Perundangan Barat
• Haji Abdul Rahman Limbong Pejuang
Masyarakat Tani Terengganu
• Kebangkitan 1922 petani di kuala
Telemong tentang peraturan tanah
baharu dengan membersihkan tanah
tanpa pas kebenaran
• Kebangkitan tahun 1925 seramai 300-
500 petani berkumpul di Kuala
Telemong membersihkan 200 ekar
tanah milik Tengku Nik Maimunah dan
400 ekar tanah kerajaan tanpa pas
kebenaran
• Kebangkitan 1928 berlaku di Marang,
Kuala Telemong dan Kuala Berang
• Isytiharkan perang terhadap British
dan duduki balai polis, bangunan
kerajaan dan kibarkan bendera merah
di Kuala Berang
• Haji Abdul Rahman Limbong di
tangkap dan dibicarakan di Kuala
Terengganu
• Beliau dijatuhi hukuman buang negeri
ke Makkah atas kesalahan menghasut
• Gagal Mentafsir Perjanjian
• Dato Maharaja Lela Pahlawan Melayu

• Tindakan Sultan dan Pembesar Perak
mencabar Perjanjian Pangkor gagal
• Ia tidak mendapat sokongan British
• Pembesar Melayu tidak diberikan
masa yang cukup meneliti Perjanjian
Pangkor
• Tipu Muslihat
• Tok Janggut Pejuang Jihad
• British desak Sultan Muhammad IV
isytiharkan Tok Janggut sebagai
penderhaka kepada sultan
• Ia berjaya menakutkan rakyat supaya
tidak menyokong atau menyertai
perjuangan Tok Janggut
• Mat Salleh Pahlawan Sabah
• SBUB gunakan tipu muslihat untuk
melemahkan perjuangan beliau.
• SBUB benarkan beliau mentadbir
Tambunan dalam Rundingan
Perdamaian Menggatal
• Pada 1899 SBUB ambil alih
pentadbiran Tambunan
KEGAGALAN PENENTANGAN MASYARAKAT
SETEMPAT
• Penentangan bersifat setempat dan tidak
menyeluruh ke seluruh negeri
• Sokongan tidak menyeluruh hanya
daripada pihak istana
• Kelemahan teknologi yang mana senjata
barat lebih canggih
• Kelemahan strategi British gunakan
kekuatan tentera, senjata moden,
memecahbelahkan pakatan,
menggunakan istana dan tipu daya
• British berpakat dengan Belanda
kerjasama ini memadamkan kebangkitan
masyarakat setempat
• Faktor istana British menggunakan istana
untuk memadamkan kebangkitan
masyarakat
KESAN PENENTANGAN MASYARAKAT
SETEMPAT
KESAN TERHADAP PENTADBIRAN BRITISH
• Kerugian akibat peperangan sebanyak
100 000 pound sterling dalam perang
Naning dan 400 000 pound sterling dalam
perang di Perak serta 700 000 pound
sterling dalam perang di Pahang
• British lebih berhati-hati dalam sistem
pentadbiran dengan melantik Residen
yang berpengalaman, bijaksana,
berbahasa Melayu, pandai ambil hati dan
kuasai adat resam tempatan
• Tubuhkan Majlis Mesyuarat Negeri (MMN)
yang ahlinya dilantik oleh sultan setelah
dicadangkan oleh Residen
28
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• MMN menjadi penasihat sultan dan
luluskan Perintah atau Peraturan Sultan
dalam Majlis Mesyuarat
• British merombak semula skim
penempatan pegawai dengan
menempatkan pegawai British mestilah
mengetahui adat istiadat Melayu.
Menubuhkan Kolej Melayu Kuala Kangsar
(MCKK) di Perak
• Peluang kepada orang Melayu sertai
Perkhidmatan Awam Tanah Melayu
(Malayan Civil Service – MCS)
• Menubuhkan Perkhidmatan Tadbir Melayu
(Malay Administrative Service – MAS) bagi
melibatkan orang Melayu dalam
pentadbiran kerajaan
• Pemantapan kuasa barat dengan kuasai
seluruh negeri Melayu. Dinasti Brooke
kuasai Sarawak dan SBUB kuasai Sabah
(Borneo Utara)
KESAN TERHADAP MASYARAKAT TEMPATAN
• Kesan terhadap pemeritah dan pembesar
tempatan
• Kehilangan jawatan dan kedudukan.
Contoh Dol Said, Dato Bahaman dan
Sharif Masahor
• Kehilangan nyawa contoh Dato Maharaja
Lela, Rentap, Mat Salleh dan Tok Janggut
• Dibuang negeri contoh Sultan Abdullah,
Raja Ismail, Ngah Ibrahim dan Haji Abdul
Rahman Limbong
• Kedudukan Raja dan pembesar Melayu
diberi perhatian dengan diperkenalkan
DURBAR dengan memberi peluang
kepada Sultan, Ahli Mesyuarat Negeri dan
pembesar Melayu menyuarakan
pandangan dengan bebas berkaitan
perkara yang melibatkan kepentingan
bersama
• Majlis Mesyuarat Negeri menjadikan
bahasa Melayu menjadi bahasa rasmi dan
persidangan dan surat menyurat dan
menggunakan tulisan jawi dalam urusan
surat menyurat
• Menjadi inspirasi kepada pejuang
kemerdekaan tanah air kerana keberanian
mereka dan memberikan semangat
kepada pejuang kemerdekaan

BAB 8 : KEBIJAKSANAAN RAJA DAN
PEMBESAR MELAYU MENANGANI CABARAN
BARAT
REAKSI PEMERINTAH NEGERI-NEGERI
MELAYU UTARA (NNMU) DAN JOHOR
TERHADAP TINDAKAN BARAT
PROTOKOL SEMPANAN PERJANJIAN
BANGKOK MEMECAHBELAHKAN WILAYA
NEGERI-NEGERI MELAYU UTARA
• Perjanjian Bangkok 1909
memecahbelahkan wilayah NNMU
• British dan Siam bersetuju
menjadikan wilayah legeh (kawasan
tanah tinggi) dan lembah sungai
sebagai sempadan berdasarkan
Protokol Sempadan Perjanjian
Bangkok
REAKSI PEMERINTAH NNMU TERHADAP
PERJANJIAN BANGKOK
• Reaksi pemerintah Perlis
• Perlis kehilangan wilayah Pujoh. Raja
Syed Alwi Jamalullail membantah tindakan
Siam mengambil wilayah Pujoh dan
dimasukan ke dalam wilayah Setul
• Ini kerana wilayah Pujoh di tadbir oleh
Penghulu Kuala Perlis
• Reaksi pemerintah Kedah
• Sultan Abdul Hamid Halim Shah
tersinggung kerana tidak dibawa
berunding. Kedah kehilangan Sadao,
Setul, Pulau Terutua, Butang dan pulau-
pulau sekitarnya
• Sultan Abdul Hamid Halim Shah tegaskan
sempadan ditentukan mengikut kriteria
sempadan sedia ada
• Baginda amat murka dan tidak akan
memaafkan pihak yang menjual negeri
Kedah seperti menjual seekor lembu
• Reaksi pemerintah Terengganu
• Tidak diterima oleh Sultan, ulama dan
pembesar
• Sultan Zainal Abidin III kecam tindakan
Siam serahkan Terengganu kepada British
tanpa pengetahuan baginda
• Baginda nyatakan Siam tiada hak ke atas
Terengganu
• Penghantaran bunga emas hanya sebagai
tanda persahabatan
• Baginda kemukakan bantahan kepada
Gabenor NNS pada 24 Mei 1909
• Reaksi pemerintah Kelantan
• J.S. Mason dan wakil Siam datang ke Kota
Baharu menghadap Sultan Muhammad IV
memaklumkan persetujuan Siam dan
British melalui Perjanjian Bangkok 1909.
Sultan Muhammad IV tolak perjanjian
berkenaan
29
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• British serahkan wilayah Tabal kepada
Siam yang mana kira-kira 15000 Melayu
duduki wilayah Tabal
KEBIJAKSANAAN PEMERINTAHAN JOHOR
MENYEKAT KEMARAAN BRITISH
• Kewibawaan Temenggung Daeng Ibrahim
1825-1862 yang peka terhadap rancangan
penguasaan British ingin kuasai Johor dan
Selat Melaka
• Beliau berusaha membina jati diri sebagai
pemerintah yang berdaulat
• Beliau memperkenalkan sistem Kangcu
yang menggalakkan kemasukan orang
Cina dan mengusahakan tanaman gambir
dan lada hitam
• Johor pengeluar utama gambir dan lada
hitam
• Menjamin keselamatan perairan antara
Singapura dan Johor. Ratu Victoria
hadiahkan pedang keemasan kepada
beliau dalam wujudkan keamanan
perairan
• Mengasaskan bandar Iskandar Puteri
yang mana beliau memindahkan pusat
pentadbiran dari Teluk Belangga
Singapura ke Tanjung Puteri untuk
elakkan tekanan British di NNS yang
berpusat di Singapura dan isytiharkan
Tanjung Puteri sebagai ibu negeri
• Memodenkan pentadbiran negeri dengan
melaksanakan birokrasi barat dengan
memperkukuhkan sistem tradisional
seperti pendidikan moden
• Mengeksploitasi hasil hutan terutamanya
getah perca yang menguntungkan
Temenggung dan isytiharkan sebagai
monopoli Johor
TINDAKAN RAJA MELAYU DALAM MENANGANI
CABARAN BARAT
TUNTUTAN RAJA MELAYU MELALUI DURBAR
• Membolehkan raja menzahirkan suara
membela nasib dan melindungi
kepentingan bangsa
• Durbar di Kuala Lumpur 1903 Sultan
Perak Sultan Idris Murshidul Adzam Shah
kritik pemusatan kuasa di tangan Residen
Jeneral dan mendesak kuasa sultan di
kembalikan
• Baginda desak bilangan pegawai Melayu
dalam perkhidmatan ditambah dan
dilantik ke jawatan yang tinggi
• Yang Di Pertuan Besar Negeri Sembilan
Tuanku ibni Yamtuan Antah tuntut bahasa

Melayu sebagai bahasa rasmi
Persekutuan
• Durbar di Pekan Pahang 1932 Sultan
Iskandar Shah bertitah agar kuasa
pemerintah dikembalikan Sultan dan
Majlis Negeri
• Durbar di Klang Selangor 1937 Yang Di
Pertuan Besar Negeri Sembilan Tuanku
Abdul Rahman gesa di beri peluang
perkhidmatan kepada buruh dari rumpun
Alam Melayu khususnya orang Jawa
menggantikan orang Cina dan India di
negeri-negeri Melayu
• Sultan Pahang Sultan Abu Bakar
Riayutuddin Al-Muazzam Shah desak
British beri perhatian kepada orang
Melayu yang tidak mempunyai pekerjaan
atau tanah
• Durbar di Seri Menanti Negeri Sembilan
1939 Sultan Selangor Sultan Hisamuddin
Alam Shah cadangkan penubuhan Malay
Girls College yang sama tarafnya dengan
MCKK untuk meningkatkan pendidikan
kaum wanita
DIPLOMASI MENANGANI TEKANAN BRITISH
DIPLOMASI SULTAN ABU BAKAR JOHOR
• Mengadakan hubungan baik dengan
kerajaan NNS. British kekalkan kawasan
Teluk Belanga di Singapura sebagai milik
Kesultanan Johor
• Baginda dan kerabatnya menetap di
Singapura sehingga tahun 1889 sebelum
berpindah ke Johor
• Kunjungan ke England bertemu dengan
Ratu Victoria. Diberi gelaran Maharaja
Johor 1868. Ini meredakan tekanan
Gabenor NNS dan diberikan kepercayaan
selesaikan pertikaian negeri-negeri
Melayu
• Menubuhkan Lembaga Penasihat Johor
di London. Ahlinya daripada pegawai
British yang berpengaruh dan membantu
baginda dalam hal pentadbiran
DIPLOMASI SULTAN ZAINAL ABIDIN III
TERENGGANU
• Kebijaksanaan dalam rundingan. Berani
mempertahankan kedaulatan negeri dan
berangkat ke Singapura berunding dengan
Gabenor NNS selepas Perjanjian Bangkok
1909
• Menandatangani Perjanjian British-
Terengganu 1910. Telah meminda
Perjanjian Bangkok 1909 dengan
bersetuju apabila British mengakui
Terengganu negeri yang merdeka
• Terengganu hanya menerima wakil British
yang tidak mempunyai kuasa dalam
pentadbiran negeri
30
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
KEENGGANAN PEMERINTAH NNMU
MENERIMA PENASIHAT BRITISH
• Penasihat British di Perlis
• Pada 15 Julai 1909 Meadow Frost dilantik
sebagai penasihat
• British dan Perlis tidak terikat dengan
sebarang perjanjian rasmi pada 1909
• Pada 28 April 1930 Perjanjian British-
Perlis ditandatangani menjadikan Perlis
secara rasmi menerima naungan British
• Ini meningkatkan kawalan Penasihat
British terhadap negeri melalui Majlis
Mesyuarat Negeri Perlis
• Penasihat British di Kedah
• Pada 15 Julai 1909 W.G Maxwell sebagai
penasihat
• Menimbulkan pergeseran dengan Majlis
Mesyuarat Negeri Kedah yang diterajui
Tunku Mahmud
• Berpunca tindakan W.G. Maxwell
melampaui urusan pentadbiran negeri
• W.G. Maxwell tuntut syarat rasmi mesti
melalui Residen Jeneral dan di tulis dalam
bahasa Inggeris, ketepikan nama Kedah
dalam surat rasmi, kibarkan bendera
Union Jack di kawasan kediamannya
• Maka Perjanjian Kedah-British pada 1
November 1923 ditandatangani dan
secara rasmi Kedah menjadi naungan
British
• Kedah berjaya kekalkan identiti sebagai
negeri Melayu :
§ Penggunaan bahasa Melayu
dalam pentadbiran dan
perundangan
§ Penggunaan kalendar Hijrah
§ Cuti umum pada hari Jumaat
§ Keutamaan melantik pegawai
Melayu dalam pentadbiran
PENASIHAT BRITISH DI KELANTAN
• Sultan Ahmad IV tolak Perjanjian
Bangkok. British berunding dengan
baginda dan perjanjian antara British dan
Kelantan ditandatangani pada 1910.
Syaratnya
• J.S. Mason sebagai penasihat
• Sultan perlu ikut dan melaksanakan
nasihat Penasihat British dalam semua
bidang kecuali adat Melayu dan agama
Islam
• Sultan tidak dibenarkan membuat
hubungan dengan kuasa luar tanpa
melalui Penasihat British
PENASIHAT BRITISH DI TERENGGANU
• Sultan Zainal Abidin III enggan terima
penasihat. Hanya terima wakil British.
Wakil British tiada kuasa dalam
pentadbiran
• Apabila Sultan Muhammad II menaiki
takhta British desak sultan dan

menandatangani Perjanjian Terengganu-
British pada 24 Mei 1919
• Status wakil British di tukar kepada
Penasihat British yang membolehkan
British campur tangan dalam hal
pentadbiran kecuali agama Islam dan adat
Melayu
• J.L Humphreys dilantik sebagai penasihat
• Tindakan Sultan Muhammad I yang
banyak berunding dengan pembesar
negeri menyebabkan baginda diturunkan
takhta pada 1920 dan digantikan Sultan
Sulaiman Badrul Alam Shah
MENGGUBAL UNDANG-UNDANG TUBUH
UNDANG-UNDNAG TUBUH KERAJAAN JOHOR
• Pada 14 April 1895 Sultan Abu Bakar
memasyhurkan perlembagaan Undang-
Undang Tubuh Kerajaan Johor
• Merupakan negeri Melayu pertama
amalkan sistem raja Berperlembagaan
dan mempunyai unsur demokratik
• Kandungan Undang-Undang Tubuh
Kerajaan Johor ada 64 fasal antaranya :
§ Sultan tidak boleh serahkan
negeri dan kerajaan Johor kepada
kuasa asing
§ Menteri dan Jemaah pangkuan
Kerajaan tidak boleh serahkan
negeri kepada kuasa asing
§ Jemaah Menteri mesti bangsa
Melayu, rakyat Johor dan
beragama Islam
§ Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan
mestilah rakyat Johor
§ Agama Islam agama negeri
selamanya
§ Raja dan kerajaan mengekalkan
hubungan baik dengan kerajaan
lain terutamanya British
• Kepentingannya
§ Menyediakan asas kukuh bagi
negeri Johor untuk imbangi kuasa
British dan mempertahankan
identiti negeri
§ Digubal bagi membentuk kerajaan
berteraskan demokrasi bagi
menggantikan pemerintahan
berkuasa mutlak
§ Ini memberi kesan kepada
rancangan British untuk kuasai
Johor
UNDANG-UNDANG BAGI DIRI KERAJAAN
TERENGGAUNU
• Pada 2 November 1911 Sultan Zainal
Abidin III gubal Undang-Undang Bagi Diri
Kerajaan Terengganu (Itqan Al-Muluk Bi
Ta ‘Dil Al-Suluk)
31
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Ada 53 fasal. Kandungannya :
§ Merupakan kerajaan Melayu Islam
(Malayuwiyyah Islamiyyah)
§ Islam asas perundangan negeri
§ Sultan tidak boleh serahkan
negeri kepada kuasa asing
§ Sultan yang serahkan negeri
kepada kuasa asing hendaklah
turun dari takhta
§ Menteri Besar beragama Islam
dan rakyat Terengganu
§ Ahli Mesyuarat boleh terdiri bukan
beragama Islam tetapi mesti
rakyat Terengganu
§ Kepentingan
§ Memantapkan pentadbiran dan
pemeliharaan kedaulatan negeri
§ Mengukuhkan perpaduan dalam
kalangan raja, pembesar dan
rakyat jelata
§ Hubungan antara raja dengan
rakyat menjadi bentang atasi
campur tangan British
RAJA MENERAJUI PEMODENNAN NEGERI
• Pemodenan Johor
• Sultan Abu Bakar dengan kerjasama
Jemaah Menteri berjaya memodenkan
negeri dan pentadbiran
• Antara tokohnya Dato’ Jaafar bin
Muhammad, Dato’ Abdul Rahman bin
Andak, Dato Mohammad Salleh bin
Perang dan Dato’ Muhammad Ibrahim bin
Munsyi Abdullah telah menubuhkan
pelbagai jabatan untuk menguruskan
pembangunan rakyat dan negeri. Digelar
bapa pemodenan Johor
• Pemodenan Kedah
• Sultan Abdul Hamid Halim Shah 1882-
1943 dikenali Bapa Kedah Moden.
Baginda dibantu Tunku Aziz, Tunku
Mahmud, Tunku Ibrahim dan Wan
Muhammad Saman
• Kedah wujudkan jabatan
Perbendaharaan, Jabatan Tanah dan
Ukur, Jabatan Audit dan Ukur, Jabatan
Audit, Pejabat Besar Pos dan Telekom,
Mahkamah Keadilan dan Pasukan Polis
Kedah
• Pemodenan Terengganu
• Sultan Zainal Abidin III bersama-sama
Yang Dipertuan Muda Tengku Muhammad
tubuhkan Jemaah Mesyuarat Kerajaan
dan Jemaah Menteri pada 1912
• Contoh jabatan seperti Pejabat
Setiausaha Kerajaan, Pejabat
Perbendaharaan, Pejabat Pesuruhjaya
Keadilan, Pejabat Agama dan Pelajaran,
Pejabat Kerja Raya dan Pejabat
Pesuruhjaya Hutan

• Ini berjaya menutup ruang penglibatan
British dalam pentadbiran
USAHA PEMBESAR MELAYU DALAM
PEMODENAN NEGERI
PEMBANGUNAN SOSIOEKONOMI
• Long Jaafar membawa kemajuan di Larut
dalam pengeluaran bijih timah dan
galakkan pengajian agama dan membina
Sekolah Melayu Matang 1862
• Tengku Menteri Ngah Ibrahim menemui
Sultan Abu Bakar dalam mempelajari
pentadbiran moden bagi memajukan
daerah Larut. Beliau dijatuhi hukuman
buang negeri ke Pulau Seychelles dan
meninggal dunia di Singapura pada 1895
PEMBANGUNAN PERTANIAN
• Wan Muhammad Saman Tokoh
Pembangunan negeri Kedah kerana
membina terusan bermula dari Alor Setar
ke kaki Gunung Jerai Gurun. Di namakan
Terusan Wan Muhammad Saman
PEMBANGUNAN BANDAR
• Dato Muhammad Salleh bin Perang
melukis peta negeri Johor bagi
memudahkan pembangunan pertanian,
perbandaran dan sistem perhubungan.
Petanya disahkan oleh jabatan ukur
London
• Membuka Bandar Maharani (Muar),
Endau dan Bandar Penggaram (Batu
Pahat)
PENTADBIRAN DAN PENDIDIKAN
• Dato Jaafar bin Muhammad arahkan
bendera Union Jack dikibarkan lebih
rendah dari bendera Johor.
• Menjadikan bahasa Melayu sebagai
penulisan rasmi kerajaan dan mewajibkan
pegawai British memakai pakaian rasmi
kerajaan Johor
• Dato Abdul rahman bin Andak kawal
hubungan dengan British , bijak dalam
diplomasi dan berpandangan jauh dalam
kekalkan kedaulatan negeri
• Mematahkan usaha British dalam
menguasai Johor akhirnya dibersarakan
oleh British
• Perintis penubuhan Pakatan Belajar
Mengajar Pengetahuan Bahasa pada
1888 yang merupakan badan persuratan
terulung
• Dato Muhammad Ibrahim Munsyi galakan
pendidikan moden melalui penubuhan
Jabatan pelajaran pada 1883 dan sekolah
di Johor
32
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
• Bentuk jawatankuasa Pelajaran Negeri
terdiri tokoh birokrat, agama dan
masyarakat
• Wajibkan pendidikan kepada kanak-kanak
Johor. Digelar Bapa Bentara Dalam, Ketua
Jabatan Pelajaran Johor dan digelar Bapa
Pendidikan Melayu Johor
• Syeikhul Islam Terengganu (Saiyid Abdur
Rahman bin Sayid Muhammad bin Sayid
Zainal Abidin al-Aidrus) atau dikenali Tok
Ku Paloh
• Dilantik oleh Sultan Zainal Abidin III dalam
pemerintahan
• Memberi nasihat dan semangat
perjuangan kepada sultan dan terlibat
dalam penggubalan Undang-Undang Bagi
Diri Kerajaan Terengganu
AHLI MAJLIS MESYUARAT PERSEKUTUAN
• Golongan bangsawan di lantik sebagai
Ahli Majlis Mesyuarat Persekutuan.
Mereka menuntut Rejimen Askar Melayu
Diraja untuk menjaga keselamatan
bangsa. Desak British beri peluang
pekerjaan kepada anak watan dalam
bidang perkhidmatan awam. Contoh Dato
Abdullah Haji Dahan dan Raja Chulan
KEPIMPIMNAN TEMPATAN DI SARAWAK DAN
SABAH
• Datuk Hakim Imam Abang Haji Murshidi
• Sumbangan dalam Dinasti Brooke
berkaitan pentadbiran dan umat Islam di
Sarawak
• Pengajian formal di Sarawak dengan
penubuhan Madrasah al-Murshidiyyah di
Kuching abad ke 20
• Bersama-sama Datuk Patinggi Abang Haji
Abdillah dan Abang Haji Bolhassan
tubuhkan sekolah khas bagi wanita dalam
mempelajari agama dikenali Sekolah
Kajang
• Beliau dilantik sebagai Datuk Hakim dan
sebagai Ahli Majlis Tertinggi dan Majlis
Negeri Sarawak
• Pada 1932 dilantik Datu Imam
• Beliau mengasaskan Majlis Syuyukh Islam
dan dikenali Majlis Islam Sarawak
• Orang kaya-kaya Haji Mohammad Arshad
• Ketua Anak Negeri yang membantu
Pegawai Daerah dalam menjalankan
pentadbiran peringkat daerah
• Menjaga keamanan, mengutip cukai,
mengurus hal pembahagian tanah dan
memajukan pertanian
• Menjadi hakim di Mahkamah Anak Negeri
yang uruskan kes hukum adat dan syariah

KEBERKESANAN PERANAN PEMERINTAH
TEMPATAN DALAM MENANGANI CABARAN
BRITISH
KEMAKMURAN NEGERI
• Di Johor kecekapan dan
keberkesanan pentadbiran
menyebabkan ramai pelabur asing
melabur terutamanya pertanian
gambir dan lada hitam. Sumbangan ini
dilakukan oleh Sultan Abu Bakar dan
menjadikan motif lada hitam dan
gambir sebagai awan larat (alat
kebesaran diraja)
• Tengku Menteri Ngah Ibrahim di Larut
dan Sultan Ismail di Lembah Kinta
memperkenalkan Perak dan menjadi
pengeluar utama bijih timah
• Sultan Abdul Hamid Halim Shah dan
Perdana Menteri Wan Muhammad
Saman menjadikan Kedah Negeri
Jelapang Padi
• Sabah dan Sarawak sebelum
kedatangan kuasa barat wujudnya
pelabuhan seperti Kota Batu,
Sandakan, Kuching, Banjarmasin,
Kutei dan Sambas. Ia
memperdagangkan bahan mentah,
hasil hutan dan hasil laut
• Abad ke 19 antimoni, emas dan arang
batu menyebabkan kuasa barat
menjajah. Sarawak pengeksport
utama emas, antimoni dan sagu
manakala Sabah pengeluar hasil
hutan seperti kapur barus, sarang
burung dan sirip ikan yu serta mutiara
MELAMBATKAN PELUASAN KUASA BRITISH
• Adanya Undang-Undang Tubuh Kerajaan
Johor dan Undang-Undang Bagi Diri
Terengganu membantutkan perluasan
kuasa oleh British
• Kedaulatan negeri dinyatakan dengan
jelas dalam undang-undang ini.
• Selepas mangkat Sultan Abu Bakar baru
Penasihat Am British ditempatkan di Johor
• Walaupun menerima Penasihat Am di
Johor Sultan Ibrahim tetap berpegang
Johor mesti jadi Johor
• Selepas pengganti Sultan Zainal Abidin III
baru British menempatkan Penasihat
British di Terengganu
KEMAJUAN PENDIDIKAN
• Pendidikan bukan keutamaan British.
British tumpu pada hasil bumi sahaja.
• Akibat desakan Raja-Raja Melayu melalui
DURBAR maka membawa penubuhan
sekolah termasuklah sekolah wanita
33
KROLLFAIZALSMKPTJSEJARAH32020
PENUBUHAN REJIMEN ASKAR MELAYU
DIRAJA
• Di tubuhkan atas inisiatif Yamtuan Besar
Negeri Sembilan Tuanku Muhammad ibni
Yamtuan Antah, Sultan Perak Sultan
Alang Iskandar, Undang Luak Rembau
Dato Abdullah Dahan dan Raja Di Hilir
Perak Raja Chulan
• Ia menjamin kedaulatan dan keselamatan
negara
• Pada 1933 Kompeni Percubaan
diwujudkan di Port Dickson Negeri
Sembilan yang kemudiannya menjadi
Rejimen Askar Melayu (RAMD) pada
1935
PEGAWAI TADBIR MELAYU
• Bermula pada 1910 apabila skim
Perkhidmatan Tadbir Melayu (PTM)
ditubuhkan
• Tujuan melatih orang Melayu dalam
pentadbiran negeri
• Merupakan hak kepada Raja-Raja Melayu
bagi kepentingan anak mereka
• British sedar perlukan kerjasama elit
Melayu dalam kekalkan kedudukan
mereka
• Beri peluang kepada elit Melayu dan
British menyesuaikan diri
• Pada dasarnya pegawai-pegawai Melayu
boleh dinaikkan pangkat dan dipindahkan
ke Perkhidmatan Awam Tanah Melayu
(PATM) dan menduduki jawatan tertinggi
• PTM tetap dianggap eksklusif dengan
prestij tinggi di kalangan orang Melayu
MEMPERTAHANKAN INSTITUSI BERAJA
• Dengan adanya diplomasi institusi raja
dapat dikekalkan dan dipertahankan
• British berjaya kuasai pemerintahan
peringkat negeri dengan peranan
pembesar digantikan pegawai British
• Jabatan bercorak barat menggantikan
peranan pembesar tempatan
• Walaupun undang-undang di buat oleh
British tetapi mesti memperolehi
tandatangan dan cop mohor sultan
sebagai pengesahan kepada undang-
undang yang dilaksanakan di bawah
pentadbiran British