1.

ULTRAZVUCNI PREGLED
Ultrazvucna dijagnostika je neinvazivna radioloska metoda koja se zasniva na primeni i
efektima ultrazvucnih talasa.UZ dijagnostikom se ispituju meka tkiva, suplji organi, krvni sudovi,
tetive, zglobovi, paraartikularne strukture.
Ultrazvucni talasi su longitudinalni(uzduzni), mehanicki talasi koji imaju osobinu da pri
prolasku kroz tkivo ili materiju cine razredjivanje ili zgusnjavanje tkiva i to u smeru sirenja uz talasa.
Osnovne karakteristike UZ talasa: FREKVENCIJA, TALASNA DUZINA, BRZINA SIRENJA,
INTEZITET UZ TALASA.

FREKVENCIJA: pod ovim pojmom podrazumevamo broj oscijalcija uz talasa u jednoj sekundi. Meri
se u hercima, sto je manja frekvencija manji je i broj oscilacija, sto znaci da je prodornost veca(uz
pregled srca abdomena, retroperitoneuma) i obrnuto(pregled stitne, oka, testisa, dojke itd)

TALASNA DUZINA: podrazumeva rastojanje izmedju dve susedne oscilacije, i ona je obrnuto
proporcionalna frekvenciji(kod frekvencije 1.5 mhz talasna duzina je 1 mm, 3 mhz-0.5mm). Sto je
talasna duzina veca rezolucija je slabija, i obrnuto. Kristali vecih frekvenciija imaju manju talasnu
duzinu i bolju rezoluciju.

BRZINA SIRENJA: zavisi od karakteristika medija kroz koji se talas krece, od talasne duzine i
frekvencije, pa se talasi vecih talasnih duzina i nize frekvencije brze prostir. Brzina kretanja meri se u
metrima u sekundi. Kroz meka tkiva 1540 m/s, kosti 3000-4000 m/s, gas 340 m/s. Brzina uz je od
velikog znacaja jer se na osnovu proteklog vremena emitovanja do registrovanja uz talasa odredjuje
rastojanje prepreka PO DUBINI.

INTEZITET UZ TALASA: energija kojom talas deluje na uspravno postavljenu jedinicu povrsine u
odredjenom vremenskom intervalu(zavisi od energije koja slabi na putu kroz materiju, atenuacija).
Izrazava se u vatima po kvadratnom santimetru. W/cm2.

MEDICINSKA UPOTREBA UZ TALASA SE ZASNIVA NA SLEDECIM EFEKTIMA:

APSORPCIJA: gubitak energije uz talasa, dje veci gubitak energije znaci manju prodornost i vecu
apsorpciju-srece se kod prolazaka uz talasa kroz gusca tkiva-kost. Prolaskom kroz tkiva uz energija
slabi, sto zavisi od tkiva kroz koje prolazi, prodire na dubinu od 0.5-8cm, pri cemu deo mehanicke
energije prelazi u toplotnu, toplota je posledica unutrasnjeg trenja prilikom unutrasnjeg zgusnjavanja ili
razredjivanja tkiva.

DISPERZIJA: podrazumeva rasprsivanje(rasejanje) uz talasa, i zavisi od talasne duzine gde veca

talasna duzina znaci vecu disperziju i obrnuto, a odnosi se na gustinu i debljinu sloja nekog tkiva

REFLEKSIJA: odbijanje uz talasa od nekih struktura. Deo uz snopa se odbija od nekih struktura, pre
svega supljih organa ispunjenih vazduhom, ili neke druge prepreke( vazduh, voda, meko tkivo, kost,
kamen).
Refleksija zavisi od upadog ugla i sposobnosti zvucne provodljivosti, odnosno akusticnog otpora
sredine. Ako uz pogodi povrsinu pod pravim uglom nastavlja da se prostire pravolinijski ili u
suprotnom nastaje refleksija. Da bi se ovaj problem prevaziso koristi se gel, kako vazduh izmedju
sonde i tkiva ne bi smanjio kvalitet.

PIEZOELEKTRICNI EFEKAT: iz kabla kojim je uz aparat povezan na struju, dobijamo elektrona, koji
dolaze do jednog dela uz sonde, koji je sagradjen od kristala koji imaju piezoelektricno svojstvo, ovo
svojstvo se odnosi na osobinu da se ti kristali kada na njih deluju elektroni, odnosno kada elektroni u
njih udaraju, pretvaraju na drugoj strani u ultra zvucne talase.

U obrnutom smeru, kada se uz talasi odbijaju i vracaju u sondu, isti kristali sa piezoelektricnim
svojstvom pretvaraju uz talase u elektrone. Razliku energije elektrona prilikom ulaska, povratka-
gubljenje energije prilikom prolaska kroz sva tkiva, i nakon odbijanja i vracanja u sondu precizno
izracunava posebni softverski sistem uz aparata, i tako stvara skalu sivog prikaza organa i tkiva na
monitoru.

2. VRSTE SONDI, prilagodjenej i podijeljene prema spektru ultrazvucnih talasa koje emituju

KONVEKSNE SONDE: su nazvane po konveksnom nizu detektora, a razlikuju se od linearnih sondi

po tome sto su trakasti pretvaraci smesreni na zakrivljenoj povrsini(konveksitetu), obicno su u obliku
luka, emituju uz talase frekvencija 3-5 mhz, imaju vecu prodornost, vecu talasnu duzinu, vecu brzinu
sirenja i veceg su inteziteta. Pregled: abdomena i male karlice, mogu se pregledati i druge strukture ako
su veceg volumena.

LINEARNE SONDE: sadrze linearni niz od oko 64 pretvaraca u obliku trake smestenih jedan do
drugog na duzini 5-10 cm. Svaki od pretvaraca moze se posebno aktivirati putem svog kabla. Linearne
sonde se koriste za pregled mekotkivnih struktura( misici, tetive, stitasta zlezda, strukture vrat, koze,
potkoznih mekih tkiva, pazuha, prepona) kao i za pregled dojki. Frekvencija od 6 do 15 mhz, za prikaz
vaskularnih struktura 6 do 10 mhz.

SEKTORSKE SONDE: u praksi koriste se dve vrste sektorskih sondi koje daju truglast format slike,
zato se nazivaju sektorskim. Imaju najvecu prodornost, frekvencijama velicine 1.5-2.5 mhz. Koriste se
za preglede struktura grudnog kosa, pregled srca ili prikaz velikih krvnih sudova.

Prva vrsta: ima rotirajuci mehanicki sektorski pretvarac, u sondi je nekoliko pretvaraca smesteno na
obodu valjka koji se okrece.

Druga vrsta: ima pretvarac koji se nisucim pokretima pokrece i pretrazuje unutrasnjost tela.

SONDE SA PRSTENASTIM PRETVARACEM I NJISUCIM OGLEDALOM:

Imaju pretvarac sastavljen od koncentricnih prstenova koji se mogu nezavisno aktivirati, a kojim se
moze ostvariti elektronsko fokusiranje.
Pregledi glave:

• uz mozga-ehoencelografija

• uz ociju- ehookulografija

• uz sinusa- ehosinusografija

Vrat:

• prikaz stitne i parotitdne zlezde.

• Prikaz limfnih cvorova i parotidne zlezde

• prikaz krvnih sudova-karotida

Toraks:

• uz srca i krvnih sudova-ehokardiografija

• dojka-ehomamografija

• ultrazvuk pleure, dijafragme i gornjeg medijastinuma

Abdomen:

• jetra, z. kesa, z. putevi, pankreas, bubreg, nedbubrezne z, slezina, mokracna besika, eliki krvni
sudovi bubrega

• uz male karlice

Zglobovi:

• ramena, lakta, kicme, kolena, ahilove tetive

• decijeg kuka

• fetalni

• uz vodjene bipsije

AKUSTICNA IMPEDANCA: predstavlja razliku u otporu jendog tkiva u odnosu na drugo, sto dovodi
do primene brzine kretanja uz talasa pri cemu je brzina razlicita u razlicitim tkivima. Najsporije kroz
vazduh 330 m/s, najbrze kroz kosti 3000 m/s.
Prilikom prolaska kroz tkiva razlicitih gustina dolazi do promene brzine kretanja talasa
koji ujedno gube deo sopstvene energije.

3. PRIPREMA PACIJENATA ZA PREGLED UZ

4.UZ MEKIH TKIVA

pregledom mekih tkiva smatramo preglede vrata i emkih tkiva vratne regije, stitne zlezde, koze i
potkoznog tkiva, pregled dojki i preglede misica i ligamenata kod sportskih povreda.
Primenom visokofrekventnih uz talasa mozemo izvrsiti pregled mozdanog parenima.
Ovu vrstu dijagnostike izvodimo iskljucivo kod beba, jer je fontanela mesto na kome uz talasi mogu
prodreti u kranijalnu supljinu.
Najcesca indikacija je primena kod prerano rodjene dece kao i kod porodjajnih traua,
pregledi se uglavnom vrse kod dece prvog, treceg i demog dana od rodjenja deteta. Poremecaji koji se
mogu otkriti: intravertikularna hemoragija, subduralna hemoragija, poremecaji u razvoju mozga,
neocekivane ciste ili kalcifikacije, tumori mozga.

Transkranijalni dopler-moze se primenjivati u bilo kojoj starosnoj dobi, meri brzinu protoka krvi kroz
magistralne arterije u vratnoj regiji i arterijama u poligonu Willis.

Uz oka za dobijanje podtaka o velicini gradji strukturi, i promenama unutar oka. Radi se u dva moda.
A sken- biometrija koja sluzi za merenje aksijalne duzine oka(za proracun velicine
sociva kod operacije katarakte)
B sken- pregled zadnjeg segmenta oka

5. UZ VRATA I SRCA

Ultrazvuk koze i mekih tkiva vrata, karotidnih arterija uz stitne zlezde.

Uz karotidne arterije je tehnika uz dijagnostike koja otkriva strukuralne detalje
karotidnih arterija, kako bise pronasli krvni plakovi, stenoze, prosirenja ili neki drugi probelmi
krvotoka.

Kolor doplerom magistralnih aretrija vrata mogu se videti izgled karotidnih i vertebralnih aretrija vrata.

UZ SRCA ehokardiografija, ultrazvucna dijagnosticka metoda kojom se stice uvid u stanje tkiva srca i
njegovih krvnih sudova.
Obavlja se tako sto pacijent tokom pregleda lezi na levom boku sa savijenom levom
rukom u laktu koju stavlja pod glavu.

UZ DOJKI- pacijent lazi na ledjima, ruke iznad glave.

6. UZ ABDOMINALNIH ORGANA

pregled jetre, zucne kese, zucnih puteva, pankreasa, oba bubrega, nadbubrezi, slezina, mokracna
besika, prostata kod muskaraca, limfne zlezde, tecnosti u abdomenu, veliki krvni sudovi trbuha i
trbusne duplje, jajnici i materica.

Omogucava merenje veicine organa procenu njihove gradje i strukture, utvrdjivanje eventualnog
patoloskog sadrzaja u organima trbusne duplje.

Indikacije su sve tegobe u trbuhu, obavlja se najcesce tako sto pacijent lazi na ledjima dok lekar
sondom uz parata na koju je prethodno nanet gel prelazi preko koze trbuha.
7. UZ PERITONEUMA, BUBREGA, GENITOURINALNOG TRAKTA

PRIMARNI ORGANI: bubrezi, nadbubrezi, mokracovod

SEKUNDARNI ORGANI: duodenum(osim gornjeg segmenta), pankreas, ascedentni i descedentni

kolon

U retroperotonealnom prostoru imamo jos krvni i limfni sudovi: aorta abdominalis, kava inferior,
duktus toracikus, duktus intercinalis, nodi limfatici aortici, kao i nerve : pleksus lumbalis, pleksus
koeliakus

PREDNJI PARARENALNI PROSTOR( zadnji zid peritoneuma i prednji sloj gerota fascije): gusteraca,
dvanaestopalacno crevo, ushodni i nishodni kolon i mast

ZADNJI PARARENALNI PROSTOR( cine ga zadnji sloj bubrezne fascije i trannsferzalna fascija)u
njemu se nalazi mast

U PERIRENALNOM PROSTORU(prednji i zadnji sloj bubrezne fascije): bubrezi, ureteri,

nadbubrezne zlezde, vaskularne strukture, limfni sistem i nervni sistem.

Kao najcescu patologiju u abdomenu imamo kalkulozu zucne kese ili bubregaa kao i zastojne promene
u brezima ili zucnoj kesi.

8. KT

Raioloska metod koristi rendgen zracenje I tomografiju, metodu koja se zasniva na matematickoj
procedure obrade snimaka ili tomografskoj rekonstrukciji snimaka.

Princip rada se svodi na racunanju razlicitosti stepena atenuacije.

1 I 2 generacija imali su translatorno-rotaciono kretanje rendgen cevi I prisustvo jednog detektora kod
prve generacije a dva ili vise kod druge generacije, nedostatak ova dva aparata bili su dugo trajanje
pregleda I komplikovana kontrukcija.

3 generacija rotaciono kretanje 360 stepeni, imali su oko 300-400 detektora, a trajanje snimanja bilo je
smanjeno na 1 do 10 sekundi, nedostatak je pojava kruznih artefakata.

4 generacija prvo su to bili aparati sa rotirajucom rendgen cevi I stacionarnim detektorima, a zatim
aparati sa kontinuiranom rotacijom sistema cev detector, eliminacija krzunih artefakata.

5 generacija spiralni skeneri koji su unapredili uveli klinicku primenu volumenskog snimanja, koje je
moguce u toku jednog udaha bez propustenih lezija

6 generacija koristi tehnologiju kliznih prstenova, pojava multislajnih preseka koji omogucavaju
pregled nekoliko desetina slojeva za manje od pola sekunde

7 generacija odlikuju se jedinstvenom konstrukcijom detektora od 126 do 256 ili vise rotacija odnosno
postojanjem dve redgenske cevi I dva sistema detektora.
MULTISLAJSNI SKENER viseslojni kt siri pojam u odnosu na multidetektorski jer je postizanje
pregleda sa vise slojeva po rotaciji. Postoje aparati sa 512 640 720 ili vise slojeva po jednoj rotaciji

Piksel je dvodimenzionalni prikaz slike, a voxel trodimenzionalni prikaz slike, pixel predstavlja na
onitoru nijansu sivog I odgovara odredjenoj vrednosti haunsfilda, vredonosti se krecu od -1000 do
+1000, 0 hu je voda, -1000 vazduh, +1000 kost.

9. MR

Radioloska metoda koja se zasniva na fenomenu da jezga pojedinih atoma kada se stave u magnetno
polje apsorbuju I reemituju energiju elektromagnetnog zracenja. Jezgra pogodna za mr su ona koja
imaju neparan broj protona ili neutron. PROTON VODONIKA

PACIJENT SE ILAZE RADIOFREKVETNIM TALASIMA, U JEDNOM MOMENTU RADIO

TRANSMITER SE ISKLJUCI, A PACIJENT REEMITUJE ZRACENJE ZA FORMIRANJE MR
SLIKE

komponente:

• tunel sa magnetima

• magnet, radiotransmiter, velike snage

• radiofrekventni kalemovi

• racunar za obradu podataka

Vrste mr uredjaja(prema nacinu proizvodnje magnetnog polja)

• aparati sa stalnim magnetima

• aparati sa elektromagnetnim poljem koje stvara elektricna struja tokom prolaska kroz kalemove

• aparati sa hibridnim magnetima

prema jacini magentnog polja:

• MRT niskog polja jacine 0.15 T - 0.5 T

• srednjeg polja 0.5 T – 1 T

• visokog polja 1 T – 3 t

10. KT I MR PREGLED CNS

INDIKACIJE:

• krvarenja u glavi( epiduralni, subduralni, intracerebralno, intravertikularno, subrahnoidalno,

kod hemoragijskog infarkta, postkontinuozna krvarenja
• povrede kod saobraajnih nesreca

• procena odredjivanja opseznosti ostecenja kosti ili mekih tkiva kao i kod povrede lica

• planiranje hiruskih rekonstrukcija

• dijagnostike uzroka glavobolje

• malformacije lobanje

• pregled paranazalnih supljina

• planiranje zracne terapije

• izvodjenje biopsije na mozgu

11. KT I MR KOSTANOG SISTEMA, PLUCA I SRCA

Najveci znacaj mr je u pripremi plana za hirusko lecenje sportskih povreda najcesce zglobova, kao I za
najranije otkrivanje primarnih I sekundarnih tumora kostiju I kicmenog stuba.

Indikacije za mr pregled grudnog kosa: tumor uz srcani masiv, centralni tumor, tumor sa sirenjem ka
aortnom prostoru, tumor u desnom hilusu, tumori u koostofericnim sinusima, tumori uplucnim
vrhovima, tumori uz precagu I toraksni zid, plucna embolija kod pacijenata alergicnih na kontras

12. KT I MR ABDOMENA I RETROPERITONEUMA

Kt se kao dijagnosticka metoda pregleda abdomena I male karlice koristi u cilju otkrivanja uzroka bola
u trbuhu I maloj karlici I razlicitih bolesti unutrasnjih organa, kt je uvek u prednosti u odnosu na mr
kod urgentnih stanja: infekcija(appendicitis), inflamantorne bolesti creva(kronova bolest), pankreatitis,
ciroza jetre, karcinom jetre, limfom, karcinom bubrega, pankreasa, aneurizma abdominalne aorte,
povrede unutrasnjih organa(jetre, bubrega itd…) korisna u vodjenju biopsijeplaniranju zracne terapije.

MR ENTEROGRAFIJA, MR ENTEROKLIZA, MR KOLONOGRAFIJA

13. VIRTUELNA KOLONOSKOPIJA

Minimalno invazivna dijagnostika kt kolonografija, potrebni multislajsni skeneri. Mogu se videti

promene mnje od 10 milimetara, trodimenzionalni prikaz debelog creva.

14. VIRTUELNA CISTOSKOPIJA I VIRTUELNA BRONHOSKOPIJA

Kt cistoskopija, mokracnu besiku pacijenta ispuniti prvo kontrastnim sredstvom onda vazduhom,
pacijent se izmokri pa popije dozu od 40-60 ml nejonskog kontrastnog sredstva, pacijent spreman za
pregled kada dobije nagon za mokrenjem.Kt bronhoskopija, otkrivanje bronhiektazija, raznih oblika
bronhitisa, benignih I malignih tumora, bronhijalne fistule.

15. KT I MR KORONAROGRAFIJA Detaljno trodimenzionalno pregledanje srca u toku jednog daha,

odnosno zadrzaja daha.