Professional Documents
Culture Documents
Company Act 2053 N
Company Act 2053 N
Company Act 2053 N
np
↔
sDkgL P]g, @)%#
nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
@)%#.!!.@@
@)%# ;fnsf] P]g g+= #%
sDkgLsf ;DaGwdf Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M sDkgLsf] ;+:yfkgf, ;~rfng Pj+ k|zf;gnfO{ ;'ud, ;/n Pj+ kf/bzL{ agfpg
jf~5gLo ePsf] n],
>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jsf] zf;gsfnsf] kRrL;f}+ jif{d f
;+;bn] of] P]g agfPsf]5 .
kl/R5]b–!
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æsDkgL P]g, @)%#Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g t'?Gt k| f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k| ;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æsDkgLÆ eGgfn] o; P]gadf]lhd ;+:yflkt sDkgL ;Demg' k5{ .
-v_ æk|fOe]6 sDkgLÆ eGgfn] o; P]gadf]lhd ;+:yflkt k| fOe]6 sDkgL ;Demg'
k5{ .
-u_ æklAns sDkgLÆ eGgfn] o; P]gadf]lhd ;+:yflkt klAns sDkgL ;Demg'
k5{ .
-3_ æd'Vo sDkgLÆ eGgfn] ;xfos sDkgLnfO{ lgoGq0fdf /fVg] sDkgL ;Demg'
k5{ .
-ª_ æ;xfos sDkgLÆ eGgfn] b˚f !@) df pNn] v ePadf]l hd d'Vo sDkgLsf]
lgoGq0fdf /x]sf] sDkgL ;Demg' k5{ .
↔
sDkgL cWofb]z @)^@ -@)^@.^.@#_ 4f/f vf/]h .
1 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-r_ æ;+:yfksÆ eGgfn] o; P]gadf]lhd sDkgL ;+: yfkgf ug{sf] nflu sfof{no
;dIf bflvn ul/g] k|aGwkq tyf lgodfjnLdf sDtLdf Ps z] o/ lng
dGh'/ u/L ;+:yfkssf] x}l;otn] x:tfIf/ ug]{ JolQm ;Demg' k5{ .
-5_ æk|aGwkqÆ eGgfn] sDkgLsf] k|aGwkq ;Demg' k5{ .
-h_ ælgodfjnLÆ eGgfn] sDkgLsf] lgodfjnL ;Demg' k5{ .
-em_ æljj/0fkqÆeGgfn] sDkgLn] b˚f @) adf]lhd k|sfzg ug'{ kg]{ ljj/0fkq
;Demg' k5{ .
-`_ æz]o/Æ eGgfn] sDkgLsf] z]o/ k"“hLsf] ljeflht c+ z ;Demg' k5{ .
-6_ æcu|flwsf/ z] o/Æ eGgfn] nfef+ z af“ 8\bf / sDkgL vf/]h x'“bf x'g] e'QmfgLdf
;fwf/0f z] o/ eGbf cu| flwsf/ kfpg] z]o/ ;Demg' k5{ .
-7_ æ;fwf/0f z] o/Æ eGgfn] cu| flwsf/ z]o/ afx]ssf] z]o/ ;Demg' k5{ .
-8_ æaf]g; z]o/Æ eGgfn] sDkgLsf] d'gf˚faf6 ePsf] art jf hu] 8f sf]ifnfO{
k"“hLs/0f u/L z] o/jfnfx¿nfO{ cltl/Qm z]o/sf] ¿kdf hf/L ul/Psf] z] o/
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] art jf hu]8f sf]ifnfO{ k"“hLs/0f u/L z] o/sf]
r'Qmf d"No j[l4 ug'{nfO{ ;d]t hgfp“ 5 .
-9_ æz]o/jfnfÆ eGgfn] sDkgLsf] z] o/df :jfldTj ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .
-0f_ æl8a]Gr/Æ eGgfn] sDkgLsf] hfoh]yf lwtf] /fvL jf g/fvL sDkgLn] hf/L
u/]sf] C0fkq ;Demg' k5{ .
-t_ æbtf{ lstfaÆ eGgfn] b˚f #% adf]lhdsf] z] o/jfnf jf l8a]Gr/jfnfsf]
btf{ lstfa ;Demg' k5{ .
-y_ ælwtf]kqÆ eGgfn] sDkgLn] hf/L u/]sf] z]o/, a08, l8a]Gr/, :6s jf
C0fkq ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] lwtf] kqsf] w/f} 6L ;DaGwL e/kfO{ tyf
lwtf]kq ;DaGwL xs / clwsf/kq ;d]t nfO{ hgfp“ 5 .
-b_ ælwtf]kq k|Tofe"lt -c08//fO6_ ug]{Æ eGgfn] lwtf] kq laqmL ug{ lhDdf
lnPsf] ;+: yfn] cf˚" n] u/]sf] sa'lnotadf]lhd lwtf]kq laqmL ug{ g;s]df
To:tf] lwtf]kq cf˚}n] vl/b ug{ u/]sf] sa'lnot ;Demg' k5{ .
-w_ æ;+rfnsÆ eGgfn] b˚f &! adf]lhd lgo'Qm sDkgLsf] ;+rfns ;Demg'
2 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
k5{ .
-g_ æ;+rfns ;ldltÆ eGgfn] b˚f &) adf]lhdsf] sDkgLsf] ;+rfns ;ldlt
;Demg' k5{ .Æ
-k_ æk|aGw ;+rfnsÆ eGgfn] b˚f && adf]lhd lgo'Qm sDkgLsf] k|aGw ;+rfns
;Demg' k5{ .
-˚_ æ;j{;Ddt ;Demf}t fÆ eGgfn] k|fOe]6 sDkgLsf] tTsfn sfod /x]sf] ;Dk"0 f{
z]o/jfnfx¿n] sDkgLsf] ;+rfngsf ;DaGwdf ;j{;Ddltaf6 u/]sf]
;Demf}tf ;Demg' k5{ .
-a_ æsDkgL ;lrjÆ eGgfn] b˚f !$@ adf]lhd lgo'Qm sDkgL ;lrj ;Demg'
k5{ .
-e_ æsfof{ noÆ eGgfn] >L % sf] ;/sf/sf] sDkgL /lhi6«f/sf] sfof{no ;Demg'
k5{ .
-d_ æ/lhi6«f/Æ eGgfn] sfof{nosf] /lhi6« f/ ;Demg' k5{ .
-o_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsPadf]lhdÆ eGgfn] >L % sf] ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L tf]lsPsf] jf tf]lsPadf]lhd ;Demg' k5{ .
kl/R5]b–@
sDkgLsf] ;+:yfkgf
#= sDkgLsf] ;+:yfkgf M -!_ d'gf˚fsf] p2]Zo lnO{ s'g} pBd ug{ rfxg] JolQmn] PSn}
jf c¿;Fu ;d"xa4 eO{ k|aGwkqdf pNn] v ePadf]lhd Ps jf PseGbf a9L p2]Zo
k|flKtsf nflu sDkgL ;+:yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ g]kfn clw/fHoleq nufgL u/L d'gf˚fsf] p2]Zon] s'g} pBd ug{
k|rlnt sfg'gadf]lhd :jLs[lt k|fKt ljb]zL JolQmn] klg pkb˚f -!_ adf]lhd
sDkgL ;+:yfkgf ug{ ;Sg] 5 .
-#_ klAns sDkgLsf] ;+:yfkgfsf] nflu sDtLdf ;ft hgf ;+ :yfks x'g '
kg]{5 .
t/ s'g} klAns sDkgLn] csf]{ klAns sDkgL ;+:yfkgf ug{ ;ft hgf
3 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%= sDkgL btf{ ug'{ kg]{ M -!_ b˚f $ adf]lhd sDkgL ;+:yfkgf ug{ lgj]bg k/]df
/lhi6«f/n] cfjZos hf“ra'em u/L lgj]bg k/]sf] ldltn] kGw| lbgleq To:tf] sDkgL
btf{ u/L tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf lgj]bsnfO{ sDkgL btf{sf] k|d f0fkq lbg' kg]{5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd sDkgL btf{ ePkl5 sDkgL ;+:yfkgf ePsf]
dflgg]5 .
-#_ pkb˚f -!_ sf] k|of]hgsf] lgldQ sfof{ nodf tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf
sDkgL btf{ lstfa /flvg]5 .
^= sDkgL btf{ ug{ OGsf/ ug{ ;lsg] M b] xfosf s'g} cj:yfdf /lhi6«f/n] sDkgL btf{
ug{ OGsf/ ug{ ;Sg] 5 M–
-s_ k|:tfljt sDkgLsf] gfd cl3 btf{ eO{ sfod /x]sf] s'g} sDkgLsf] gfd;Fu
ldNg] ePdf .
-v_ k|:tfljt sDkgLsf] gfd, ;fj{ hlgs lxt, ;bfrf/, lzi6frf/ cflb s'g}
b[li6sf]0fn] cg'ko'Qm jf cjf~5gLo b]lvPdf .
-u_ k|:tfljt sDkgLsf] p2]Zo k| rlnt sfg'g ljk/Lt ePdf .
-3_ o; P]gadf]lhd sDkgL ;+:yfkgf x'gsf] lgldQ cfjZos zt{ x¿ k"/f
gePdf .
4 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&= btf{ OGsf/Lsf] hfgsf/L M b˚f ^ df plNnlvt s'g} cj:yf k/L /lhi6«f/n] s'g}
sDkgL btf{ ug{ OGsf/ ubf{ ;f]sf] sf/0f ;lxtsf] ;"rgf b˚f $ adf]lhd sDkgL
;+:yfkgf ug{sf] nflu lgj]bg k/]sf] ldltn] kGw| lbgleq lgj]bsnfO{ lbg' kg]{5 .
!)= z]o/jfnfx¿
/jfnfx¿sf]
x¿sf] ;+Vof M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] z] o/jfnfx¿sf] ;+Vof krf;eGbf
a9L x'g' x'“b}g .
-@_ b˚f # sf] pkb˚f -#_ sf] cwLgdf /xL klAns sDkgLsf]
z]o/jfnfx¿sf] ;+Vof sDtLdf ;ft hgf / a9Ldf hlt;'s} klg x'g ;Sg] 5 .
!!= sDkgLn] kfng ug'{ kg]{ zt{x¿
x¿ M o; P]gadf]lhd ;+:yflkt sDkgLn] of] P]g,
k|aGwkq jf lgodfjnLdf n]lvPsf zt{ x¿sf cltl/Qm b]xfosf zt{ x¿sf] kfngf
ug'{ kg]{5 M–
-s_ cf˚" n] ug]{ ;Dk"0f{ sfd sf/f]a f/x¿ ;f] sDkgLsf] gfdaf6 ug'{ kg]{5 .
-v_ k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] gfdsf] k5fl8 æk|fOe]6 lnld6]8Æ / klAns sDkgLn]
cfˆgf] gfdsf] k5fl8 ælnld6]8Æ n]Vg' kg]{5 .
-u_ k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] z] o/ tyf l8a]Gr/ v'Nnf ¿kdf laqmL ug'{ x'“b}g .
k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}t fdf Joj:yf ul/Psf]df afx]s
k|fO{e]6 sDkgLn] cfˆgf] lwtf] kq cfˆg} z]o/jfnfx¿ afx]s cGo JolQmnfO{
lwtf] aGws /fvL jf s'g} lsl;dn] xs 5f8L lbg x'“b}g .
5 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@= k|f Oe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg] M -!_ k|fOe]6 sDkgL b] xfosf
cj:yfdf klAns sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg]5 M–
-s_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efn] ljz]if k|: tfj kfl/t u/L
;f] sDkgLnfO{ klAns sDkgLdf kl/0ft ug]{ lg0f{ o u/]df .
t/ klAns sDkgL x'gsf] lgldQ o; P]gadf]lhd
cfjZos zt{ x¿ k"/f gu/]df k|fOe]6 sDkgL klAns
sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg] 5}g .
-v_ k|fOe]6 sDkgLsf] kRrL; k|ltzt jf ;f] eGbf a9L z] o/
Ps jf Ps eGbf a9L klAns sDkgLn] vl/b u/]sf] ePdf .
t/ dfly plNnlvt k|ltztsf] u0fgf ubf{ s'g}
a}+ls· jf ljQLo sDkgLn] 6«i6Lsf] ¿kdf z]o/x¿ sAhfdf
lnPsf] cj:yfdf To:tf] z] o/sf] u0fgf ul/g] 5}g .
-u_ k|fOe]6 sDkgLn] s'g} klAns sDkgLsf] kRrL; k|ltzt jf
;f] eGbf a9L z]o/ vl/b u/]df .
-@_ pkb˚f -!_ sf] v08 -s_ df pNn]v eP adf]lhdsf] lg0f{ osf] Aoxf]/f
;DalGwt sDkgLn] To:tf] lg0f{o ePsf] ldltn] tL; lbgleq sfof{no ;dIf k]z ug'{
kg]{5 . o;/L sfof{ no ;dIf To:tf] lg0f{osf] Aoxf]/f k]z x'g cfPdf /lhi6«f/n]
sDkgL btf{ lstfadf To:tf] kl/jt{gsf] Aoxf]/f hgfO ;f] sDkgLnfO{ klAns
sDkgLdf kl/0ft ug'{ kg]{5 .
-#_ pkb˚f -!_ sf] v08 -v_ / -u_ df plNnlvt cj:yfdf To:tf] cj:yf
;[hgf ePsf] ldltb]lvg} To:tf] k|fOe]6 sDkgL :jtM klAns sDkgLdf kl/0ft ePsf]
dflgg]5 . To;/L klAns sDkgLdf kl/0ft ePsf] sDkgLn] kl/0ft ePsf] ldltn]
;ft lbgleq To;sf] ;"rgf sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 . To:tf] ;"rgf sfof{ nodf k| fKt
x'g cfPkl5 /lhi6«f/n] To:tf] kl/jt{gsf] Aoxf]/f sDkgL btf{ lstfadf hgfO
clen] v cBfjlws agfO /fVg' kg]{5 .
-$_ o; b˚fadf]lhd s'g} k|fOe]6 sDkgL klAns sDkgLdf kl/0ft ePdf
;f] sDkgLsf ;a} ;xfos sDkgLx¿ ;d]t ;f] xL ldltb]lv :jtM klAns sDkgLdf
6 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!#= klAns sDkgL k|f Oe]6 sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg] M -!_ s'g} klAns sDkgLsf]
z]o/jfnfsf] ;+Vof krf; jf ;f] eGbf sDtL x'g uPdf To:tf] sDkgLn] ;fwf/0f
;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L k| fOe]6 sDkgLdf kl/0ft x'g ;Sg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd kfl/t ljz]if k|:tfj ;DaGwL lg0f{ osf] Aoxf]/f
;DalGwt klAns sDkgLn] ;f] lg0f{ o ePsf] ldltn] tL; lbgleq sfof{ no ;dIf k] z
ug'{ kg]{5 . o;/L sfof{no ;dIf To:tf] lg0f{osf] Aoxf]/f k] z x'g cfPkl5 /lhi6«f/n]
To:tf] kl/jt{gsf] Aoxf]/f sDkgL btf{ lstfadf hgfO clen] v cBfjlws agfO
/fVg' kg]{5 .
-#_ pkb˚f -@_ adf]lhd klAns sDkgL k|fOe]6 sDkgLdf kl/0ft ePkl5
klAns sDkgLsf] ;a} ;DklQ tyf bfloTjx¿ kl5Nnf] sDkgLdf ;g]{5 .
!$= Dofb, ;"rgf cflb tfd]n ug]{ M -!_ k|rlnt sfg'gdf h'g ;'s} s'/f n]l vPsf] eP
tfklg sDkgL, ;+rfns jf sDkgLsf] sd{rf/LnfO{ sDkgLsf] sf/f]af/ jf sDkgL;Fu
;Da4 ljifosf] ;DaGwdf s'g} ;"rgf, Dofb, aGb;jfn cflb tfd]n ug'{ k/]df ;f]
sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf /flvPsf] 6]l nˆofS;, 6]n]S; jf o:t} cGo ljB'tLo
pks/0f df˚{ t k7fPdf jf To:tf] ;"rgf, Dofb, aGb;jfn cflb a'emfPdf jf /lhi6«L
u/L x'nfs df˚{t k7fPdf /Lt k"j{s tfd] n ePsf] dflgg]5 . To;/L s'g} ;"rgf,
Dofb, aGb;jfn OToflb tfd]n x'g g;s]df ;DalGwt sDkgL, ;+rfns jf
sd{rf/LnfO{ /]l8of] , 6]lnlehg jf /fli6«o :t/sf] s'g} kqklqsfdf tT;DaGwL ;" rgf
k|;fl/t jf k|sflzt u/L ;f]sf] hfgsf/L u/fpg ;lsg]5 . To:tf] cj:yfdf lghn]
hfgsf/L kfPsf] dflgg]5 .
-@_ k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} ;+rfns jf
sDkgLsf s'g} sd{rf/LnfO{ sDkgLsf] t˚{af6 jf s'g} clwsf/ k|fKt clwsf/L jf
7 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cbfntsf] t˚{af6 kbLo sfo{ ;Fu ;DalGwt ljifodf s'g} Dofb, ;" rgf, aGb;jfn
cflb tfd]n ug'{ k/]df To:tf] ;+rfns jf sd{rf/Ln] lghsf] 6] n]S;, 6]l nˆofS;sf]
7]ufgf lbPsf] /x] 5 eg] To:tf] 7]ufgfdf / To:tf] 7]u fgf glbPsf] cj:yfdf
x'nfsåf/f kqfrf/ ug{ lbPsf] 7]ufgfdf x' nfsåf/f /lhi6«L u/L k7fpg ;lsg]5 /
o;/L k7fOPsf]d f /Ltk"j{s ;" rgf tfd]n ePsf] dflgg]5 .
kl/R5]b–#
k|aGwkq, lgodfjnL tyf ljj/0fkq
!%= k|aGwkq M -!_ k|aGwkqdf b]xfosf s'/fx¿ pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–
-s_ sDkgLsf] gfd .
-v_ sDkgLsf] /lhi68{ sfof{no /xg] 7] ufgf tyf sf/f]af/ ug]{
:yfg .
-u_ sDkgLsf] p2]Zo .
-3_ sDkgLsf] p2]Zo k|fKt ug{ ul/g] sfdx¿ .
-ª_ sDkgLsf] clws[t k"“hLsf] c+s / ljleGg k|sf/sf] z]o/
;+Vof .
-r_ sDkgLsf] tTsfn hf/L ul/g] k"“hLsf] c+s .
-5_ z]o/ vl/b jf x:tfGt/0f ug{ s'g} aGb]h /x]sf] eP ;f]
s'/f .
-h_ ;+:yfksx¿n] tTsfn lng sa'n u/]sf] z]o/ ;+Vof .
-em_ cGo cfjZos s'/fx¿ .
-@_ klAns sDkgLsf xsdf pkb˚f -!_ df n]lvPsf s'/fx¿sf] cltl/Qm
b]xfo adf]lhdsf s'g} s'/f ul/g] jf x'g] ePdf k|aGwkqdf To:tf s'/fx¿ ;d]t
pNn]v ePsf] x'g' kg]{5 M–
-s_ ;+:yfks jf cGo s'g} JolQmn] gub ?k}of“n] afx]s c¿ s'g }
lsl;daf6 z] o/ vl/b ug{ jf z]o/df xs kfpg] s'/f,
-v_ sDkgLsf] sfd z'? ubf{sf] cj:yfdf ;+ :yfks jf cGo s'g}
8 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!^= k|aGwkqdf ;xL5fk ug'{ kg]{ M -!_ k|aGwkqdf sDkgLsf] ;+:yfksx¿sf] k"/ f gfd
/ 7]ufgf n] vL tL dWo] k|To]sn] s] slt z]o/ lng] ePsf]5 ;f] ;d]t b]vfOPsf] /
lghx¿ ;a}sf] ;xL5fk k/]sf] x'g' kg]{5 .
-@_ k|To]s ;+:yfksx¿sf] sDtLdf Pshgf ;fIfLsf] ;xL5fk ;d]t
k|aGwkqdf k/]sf] x'g' kg]{5 .
!&= lgodfjnL M -!_ sDkgLn] cfˆgf] sfd sf/afxL ;'Jojl:yt ¿kn] ;+rfng ug{ /
k|aGwkqdf plNnlvt p2]Zox¿ k|fKt ug{ lgodfjnL agfpg' kg]{5 .
-@_ lgodfjnLdf b] xfosf s'/fx¿ v' nfOPsf] x'g' kg]{ 5 M–
-s_ ;+rfns / lghx¿sf] sfo{ cjlw .
-v_ ;+rfns x'g lng kg]{ Go"gtd z] o/ ;+ Vof .
-u_ ;+rfnssf] ;+Vof / sfo{sfn .
-3_ sDkgLsf] ;ef af] nfpg] tl/sf / ;efsf] nflu lbg' kg]{
;"rgf ;DaGwL s'/fx¿ .
-ª_ cu|flwsf/ z] o/jfnfsf] ljz]ifflwsf/ / aGb]hx¿ .
-r_ k|aGw ;+rfnssf] clwsf/ / st{ Jox¿ .
-5_ ;+rfnsx¿sf] kfl/>lds tyf eQf;DaGwL
Joj:yfx¿ .
-h_ k|aGwkqdf plNnlvt s'/fx¿ .
9 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!(= k|aGwkq / lgodfjnL k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLn] cfˆgf] k|aGwkq /
lgodfjnL sf/f]af/ z'? ug]{ Ohfht k| fKt u/]sf] tLg dlxgfleq k|sfzg ug'{ kg]{ 5 .
-@_ k|aGwkq / lgodfjnLdf s'g} ;+ zf] wg ePdf To:tf] ;+zf]wg ePsf] tLg
dlxgfleq ;+ zf]lwt k|aGwkq tyf lgodfjnL k|s fzg ug'{ kg]{5 .
@)= ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLn] cfˆgf] lwtf] kq lgisfzg ug'{
cufj} ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd ljj/0fkq k|s fzg ug'{ cufj} ;+rfnsx¿n]
To;sf] Psk|lt k|ltlnlkdf ;xL5fk u/L sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 . To:tf]
ljj/0fkqdf s'g} dxTjk"0 f{ s'/f pNn]v ug{ 5' 6 ePsf] jf cgfjZos s'/f pNn] v
ePsf] b]lvPdf sfof{ non] To:tf] ljj/0fkqdf cfjZos ;+ zf] wg jf yk36 ug{
nufO{ k|s fzg ug{ :jLs[lt k|b fg ug]{5 .
-#_ ljj/0fkq sfof{ noaf6 :jLs[t ePsf] s'/f To:tf] ljj/0fkq k|s fzg
ubf{ :ki6 ¿kdf v'nfOPsf] x'g' kg]{5 .
10 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;lsg] 7fp“ ,
-v_ ;+rfns x'gsf] nflu lng' kg]{ Go"gtd z]o/, lghx¿nfO{
7]lsPsf] tna, eQf jf kfl/>lds,
-u_ sDkgLsf] ;+:yfks jf ;+ rfnsn] kfl/>lds jf k'/:sf/
afkt kfPsf] jf kfpg] ePsf] gub ?k} of“sf] ljj/0f,
11 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@@= sDkgLsf] st{Jo tyf bfloTj M ljj/0fkqdf n]lvPsf s'/fx¿sf] kfngf ug'{
sDkgLsf] st{Jo tyf bfloTj x'g]5 .
@#= hjf ˚b]xL M -!_ ljj/0fkqdf pNn]v ePsf
ljj/0fkqdf n]lvPsf] s'/fsf] hjf˚
12 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@$= k|l tlnlk lbg' kg]{ M -!_ k|aGwkq, lgodfjnL, ljj/0fkq jf jflif{s lx;fa /
n]vfk/LIf0f k|ltj]bgsf] k|ltlnlk z] o/jfnf jf c¿ s'g} ;/f]sf/jfnfn] dfu u/]df
;DalGwt sDkgLn] tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ To:tf] lnvtsf] k|ltlnlk pknAw u/fpg'
kg]{5 .
-@_ sfof{ nodf bflvn ePsf] klAns sDkgLsf] s'g} klg sfuhftsf]
k|ltlnlk s;}n] dfu u/]df tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ sfof{ non] To:tf] k|ltlnlk pknAw
u/fpg' kg]{5 .
kl/R5]b–$
z]o/ / l8a]Gr/
@%= z]o/sf] c+lst d"No / b/vf:t M -!_ sDkgLsf] z]o/sf] c+lst d"No k|lt z] o/
Ps;o ?k} of“sf] x'g]5 .
-@_ klAns sDkgLn] z]o/ vl/bsf] nflu b/vf:t cfJxfg ubf{ k|lt z] o/sf]
c+lst d"Nosf] krf; k|ltzt eGbf a9L /sd b/vf:t ;fy dfu ug'{ x'“b}g .
-#_ klAns sDkgLsf] z]o/ vl/b ug{ rfxg] JolQmn] tf]lsP adf]lhdsf]
9f“rfdf b/vf:t lbg' kg]{ 5 .
13 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
@^= af8“ ˚f8“ M -!_ klAns sDkgLn] z]o/ vl/bsf] nflu ;j{;fwf/0f ;dIf
z]o/sf] af“
b/vf:t cfXjfg u/]sf] ldltn] a9Ldf tLg dlxgfleq ;s];Dd ;a} b/vf:tjfnfn]
z]o/ kfpg] u/L z]o/sf] af“ 8˚f“ 8 u/L z] o/jfnfnfO{ tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf
;"rgf lbg' kg]{5 .
t/ sDtLdf krf; k|ltzt z]o/ laqmL x'g g;Sg] ePdf z]o/sf] af“ 8˚f“ 8
ug{ x'“b}g .
-@_ pkb˚f -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf plNnlvt sf/0fn] ubf{ ;f]
pkb˚fdf plNnlvt Dofbleq z] o/sf] af“ 8˚f“ 8 x'g g;s]sf] Aoxf]/f v'nfO sDkgLn]
;f] Dofb gf3]sf] ;ft lbgleq lgj]bg lbPdf sfof{ non] z]o/ af“ 8˚f“8sf] nflu tLg
dlxgf;Ddsf] Dofb yk lbg]5 .
-#_ pkb˚f -!_ jf -@_ adf]lhdsf] Dofbleq klg z]o/sf] af“8˚f“8 x'g
g;s]df To:tf] Dofb e'Qmfg ePsf] lbgb]lv z] o/ vl/b afkt k| fKt /sd / To:tf]
/sddf l˚tf{ a'emfpg] lbg;Ddsf] tf]lsP adf]lhdsf] Aofh ;d]t l˚tf{ lbg' kg]{5 .
-$_ pkb˚f -#_ adf]lhd l˚tf{ ug'{ kg]{ /sd l˚tf{ ug{ gk'u ePdf gk'u
eP hlt ?k}of“ ;+:yfksx¿n] JolQmut ¿kdf Aoxf]g'{ kg]{5 .
@&= z]o/sf] ljj/0f sfof{nodf k7fpg] M z]o/ af“8˚f“8 ePsf] tL; lbgleq af“8˚f“ 8
ePsf] z] o/sf] lsQf, To;sf] hDdf /sd, z] o/ lng]sf] gfd, 7]ufgf / k|lt z] o/
c;' n ePsf] / c;' n x'g af“sL /sdsf] lx;fa / gub afx]s c¿ s'g} lsl;daf6
sDkgLsf] z]o/ laqmL ljt/0f ul/Psf] /x]5 eg] ;f] ;DaGwdf ePsf] ;Demf}t fsf]
/Ltk"j{ssf] k|ltlnlk ;d]t sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 .
@*= lwtf]kq sf/f]af/ ug]{ M -!_ s'g} klAns sDkgLn] cfˆgf] lwtf]kq ;j{;fwf/0fnfO{
lgisf;g ubf{ To:tf] lwtf] kq laqmL, af“8˚f“8, /sd c;' n pk/ h:tf ;a} sfo{sf
nflu lwtf]kq sf/f]af/ ug{ dfGotf k| fKt ;+:yf df˚{t dfq sf/f]af/ ug'{ kg]{5 .
-@_ klAns sDkgLn] s'g} ;+:yf df˚{ t lwtf]kq sf/f]af/ ug]{ ;DaGwdf u/]sf]
;Demf}tfsf] Ps k|lt To:tf] ;Demf}t f ePsf] ldltn] ;ft lbgleq sfof{ nodf lbg'
kg]{5 .
@(= z]o/ k|df0fkq M -!_ k|To]s z] o/jfnfnfO{ lghn] lnPsf] z]o/ afkt tf]lsP
adf]lhdsf] 9f“ rfdf z] o/ af“ 8˚f“ 8 ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq klAns sDkgL eP
14 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
s'g} ;+rfns jf sDkgLsf] k|zf;sLo k|d'v jf sDkgL ;lrjdWo] s'g} b'O{ hgfsf] /
k|fO{e]6 sDkgL eP lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf plNnlvt JolQmsf] b:tvt
/ sDkgLsf] 5fk nufO z]o/ k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-@_ b'O{ jf ;f] eGbf a9L JolQmx¿n] ;femf u/L lnPsf] z]o/ afkt z] o/
k|df0fkq lb+bf lghx¿sf] gfd k|df0fkqdf hgfO ;f] dWo] s;} nfO{ z] o/ k|df0fkq
lbg ;lsg]5 .
t/ z]o/jfnfsf] btf{ lstfadf eg] ;a} z] o/jfnfsf] gfd hgfpg' kg]{5 .
-#_ z] o/ k|d f0fkq x/fP jf gf] S;fg ePdf To;sf] wgLn] ;f] x/fP jf
gf]S;fg ePsf] yfxf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;f] Aoxf]/ fsf] lgj]bg sDkgLsf]
/lhi68{ sfof{nodf lbg' kg]{5 .
-$_ pkb˚f -#_ adf]lhd s'g} lgj]bg kg{ cfPdf sDkgLn] ;f] ;DaGwdf
cfjZos ;a} s'/f a'emL lgj]bgdf plNnlvt Aoxf]/f dgfl;a b]lvP k|ltlnlk afkt
tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ lgj]bsnfO{ csf]{ z]o/ k|df0fkq lbg' kg]{ 5 / ;f] s'/f
z]o/jfnfsf] btf{ lstfadf klg hgfO /fVg' kg]{5 .
#)=
#) = C0f jf l8a]Gr/ p7fpg] M -!_ sDkgLn] C0f jf l8a]Gr/ p7fpg cfjZos 7fg]df
To;sf] sf/0f, To;af6 ;DkGg x'g] sfo{ of]hgf / To;sf] nflu cfjZos ah]6
;d]t lgwf{/0f u/L sDkgLsf] crn hfoh]yf lwtf] jf aGws /fvL jf g/fvL C0f jf
l8a]Gr/ p7fpg ;Sg]5 .
t/ klAns sDkgLn] sfd z'? ug]{ Ohfht gkfP;Dd C0f jf l8a]Gr/
p7fpg kfpg] 5}g .
-@_ k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkb˚f -!_ sf]
cwLgdf /xL sDkgLn] cl3Nnf ;fx" x¿nfO{ n]l vlbPsf] ;'/If0fn] vfd];Dd ;f]xL
;'/If0f /fvL cl3sf] ;fx" / y}nL ;d]t ;a} :ki6 b]vfO{ c¿ C0f jf l8a]Gr/
p7fpg ;Sg] 5 .
-#_ pkb˚f -!_ jf -@_ adf]lhd C0f jf l8a]Gr/ p7fpg] ePdf sDkgLn]
To;sf] hfgsf/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / lwtf] aGwsL ;DaGwL lnvt k|rlnt
sfg'gadf]lhd /lhi6«]zg u/fpg' kg]{5 .
-$_ k|rlnt sfg'gdf h'g ;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg sDkgLn] lnP jf
15 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lbPsf] C0fsf] zt{, efvf / Aofh ;DaGwL s'/fx¿ ;fx" / cf;fdLsf aLrdf ePsf]
lnvt jf sa'lnotadf]lhd x'g]5 .
-%_ s'g} 6«i6L /fvL C0f jf l8a]Gr/ p7fpg] ePdf ;fx" cf;fdL ;DaGwL
s'/f To:tf] 6«i6L / sDkgLsf] aLr x'g] ;Demf}tfadf]lhd x'g] 5 .
#!= z]o/ jf l8a]Gr/ laqmL ug{ jf lwtf] aGws /fVg ;lsg] M -!_ o; P]g, k|aGwkq
/ lgodfjnLsf cwLgdf /xL sDkgLsf] z]o/ jf l8a]Gr/ rn ;DklQ ;/x laqmL
ug{ jf lwtf] aGws /fVg ;lsg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+:yfksn] sDkgLsf]
k|yd ;fwf/0f ;ef geP;Dd / lghsf] gfddf hf/L ePsf] z]o/sf] dfu /sd k"/f
r'Qmf gu/];Dd cf˚"n] lnPsf] z] o/ laqmL ug{ jf lwtf] aGws /fVg kfpg] 5}g .
-#_ pkb˚f -!_ adf]lhd z]o/ jf l8a]Gr/ lwtf] aGws lbPsf]df ;f] Aoxf]/f
btf{ lstfadf hgfpgsf] lgldQ lwtf] aGws lng]n] tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf
tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L lbOg]
lgj]bg;fy lgj]bsn] lwtf] aGws;Fu ;DalGwt lnvt / z]o/ jf l8a]Gr/sf]
k|df0fkq ;d]t k] z ug'{ kg]{5 .
-$_ pkb˚f -#_ adf]lhd lgj]bg k/]df sDkgLn] To;/L z] o/ jf l8a]Gr/
lwtf] aGws lbP lnPsf] Aoxf]/f btf{ lstfadf hgfpg' kg]{5 / To;/L lwtf] aGws
/fv]sf] z]o/ jf l8a]Gr/ lgvg]sf] hgfp kfPkl5 To:tf] lwtf] aGwsLsf] nut btf{
lstfaaf6 s§f ug'{ kg]{5 .
#@= z]o/ jf l8a]Gr/ bflvn vf/]h ug]{ M -!_ b˚f #! sf] pkb˚f -!_ / -@_ sf
cwLgdf /xL z]o/ jf l8a]G r/ laqmL ePsf]df ;f] vl/b u/L lng] JolQmn] To:tf]
z]o/ jf l8a]G r/sf] bflvn vf/]h ug{sf] lgldQ tf]lsP adf]lhdsf] 9f“rfdf
tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lgj]bg lbg' kg]{5 . o;/L lbOg]
lgj]bg ;fy lgj]bsn] z]o/ jf l8a]Gr/ vl/b laqmL;“u ;DalGwt lnvt / z]o/ jf
l8a]Gr/sf] k|df0fkq ;d]t k]z ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd lgj]bg k/]df sDkgLn] btf{ lstfadf ;flas
z]o/jfnf jf l8a]Gr/jfnfsf] gfd vf/]h u/L xfnjfnfsf] gfd btf{ ug'{ kg]{5 .
##= z]o/ jf l8a]Gr/sf] btf{ ug{ OGsf/ ug{ ;lsg] M -!_ b˚f #! / #@ df h'g;'s }
16 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf sDkgLn] z]o/ lwtf] aGws /flvPsf]
s'/f btf{ lstfadf hgfpg jf vl/b laqmL ePsf]df z]o/ jf l8a]Gr/sf] bflvn
vf/]h u/L lbg OGsf/ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ z]o/ afktsf] dfu /sd e'Qmfg gul/Psf] ePdf,
-v_ b˚f #! jf #@ adf]lhd k]z ug'{ kg]{ lnvt / z]o/ jf
l8a]Gr/sf] k|df0fkq tyf b:t'/ lgj]bg ;fy k] z x'g
gcfPdf .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd z] o/ jf l8a]Gr/ lwtf] aGws /x]s f] s'/f btf{
lstfadf hgfpg jf z] o/ jf l8a]Gr/ bflvn vf/]h ug{ OGsf/ ubf{ sDkgLn]
lgj]bg k/]sf] ldltn] kGw| lbgleq To;sf] ;"rgf z]o/ jf l8a]Gr/ lwtf] aGws jf
vl/b laqmL u/L lng] lbg] b'j}nfO{ lbg' kg]{5 .
#$= z]o/ jf l8a]G r/ bflvn vf/]h x'g] cGo cj:yf M s'g} z]o/jfnf jf
l8a]Gr/jfnf d/L jf lghn] cfˆgf] hfoh]yf ;fx"nfO{ bfdf;fxL u/fO jf c¿ s'g }
Aoxf]/fn] lghsf] z]o/ jf l8a]Gr/df k|rlnt sfg'gadf]lhd c¿ s;}sf] xs x'g
cfPdf ;f] s'/fsf] ;a'b k|df0f ;fy To;/L xs k|fKt ug]{ JolQmn] tf]lsP adf]lhdsf]
9f“rfdf tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt sDkgLdf lgj]bg lbPdf sDkgLn] To:tf] z] o/ jf
l8a]Gr/ lghsf] gfddf bflvn vf/]h ul/lbg' kg]{5 .
#%= z]o/jfnf / l8a]Gr/jfnfsf] btf{ lstfa M -!_ k|To]s sDkgLn] tf]lsPsf] 9f“rfdf
z]o/jfnf / l8a]Gr/jfnfsf] btf{ lstfa v8f u/L sDkgLsf] /lhi68{ sfof{ nodf
/fVg' kg]{5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhdsf] z]o/jfnfsf] btf{ lstfadf z] o/sf] qmd
;+Vofsf] qmdfg';f/ k|To]s z] o/jfnfsf] ;DaGwdf b]xfosf s'/f v' nfO /fVg' kg]{ 5 M–
-s_ z]o/jfnfsf] k"/ f gfd / 7]u fgf,
-v_ z]o/jfnfn] lnPsf] z] o/ ;+ Vof,
-u_ z]o/jfnfn] z]o/ afkt lt/]sf] hDdf /sd / ltg{ af“sL
/sd,
-3_ z]o/jfnfsf] ¿kdf lghsf] gfd btf{ ePsf] ldlt,
17 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
18 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
#&= z]o/df bfaL M z]o/jfnfx¿n] sDkgLnfO{ ltg'{ kg]{ z]o/sf] dfu /sdsf] af“sL
?k}of“ jf sfg'gadf]lhd a'emfpg' kg]{ af“sL /sd afkt lghx¿sf gfp“df btf{
ePsf] z] o/ / ;f] afkt af“l8g] d'gf˚f ;d]t sDkgLn] /f]Ssf ug{ / dfu /sd
d'gf˚faf6 egf{ lng ;Sg] 5 .
19 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
x'g]5 .
t/ ;+rfns ;ldltn] dgfl;a b]v]d f z] o/ afkt e'Qmfg eP hlt ?k} of“ nfO{
z]o/sf] ¿kdf sfod /fVg ;Sg]5 .
-$_ pkb˚f -#_ adf]lhd h˚t ul/Psf] z] o/ lgodfjnLsf] cwLgdf /xL
;+rfns ;ldltn] d'gfl;a 7x/fPsf] lsl;daf6 laqmL ljt/0f ug{ jf vf/]h ug{
;lsg]5 .
#(= ;femf u/L lnPsf] z]o/sf] /sd r'Qmf ug]{ M ;femf u/L z] o/ lnPsf] z] o/sf]
ls:tf /sd ;fem]bf/x¿ ;a} ldnL jf lghx¿ dWo] s;} n] r'Qmf ug{ ;Sg]5 .
$)= z]o/df a/fa/ lx:;f ePsf] dflgg] M ;femf u/L lnPsf] z]o/df o;sf] olt efu
5 eGg] /Ltk"j{ssf] lnvt gePdf hlt hgfsf] gfddf z] o/ /x]sf] 5 plt hgfsf]
gfddf a/fa/ lx:;f ePsf] dflgg]5 .
$!= z]o/ l8a]Gr/df xsbf/ x'g] M sDkgLsf] z]o/ jf l8a]Gr/ sDkgLsf] nutdf h;sf]
gfddf btf{ ePsf] 5 p;} nfO{ To;sf] xsbf/ dflgg]5 .
$@= “hL a9fpg] M -!_ sDkgLn] clws[t k"“hL a9fpg rfx]df ;f] af/] ;fwf/0f
z]o/ k"hL
;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L sfof{ nosf] :jLs[lt lnO{ clws[t k"“hL a9fpg /
;f]adf]lhd k|aGwkq / lgodfjnLdf cfjZos x]/˚]/ ug'{ kg]{5 .
-@_ sDkgLnfO{ clws[t k"“hLsf] xb;Dd k"“hL a9fpg cfjZos k/]df
;fwf/0f ;efdf ;fdfGo k|:tfj kfl/t u/L hf/L k"“hL a9fpg / ;f]adf]lhd k|aGwkq
/ lgodfjnLdf x]/˚]/ ug{' kg]{ 5 .
-#_ klAns sDkgLn] pkb˚f -@_ adf]lhd z] o/ k"“ hL a9fpg gof“ z] o/ hf/L
ug'{ k/]df b˚f @) adf]lhd ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{5 .
t/ sDkgLn] af]g; z] o/ hf/L ug]{ ePdf ljj/0fkq k|sfzg ug'{ kg]{5}g .
-$_ o; b˚f adf]lhd hf/L ul/Psf] z] o/ lsGg] klxnf] xs klxnf lnO{
/fv]sf] z]o/sf] cg'kft adf]lhd ;flas z]o/jfnfx¿;Fu /xg] 5 .
t/ o; pkb˚fdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;+rfns ;ldltn]
To:tf] z]o/sf] kf“ r k|ltztdf ga9\g] u/L To; sDkgLsf] sd{rf/L sfdbf/sf nflu
z]o/ 5'6\ofpg ;Sg]5 .
20 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_ o; b˚fadf]lhd hf/L u/]sf] z] o/df sDkgLn] z]o/ d"N odf lk|ldod yk
u/L z] o/ hf/L ug]{ ePdf sfof{nonfO{ k"j{ ;" rgf ug'{ kg]{5 .
-&_ o; b˚fadf]lhd z]o/ hf/L ubf{ ;flas z] o/jfnfx¿nfO{ z]o/ lsGg
sDtLdf k}+tL; lbgsf] Dofb lbg' kg]{5 . ;f] Dofbleq ;flas z] o/jfnfx¿n] z] o/
glsg]df cGo JolQmnfO{ ;f] z] o/ laqmL ug{ ;lsg]5 .
$#= “hL 36fpg] M -!_ sDkgLn] z]o/ k"“hL 36fpg rfx]d f ;f] af/] ;fwf/0f
z]o/ k"hL
;efdf ljz]if k|:tfj kfl/t u/L sfof{ nosf] :jLs[lt lnO{ 36fpg / ;f]adf]lhd
k|aGwkq / lgodfjnLdf cfjZos x]/˚]/ jf ;+zf]wg u/L z] o/ k"“ hL 36fpg
;Sg]5 .
-@_ sfof{nosf] :jLs[lt k| fKt u/] kl5 sDkgLn] b]xfodf n]lvPadf]lhd u/L
z]o/ k"“hL 36fpg ;Sg]5 M–
-s_ ls:tf dfu u/]sf] z] o/sf] /sd r'Qmf gePdf hlt r'Qmf
ePsf] 5 Tolt dfq k"“hL sfod u/L,
-v_ r'Qmf e};s]sf] k"“hL l˚tf{ u/L, jf
-u_ sDkgLnfO{ gf]S;fgL jf b}jL k/]df z]o/sf] df] n 36fO{ .
$$= ;fx"sf] nut sfof{nodf k7fpg' kg]{ M k"“hL 36fpg k|:tfj :jLs[ltsf] nflu
sfof{ nodf k7fp“bf sDkgLsf] ;a} ;fx"x¿sf] k"/f gfd, 7] ufgf / ltg{ af“sL ?k}of“ /
;ft lbg cl3;Ddsf] sDkgLsf] oyfy{ cfly{s l:ylt ;d]t n]vL ;+ rfnsx¿ ;a} n]
;xL u/L k7fpg' kg]{5 .
$%= sfof{non] ;"rgf hf/L ug'{ kg]{ M -!_ sDkgLn] s'g} ;fx"sf] gfd b˚f $$
adf]lhdsf] nutdf n]Vg 5' 6fPsf] eP To:tf ;fx"x¿n] ;f] nutdf gfd btf{
u/fpg b/vf:t lbg kfpg] u/L ;DalGwt sDkgL;Fu z'Ns lnO{ sfof{ non] sDtLdf
b'O{ k6s /fli6«o :t/sf] kqklqsfdf ;"rgf hf/L ug'{ kg]{ 5 . ;f] ;" rgfdf ;fx" x¿n]
b˚f $# adf]lhd u/L k"“hL 36fpg] sfd gxf];\ eGg] ph'/ lbg kfpg] dgfl;a
dfl˚ssf] Dofb tf]sL ;"rgf hf/L ug'{ kg]{5 .
21 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ z]o/ k"“hL 36fpg] s'/fdf sDkgLsf k|To]s ;fx"sf] dGh'/ L b]lvPdf jf
;fx"sf] C0f r'Qmf e} ;s]sf] cj:yfdf ;f] s'/f hgfO k"“hL 36fpg] ;DaGwL kfl/t
ljz]if k|:tfj sfof{non] :jLs[t ug]{5 .
-#_ sfof{ non] k"“hL 36fpg] ljz]if k|:tfj :jLs[t ug'{ cl3 k"“hL 36fpg
dGh'/ gug]{ ;fx"s f] C0f ltg{ nufpg], ;a} C0f r'Qmf geP;Dd sDkgLsf] hfoh]yf
a]rlavg ug{ gkfpg] jf lwtf] aGws /fVg gkfpg], yk C0f lng gkfpg]
nufotsf ;fx" x¿sf] lxt /Iff ug{ pko'Qm 7fg]sf] cfb]z hf/L ug{ ;Sg] 5 .
$&= sDkgLn] cfˆgf] cf˚} vl/b ug{ gx'g] M sDkgLn] cfˆgf] z] o/ cf˚} vl/b
cfˆgf] z]o/ cf˚
ug{ jf hdfgt /fvL C0f lbg x'“b}g .
“hL af/]sf] ;"rgf M klAns sDkgLn] p7fpg clwsf/ kfPsf] k"“hL af/]sf] ;"rgf,
$*= k"hL
lj1fkg cflb k|sfzg ubf{ laqmL ul/Psf] z]o/ / To;dWo] c;' n ePsf] ?k} of“ ;d]t
:ki6 b]lvg] u/L 5kfO k|sfzg ug'{ kg]{ 5 .
$(= :jLs[lt lng' kg]{ M -!_ ;+:yfksn] vl/b ug{ sa'n u/]sf] z]o/sf] k"/f /sd r'Qmf
ePkl5 ;f]sf] k|df0f ;dfj] z u/L sf/f]a f/ ug]{ :jLs[ltsf] nflu sfof{no ;dIf
lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd lgj]bg k/]kl5 sfof{non] sf/f]a f/ ug]{ :jLs[lt
k|bfg ug]{5 .
-#_ pkb˚f -@_ adf]lhd :jLs[lt glnO{ ;+rfns ;ldltsf] a}7s, sDkgLsf]
k|aGw h:tf s'/f afx]s ljj/0fkq k|sfzg ug]{ jf s'g} k|sf/sf] bfloTj ;[hgf x'g ]
lsl;dsf sfo{ ug'{ x'“b}g .
-$_ o; b˚fdf dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fOe]6 sDkgLn]
sfof{ nodf btf{ ePsf] k|df0fkq kfpgf;fy cfˆgf] sf/f]af/ z'? ug{ x'G 5 .
%)= l8:sfp06df z]o/ jf l8a]Gr/ laqmL ug{ gx'g] M sDkgLn] l8:sfp06df z]o/ jf
l8a]Gr/ laqmL ug'{ x'“b}g .
22 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%!= cu|flwsf/ z]o/ M -!_ sDkgLn] of] P]g k|aGwkq jf lgodfjnLdf tf]lsP
adf]lhdsf] ljz]ifflwsf/ / aGb]h /xg] u/L cu| flwsf/ z]o/ hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_ lgodfjnLdf Joj:yf ul/Padf]lhd afx]s cu| flwsf/ z] o/ ;fdfGo
z]o/df kl/0ft x'g ;Sg]5}g .
kl/R5]b–%
sDkgLsf] ;ef
%$= sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef M -!_ sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef b]xfoadf]lhd x'g] 5g\ M–
23 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
%%= ;+rfnsx¿
fnsx¿ pkl:yt /xg] M oyf;Dej k| To]s ;+rfns ;fwf/0f ;efdf :jo+
pkl:yt x'g' kg]{5 .
%^= ;efsf] j}wflgstf M k|To]s ;fwf/0f ;ef z'? x'g' eGbf cufj} ;efdf pkl:yt
z]o/jfnfx¿n] ;f] ;ef o; P]g / lgodfjnL adf]lhd af]nfOPsf] xf] jf xf]Og eGg]
s'/f olsg ug]{5g\ / To; ;DaGwdf s'g} cGo sfg'gsf] kfngf gul/Psf] eP klg
;a} z] o/jfnfx¿nfO{ b˚f %$ sf] pkb˚f -@_ adf]lhd ;"rgf k7fOPsf] /x] 5 /
b˚f ^) adf]lhd u0fk"/s ;+Vof k'u]sf] ;efn] ;ef ug{ dGh'/ u/]df ;f] ;fwf/0f
;ef /Ltk"j{s af]nfOPsf] dflgg]5 .
%&= ;efdf efu lng / dtbfg ug{ gkfpg] cj:yf M -!_ cf˚" / sDkgLsf] aLrdf
ePsf] jf x'g] s'g} zt{ aGb]hsf] ;DaGwdf x'g] 5n˚ndf s'g} JolQmn] z]o/jfnfsf]
x}l;otaf6 cf˚} jf cfˆgf] k|ltlglwåf/f ;fwf/0f ;efdf efu lng / dtbfg ug{
24 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kfpg]5}g .
-@_ cf˚" n] u/]sf] jf ug{ 5'6fPsf] jf unt sfd u/]sf] sfdsf] hjf˚b]xL jf
cf˚" nfO{ lgo'Qm ug]{, sfo{ef/af6 d'Qm ug]{, ;?jf ug]{ , ydf}tL ug]{, eQf jf af]g;
lbg] jf 36fpg] jf a9fpg] jf cfˆgf] gf]s/L jf cfˆgf] ;/f]sf/ jf :jfy{ ePsf] s'g }
;Demf}tf, s/f/ jf 7]Ssf k6[fsf ;DaGwdf ;fwf/0f ;efdf x'g] 5n˚ndf s'g}
;+rfns jf lghsf] lx:;]bf/ jf k|ltlglwn] dtbfg ug{ kfpg]5}g .
-#_ n]vfk/LIfssf] lgo'lQmsf] ;DaGwdf ;fwf/0f ;efdf x'g] 5n˚ndf s'g }
;+rfns jf lghsf] lx:;]bf/ jf k|ltlglwn] dtbfg ug{ kfpg]5}g .
-$_ z]o/sf] ls:tf dfu ul/Psf] /sd e'Qmfg gug]{ z]o/jfnfn] ;fwf/0f
;efdf efu lng / dtbfg ug{ kfpg]5}g .
%*= ;fwf/0f ;efdf dtbfg ug]{ clwsf/
clwsf/ M z] o/jfnfx¿sf] btf{ lstfadf z]o/jfnfsf]
¿kdf gfd btf{ /x]sf] JolQmnfO{ dfq b˚f %& sf] cwLgdf /xL ;fwf/0f ;efdf
pkl:yt e} cf˚" n] lnPsf] k|To]s z]o/sf] Pp6f dtsf] lx;fan] dtbfg ug]{ clwsf/
x'g]5 .
t/–
-!_ dtbfgsf] clwsf/ kfPsf z]o/jfnf ;efdf :jo+ pkl:yt x'g
g;Sg] ePdf lghn] cfˆgf] k|ltlglwåf/f dtbfg lbg tf]lsP
adf]lhdsf] 9f“ rfdf lgj]bg n]vL ;xL5fk u/L ;f] xL sDkgLsf] csf]{
z]o/jfnfnfO{ cfˆgf] k|ltlglw dgf]gLt ug{ ;Sg] 5 / To;/L dgf]gLt
k|ltlglwn] ;efdf efu lng jf dtbfg ug{ kfpg]5 .
-@_ ;femf u/L Ps hgf eGbf a9L JolQmsf] gfddf z]o/ lnPsf]d f
To:tf] ;fem]bf/x¿åf/f dgf]g Lt ul/Psf] ;fem]bf/n] jf lghn] v08
-!_ adf]lhd dgf]gLt u/]sf] k|ltlglwn] / ;f]adf]lhd s'g} ;fem]bf/
dgf]gLt x'g g;s]sf]df b˚f #% adf]lhdsf] z] o/jfnfx¿sf] btf{
lstfadf ;f] ;fem]bf/ dWo] h;sf] gfd qmdfg';f/ cl3 n]lvPsf] 5
;f] ;fem]bf/n] lbPsf] dt jf k|ltlglwkq dfq ;b/ x'g]5 .
%(= ;+rfns lgjf{rg ubf{ dtbfg ug]{ clwsf/ M -!_ ;+rfns lgjf{rg ug{sf] nflu
dtbfg ubf{ lgodfjnLdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|To]s z] o/jfnfnfO{
25 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lghn] lnPsf] z] o/ ;+Vofn] lgo'Qm ug'{ kg]{ ;+rfnssf] ;+VofnfO{ u'0fg ubf{ x'g ]
;+Vof a/fa/sf] dtsf] lx;fan] dtbfg ug]{ clwsf/ x'g]5 / To;/L dtbfg ug]{
z]o/jfnfn] cfˆgf] ;a} dt Pp6} pDd]bjf/nfO{ jf Ps eGbf a9L pDd]bjf/nfO{
lghn] tf]s]adf]lhd ljefhg x'g] u/L dtbfg ug{ ;Sg]5 .
-@_ o; P]g jf lgodfjnL adf]lhd ;+rfns lgo'Qm ug{ kfpg] ;+ul7t
;+:yfn] ;+rfnssf] lgjf{ rgdf dtbfg ug{ kfpg] 5}g .
^)= u0fk"/s ;+Vof M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;fwf/0f ;efsf] u0fk"/s ;+Vof lgodfjnLdf
n]lvPadf]lhd x'g]5 .
-@_ klAns sDkgLsf] s' n z]o/ ;+ Vofsf] ;t;§L k|ltzt z]o/sf] k|ltlglwTj
x'g] u/L s'n z]o/jfnfx¿ dWo] ;ft hgf z] o/jfnfx¿ :jo+ jf cfˆgf] k|ltlglwåf/f
pkl:yt geO{ ;efsf] sfd sf/afxL x'g]5}g .
t/ ;f]adf]lhd ;+Vofdf z] o/jfnfx¿ pkl:yt gePsf]n] ;ef x'g
g;s]sf]df sDtLdf ;ft lbgsf] ;"rgf lbO{ csf]{ k6s ;ef af]nfp“bf s'n z] o/
;+Vofsf] t]Q L; k|ltzt z]o/sf] k|ltlglwTj x'g] u/L ;ft hgf z]o/jfnfx¿ :jo+ jf
cfˆgf] k|ltlglwåf/f pkl:yt ePdf ;ef ug{ afwf kg]{5}g .
^!= 5n˚n / lg0f{o M -!_ ;fwf/0f ;efsf] ;efkltTj ;+rfns ;ldltsf] ;efklt eP
5n˚
lghn] / lghsf] cg'kl:yltdf pkl:yt z]o/jfnfx¿sf] z] o/sf] cg'kftdf
ax'dtåf/f pkl:yt ;+ rfnsx¿ dWo]a f6 dgf]g Lt u/]sf] JolQmn] ug]{5 .
-@_ ;fwf/0f ;efdf 5n˚n ul/g] ;a} ljifox¿ k|:tfjsf] ¿kdf k] z ug'{
kg]{5 .
-#_ dtbfg ul/Psf] k|To]s ljifodf ;efsf] ax'dt z] o/sf] /fonfO{ ;f]
;efsf] lg0f{ o dflgg]5 . To:tf] dt Wjlg, z]o/jfnfx¿sf] ;d" x ljefhg, dtkq
nufot ;efkltn] tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 .
t/ ljz]if k| :tfjsf] xsdf ;efdf pkl:yt z] o/jfnfx¿ dWo] krxQ/
k|ltzt z] o/sf] k|ltlglwTj ug]{ z]o/jfnfn] k|:tfjsf] kIfdf dt lbPdf dfq ;f]
k|:tfj ;efåf/f :jLs[t ePsf] dflgg]5 .
-$_ ;fwf/0f ;efdf kIf / ljkIfdf dt a/fa/ ePdf cWoIfn] lg0ff{os dt
lbg kfpg]5 .
26 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
^#= jflif{s ;fwf/0f ;ef M -!_ klAns sDkgLn] sf/f]af/ z'? ug]{ Ohfht kfPsf] Ps
jif{leq k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef ug'{ kg]{ 5 / To;kl5 k| To]s jif{ sDkgLsf]
cfly{s jif{ k"/f ePsf] ^ dlxgfleq jflif{s ;fwf/0f ;ef ug'{ kg]{ 5 .
-@_ pkb˚f -!_ sf] Dofbleq jflif{s ;fwf/0f ;ef af]nfpg g;s]sf]
d'gfl;a sf/0f vf] nL Dofb yksf] nflu sDkgLn] lgj]bg u/]df sfof{ non] a9Ldf
tLg dlxgf;Ddsf] Dofb yk u/L lbg ;Sg]5 .
-#_ pkb˚f -@_ sf] Dofbleq klg sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f ;ef gaf] nfPdf
;f] s'/f vf]nL s'g} z] o/jfnfn] lgj]bg lbPdf sfof{non] jflif{s ;fwf/0f ;ef ug{
nfpg ;Sg] 5 / ;f] adf]lhdsf] lgj]bg gk/]df klg pkb˚f -@_ df n]lvPsf] Dofb
u'lh|Psf] b'O{ dlxgfleq sfof{ non] To:tf] ;ef ug{ nufpg] 5 .
27 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ k|yd ;fwf/0f ;ef x'g' eGbf sDtLdf PSsfO; lbg cufj} b] xfo
adf]lhdsf] s'/f vf] nL sDtLdf Pshgf ;+rfnsn] ;xL u/L k| To]s z]o/jfnfsf
;dIf k|ltj]bg k7fpg' kg]{5 M–
-s_ af“8˚f“ 8 ePsf] z]o/sf] ;+ Vof,
-h_ z]o/ laqmL jf cGo s'g} sfd s'/f u/] afkt lbPsf] jf lbg'
kg]{ /sdsf] Aoxf]/f,
-em_ cGo cfjZos s'/fx¿ .
-$_ pkb˚f -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf ljifox¿sf cltl/Qm jflif{s
;fwf/0f ;efdf sDkgLsf] lx;fa lstfa, jf;nft, gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa,
;+rfns / n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg, z]o/jfnfx¿df af“l 8g] d'gf˚f, ;+rfns /
n]vfk/LIfssf] lgo'lQm / n]vfk/LIfssf] kfl/>lds cflb ljifox¿df 5n˚n u/L
lg0f{o ug'{ kg]{ 5 .
t/ z] o/jfnfx¿df af“l8g] d'gf˚fsf] ;DaGwdf 5n˚n ubf{ To:tf]
28 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
d'gf˚fsf] b/ ;+ rfns ;ldltn] lgwf{/0f u/]sf] b/ eGbf a9L x'g] u/L lg0f{ o ug{
kfpg] 5}g .
^%= jflif{s ;fwf/0f ;efsf] lgldQ sfuhft tof/ /fVg] M jflif{s ;fwf/0f ;efdf
5n˚n ul/g] lnvt, k|:tfj / ljj/0fx¿ ;ef x'g' eGbf sDtLdf PSsfO; lbg
cufj} sDkgLsf] /lhi68{ sfof{ nodf tof/ u/L /fVg' kg]{5 / s'g} z] o/jfnfn]
lgj]bg lbO{ k|ltlnlk dfu u/]df lghnfO{ To;sf] Ps k|lt k|ltlnlk lbg' kg]{5 .
^^= sfof{nodf ljj/0f k7fpg] M -!_ klAns sDkgLn] jflif{s ;fwf/0f ;ef ePsf] ;ft
lbgleq ;f] ;efdf pkl:yt z] o/jfnfx¿sf] ;+Vof, k|:tfj, jf;nft, gf˚f
gf]S;fgLsf] lx;fa, ;+ rfns / n]vfk/LIfssf] k|ltj]bg / lg0f{osf] Ps k|lt
sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 .
-@_ k|To]s k|fOe]6 sDkgLn] cfˆgf] cfly{s jif{ k"/f ePsf] ;f7L lbgleq
n]vfk/LIfsåf/f k|d fl0ft ul/Psf] jf;nft / gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa Ps k|lt
sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 .
^&= ljz]if ;fwf/0f ;ef M -!_ cfjZos b]lvPdf klAns sDkgLsf] ;+rfns ;ldltn]
ljz]if ;fwf/0f ;ef af] nfpg ;Sg] 5 .
t/ k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd ljz]if ;fwf/0f ;ef af]nfpg
;lsg]5}g .
-@_ klAns sDkgLsf] lx;fa lstfasf] hf“ ra'em ubf{ s'g} sf/0fn] ljz]if
;fwf/0f ;ef af]nfpg cfjZos b]lvPdf n]vfk/LIfsn] To:tf] ;ef af]nfpgsf]
lgldQ ;+rfns ;ldltnfO{ cg'/f]w ug{ ;Sg]5 / ;f]adf]lhd ;+ rfns ;ldltn] ;ef
af]nfO glbPdf n] vfk/LIfsn] ;f] s'/f vf]nL sfof{ nodf lgj]bg lbg ;Sg] 5 /
;f]adf]lhd lgj]bg k/]df sfof{non] sDkgLsf] ljz]i f ;fwf/0f ;ef af] nfO lbg
;Sg]5 .
-#_ sDkgLsf] r'Qmf k"“hLsf] sDtLdf bz k|ltzt z]o/ lng] z] o/jfnfx¿ jf
z]o/jfnfx¿sf] hDdf ;+Vofsf] sDtLdf kRrL; k|ltzt z]o/jfnfx¿n] sf/0f vf]nL
ljz]if ;fwf/0f ;ef af]nfpg sDkgLsf] /lhi68{ sfof{nodf lgj]bg k7fO dfu u/]df
;+rfns ;ldltn] sDkgLsf] ljz]if ;fwf/0f ;ef af] nfpg' kg]{5 . To:tf] lgj]bg
k/]sf] ldltn] tL; lbgleq ;+rfns ;ldltn] ljz]if ;fwf/0f ;ef af] nfO glbPdf
29 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;DalGwt z] o/jfnfx¿n] ;f] s'/f vf] nL sfof{nodf ph'/ L ug{ ;Sg]5g\ / To:tf]
ph'/L k/]d f sfof{ non] To:tf] ;ef af]nfO lbg ;Sg]5 .
-$_ lg/LIf0f hf“ rsf] ˚n:j¿k jf s'g} sf/0fn] ljz]if ;fwf/0f ;ef
af]nfpg cfjZos b]lvPdf sfof{ non] To:tf] ;ef :jo+ af]nfpg jf ;+rfns
;ldltåf/f af]nfpg nufpg ;Sg]5 .
^*= ljz]if k|: tfj k]z ug'{ kg]{ M b]xfosf] ljifodf sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf lg0f{ o
lngsf] nflu ljz]if k|:tfj k] z ug'{ kg]{5 M–
-s_ clws[t k"“ hL a9fpg] ljifo,
-v_ z]o/ k"“hL 36fpg] ljifo,
-u_ sDkgL kl/0ft x'g] -k|fOe]6af6 klAns jf klAnsaf6 k| fOe]6_ ljifo, -b˚f
!# sf] cwLgdf /xL_
-3_ Pp6f sDkgL csf]{ sDkgLdf ufleg] ljifo,
-ª_ af]g; z] o/ hf/L ug]{ ljifo,
-r_ sDkgLsf] gfd jf d' Vo p2]Zo kl/jt{g ug]{ ljifo .
kl/R5]b – ^
;+rfns ;ldlt
^(= ;+rfnsx¿n] hfgsf/L u/fpg' kg]{ M -!_ ;+rfnsn] cf˚" ;+rfnssf] ¿kdf axfn
u/]sf] ;ft lbgleqdf b]xfosf s'/fsf] lnlvt hfgsf/L sDkgLnfO{ u/fpg' kg]{5 M–
-s_ sDkgLsf] sf/f]af/;Fu ;DalGwt s'g} k|sf/sf] vl/b laqmL
jf cGo k|sf/sf] 7] Ssf k§fdf cf˚" jf cfˆgf] kl/jf/sf] s'g}
;b:osf] k|ToIf ;+nUgtf ePdf .
30 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&!= ;+rfnsx¿
fnsx¿sf]
x¿sf] lgo'l Qm M klAns sDkgLsf] ;+ rfnsx¿sf] lgo'lQm b˚f &# tyf
lgodfjnLdf n]lvPsf s'/fx¿sf] cwLgdf /xL sDkgLsf] ;fwf/0f ;efåf/f ul/g]5 .
t/–
-!_ sDkgLsf] k|yd jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd ;+ rfnsx¿sf]
lgo'lQm ;+:yfksåf/f ul/g]5 .
-@_ jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g' eGbf cufj} s'g} ;+rfnssf] kb l/Qm x'g
cfPdf af“s L cjlwsf nflu ;+rfnssf] lgo'lQm ;+ rfns ;ldltåf/f
ug{ ;lsg]5 .
31 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&#= ;+rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g jf axfn /xg g;Sg] cj:yf M -!_ b]xfosf s'g }
JolQm ;+ rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g ;Sg]5}g M–
-s_ klAns sDkgLsf] xsdf PSsfO; jif{ pd]/ gk' u]sf],
-v_ duh lau|]sf] jf af} nfPsf],
-u_ bfdf;fxLdf k/]sf],
-3_ s'g} k|sf/sf] rf]/L, 7uL, lst]{ jf hfn;fhL u/]sf] jf cfˆgf]
lhDdfsf] wgdfn cglws[t tj/n] df;]sf] jf b'¿kof] u
u/]sf] cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7x/L ;hfo kfO{
;hfo e'Qmfg ePsf] Ps jif{leq,
-ª_ ;DalGwt sDkgLsf] Joj;fo jf s'g} 7] Ssf k§f jf s/f/df
s'g} k|sf/sf] lghL :jfy{ ePsf],
-r_ k|rlnt sfg'gadf]lhd sDkgLnfO{ /sd a'emfpg af“sL
/x]sf] 7x/ ePsf] cj:yfdf To:tf] z]o/jfnf,
-5_ b˚f !@& adf]lhd ;hfo kfPsfsf] xsdf ;hfo kfPsf]
ldltn] Ps jif{ ggf3]sf] jf b˚f !@* adf]lhd ;hfo
kfPsfsf] xsdf ;hfo kfPsf] ldltn] ^ dlxgf ggf3]sf],
-@_ b]xfosf] cj:yfdf s'g} JolQm ;+rfnssf] kbdf axfn /xg] 5}g M–
-s_ pkb˚f -!_ df n]lvPadf]lhd ;+ rfnssf] kbdf lgo'Qm x'g
g;Sg] cj:yfsf] ePdf,
32 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&$= ;+rfnsx¿
fnsx¿sf]
x¿sf] sfo{sfn M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;+ rfnssf] sfo{sfn lgodfjnLdf
Joj:yf ePadf]lhd x'g]5 .
-@_ klAns sDkgLsf] ;+rfnssf] sfo{sfn lgodfjnLdf pNn] v ePadf]lhd
a9Ldf rf/ jif{sf] x'g ;Sg]5 .
t/–
-!_ >L % sf] ;/sf/ jf ;+ul7t ;+:yfåf/f lgo'Qm ;+rfns lgo'Qm ug]{
;+:yfsf] OR5fg';f/sf] cjlw;Dd cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .
-@_ b˚f &! sf] k|ltaGwfTds jfSof+ zsf] v08 -!_ / -@_ adf]lhd
lgo'Qm ePsf] ;+rfns jflif{s ;fwf/0f ;ef geP;Dd dfq cfˆgf]
kbdf axfn /xg]5 .
-#_ s'g} ;+rfnssf] kb aLrdf l/Qm eO{ ;f] kbdf lgo'Qm ePsf]
;+rfnssf] sfo{sfn ;f] ;+ rfns h'g ;+rfnssf] kb l/Qm eO{
33 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
34 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
&*= ;+rfns ;ldltsf] a}7s M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] ;+rfns ;ldltsf] a}7s
lgodfjnLdf n]lvPadf]lhd x'g] 5 .
-@_ klAns sDkgLsf] ;+rfns ;ldltsf] a}7s jif{df sDtLdf ^ k6s a:g'
kg]{5 .
-#_ klAns sDkgLsf] ;+rfns ;ldltsf] a}7sdf ;+rfnsx¿ :jo+ pkl:yt
x'g' kg]{5 . ;+ rfnssf] ;§f ;+rfnssf] k|ltlglwsf] pkl:ylt dfGo x'g] 5}g .
-$_ a}7sdf pkl:yt e} dtbfg ug]{ clwsf/ k|fKt ;+rfnsx¿sf] hDdf
;+Vofsf] sDtLdf PsfpGg k|ltzt ;+rfnsx¿ pkl:yt ge} ;+rfns ;ldltsf] s'g }
a}7s x'g] 5}g .
-%_ ;+rfns ;ldltsf] a}7sdf ax'dtsf] lg0f{o dfGo x'g]5 / dt a/fa/
ePdf cWoIfn] lg0ff{os dt lbg ;Sg] 5 .
-^_ ;+rfns ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt ;+ rfnsx¿, 5n˚n ePsf] ljifo /
tT;DaGwdf ePsf] lg0f{osf] ljj/0f -dfOGo"6_ 5'§} lstfadf n]vL /fVg' k5{ / ;f]
lg0f{o ljj/0fdf a}7sdf pkl:yt ;Dk"0f{ ;+ rfnsx¿sf] sDtLdf ;f7L k|ltztn]
;xL ug'{ kg]{ 5 .
t/ s'g} ljifodf 5n˚n ubf{ s'g} ;b:on] lg0f{ osf] ljk/Lt jf To:tf] lg0f{ o
x'g] s'/f eGbf leGg ljrf/ /fv]d f ;f] xL s'/f lg0f{osf] ljj/0f -dfOGo"6_ lstfadf
pNn]v ug{ ;Sg]5 .
-&_ s'g} ;b:osf] ;xL gePsf] sf/0fn] dfq ;f] lg0f{o cj} w ePsf]
dflgg]5}g .
35 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-*_ pkb˚f -#_, -$_, -%_ / -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
k|aGwkq jf lgodfjnLn] :ki6 /f]s nufPsf]df afx]s ;+rfns ;ldlt jf
;+rfnsx¿sf] s'g} pk;ldltn] ug{ kfpg] s'g} sfdsf] ;DaGwdf ;+rfns ;ldlt jf
pk;ldltsf ;a} ;b:ox¿ lnlvt ¿kdf ;xdt ePdf To:tf] ;xdltnfO{ lg0f{o
k'l:tsfdf ;+nUg u/L To:tf] sfd a}7s lagf klg ug{ ;lsg]5 .
-(_ pklgod -*_ adf]lhdsf] ;xdlt ;+ rfns ;ldltsf] a}7ssf] lg0f{ o
;/x dflgg]5 .
&(= e};s]sf] sfd sf/afxLsf] dfGotf M s'g} ;+rfnssf] lgo'lQmsf ;DaGwdf o; P]g
cGtu{t s'g} Joj:yfsf] kfngf ePsf] 5}g eGg] s'/f kl5 kQf nfu]df ;f] kQf nfUg'
eGbf cufj} To:tf] ;+rfnsn] u/]sf] sfd sf/afxL ;f] s'/fn] ab/ x'g]5}g .
*)= ;+rfnsx¿
fnsx¿sf] hjf˚b]xL tyf bfloTj M -!_ sDkgLsf] ;+rfnsn] sDkgL df˚{t
x¿sf] hjf˚
jf sDkgLsf] sfdsf] l;nl;nfdf JolQmut ˚fObf lng] sfd ug{ kfpg]5}g .
-@_ s'g} JolQm ;+rfns lgo'Qm ePkl5 sfo{e f/ ;DxfNg' eGbf klxn] g}
sDkgL;Fusf] sf/f]a f/df jf sDkgL;F u ePsf] ;Demf}t fdf lghsf] lghL :jfy{ eP
To:tf] s'/f ;+rfnsn] ;+ rfns ;ldltnfO{ hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-#_ sDkgLsf] sf/f]af/sf] l;nl;nfdf s'g} ;+rfnsn] JolQmut ˚fObf
lnPsf] kfOPdf ;f] /sd sDkgLn] To:tf] ;+rfnsaf6 C0f ;/x e/fO{ lng]5 .
*!= ;+rfnsx¿
rfnsx¿sf]
rfns x¿sf] nut M k|To]s sDkgLn] cfˆgf] ;+ rfnsx¿sf] ;+lIfKt kl/ro Pp6f
5'§} lstfadf n]vL /fVg' kg]{5 / ;f] lstfasf] Ps k|lt / ;+rfnsx¿ cbnabn
ePdf To;sf] ;"rgf ;d]t kGw| lbgleq sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 .
kl/R5]b–&
sDkgLsf] lx;fa lstfa / n]vf
*@= sDkgLsf] n]vf M -!_ sDkgLn] cfˆgf] n]vf g]kfnL efiffdf /Ltk"j{s /fVg' kg]{5 .
sDkgLn] cfˆgf] ;'ljwfsf] nflu g]kfnL tyf cGo s'g} efiffdf klg n]vf /fVg
;Sg]5 . cGo efiffdf klg n]vf /flvPsf]df g]kfnL efiffdf /flvPsf] n]vf g}
k|fdfl0fs dflgg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd /flvg] n]vf bf] xf]/f] n]vf k|0ffnLdf cfwfl/t
36 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;j{dfGo l;4fGt cg'¿k sDkgLsf] sf/f]af/sf] oyfy{ l:ylt :ki6 ¿kdf k|ltlalDat
x'g] u/L /flvPsf] x'g' kg]{5 .
-#_ sfof{non] :jLs[lt lbPsf]d f afx]s sDkgLsf] n]vf sDkgLsf] /lhi68{
sfof{ no afx]s cGoq /fVg x'“b}g .
*#= jflif{s lx;fa / k|ltj]bg tof/ ug'{ kg]{ M -!_ klAns sDkgLsf] ;+rfns ;ldltn]
k|To]s jif{ jflif{s ;fwf/0f ;ef x'g' eGbf sDtLdf tL; lbg cufj} / k| fOe]6
sDkgLsf] xsdf cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] ;f7L lbgleq b]xfoadf]lhd jflif{s
lx;fax¿ tof/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ cfly{s jif{s f] clGtd ldlt;Ddsf] jf;nft .
-v_ cfly{s jif{s f] gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa .
37 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
k|ltlqmof, /
-h_ d'gf˚f af“ 8˚f“ 8 ug{ l;˚fl/; ul/Psf] k|ltzt .
-$_ pkb˚f -!_ sf] k|of]hgsf] nflu gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa tof/ ubf{
sDkgL ;+:yfkgf ePsf] jif{sf] xsdf ;+:yfkgf ePsf] ldltb]lv rfn" cfly{s jif{sf]
cGt;Ddsf] / To;kl5 c¿ jif{sf] xsdf cl3Nnf] cfly{s jif{sf] lx;fa ;d]t
;dfj] z ul/Psf] x'g' kg]{ 5 .
-%_ o; b˚fadf]lhd tof/ ul/Psf] jflif{s lx;fa s'g} z]o/jfnfn] lg/LIf0f
ug{ rfx]df lg/LIf0f ug{ kfpg] u/L v'nf /fVg' kg]{5 .
kl/R5]b–*
n]vfk/LIf0f
*%= sDkgLn] n]vfk/LIfs lgo'l Qm ug'{ kg]{ M k| To]s sDkgLn] cfˆgf] n] vfk/LIf0f
u/fpg o; P]gadf]lhd n]vfk/LIfs lgo'lQm ug'{ kg]{5 .
38 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;Sg]5}g M–
-s_ sDkgLsf] ;+rfns jf sd{rf/L jf sfdbf/,
-v_ sDkgLsf] ;+rfns jf sd{rf/Lsf] ;fem]bf/,
-u_ sDkgLsf] cf;fdL,
-3_ sDkgLsf] ;+rfns jf lghsf] ;fem]bf/sf glhssf] gft]bf/sf JolQm,
-ª_ n]vfk/LIf0f ;DaGwL ck/fwdf ;hfo kfPsf] JolQm,
-r_ ;fx"sf] bfdf;fxLdf k/]sf] JolQm,
-5_ sDkgLsf] Ps k|ltzt jf ;f] eGbf a9L z]o/ lnPsf] JolQm jf ˚d{,
-h_ g}lts ktg x'g] ˚f} hbf/L ck/fwdf ;hfo kfPsf] JolQm .
**= n]vfk/LIf0f ab/ x'g] M o; P]gsf] alv{nfk n]vfk/LIfsdf lgo'Qm ePsf JolQmn]
u/]sf] n]vfk/LIf0f ab/ x'g]5 .
*(= n]vfk/LIfs lgo'lQm x'g g;s]df M klAns sDkgLsf] jflif{s ;fwf/0f ;efdf
n]vfk/LIfs lgo'Qm x'g g;s]df jf jflif{s ;fwf/0f ;ef g} x'g g;s]df jf o;
P]gadf]lhd lgo'Qm ePsf] n]vfk/LIfssf] axfn s'g} sf/0fjz 6'6]d f sDkgLsf]
cg'/f]wdf sfof{non] csf]{ n] vfk/LIfs lgo'Qm ug{ ;Sg]5 .
()= lx;fa lstfa / n]vf lbg' kg]{ M n]vfk/LIfsn] n] vfk/LIf0f ug{sf] nflu sDkgLsf]
lx;fa lstfa / n] vf sfof{no ;doleq h'g;'s} avt dfu]df klg lbg' kg]{5 /
s}l˚ot dfu u/]sf] s'/fsf] oyfy{ hjf˚ ;d]t ;DalGwt ;+rfns jf sd{rf/Ln]
t'?Gt lbg' kg]{5 .
(!= n]vfk/LIfssf] sfd / st{J o M -!_ n]vfk/LIfsn] cf˚"n] n] vfk/LIf0f u/]sf] lx;fa,
lstfa / n]vfaf6 sDkgLsf] jf;nft, gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa Pj+ gub k|jfx
ljj/0f k|dfl0ft u/L cf˚"nfO{ lgo'Qm ug]{ clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L cfˆgf] k|ltj]bg
39 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
sfof{ nonfO{ / sDkgLnfO{ lbg' kg]{5 . To:tf] k|ltjb]gsf] k|ltlnlk klAns sDkgLsf]
xsdf jflif{s ;fwf/0f ;efsf] ;"rgf;“u ;+ nUg u/L tyf k|fOe] 6 sDkgLsf] xsdf
lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfdf pNn]v ePadf]lhd k|To]s z]o/jfnf /
sfof{ nonfO{ k7fpg' kg]{5 .
-@_ n]vfk/LIf0f k|ltj]bgdf b]xfosf s'/f klg v' nfpg' kg]{5 M–
-s_ n]vfk/LIf0f ;DkGg ug{ cfjZos ;"rgf / :ki6Ls/0f
pknAw eP gePsf] .
-v_ k|fKt ePsf] jf;nft, gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa / gub k|jfx
ljj/0f o; P]g cg'¿k tof/ eP gePsf] / pQm ljj/0fx¿
sDkgLn] /fv]s f] n] vf;Fu b'?:t /x] g/x]sf] .
-u_ sfg'gadf]lhd sDkgLn] lx;fa lstfa / n]vf 7Ls;F u /fv]
g/fv]sf] .
-3_ n]vfk/LIf0fsf] l;nl;nfdf pknAw u/fOPsf :ki6Ls/0f Pj+
;"rgfx¿sf] cfwf/df n] vfk/LIfssf] /fodf k|:t' t
jf;nftn] sDkgLsf] cfly{s cj:yfsf] tyf ;f]xL ldltdf
;dfKt ePsf] jif{sf] gf˚f gf] S;fgLsf] lx;fa / gub k|jfx
ljj/0fn] qmdzM sDkgLsf] gf˚f gf] S;fg / gub k|jfxsf]
;d'lrt lrq0f u5{ ub}{g .
-ª_ ;+rfns ;ldlt jf k|ltlglw jf s'g} sd{rf/Ln] sfg'g lj?4
sfd sfh jf a]l x;fa u/]sf] jf sDkgLsf] xfgL gf]S;fgL u/]
u/fPsf] .
-r_ s'g} ;'emfjx¿ eP To:tf ;' emfjx¿ .
(@= n]vfk/LIfsn] lg:;f nufpg' kg]{ M n]vfk/LIfsn] cf˚"n] hf“r]sf] lx;fa lstfa /
>]:tfx¿df hf“r]sf] ldlt ;d]t xfnL b:tvt ug'{ kg]{5 .
40 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b–(
s}l˚ot tna / hf“
“
hfr
(%= sfof{non] s}l˚ot tna ug{ ;Sg] M -!_ sDkgLaf6 k]z ePsf] sfuhftx¿af6
s'g} s'/f gv'n]sf] cj:yfdf To:tf] Aoxf]/f v'nfpg jf s'g} s'/fsf] s}l˚ot tna
ug'{ k/]df sfof{ non] plrt Dofb tf]s L sDkgLnfO{ s}l˚ot tna ug{ ;Sg] 5 .
(&= cf ˚} hf“
sfof{non] cf˚ “rsL v6fpg ;Sg] M b]xfosf] cj:yf 5 eGg] nfu]d f b˚f (^
hfrsL
adf]lhd lgj]bg gk/]tfklg sfof{ non] cfjZostfg';f/ of]Uotf k'u]sf] Ps jf Ps
eGbf a9L hf“rsLx¿ lgo'Qm u/L sDkgLsf] sf/f]af/ jf Joj;fo h“rfpg ;Sg]5 M–
41 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
eg] .
(*= lx;fa lstfa / n]vf OToflb lbg' kg]{ M b˚f (^ / (& adf]lhd vl6Psf
hf“rsLn] dfu] adf]lhdsf] lx;fa lstfa, jflif{s jf;nft, n] vf tyf cGo cfjZos
sfuhft sDkgL Joj:yfkgn] pknAw u/fpg' kg]{5 .
((= k|l tj]bg k]z ug'{ kg]{ M -!_ hf“ rsLn] hf“r u/L ;s]kl5 To;sf] kl/0ffd af/] cfˆgf]
/fo ;lxt sfof{nodf k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 . sfof{non] To:tf] k|ltj]bgsf] Ps
k|lt lgj]bsx¿nfO{ ;d]t lbg' kg]{5 . s'g} z]o/jfnfn] To:tf] k|ltj]bgsf] k|ltlnlk
kfpg lgj]bg u/]df sfof{ non] tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ k|ltlnlk lbg' kg]{5 .
-@_ hf“rsLn] pkb˚f -!_ adf]lhd lbPsf] k|ltj]bgaf6 sDkgLsf] s'g}
;+rfns, k|aGw ;+rfns, k|aGws, sd{rf/L jf cGo s'g} JolQmn] sDkgLnfO{ hfgL
hfgL xfgL gf] S;fgL k'¥ofPsf] jf z] o/jfnf jf ;fx"x¿nfO{ 7uL u/]sf] jf hfn;fh
u/]sf] jf u}/ sfg'gL sfd u/]sf] h:tf] b]lvPdf k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg /lhi6«f/n] sDkgLsf] t˚{af6 gfln; ph'/ ug{ sDkgLnfO{
cfb]z lbg' kg]{5 .
t/ o; Joj:yfn] sDkgL cyjf z] o/jfnfnfO{ k|rlnt sfg'gadf]lhd k| fKt
cGo pkrf/ dfly aGb]h nufPsf] dflgg]5}g .
-#_ pkb˚f -@_ adf]lhd sf/afxL x'g] ;+rfns, k|aGw ;+rfns, k|aGws,
sd{rf/L jf ;DalGwt JolQmx¿sf] lhDdfdf sDkgLsf] sfd sf/afxL 5f] 8\bf
sDkgLnfO{ Iflt x'g ;Sg]5 eGg] nfu]d f /lhi6«f/n] To:tf] ;+ rfns, k|aGw ;+ rfns,
k|aGws, sd{rf/L jf JolQmnfO{ lgnDag u/L sDkgLsf] Joj;fo ;+rfng ug{
sDkgLnfO{ cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
“rsf] vr{ M -!_ b˚f (^ jf (& adf]lhd sfof{non] hf“r u/fp“bf nfu]sf] vr{
!))= hf“
hfrsf]
;DalGwt sDkgLn] Aoxf]g'{ kg]{5 .
t/ hf“r ubf{ sDkgLsf] s'g} ;+rfns, k|aGw ;+ rfns, k|aGws, sd{rf/L jf
cGo JolQmn] ablgot jf wf] vf jf hfn;fhL jf 7uL u/]sf] b]lvPdf hf“ rsf] vr{
To:tf] ;+ rfns, k|aGw ;+rfns, k|aGws, sd{rf/L jf JolQmn] hf“ r ;dfKt ePsf]
;ft lbgleq a'emfpg kg]{5 .
-@_ pkb˚f -!_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+ zadf]lhd ;DalGwt ;+ rfns, k|aGw
42 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
;+rfns, k|aGws, sd{rf/L jf JolQmn] hf“ rsL vr{ ga'emfPdf ;/sf/L af“sL ;/x
c;' n ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b–!)
sDkgLsf] vf/]hL
!)!= sfof{noåf/f vf/]h x'g] cj:yf M -!_ sfof{non] d'gfl;a 7x/fPdf b] xfosf
cj:yfdf sDkgL vf/]h ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 M–
-s_ klAns sDkgLsf] ;fwf/0f ;efdf ljz]if k|: tfjåf/f sDkgL
vf/]h ug]{ lg0f{o e} ;f] sDkgL vf/]h ug{ sfof{ nodf
b/vf:t k/]df jf k| fOe]6 sDkgLsf] xsdf k|aGwkq,
lgodfjnL, ;j{;Ddt ;Demf}t f jf o; P]gdf Joj:yf eP
adf]lhd lgj]bg u/]df,
-v_ o; P]g adf]lhdsf] Dofbleq ;ef gaf]nfPdf jf sfof{ nodf
k|ltj]bg gk7fPdf,
-u_ zt{ cg';f/ C0f ltg]{ Dofb e'Qmfg ePsf] ldltn] Ps jif{
leq klg sDkgLn] C0f e'Qmfg ug{ g;s]sf]n] sDkgLnfO{
vf/]h u/L sfg'gadf]lhd C0fsf] /sd e/fO kfp“ egL
sDkgLn] ltg{ af“sL hDdf C0fsf] sDtLdf cfwf y}nL k/]sf
;fx" jf ;fx" x¿n] sfof{nodf lgj]bg lbPdf,
-3_ a}+s jf ljQLo ;+:yfn] sDkgLsf] ;a} hfoh]yf sAhf jf
laqmL ul/lbPdf .
-@_ sDkgL vf/]h x'g] cfb]z hf/L ePkl5 o; P]gdf cGoyf n]lvPsf]d f
afx]s sDkgLn] s'g} sfd sf/f]af/ ug{ x'“b}g / To:tf] cfb]z hf/L ePsf] ldltb]lv
;+rfnssf] ;a} clwsf/ :jtM ;dfKt x'g]5 .
!)@= sDkgL
sDkgL vf/]h ug]{ tl/sf M -!_ b˚f !)! df n]lvPsf] s'g} cj:yfdf sDkgL vf/]h
u/L kfp“ egL ;f] sDkgLsf ;fx" jf sDkgLn] sfof{nodf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ ;fx" x¿n] lgj]bg lb+bf sDkgL vf/]h x'g kg]{ sf/0f v'nfO tT;DaGwL
kfP;Ddsf] ;a'b k|d f0f ;d]t ;+ nUg ug'{ kg]{ 5 .
43 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-#_ sDkgL cf˚} n] vf/]h ug{ lgj]bg lbPsf] cj:yfdf afx]s s'g} sDkgL
vf/]h ug{ cfb] z hf/L ug'{ eGbf cufj} To:tf] sDkgL vf/]h ug{ gkg]{ s'g} sf/0f
eP ;f] v' nfO af6fsf] Dofb afx]s kGw| lbgleq k|ltj]bg k]z ug{ sDkgLnfO{ n]vL
k7fpg' kg]{5 .
-$_ sfof{ non] d'gfl;a 7fg]df sDkgL vf/]h ug{ cfb]z lbg' eGbf cufj}
/lhi6«f/sf] ;efkltTjdf ;ef u/L ;f] sDkgLsf] ;+rfns, sDkgLsf] ;fx" /
lgj]bsx¿sf] s'/f df}l vs ¿kdf ;'gjfO{ ug{ ;Sg]5 .
-%_ o; b˚fadf]lhd vf/]h ug]{ cfb]z hf/L ePsf] tL; lbgleq To:tf]
cfb]zdf lrQ ga'‰g] ;+ rfns jf lgj]bsn] k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{
;Sg]5 .
!)#= lnSjL8]6/ / n]vfk/LIfssf] lgo'lQm / kfl/>lds M -!_ sDkgL vf/]h x'g] cfb] z
hf/L ubf{ sfof{non] vf/]hLsf] sfd sf/afxL ug{ Ps hgf lnSjL8]6/ lgo'Qm
ug]{5 . lghn] sfof{non] tf]lslbPadf]lhd kfl/>lds kfpg] 5 .
-@_ lnSjL8] 6/åf/f k] z x'g] lx;fa hf“r ug{sf] nflu sfof{ non]
n]vfk/LIfssf] lgo'lQm ug'{ kg]{5 / To;/L lgo'lQm ePsf] n]vfk/LIfsn] sfof{ non]
tf]lslbPadf]lhd kfl/>lds kfpg]5 .
!)$= sDkgLsf] hfoh]yf sAhfdf lng] M lnSjL8]6/n] oyfzSo rf“ 8f] sDkgLsf] ;a}
lx;fa lstfa / n] vf tyf sDkgLsf] xssf] jf xs b]lvg] ;DklQx¿ cfˆgf] sAhf
Pj+ lgoGq0fdf lng' kg]{ 5 .
44 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!)^= ;fx"x¿sf]
x¿sf] ;ef af]nfpg ;Sg] M -!_ lnSjL8]6/n] ;fx" x¿sf] dg;fo a' ‰gsf] nflu
x¿
lghx¿sf] ;ef af] nfO 5n˚n ug{ ;Sg] 5 .
-@_ lnSjL8]6/n] ;fx"x¿nfO{ cfˆgf] bfaL k|dfl0ft ug{ Dofb tf]lslbg / bfaL
k|dfl0ft geP;Dd ;fx"x¿n] s'g} af“8˚f“8df lx:;f gkfpg] ug{ ;Sg] 5 .
-#_ lnSjL8]6/n] u/]sf] s'g} sfd sf/afxLaf6 dsf{ kg]{ ;fx" n] sfof{no
;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
!)&= lx;fa
lx;fa lstfa 7Ls b'?:t /fVg' kg]{ M lnSjL8] 6/n] cf˚"n] u/fPsf] ;ef jf
a}7sx¿sf] lg0f{ o -dfOGo" 6_ 7Ls b'?:t /fVg' kg]{5 / sDkgLsf s'g} ;fx"n] To:tf]
45 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!)(= bfloTj e'Qmfg ug]{ qmd M -!_ sDkgL vf/]h ubf{ ;f] sDkgLsf] bfloTj b] xfosf]
qmdn] k|fyldstf lbO{ ˚5\of}{6 ug'{ kg]{5 M–
-s_ sDkgL vf/]h ubf{ nfu]s f] vr{,
-v_ sfdbf/ jf sd{rf/Lx¿sf] Hofnf tyf tna, ;~rosf]if,
pkbfg / cGo /sdx¿,
-u_ ;/sf/L jf :yfgLo :jfoQ lgsfonfO{ sfg'gadf]lhd
a'emfpg' kg]{ s/, b:t'/, ˚L, /f] oN6L cflb /sd,
-3_ ;DklQ aGws /flvPsf]df ;f] aGws /fv]sf] hfoh] yfn]
vfd];Ddsf] ;'/lIft C0f,
-ª_ c¿ C0fx¿ .
-@_ b˚f !)^ sf] pkb˚f -@_ adf]lhdsf] Dofb u'hfg]{sf] xsdf afx]s
sDkgLsf] hfoh] yfaf6 a9L cu|flwsf/ ePsf] C0f jf bfloTjsf] e'QmfgL x'g ;Sb5
eGg] s'/f lnSjL8]6/nfO{ lgZro geP;Dd cu|flwsf/df kl5Nnf] qmd ePsf] C0f jf
bfloTj e'Qmfg ul/g] 5}g .
-#_ ;a} C0f / bfloTj e'Qmfg e} ;s]kl5 sDkgLsf] hfoh]yf af“sL /x]df ;f]
af“sL hltdf cu|flwsf/ z] o/jfnfx¿nfO{ k|fyldstf lbO{ lghx¿n] kfpg' kg]{ /sd
e'Qmfg u/L af“sL /sdaf6 z]o/jfnfx¿nfO{ lghx¿n] lnPsf] z] o/sf] bfdf;fxLdf
af“l8g]5 .
!!)= sDkgL jf ;fx"nfO{ wf]vf lbPsf] s'/fsf] ;"rgf lbg] M s'g} ;+rfns jf sd{rf/Ln]
sDkgL jf sDkgLsf] ;fx"sf] xs ljk/Lt wf]vf jf hfn;fhL u/]sf] 5 eGg]
lnSjL8]6/n] yfxf kfPdf ;f] ;DaGwdf ePsf] u}/sfg'gL sfd s'/fsf] ljj/0fx¿
vf] nL t'?Gt sfof{nonfO{ hgfp lbg' kg]{5 / To:tf] hgfp d'gfl;a 7x/fPdf
sfof{ non] To:tf] wf]vf jf hfn;fhL ug]{ JolQm pk/ sfg'gadf]lhd sf/afxL
46 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!!#= sf/f]af/ ug{ gx'g] M o; P]gdf cGoq cGoyf n]l vPsf]d f afx]s :j]R5fk" j{s vf/]h
x'g] k|:tfj kfl/t ePkl5 sDkgL nfek|b ¿kn] vf/]h x'gsf] lgldQ cfjZos
ePsf]df afx]s sDkgLsf] ;a} sf/f]af/ aGb ug'{ kg]{ 5 .
47 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
lg0f{osf] nflu sfof{no ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgj]bg k/]df sfof{ non]
Ps dlxgfleq lg0f{o u/L ;f] lg0f{ o ePsf] tLg lbgleq To;sf] ;"rgf lgj]bsnfO{
lbg' kg]{5 / To;df lrQ ga'‰g]n] ;f] lg0f{o ePsf] hgfp kfPsf] tL; lbgleq
;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg] 5 .
!!&= ;fwf/0f ;efdf ljj/0f k]z ug]{ M vf/]hLsf] sfd sf/afxL ;dfKt e};s]kl5
lnSjL8]6/n] ;f] sfd sf/afxL s;/L ul/of] / sDkgLsf] bfloTjx¿ s;/L e'Qmfg
ul/of] eGg] s'/f :ki6 vf]nL vf/]hL ;DaGwL sfd sf/afxLsf] ljj/0f tof/ ug'{
kg]{5 / lx;fa lstfa 7Ls tl/sfn] hf“ r e} ;s]kl5 ;f] ljj/0f / lx;fa lstfa
k]z ug{sf] lgldQ sDkgLsf] ;fwf/0f ;ef af] nfpg' kg]{5 .
!!*= sDkgL vf/]h ug]{ M -!_ vf/]hLsf] sfd k"0f{tof ;dfKt e};s]kl5 lnSjL8] 6/n]
n]vfk/LIf0f ePsf] clGtd lx;fa ;lxtsf] k|ltj]bg sfof{ nodf k7fpg' kg]{5 / ;f]
lx;fa 7Ls 7xl/Pdf sfof{non] vf/]hLsf] cfb] z hf/L ug]{5 . To:tf] cfb]z hf/L
ePsf] ldltdf sDkgL vf/]h ePsf] dflgg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd vf/]hLsf] cfb]z hf/L u/]kl5 sfof{ non] ;f]sf]
;"rgf /fli6«o:t/sf] kqklqsfdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
!!(= sfof{nosf] clwsf/df afwf gug]{ M ;fx" x¿sf] lgj]bg k/L jf c¿ s'g} k|s f/n]
sDkgL vf/]h ug]{ ljifodf sfof{non] cfjZos ;Dem]sf] cfb]z hf/L ug{ sDkgL
:j]R5fk"j{s vf/]h x'g] s'/fn] dfq s'g} afwf k'¥ ofpg] 5}g .
kl/R5]b–!!
d'Vo / ;xfos sDkgLx¿
sDkgLx¿
!@)= ;xfos sDkgL dfly lgoGq0f M -!_ d'Vo sDkgLn] cfˆgf] ;xfos sDkgLnfO{
48 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
49 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@@= d'Vo sDkgLdf nufgL ug{ gx'g] M ;xfos sDkgLn] d'Vo sDkgLsf] z] o/ jf
l8a]Gr/ vl/b ug{ jf cGo lsl;dn] nufgL ug{ x'“b}g .
kl/R5]b–!@
k|fOe]6 sDkgL ;DaGwL ljz]if Joj:yf
!@#= ;j{;Ddt ;Demf}tf M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|fOe]6
sDkgLsf] ;j{;Ddt ;Demf}t fdf b] xfosf s'/fx¿sf] Joj:yf ug{ ;lsg]5 M–
-s_ sDkgLsf] Joj:yfkg, Joj;fo / sf/f]af/,
-v_ z]o/ x:tfGt/0fdf aGb]h,
-u_ s'g} lglZrt jf cfsl:ds 36gf jf :j] R5fn] Ps jf a9L
z]o/jfnfx¿n] sDkgL vf/]h ug{ ;Sg] clwsf/,
-3_ dtbfgsf] clwsf/sf] ljefhg jf k|of]u,
-ª_ sDkgLsf] sd{rf/L, sfdbf/ jf clwsf/Lsf] lgo'lQmsf
zt{x¿,
50 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!@$= z]o/jfnf
/jf nfx¿
nfx¿sf]
x¿sf] lx;fa lstfa lg/LIf0f ug]{ clwsf/ M k|fOe]6 sDkgLsf]
z]o/jfnf jf lghsf] k|ltlglwn] sfof{ no ;doleq sDkgLsf] sf/f]af/;Fu ;DalGwt
lgDglnlvt sfuhft jf clen] vsf] lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 M–
-s_ z]o/jfnf / ;+ rfnsx¿sf] lg0f{ o k'l:tsf,
-v_ sf/f]af/sf] jflif{s ljj/0f,
-u_ z]o/ /lhi6/, /
-3_ lx;fa lstfa .
!@%= sf/f]af/sf] ljj/0f M -!_ k|fOe]6 sDkgLsf] z]o/jfnfn] sDkgLl;t s'g} cfly{s
jif{sf] sDkgLsf] sf/f]a f/sf] ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ adf]lhd ljj/0f dfu ePsf] kGw| lbg leqdf sDkgLsf]
sf/f]af/ ug]{ ;+rfns, k|aGw ;+ rfns jf d'Vo clws[taf6 k|dfl0ft gf˚f gf] S;fgsf]
lx;fa / jf;nft ;dfj] z ePsf] ljj/0f pknAw u/fpg' kg]{5 .
51 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl/R5]b–!#
d'2f dfldnfsf] sf/afxL / b08 ;hfo
!@^= o; P]g cGtu{tsf] d'2f ;DaGwL ph'/L / sf/afxL M -!_ o; P]g cGtu{t s'g }
sfd s'/fsf] ;DaGwdf sfof{ no jf sDkgLsf ;+ rfns jf cGo s'g} k| zf;sLo
clwsf/L jf z] o/jfnf, ;fx" jf ;/f]sf/sf cGo s'g} JolQmsf] ph'/ Laf6 dfq d'2 f
bfo/ x'g / sf/afxL rNg ;Sg] 5 .
t/ cfˆgf] clwsf/If]q leqsf] d'2f dfldnfdf s;}sf] ph'/L geP klg af]8{n]
sf/afxL rnfO{ lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
-@_ b˚f !@& adf]lhd ;hfo x'g] s;"/;DaGwL d'2 f dfldnf tyf b˚f !#)
adf]lhd lauf] e/fpg] ljifo / o; P]gdf cGoq lhNnf cbfntn] x]g]{ egL n]lvPsf]
d'2f dfldnfsf] sf/afxL tyf lsgf/f ug]{ clwsf/ ;DalGwt lhNnf cbfntnfO{ /
b˚f !@* / !@( adf]lhd hl/jfgf x'g] s;"/;DaGwL d'2 f dfldnfsf] sf/afxL tyf
lsgf/f ug]{ clwsf/ sDkgL af]8{nfO{ x'g]5 .
t/ sDkgL af]8{ u7g geP;Dd sDkgL af]8{n] sf/afxL tyf lsgf/f ug]{
d'2f dfldnfsf] sf/afxL tyf lsgf/f ug]{ clwsf/ sfof{nonfO{ x'g] 5 .
-#_ lhNnf cbfntn] o; P]gadf]lhd d'2f x]bf{ ;+lIfKt sfo{ljlw
P]g, @)@* sf] sfo{ljlw ckgfpg' kg]{5 .
-$_ pkb˚f -@_ cGtu{t lhNnf cbfnt jf sfof{non] u/]sf] lg0f{o jf
lbPsf] cfb]z pk/ k}+tL; lbgleq ;DalGwt k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg
nfUg]5 .
“;Dd hl/jfgf
!@&= aL; xhf/ ?k}of“f;Dd hl/jfgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'j}j} ;hfo x'g;Sg] M
b]xfosf] s;"/ ug]{ b]xfosf JolQmnfO{ aL; xhf/ ?k} of“ ;Dd hl/afgf jf b'O{ jif{;Dd
s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 M–
-s_ sDkgLsf] s'g} ;+rfns jf k|aGw ;+rfns jf k|aGws jf sDkgL ;lrj jf
sd{rf/Ln] sDkgLsf] ;DalGwt s'g} sfuhkqdf hfgL hfgL jf nfk/afxL u/L
jf ablgot ;fy s'g} em'§f s'/f pNn] v u/L sDkgL jf s'g} JolQmnfO{ xfgL
gf]S;fgL k'¥ ofPsf] eP To:tf] ;+ rfns jf sDkgL ;lrj jf sd{rf/LnfO{,
52 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
53 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-v_ o; P]g lj?4 sDkgLsf] df}Hbft k"“hLaf6 ;f] xL sDkgLn] cfˆgf] jf cfˆgf]
d"n sDkgLsf] z]o/ lsg]df jf P]g ljk/Lt nufgL u/]df ;f] sDkgLsf]
k|To]s ;+rfnsnfO{,
-u_ ;+rfns ;ldltsf] clwsf/If]q g3fO{ jf sDkgLsf] sfo{I f]q aflx/sf] sfd
u/]df ;f] ug]{ jf ug{ cfb] z lbg] JolQmnfO{,
-3_ o; P]gadf]lhd af] nfpg' kg]{ ;fwf/0f ;ef gaf] nfPdf jf ;fwf/0f ;ef x'g '
eGbf cufj} z]o/jfnfx¿nfO{ pknAw u/fpg' kg]{ lnvtx¿ tof/ g/fv]df
jf ;efdf k|:t' t ug'{ kg]{ sfuhkq k|:t't gu/]df ;f] /fVg' jf ug'{ kg]{
st{Jo ePsf JolQmnfO{,
-ª_ n]vfk/LIfsn] vf]h]sf] avt lghnfO{ lx;fa lstfa gb]vfPdf jf glbPdf
;f] b] vfpg' jf lbg' kg]{ st{Jo ePsf JolQmnfO{ ,
-r_ P]gdf tf]lsP adf]lhdsf] k|ltj]bg k|:t't gug]{ n]vfk/LIfsnfO{,
-5_ o; P]gadf]lhd sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg' kg]{ s'/f hfgsf/L glbg]
;+rfns jf sd{rf/LnfO{ .
“ xhf/ ?k}of“f;Dd
!@(= kf“
kfr “;Dd hl/afgf x'g ;Sg] M b˚f !@& / !@* df n]lvPb]lv afx]s
o; P]gadf]lhd cf˚" n] ug'{ kg]{ s'g} sfd s'/f gug]{ jf ug{ gx'g] sfd s'/f ug]{ jf
st{Jo kfngf gug]{ jf ug{ x'g] sfd s'/f klg Dofb g3fO{ jf /Lt gk'¥ofO{ ug]{
sDkgL jf To;sf k|To]s ;DalGwt ;+rfns, k|aGw ;+ rfns, k|aGws jf
sd{rf/LnfO{ kf“ r xhf/ ?k} of“ ;Dd hl/afgf x'g]5 .
!#)= gf]S;fgL lauf] e/fpg] M s'g} JolQmn] o; P]gdf n]lvPadf]lhd s'g} ;hfo x'g ]
s;"/ u/L jf of] P]g jf k|aGwkq jf lgodfjnL jf ;j{ ;Ddt ;Demf}tfdf ul/Psf]
s'g} Joj:yfsf] hfgfhfgL pNn+3g u/L sDkgL jf z] o/jfnf jf ;fx" jf c¿ s'g }
JolQmnfO{ s'g} gf]S;fgL k'¥ofPdf To:tf] JolQmn] gf]S;fgLsf] lauf] klg cfˆgf] 3/
3/fgfaf6 Aoxf]g'{ kg]{ 5 .
54 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!#!= z]o/jfnf dfly e]befj ug{ gx'g] M -!_ s'g} sDkgLsf] z]o/jfnfn] cfˆgf] lxtsf]
lj?4 x'g] u/L sDkgLsf] sfd sf/afxL eO/x]sf]df jf x'g nfu]d f jf x'g' kg]{ sfd
gePdf jf gx'g] ePdf pkrf/sf] nflu lhNnf cbfntdf lgj]bg ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkb˚f -!_ df n]lvPadf]lhd lgj]bg ug]{ z]o/jfnfn] sDkgL lgoGq0f
ug]{ ;+rfns, k|aGw ;+rfns, k|aGws, sd{rf/L jf s'g} JolQmn] k|aGwkq jf
lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}tfsf] alv{nfk u/L ablgot;fy cg'lrt e]befj
u/]sf] 5 jf ug{ nfu]sf] 5 egL k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .
-#_ pkb˚f -!_ adf]lhdsf] lgj]bgdf plNnlvt s'/fx¿ ;Gtf]ifhgs /
cfwf/o'Qm 5 eGg] lhNnf cbfntnfO{ nfu]d f lgj]bs jf lgj]bsn] cfˆgf] lgj]bgdf
pNn]v u/]sf] ;a} z] o/jfnfsf] xsdf cf˚"n] plrt 7fg]sf] pkrf/ k|bfg ug{
sDkgLsf] gfddf cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkb˚f -#_ adf]lhd pkrf/sf] cfb]z ubf{ pQm pkb˚fsf]
;j{dfGotfdf k|lts"n c;/ gkg]{ u/L k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{ ;Ddt ;Demf}tfdf
h'g;'s} s'/f n]l vPsf] eP tfklg cbfntn] b] xfo adf]lhdsf] ;d]t cfb]z hf/L ug{
;Sg]5 M–
-s_ eljiodf sDkgLsf] sf/f]af/sf] ;+rfng /Ltk"j{s ug]{,
-v_ sDkgLn] ul//x]sf] jf ug{ nfu]sf] s'g} sfd /f]Sg] jf
sDkgLn] gu/]sf] jf gug]{ ePsf] s'g} sfo{ ug{ nufpg],
-u_ sDkgLsf] gfddf sDkgLsf] t˚{af6 cbfntn] lgb]{zg
lbPsf JolQmx¿af6 s;}sf] lj?4 b]j fgL d'2f rnfpg
nufpg],
-3_ o; P]gsf] sfo{ljlw ckgfO{ k"“hL 36fO{ s'g} z]o/jfnfsf]
z]o/ l˚tf{ vl/b ug{ nufpg],
-ª_ s'g} z]o/jfnfx¿nfO{ e]befj ul/Paf6 lghx¿nfO{ x'g
uPsf] vf; gf]S;fgL sDkgLaf6 jf To:tf] e]befj ug]{af6
e/fOlbg],
-r_ sDkgL vf/]h ug{ cfb]z ug{] .
55 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
56 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
bfaL k'Ug] 7x/]d f To:tf] d'2f rnfpg lghx¿n] vr{ ug'{ k/]sf] sfg'gL / sfg'g
Joj;foLnfO{ lt/]sf] vr{ sDkgLn] ;f] wegf{ u/L lbg' kg]{5 . bfaL gk'Ug] 7x/]df d'2 f
k|lt/Iff ubf{ k|ltjfbLn] Joxf]g'{ k/]sf] vr{ dWo] cbfntn] pko'Qm 7x/fPsf] /sd
k|ltjfbLnfO{ ;f] wegf{ lbnfO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b–!$
ljljw
!##= ;flasjfnfn] xfnjfnfnfO{ a'emfpg' kg]{ M s'g} ;+rfns jf sDkgLsf cGo s'g}
kbflwsf/L jf sd{rf/Lsf] lhDdfdf /x]sf] sfuhkq lghsf] axfn 6' 6]kl5 lghsf]
7fp“d f lghn] u/L cfPsf] sfd ug{ lgo'Qm ePsf xfnjfnf kbflwsf/L jf
sd{rf/LnfO{ cfˆgf] axfn 6' 6]sf] tL; lbgleq a'emfpg' kb{5 / ;f]adf]lhd
;flasjfnfn] a'emfpg cfPdf xfnjfnfn] klg a'lemlng' kg]{5 .
!#$= sDkgL af]8{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ sDkgL af]8{n] sf/afxL tyf lsgf/f ug]{ bkmf
!@^ sf] pkbkmf -@_ df plNnlvt d'2f dfldnf x]g{ tyf cfjZostf cg';f/ sDkgL
k|zf;g ;DaGwdf >L % sf] ;/sf/nfO{ k/fdz{ lbgsf] nflu >L % sf] ;/sf/n]
g]kfn /fhkqdf ;" rgf k|sfzg u/L sfg'g, jfl0fHo / Jofkf/ k|zf;g k|To]s
If]qaf6 ;f] If]qdf sDtLdf bz jif{ sfo{ u/L ljz]if1tf xfl;n u/]sf] Ps Ps hgf
u/L tLg ;b:oLo sDkgL af] 8{sf] u7g ug]{ 5 .
-@_ >L % sf] ;/sf/n] pkbkmf -!_ adf]lhd g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|s fzg
u/L sDkgL af]8{sf] u7g ubf{ ;f]xL ;"rgfdf ;f] af] 8{sf tLg hgf ;b:ox¿dWo]
s'g} PshgfnfO{ cWoIfsf] sfd ug{ tf]lslbg]5 .
-#_ o; P]gadf]lhd sDkgL af] 8{n] cfkm"n] x]g]{ d'2 f dfldnfsf] sf/afxL tyf
lsgf/f ubf{ cfˆgf] clwsf/If]qsf] k| of]u b]xfoadf]lhd ug]{5 M–
-s_ cfˆgf] clwsf/If]qsf] k| of]u tLg} hgf ;b:on] ;fd"lxs
¿kdf ug]{5g\ .
t/ cWoIf / csf]{ Ps ;b:o pkl:yt ePdf d'2 fsf]
sf/afxL tyf lsgf/f ug{ / cWoIf afx]s cGo b'O{ hgf
;b:o pkl:yt ePdf d'2fsf] sf/afxL ug{ ;lsg]5 .
57 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
!#%= sDkgL ufleg ;Sg] M -!_ Pp6f klAns sDkgL csf]{ sDkgLdf uflegsf] lgldQ
ufleg] sDkgLn] cfˆgf] ;fwf/0f ;efdf ljz]if k| :tfj kfl/t u/L pkb˚f -#_ sf]
58 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
59 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-^_ sfof{ non] sDkgLsf] btf{ nutdf uflePsf] sDkgLsf] af/]df clen] v
/fVg' kg]{5 .
-&_ sDkgLsf] k|aGwkq, lgodfjnL jf ;j{;Ddt ;Demf}t fdf cGoyf Joj:yf
ePsf]df afx]s sDkgLsf] PsLs/0f ug]{ jf ufleg] jf z]o/sf] cbnLabnL jf
x:tfGt/0f jf sDkgLsf] ;Dk"0f{ hfoh]yfsf] laqmLdf lnlvt ;xdlt ghgfpg]
z]o/jfnfn] To;/L PsLs[t eO{ ufleg' jf z]o/sf] cbnLabnL jf x:tfGt/0f jf
hfoh]yfsf] laqmL x'g' cufj} sDkgLsf] ;DklQ d"N of+sg u/fO cfˆgf] z] o/
cg'kftsf] /sd ufleg] sDkgLaf6 l˚tf{ lng kfpg]5 .
!#^= lgb]{z g lbg] clwsf/ M klAns sDkgLsf] ;+rfns jf cGo s'g} sd{rf/L jf
kbflwsf/Ln] o; P]g jf sDkgLsf] lgodfjnL jf k|aGwkq jf k|fOe] 6 sDkgLsf]
xsdf ;j{ ;Ddt ;Demf}tfadf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd sf/afxL u/]sf] jf ug{ nfu]sf]
5}g jf o; P]g jf sDkgLsf] lgodfjnLsf] alv{nfk s'g} sfd sf/afxL u/]sf] jf
ug{ nfu]s f]5 eGg] s'/fsf] ;"rgf sfof{nonfO{ k| fKt ePdf ;f] sfof{ non] ;f] s'/fsf]
hf“ra'em u/L jf ug{ nufO ;f]adf]lhd ug'{ kg]{ s'g} sfd s'/f ug{ jf u/fpg jf
gug'{ kg]{ s'g} sfd s'/faf6 /f]Sg ;DalGwt ;+rfns, sd{rf/L jf kbflwsf/LnfO{
cfjZos lgb]{zg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfng ug'{ ;f] lgb]{zg kfpg]
JolQmsf] st{Jo x'g]5 .
!#&= af]g; z]o/ M -!_ sDkgLn] af]g; z] o/ hf/L ug'{ cufj} sfof{nonfO{ hfgsf/L lbg'
kg]{5 .
-@_ pkb˚f -!_ cGtu{t af]g; z] o/ hf/L ug]{ ;DaGwdf ;fwf/0f ;efaf6
kfl/t ljz]if k|:tfjadf]lhd dfq o:tf] af]g; z] o/ hf/L ug{ ;lsg]5 .
!#(= sDkgLsf] sf/f]af/ ;DaGwL ;"rgf M -!_ o; P]g, k|aGwkq, lgodfjnL adf]lhd
s'g} ;"rgf lbg' kg]{ ePdf / ;"rgf k|fKt ug]{ JolQmn] plNnlvt ;do cufj} jf
60 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
kl5 ;f] ;" rgf cfjZos gePsf] s'/f lnlvt ¿kdf JoQm u/]df ;f] ;" rgf k|fKt u/]
;/x dflgg]5 .
-@_ s'g} ;efdf z] o/jfnf pkl:yt ePdf lghn] o; P]g jf k|aGwkq jf
lgodfjnL adf]lhd kfpg] ;"rgfsf] xs kl/Tofu u/]sf] dflgg]5 .
!$)= nfef+z M -!_ b]xfosf cj:yfdf afx]s nfef+ z lbg] lg0f{o ePsf] k}+tfnL; lbgleq
z]o/jfnfx¿nfO{ nfef+ z ljt/0f u/L ;Sg' kg]{5 M–
-s_ s'g} sfg'gn] nfef+ z ljt/0f ug{af6 /f]s nufPsf] ePdf,
-v_ nfef+z kfpg] clwsf/ ljjflbt ePdf,
-u_ sDkgLsf] bf]if lagf s'g} b}jL sf/0fjz dfly plNnlvt
Dofbleq nfef+ z ljt/0f ug{ g;lsg] ePdf .
-@_ pkb˚f -!_ sf] Dofbleq nfef+ z ljt/0f gu/]df tf]lsPadf]lhd
k|ltztsf lx;fan] Aofh yk u/L nfef+z ljt/0f ug'{ kg]{5 .
-#_ nfef+ z 3f]if0ff ubf{ h:sf] gfd xfn z] o/jfnfsf] btf{ lstfadf sfod
5 ;f] xL JolQm To:tf] nfef+zsf] xsbf/ x'g]5 .
!$!= sDkgLsf] sfof{no M -!_ k|To]s sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ sfof{nosf] aflx/ ;a} n]
b]Vg] u/L sDkgLsf] gfd, 7]ufgf g]kfnLdf n]l vPsf] ;fO{gaf]8{ /fVg' kg]{ 5 .
-@_ k|To]s sDkgLn] cfgf] /lhi68{ 7] ufgf sfof{nodf btf{ u/fpg' kg]{ 5 .
-#_ sDkgLn] cfˆgf] /lhi68{ 7]ufgf abNg' cl3 sfof{nonfO{ ;"lrt ug'{
kg]{5 / klAns sDkgLn] ˆˆcfˆgf] gof“ 7]ufgf /fli6«o:t/sf] kqklqsfdf ;d]t
k|sfzg ug'{ kg]{5 .
!$@= sDkgL ;lrjsf] lgo'lQm M Ps s/f]8 ?k}of“ jf ;f] eGbf a9L hf/L k"“hL ePsf]
klAns sDkgLn] sfg'g, Joj:yfkg jf jfl0fHo ljifodf sDtLdf :gfts pkflw
xfl;n u/L kf“ r jif{;Dd Jofj;flos sfo{ u/]sf] g]kfnL gful/snfO{ sDkgL ;lrj
kbdf lgo'Qm ug'{ kg]{5 .
!$#= sDkgL ;lrjsf] sfd, st{J o / clwsf/ M -!_ ;+rfns ;ldlt / ;fwf/0f
;efåf/f ul/Psf lg0f{ ox¿ / sfof{no jf ;DalGwt lgsfox¿åf/f lgb]{lzt s'/fx¿
sfof{Gjog ug'{ u/fpg' tyf of] P]g jf k|rlnt sfg'gadf]lhd sDkgLn] sfof{ no jf
61 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
cGo s'g} lgsfodf k]z ug'{ kg]{ ljj/0f, sfuhft, lg0f{o cflb oyf;dodf k]z ug'{
sDkgL ;lrjsf] st{ Jo x'g]5 .
-@_ of] P]g, k|aGwkq / lgodfjnLsf] cwLgdf /xL sDkgL ;lrjn] b] xfosf
sfo{x¿ ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ;+rfns ;ldlt / ;fwf/0f ;ef af]nfpg] .
-v_ ;+rfns ;ldlt / ;fwf/0f ;efdf 5n˚n ul/g]
ljifox¿sf] ;"rL tof/ u/L ;DalGwt ;+rfns jf
z]o/jfnfsxf“ k7fpg] .
-u_ ;+rfns ;ldlt / ;fwf/0f ;efsf] lg0f{ox¿sf] clen] v
/fVg], k|d fl0ft ug]{ tyf lhDdf lng] .
-3_ ;+rfns ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ z]o/ af“ 8˚f“ 8sf] ;" rgf tyf
ls:tf dfusf] ;"rgf k7fpg] .
-ª_ z]o/jfnfx¿sf] btf{ lstfa / z]o/jfnf tyf
l8a]Gr/jfnfx¿sf] nut 7Ls b'?:t /fVg] , lhDdf lng] /
k|dfl0ft ug]{ .
-r_ z]o/ jf l8a]Gr/sf] lwtf] aGws hgfpg], x:tfGt/0f jf
bflvn vf/]h ug{ ;+ rfns ;ldlt jf k|aGw ;+rfns ;dIf
k]z ug]{ .
-5_ z]o/jfnf jf l8a]Gr/jfnfsf] bfaL, ph'/L, u'gf;f] , ;'emfj,
;Nnfx cflb s'g} s'/f lnlvt ¿kdf k] z x'g cfPdf
;+rfns ;ldlt jf k|aGw ;+ rfns jf sfof{ no jf cGo
lgsfox¿ ;dIf k'¥ ofpg] / ;f] ;DaGwdf eP u/]sf]
sf/afxLsf] glthf lnlvt ¿kdf ;DalGwt z] o/jfnf jf
l8a]Gr/jfnfx¿nfO{ lbg] .
-#_ ;fwf/0f ;efsf] lg0f{ oadf]lhd afx]s sDkgL ;lrjn] sDkgL;Fu jf
sDkgL df˚{t cf˚" nfO{ ˚fObf x'g] s'g} sfd ug'{ u/fpg' x'“b}g .
62 www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
-@_ of] P]g k|f/De x'g' eGbf cl3 sfof{nosf] nutdf btf{ ePsf] sDkgLsf
;DaGwdf klg of] P]g nfu" x'g]5 .
t/,
-!_ To:tf sDkgLsf ;+rfns jf cGo s'g} clwsf/L jf z]o/jfnfsf]
sDkgLl;tsf] cfk;L xs clwsf/df o; P]gsf] s'g} s'/fn] k|lts"n
k|efj gkf/L ;flasadf]lhd sfod /x]s f] dflgg]5 .
-@_ o; P]g k|f/De x'g' eGbf cufj} eO;s]sf] jf x'g' kg]{ s'g} sfd
s'/fsf ;DaGwdf To:tf sDkgLsf ;+ rfns jf cGo s'g} clwsf/L
jf z]o/jfnfsf] sfd, st{Jo Pj+ clwsf/ bfloTjsf] lgwf{/0f sDkgL
P]g, @)@! / cGo tTsfn k|rlnt sfg'gadf]lhd g} x'g]5 .
63 www.lawcommission.gov.np