វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

អង់ស�� ែ� ស�ម
1. ដូចេម�ចែដលេហថា អង ់ស្យូែស�ម?

អង ់ស្យូែស�ម ជារុកជា
� តិមាន្រគាប់ែដលករពរេដយសំ បក។

2.េតរក
ុ ជា
� តិអង ់ស្យូែស�មែចកជាប៉នា
ុ � នថា�ក់? អ�ីខ �ះ?ចូរពន្យល ់។

អង ់ស្យូែស�មែចកជា ពី រថា�ក់ គឺ ម៉ូណូកូទេី លដូន និង ឌី កទ

ូ េី លដូន។

រុកជា
� តិម៉ូណូកូទេី លដូនជារុកជា
� តិមាន្រគាប់ែដល្រគាប់មានកូទេី លដុងែតមួយ ។

រុកជា
� តិឌីកទ
ូ េី លដូនជារុកជា
� តិមាន្រគាប់ែដល្រគាប់មានកូទេី លដុងពី រ។

3. ចូរពណ៌នាពីលក�ណៈសំ គាល ់របស់រក

ុ ជា
� តិមណ
៉ូ ូ កូទេី លដូននិងឌី កទ
ូ េី លដូន?

• ម៉ណ
ូ ូ កូទេី លដូន

o ្រគាប់មានកូទេី លដុងមួយ

o ស�ឹកែវងមាន្រទនុង�សប

o ផា�បី�សទប់ឬពហុ គណ
ុ នឹ ង3

o ឫសជាឫសែស�

o បាច់សរៃសនា ំស�ិតេនរយបា៉យ

o  េទល
េដម

• ឌី កទ
ូ េី លដូន

o ្រគាប់មានកូទេី លដុងពី រ

o ស�ឹកមាន្រទនុងស�ឹកែបកែខ �ង

o ផា�4�សទប់ឬ5�សទប់

o ឫសជាឫសែកវ

o បាច់សរៃសនា ំស�ិតេនជារង�ង ់

 ែបកែមក
o េដម

 , ស�ឹក?
4. ចូរពណ៌នាពីនាទីរបស់ឫស, េដម

ឫសរុកជា  រុកជា
� តិមាននាទីចងភា�ប់េដម ី ិង�ស�បសរធាតុខនិជពី ដេី ទកន់េដម
� តិេទនឹងដន  និងស�ឹក េហ យឫស

ខ �ះស�ុកអហរ ឫសខ �ះអចេធ�រ ស�ីសំេយាគ។

 រុកជា
េដម � តិមាននាទី្រទ្រទង ់ែផ�ក ែដលេនេលដ ី ពិ េសសស�ឹកឲ្យ្រត�វពន�ឺៃថ� េដម
 ្បីអចេធ� រស�ីសំេយាគបាននិង

ឹ នា ំទឹកសរធាតុខនិជពី ឬសេទកន់សឹ ក
ដក  មួយចំនន
� េហ យេដម  ខ �ះអចេធ�រ ស�ីសំេយាគ។
ួ ផ�ុកអហរ េដម

ស�ឹកមាននាទីសំខន់កងដ
ុ� េំ ណររស�ីសំេយាគេដម
 ្បីផលិតសរធាតុសររង�
ី (គ�យកូ
ុ ស) ស្រមាប់ច�
ិ � ឹ ម្រគប់ែផ�កៃន

រុកជា
� តិ។

5. ចូរពណ៌នាពីទ្រមង ់ក�ងរបស់
ុ សឹ ក
� ?

េនក�ងស�
ុ ឹ កមាន�សទប់េអពី ែឌមេលនិងេ្រកម �សទប់បា៉លីសតនិង�សទប់េស�ត។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 1

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

• �សទប់បា៉លីសត មានេកសិ កែដលមានក�របា

៉ូ � សផ�ុកក�រភ ៉ូ ល
ី ។វមាននាទីសំខន់កងដ
ុ� េំ ណររស�ីសំេយាគេដម
 ្បី

បេង�តសរធាតុសររង�
ី ។

• �សទប់េស�តផ�ុកសរៃសសុីែឡមនិងផ�ូែអម។

• �សទប់េអពី ែឌមេលនិងេ្រកមមាននាទីករពរនិងមានស�ូមា៉ ត ស្រមាប់ បណូ � រឧស�ន

័ និងទឹក។

6. េតែផ�កេផ្សងៗរបស់ផា�មានអ�ីខ �ះ?េហ យែផ�កនីមយ

ួ ៗមាននាទីអី �ខ �ះ?

ែផ�កេផ្សងៗរបស់ផា�មាន ្រតបក �សទប់ ក�ុ � ំ េកសរញី ក�ុ � ំ េកសរេឈ�ល។

- ្រតបក មាននាទីករពរផា�េពល្រកពុំ

- �សទប់ មានពណ៌�សស់ ទក់ទញសត�លិត

� ក�ងដ
ុ េំ ណរលំអង

- ក�ុ � ំ េកសរញី មានស�ិចមា៉ត (មានភាពស�ិតភា�ប់្រគាប់លំអង) កេកសរញី (ជាទ្រមរបស់សិ ច

� មា៉ ត) អូែវ (ផលិតអូវល
ុ )

- ក�ុ � ំ េកសរេឈ�ល មានេបា�កលំអង (ផលិត្រគាប់លអ

ំ ង) ទងេកសរេឈ�ល (ជាទ្រមរបស់េបា�កលំអង)

7. ដូចេម�ចែដលេហថា ដេំ ណរលំអង? េគែចកដេំ ណរលំអងជាប៉នា

ុ � នែបប?អ�ីខ �ះ?

ដេំ ណរលំអងជាករេផ�រ្រគាប់លំអងពីេបា�កលំអងៃនេកសរេឈ�លេទេលសិ ច
� មា៉ តៃនេកសរញី ។

ដេំ ណរអងមានពី
ំ �័ ដេំ ណរលំអង និងដេំ ណរលំអងកត់។
រែបប គឺសយ

័ ដេំ ណរលំអងជាករេផ�រ្រគាប់លំអងពី េបា�កលំអងេទេលសិ ច

ស�យ � មា៉ តៃនផា�ែតមួយ។

ដេំ ណរលំអងកត់ជាករេផ�រ្រគាប់លំអងពី េបា�កលំអងៃនផា�រុកជា

� តិមួយេលសិ ច
� មា៉ តៃនផា�រុកជា
� តិមួយេផ្សង

 ែតមួយឬេនេលេដម
េទៀតែដលស�ិតេនេលេដម  ពី រេផ្សងគា�។

ភា�ក់ងរនា ំដេំ ណរលំអងមាន សត�លិត

� ខ្យល ់ ទឹក បក្សី ្របេចៀវ ្រច�ង មនុស្ស។

 ដូចេម�ចែដលេហថា ដេំ ណរលំអងសិ ប្បនិមត  េំ ណរលំអងសិ ប្បនិមត

ិ ?� េហតុអី �បានជាេគេធ�ដ ិ ?�

 ដេំ ណរលំអងសិ ប្បនិមត

ិ � ជាករេផ�រ្រគាប់លំអងពីេបា�កលំអងេទេលសិ ច
� មា៉ត្រប្រព�តេ� ដយមនុស្ស។

 េំ ណលំអងសិ ប្បនិមត
 េគេធ�ដ ិ � េ្រពះេគចង ់បង�ត់រក
ុ ជា
� តិែដលមានលក�ណៈពិេសសែដលេគចង ់បាន។

8. េតសត�លិត
� អចនា ំ្រគាប់លំអងេដយរេបៀបណា?

សត�លិត
� អចនា ំ្រគាប់លំអងេដយករទក់ទញរបស់ផា�។េពលបានេឃ ញផា�មានពណ៌�សស់និងក�ន
ិ ្រកអូប

សត�លិត
� េទទំេលផា�េដយ្រតដុសនឹងេបា�កលំអងេហ យក ៏្រត�វ្រគាប់លំអងេរយពសេពញខន។េពលសត�
ួ� ទំេលផា� មួយ

េទៀត្រគាប់លំអងែដលជាប់នឹងសត�លិត
� ក ៏ធា�ក់េលសិ ច
� មា៉ តរបស់ផា�េនាះ។

9. ចូរពណ៌នាពីករកេកត្រគាប់លំអង។

េនក�ងេបា
ុ ូ បេង�តបាន េកសិ
� កលំអងផ�ុកេកសិ កេមៃន្រគាប់លំអង។ េកសិ កេមនីមួយៗ រងចំែណកេមយ៉ ស

កអប�អ៊ ី ូ បេង�តបានៃណ�យ៉ ព
ូ តបួន។ បនា�ប់ៃណ�យ៉ ៃូ នេកសិ កកូននីមួយៗមកែចកខនតមមី
ួ� តស ូ ី រេហ យលូតលស់

េទជា្រគាប់លំអង។ ្រគាប់លំអងនីមួយៗមានៃណ�យ៉ អ ី
ូ ប�ូអ៊តពី រ(n) គឺៃណ�យ៉ ល
ូ ត
ូ លស់មួយ(n) និងៃណ�យ៉ ប
ូ ន�ពជ
ូ មួយ

(n)។ េពល្រគាប់លំអងទុំ េបា�កលំអងផ�ុះែបក េហ យបេ��ញ្រគាប់លំអងេទក�ងខ្យល

ុ ់។

10. េតករកេកតថង ់អំ ្រប�យ

ី ៉ង
ុ និងកែម៉តញី ្រប្រព�តេ� ទដូចេម�ច?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 2

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ថង ់អំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ និងកែម៉តញី េកតេឡ ងដូចតេទ៖អូែវផលិតអូវល
ុ ។ក�ងអូ
ុ វលុ មានេកសិ កេម។េកសិ កេមមួយ

ែចកខនតមេមយ៉ ី
ួ� ស
ូ ផ�ល ់ស្ប៉អប�ូអ៊តបួ ន (េមហ�ស្ប៉)ែតស្ប៉បី្រត�វងប់េហ យស្ប៉មួយេនសល ់លូតលស់បន�។ ៃណ�យ៉ ូ

ៃនេមហ�ស្ប៉េធ�ម ូ បីដងបន�បនា�ប់បេង�តបានៃណ�យ៉ ច
 ីតស ូ ន
ំ ន
ួ ៨ គឺជាថង ់កំណ។ ថង ់កំណបង�ភា�សបានេកសិ កចំនន
ួ

៧ ប៉ុែន�មានៃណ�យ៉ ដ
ូ ល ់េទ៨ គឺ េកសិ ករងមូលធំេនចំកណា
� លមានៃណ�យ៉ ព
ូ ី រេហថាៃណ�យ៉ ប
ូ ៉ូែល។េកសិ កេភទ

ញី េហថាអូអែូ ស�ែ៊ ដលេនចេនា�ះកណា

� លេកសិ កសុីែណសុីតពី រជាប់នឹងមី្រក�ពីល និងេកសិ កអង ់ទីប៉ូតបីេទៀតស�ិត

េនប៉ូលមា�ងេទៀតៃនថង ់កំណ។

ំ ុ ះ្រគាប់លអ
11. េតដណ ំ ង្រប្រព�តេិ � ទយា៉ងដូចេម�ច?

ំ ុ ះ្រគាប់លំអង្រប្រព�តេិ � ឡ ងដូចតេទ៖េនេពល្រគាប់លំអងធា�ក់េទេលសិ ច
ដណ � មា៉ ត ្រគាប់លំអងក ៏ដុះពន�កេឡ ង

េហ យពន�ូតខនចក់
ួ� ចលូ េទក�ងជាលិ
ុ កៃនេកសរញី រហូ តដល ់អូវល
ុ ។ ៃណ�យ៉ ទ
ូ ងពី  េំ ណរក�ងបំ
ំ រេធ�ដ ុ ពង ់លំអង។

ៃណ�យ៉ ទ
ូ ម
ី ួយ(ៃណ�យ៉ ល
ូ ត ិ ឯៃណ�យ៉ ទ
ូ លស់) រលយបាត់េទវញ ូ ព
ី ី រ(ៃណ�យ៉ ប
ូ ន�ពជ
ូ ) ែចកខនតមមី ូ បេង�តបាន
ួ� តស

ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តពី រ។

12. េតករបង�កេំ ណតរបស់រក

ុ ជា
� តិអង ់ស្យូែស�ម ឬរុកជា
� តិមានផា�្រប្រព�តេ� ទយា៉ង ដូចេម�ច?

ករបង�កេំ ណតរបស់រក
ុ ជា
� តិអង ់ស្យូែស�ម្រប្រព�តេ� ទេដយ ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តមួ យក�ងចំ
ុ េណាមែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តពី រ

បង�កេំ ណតជាមួយកែម៉តញី េហ យបេង�តបានសុីកត

ូ ឌី បូអ៊ ី
� តមួ យែដលនឹងលូតលស់េទជាអំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ។ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ ត

ូ ៉ូែលបេង�តបានអល ់ប៊ុយែមន ឬសច់្រគាប់ (3n)។

មួយេទៀតរលយជាមួយៃណ�យ៉ ប

13. ដូចេម�ចែដលេហថា អល ់ប៊យ

ុ ែមន? អង ់ដូែស�ម?

® អល ់ប៊ុយែមន: ជាមា៉ សេកសិ កមួយែដលស�ុកអហរប្រម�ង។

® អង ់ដូែស�ម:ជាអហរប្រម�ងរបស់អំ្រប�យ
ី ៉ង
ុ េ្រប�រហូ តវអចផលិតអហរេដយខនឯងបាន។
ួ�
14. ដូចេម�ចែដលេហថា ករបង�កេំ ណតេទ �? េកតេឡ ងេនេពលណា? ្រប្រព�តេ� ទយា៉ងដូចេម�ច?

ករបង�កេំ ណតេទ �ជាករបង�កេំ ណតពី រដងក�ងេពលែតមួ

ុ យ។វេកតេនេពលែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តចូលេទក�ង
ុ
ថង ់អំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ។ ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តមួ យក�ងចំ
ុ េណាមែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តពី របង�កេំ ណតជាមួយកែម៉តញី េហ យបេង�តបាន

សុីកត
ូ ឌី បូអ៊ ី
� តមួ យែដលនឹ ងលូតលស់េទជាអំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ។ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តមួ ូ ៉ូែលបេង�តបាន
យេទៀតរលយជាមួយៃណ�យ៉ ប

អល ់ប៊ុយែមន ឬសច់្រគាប់ (3n)។

ិ
15. េតវដ�ជវី តរបស់
អង ់ស្យូែស�មែចកជាប៉នា ំ
ុ � នដណាក់កល? អ�ីខ �ះ?

ិ
វដ�ជវី តរបស់
រកុ ជា ំ
� តិមានផា�: មានពី រដណាក់ ៖

- ស្ប៉រភ ៉ូ ត ំ
ី : ជាដណាក់ែដលរុកជា
� តិផលិតស្ប៉ េហ យេកសិ កមាន្រក�ម៉ូសម
ូ 2n ជានិច។
�

- កែម៉តតូភត ំ
ី : ជាដណា ក់ែដលរុកជា
� តិផលិតកែម៉ត េហ យេកសិ កមាន្រក�ម៉ូសម
ូ n ជានិច។
�

ំ
ដណាក់ទងពី
ំ រឆ�ងកត់វគ� 2 គឺ អប�ផាស
ូ និងឌី បូផាស
� ែដលឆ�ងកត់បាតុភត
ូ េមយ៉ ស
ូ មីតស
ូ និងករបង�កេំ ណត។

16. េគថា្រគាប់លំអងមិនែមនជាកែម៉តេឈ�លេទ។ េតពិត ឬេទ? េហតុអី �?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 3

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

- វជាកពិ ត។ពី េ្រពះ្រគាប់លំអងជាេកសិ កមួយែដលមានៃណ�យ៉ ព

ូ ី រ គឺៃណ�យ៉ ល
ូ ត
ូ លស់ និងៃណ�យ៉ ប
ូ ន�ពជ
ូ ។

ៃណ�យ៉ ល
ូ ត
ូ លស់ លូតលស់ក�យជាបំពង ់លំអងសំ រប់ចក់ចល
ូ អូវល
ុ ។ឯៃណ�យ៉ ប
ូ ន�ពជ
ូ រងចំែណកមីតស
ូ បន�មង
� េទៀត

ផ�ល ់ជាែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ តពី រ។ ដូចេនះ្រគាប់លំអងមិនែមនជាកែម៉តេឈ�លេទ ែតវជាអ� កផលិតកែម៉តេឈ�ល។

17. ចំេពះរុកជា
� តិមានផា�េគថាអូវល
ុ ជាកែម៉តញី ។ េតពិត ឬេទ? េហតុអី �? ចូរបក�សយ។

- មិនពិ តេទ។

- ពី េ្រពះ វជាេកសិ កមានផ�ុកេកសិ កេម1 ែដលរងចំែណកេមយ៉ ស

ូ រួចចំែណកមីតស  ្បីបេង�ត
ូ បន�េទៀតេដម

ថង ់កំន ឬថង ់អំ ្រប�យ

ី ៉ង
ុ ។ េហ យេនក�ងថង
ុ ់កំនេនាះេទបជាកែម៉តញី (អូអែូ ស៊)� ។ ថង ់កំនមានេកសិ ក7 ែតៃណ�យ៉ 8
ូ គឺ

េកសិ កអង ់ទីប៉ូត3 េកសិ កសុីែណសុីត2 េកសិ កអូអែូ ស�1៊ និងេកសិ កប៉ូល(មានៃណ�យ៉ ប
ូ ៉ូែល2)1 ។

18. េតរក
ុ ជា
� តិមាន្រគាប់ផល
� ់ផល្របេយាជន៍អី �ខ �ះដល ់មនុស្ស?

សរៈ្របេយាជន៍របស់រក
ុ ជា
� តិមាន្រគាប់

+ សុីមណូែស�ម : - ផលិត្រកដស េ្រគ�ងសង�រម

ឹ និងសំ នង ់

- �សល ់អចចំហុយេធ�េ ្របងលបផ�ះ

- ្រគាប់ជាអហររបស់បក្សី និ ងសត�កេករ

- អចដ ំជារុកជា
� តិលំអ

+ អង ់ស្យូែស�ម : - ជា្របភពអហររបស់មនុស្ស

- េ្រប�្របាស់កងសំ
ុ� នង ់

- េធ�ជា
 េ្រគ�ងសង�រម
ឹ និ ងផលិតផលេផ្សងៗ

 ឳសថព្យោបាលជំងឺ
- េធ�ជា

ឧ. •សរៃសអំ េបាះបានមកពី កប្បោស

•ជ ័រេកស៊េូ ធ�ក
 ង ់ឡាន និងសមា�រៈេផ្សងៗ

•្រកញូង េបង នាងនួន េ្រប�ជាេ្រគ�ងសង�រមដ

ឹ ៏្របណិត។

19. លក�ណៈពិេសសពីរយា៉ងរបស់អង ់ស្យូែស�ម គឺ ្រគាប់ករពរេដយសំ បក និងមានផា�ជាសររង�

ី បន�ពជ
ូ ។

20. េតែផ�កណាមួយរបស់ផា� ែដលមានដេំ ណរលំអង?

ែផ�ករបស់ផា�ែដលមានដេំ ណរលំអង គឺ្រគាប់លំអង។

21. េតផា�របស់រក
ុ ជា
� តិអង ់ស្យូែស�មមាននាទីអី �ខ �ះ?

ផា�របស់រក � តិអង ់ស្យូែស�មមាននាទីបេង�តេកសិ កបន�ពជ

ុ ជា ូ ញី និងេកសិ កបន�ពជ
ូ េឈ�ល។

22. រុកជា
� តិមយ  ស�ឹកមាន្រទនុង�សប ផា�របស់វមាន�សទប់៦ េតរក
ួ េដម ុ ជា
� តិេនះស�ិេន ក�ង្រក�
មណា?
ុ
ជារុកជា
� តិម៉ូណូកូទេី លដូន។

23. ចូរពណ៌នាេដយខៗ
ី � ពីករបន�ពជ
ូ របស់រក
ុ ជា
� តិអង ់ស្យូែស�ម។

ស្ប៉ែដលផលិតេនក�ងេបា
ុ � កលំអងលូតលស់េទជា្រគាប់លំអង។្រគាប់លំអងផ�ុកៃណ�យ៉ ល
ូ ត
ូ លស់និងៃណ�យ៉ ប
ូ ន�ពជ
ូ ។

អូវល
ុ ស�ិតក�ងអូ
ែវ។េមហ�ស្ប៉រស៉ូ ី ត
ុ ក�ងអូ
វលុ រងចំែណកេមយ៉ ស ី
ូ បេង�តបានស្ប៉អប�ូអ៊តបួ ន។ស្ប៉បី្រត�វងប់េនសល ់ស្ប៉
ុ ុ
មួយ េធ�ម ូ បីដងបន� បនា�ប់គា� បេង�តបានជាថង ់កំណែដលមានេកសិ ក ៧ េហ យមានៃណ�យ៉ ៨
 ីតស ូ ។ េកសិ កធំ១

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 4

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េនចំកណា
� លមានៃណ�យ៉ ប
ូ ៉ូែលពី រ ។ េនេពល្រគាប់លំអងធា�ក់េទេលសិ ច
� មា៉ ត វក ៏ដុះពន�កេឡ ង េហ យពន�ូតខនចក់
ួ�
ចូលេទក�ងេកសរញី
ុ ុ ។ ករបង�កេំ ណតក ៏េកតមានេឡ ង េដយបេង�តបានជាសុីកត
រហូ តដល ់អូវល ូ ែដលលូតលស់េទ

ជាអំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ។ េនេពលលក�ខណ�សម�សប អំ ្រប�យ
ី ៉ង � តិថី។
ុ លូតលស់េទជាកូនរុកជា �

24. េត្រគាប់នីមយ
ួ ៗមានប៉នា
ុ � នែផ�ក? អ�ីខ �ះ?

្រគាប់នីមួយៗមានបីែផ�កគឺ សំ បក្រគាប់ អំ ្រប�យ

ី ៉ង
ុ និ ង អង ់ដូែស�ម

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 5

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ជំពក
ូ ៣ ត្រម�វេផ្សងៗក�ងសរពង�
ុ កយ

េមេរៀនទី១ ត�ម�វ�ប�ទ

1. េត្រប�ទស
ី ជាអ�ី?ែចកជាប៉នា
ុ � ន្រក�ម? អ�ីខ �ះ?

្រប�ទស
ី ជាសរពង�កយឯកេកសិ ក ឬពហុ េកសិ កអឺ ករយ៉
ី តូ ។េគែចក ្រប�ទស
ី ជាបី្រក�ម គឺ ្រប�ទស
ី សត�

្រប�ទស
ី រុកជា
� តិ និង្រប�ទស
ី ផ្សិត។

2. ចូរឲ្យនិយមន័យ ្រប�ទស
ី សត� និងេលកឧទហរណ៍ពីតណ
ំ បរេញាចរបស់
ំ វ។

ី សត� ជាសរពង�កយឯកេកសិ កែដលមានរូបផ�ំុងយ។ឧ. ចំេពះបា៉រេ៉ មសុី្របព័នទ

្រប�ទស � នា
ំ ក់ទន
ំ ងស�ិតេន

េលគល ់ៃនេរមញ័ រែដល្រត�តពិ និត្យចលនារបស់េរមញ័ រ។ បា៉រេ៉ មសុីមានសមត�ភាពេឆ�យតបេទនឹងវត�អ�

ុ ី មួយ

្របសិ នេបវត�េនាះ
ុ ជាអហរវផា�ស់ទេី ទរកវត�េនាះ
ុ ឬមួយវេគចេចញ្របសិ នេបវជួប្របទះជាមួយឧបសគ�។

៊ី
3. េតអតរស់ ៊ី
េនកែន�ងណា?េត្របព័ន្រ� បសទរបស់អតមានលក�
ណៈដូចេម�ច?

ី
អ៊តរស់
េនក�ងទឹ
កសប ទឹកបឹង ថ�ុក ្រតព ំង អូរ ឬរស់េនភា�ប់ខននឹ
ុ ួ� ងផា� ំងថ� កំណាត់េឈ ឬស�ឹកេឈ េផ្សងៗ។

ី
្របព័ន្រ� បសទអ៊ត េកតេឡ ងពី ណឺរន ៉ូ ភា�ប់ពីមួយេទមួយ េហ យបេង�តជាបណា
� ញសរៃស្របសទែដល្រគបដណ�ប់

ី
ពសេពញសរពង�កយអ៊ត។

4. េត្របព័ន្រ� បសទជេន�នេកតេឡ ងពីអី �ខ �ះ?

្របព័ន្រ� បសទជេន�ន េកតេឡ ងពី ខរួ ក្បោល កង ់គ�យ

ី ៉ង
ុ និងសរៃស្របសទ ចំេហៀង។

 កង ់គ�យ
ី ៉ង
ុ ជាសរៃស្របសទរកធំ
ី កងកង
ុ� ់នីមួយៗ វេកតេឡ ងពី តេួ កសិ កមួយ្រក�ម និងអន�រណឺរន ៉ូ ែដលមាន

ប�រូ ប�ូ � នត និងស្រមបស្រម�លអ ំងភ�ុច្របសទ។

5. េត្របព័ន្រ� បសទកណូ � បេកតេឡ ងពីអី �ខ �ះ?

្របព័ន្រ� បសទកណូ � បេកតេឡ ងពី ខរួ ក្បោល កង ់គ�យ

ី ៉ង
ុ និងសរៃស្របសទ េពះរងមួ
ឹ យគូ។

6. េត្របព័ន្រ� បសទ្រប�ទស ី ជេន�ន និងកណ�បមានលក�ណៈខុសគា�ដូចេម�ច?

ី អ៊ត ូ

្រប�ទស
ី គា�ន្របព័ន្រ� បសទពិ ត្របាកដេទ ប៉ុែន�វមានលទ �ភាពេឆ�យតបនឹងរេញាចតមរេបៀបស្រមបស្រម�
ំ ល។

ី
អ៊តមាន្របព័
ន្រ� បសទែដលមានលក�ណៈជាបណា
� ញសរៃស្របសទ។វគា�នមជ្ឈមណ�ល្របសទស្រមាប់ស្រមប

ស្រម�លអ ំងភ�ុច្របសទេទ។េនេពលែផ�កណាមួយទទួលរេញាច
ំ អ ំងភ�ុចសយេទពសេពញសរពង�កយ េហ យ

តំណបបង�ញពី ករស្រមបស្រម�ល។្របព័ន្រ� បសទរបស់ជន�ននិ ងកណូ � បមានមជ្ឈមណ�ល្របសទ និងបរមណ

ិ � ល

្របសទ។េលសពី េនះសររង�
ី វ� ិ � ណរបស់ជេន�នមានែតែស្បក ចំែណកឯកណ�បមានសររង�
ី វ� ិ � ណេ្រច�ន ដូចជាែភ�ក
ូ

ិ � ណ។
ពុកនិងជីវ�វ�

7. ចូរពណ៌នារូបផ�ំុ្របព័ន្រ� បសទសត�ឆង
ឹ � កង។

្របព័ន្រ� បសទសត�ឆឹង
� កងមានពី រែផ�ក ៖

• មជ្ឈមណ�ល្របសទ ទទួលព័តមា
៌ ន និងប�ូ � នព័តមា
៌ ន

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 6

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

• បរមណ
ិ ិ � ណនា ំ និងសរៃស្របសទចលករ។សរៃស្របសទវ�
� ល្របសទ មានសរៃស្របសទវ� ិ � ណនា ំមាន

សររង�
ី វ� ិ � ណទង្របា
ំ ំែដលទទួលរេញាចេហ
ំ យប�ូ � នព័តមា
៌ នេទកន់មជ្ឈមណ�ល្របសទ។សរៃស្របសទ

ចលករែចកជាបី្របព័នគ
� ្រឺ បព័ន្រ� បសទឆន�ៈ(ប� ំុ ប់ឆឹង
� សច់ដជា � ) ្របព័ន្រ� បសទអឆន�ៈ(េភា�ច្រកេពញ និង

ប�� សច់ដៃុំ នសររង�

ី ) និ ង ្របព័នណ
� ឺ រន ៉ូ អង ់ដូ្រគ�ន(េភា�ច្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នឲ្យផលិតអរម៉ូន)។

8. ចូរេ្រប�បេធៀបខួរក្បោលថា�ក់ទង្របា
ំ ំៃនសត�ឆង
ឹ � កង។

ចំេពះសត�ឆឹង
� កងខួរក្បោល (អឌ្ឍេគាលខួរ និងខួរតូច)មានករលូតលស់យា៉ងខ�ងនិ
ំ ងមានសររង�
ី វ� ិ � ណេ្រច�

ន។ទំហំនិងលក�ណៈស�ុគស�ញរបស់អឌ្ឍេគាលខួរ និងខួរតូចរកចេ្រម�
ី នពី ថា�ក់្រត�ដល ់ថនិ កសត�។ ចំេពះសត�ថា�ក់ខ �ស់

អឌ្ឍេគាលខួរ ជាកែន�ងទទួល បក�សយ និងកំណត់នវូ ករេឆ�យតបេទនឹងព័តមា

៌ នរបស់សររង�
ី វ� ិ � ណ។ចំេពះ្រត�

កែង�ប និងល�ូន អឌ្ឍេគាលខួរ និងខួរតូចមានទំហំតូច។ ចំែណកបក្សី និងថនិកសត� វមានទំហំធំ្រពមទងមានផ�

ំ ត់

េ្រច�នែដលបេង�នទំហំៃនៃផ�ខរួ ក្បោល។

ី ជេន�ន និងកណ�ប។
9. ចូរេ្រប�បេធៀប្របព័ន្រ� បសទអ៊ត ូ

សត�ឥតឆ�ឹងកងក ៏មាន្របព័ន្រ� បសទែដរ។វទទួលព័តមា

៌ នពី មជ្ឈដ�នខងេ្រក ៌ នេទសច់ដ ំុ
និងប�ូ � នព័តមា

 ្បីេធ�ស
េដម  កម�ភាពេឆ�យតប។ ី
ចំេពះអ៊ត្របព័
ន្រ� បសទមានលក�ណៈសម�� ្រគាន់ែតជាបណា
� ញ្របសទែដលភា�ប់

ុ � សៃនសរពង�កយេទនឹងសច់ដ ុំ
េកសិ កធ�ួលេនក�ងភា ឬេកសិ ក្រកេពញ។ចំែណកជេន�ន និងកណូ � ប្របព័ន�

ី
្របសទមានករអភិវឌ្ឍជាងអ៊តគឺ
មានមជ្ឈមណ�ល្របសទ(ខួរក្បោលនិងសរៃស្របសទែផ�កេពះ)។ចំែណក

បរមណ
ិ � ល្របសទ មានសរៃស្របសទចំេហៀង ែដលភា�ប់មជ្ឈមណ�ល្របសទេទែផ�កេផ្សងៗៃនសរពង�កយ។

សរៃស្របសទចំេហៀងមានណឺរន ិ � ណនា ំ និងណឺរន

៉ូ វ� ៉ូ ចលករ។ េ្រកពី េនះកណូ � បមានសររង�
ី វ� ិ � ណមួយចំនន
ួ ដូច

ិ � ណស្រមាប់េឆ�យតបនឹងរេញាចេផ្សងៗ។េប
ជាែភ�ក ពុក និងជីវ�វ� ំ េធៀបេទនឹងជេន�ន កណូ � ប្របព័ន្រ� បសទមានក

ិ ខ �ស់។
រវវត�

10. ចូរេ្រប�បេធៀប្របព័ន្រ� បសទសត�ឆង

ឹ � កង និងឥតឆ�ង
ឹ កង។

លក�ណៈដូច ៖ មានមជ្ឈមណ�ល្របសទ និងបរមណ

ិ � ល្របសទដូចគា�

សត�ឥតឆ�ឹងកង សត� ឆ�ឹងកង

-មានសររង�
ី វ� ិ � ណតិច -មានសររង�
ី វ� ិ � ណេ្រច�ន

-ខួរក្បោលមានទំហំតូច និងមានលក�ណៈ -ខួរក្បោលមានទំហំធំ េហ យមានលក�ណៈស�ុគស�ញ

សម�� ពិ េសសថនិកសត�

-គា�នអឌ្ឍេគាលខួរ និងខួរតូចេទ -មានអឌ្ឍេគាលខូរ ខ �ះធំ ខ �ះតូច

11. ្របព័ន្រ� បសទមាននាទី ទទួលព័តមា

៌ ន ករេឆ�យ
 តប និង ករែថរក្សោលំនឹង។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 7

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

-ករទទួលព័តមា
៌ ន៖េយ ងអចដង ិ
ឹ ថាមានអ�ីេកតេឡ ងជុំវញខនេយ
ួ� ង េដយសរ្របព័ន្រ� បសទ។ ឧ. សត�មូស

កំពង
ុ ែតបន�ឺសំេឡងងូងៗែក្បរ្រតេចៀក

-ករេឆ�យតបនឹងព័តមា
៌ ន៖ េនេពលេយ ងទទួលបានស�� ឬករែ្រប្រប�លណាមួយក�ងមជ្ឈដ
ុ � នខងេ្រកែដល

េធ�ឲ
 ្យសរពង�កយរបស់េយ ងមាន្របតិកម�តបេទនឹ ងស�� ឬករែ្រប្រប�លេនាះ។ឧ. ករទះមូស។

-តំែហរក្សោេថរលំនឹង៖្របព័ន្រ� បសទជួយក�ងករែថរក្សោលំ
ុ នឹងេដយប�� ឲ្យសរពង�កយេធ�ស
 កម�ភាព មួយ

ចំនន
ួ សម�សបេទនឹងព័តមា
៌ នែដលទទួលបាន។ឧ.ករស្រមបស្រម�លសកម�ភាពមួយចំនន  ្បី្រប�ងេ្រប�បខនក�
ួ េដម ួ� ងករ
ុ

ទះមូស។

12. ដូចេម�ចែដលេហថា ណឺរន៉ូ ? េតេគែចកណឺរន ៉ូ ជាប៉នា

ុ � នែផ�ក?អ�ីខ �ះ?

ណឺរន ឹ នា ំព័តមា
៉ូ ជាេកសិ កឯកេទសៃន្របព័ន្រ� បសទ ែដលមាននាទីដក ៌ នេទពសេពញសរពង�កយទងមូ
ំ ល។

ណឺរន ៉ូ ែចកជាបីែផ�កគឺ ដង ់្រឌ�ត តួេកសិ ក និង អក់សន

ូ ។ដង ់្រឌ�ត ជាសរៃសឆា�រៗ េហ យខែី � ដលែបកេចញពី តួ

េកសិ ក។តួេកសិ ក ៖ ណឺរន ៉ូ មានតួេកសិ កធំរង្រទែវង។ តួេកសិ កមានផ�ុកៃណ�យ៉ ូ មីតក

ូ ង
ុ ្រឌ� .....

អក់សន
ូ ៖ ជាពន�យែដលែបកេចញពី តេួ កសិ ក។ វមានទ្រមង ់�សេដៀងេទនឹងដង ់្រឌ�ត អក់សន
ូ មានែតមួយធំ

េហ យែវង។

13. ែផ�កេទតមភាពពន�យសុីតបា
ូ � សេគែចកណឺរន៉ូ ជាប៉នា
ុ � ន? អ�ីខ �ះ?

ពក់ពន
័ ភា
� ពពន�យៃនសុីតបា
ូ � សេគែចកណឺរន ៉ូ ជាបី្របេភទមាន៖

ណឺរន៉ូ ឯកប៉ល
ូ ៈ ណឺរន ៉ូ ែដលមានពន�យខម
ី � ួយែបកេចញពី តេួ កសិ ក។

ណឺរន៉ូ េទ �ប៉ល
ូ ៈណឺរន ៉ូ ែដលមានតួេកសិ កមានពន�យពី រ�សបគា�គឺមួយជាអក់សន
ូ ្យនិងមួយេទៀតជាដង ់្រឌ�ត។

ណឺរន៉ូ ពហុ បល
៉ូ ៈណឺរន ៉ូ ែដលមានតួេកសិ កពន�យេចញមកេ្រច�ន។ដង ់្រឌ�តមានេ្រច�នេហ យខន
ី � ិ ងឆា�រ។អក់សន
ូ ្យមាន

ែតមួយគត់ ធំេហ យែវង។

14. ែផ�កេទតមនាទី េតេគែចកណឺរន៉ូ ជាប៉នា

ុ � ន? អ�ីខ �ះ?

ពក់ពន
័ ន
� ឹ ងនាទីេគែចកណឺរន ៉ូ ជាបី្របេភទមាន៖

ណឺរន ិ � ណនា ំៈមាននាទីដក

៉ូ វ� ឹ នា ំព័តមា
៌ នេចញពី ធួ លវ
� ិ � ណេទកន់ មជ្ឈមណ�ល្របសទ។
�

ណឺរន ឹ នា ំព័តមា
៉ូ ចលករៈមាននាទីដក ៌ នពី មជ្ឈមណ�ល្របសទេទកន់សររង�
ី ្របតិកម�

ណឺរន៉ូ ភា�ប់រអន�
ឺ រណឺរន៉ូ ៈ មាននាទីប�ូ � នបន�ពត
័ មា
៌ នេចញពី ណឺរន ៉ូ មួយេទ ណឺរន ៉ូ េផ្សងេទៀត។

15. ដូចេម�ចែដលេហថាអ ំងភ�ុច្របសទ? វមានទិសេដពីណាេទណា?

អ ំងភ�ុច្របសទ ជាព័តមា ឹ នា ំេដយណឺរន

៌ នែដលដក ៉ូ ។ អ ំងភ�ុចចប់េផ�មេចញពី ដង ់្រឌ�ត េឆា�ះេទកន់តេួ កសិ

កេហ យចុះតមអក់សន
ូ រហូ តដល ់ចុងអក់សន
ូ ។

16. ដូចេម�ចែដលេហថាសុីណាប់? េតអ ំងភ�ុច្របសទឆ�ងកត់សី ណា

ុ ប់ដច
ូ េម�ច ?

សុីណាប់ជាលំហតូចមួយែដលស�ិតេនចេនា�ះចុងអក់សន
ូ របស់ណឺរន ៉ូ មួយេទនឹងដង ់្រឌ�តៃនណឺរន ៉ូ បនា�ប់។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 8

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េនចុងអក់សន
ូ មានថង ់តូចៗជាេ្រច�នែដលផ�ុកសរធាតុគម
ី ី(ណឺរប៉ូ �ូ � នសរ)។េពលអ ំងភ�ុចេទដល ់ចុងអក់

សូនថង ់ទងេនាះផ�
ំ ុ ះែបកេហ យបេ��ញណឺរប ៉ូ �ូ � នសរេនះែដលសយឆ�ងកត់សី ណា
ុ ប់។បនា�ប់មកណឺរប៉ូ �ូ � នសរ

េនះបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទេនក�ងដង
ុ ់្រឌ�តៃនណឺរន  េំ ណរតម តូេកសិ ក និងចុះតម អក់សន
៉ូ បនា�ប់ រួចវេធ�ដ ូ ។

 ្បីេឆ�យ
17. េនេពលទូរស័ទ �េរទ ៍ អ�កេលកទូរស័ទ �េដម  តប។ ក�ងដេំ ណរេនះមានណឺរន ៉ូ ប៉នា
ុ � ន្របេភទចូលរួម?ចូរនិយាយពី
ុ
នាទីរបស់ណឺរន៉ូ នីមយ
ួ ៗ។

ក�ងដេំ ណរេនះមានណឺរន ៉ូ បី្របេភទបី្របេភទចូលរួម គឺណឺរន ិ � ណនា ំ ណឺរន

៉ូ វ� ៉ូ ភា�ប់ និងណឺរន ៉ូ ចលករ។
ុ
ណឺរន ិ � ណនា ំ ៖ េនេពលសំ េឡងទូរស័ទ �េរទ ៍ ធ�លវ�
៉ូ វ� ិ � ណេនក�ង ្រតេចៀកចប់បានរេញាចសំ
ំ េឡង េហ យ
• ួ ុ
 េំ ណរេចញពី ដង ់្រឌ�តមួយៃនណឺរន
បេង�តបានជាអ ំងភ�ុច្របសទ ។អ ំងភ�ុច្របសទ េធ�ដ ិ � ណនា ំចូល េទ
៉ូ វ�

ក�ងតួ
ុ េកសិ ក េហ យចុះតមអក់សន
ូ ។

• ណឺរន ៉ូ ភា�ប់៖ េនចុងអក់សន

ូ អ ំងភ�ុច្របសទឆ�ងកត់សី ណា
ុ ប់េហ យចូលេទក�ងណ
ុ ឺ រន ៉ូ ភា�ប់ែដលស�ិតេនក�ង
ុ
ខួរក្បោល។េនក�ងខួ
រក្បោល អ ំងភ�ុច្របសទេនះ្រត�វបានបក�សយែដលេនេពលេនាះេធ�ឲ ឹ ថា ទូរស័ទ �
 ្យេគដង
ុ
កំពង
ុ េរទ ៍។បនា�ប់មកខួរក្បោលេធ�ក
 រសេ្រមចចិត � េតេលកទូរស័ទ � ឬមិនេលក?

• ណឺរន ៉ូ ចលករ ៖ េនេពលខួរក្បោលសេ្រមចចិតថា

�  េំ ណរតមបេណា
្រត�វេតេឆ�យតបអ ំងភ�ុច ្របសទេធ�ដ � យ

ណឺរន ី ្របតិកម� (សច់ដៃុំ ដ)។ សច់ដៃុំ ដេឆ�យតប េដយករេលកទូរស័ទ �។

៉ូ ចលកររហូ តដល ់សររង�

18. េតែផ�កសំ ខន់ជាេគៃន្របព័ន្រ� បសទជាអ�ី? េហតុអី �?

ែផ�កសំ ខន់ជាងេគៃន្របព័ន្រ� បសទគឺខរួ ក្បោល េ្រពះខួរក្បោល្របមូលផ�ំុនវូ ណឺរន ៉ូ រប់ពន់លន និ ងជាកែន�ង

ទទួល បក�សយព័តមា
៌ ន និងប�� េទែផ�កេផ្សងៗៃនសរពង�កយឲ្យេធ�ច
 លនា។

19. ្របសិ នេបសី ណា

ុ ប់ររងមិ
ំ នឲ្យសរធាតុគម
ី ឆ
ី ង
� កត់បាន េតនឹងមានប�� អ�ីខ �ះេកតេឡ ង?

្របសិ នេបសី ណា
ុ ប់ទងេនាះ្រត�
ំ វបានររងមិ
ំ នឲ្យសរធាតុគម
ី ី ឆង
� កត់បានេនាះសរធាតុគម
ី ី(ណឺរន ៉ូ ប�ូ � ន

សរ)ជាេ្រច�នែដលប�ូ � នអ ំងភ�ុច្របសទនឹងគា�នសមត�ភាពេធ�ក

 រេនះេទ ដូចេនះអ ំងភ�ុច្របសទទងេនះនឹ
ំ ងមិន្រត�វ

បានេភា�ចេឡ យ។

20. េតទក
ឹ ខួរមានទីត ំងស�ិតេនកែន�ងណា? វមាននាទីេធ�អ
 ី?
�

ទឹកខួរមានទីត ំងស�ិតេនចេនា�ះរវង�សទប់កងបង�
ុ� ស ់ និង�សទប់េ្រក បង�សមា
់ នេពញេដយវត�រវ។
ុ វមាន

ឹ នា ំ អុកសុីែសន គ�យកូ
នាទីដក ុ ស េគាលិកសនិងអរម៉ូនរត់កត់ខរួ ក្បោល និ ងចប់យកសរធាតុទងេនាះពី
ំ សរៃសប�រូ

េទចិ��ឹមេកសិ ក្របសទ។េ្រកពី េនះធាតុរវេនះករពរខួរក្បោលពី ប៉ះទង�ិច។

21. េតខ ួរក្បោលមានែផ�កសំ ខន់ៗអ�ីខ �ះ?

ខួរក្បោលមានបីែផ�កគឺ ខួរធំ ខួរតូច និងខួរក��ឹងក។

22. េតខ ួរធំបង�េឡ ងពីសរធាតុអី �ខ �ះ?

ខួរធំ ជាែផ�កធំជាងេគៃនខួរក្បោល។ �សទប់េ្រក ឬសំ បកខួរ ជាែផ�កសំ ខន់ែដលបង�េឡ ងពី សរធាតុ្របេផះ

(សរធាតុេនះេកតពី តេួ កសិ កៃនណឺរន ៉ូ ចលករ និងណឺរន ៉ូ ភា�ប់)។ �សទប់កងជាសរធាតុ

ុ� សែដលេកតពី ភប
ី ្របសទ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 9

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

23. េតសំបកខួរមាននាទីអី �ខ �ះ?

សំ បកខួរមាននាទី មានសតិ ប�� ្របឌិ តញាណ ពិ ចរណា។ េ្រកពី េនះ វទទួលព័តមា

៌ នពី សររង�
ី វ� ិ � ណទង
ំ

្របា ំ។

24. េតទនា
ំ ក់ទន
ំ ងរវងអឌ្ឍេគាលខួរនិងចលនាៃនសរពង�កយមានលក�ណៈដូចេម�ច?

មានលក�ណៈផ�ុយគា�។ ្របសិ នេបពត

័ មា
៌ នែដលេចញមកពី អឌ្ឍេគាលខួរ ស� ំ ្រត�តពិ និត្យចលនាៃនសរពង�

កយចំេហៀងខងេឆ�ង ឬ ក ៏អឌ្ឍេគាលខួរេឆ�ង ទទួលព័តមា

៌ នែដលេចញមកពី សរពង�កយចំេហៀងខងស� ំ។

25. េតតឡាមុសជាអ�ី? េតវមាននាទីដច

ូ េម�ច?

តឡាមុស ជាស�នីយប�ូ � នព័តមា

៌ នបន�។ វមាននាទីចប់យកអ ំងភ�ុច្របសទពី ណឺរន ិ � ណនា ំ េហ យ
៉ូ វ�

ប�ូ � នេទកន់ែផ�ក្រត�ម្រត�វេនក�ងសំ
ុ បកខួរែដលនឹង្រត�វបក�សយ។េ្រកពី េនះ វមាននាទីេ្រជ�សេរសព័
 តមា
៌ នមួយ

ចំនន
ួ ែដលអចទប់ ស�ត់មិនសូវរេភ
ំ បខ�ងេពក។
ំ

៊ី ត
26. េតអប៉ ូ ឡាមុសស�ិតេនកែន�ងណា? េតវមាននាទីដច
ូ េម�ច?

ី ូតឡាមុសស�ិតេនែផ�កបាតៃនខួរធំខងេ្រកមតឡាមុស។វមាននាទី
អ៊ប៉ ្រត�តពិ និត្យករេ�សកឃា�ន តំែហ

រក្សោសី តណ ី ូតឡាមុសមាននាទីបេង�ត ឬេភា�ចករបេ��ញអរ

ុ � ភាព តុល្យភាពទឹក និងសមា�ធឈម។ បែន�មពី េនះ អ៊ប៉

ី ូភស
ម៉ូនរបស់្រកេពញ អ៊ប៉ ី ។

27. េតខ ួរតូចស�ិតេនកែន�ងណា? មាននាទីដច

ូ េម�ច?

ខួរតូចស�ិតេនែផ�កខងេ្រកយេ្រកមខួរធំ។ខួរតូចមាននាទី្រត�តពិ និត្យ ចលនាឆន�ៈទងអស់

ំ និ ងចលនាអឆន�ៈ

មួយចំនន
ួ ។វក ៏មាននាទីកងតំ
ុ� ែហរក្សោលំនឹង របស់សរពង�កយ។

28. េតៃផ�របស់ខ ួរតូចមានលក�ណៈដូចេម�ច?

ខួរតូចក ៏ែចកេចញជាអឌ្ឍេគាលខួរចំនន
ួ ពី រចំេហៀងែដរ ។�សទប់ខងេ្រក របស់ខរួ តូចមានផ�តេ់ ្រជៗជាេ្រច�ន

ែដលេកតេឡ ងពី សរធាតុ្របេផះ ឯខងក�ងជាសរធាតុ

ុ សដូចក�ងខួ
ុ រធំែដរ។

29. េតខ ួរតូចចូលរួម្រត�តពិនិត្យចលនាឆន�ៈដូចេម�ច?

េនេពលសច់ដប ិ � ណនា ំេទខួរតូចអ ំងភ�ច្របសទេនះផ�ល ់ព័តមា

ុំ �ូ � នអ ំងភ�ុច្របសទតមផ�ូវ្របសទវ� ៌ នពី ទត
ី ំង
ុ

ំុ បនា�ប់មកខួរតូចប��នអ ំងភ�ុចេទសំ បកខួរេដម

និងអ្រតៃនករក�នា�ក់របស់សច់ដ។  ្បីឲ្យខួរក្បោលែកលម� និងស្រមប
ូ

ុំ ដូចេនះ សំ បកខួរ និ ងខួរតូចេធ�ក

ស្រម�លចលនាសច់ដ។  ្បីបេង�តចលនាឆន�ៈមួយមានសណា
 ររួមគា� េដម � ប់ធា�ប់ និងរ

លូន។

30. ្របសិ នេបខ ួរតូចខូចខត េតវនឹងមានប�� អ�ីខ �ះ?

្របសិ នេបខរួ តូចខួចខតេគសេង�តេឃ ញថា សរពង�កយបាត់បង ់តុល្យភាពឬមានចលនាក�នា�ក់ញ័រ។

31. េហតុអី �បានជាេនេពលេយ ងមានរបួស េនេលអឌ្ឍេគាលខួរេឆ�ង បណា

� លឲ្យមានឥទព
ិ � លេទេលសរពង�កយ

ចំេហៀងខងស� ំ? ចូរពន្យល ់?

េ្រពះព័តមា
៌ នែដលេចញពី អឌ្ឍេគាលខងេឆ�ង្រត�តពនិត្យចលនាសរពង�កយចំេហៀងខងស� ំ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 10

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

 េំ ណរេទអឌ្ឍេគាលខួរេឆ�ង។េដយសរមូលេហតុេនះេហ យ
អ ំងភ�ុច្របសទមកពី សរពង�កយចំេហៀងខងស� ំេធ�ដ

េទបេន េពលមានរបួសេនេលអឌ្ឍេគាល១ចំេហៀងនិងមានឥទព
ិ � លេទេលសរពង�កយមួយចំេហៀងេទៀត។

ឹ �ង
32. េនេពលមនុស្សផឹក�ស�សវងខ ំ េយ ងសេង�តេឃ ញេគមានដេំ ណរេ្រទតេ្រទតៃដចប់កន់វត
ុ មានលក�
ុ� ណៈញ័ រ។

េតលក�ណៈេនះបណា
� លមកពីអី �?

ឹ រតូចបាត់បង ់នាទី្រត�តពិ និត្យចលនាឆន�ៈកររក្សោលំនឹង ដូចេនះវមិនបានែកលំអ និងស្រមប

េនេពល�សវងខួ

ំុ ងករេធ�
ស្រម�លចលនារបស់សច់ដក ឹ េំ ណរេ្រទតេ្រទត និ ងមិនអចប�
ុ� ច  លនា ។ េនេពលេនាះ មនុស្ស�សវងមានដ �

េលខនឯងបាន។
ួ�
33. េតខ ួរក��ឹងកមានលក�ណៈដូចេម�ច?មាននាទីអី �ខ �ះ?

ខួរក��ឹងកេកតេឡ ងពី �សទប់េ្រកជាសរធាតុស ឯ�សទប់កងជាសរធាតុ

ុ� ្របេផះ។វមាននាទី្រត�តពិ និត្យ

ចលនាអឆន�ៈរបស់សរពង�កយ គឺចង�ក់ដេង�ម និងករក�នា�ក់របស់េបះដូង។

34. េតខ ួរឆ�ង

ឹ ខ �ងស�ិតេនកែន�ងណា? េតវករពរេដយអ�ី?

េតខ ួរឆ�ង
ឹ ខ �ងមានទំនាក់ទន
ំ ងជាមួយខួរក្បោលយា៉ងដូចេម�ច?

 ខួរឆ�ង
ឹ ខ �ងស�ិតេនក�ង្របេហងៃនឆ�
ុ ឹងកងខ �ង។វ្រត�វបានករពរេដយឆ�ឹងខ �ង េ�សមខួរ និង ទឹកខួរ។

 ព័តមា ិ � ណនា ំ និងចលករឆ�ងកត់ពីខរួ ក្បោលេទែផ�កេផ្សងៗេទៀតៃនសរពង�កយតមរយៈ

៌ នែផ�កវ�

ិ � ណនា ំនិងចលករទងអស់
ខួរឆ�ឹងខ �ង ។ ម្យោ ៉ងេទៀតសរៃស្របសទវ� ំ ែដលស�ិតេនេ្រកមក��ឹងក្រត�វែតឆ�ង

កត់តមខួរឆ�ឹងខ �ងេទកន់ខរួ ក្បោលឬសររង�

ី េផ្សងៗ។

35. េតខ ួរឆ�ង

ឹ ខ �ងមានសរៈសំ ខន់ែដរឬេទ? េហតុអី �?

ខួរឆ�ឹងខ �ងមានសរៈសំ ខន់ណាស់េ្រពះវភា�ប់សរៃស្របសទៃនបរមណ

ិ � ល្របសទេទនឹងខួរក្បោលគឺអ ំងភ�ុច

េចញពី ណឺរន ិ � ណនា ំេធ�ច

៉ូ វ�  លនាតមខួរឆ�ឹងខ �ងេដយឆ�ងកត់ណឺរន ៉ូ ភា�ប់េឆា�ះេទកន់ណឺរន ៉ូ ចលករ។អ ំងភ�ុចេនះ

 េំ ណរតមបរមណ
េធ�ដ ិ ំុ ្រកេពញ។ម្យោ ៉ងេទៀតខួរឆ�ឹងខ �ង្រត�តពិ និត្យេរផ�
� ល្របសទេទកន់សច់ដឬ ៉ ិចខ �ះៗែដលជាតំណប

ស�យ
័ ្របវត�។
ិ

36. េនេពលេយ ងកត់ខ�ត់ទទឹងខួរឆ�ង

ឹ ខ �ង េតេយ ងសេង�តេឃ ញដូចេម�ចខ �ះ?

េនេពលេយ ងកត់ខ�ត់ទទឹងខួរឆ�ឹងខ �ងេតេយ ងសេង�តេឃ ញែផ�កខងក�ងមានរងជាអក្សរHមានសរធាតុ

ុ

ិ
្របេផះេហ យ្រត�វបានព័ទ �ជុំវញេដយ�សទប់
េ្រកជាសរធាតុស។េនចំកណា
� លឆ�ឹងខ �ងជា្របេហងឆ�ឹងខ �ងែដលេពញ

េទេដយធាតុរវខួរឆ�ឹងខ �ង។

37. ៃដរបស់អ�កប៉ះឆា� ំងអ៊ត

ុ េក�េដយៃចដន្យ។បនា�ប់មកអ�កដកៃដពីឆា� ំងអ៊ត
ុ យា៉ងរហ័ស។

ក. េតសកម�ភាពេនះមានេឈ�ះអ�ី?

ខ. េតអ�កមានអរមណ៍ឈឺ ចប់េទ មុនេពលអ�កដកៃដពីឆា� ំងអ៊ត

ុ ?

គ. ចូរពណ៌នាេតមានអ�ីេកតេឡ ងក�ងមជ្ឈមណ
ុ � ល្របសទ ែដលេធ�ឲ
 ្យអ�កមាន្របតិកម�តបរហ័សែបបេនះ?

៉ ិ ច។
ក. សកម�ភាពេនះ េឈ�ះថាេរផ�

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 11

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ខ. មិនមានអរម�ណ៍ឈឺ ចប់េទ។

ុ េក�ធ�ួលកំេដបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទែដលេធ�ដ
គ.េនេពលៃដរបស់េយ ងប៉ះឆា� ំងអ៊ត ិ � ណ នា ំ
 េំ ណរតមែខ �ងវ�

ចូលេទែផ�កខ �ងៃនសរធាតុ្របេផះរបស់ខរួ ឆ�ឹងខ �ង។អ ំងភ�ុច្របសទេនះឆ�ងកត់ណឺរន ៉ូ ភា�ប់កងខួ

ុ � រឆ�ឹងខ �ងេហ យចុះតម
ែខ �ងចលករៃនសរៃស្របសទឆ�ឹងខ �ងែដលេចញពី ែផ�កខងេពះៃនសរធាតុ្របេផះតមណឺរន ៉ូ ចលករអ ំងភ�ុច្របសទ

បានេភា�ចសច់ដៃំុ ដឲ្យក�នា�ក់េចញពី ឆា� ំងអ៊ត

ុ ៉ ិចមិនទក់ទងជាមួយខួរក្បោលេទ។េពលែដលេយ ង
វជាសកម�ភាពេរផ�

ដកៃដេចញពី ឆា� ំងអ៊ត

ុ  េំ ណរឆ�ងកត់ណឺរន
អ ំងភ�ុច្របសទក ៏េធ�ដ ៉ូ ភា�ប់មួយេផ្សងេទៀតក�ងខួ
ុ រឆ�ឹងខ �ងេទកន់ខរួ ក្បោល

េនេពលេនាះេយ ងមានអរម�ណ៍ឈឺ ចប់ េហ យក ៏បេ��ញសំ េលងេឡ ង(អ៊យ

ូ )។

38. េតបរមណ
ិ � ល្របសទេកតេឡ ងពីអី �?

បរមណ
ិ � ល្របសទេកតេឡ ងពី សរៃស្របសទលលដ ៏ក្បោល១២គូនិងសរៃស្របសទឆ�ឹងខ �ង ៣១គូ។

៉ ិចជាអ�ី? េតេរផ�
39. េតេរផ� ៉ ិចអចករពរសរពង�កយបានយា៉ងដូចេម�ច?

៉ ិចជាសកម�ភាពអឆន�ៈេឆ�យតបេដយស�យ
េរផ� ័ ្របវត�ែិ ដលេកតេឡ ងេដយមិនបានគិតទុកជាមុន(គា�នករចូល

រួមពី ខរួ ក្បោល)។ដូចេនះសកម�ភាពេនះរហ័ សណាស់ និងអចករពរសរពង�កយពី េ្រគាះថា�ក់េផ្សងៗ ដូចជាប៉ះ វត�ុ

�ស�ច ឬ េក�ខ�ង។
ំ

40. េត្របព័ន្រ� បសទៃនបរមណ

ិ � ល្របសទែចកេចញជាប៉នា
ុ � ន? អ�ីខ �ះ?ចូរពន្យល ់។

្របព័ន្រ� បសទៃនបរមណ
ិ � ល្របសទ ែចកជា ពី រ្រក�ម គឺ្របព័ន្រ� បសទសូមា៉ទច
ិ និង្របព័ន្រ� បសទស�យ
័ ្របវត�។
ិ

្របព័ន្រ� បសទសូមា៉ទច ំុ ត
ិ ភា�ប់មជ្ឈមណ�ល្របសទេទនឹងសច់ដឆ ុំ ន�ៈ។វ្រត�តពនិត្យ និង ស្រមប
- ូ� ឬសច់ដឆ

ស្រម�លសកម�ភាពឆន�ៈៃនសរ ពង�កយដូចជាកររត់ ករសរេសរ ...

- ្របព័ន្រ� បសទស�យ
័ ្របវត�ិ ភា�ប់មជ្ឈមណ�ល្របសទេទនឹងសច់ដរំុ លីង និ ងសច់ដេំុ បះដូង។្របព័ន� ្របសទ

ស�យ
័ ្របវត�ិ ត្រម�វសកម�ភាពអឆន�ៈៃនសរ ី រង�ខងក�ង
ុ និ ងែថរក្សោលំនឹង ។វេដរ តួនាទី សំ ខន់កងត្រម�
ុ� វករ

ដេង�ម ករបេ��ញេចល របត់ឈម រលយអហរ

ំ ិ ករបន�ពូជ និងករបន្សោំេទនឹងលក�ខណ�
ករចិ��ឹមជីវត ុ
ែ្រប្រប�លៃនបរស
ិ � ន។

41. េត្របព័ន្រ� បសទស�យ

័ ្របវត�មា
ិ នប៉នា
ុ � នែផ�ក? េតែផ�កនីមយ
ួ ៗមានលក�ណៈដូច េម�ច?

្របព័ន្រ� បសទស�យ
័ ្របវត�ិ ែចកជាពី រែផ�ក គឺ ្របព័ន្រ� បសទស ំបា៉ទច
ិ និង្របព័ន្រ� បសទបា៉រស
៉ ំបា៉ទច
ិ ។ ្របព័ន�

្របសទស ំបា៉ទច
ិ េធ�ស
 កម�ភាពកលណា មានភាពតនតឹង ។ឧ.េនេពលមានអសន�ដច
ូ ជាែឆ�េដញខ ំ អ ំងភ�ុច

្របសទប�� ឳ្យេបះដូងេដរ េលឿន និងសមា�ធឈមខ �ស់។កលណាក្រម�តជាតស�រក�ងឈមខ

ុ �ស់ អចផ�ល ់ថាមពល

េ្រច�ន ដូចេនះេគអចរត់េគចេចញពី ែឆ�បានរហ័ ស។

ឯ្របព័ន្រ� បសទបា៉រស
៉ ំបា៉ទច
ិ មានសកម�ភាពផ�ុយពី ្របព័ន្រ� បសទស ំបា៉ទច
ិ ។

42. េតសរៃស្របសទលលដ ៏ក្បោលមានប៉នា

ុ � នគូ? ែបកេចញពីណា? េតវពក់ពន
័ េ� នទីណា?

មាន១២គូែបកេចញពី ខរួ ក្បោល។មួយភាគធំវភា�ប់េទនឹងែផ�កេផ្សងៗេនក�ងខួ

ុ រក្បោល និងៃផ�មុខ ដូចជាសច់

ដុែំ ដលេធ�ឲ
 ្យអណា
� ត និ ងែភ�កមានចលនា។

43. េតសរៃស្របសទឆ�ង
ឹ ខ �ងមានប៉នា
ុ � នគូ? េតសរៃស្របសទឆ�ង
ឹ ខ �ងែបកេចញពីែផ�កណាខ �ះ?

មាន៣១គូ។ េហ យសរៃស្របសទឆ�ង

ឹ ខ �ងែបកេចញពីែផ�ក៖

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 12

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

- សរៃស្របសទ ៨គូែបកេចញពី ែផ�កក��ឹងក- 12គូេចញពី ែផ�ក្រទ�ង

- 5គូេចញពី ែផ�កចេង�ះ- 5 គូ េចញពី ែផ�ក្រតគាក- 1 គូេចញពី ក�ូ � ងគូទ

44. េតកររ៉ប់រងលំនឹងេដយ្រតេចៀកក�ងនិ ី
ងខួរតូច្រប្រព�តេ� ទយា៉ងដូចេម�ចេ្រកយេពលអ�ក្រកវក្បោល ឬបង�ិលខន?
ុ ួ�

តំែហរក្សោលំនឹងជានាទីរបស់្រតេចៀកក�ងនិ
ុ ងខួរតូច។េនក�ង្រតេចៀកក�
ុ ងមានបំ
ុ ពង ់ពក់កណា
� លរង�ង ់ ចំនន
ួ បី

ី ិ លខនសរធាតុ
ែដលេពញេទេដយសរធាតុរវខប់និងមាន�សទប់េកសិ កេរមញ័ រ។េនេពលេយ ង្រគវក្បោលឬបង� ួ�

 លនា។ចលនាេមកនិចៃនេរមញ័ រេភា�ចចុងភីប្របសទឲ្យបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទ។បនា�ប់មកអ ំង

រវនិងេរមញ័ រេធ�ច

ិ � ណេទកន់ខរួ តូច។ខួរតូចបក�សយទិសេដរបស់ចលនា
 េំ ណរតមសរៃស្របសទេសតវ�
ភ�ុច្របសទេនះេធ�ដ

េហ យប�ូ � នអ ំងភ�ុច្របសទេទខួរធំ។េនទីេនាះអ ំងភ�ុចែដលេចញពី ណឺរន ៉ូ ចលករេភា�ចសច់ដែុំ ផ�កក្បោល និងក

ឲ្យរក្សោទីត ំងរបស់ក្បោល។

៉ ិច?
45. េតមានទ្រមង ់អ�ីខ �ះែដលទក់ទងនឹងលំនា ំេរផ�

ទ្រមង ់ែដលមានទក់ទងនឹ ងលំនា ំេរផ� ិ � ណ ណឺរន

៉ ិចមាន ធ�ួលវ� ិ � ណនា ំ ណឺរន
៉ូ វ� ៉ូ ភា�ប់ ណឺរន ៉ូ ចលករ និង

ី ្របតិកម�(សច់ដ ំុ ឬ្រកេពញ)។
សររង�

46. េតៃផ�ៃនខួរធំមានទំនាក់ទន
ំ ងជាមួយប�� ដូចេម�ចែដរ?

ផ�តជា
់ េ្រច�នៃនសំ បកខួរធំ បេង�នៃផ�តប
ំ ន់យា៉ងធំេធងែដលមានទំនាក់ទន
ំ ង េទនឹ ងករបេង�តបំណិនគិតផង

ែដរ(ពក់ពន
័ ន
� ឹងប�� )។

47. េតដង ់្រឌ�តមាននាទីអី �ខ �ះ?

ដង ់្រឌ�តមាននាទីទទួលព័តមា
៌ ន េហ យប�ូ � នវេទកន់តេួ កសិ កៃនណឺរន ៉ូ ។

48. ចូរេ្រប�បេធៀបមជ្ឈមណ�ល្របសទ និងបរមណ

ិ � ល្របសទ។

លក�ណៈដូច ៖ ជាែផ�កមួយៃន្របព័ន្រ� បសទ។

លក�ណៈខុសគា�

មជ្ឈមណ�ល្របសទ បរមណ
ិ � ល្របសទ

-បង�ពីខរួ ក្បោល និងខួរឆ�ឹងខ �ង -បង�ពីសរៃស្របសទលលដ ៏ក្បោល និ ងសរៃសឆ�ឹងខ �ង

-មាននាទីទទួលព័តមា
៌ ន បក�សយ និង ឹ នា ំព័តមា
-មាននាទីដក ៌ នចូល និងេចញពី មជ្ឈមណ�ល

ប�� េចញេទបរមណ
ិ � ល្របសទ ្របសទ

49. ចូរេ្រប�បេធៀបណឺរន ិ � ណនា ំ និងណឺរន

៉ូ វ� ៉ូ ចលករ

ឹ នា ំព័តមា
លក�ណៈដូចគា� ៖ មាននាទីដក ៌ ន

លក�ណៈខុសគា�

ណឺរន ិ � ណនា ំ
៉ូ វ� ណឺរន ៉ូ ចលករ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 13

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ទទួលព័តមា
៌ នេហ យប�ូ � នអ ំងភ�ុច ឹ នា ំអ ំងភ�ុច្របសទេចញពី ខរួ ក្បោលឬខួរឆ�ឹងខ �ងេទ
ដក

្របសទេទកន់ខរួ ក្បោលឬខួរឆ�ឹងខ �ង ុំ ្រកេពញែដលេនពសេពញសរពង�កយ

កន់សច់ដឬ

50. ថា� ំ និង្របព័ន្រ� បសទ

ិ ចយ
- អល ់កុល : ពន្យឺតសកម�ភាពមជ្ឈមណ�ល្របសទ ករវនិ �័ សតិ និងករ្របមូលអរម�ណ៍ថយចុះ

បំផា�ញេកសិ កខួរក្បោល និងេថ�ម។

ី : បេង�នចង�ក់េបះដូង នា ំឲ្យរសប់រសល ់ េដរ ញ័ រៗ េដកមិនលក់ និងេភា�ចឲ្យេនាមេ្រច�ន។

- កេផអ៊ន

- បារ(នី
ី កទ ី ) : បេង�នករបេ��ញអរម៉ូនេអពី េណ្រព�ននា ំឲ្យចង�ក់េបះដូង ដេង�ម សមា�ធឈម េកនេឡ ង និងបេង�ន
ូ ន

ករបេ��ញអសុីតក�ង្រកពះ។
ុ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 14

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី២ សរ��ង�វិ��ណ

១. េតែភ�កែតឯងអចេមលេឃ ញែដរឬេទ? េ្រពះអ�ី ?

ែភ�កែតឯងមិនអចេមលេឃ ញេទ េ្រពះែភ�ក្រគាន់ែតជាសររង�

ី មួយែដលចប់យករេញាចពន�
ំ ឺ និងបំែប�ងេទ

ជាព័តមា
៌ ន េហ យប�ូ � នេទខួរក្បោល ។ ខួរក្បោលជា អ�កបក�សយព័តមា
៌ នេនះ េទជាគំេហ ញ។

២. េត្រគាប់ែភ�កមនុស្សមានភា�សប៉នា
ុ � ន�សទប់? អ�ីខ �ះ?

្រគាប់ែភ�កមនុស្សមានភា�ស បី�សទប់ គឺ េក�រទ៉ូ ច

ិ កូរអ ៊ី និងេរទីន។
៉ូ ត

៣. េតេក�រទ៉ូ ច
ិ មានលក�ណៈដូចេម�ច? វមាននាទីអី �?

េក�រទ៉ូ ច
ិ ជា�សទប់េ្រកបង�ស ់ មានពណ៌ស ្រកស់ រង
ឹ េហ យស�ិត។ េដយសរ�សទប់េនះ្រកស់ េហ យរង
ឹ ដូច

េនះវផ�ល ់រូបរងឲ្យ្រគាប់ែភ�ក និងករពរ ែផ�កខងក�ងរបស់

ុ ្រគាប់ែភ�ក។

៤. េតករេនជាអ�ី? េតលក�ណៈេកងរបស់ករេនមាន្របេយាជន៍អី �?

ករេន ជាែផ�កខងមុខៃនែភ�កមានលក�ណៈ េបា៉ង ថា� ែដលស�ិតក�ង

ុ �សទប់េក�រទ៉ូ ច
ិ ។ៃផ�េកងៃនករេនជួយពត់

ក ំរស�ីពន�ឺែដលច ំងចូលក�ងែភ�
ុ កឲ្យរួមជួប គា�េន កែន�ងែតមួយេនេលេរទីន។

៥. េតភា�សកូរអ ៊ី
៉ូ តមានលក�
ណៈដូចេម�ច? េតវមាននាទីអី �ខ �ះ?

កូរអ ៊ី ជា�សទប់កណា
៉ូ ត ឹ នា ំ
� ល េស�ង មានពណ៌េត�តចស់ និ ងសម្បូរេដយសរៃសឈម។ សរៃសឈម ដក

សរធាតុច�
ិ �ឹម និងអុកសុីែសនេទផ�តផ
់ ង
� ់ឲ្យ�សទប់េរទីន និងរក្សោលំនឹងសី តណ
ុ � ភាពក�ងែភ�
ុ ក។ពណ៌េត�តចស់

ិ
បង�រពន�ឺជះ្រតឡប់មកវញ(ពណ៌ េត�តចស់េនះេធ�ឲ
 ្យ�សទប់ករូ អ ៊ី
៉ូ ត�ស� បយកក ំរស�ីពន�ឺែដលច ំងចូលមកក�ង្រគាប់
ុ
ែភ�ក។)។

៦. េតអង�សី ល
ុ ីែយជាអ�ី? មាននាទីដច
ូ េម�ច?

អង�សី ល ិ
ុ ីែយ៖ជាសច់ដរំុ លីងែដលស�ិតេនជុំវញែភ�
ក។ែកវែភ�ក្រត�វបានភា�ប់នឹងអង�សី ល
ុ ីែយេដយសរៃស

ុ ីែយមាននាទី្រត�តពិ និត្យរូបរង(ទំហំ) ែកវែភ�កស្រមាប់គេំ ហ ញជិត និ ងគំេហ ញឆា�យ។

ចំណង។អង�សី ល

៧. េត្រប�ស�ែភ�កមានលក�ណៈដូចេម�ច?

្រប�ស�ែភ�ក៖េកតេឡ ងពី សច់ដរំុ លីងែដលផ�ុកនូវជាតិពណ៌។ជាតិពណ៌ៃន�សទប់ករូ អ ៊ី

៉ូ តផ�ល ់ពណ៌ដល ់្រប�ស�

ែភ�ករបស់មនុស្សមា�ក់ៗ ដូចជាមនុស្សខ �ះមាន ្រប�ស�ែភ�កពណ៌្របេផះ ពណ៌េត�ត េខៀវ..........។

៨. េតរន�្រប�ស�ែភ�កជាអ�ី?

រន�្រប�ស�៖ជារន�ចហ
ំ មួយេនចំកណា
� ល្រប�ស�ែភ�ក។

៩. េត្រប�ស�ែភ�កមាននាទីដច
ូ េម�ច?

 ្បីត្រម�វបរមាណពន�
្រប�ស�ែភ�កមាននាទីត្រម�វទំហំៃនរន�្រប�ស�ែភ�ក េដម ិ ឺ ែដលច ំងចូល។

១០. េតេរទីនមានលក�ណៈដូចេម�ច?

-�សទប់េរទីន៖ជា�សទប់កងេគបង� ំ ង។
ុ� សន់ ិ ងមានធ�ួលរួសនឹងពន�ឺវមានពី រែបបគឺេកសិ កេកននិងេកសិ កដប

ំ ងរួសនឹងពន�ឺេខ្សោយវអចឲ្យមនុស្សេមលេឃ ញក�ងពន�ឺ េខ្សោយែដល ជាគំេហ ញពណ៌េខ� - ស។េកសិ ក

េកសិ កដប ុ
េកន រួសនឹ ងពណ៌ែត្រត�វមានពន�ឺខ�ង
ំ េទបអចែញកឲ្យេឃ ញពណ៌បានច្បោស់។

១១. ចូរពណ៌នាពីដេំ ណរករបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទេនក�ងែកវែភ�

ុ ក។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 15

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េនេលេកសិ កេកន និងដប ី មផ្សំជាមួយជាតិពណ៌ៃន�សទប់េរទីនែដលបេង�ត

ំ ងមានម៉ូេលគុល្រប�េតអ៊នរួ

បាន ជាម៉ូេលគុលរដ៉ូ ប ំ ង វបំែបកសម�ន

ុ សុីន។េនេពលពន�ឺប៉ះជាមួយេកសិ កេកននិងដប ័ គ
� ម
ី ីេនក�ងម៉ ូេលគុលរដ ៉ូ ប
ុ
ុ
សុីន។ ករបំែបកសម�ន
័ គ
� ម  េំ ណរេចញពី េកសិ កេកន
ី ីេនះបេង�តបានជាអ ំងភ�ុច្របសទែដលេធ�ដ ំ ងតម
ឬដប

សរៃស្របសទអុបទិចេទកន់ខរួ ក្បោល បនា�ប់មកខួរក្បោលបក�សយអ ំងភ�ុចជាគំេហ ញ។

១២. េតេនេល�សទប់េរទីនមានចំណុចអ�ីខ �ះែដលគួរឲ្យកត់សំគាល ់?

េនេលេរទីនមានស�មេលឿង និងចំណុចខ�ក់។ ស�មេលឿង ជាែផ�កែដលរួសនឹ ងពន�ឺជាងេគេនេលេរទីន។ស�ម

េលឿងអចឲ្យេយ ងេមលេឃ ញពណ៌។ ចំណុចខ�ក់ ជាកែន�ងែដលសរៃសឈម និងសរៃស ្របសទអុបទិចភា�ប់នឹង

្រគាប់ ែភ�ក េនចំណុចខ�ក់គា�នធ�ួលពន�ឺេទ។

១៣. េតែកវែភ�កេកតេឡ ងពីអី �ខ �ះ?

ិ
ែកវែភ�ក៖េកតពី សរធាតុទន់អន�ិល ែដលមានែគមជុំវញេស�
 ង និងែផ�កកណា
� ល្រកស់ ។វភា�ប់នឹងអង�សី ល
ុ ី

ែយេដយសរៃសចំណង។

១៤. េតឃ�ប្រ់ គាប់ែភ�កែចកេចញជាប៉នា

ុ � នែផ�ក?អ�ីខ �ះ?ក�ងេនាះមានសរធាតុ
ុ អី �ខ �ះ?

ចំ. ឃ�ប្រ់ គាប់ែភ�កែបងែចកជាបីែផ�កគឺ៖

ែផ�កទី១ចេនា�ះករេន និង្រប�ស�ែភ�ក។.ែផ�កទី២ ចេនា�ះ្រប�ស�ែភ�កនិ ងែកវែភ�ក។ែផ�កទងពី

ំ េនះមានសរធាតុរវ

ថា�ែដលជាអ៊យ
ុ ម័រទឹក។

ែផ�កទីបីជាលំហែដលស�ិតេនពី េ្រកយែកវែភ�កែដលមានសរធាតុរវអន�ឹល ជាអ៊យ

ុ ម័រខន់។

១៥. េតអយ
ុ ៊ ម័រទឹកនិងអ៊យ
ុ ម័រខន់មាននាទីដច
ូ េម�ច?េតសរធាតុទងេនះផលិ
ំ តេចញពី អ�ី?

អ៊យ
ុ ម័រទឹកមាននាទីរក្សោលំនឹង េនក�ងឃ�
ុ ប្រ់ គាប់ែភ�ក។ អ៊យ
ុ ម័រខន់មាននាទីផល
� ់នូវទ្រមង ់មាំដល ់្រគាប់ែភ�ក

និងបង�រែភ�កពី សមា�ធខងេ្រក។ សរធាតុទងេនះផលិ

ំ តេចញពី សរៃសប�រេនក�
ូ ងអង�
ុ សី ល
ុ ីែយ។ វក ៏ផ�ល ់សរធាតុ

ចិ��ឹម បែន�មស្រមាប់ែកវែភ�ក និង�សទប់េរទីន។

១៦. េតសររង�
ី ឧបសម�ន
័ រ� បស់ែភ�កមានអ�ីខ �ះ?

ុំ
ចំ.ែផ�កេផ្សងៗរបស់ែភ�កមានដូចជាៈ្របឡង ់ែភ�ក ្រតបកែភ�កេរមែភ�ក្រកេពញទឹកែភ�កនិងសច់ដ។

១៧. េតសររង�
ី ករពររបស់ែភ�កមានអ�ីខ �ះ

ែភ�កមានសររង�
ី ករពរដូចជាៈ្របឡង ់ែភ�កព័ទ ិ
� ជុំវញេដយឆ�
ឹង្របឡង ់ែភ�ក។្រតបកែភ�កមានេរមែភ�កស្រមាប់

ករពរពី ករហុ យចូលៃនធូលីនិង្រកេពញទឹកែភ�កបេ��ញទឹកែភ�កេធ�េ អយ្របឡង ់ែភ�កេស មជានិច។

�

១៨. េតទក
ឹ ែភ�កេកតេឡ ងពីអី �?

ទឹកែភ�កេកតេឡ ងពី ទក
ឹ អំ បិល លីសស
ូ ីម
ុ និង សរធាតុសររង�
ី េផ្សងៗែដលផលិតេចញពី ភា�សេស�ស។
�

១៩. ្របសិ នេបខ �ះជវី ជាតិAេតេយ ងមានអ�ីេកតេឡ ង?

ចំ.្របសិ នេបខ �ះជីវជាតិAេធ�ឲ

 ្យមានជម�ឺខ�ក់មាន់ែដលមិនអចេមលេឃ ញក�ងពន�
ុ ឺេខ្សោយបាន។

២០. នាទីរបស់ែភ�ក

ចំ.ែភ�កមាននាទីដច
ូ ជា៖

-េរៀបចំក ំរស�ីេអយេទជារូបភាពឬជា្របសព�គា�ៃនពន�ឺ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 16

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

-ជាមា៉ សី ន
ុ ថតរូបេធ�ព
 ី ក��ក់

-ជាអ�កបេង�តរូបភាពេនេល�សទប់េរទី
៉ នែផ�កខងេ្រកយែភ�ក។

-ជាសររង�
ី គេំ ហ ញ

-វផ�ល ់ពត៌មានបាន80% ពី ពិភពខងេ្រក

-បេង�តរូបភាពប�ូ � នេទខួរក្បោលែដលទទួលបានពី ែភ�កស� ំច្បោស់ជាងែភ�កេឆ�ង។

ិ
-វភាគពី ិ
វមា្រតបី ែដលេធ�េ អយេយ ងបានស�ល ់ពី ្របែវងនិងទំហំៃនវត�មួ
ុ យ។

ុ យ េតែកវែភ�កបេង�តរូបភាពយា៉ងដូចេម�ច?
២១. េនេពល្រកេឡកេមលវត�មួ

េនេពលេយ ងេមលវត�ណាមួ
ុ យែកវែភ�កបេង�តរូបភាពៃនវត�េនាះេនេល
ុ េរទីន។ រូបភាពេនះមានលក�ណៈ

្រកឡាប់ចះុ េ្រកម។បនា�ប់មក ខួរក្បោល្រតឡប់រប

ូ ភាពេនេលេរទីនមកសភាពេដម ិ េហ យែភ�ករបស់េយ ងក ៏េមលវត�
 វញ
ុ
េនាះក�ងសភាពធម� ិ
តវញ។
ុ
 ្បីពិនិត្យរូបភាពមួយច្បោស់ល � េតែកវែភ�ក្រត�វមានលក�ណៈដូចេម�ច?
២២. េដម

 ្បីពិនិត្យរូបភាពមួយច្បោស់លែ� កវែភ�ក្រត�វមានក្រមាស់្រត�ម្រត�វ។
េដម ែកវ្រកស់ឲ្យជារូបភាពៃនវត�មួ
ុ យច្បោស់
ិ តេនជិតែតប៉ុេណា
េនេពលវត�េនាះស�
ុ � ះ ។ែកវេស�ងបេង�តរូបភាពៃនវត�មួ
ុ យច្បោស់េនេពលវត�ុ េនាះស�ិតេនឆា�យ ពី វ
ែត ប៉ុេណា� ះ។

២៣. ចូរពណ៌នាពីករែ្រប្រប�លៃនែកវែភ�កេនេពលេមលវត�ជ ិ
ុ តឬឆា�យ។
-េយ ងេមលវត�ជ ិ
ុ ត(ែកវ្រកស់)អង�សី ល
ុ ីែយក�នា�ក់(រួមតូច) សរៃសចំណងែ្របជារលុង េហ យែកវែភ�កេឡ ង

្រកស់។

-េយ ងចង ់េមលវត�ឆា

ុ � យ(ែកវេស�ង)អង�សី ល
ុ ីែយបន�ូរ សរៃសចំណងេឡ ងតឹង េហ យទញែកវែភ�ក។ េនេពល

េនាះែកវែភ�កេឡ ងេស�ង េធ�ឲ

 ្យេយ ងេមលេឃ ញរូបភាពៃនវត�េនាះបានច្បោស់
ុ ។

២៤. ក�ងជ
ុ វី ភាពជាក់ែស�ងសព�ៃថ�េតភាពមិនធម�តៃនគំេហ ញរបស់ែភ�កមានអ�ីខ �ះ? េបមានភាពមិន្រប្រកតីៃនែភ�កែបប

េនះ េត្រត�វមាន ស្រមបត្រម�វជាមួយែកវែភ�កែបបណាែដរ?

ភាពមិន្រប្រកតីៃនែភ�កមានបួន្របេភទ គឺ

-ែភ�កម�ប៖
ូ េមលវត�េនឆា
ុ � យមិនច្បោស់។ចមា�យអប្បបរមាៃនគំេហ ញច្បោស់ គឺខជា
ី � ងែភ�កធម�ត។ចំេពះវត�ុ

េនឆា�យរូបភាព េកតេឡ ងេនខងមុខេរទីន គឺ្របព័នអ

� ប
ុ ទិចែភ�កប្រង�មខ�ងេពក។ដូ
ំ ចេនះ្រត�វែកែភ�កម�បេនះ
ូ េដយ

៉
ពក់ែវនតឡង ិ េទបែភ�កអចេមលេឃ ញរូបភាពេនាះច្បោស់។
 ្បីទញរូបភាពឲ្យមកេកតេនេលេរទីនវញ
់ទីព្រង�ក េដម

ី
-ែភ�កអ៊ែពេម្រត� បនិងេ្របស្បីត៖េមលវត�េនជ ិតមិនច្បោស់ េ្រពះចមា�យអប្បបរមាៃនគំេហ ញច្បោស់ឆា�យជាង
ុ
ែភ�កធម�ត។ ដូចេនះ្រត�វមានស្រមបត្រម�វ េបគា�នេទរូបភាពេកតេឡ ងេនេ្រកយេរទីនេ្រពះ្របព័នអ
� ប
ុ ទិចប្រង�មតិច

ី
េពក េគែកែកវែភ�កអ៊ែពេម្រត� ៉
បេដយពក់ែវនតឡង ់ទីប្រង�ម។

-ែភ�កអស�ីមា៉ត ៖ កំេណាង្រគាប់ែភ�កមិនេស�គា� រូបភាពែតមួយ េមលេឃ ញច្បោស់ខ �ះ មិនច្បោស់ខ �ះ។ កំែណ

៉
ែភ�កអស�ីមា៉តេដយពក់ែវនតឡង ់ទីចត
ិ ជាសុីឡា ំង។

ិ � ណគឺជាអ�ី?
២៥. េតេសតវ�

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 17

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ិ � ណគឺជា្រតេចៀកគឺជាសររង�
ចំ.េសតវ� ី ែដលចប់សរូ ។វមាននាទីសំខន់មួយគឺតែំ ហរក្សោលំនឹង។

ូ ផ�ំុរបស់្រតេចៀកមានអ�ីខ �ះ?ចូរបក�សយ?
២៦. េតរប

ចំ.រូបផ�ំុរបស់្រតេចៀកមាន្រតេចៀកេ្រក្រតេចៀកកណា
� លនិង្រតេចៀកក�ង។
ុ
ក.្រតេចៀកេ្រក៖្រតេចៀកេ្រករងដូចជាឡាវ្រទ្រទង ់េដយឆ�ឹងខន
ី � ិងឆ�ឹងមាន្របែវងពី ៣េទ៤សម។េនតមបេណា
� យ

ិ � ណមាន្រកេពញពិ េសសែដលផលិតសរធាតុដច
បំពង ់េសតវ� ូ ្រកមួន។

� លជា្របេហងមួយេពញេដយខ្យល ់ែដលចប់េផ�មេន្រតង ់្រកដស្រតេចៀក ឆ�ឹងតូចៗបី និងបង�ួចរង

ខ.្រតេចៀកកណា

ពង្រកេព ។្រតេចៀកកណា
� ល ភា�ប់េទនឹ ងបំពង ់កេដយ្របេមាយអឺ ស�ស។

គ.្រតេចៀកក�ងៈមានបំ
ុ ពង ់ពីរែបបគឺបំពង ់រងគូទខ្យងនិងបំពង ់ពក់កណា
� លរង�ង ់។ភា�សក�ងៃនបំ
ុ ពង ់រងគូទខ្យង មាន

�សទប់េកសិ កធ�ួលែដលមានេរមល�ិតៗ និ ងេពញេដយធាតុរវ។បំពង ់រងគូទខ្យងជាសររង�

ី ល្បឺ។ បំពង ់ពក់កណា
�

ិ
លរង�ង ់ មានរងជារង�ង ់បីែដលភា�ប់គា�េទវញេទមក្រតង ់ម�ំុមុំែកងៃនរង�ង ់មួយេផ្សងេទៀត។ បំពង ់ទងេនះេពញេដយ
ំ

ធាតុរវ និងមាន�សទប់េកសិ កែដលមានពន�យឆា�រៗ។បំពង ់ពក់កណា

� លរង�ង ់ មាននាទីជយ
ួ ឲ្យសរពង�កយមាន

លំនឹង។

២៧. េតល្បឺេកតេឡ ងេនេពលណា?

 េំ ណរេទកន់្រតេចៀកក�ងេនេពលេនាះអ
ចំ.ល្បឺេកតេឡ ងេនេពលរលកសូរេធ�ដ ុ
ឹ នា ំេទកន់ខរួ ក្បោល
ំងភ�ុច្របសទដក

ិ � ណ។
តមសរៃស្របសទេសតវ�

ី
ុ បនា�ប់ពីអ�ក្រគវក្បោលឬបង�ិលខន?
២៨. ចូរពណ៌នាពីកររក្សោលំនឹងរបស់ខ ួរតូច និង្រតេចៀកក�ង ួ�
តំែហរក្សោលំនឹងជានាទីរបស់្រតេចៀកក�ងនិ
ុ ងខួរតូច។េនក�ង្រតេចៀកក�
ុ ងមានបំ
ុ ពង ់ពក់កណា
� លរង�ង ់ចំនន
ួ បី

ែដលេពញេទេដយសរធាតុរវខប់ ី ិលខនសរ
និងមាន�សទប់េកសិ កេរមញ័ រ។េនេពលេយ ង្រគវក្បោលឬបង� ួ�
 លនា។ចលនាេមកនិចៃនេរមញ័ រេភា�ចចុងភីប្របសទឲ្យបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទ។បនា�ប់មក
ធាតុរវនិងេរមញ័ រេធ�ច

ិ � ណេទកន់ខរួ តូច។ខួរតូចបក�សយទិសេដរបស់ចលនា
 េំ ណរតមសរៃស្របសទេសតវ�
អ ំងភ�ុច្របសទេនះេធ�ដ

េហ យប�ូ � នអ ំងភ�ុច្របសទេទខួរធំ។េនទីេនាះអ ំងភ�ុចែដលេចញពី ណឺរន ៉ូ ចលករេភា�ចសច់ដែំុ ផ�កក្បោល និងកឲ្យ

រក្សោ ទីត ំងរបស់ក្បោល។

២៩ .េត្រតេចៀកេ្រកមាននាទីដច
ូ េម�ច.?េត្រតេចៀកកណា
� លមាននាទីដច
ូ េម�ច?

្រតេចៀកេ្រក មាននាទី្របមូលផ�ំុរលកសូរ េហ យប�ូ � នវតមរន�្រតេចៀកេទកន់្រកដស្រតេចៀក។

្រតេចៀកកណា
� ល មាននាទីចប់យកសូរសំ េឡង និងបំពងសំ េឡងឲ្យកន់ែតខ�ង។
ំ

៣០. េហតុអី �បានជាេយ ងឈប់បង�ិលខន

ួ � ែតខនេយ
ួ� ងេនែតមានអរម�ណ៍ធីង េធាង?ចូរបក�សយ។

េ្រពះសរធាតុរវេនក�ងបំ
ុ ពង ់ពក់កណា
� លរង�ង ់េនមានចលនានិងេភា�ចចុងភីប្របសទឲ្យប�ូ � នអ ំងភ�ុច

្របសទេទខួរក្បោលែដលបង�ញថាអ� កេនែតបង�ិលខនេនេឡ
ួ� យ។

៣១. េហតុអី �បានជាេមេរគេនក�ង្រចមុ ំ ឺដល ់្រតេចៀកបាន?

ះនិងបំពង ់កអចម�ងជង
ុ
 េំ ណរចុះពី ្រចមុះ និងបំពង ់កតម្របេមាយអឺ ស�សេទ កន់្រតេចៀកកណា
េ្រពះេមេរគេធ�ដ � ល េហ យបណា
� យ

ឲ្យមានជំងឺឆង
� ។

៣២. េត្របេមាយអឺ ស�សមាននាទីអី �?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 18

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

្របេមាយអឺ ស�សមាននាទីេធ�ឲ
 ្យសមា�ធក�ង្រតេចៀកកណា
ុ � លេស�នឹងសមា�ធៃនបរយាកសខងេ្រកសរពង�
ិ

 ្បីបង�រករែហក្រកដស្រតេចៀក។
កយ េដម

៣៣. ចូរពណ៌នាពីដេំ ណរករបក�សយរលកសូរ។

ពណ៌នាពី ដេំ ណរករបក�សយរលកសូរ៖រលកសូរែដល្របមូលផ�ំុ កង្រតេចៀកេ្រកចុ ិ � ណ

ុ� ះតមបំពង ់េសតវ�

េទកន់្រកដស្រតេចៀក។រលកសូរេនះបណា ឹ នា ំឆ�ងកត់្រតេចៀក
� លឲ្យ្រកដស្រតេចៀកញ័ រ។លំញ័រេនះ្រត�វបានដក

កណា
� លតមឆ�ឹងតូចៗបី។បនា�ប់មកឆ�ឹងតូចទីបីញ័រផ�បន
់ ឺងភា�សេស�ងៃនបង�ួចរងពង្រកេព ។លំញ័ររបស់ភា�សេនះេធ�ឲ
 ្យ

សរធាតុរវក�ងបំ
ុ ពង ់រង គូទខ្យងញ័ រ ែដលបណា
� លឲ្យេរមល�ិតៗៃនេកសិ កធ�ួល�សទប់ខងក�ងរបស់
ុ បំពង ់រងគូទ

ខ្យងញ័ រ។បនា�ប់មកេកសិ កធ�ួលប�រលំ

ូ ញ័រឲ្យេទជាអ ំងភ�ុច្របសទែដលស�ិតេនចុងភីប្របសទ។ អ ំងភ�ុច្របសទ

ិ � ណេទកន់សំបកខួរក្បោល ែដលេនទីេនាះ វ្រត�វបានបកែ្រប េទជា

ឹ នា ំតមសរៃស្របសទេសតវ�
េនះ្រត�វបានដក

សំ េឡង។

ិ � ណគឺជាអ�ី?
ី � វ�
៣៤. ជវ

ិ � ណគឺជាអណា
ចំ.ជីវ�វ� � តមានលក�ណៈជាបន�ះែដលមានអ��� ញេនពសេពញៃផ�អណា
� តជាពិ េសសេនែផ�ក

កណា
� លៃនអណា
� ត។

៣៥. ដូចេម�ចែដលេហថា អ��� ញ? ពន�កជវ ិ � ណ?

ី � វ�

អ��� ញ: ជាកន�ួលតូចៗែដលបង�បព ិ � ណ ស�ិតេនេលៃផ�អណា

់ ន�កជីវ�វ�  ក កេន�ត។
� ត ្រកអូម មាត់ េដម

ិ � ណ: ជាធ�លវ�
ី � វ�
ពន�កជវ ិ � ណរសជាតិ េកតពី េកសិ ករងែវងៗមានរន�តច
ូ ល�ិតៗែដលជារន�រសជាតិ។កូនេក�ងមាន
ួ
ិ � ណេ្រច�នជាងមនុស្សចស់។
ពន�កជីវ�វ�

៣៦. ចូរពណ៌នាពីដេំ ណរបក�សយអ ំងភ�ុច្របសទឲ្យេទជារសជាតិ។

ិ � ណ្រត�វេភា�ចអ ំងភ�ចក ៏េកត េឡ ង

កមាត់្រជាបតមរន�រសជាតិ េពលពន�កជីវ�វ�
សរធាតុអហររលយក�ងទឹ
ុ ុ
ិ � ណនា ំេទខួរក្បោល ្រតង ់កំពកេសៀតផា� បនា�ប់មកខួរក្បោលបក�សយអ ំងភ�ចជារសជាតិ។
េហ យប�ូ � នតមផ�ូវវ� ុ
៣៧. េតេនេលៃផ�អណា
� តមានទីត ំងរសជាតិសំខន់ ប៉នា
ុ � ន?អ�ីខ �ះ

រសជាតិជាមូលដ�នមាន 4 គឺ ជូរ ល�ីង ៃ្រប ែផ�ម។

-ែផ�កខងចុងអណា
� រួសនឹ ងរសជាតិ ែផ�ម ។ -គល ់អណា
� តរួសនឹងរួសជាតិលីង
� ។

-ែផ�កចំេហៀងសងខងអណា
� តពក់កណា
� លខងមុខ រួសនឹងរសជាតិៃ្រប។

-ែផ�កចំេហៀងសងខងអណា
� តពក់កណា
� លខងេ្រកយរួសនឹងរសជាតិជរូ តមធម�ត អហរឆា�ញ់ េដយ

សរក�ន
ិ េបតង ឹ រសជាតិេទ។
ឹ ្រចមុះអ�កមិនសូវដង

៣៨. េហតុអី �បានជាពន�កជវ ិ � ណមានភាពរួសេទនឹងសរធាតុជាសូលយ

ី � វ� ុ ស្យុង?

ិ � ណមានភាពរួសេទនឹងសរធាតុជាសូលយ
បានជាពន�កជីវ�វ� ុ ស្យុងេ្រពះសរធាតុជាសូលយ
ុ ស្យុងងយ្រជាបចូល

ិ � ណបាន។
និងអចេភា�ចពន�កជីវ� វ�

៣៩. ័
េហតុអី �បានជាេក�ងមានភាពរួសេទនឹងរសជាតិេ្រច�នជាងមនុស្សេពញវយ?េ្រពះអណា ី �
� តេក�ងមានពន�កជវ

ិ � ណេ្រច�នជាងមនុស្សេពញវយ?
វ� ័

ិ � ណជាអ�ី? មាននាទីអី �ខ �ះ?

៤០. េតឃានវ�

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 19

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ិ � ណៈ្រចមុះជាសររង�
ឃានវ� ី មួយមាននាទីសំខន់កងដ ំ កដេង�មនិងក�ន
ុ� ណ ិ ។

៤១. េតតប ិ � ណមានទ្រមង ់ដូចេម�ច?េតែផ�កនីមយ

ំ ន់ឃានវ� ួ ៗមាននាទីដច
ូ េម�ច?

-�សទប់េស មៃន្រចមុះមានបី�សទប់គ៖ឺ

េកសិ ក្រទ្រទង ់ : ផ�ល ់សរធាតុច� ិ � ណ និងផ�ល ់ពណ៌េលឿងភា�វដល ់េស�សក

ិ � ឹ មដល ់េកសិ កឃានវ� � ងរន�
ុ� ្រចមុះ។

េកសិ កមូលដ�ន:ជា�សទប់បាតស្រមាប់្រទ្រទង ់ែផ�កែដលពក់ពន ិ � ណ។

័ � និងឃាន វ�

ិ � ណ : ជាធ�លវ�
េកសិ កឃានវ� ិ � ណក�ន ិ បេង�តជាអ ំងភ�ុច។
ិ ែដលចប់យកម៉ូ.ក�ន
ួ
៤២. េតកន
ិ � និងរសជាតិមានទំនាក់ទន
ំ ងគា�យា៉ងដូចេម�ច ?

ទំនាក់ទន
ំ ងគា�រវងក�ន
ិ និ ងរសជាតិគៈឺ ជាធម�តអហរែតងែតបេ��ញក�ន
ិ ឈ�យ។
ុ េនេពលម៉ូេលគុលក�ន
ិ

េហ រេទប៉ះជាមួយភា�សេនក�ងរន�
ុ ្រចមុះបណា
� លឲ្យរសជាតិកន់ែត្របេស រេឡ ង។

ំ ឺ្រគ�នពិបាកដង
៤៣. េហតុអី �បានជា េនេពលែដលអ�កមានជង ឹ អំ ពីរសជាតិអហរ ?

បានជាេនេពលែដលអ�កមានជំងឺ្រគ�នពិ បាកដង
ឹ អំ ពីរសជាតិអហរ ពី េ្រពះរសជាតិៃនអហរទក់ទងេទនឹង

ិ � ណក�ន
កត�ពី រយា៉ ង គឺវ� ិ ិ � ណរសជាតិ។ េនេពល្រគ�ន�សទប់េស�សេនក�ងរន�្រចមុះក�យជាខប់េធ�ឲ
និងវ�  ្យតឹង
ុ
ិ � ណរបស់្រចមុះ និ ងអណា
្រចមុះ ែដលជាេហតុនា ំឲ្យធ�ួលវ� � តបំេពញតួនាទីមិនបាន្រត�ម្រត�វ ។

៤៤. ចូរពណ៌នាពីដេំ ណរឆ�ងកត់ៃនក�ន

ិ ក�ង្រចមុ
ុ ះ?

ពណ៌នាពី ដេំ ណរឆ�ងកត់ៃនក�ន ិ ្រត�វបាន�ស�បចូលតមខ្យល ់ដេង�មចូលេហ យរលយេទក�ង

ិ ៖ម៉ូេលគុលក�ន ុ
ិ � ណ្រត�វបានេភា�ចេដយសរធាតុគម
�សទប់េស�សរ� បស់្រចមុះ។េនេពលេនាះេរមញ័ រៃនេកសិ កឃានវ� ី ី រលយ

ឹ នា ំេទកន់ខរួ ក្បោលតមរយៈសរៃស្របសទ
េនះេហ យបេង�តអ ំងភ�ុច្របសទែដល្រត�វបានដក ិ � ណ។
ឃានវ�

ព័តមា ិ � ណែដលស�ិត េនក�ងកំពកេសៀតផា�។

៌ ន្រត�វបានបកែ្របេដយមជ្ឈមណ�ល្របសទឃានវ� ុ

�យវិ��ណ

ែស្បកមានករែ្រប្រប�លេដយសរសរពង�កយ មានដូចជាេរម្រកចក �សក ្រកេពញក�ងែស្បក(្រកេពញ

ុ
ិ � ណ។
េញ សនិង ្រកេពញេសបូម) និង ធ�ួលវ�

៤៥. ចូរនិយាយពីនាទីរបស់ែស្បក។

នាទីរបស់ែស្បកៈ

ែស្បកមាននាទីដច
ូ ជា៖

- ករពរសរពង�កយពី ឥទិពលរូ
� បនិងគីមីៃនមជ្ឈដ�នខងេ្រក

- បង�រករេ្រជ�តចូលៃនេមេរគចូលេទក�ងសរពង�
ុ កយ

- បង�រករបាត់បង ់ជាតិទក
ឹ ពី សរពង�កយចំេពះសត�េលេគាគ

- ករេ្រច�តចូលេនះចំណីអហរចំេពះសត�េលកងទឹ
ុ � ក។
- ករពរេកសិ កពី ក ំរស�ីស�យអ៊យ
ុ ្រត

- ជាកែន�ងស្រមាប់បណូ � រឧស�ន
័

- បេ��ញកកសំ ណល ់េមតប៉ូលីស

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 20

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

- ែថរក្សោៃផ�សរពង�កយេអយមានសំ េណមជានិច �

- បេ��ញជាតិខ�ញ់

- �ស�បយកសរធាតុ(ឪសថ)មួយចំនន
ួ

- ទទួលរេញាចេផ្សងៗពី
ំ បែ្រមប្រម�លសី តណ  ។
ុ � ភាពនិ ងករប៉ះទង�ិចជាេដម

៤៦. េតែស្បកមានប៉នា
ុ � ន�សទប់? អ�ីខ �ះ?ចូរពន្យល ់។

ែស្បកមានពី រ�សទប់គេឺ អពី ែឌម និង ែឌម។

េអពីែឌមៈជា�សទប់េ្រកសរពង�កយករពរេ្រគាះថា�ក់ែផ�ករូបគីមីនិងភា�ក់ងរបង�េរគ ។វគា�នសៃសឈមេទ ែត

ទទួលសរធាតុច�
ិ � ឹ មតមបន្សោយពី សរៃសឈមក�ង�សទប់
ុ ែឌម។េកសិ កេមឡាណូសុីតៃន �សទប់េអពី ែឌម

ផលិតនូវជាតិេមឡានី ន។

ែឌមៈស�ិតេនខងេ្រកមេអពី ែឌមេកតពី េកសិ កសនា�នសៃសយឺ តនិ ងកូឡាែសន។�សទប់ែឌមមានៈ-សចដុំ

រលីង-្រកេពញេញ ស-្រកេពញេសបូម-ឬសេរម-ធ�ួល បំណះទង�ិចនិងសៃសទឹករៃង-ធ�ួលស�ិតែផ�កខងេ្រកម�សទប់

េអពី ែឌម និងែផ�កខងេលែឌមឬជា កែន�ង្របសព�គា�។

៤៧. េតេនក�ងែស្បកមាន្រកេពញអ�
ុ ី ខ �ះ?

្រកេពញេនក�ងែស្បកមាន(្រកេពញេសបូ
ុ ម និង្រកេពញេញ ស)។

-្រកេពញេសបូម៖មានេន្រគប់ទក
ី ែន�ងទងអស់
ំ េលកែលងែតបាតៃដ និងបាតេជង។វបេ��ញេសបូម ែដល

ជាល្បោយរូបធាតុខ�ញ់ និ ងកេម�ចកំទេី កសិ ក េនក�ងឬសេរម។េសបួ

ុ មមាននាទីជារបា ំងទប់ទល ់នឹងភា�ក់ងរបង� ជម�ឺ

ែដលបង�ពី បាក់េតរ ី និងផ្សិត។

-្រកេពញេញ ស៖ស�ិតេន្រគាប់កែន�ងរបស់ែស្បក។វមានទ្រមង ់អង�ញរងមូ

ួ លេហ យមានរងជាបំពង ់ឆា�រៗ

ែដលេបកចំហេលៃផ�ែស្បកតមរន�េញ ស។

េញ ស បង�េឡ ងពី ទឹក សរធាតុខនិជ អ៊យ

ុ េរ ៉ និងសរធាតុដៃទេទៀត។

៤៨. េតសីតណ
ុ � ភាពៃនសរពង�កយេថរេដយសរអ�ី?

សី តណ
ុ � ភាពៃនសរពង�កយេថរេដយសរកេម�េលស្រត�វបានបេ��ញតមរហួ
ំ តទឹកេដយករែបកេញ ស។

េញ សមាននាទីត្រម�វសី តណ
ុ � ភាពៃនសរពង�កយ។

៤៩. េតេរមមានេនកែន�ងណាខ �ះ? វេកតេឡ ងពីអី �?

ំ លេលកែលងែតេនបាតៃដនិងបាតេជង ។ សរៃសេរមេកតេឡ ងពី េកសិ ក េអ

្រគបដណ�ប់សរពង�កយទងមូ

ពី ែឌមរងេហ
ឹ ិ
យងប់េលកែលងែតឫសេរមេនមាន ជីវតេហ យស�ិតេនគល ់េរមៃន�សទប់ែឌម។

៥០. េតេរមេធ�ច
 លនាបានេដយសរអ�ី?

 លនាបានេដយសរសច់ដរំុ លីងែដលភា�ប់េទនឹងគល ់េរមនីមួយៗ។េនេពលសច់ដរំុ លីងក�នា�ក់េរម

េរមេធ�ច

អចេធ�ច
 លនា េដយេងប ឈរ្រតង ់េនេលៃផ�ែស្បក។

៥១. េហតុអី �បានជាេរមមានពណ៌?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 21

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ពណ៌េរមកំណត់េដយជាតិពណ៌េមឡានី នែដលផលិតេចញពី េកសិ កេមឡាណូសុីតៃន�សទប់េអពី ែឌមេន

ែផ�កបាតៃនគល ់េរម។កលណាមានេមឡានីនេ្រច�នេរមមានពណ៌េខ�។ ករផលិតេមឡានីនតិច េធ�ឲ

 ្យសក់មានពណ៌

ទង ់ែដង ឯសក់ពណ៌្រកហមបណា
� លមកពី ជាតិពណ៌ែដក។

៥២. េហតុអី �បានជាមនុស្សេភឿកមានែស្បក និងេរមគា�នពណ៌?

ករផលិតជាតិេមឡានីន្រត�វបាន្រត�តពិ និត្យេដយែសន។អវត�មានែសន្រត�តពិ និត្យករសំ េយាគ(អង ់សុីម

េផណុល អុកសុីដសស្រមាប់ករសំ េយាគ)េមឡានីនមិនដេំ ណរករជាេហតុេធ�ឲ

 ្យករសំ េយាគេមឡានី នមិនមានែដរ។

ដូចេនះអវត�មានេមឡានី ន នា ំឲ្យេរម និងែស្បកគា�នពណ៌។

៥៣. េត្រកចកមានេនកែន�ងណាខ �ះ?

្រកចកជាទ្រមង ់ករពរែដល្រគប់ដណ�ប់េដយែផ�កខងចុង្រមាមៃដនិ ង្រមាមេជង។អរម៉ូន ជំងឺនិងរបបអហរ

អចេធ�ឲ
 ្យករលូតលស់ ្រកចកែ្រប្រប�ល។

៥៤. េត្រកចកេកតេឡ ងយា៉ងដូចេម�ច?

្រកចកនី មួយៗមានសន�ះ្រកចក និ ងគល ់្រកចក។ សន�ះ្រកចកេកតេឡ ង ពី េកសិ កេអពី េតល្យូមែស្បក។គល ់

សន�ះ្រកចក មានរងពក់កណា
� លចំណិតេលកែខែដលេនទីេនាះេកសិ កេអពី េតល្យូមេធ�ច
 ែំ ណកយា៉ ងសកម�។

េ្រកយេពលេធ�ច
 ែំ ណក េកសិ កទងេនះបេ�
ំ � កេដយជាតិេករ៉ទន
ី េហ យែ្របជា្រក�ន។

៥៥. េតធួលវ
� �ិ � ណទង្របា
ំ ំ្របេភទរបស់ែស្បកមានអ�ីខ �ះ?

ិ � ណស�ិតេនក�ង�សទប់ែឌមៃនែស្បកស្រមាប់េឆ�យតបនិង រេញាចេផ្សងៗដូ
ធ�ួលកយវ� ំ ចជាធ�ួលកំេដ ធ�ួល
ុ
្រតជាក់ សំ ពធ បំណះទង�ិច និងករឈឺ ចប់។

៥៦. េតែផ�កណាៃន្រគាប់ែភ�កែដលត្រម�វបរមាណពន�
ិ ឺចល
ូ ក�ងែភ�
ុ ក?

រន�្រប�ស�ែភ�កជាែផ�កមួយៃន្រគាប់ែភ�កែដលត្រម�វបរមាណពន�
ិ ឺ ចល ក េ្រពះ្រប�ស�ែភ�កជា សច់ដ ំុ
ូ េទក�ងែកវែភ�
ុ
ែដលអចេធ�ឲ
 ្យរន�្រប�ស�ែភ�ករកធំ
ី ឬរួមតូច។េនេពលពន�ឺ�សទន់ រន�្រប�ស�ែភ�ករកធំ
ី ែដលអចឲ្យពន�ឺចល
ូ េទក�ងែភ�
ុ ក

បានេ្រច�ន។េនេពលពន�ឺខ�ងរន�
ំ ្រប�ស�ែភ�ករួមតូចែដលអចឲ្យពន�ឺចល
ូ េទក�ងែភ�
ុ កបានតិចតួច។

៥៧. េតកន
ិ � និងរសជាតិមានទំនាក់ទន
ំ ងគា�យា៉ងដូចេម�ច?

ជាធម�តអហរែតងែតបេ��ញក�ន
ិ ឈ�យ។េនេពលម៉
ុ ូេលគុលក�ន
ិ េហ រេទប៉ះជាមួយភា�សេនក�ងរន�
ុ ្រចមុះប

ណា
� លឲ្យរសជាតិកន់ែត្របេស រេឡ ង។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 22

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី៣ �បព័ន�អង់ដូ�គីន

១. េត្រកេពញជាអ�ី?

្រកេពញជាេកសិ កឬសររង�
ី ែដលេកតេឡ ងពី េកសិ កេអពី េតល្យូម។វមានឯកេទសកម�កងករបេ�
ុ� � ញសរ

ធាតុច ំបាច់ស្រមាប់សរពង�កយ។

ិ
២. ដូចេម�ចែដលេហថា ្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន? អ៊ចសូ
្រគ�ន?

្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នជា្រកេពញែដលបេ��ញសរធាតុេទក�ងចរន�
ុ ឈមេដយផា�ល ់។

ិ
្រកេពញអ៊ចសូ
្រគ�នជា្រកេពញែដលបេ��ញសរធាតុេទេ្រកចរន�ឈមតមបំពង ់នា ំ។

៣. េតអរម៉ន
ូ ជាអ�ី?េត្រកេពញ្របេភទណាផលិតអរម៉ន
ូ ?

អរម៉ូនជាសរធាតុគម
ី ីែដលផលិតេដយ្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន។

៤. េហតុអី �បានជាអរម៉ន
ូ េភា�ចែតេកសិ កេគាលេដ?

េ្រពះេកសិ កេគាលេដមានធ�ួលេនេលភា�សេកសិ ក។ធ�ួលេកសិ កេគាលេដមានទ្រមង ់្រត�វគា�នឹងទ្រមង ់

របស់អរម៉ូនែដលបេង�តបានជាសរធាតុច្រម�ះធ�ួលអរម៉ូន។ សរធាតុេនះេហ យែដលេធ�ឲ

 ្យេកសិ កេគាលេដេឆ�យតប

េទនឹងអំ េព របស់អរម៉ូន។

៥. េតអរម៉ន
ូ មានឥទព
ិ � លេទេលសរពង�កយទងមូ
ំ ល ឬយា៉ងដូចេម�ច ? ចូរប�� ក់អំណៈអំ ណាង ។

• អរម៉ូនមិនមានឥទព
ិ � លេលសរពង�កយទងមូ
ំ លេទ។

• អរម៉ូនមានឥទព
ិ � លេនកែន�ងណាមួយែដល្រត�វករវែតប៉ុេណា� ះ។

ឧទហរណ៍ រេញាចៃនករជ�
ំ ី ូភស
� ក់េដះរបស់ទរក បានេភា�ច្រកេពញអ៊ប៉ ី ឲ្យបេ��ញអរម៉ូនអុកសុីតស
ូ ីន
ុ ។

 េំ ណរតមចរន�ឈមមា�យ
អរម៉ូនេនះេធ�ដ េហ យេភា�ចេកសិ កសច់ដជ ិ
ំុ ំវុ ញេកសិ ក្រកេពញទឹកេដះ។េនេពល

ំុ �នា�ក់វេធ�ឲ
េកសិ កសច់ដក  ្យ្រកេពញទឹកេដះបេ��ញទឹកេដះតមរន�តច
ូ ៗ េនចុងេដះ។

ដូចេនះ អរម៉ូនអុកសុីតស
ូ ីន
ុ េភា�ចេកសិ កេគាលេដ (េកសិ កសច់ដ)ំុ ឲ្យេធ�ច  ្បីជំរញ
 លនាេដម ុ េកសិ ក

្រកេពញទឹកេដះឲ្យផលិតទឹកេដះ។

៦. េតសរពង�កយ្រត�វករអរម៉ន
ូ េ្រច�នឬយា៉ងដូចេម�ច?

សរពង�កយ្រត�វករអរម៉ូនក�ងបរ
ុ មាណតិ
ិ ចតួចែតប៉ុេណា� ះេហ យបរមាណេនះ្រត�
ិ វែតេថរជានិច។
�

៧. ្របសិ នេបមានបរមាណអរម៉
ិ ន ូ តិច ឫេ្រច�នេពកនឹងមានអ�ីេកតេឡ ង ?

្របសិ នេបមានបរមាណអរម៉
ិ កយនឹងមានដេំ ណរករមិន្រប្រកតីែដល បណា
ូនតិច ឬ េ្រច�នេពកក�ងសរពង�
ុ �

លឲ្យសរពង�កយមានជំងឺេហ យអចនឹ ងមានលក�ណៈធ�នធ

់ រ� ។

៨. េតកររក្សោបរមាណអរម៉
ិ ន ូ េថរក�ងសរពង�
ុ កយេកតេឡ ងតមចលនករអ�ី? ចូរនិយាយពីចលនករេនាះ ?

• ិ មាន។
ចលនករតំណប្រតឡប់អវជ�

• ិ មានជាកំេណនៃនសរធាតុមយ
ចលនករតំណប្រតឡប់អវជ� ួ បង�ក់ដេំ ណរករែដលដក
ឹ នា ំឲ្យមានកំេណន

េនាះ។

ិ មានរបស់ADH
សកម�ភាពតំណប្រតឡបអវជ� ទក់ទងេទនឹងកំហប់ឈម។ េនេពលឈមខប់េកសិ ក

្របសទែដលរួសេទនឹងសមា�ធអូសូស
� េភា�ចឲ្យបេ��ញអរម៉ូន ADH ពី ែផ�កចុងអក់សន
ូ ក�ងអ៊
ប៉ី ូភស
ី េ្រកយេទក�ងចរន�
ុ ុ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 23

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ិ
ឈម។ ADH េភា�ចត្រមងេនាមឲ្យ�ស�បទឹកពី បំពង ់្របមូលផ�ំុ។ េនេពលឈម្រតឡប់ជារវវញអរម៉ ូន្រត�វបានប�្ឈប់មិន

ឲ្យបេ��ញេទៀតេទ។

ិ
៩. ចូរបក�សយពីសកម�ភាពតំណប្រតឡប់អវជ�មានរបស់ ADH?

ិ មានរបស់
សកម�ភាពតំណប្រតឡប់អវជ� ADH ទក់ទងេទនឹងកំហប់ឈម។ េនេពលឈមខប់េកសិ ក

្របសទែដលរសេទនឹងសមា�ធអូសូស
� េភា�ចឲ្យបេ��ញអរម៉ូន ADH ពី ែផ�កចុងអក់សន
ូ ក�ងអ៊
ប៉ី ូភស
ី េ្រកយេទក�ងចរន�
ុ ុ
ិ
ឈម។ ADH េភា�ចត្រមងេនាមឲ្យ�ស�បទឹកពី បំពង ់ ្របមូលផ�ំុ។ េនេពលឈម្រតឡប់ជារវវញអរម៉ ូន្រត�វបានប�្ឈប់

មិនឲ្យ បេ��ញេទៀតេទ។

ិ
១០. េ្រប�បេធៀប្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន និង ្រកេពញអ៊ចសូ
្រគ�ន។

-្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន ៖ គា�នបំពង ់នា ំ ផលិតអរម៉ូន, មានឥទព

ិ � លេទេលេកសិ កេគាលេដ, បេ��ញអរម៉ូនេទក�ងចរន�
ុ

ឈមេដយផា�ល ់។

ិ
-្រកេពញអ៊ចសូ
្រគ�ន៖មានបំពង ់នា ំ, ផលិតរសរលយអហរសំ
ំ ណល ់េមតបូលីស, មានអំ េព េទេលសរធាតុណាមួយ

ក�ងលំ
ុ ហៃនសររង�
ី , បេ��ញរសតមបំពង ់នា ំ

១១. េតអរម៉ន
ូ ែចកជាប៉នា
ុ � ន្រក�ម?អ�ីខ �ះ?

អរម៉ន
ូ ែចកជាពីរ្រក�ម គឺ អរម៉ន
ូ បុប
ិ ទីត និងអរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី
៉ូ ត។

១២. ដូចេម�ចែដលេហថា អរម៉ន

ូ បុប
ិ ទីត? អរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី
៉ូ ត?

អរម៉ន
ូ បុប
ិ ទីត ជាម៉ូេលគុលៃន្រចវក់អសុីតអមីេន។ វមិនអចឆ�ងកត់ភា�ស េកសិ កបានេទ។

អរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី ជាម៉ូេលគុលលីពីតតូចៗែដលផលិតេឡ ងពី កេូ ឡេស�រល
៉ូ ត ៉ុ វមានលទ �ភាពឆ�ងកត់ភា�សេកសិ ក។

១៣. េហតុអី �បានជាអរម៉ន

ូ បុប
ិ ទីតមិនអចឆ�ងកត់ភា�សេកសិ កបាន ?

បានជាអរម៉ូនបុិបទីតមិនអចឆ�ងកត់ភា�សេកសិ កបាន េ្រពះវជាម៉ូេលគុលធំៗ េហ យមិនអចរលយេន

ក�ង�សទប់
ុ លីពីតែដលជាសមាសធាតុរបស់ភា�សេកសិ ក។

១៤. េហតុអី �បានជាអរម៉ន

ូ េស�រអ ៊ី អចឆ�ងកត់ភា�សេកសិ កបាន?
៉ូ ត

បានជាអរម៉ូនេស�រអ ៊ី
៉ូ តអចឆ�
ងកត់ភា�សេកសិ កបាន េ្រពះអរម៉ូនេស�រអ ៊ី
៉ូ តជាម៉ ូេលគុលលីពីតតូចៗ ែដល

អចរលយេនក�ង�សទប់
ុ លីពីត ៃនភា�សេកសិ កេគាលេដ។

១៥. េតអរម៉ន
ូ បុប
ិ ទីតមានអំ េពេទេលេកសិ កេគាលេដតមរេបៀបដូចេម�ច? អរម៉ូនបុិបទីតមានអំ េព េទេលេកសិ ក

េគាលេដេដយវេទភា�ប់នឹងភា�សេកសិ កេគាលេដ េដយសរ ធ�ួលេនេលភា�សមានទ្រមង ់្រត�វជាមួយនឹងអរម៉ូន។

ចំណងភា�ប់រវងអរម៉ូនធ�ួលេធ�ឲ
 ្យអង ់សុីមែដលភា�ប់េលៃផ�ខងក�ងរបស់
ុ ភា�សេកសិ កសកម�េឡ ង។ បនា�ប់មកអង ់សុីម

អេដនីល- សុីក�សបំែប�ង ATP េទជាម៉ូេលគុល AMP វដ�។

១៦. ចូរនិយាយពីសកម�ភាពរបស់អរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី
៉ូ តមានអំ េពេទេលេកសិ កេគាលេដ?

េនេពលអរម៉ូនេស�រអ ៊ី
៉ូ ត្រជាបចូ
លេទក�ងេកសិ
ុ ក វបានភា�ប់េទនឹងធ�ួលេនក�ងសុ
ុ ី តបា
ូ � សេកសិ ក េហ យ

បេង�តបានជាម៉ូេលគុលច្រម�ះអរម៉ូនធ�ូល។ បនា�ប់មកម៉ូេលគុលច្រម�ះេនះក ៏ចូលេទក�ងៃណ

ុ � យ៉ ៃូ នេកសិ កេគាល េដ។

េនក�ងៃណ
ុ � យ៉ ម
ូ ៉ូេលគុលច្រម�ះេនះ បានេភា�ចែសនយថា្របេភទមួយឲ្យចម�ង្រកមជាARNm។ ARNmេចញពី ៃណ�យ៉ ូ េទក�ង
ុ
សុីតបា
ូ � ស េហ យដក ី
ឹ នា ំករសំ េយាគ្រប�េតអ៊នយថា្របេភទមួ យ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 24

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

១៧. ចូរេ្រប�បេធៀបរវងអរម៉ន
ូ បុប
ិ ទីត និង អរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី
៉ូ ត។

ចំណុចដូចគា�៖

 ភា�ប់េទនឹងធ�ួលេកសិ កេគាលេដ

 មានឥទព
ិ � លេទេលេកសិ កេគាលេដ

 បំែលងនាទីរបស់េកសិ កេគាលេដ។

ចំណុចខុសគា�៖

 អរម៉ន
ូ បុប
ិ ទីត

-ម៉ូេលគុលៃន្រចវក់អសុីតអមីេន

-មិនអចឆ�ងកត់ភា�សេកសិ កបាន

-សកម�ភាពេកតេឡ ងេនក�ងសុ
ុ ី តបា
ូ �ស

-មានសកម�ភាពេលឿន

-មានឥទព
ិ � លេទេលេកសិ កេគាលេដរយៈេពលខ ី �

 អរម៉ន
ូ េស�រអ ៊ី
៉ូ ត

-ម៉ូ.លីពីតតូចៗ

-អចឆ�ងកត់ភា�សេកសិ កបាន

-សកម�ភាពេកតមានេនក�ងៃណ
ុ � យ៉ ប
ូ នា�ប់មកក�ងសុ
ុ ី តបា
ូ �ស

េធ�ស
 កម�ភាពយឺ ត

-មានឥទព
ិ � លេទេលេកសិ កេគាលេដរយៈេពលយូរ

៊ី ត
១៨. េតអប៉ ូ ឡាមុសស�ិតេនកែន�ងណា?េតវមាននាទីដច
ូ េម�ច?

ី ូតឡាមុស
អ៊ប៉ ស�ិតេនែផ�កបាតៃនខួរធំ ខងេ្រកមតឡាមុស។ វមាននាទី្រត�តពិ និត្យករបេ��ញរបស់

ី ូភស
្រកេពញអ៊ប៉ ី ។

៊ី ត
១៩. េតអប៉ ូ ឡាមុសផលិតអរម៉ន
ូ អ�ីខ �ះ?េតអរម៉ន
ូ ទងេនះផលិ
ំ តេចញពីអី �?

ី ូតឡាមុសផលិតអរម៉ូនអង ់ទីឌីអយ
អ៊ប៉ ុ ៊ េរទិ
៉ ច និង អុកសុីតស
ូ ីន
ុ ។ វផលិតេចញពី េកសិ កណឺរន ៉ូ បេ��ញៃនអ៊ី

ប៉ូតឡាមុស េហ យ្រត�វបានប�ូ � នេទស�ុកទុកក�ងអ៊

ប៉ី ូភស
ី េ្រកយ។
ុ
៊ី ភ
២០. េតអប៉ ូ ស
ី ស�ិតេនកែន�ងណា?េតវមានប៉នា
ុ � នែផ�ក?អ�ីខ �ះ?

ី ូភស
អ៊ប៉ ី ជា្រកេពញតូចមួយែដលស�ិតេនក�ងខួ ី ូតឡាមុស។ វមានពី រែផ�ក គឺ អ៊ប៉
រក្បោលខងេ្រកមអ៊ប៉ ី ូ ភស
ី មុខ
ុ
ី ូ ភស
និង អ៊ប៉ ី េ្រកយ។

៊ី ភ
២១. េតអប៉ ូ ស
ី េ្រកយផលិតអរម៉ន
ូ ែដរឬេទ?

ី ូភស
អ៊ប៉ ី េ្រកយមិនផលិតអរម៉ូនេទ ប៉ុែន�វស�ុកអរម៉ូន ADH និង អុកសុីតស
ូ ីន ី ូតឡាមុស។
ុ ែដលផលិតេដយអ៊ប៉

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 25

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

២២. េតអរម៉ន
ូ ADH និងអុកសុីតស
ូ ីន
ុ មាននាទីដច
ូ េម�ច?

ិ
ADHេភា�ចត្រមងេនាមឲ្យទឹក្រជាបេចញវញ។ ចំេពះមនុស្ស �ស�អក
ុ សុីតស ុ េភា�ចករក�នា�ក់ៃនសច់ដរំុ បស់
ូ ីន

ស្បូនែដលជួយរុញទរកឲ្យេចញពី ស្បូនមា�យេនេពលស្រមាលកូន។វេធ�ឲ ិ
 ្យសច់ដែំុ ដលស�ិតេនជុំវញ េកសិ ក

 ្បីបេ��ញទឹកេដះតមរន�តច
្រកេពញទឹកេដះក�នា�ក់េដម ិ
ូ ៗេនជុំវញចុ
ងេដះ។

៊ី ភ
២៣. េតអប៉ ូ ស
ី មុខផលិតអរម៉ន
ូ អ�ីខ �ះ?

ី ូភស
អ៊ប៉ ី មុខ ផលិតអរម៉ូន៦្របេភទ គឺ អរម៉ូនលូតលស់(GH) ្រប�ឡាក់ទន
ី (PRL) េមឡាណូសុីតស�ីមុយឡង ់(MSH)

អេ្រដណូករទីក្រូ ត�ប(ACTH) ទីេរអូ

៉ សី ម
� ុយលីន(TSH) កូណាដូសី ម
� ុយលីន(FSH &LH)។

២៤. ចូរពណ៌នាពីសកម�ភាពរបស់អរម៉ន
ូ លូតលស់ (សូមា៉ត្រូ ត�ពីន)។

អរម៉ូនលូតលស់មានឥទព ់់
ិ � លេលករលូតលស់កម�សគឺ េទេលករលូតលស់ឆឹង
� ខី � និងឆ�ឹង។ ក�ងវ
ុ យ
័

កុមារភាព េបករផលិត GH តិចេពក កុមារេនាះនឹងក�យជាមនុស្ស្រក�ស។ ្របសិ នេបេ្រច�នេពក កុមារនឹងក�យជា

មនុស្សដុេំ ឡាក។ ជាពិ េសស GH មានឥទព ី គ�យសុីត និងលីពីត។

ិ � លផា�ល ់េលេមតបូលីស្រប�េតអ៊ន ុ
២៥. េតអរម៉ន
ូ ្រប�ឡាក់ទន
ី មាននាទីដច
ូ េម�ច?

អរម៉ូន្រប�ឡាក់ទន
ី ្រត�វបានផលិតេ្រកយេពលស្រមាលកូន។វេធ�ឲ
 ្យ្រកេពញទឹកេដះលូតលស់និងផលិតទឹក

េដះ។វក ៏មាននាទីកងេមតបូ
ុ� លីសខ�ញ់ និងគ�យសុ
ុ ី តផងែដរ។

២៦. េតអរម៉ន
ូ េមឡាណូសុីតស�ីមយ
ុ ឡង ់មានឥទព
ិ � លដូចេម�ច?

MSHេភា�ចេកសិ កេមឡាណូសុីតរបស់ែស្បកឲ្យផលិតជាតិ ពណ៌េមឡានី ន។

២៧. េតអរម៉ន
ូ ណាខ �ះែដលមានឥទព
ិ � លេទេល្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នេផ្សងៗ? ចូរពណ៌នា។

អរម៉ូនែដលមានឥទព
ិ � លេទេល្រកេពញេផ្សងៗមាន

-អរម៉ូនទីេរអូ
៉ សី ម
� ុយលីនេភា�ច្រកេពញទីរអ ៊ី
៉ូ តឲ្យផលិ តអរម៉ូនទីរក ៉ុ សុីន។

-អរម៉ូនអេ្រដណូករទីក្រូ ត�បេភា�ច្រកេពញករតិច េលត្រមងេនាមឲ្យផលិត អរម៉ូនករទីសល

ូ

-អរម៉ូនកូណាដូសី ម
� ុយលីន (FSH និងLH) េភា�ច្រកេពញ េភទ (អូែវ និងពង ស�ស) ឲ្យបេ��ញអរម៉ូនេភទ និងផ

លិតកែម៉ត។

២៨. េត្រកពញទីរអ ៊ី
៉ូ តស�ិ តេនកែន�ងណា?េតវផលិតអរម៉ន
ូ អ�ីខ �ះ?

្រកេពញទីរអ ៊ី
៉ូ តស�ិ តេន្រតង ់កចំពីេ្រកមបំពង ់សំ េឡង និងស�ិតេនពី មុខបំពង ់ខ្យល ់។វផលិតអរម៉ូនពី រ្របេភទគឺ

ទីរក ៉ុ សុីន និង កស់សី ត

ុ ន
ូ ី ន។

២៩. េតអរម៉ន
ូ ទីរក៉ុ សុីន និងកល ់សុីតន
ូ ីនមាននាទីដច
ូ េម�ច?

ទីរក ី គ�យសុីត និងខ�ញ់ ។ កល ់សុីតន

៉ុ សុីន បេង�នអ្រតេមតបូលីស្រប�េតអ៊ន ូ ីន ត្រម�វក្រម�តកល ់ស្យូមេនក�ង
ុ ុ
ឈម។

ិ
៣០. ចូរពណ៌នាពីផលវបាកែដលបណា
� លមកពីករបេ��ញបរមាណទី
ិ រក៉ុ សុីនេ្រច�នេពក និងតិចេពក។

-បរមាណទី
ិ រក ័
៉ុ សុីនតិចេពក: េពលេពញវយេធ�
ឲ  ្យមានជំងឺ មីសឺែដម នា ំឲ្យេឡ ងទម�ន ់ ្រជ�ះសក់ជីបចរយឺ ត សី ត.ុ

រងកយថយចុះ.....។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 26

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

-បរមាណទី
ិ រក  ្យមានជំងឺបាស
៉ុ សុីនេ្រច�នេពក : េធ�ឲ ៉ ីដ
ុ វូ នា ំឲ្យ្រកេពញទីរអ ៊ី កធំ
៉ូ តរ ី នា ំឲ្យមានកំេន ន េមតប៉ូលីស

់
សី ត.ុ រងកយ សមា�ធឈម និងចង�ក់េបះដូ
ង។

៣១. េត្រកេពញបា៉រ ៉ទីរអ ៊ី

៉ូ តមានលក�
ណៈដូចេម�ច? វផលិតអរម៉ន
ូ អ�ី? េតអរម៉ន
ូ េនាះមាននាទីដច
ូ េម�ច?

្រកេពញបា៉រទ
៉ រី អ ៊ី
៉ូ តជា្រកេពញតូ
ចៗចំនន
ួ បួនែដលស�ិតេនបង�បក
់ ងែផ�
ុ� កខងេ្រកយៃន្រកេពញទីរអ ៊ី
៉ូ ត។ វ

ផលិតអរម៉ូនបា៉រទ
៉ រី អ ៊ី
៉ូ ត។

PTH មាននាទីត្រម�វេមតបូលីសកល ់ស្យូម និងផូស�តេនក�ងសរពង�

ុ កយ។

ិ
៣២. ចូរពណ៌នាពីផលវបាកែដលបណា
� លមកពីករផលិតេលស និងខ �ះអរម៉ន
ូ បា៉រ ៉ទីរអ ៊ី
៉ូ ត?

កង�ះ PTH បណា

� លឲ្យក្រម�ត Ca ក�ងឈមទប។ ុំ ប់ឆឹង
្របសិ នេបក្រម�តេនះទបសច់ដជា � ែ្របជារួសហួ សេហតុ
2+
ុ
េហ យក�នា�ក់ខ�ងក
ំ � ។ លក�ខណ�េនះេហថា េតតណូស។ករបេ��ញ PTH េ្រច�នហួ សេពក បណា
� លឲ្យមានករដក

យក Ca ពី ឆឹង
� េហ យឆ�ឹងែ្របជា�ស�យ ងយ បាក់។
2+

៣៣. េត្រកេពញេលត្រមងេនាមមានប៉នា
ុ � នែផ�ក?អ�ីខ �ះ?

្រកេពញេលត្រមងេនាម មានពី រែផ�ក គឺែផ�កខងេ្រកជា្រកេពញ ករតិចេលត្រមងេនាម និងែផ�កក�ងជា្រកេពញ

ុ
ខួរេលត្រមងេនាម។

៣៤. េត្រកេពញខួរេលត្រមងេនាមផលិតអរម៉ន
ូ អ�ីខ �ះ?េតអរម៉ន
ូ ទងេនះមាន
ំ

ឥទព
ិ � លដូចេម�ច?

្រកេពញខួរេលត្រមងេនាមផលិតអរម៉ូនេអពី េណ្រព�ន ឬអេ្រដណា លីន និងណូេអពី េណ្រព�ន។

-េអពី េណ្រព�ន ឬអេ្រដណាលីន បេង�នអ្រតចង�ក់េបះដូង កំេណន កំហប់គយកូ

ុ� ស និងអ្រតកំណកឈម

ក�ងសរៃសឈម។
ុ វក ៏បណា
� លឲ្យរន�្រប�ស�ែភ�ករកធំ
ី និងប្រង�មសរៃសឈមេ្រកមែស្បកែដលេធ�ឲ
 ្យែស្បកេឡ ងស� ំង

និងបណា
� លឲ្យញ័ រ។

-ណូេអពី េណ្រព�ន ្រត�វបានសំ េយាគេចញពី តេួ កសិ កៃនណឺរន ៉ូ េហ យវសកម�កងករដ ឹ នា ំអ ំងភ�ុច្របសទ
ុ� ក

េទេកសិ កែក្បរៗវ និងមាន ឥទព

ិ � ល េនេលករក�នា�ក់រម ៉
ួ តូចៃនសរៃសែវន។

៣៥. េត្រកេពញករតិចេលត្រមងេនាមផលិតអរម៉ន
ូ អ�ីខ �ះ? េហ យអរម៉ន
ូ ទង
ំ េនាះមាននាទីអី �ខ �ះ?

្រកេពញករតិចេលត្រមងេនាមផលិតអរម៉ូនពី រ្របេភទ គឺ អរម៉ូន ករទីសល

ូ និងអល ់ដូេស�រន ៉ូ ។

-ករទីសល ី លីស្រប�េតអ៊ន
ូ ជួយជ្រម�ញអ៊្រដ� ី និង្រទ�គេី � សរតឲ្យេទ
ី ជាអសុីតអមីេន និងអសុីតខ�ញ់ (គ�េី សរល៉ូ )។

ម បំែប�ងជាគ�យកូ
បនា�ប់មកេនក�ងេថ� ុ ស។ ដូចេនះវបេង�នក្រម�តគ�យកូ
ុ សេនក�ងឈម។
ុ ុ
-អល ់ដូេស�រន ី ង
៉ូ ត្រម�វក្រម�តអ៊យ៉ ី ង
ុ សូដ្យូម (Na ) និងអ៊យ៉
+
ុ ប៉ូតស្យូម (K ) ក�ងឈម្រតង
+
់ត្រមងេនាម។
ុ
៣៦. ចូរពិពណ៌នា ពី្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នរបស់លំែពង ?

លំែពងជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នែដលេកតេឡ ងពី េកសិ កមួយ្រក�មេហថា ី ឡង ់េសរង

អ៊ឡ ៉ ់។ ី ឡង ់េសរង
អ៊ឡ ៉ ់
ូ ូ
នីមួយៗេកតពី េកសិ កពី រ្របេភទគឺ េកសិ កអល ់ហ�បេ��ញគ�យកកុ
ុ ង និ ងេកសិ កេបត បេ��ញអរម៉ូនអ ំងស៊ុ

យលីន។ អរម៉ូនទងពី
ំ រេនះ ត្រម�វេមតបូលីសគ�យកូ
ុ សេនក�ងឈម។
ុ
ិ
៣៧. េហតុអី �បានជាេគនិយាយថា លំែពងជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នផង និងអ៊ចសូ
្រគ�នផង ?

ិ
បានជាេគនិយាយថា លំែពងជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នផង និងអ៊ចសូ
្រគ�នផងេ្រពះ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 27

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

• ្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នៈផលិតអរម៉ូនអ ំងស៊យ

ុ លីននិងគ�យកកុ
ុ ង

បេ��ញ េទក�ងចរន�
ុ ឈម។

• ិ
្រកេពញអ៊ចសូ
្រគ�នៈ ផលិតរសរលយអហរបេ�
ំ � ញេទេ្រកចរន�ឈមតមបំពង ់នា ំ ។

៣៨. េ្រកយេពលបរេភាគអហរ
ិ េតសរធាតុច�
ិ � ឹ មអ�ីខ �ះែដលមានេនក�ង
ុ ឈម? េតសរធាតុណាមួយែដលមានឥទ ិ �
ពលេលលំែពង?

េ្រកយបរេភាគអហរ
ិ សរធាតុច�
ិ � ឹ មែដលមានេនក�ងឈម
ុ មានដូចជា គ�យកូ
ុ ស អសុីតអមីេនអំ បិល

ី
ខនិជ វតមី ន អសុីតខ�ញ់ និងគ�េី សរល ៉ុ ។េ្រកយេពលអហរនីមួយៗ ក្រម�តគ�យកូ
សក�ងឈម នឹងេកន េឡ ងបាន
ុ ុ
េភា�ចលំែពងឲ្យបេ��ញអរម៉ូនអ ំងស៊យ
ុ លីន។អរម៉ូនេនះបានេភា�ចេកសិ កេគាលេដឲ្យចប់យកគ�យកូ
ុ សស្រមាប់

េ្រប�្របាស់និងស�ុកទុក។

៣៩. ចូរពិពណ៌នាពីនាទីរបស់អ ំងស៊យ

ុ លីនក�ងករបន�
ុ យក្រម�តគ�យកូ
ុ សក�ងឈម
ុ ។

េនេពល្រម�តគ�យកូ
ុ សេឡ ងខ �ស់ អ ំងស៊យ ុំ ប់ឆឹង
ុ លីនេភា�ចេកសិ កេគាលេដ (េកសិ កសច់ដជា � ជាលិក

េថ�ម និងជាលិកខ�ញ់ )ចប់យកគ�យកូ

ុ សេ្រប�្របាស់ជា្របភពថាមពលស្រមាប់សកម�ភាពេផ្សងៗ។ េ្រកពី េនះចំេពះម៉ូ

េលគុលគ�យកូ
ុ សែដលេនសល ់អ ំងស៊យ
ុ លីនបំែប�ងឲ្យេទជាគ�ក
ី ែូ សន េហ យស�ុកទុកក�ងេកសិ
ុ កេថ�ម និងសច់ដ ំុ

ជាប់ឆឹង ិ
� ។ ម្យោ ៉ងវញេទៀត គ�យកូ
សក ៏្រត�វបានែប�ងជាខ�ញ់ េហ យស�ុកទុកក�ងជាលិ កខ�ញ់ ។
ុ ុ
៤០. ចូរនិយាយពីនាទីរបស់គយកកុ
ុ� ុ នក្រម�តគ�យកូ
ង ក�ងករបេង� ុ សក�ង
ុ ឈម ?
ករបន�យកំហប់គយកូ
ុ� សេ្រកមក្រម�តកំណត់ បានេភា�ចលំែពងឲ្យបេ��ញអរម៉ូនគ�យកកុ
ុ ងេទក�ងចរន�
ុ ឈ

 ្បីបេង�តកំហប់គយកូ
ម។ េដម ុ� សឲ្យដល ់ក្រម�តកំណត់គយកកុ
ុ� ងបានេភា�ចេកសិ កេគាលេដឲ្យផលិតគ�យកូ
ុ ស។ េន

ម គ�យកកុ
ក�ងេថ� ុ ងបំែប�ងគ�ក
ី ែូ សនឲ្យេទជាគ�យកូ
ុ សសយេចញពី េថ�ម ចូលេទក�ងចរន�
ស។បនា�ប់មកគ�យកូ
ុ ឈម
ុ ុ
យា៉ ងរហ័ ស។ េនេពលគ�ក មបេ��ញអស់ គ�យកកុ
ី ែូ សនេនក�ងេថ� ុ ងនឹងេធ�ឲ
 ្យអសុីតអមីេន និងអសុីត ខ�ញ់ ែប�ង
ុ
េទជាគ�យកូ ិ
សវញ។
ុ
៤១. េតេហតុអី �បានជាមនុស្សមួយចំនន ំ ឺពកក ? ចូរបក�សយ ។
ួ េកតមានជង

ួ េកតមានជំងឺពកកេ្រពះបណា
បានជាមនុស្សមួយចំនន ៊ី ត
� លមកពី កង�ះជាតិអយ៉ ះជាតិអ ៊ី
ូ េនក�ងរបបអហរ។កង�
ុ
យ៉ ត
ូ ក�ងសរពង�
ុ កយនា ំឲ្យ្រកេពញទីរអ ៊ី
៉ូ តេឡ ងេបា៉ងធំេហ យែភ�កេលៀន។

ិ ណាខ �ះ ?
ំ ឺពកកបានតមវធី
៤២. េតេគអចបង�រជង

េគអចបង�រជំងឺពកកបាន េដយករបរេភាគអហរណាែដលមានជាតិ
ិ ៊ី ត
អយ៉ ូ ដូចជា ្រត� និ ងអហរសមុ្រទ

ី ត
េផ្សងៗ មានអំ បិលអ៊យ៉  ។
ូ ជាេដម

ំ ឺទក
៤៣. អ�ីជាជង ឹ េនាមែផ�ម ?ឬ េតបព ំ េឺ នះ ជំងឺទក
ុ េ� ហតុអី �ែដលនា ំេអយេកតមាន ជង ឹ េនាមែផ�មៈជាជំងឺែដលបណា
�

លមកពី លំែពងគា�នសមត�ភាពក�ងករផលិ
ុ តអ ំងស៊យ
ុ លីនឲ្យបាន្រគប់្រគាន់ ឬេកសិ កៃនសរពង�កយេ្រប�្របាស់

អ ំងស៊យ
ុ លីនមិនបាន្រត�ម្រត�វជាេហតុ េធ�ឲ
 ្យមានគ�យកូ
ុ សេ្រច�នេនក�ងឈម
ុ ឬក�ងទឹ
ុ កេនាម។

៤៤. ំ ឺទក
េតអ�កេកតជង ឹ េនាមែផ�មមានេរគស�� យា៉ងដូចេម�ចខ �ះ?ចូរបង�ញ។ ចំេពះអ�កេកតជំងឺទក
ឹ េនាមែផ�មេគ

សេង�តេឃ ញមានេរគស�� មួយចំនន

ួ គួរឲ្យកត់សមា�ល ់ ដូច ជាមានករ �សកទំងន់ ករ�សកទឹកយា៉ ងខ�ង
ំ ករចុះ

ុ ធម�ត និងមានជំងឺេបះដូងែថមេទៀតផង។
េខ្សោយកំល ំង មានករេនាមញឹ កញាប់ខស

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 28

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

៤៥. េត្រកេពញេភទមាននាទីអី �ខ �ះ?េតអរម៉ន

ូ អ�ីខ �ះែដលមានឥទព
ិ � លេទេល្រកេពញេភទ?

-្រកេពញេភទ: ផលិតកែម៉ត និងអរម៉ូនជួយជ្រម�ញករលូតលស់ សររង�

ី ី ូភស
េភទ។ អ៊ប៉ ី មុខបេ��ញ LH (េភា�ច

ករផលិតអរម៉ូនេភទ) និង FSH (េភា�ចករផលិតកែម៉ត) មានអំ េព េលអែូ វ និ ងពងស�ស។

៤៦. េតអែូ វផលិតអរម៉ន

ូ អ�ីខ �ះ?េតអរម៉ន
ូ ទងេនាះមានឥទ
ំ ពិ � លដូចេម�ចខ �ះ?

-អូែវ: ជា្រកេពញេភទញី បេ��ញអរម៉ូន 2 ្របេភទ ៖

-អឺ �ស�ែ� សន: ផលិតពី េកសិ កផូលីគល

ុ និ ងទងសុក(េពលពេពះ) េ្រកមករេភា�ចពី FSH។អឺ �ស�ែ� សនមាននាទី

េភា�ចលក�ណៈេភទបនា�ប់មនុស្ស�ស� និងេភា�ច ភា�សេស មស្បូនឲ្យ េឡ ង្រកស់េដយបេង�នចំែនកមីតស

ូ េកសិ ក។

-្រប�េតេស�រន៉ូ : ផលិតពី អង�េលឿង(ពី ពេពះដល ់4ែខ) និងសុកេ្រកមករ េភា�ចរបស់ LH ។្រប�េសេស�រន

៉ូ

-មាននាទីេធ�ឲ ុ ដ្រឺ កបផ�ុះបេ��ញអូវល

 ្យផូលីគល ុ

-េភា�ចភា�សេស មស្បូនឲ្យ្រកស់ស្រមាប់កនា
ំ ច់សម្បុក

ំុ ្បនស្រមាក
-ែថរក្សោគ៌ភ េដយឲ្យសច់ដស ូ
-ជួយករលូតលស់្រកេពញទឹកេដះ និ ងេធ�ន
 ិ យត
័ កម�វដ�រដូវ

៤៧. េតពងស�សផលិតអរម៉ន
ូ អ�ី?វមាននាទីដច
ូ េម�ច?

ពងស�ស: ជា្រកេពញេភទេឈ�ល ផលិតអរម៉ូនេភទេឈ�ល អង ់្រដ�ែសន(សំ ខន់ជាងេគគឺ េតស�ូេស�រន ៉ូ ) មាន

នាទីេភា�ចលក�ណៈេភទបនា�ប់របស់មនុស្ស្រប�សដូចជាសេម�ង្រគលរ ដុះពុកចង�..។

-FSH : េភា�ចេកសិ ក ែស៊តល

ូ ី ក�ងបំ
ុ ពង ់េសមីនីែភឲ្យផលិតកែម៉ត

-LH : េភា�ចេកសិ ក អ ំងែទស�ីែស្យល ឲ្យផលិតអរម៉ូនេតស�ូេស�រន ៉ូ ។

៤៨. េត្រកេពញទីមស
ុ ស�ិតេន្រតង ់ណា?មានលក�ណៈដូចេម�ច?វផលិតអរម៉ន
ូ អ�ី?េតអរម៉ន
ូ េនាះមាននាទីដច
ូ េម�ច?

្រកេពញទីមុស ជា្រកេពញែដលស�ិតេនែផ�កខងេលៃន្រទ�ងែក្បរេបះដូង។ វមានទំហំធំកងវ ័

ុ � យកុមារភាព
បនា�ប់មករួមតូចេ្រកយេពល្រគប់ករ។

្រកេពញទីមុស ផលិតអរម៉ូនទីម៉ូសី ន
ុ ។ទីម៉ូសី ន ុ T ថ�ី។
ុ េភា�ចឲ្យមានករផលិត ឡា ំផូសី ត

៤៩. េហតុអី �បានជាេគថា ្រកពះ និង េពះេវៀនតូច ជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន?

បានជាេគថា ្រកពះ និង េពះេវៀនតូច ជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន េ្រពះវបេ��ញ ផលិតផលរបស់វ េទក�ងចរន�

ុ
ឈមេដយផា�ល ់។

- េកសិ កក�ងភា
ុ � ស្រកពះ បេ��ញអរម៉ូនក�ស��ន ែដលេភា�ចឲ្យ មានរហូ
ំ រៃនរស្រកពះ។

- េកសិ កៃនភា�សេពះេវៀនតូចផលិតអរម៉ូនេសេ្រកទីនែដលេភា�ច ឲ្យមានរហូ

ំ រៃនរសលំែពង។

៥០. េត្របព័នអ
� ង ់ដូ្រគ�នមានអ�ីខ �ះ?

្របព័នអ
� ង ់ដូ្រគ�នមនុស្សេកតមនុស្សេកតេឡ ងពី ្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នេផ្សងៗ និងសកម�ភាពៃនអរម៉ូនែដលវបេ��

ញ។ ក�ងចំ
ុ េណាម្រកេពញទងអស់
ំ ្រកេពញខ �ះមាននាទីជាអង ់ដូ្រគ�នផង និ ងអិ ចសូ្រគ�នផង។

៥១. េហតុអី �បានជាេគថា អូែវ ជា្រកេពញច្រម�ះ?

ិ
បានជាថា អូែវ ជា្រកេពញច្រម�ះ េ្រពះវមាននាទីពីរយា៉ ងគឺជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នផង និង អ៊ចសូ
្រគ�នផង។

-្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន ៖វផលិតអរម៉ូន្រប�េសេស�រន ៉ូ និ ងអឺ �ស�ែ� សន បេ��ញេទក�ងចរន�

ុ ឈមេដយផា�ល ់។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 29

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ិ
-្រកេពញអ៊ចសូ ូ ៉ ីត
្រគ�ន ៖វផលិតអូវស ុ បេ��ញេទេ្រកចរន�ឈម។

៥២. េហតុអី �បានជាេគថា ពងស�ស ជា្រកេពញច្រម�ះ?

ិ
បានជាថា ពងស�ស ជា្រកេពញច្រម�ះ េ្រពះវមាននាទីពីរយា៉ ងគឺជា្រកេពញអង ់ដូ្រគ�នផង និង អ៊ចសូ
្រគ�នផង។

-្រកេពញអង ់ដូ្រគ�ន ៖វផលិតអរម៉ូនេតស�ូេស�រន ៉ូ បេ��ញេទក�ងចរន�

ុ ឈមេដយផា�ល ់។

ិ
-្រកេពញអ៊ចសូ
្រគ�ន ៖វផលិតកែម៉តេឈ�ល(ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី បេ��ញេទេ្រកចរន�ឈម។
ូ ត)

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 30

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ំ ក
ជព ូ ទី៤ ី
នាទីរបស់្រប�េតអ៊នក�
ងសរពង�
កយ
ុ

េមេរៀនទី១ អសុីតអមីេន

១. េតអសុីតអមីេនគឺជាអ�ី?

ចំ.អសុីតអមីេនគឺជាធាតុបង�តច ី ឬ ជាម៉ូណូែមរបស់្រប�េតអ៊ន។
ូ ៗរបស់្រប�េតអ៊ន ី

ី
២. េតមេ៉ូ លគុល្រប�េតអ៊ននី មយ
ួ ៗខុសគា�េដយសរអ�ី?

ី
ចំ.ម៉ូេលគុល្រប�េតអ៊ននី មួយៗខុសគា�េដយសរចំនន
ួ អសុីតអមីេន តំណលំដប់ និង្របេភទអសុីតអមីេន។

៣. េតអសុីតអមីេនេកតពីធាតុបង�គម
ី ប
ី នា
៉ុ � នយា៉ង?អ�ីខ �ះ?

ចំ.អសុីតអមីេនេកតពី ធាតុបង�គម ី ែសន អុកសុីែសន អសូត និងធាតុបនា�ប់ផ្សំដច

ី ី៤យា៉ ងគឺ៖កបូនអ៊្រដ� ូ ជា ស�ន់ធរ័

ផូសរ�័ ។

ី
៤. ដូចេម�ចេហថា្រប�េតអ៊ន?េហ យវមាននាទីេធ�អ
 ី �ខ �ះ?

ី
ចំ.្រប�េតអ៊នគឺ
ជាសមាសធាតុគម ិ
ី ីៃនជីវត្រគប់
ភាវៈរស់។រជាប៉
ឺ ូលីែមៃនអសុីតអមីេនយថា្របេភទខុសៗគា�េហ យវមាន

នាទីជាកតលីករ អ�កេធ�ច
 លនា អ� កករពរ អ�កត្រម�វ អ�កដក ី
ឹ នា ំ ្រប�េតអ៊នទ្រមង ់។

៥. ក.ចូរសរេសររូបមន�ទេូ ទរបស់អសុីតអមីេន។

ខ.ចូរសរេសររូបមន�ឌីបប
ុិ ទីតែដលភា�ប់គា�រវងអសុី តអមីេនពីរេដយប�� ក់ពីទត
ី ំងចំណងបុប
ិ ទីតឲ្យបានច្បោស់លស់។

ចំ.ក.សរេសររូបមន�ទេូ ទរបស់អសុីតអមីេន៖

R - CH - COOH

NH2

ខ.សរេសររូបមន�ឌីបុិបទីតែដលភា�ប់គា�រវងអសុីតអមីេនពី រៈ

R1ចំណងបុិបទីតR2

NH2- CH-CO- NH- CH- COOH

៦. េតកងេកសិ
ុ� កៃនសរពង�កយមនុស្សមានអសុីតអមីេនប៉នា
ុ � ន្របេភទ? េហ យខុស គា�េដយសរអ�ី?

ក�ងេកសិ
ុ កៃនសរពង�កយមនុស្សមានអសុីតអមីេន្របែហល២០ ្របេភទ ែដលខុសគា�ពី មួយេទមួយ

េដយសររ៉ឌីកល ់។

៧. េនក្រម�ត pH=7 េតបណុ ំ� កបុកសុីល និងបណុ ំ� អមីនបំែបកជាទ្រមង ់អ�ី?

េនក្រម�តpH=7 បណុ ំ� កបុកសុីលបំែបក ជាទ្រមង ់បាស(- COO )និង បណុ �ំ អមីន បំែបកជាទ្រមង ់ អសុីត ( - NH3 )។
- +

៨. េហតុអី �បានជា េគនិយាយថា អសុីតអមីេនមានលក�ណៈជាបាស ផង និង ជាអសុីតផង?

បានជាេគនិយាយថា អសុីតអមីេនមានលក�ណៈជាបាសផង និង ជាអសុីតផងេ្រពះក�ងម៉

ុ ូេលគុលរបស់វ

មានបណុ ំ� កបុកសុីលផងនិងបណុ ំ� អមីនផង។

៩. េហតុអី �បានជា េគនិយាយថា អសុីតអមីេន មាននាទីជាអ�កនា ំសរ?

បានជាេគនិយាយថាអសុីតអមីេន មាននាទីជាអ�កនា ំសរ េ្រពះវជាអ�កប�ូ � នព័តមា

៌ ន្របសទ េហ យមាន

ឥទព ុំ
ិ � លេទេលនាទីរបស់េកសិ ក េគាលេដ ឬេកសិ កសច់ដ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 31

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

១០. េ្រកពីនាទី ជាអ�កនា ំសរ េតអសុីតអមីេន មាននាទីអី �េទៀត?

ឹ នា ំក�ងេមតបូលីសនិ ងស្រមបស្រម�លនាទី េកសិ ក។ឧ. អសុីនីន សុី្រទ�យលីន និងអ័រ

អសុីតអមីេនជាអ�កដក ុ
ទីនីន សុទ �ែតជាសមាសធាតុៃនវដ�អសូត

ី លស
១១. ដូចេម�ចែដលេហថា អ៊្រដ� ី ?

ី លីសជា្របតិកម�គម
អ៊្រដ� ី ីែដលបំែបកម៉ូេលគុលធំមួយឲ្យេទជាម៉ូេលគុលតូច ៗេដយសរទឹកនិង អង ់សុីម។

១២. ដូចេម�ចែដល េហថា អសុីតអមីេនស�ង ់ដ?អសុីតអមីេនគា�នស�ង ់ដ?

-អសុីតអមីេនស�ង ់ដ:ជាអសុីតអមីេនទង ី
ំ ២០្របេភទែដលជាធាតុបង�្រគ�ះរបស់្រប�េតអ៊ន

-អសុីតអមីេនគា�នស�ង ់ដ: ជា aa ច ំបាច់កងេមតបូ ី

ុ� លីសេកសិ កែតមិនែមនជាធាតុបង�របស់្រប�េតអ៊នេទ។

១៣. េហតុអី �បានជាេគថាអសុីតអមីេនជាសរធាតុចណ

ំ ូ លទឹក?

បានជាេគថាអសុីតអមីេនជាសរធាតុចណ
ំ ូ លទឹកពី េ្រពះវរលយក�ងទឹ
ុ កេហ យអច្រជាបតមភា�សេកសិ កបាន។

១៤. េតអសុីតអមីេននីមយ
ួ ៗផ្សំេឡ ងពីអី �ខ �ះ?

ចំ.អសុីតអមីេននីមួយៗផ្សំេឡ ងពី បណុ ំ� កបុកសុីល(-COOH )បណុ ំ� អមីន (-NH2) និង រ៉ឌីកល ់R។

១៥. ដូចេម�ចែដល េហថា បុប

ិ ទីត? ចំណងបុប
ិ ទីត?

បុិបទីត ជាបណុ ំ� រវងអសុីតអមីេនពី រ ឬ េ្រច�ន។

ចំណងបុិបទីតជាសម�ន
័ ក
� វ
ូ ៉ឡង ់រវងបណុ ំ� កបុកសុីលរបស់អសុីតអមីេន មួយនិងបណុ ំ� អមីនរបស់អសុីតអ

មីេនមួយេទៀតេដយដកមួយម៉ូេលគុលទឹក។

ី
១៦. េហតុអី �បានជាេគនិយាយថា តំណលំដប់អសុីតអមីេន កំណត់ទ្រមង ់ និងនាទី របស់ ្រប�េតអ៊ន?

ី េ្រពះលំដប់តេំ រៀប
បានជាេគនិយាយថា តំណលំដប់អសុីតអមីេន កំណត់ទ្រមង ់ និងនាទីរបស់្រប�េតអ៊ន

អសុីតអមីេនក�ងម៉ ី
ូេលគុល្រប�េតអ៊នេធ�
ឲ  ្យម៉ូេលគុលេនាះមានទ្រមង ់ខុសៗគា� េហ យទ្រមង ់េនាះជាអ�កកំណត់នាទី
ុ
ី
របស់្រប�េតអ៊ន។


េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 32

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី២ �ប�េតអ៊ីន

ី
១. េត្រប�េតអ៊នមានសរៈសំ ខន់ដច
ូ េម�ច ចំេពះសរពង�កយ?

ី ិ
្រគ�ះៃនជីវតែដលបេង�
្រប�េតអ៊នជាសមាសធាតុ តនូវរល ់សមាសភាពៃនសរពង�កយ និងជាសមា�រៈ្រទ្រទង ់រង

កយរបស់ភាវរស់។

ី
២. េត្រប�េតអ៊នមាននាទី
ដចូ េម�ចខ �ះក�ងដេំ ណរ្រប្រព�តេ� ទៃនសរពង�កយ?
ុ
ក�ងដ ី
េំ ណរ្រប្រព�តេ� ទៃនសរពង�កយ ្រប�េតអ៊នមាននាទី ី
ជា ្រប�េតអ៊នទ្រមង ់ ជាកតលីករ ជាអរម៉ូន ជាអ� ក
ុ
ឹ នា ំ ជាអ� កករពរ ជាអ� កេធ�ច
ដក  លនា។

ី
៣. េហតុអី �បានជា ្រប�េតអ៊នជាមា៉ ្រក�មេ៉ូ លគុល?

េ្រពះវផ្សំេឡ ងពី អសុីតអមីេនេ្រច�ន។

៤. ចូរនិយាយពីទ្រមង ់ទងបួ ី
ំ នរបស់្រប�េតអ៊ន?

ី
្រប�េតអ៊នមានបួ នទ្រមង ់គឺ

• ទ្រមង ់ទី1 េកតេឡ ងពី តណ

ំ លំដប់អសុីតអមីេនសុទ �។

• ទ្រមង ់ទី2 េកតេឡ ងពី ្រចវក់អសុីតអមីេនរុជាែខ្សេខ

ំ � បេង�តជា ផ�តរ់ េង�ល (ផ�ត�់ សប)និងផ�តស
់ ន�ឹក(ផ�តម
់ ិន

�សប)។

• ិ
ទ្រមង ់ទី3 បត់ែបនជាេ្រច�នផ�តេ់ ង�តជាទ្រមង ់្រត�វមា្រត (ទ្រមង ់បីសណា
� ន)។មានផ�ុកដូេមនែដលកំណត់នាទីយថា

ី
្របេភទ្រប�េតអ៊ន។

• ទ្រមង ់ទី4 ជា្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីត 3ឬ4 បត់ែបនកន់ែតស ំញា

ុ ំ។
៥. េតផត
� �់ សប និងផ�តម
់ ន
ិ �សបខុសគា�ដូចេម�ច?

ផ�ត�់ សបជា្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីតតេ្រម�បេទតមទិសែតមួយ។

ផ�តម
់ ិន�សប ្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីតតេ្រម�បក�ងទិ
ុ សេដផ�ុយគា�។

៦. េតេនក�ងសរពង� ី
កយ ្រប�េតអ៊នមាននាទី
ដចូ េម�ចខ �ះ ?
ុ
ី
នាទីរបស់្រប�េតអ៊ន

-កតលីករ : ជ្រម�ញេល្ប�ន្របតិកម�គម
ី ី ចូលរួមរលយអហរ
ំ  ីវសំ េយាគ។ឧ.នី ្រត�ែសន
ចប់យកថាមពល និ ងេធ�ជ

ី
ណាស ជា្រប�េតអ៊នសុ ំញា
ុ ំ ែដលមាននាទីកងករ
ុ� ភា�ប់អសូត។

ី
-្រប�េតអ៊នទ្រមង ់: ជាសមាសធាតុចម្បងក�ងករភា
� ប់ជាលិក និងេធ�ឲ
 ្យវមាន ភាពយឺ ត។ឧ. កូឡាែសន(ជាសរៃស្រប�េត
ុ
ី
អ៊នក�
ងជាលិ កសនា�ន) ជាសមាសធាតុ ចម្បងក�ងករភា
� ប់ជាលិកេធ�ឲ
 ្យជាលិករងមាំ
ឹ ។
ុ ុ
-អ�កេធ�ច ី អក់ទន
 លនា : ចូលរួម្រគប់ចលនារបស់េកសិ ក។ឧ. ្រប�េតអ៊ន ី
ី ទុយប៊ុយលីន និង្រប�េតអ៊នេផ្សងៗក�
ងសុ
ី តូ
ុ
បា�សបេង�តជាេ្រគាងឆ�ឹងេកសិ ក េធ�ស
 កម�ភាពក�ងចំ ឹ នា ំសរធាតុចល
ែណកេកសិ ក វដក ូ និ ងេចញពី េកសិ ករួម
ុ
ទងចលនា
ំ របស់េគាលិកសផងែដរ។

-អ�កករពរ : ករពរ្របឆា ំងករេ្រជ�តចូលៃនេមេរគេនេពលមានរបួស ករពរ ករបាត់បង ់ឈមេនេពលដច់

សរៃសឈមេដយេធ�ឲ
 ្យឈមកក។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 33

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ឧ.ភី្រប�ណ
ី ូ ែសន និង្រត�ប ៊ី ជា្រប�េតអ៊នករពរករបាត់
ំ ន ី ឈមេនេពលដច់សរៃសឈម។

-អ�កត្រម�វ : េភា�ចឲ្យជាលិក ឬេកសិ កបំេពញមុខងរ។ឧ. អរម៉ូនលូតលស់ មាននាទីេភា�ចេកសិ កលូតលស់ឲ្យេធ�

ចំែណក។

ឹ នា ំ ដក
- អ�កដក ី ង
ឹ នា ំម៉ូេលគុល ឬអ៊យ៉ ុ ៃនសរធាតុេផ្សងៗចូលក�ងេកសិ ក។
ុ
ី ដក
ឧ.លីប៉ូ្រប�េតអ៊ន ឹ នា ំលីពីត , េអម៉ូកប៊ ី ឹ នា ំអុកសុីែសន។
ូ � ន ដក
ី
៧. េហតុអី �បានជាេគថា ្រប�េតអ៊នជាមា៉ ្រក�មេ៉ូ លគុលមាន្រកម ?

ី
បានជាេគថា្រប�េតអ៊នជាមា៉ ្រក�ម៉ូេលគុលមាន្រកម េ្រពះវេកតពី អសុីត អមីេនជាេ្រច�នេលសពី 50 េហ យជាម៉ូ

េលគុលមាន្រកម េ្រពះវេកត ចំនន

ួ ទីត ំង និង្របេភទ ែដលកំណត់ េដយនុយេក�អទ
ូ ត
ី ៃនែសន។ េបសិនជាមានក

ី
ែ្រប្រប�លនូវកត�ណាមួយខងេល េនាះ្រប�េតអ៊នក ៏ែ្រប្រប�លេទតមេនាះែដរ ។(បាត់បង ់យថា្របេភទ)

ី
៨. េហតុអី �បានជាេគថា ្រប�េតអ៊នជាកតលី ករ ?

ី
បានជាេគថា្រប�េតអ៊នជាកតលី ី
ករេ្រពះ្រប�េតអ៊នចូ
លរួមក�ងលំ នា ំៃនកររលយអហរ
ំ និងក�ង្របតិ
កម�
ុ ុ
េផ្សងៗេដយបេង�នេល្ប�ន្របតិកម�គម  ីវសំ េយាគ។
ី ី វចប់យកថាមពល និងេធ�ជ

ី
៩. េហតុអី �បានជាេគថា ្រប�េតអ៊នជាអ� កេធ�ច
 លនា ?

ី
បានជាេគថា្រប�េតអ៊នជាអ� កេធ�ច ី
 លនា េ្រពះ ្រប�េតអ៊នអក់
ទន ី
ី ទុយប៊ុយលីន...និ ង្រប�េតអ៊នេផ្សងៗក�
ងសុ
ី តបា
ូ �
ុ
សបេង�តជាេ្រគាងឆ�ឹងេកសិ ក េធ�ស ឹ នា ំសរធាតុចល
 កម�ភាព ចំែនកេកសិ ក វដក ូ និងេចញពី េកសិ ក រួមទង
ំ

ចលនារបស់ េគាលិកសផងែដរ។

ី
១០. េហតុអី �បានជាេគថា ្រប�េតអ៊នជាអ� ឹ នា ំ ?
កដក

ី
បានជាេគថា ្រប�េតអ៊នជាអ� កដក ី
ឹ នា ំ េ្រពះ្រប�េតអ៊នដក ី ង
ឹ នា ំម៉ូេលគុល ឬអ៊យ៉ ុ ៃនសរធាតុេផ្សងៗក�ងេកសិ ក។
ុ
ី
ឧទហរណ៍ ដូចជា លីប៉ូ្រប�េតអ៊នដកឹ នា ំលីពីត េអម៉ូកបី ឹ នា ំអុកសុីែសន។
ូ � នដ ក
១១. េហតុអី �បានជាេនក�ងមជ្ឈដ
� នបាសខ�ងឬអសុ
ំ ី តខ�ងេធ�
ំ ឲ ី
 ្យ្រប�េតអ៊នបាត់
បង ់គុណភាព?
ុ
បានជាេនក�ងមជ្ឈដ
� នបាសខ�ងឬអសុ
ំ ី តខ�ងេធ�
ំ ឲ ី
 ្យ្រប�េតអ៊នបាត់
បង ់គុណភាព េ្រពះក�ងលក�
ខណ�េនាះអចេធ�
ុ ុ
ី ង
ឲ្យេកនឬបាត់បង ់អ៊យ៉ ុ អសុីតអមីេនក�ង្រចវក់
ប៉ូលីបុិបទីតែដលបណា
� លឲ្យបង�ក់ករចងសម�ន
័ អ ៊ី ែសន។
� ្រដ�
ុ
ី ែដលមានេនក�ងសរពង�កយមួយ សុទ �ែតដូចគា� ឬខុសគា� ?
១២. េត្រប�េតអ៊ន ុ
ី ែដលមានេនក�ងសរពង�កយមួយមិនដូចគា�ទងអស់
្រប�េតអ៊ន ំ ី
េនាះេទ គឺ្រប�េតអ៊នទងេនាះ
ំ សុទ �ែតជា្រប�េត
ុ
ី
អ៊នយថា្របេភទ ែដលមានតំណលំដប់អសុីតអមីេនេផ្សងៗពី គា� និង មានទ្រមង ់ទី3 ជាក់លក់េទតមតួនាទីរបស់វ

ក�ងករកំ ិ
នត់នវូ លក�ណៈរងវទ្យោ និង សររៈវ ិ
ី ទ្យោរបស់
សរពង�កយនីមួយៗ ។
ុ
ី
១៣. េហតុអី �បានជា អសុីតអមីេនមានែត 20្របេភទេសះ ប៉ែុ ន�វអចបេង�តបានជា្រប�េតអ៊នេ្រច�
ន្របេភទេផ្សងៗគា� ?

ី
បានជាអសុីតអមីេនមានែត 20្របេភទេសះ ប៉ុែន�វអចបេង�តបានជា្រប�េតអ៊នេ្រច� ន្របេភទេផ្សងៗគា� េ្រពះ

ី
្រប�េតអ៊ននិ ិ
មួយៗ ជាមា៉ ្រក�ម៉ូេលគុល (មានអសុីតអមីេនេលសពី 50)ម្យោ ៉ងវញេទៀតវជាម៉ ូេលគុលមាន្រកមេដយសរ

ករភា�ប់គា�ក�ងតំ
ុ ណលំដប់ច្បោស់លស់េទតម ចំនន
ួ ្របេភទ ទីត ំងៃនអសុីតអមីេន ែដលកំណត់េដយតំណ

លំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី របស់ែសន។ ជាពិ េសសវរុបត់
ំ ែបនជាទ្រមង ់ទីIIIេដយមាននាទីជាក់លក់េរៀងៗខន។
ួ� េបមានករ

ផា�ស់បរែតកត ី
ូ� � ណាមួយខងេល េនាះ្រប�េតអ៊ននឹ ងផា�ស់បរទ្រមង
ូ� ់ និងមុខងរទងអស់
ំ ែដរ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 34

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ី
១៤. េតទ្រមង ់ទីIII របស់្រប�េតអ៊នមានលក�
ណៈដូចេម�ច? េហតុអី �បានជា វមាននាទីយថា្របេភទ?

 ី
ទ្រមង ់ទីIII របស់្រប�េតអ៊នមានលក�
ណៈ

- ប៉ូលីបុិបទីតមួយចំនន
ួ មានអសុីតអមីេនឃា�តពី គា�បត់ែបនេ្រច�នផ�ត ់

ី
- ្រប�េតអ៊នក ី
� យជា្រប�េតអ៊ន្រគាប់
ែដលមាន្រគាប់តច
ូ ៗអចឲ្យទឹក្រជាបចូលក�ង
ុ
- ី
្រប�េតអ៊ន្រគាប់
មានទំហំធំេលសពី 200អសុីតអមីេន ។

 បានជាទ្រមង ់េនះមាននាទីយថា្របេភទេ្រពះវមានផ�ុកដូេមនែដលមានទ្រមង ់ជាក់លក់ែដលេធ�ឲ

 ្យវមាននាទីយ

ី
ថា្របេភទ។វមាននាទីជាកតលីករ ្រប�េតអ៊នទ្រមង ់ អ�កេធ�ច
 លនា អ� កករពរ ឹ
អ�កត្រម�វ(អរម៉ូន) និងអ�កដក

នា ំ(េអម៉ូកប៊ ី
ូ � ន) ។
១៥. េតមានកត�អ�ីខ �ះែដលេធ�ឲ ី
 ្យ្រប�េតអ៊នបាត់
បង ់គុណភាព ?

កត�ែដលេធ�ឲ ី
 ្យ្រប�េតអ៊នបាត់
បង ់គុណភាព មានអសុីតខ�ងឬបាសខ
ំ �ង
ំ សប៊ូ អង�ធាតុរលយ
ំ េលហធាតុធន
� ់

កំហប់អំបិល បែ្រមសី តណ
ុ � ភាព ចលនាេមកនិច និងភា�ក់ងរេផ្សងៗេទៀតដូចជាអ៊យ  ។
ុ េរជាេដម

១៦. េហតុអី �បានជា សប៊េូ ធ�ឲ

 ្យ្រចវក់បល
៉ូ ីបប
ុិ ទីតរល ?

បានជាសប៊ូអចេធ�ឲ ី
 ្យ្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីតរល េ្រពះវបង�ក់ភាពបត់ែបនរបស់្រប�េតអ៊ន ជាេហតុេធ�ឲ
 ្យ្រចវក់

ប៉ូលីបុិបទីតរល។

ី េតេគែចក្រប�េតអ៊នជាប៉
១៧. េទតមទ្រមង ់ៃន្រប�េតអ៊ន ី នាុ � ន្រក�ម?អ�ីខ �ះ?

ី ជាពី រ្រក�ម គឺ ្រប�េតអ៊ន្រគាប់

េគែចក្រប�េតអ៊ន ី ី
និង្រប�េតអ៊នសរៃស។

- ី
្រប�េតអ៊នសរៃស ជាម៉ូេលគុលែវងៗ ស�ិតមិនរលយក�ងទឹ
ក មានក�ងែស្បក សក់ ្រកចក។ វមាននាទីជាអ�ក
ុ ុ
ករពរ អ�កេធ�ច ី
 លនា ជា្រប�េតអ៊នទ្រមង ់។

ី
្រប�េតអ៊ន្រគាប់ ជាម៉ូេលគុលរងមូលតូចៗ រលយក�ងទឹ
ក ។ វមាននាទី ជាអង ់សុីម អង ់ទីករ េអម៉ូកប៊ ី
- ុ ូ � ន អល ់ប៊ុ
យមីន។

ី ជាប៉នា
១៨. ែផ�កេទេលសមាសធាតុផ្សំ េគែចក្រប�េតអ៊ន ុ � ន្រក�ម ? អ�ីខ �ះ?

ី
ែផ�កេទេលសមាសធាតុផ្សំ េគែចក្រប�េតអ៊នជាពី ី
រ្រក�ម គឺ ្រប�េតអ៊នងយ ី សុ ំញា ំ។
និង្រប�េតអ៊ន ុ

- ី
្រប�េតអ៊នងយ េកតពី តណ
ំ លំដប់អសុីតអមីេនសុទ �

ី
្រប�េតអ៊នសុ ំញា
- ុ ំផ្សំេឡ ងពី អសុីតអមីេនរួមជាមួយសមាសធាតុ

ី ។
ែដលមិន ែមនជា្រប�េតអ៊ន

ី
១៩. េត្រប�េតអ៊នែដលបានមកពី ករបរេភាគអហរពី
ិ ខងេ្រក េនេពលែដល្រត�វកិនបំែបកក�ងសរពង�
កយេយ ង េត
ុ
វនូវែតរក្សោយថា្របេភទរបស់វេទៀតឬ យា៉ងណា? ចូរពន្យល ់។

• មិនរក្សោយថា្របេភទរបស់វេទៀតេទ។

• េនេពលចូលេទក�ងខ
ុ នេយ
ួ� ង ្រត�វបានកិនបំែបកេដយេធ�ញេ្រកមជំនយ
ួ ពី អង ់សុីមអមីឡាស។រួចក ៏ក�យជាអសុី

តអមីេនែដលអច្រជាបតមេពះេវៀនតូច  េំ ណរតមឈម
េហ យេធ�ដ ផ�ូវឈម ឆ�ងកត់េថ�ម និងេបះដូង។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 35

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ឹ នា ំអសុីតអមីេនចូលេទកន់េកសិ កៃនសររង�
េ្រកយមកឈមេចញពី េបះដូង បានដក ី ៃនសរពង�កយ។បនា�

ប់មកអសុីតអមីេន្រត�វសំ េយាគសរជាថ�ី េដម ី

 ្បីបេង�តជា្រប�េតអ៊នយថា្របេភទផា  ្បីេ្រប�
� ល ់ៃនសរពង�កយ េដម

្របាស់តមត្រម�វករ។

២០ . ដូចេម�ចែដលេហថា ្រក�ម្រប�េស�ទច
ិ ? ចូររកឧទហរណ៍្រក�ម ្រប�េស�ទច
ិ ឲ្យបានបី។

្រក�ម្រប�េស�ទច ី
ិ ជាែផ�កមួយៃន្រប�េតអ៊នសុ ំញា ី
ុ ំ (េអេតរ្រ៉ូ ប�េតអ៊ន) ែដលមិនែមនជាអសុីតអមីេន េហ យមាន
តួនាទីសំខន់កងសកម� ី
ុ� ភាពៃន្រប�េតអ៊ន។

ី ផ�កផូស�ត
ឧ. ផូសរ�័ ្រប�េតអ៊ន ុ
គ�ក ី ផ�កកបូអ្រដត
ី ្រូ ប�េតអ៊ន ៊ី
ុ
ី ផ�កលីពីត។
លីប៉ូ្រប�េតអ៊ន ុ
២១. ដូចេម�ចែដលេហថា អង ់ដូសី ត
ុ ស
ូ ? អិ ចសូសី ត
ុ ស
ូ ?

អង ់ដូសី ត
ុ ស ឹ នា ំសរធាតុចល
ូ ជាករដក ូ ក�ងេកសិ កេដយថង ់ សុីតបា
ូ � ស។
ុ
អិ ចសូសី ត
ុ ស ឹ នា ំសរធាតុេចញពី េកសិ កេដយ ថង ់សុីតបា
ូ ជាករដក ូ � ស។

ី
២២. េគថា េបគា�ន្រប�េតអ៊នេទេនាះក ៏មិនមានភាវៈរស់ែដរ ពិត ឬេទ? េហតុអី ?
� ចូរបង�ញ។

• ី គា�នជីវតជាកពិ
គា�ន្រប�េតអ៊ន ិ ត។

ី ិ វមាននាទីេ្រច�នយា៉ ងក�ងសរពង�កយ ដូចជាកំណត់ទ្រមង ់សរពង�

្រគ�ះៃនជីវត
េ្រពះេប្រប�េតអ៊ជាសរធាតុ
• ុ
ី
កយ (នាទីជា្រប�េតអ៊នទ្រមង ់) និងមាននាទីកណ
ំ ត់នវូ លក�ណៈសររៈវ ិ
ី ទ្យោ គឺមាននាទីជាអង ់សុីម អរម៉ូន អង ់ទី

ករ និងេអម៉ូកប៊ ី
ូ � ន។
ី
២៣. េគនិយាយថា សំ ណុំលក�ណៈរូបរង ពណ៌សំ បរុ (េផណូទីប) ្រត�វបានកំណត់េឡ ងេដយ្រប�េតអ៊ន។ ពិត ឬេទ? ចូរ

ប�� ក់។

ី ជាកពិ ត
េគនិយាយថាសំ ណុំលក�ណៈរូបរង ពណ៌សំ បុរ (េផណូទីប) ្រត�វបានកំណត់ េឡ ងេដយ្រប�េតអ៊ន

ី
េ្រពះេពលណាអវត�មាន្រប�េតអ៊នេដយបុ ពេ� ហតុ ណាមួយេនាះ វនឹងេធ�ឲ
 ្យលក�ណៈេផណូទីបរបស់សរពង�

កយមួយេនាះែ្រប្រប�ល ឬករណីខ �ះគឺបណា

� លឲ្យមិនេលចេឡ ងជាេផណូទីបែតម�ង។

ី េផណុលអុកសុីដស បណា
ឧទហរណ៍ៈ េបសិនអវត�មាន្រប�េតអ៊ន � លឲ្យ សរពង�កយមិនអចសំ េយាគជាតិ

 ្យែស្បកបាត់បង ់ ជាតិពណ៌នា ំឲ្យេកតជំងឺ េភឿក។

េមឡានីន បានជាេហតុេធ�ឲ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 36

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី៣ អង់សម
ីុ

១. េតអង ់សុីមជាអ�ី?

ី ជាកតលីករជីវៈែដលជួយជំរញ
អង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នមាននាទី ី ីជីវៈេផ្សងៗ។
ុ េល្ប�ន្របតិកម�គម

២. េហតុអី �បានជាេនេពលេក�្របតិកម�គម
ី ្រី ប្រព�តេ� ទេលឿន ?

បានជាេនេពលេក�ខ�ង
ំ ្របតិមគ ី ី្រប្រព�តេ� ទបានេលឿន េ្រពះចលនាៃនករប៉ះទង�ិចរបស់ម៉ូេលគុលកន់ែត
� ម

េកនេឡ ង។

ី និងអមីដង
៣.េតមេ៉ូ លគុលខ�ញ់ ្រប�េតអ៊ន  ្បីឲ្យ សរធាតុទងេនាះ្រជាបបាន
ុ មានលក�ណៈដូចេម�ច ? េដម ំ េតភា�សេកសិ

កទងេនាះេធ�
ំ ដ  ច
ូ េម�ច ?

• មានលក�ណៈជាម៉ូេលគុលធំៗមិនអច្រជាបតមភា�សេកសិ កបាន

 ្បីអច្រជាបតមភា�សេកលិកបាន ្រត�វបំែបកជាសរធាតុងយ តូចៗែដលអចរលយក�ងទឹកេដយមាន

េដម
• ុ
ជំនយ
ួ ពី អង ់សុីម។

ី
៤.េហតុអី �បានជាេគថាអង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នយថា្របេភទ?

ី
បានជាេគថាអង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នយថា្របេភទេ្រពះអង ់សុីមនី មួយៗមានអំ េព ែតេទេលសប
៊ុ �ស�តមួយ

ប៉ុេណា� ះ។

៥.ចូរបង�ញពីរេបៀបេហេឈ�ះអង ់សុីមមួយឲ្យបាន្រត�ម្រត�វ ?

េគេហេឈ�ះរបស់អង ់សុីមបាន្រត�ម្រត�វេដយែផ�កេលកត�ពី រយា៉ ងគឺេលយថា្របេភទៃនកតលីករែដល

ជំរញ
ុ េល្ប�ន្របតិកម� និងម្យោ ៉ងេទៀតេទេលេឈ�ះ ស៊ប
ុ �ស�តែដលប��ប់េដយពក្យ អស។

ី
៦. េហតុអី �បានជាេគនិយាយថា អង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នមាន្របតិ
កម�ខ�ង?
ំ

ី
បានជាេគនិយាយថាអង ់សុីម ជា្រប�េតអ៊នមាន្របតិ
កម�ខ�ង ួ តូចអចបេង�ត្របតិកម�
ំ េ្រពះអង ់សុីម មួយចំនន

គីមីបានមួយចំនន
ួ ធំ។

៧.េហតុអី �បានជាេគថាសកម�ភាពេផ្សងៗក�ងសរពង�
ុ កយមិនអច្រប្រព�តេ� ទបានេប គា�នអង ់សុីម?

បានជាេគថា សកម�ភាពេផ្សងៗក�ងសរពង�
ុ កយមិនអច្រប្រព�តេ� ទបាន េបគា�នអង ់សុីម េ្រពះក�ងសរពង�
ុ
ី ីជីវៈជាេ្រច�នេហ យ្របតិកម� គីមីជីវៈទងេនាះ
កយមាន្របតិកម�គម ំ  ្បីបេង�នេល្ប�ន
្រត�វករកេម� ឬកំហប់្របតិករេដម

្របតិកម�គម
ី ីទងេនាះ។
ំ ប៉ុែន�កងសរពង�
ុ� កយេយ ងមិនអចេ្រប�កេម� ឬកំហប់្របតិករ ឬកតលីករអសររង�
ី េទ ដូច

េនះ្រត�វករអង ់សុីមេទបដេំ ណរករអច្រប្រព�តេ� ទបាន។

ុ �ស�តអចែប�ងេទជាសរធាតុថីេ� ដយសរអ�ី?
៨.េតមេ៉ូ លគុលស៊ប

អចែប�ងេទជាសរធាតុថីបា
� នេដយសរថាមពលេឡ ងដល ់ចំណុចកំពល
ូ េនេពលមាន្របតិកម�គម
ី ី។

៩.េតេគែចកអង ់សុីមជាប៉នា
ុ � នថា�ក់? អ�ីខ �ះ ?

****អង ់សុីមមាន 6 ្រក�ម ៖

អុកសុីដេូ រដុតស: ជាអង ់សុីមែដលចូលរួម្របតិកម�អក

ុ សុីដេូ រដុកម� ។ ថា�ក់រងរបស់្រក�មេនះមាន ី ែសនណាស
េដអ៊្រដ�

ី កសុីឡាស។
េរដុចតស អុកសុីដស អុកសុីែសនណាស ែពអុកសុីដស និង អ៊្រដ�

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 37

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

្រតង ់ែស�រ
៊ ៉ស៖ជាអង ់សុីមែដលចូលរួម្របតិ.គីមីបេន�រម៉ូ.ពី បណុ ំ� មួយេទមួយ។ឧ. ្រតង ់កបុកសុីឡាស.។

ី ឡាស: ជាអង ់សុីមែដលចូលរួម្របតិកម�អ្រដ�

អ៊្រដ� ៊ី លីស។ ថា�ក់រងេនក�ង្រក� ៊ី
ម េនះមាន កបូអ្រដស ្រប�េតអស លីបា៉ស
ុ
េអែស�រស
៉ ផូស�តស និ ងបុិបទីដស ។

លីយា៉ស: ជាអង ់សុីមបំែបក ទឹក CO2 និង NH3។ ថា�ក់រងក�ង្រក� ី

មេនះមាន េដអ៊្រដតស ែឌមីណាលីយា៉ស។
ុ
ី េមរ៉ស:ជាអង ់សុីមែដលចូលរួមជ្រម�ញ្របតិកម� ក�ងម៉ូេលគុល េដម
អ៊សូ ិ ។ ថា�ក់រងក�ង្រក�ម េនះមាន េអ
 ្បីេរៀបចំម៉ូ.ថ�ីវញ
ុ ុ
ពី េមរ៉ស មុយតស ...។

លីហ�ស:ជាអង ់សុីមែដលចូលរួម្របតិកម�បេង�តសម�ន
័ គ
� ម
ី ីរវងស៊ប
ុ �ស�តពី រ។ លីហ�ស រួមមាន ស ំងេតតស

កបុកសុីឡាស....។

ី
.១០.េហតុអី �បានជាេគថា អង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នយថា្របេភទៃន្របេភទរបស់
វ?

បានជាេគថា ី
អង ់សុីមជា្រប�េតអ៊នយថា្របេភទៃន្របេភទរបស់
វ េ្រពះអង ់សុីមមួយ្របេភទមានអំ េព ែតេល

សរធាតុមួយ្របេភទប៉ុេណា� ះ។

១១. ចូរនិយាយពីលក�ណៈសម្បត�រិ បស់អង ់សុីម ?

- អង ់សុីមទងអស់
ំ ី
ជា្រប�េតអ៊នមានអំ េពជាយថា្របេភទ

- អង ់សុីមមានសកម�ភាពខ�ងគឺ ួ តូចអចបេង�នេល្ប�ន ្របតិកម�គម

ំ អង ់សុីមមួយចំនន ី បា
ី នមួយចំនន
ួ ធំ

- អង ់សុីមែ្រប្រប�លទ្រមង ់ និងនាទីេទតមសី តណ
ុ � ភាព ឥទព
ិ � ល pH និងកំហប់សប
៊ុ �ស�ត

- អង ់សុីម ជាកតលីករែដលមាន្របតិកម�ប�� ិ
� សេទវញេទមក

- អង ់សុីមខ �ះ្រត�វករកូអង ់សុីម។

១២. េហតុអី �បានជាេនេពលណាសី តណ

ុ � ភាពេលសពី 45អង្សោរ េធ�ឲ
 ្យសកម�ភាព អង ់សុីមថយចុះ ?

បានជាេនេពលណាសី តណ
ុ � ភាពេលសពី 45អង្សោរេធ�ឲ ី
 ្យសកម�ភាពអង ់សុីម ថយចុះ េ្រពះអង ់សុីមជា្រប�េតអ៊ន។

កលណាសី តណ
ុ � ភាពខ �ស់េពកសម�ន
័ អ ៊ី ែសន
� ្រដ� ្រត�វរលេធ�ឲ ី
 ្យ្រប�េតអ៊នខូ
ច្រទង ់្រទយជាេហតុេធ�ឲ
 ្យអង ់សុីម្រត�វ

បាត់បង ់គុណភាព។

១៣.េតអង ់សុីមជួយអន�រគមន៍េទេល្របតិកម�គម
ី ក
ី ងសរពង�
ុ� កយដូចេម�ច?

អង ់សុីមជួយអន�រគមន៍េទេល្របតិកម�គម
ី ីកងសរពង�
ុ� កយ េដយវជួយអន�រគមន៍េទេល្របតិកម�គម
ី ី

បំែបក និង សំ េយាគ។ អង ់សុីមនិមួយៗ េដរ តួជាកតលីករជីវៈយថា្របេភទ គឺវមានអន�រគមន៍ែតេទេល្របតិកម�គម

ី ី

ែតមួយ្របេភទច្បោស់លស់។េដយេកសិ កមាន្របតិកម�រប់ពន់ខស
ុ គា�េនាះក�ងេកសិ
ុ កក ៏មានរប់ពន់អង ់សុីមែដរ។

១៤.េហតុអី �បានជាេនេពល pH ធំជាង7 ឬតូចជាង7 សកម�ភាពអមីឡាសថយចុះ ?

បានជាេនេពលpHធំជាង7ឬតូចជាង7សកម�ភាពអមីឡាសថយចុះ ី
េ្រពះអមីឡាសជា្រប�េតអ៊ន។ ដូេច�ះ

មជ្ឈដ�នអសុីតឬបាសខ�ងេធ�
ំ ឲ  ្យសម�ន ី ែសនរបស់្រប�េតអ៊ន្រត�
័ អ៊្រដ� ី វបង�ក់ឬកត់ផា�ច់ែដលនា ំឲ្យបាត់បង ់គុណភាព

១៥.េហតុអី �បានជាេគថា អង ់សុីមជាកតលីករមានអំ េពប�� ិ េទមក?

� សេទវញ

បានជាេគថា ិ
អង ់សុីមជាកតលីករមានអំ េព ្រចស់េទវញេទមកេ្រពះវអចបំ ែប�ងេទជាសរធាតុថី េ� ហ យ

សរធាតុថីេ� នាះ ក ៏អចែ្រប្រប�លមកជាសរធាតុ េដម ិ

 វញ។

១៦. េតកត�អ�ីខ �ះែដលមានឥទព

ិ � លេទេលសកម�ភាពរបស់អង ់សុីម?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 38

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

កត�ែដលមានឥទព
ិ � លេទេលសកម�ភាពរបស់អង ់សុីមមាន សី តណ
ុ � ភាព អសុីតឬបាសខ�ង
ំ កំហប់សប
៊ុ �ស�

ត និងកំហប់អង ់សុីម។

១៧.ដូចេម�ចែដលេហថា កូអង ់សុីម?

ី
កូអង ់សុីម ជាម៉ូេលគុលមិនែមនជា្រប�េតអ៊ន។  ្បីជំរញ
វចូលរួមជាមួយអង ់សុីម េដម ុ េល្ប�ន្របតិកម�គម ី
ី ី។ ឧ. វតមី ន

ំ ិច
B កុផ � ។

១៨.េហតុអី �បានជាសី តណ
ុ � ភាពខ �ស់េពក ឬ ទបេពក អង ់សុីមែ្របជាបាត់ បង ់គុណភាព?

ី ។កលណាសី តណ
េ្រពះអង ់សុីមជា្រប�េតអ៊ន ុ � ភាពខ �ស់េពកឬ ទបេពក ចំណងបុិបទីត្រត�វរល សម�ន
័ អ ៊ី ែសន្រត�វ
� ្រដ�

ផា�ច់ ជាេហតុេធ�ឲ ី
 ្យទ្រមង ់ របស់្រប�េតអ៊នែ្រប្រប� ល គឺមិនអចមានសកម�ភាពជាកតលីករបាន។

១៩.ដូចេម�ចែដលេហថាស៊ប
ុ �ស�ត?

ស៊ប
ុ �ស�តជាម៉ូេលគុលែដលអង ់សុីមមានអំ េព េទេល។

២០.េហតុអី �បានជា ុ �ស�តអចែប�ងេទជាសរធាតុថី?�

ម៉េូ លគុលស៊ប េ្រពះ ក�ងសរពង�
ុ កយ កលណាមាន

្របតិកម�គម
ី ី ថាមពលេកនេឡ ងរហូ ត ដល ់ចំណុចកំពល
ូ មួយែដលេធ�ឲ ុ �ស�តបំែប�ងជាសរធាតុថី ម
 ្យស៊ប � ួយេទៀត។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 Page 39

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ព័តមា
៌ នេសេនទិចនិងករសំ ែដងៃនែសន

េមេរៀនទី១ ADN�ទ�មព័ត�
៌ នេសេនទិច

១.េតេលក្រគ�ភត
ី បានេធ�ក
 រពិេសធន៍េទេលបាក់េតរេឈ
ី � ះអ�ី?េនឆា� ំណា?គាត់គជា
ឺ ជនជាតិ អ�ី?

ចំ.េលក្រគ�ភត
ី បានេធ�ក
 រពិ េសធន៍េទេលបាក់េតរេឈ
ី � ះភ�ម
ឺ ៉ូកក
ូ ។េនឆា� ំ១៩៣១គាត់គជា ិ ស�
ឺ បាក់េតរវី ទូ � តិ

អង ់េគ�ស។

២.េតបាក់េតរភ�
ី មឺ ក
៉ូ ក
ូ គឺជាអ�ី?េតវមានរូបរងប៉នា
ុ � នែបប?រូបរងអ�ីខ �ះ?ចូរពន្យល ់។

ចំ.បាក់េតរភ�
ី មឺ ៉ូកក ឲ្យមានជំងឺរលកសួតយា៉ ងធ�នធ
ូ គឺជាបាក់េតរែដលបង�
ី ់ រ� ដល ់ថនិកសត�។វមានរូបរងពី រែបបគឺរប
ូ

រងS(Smooth:រលីង)និងរូបរងR(Rough:គ្រគាត)។

ី តែដលអចបង�ជំងឺយា៉ងសហវ។
រូបរងS(Smooth:រលីង) មានេ�សមគ�យសុ
ុ
រូបរងR (Rough:គ្រគាត)គា�នេ�សមេហ យមិនបង�ជំងឺេទ។

៣.ចូរបក�សយពីករពិេសធន៍របស់េលក្រគ�ភត
ី ពីបាក់េតរភ�
ី មឺ ក
៉ូ ក
ូ េទេលសត�កណុ � រ។

ចំ.បាក់េតរភ�
ី មឺ ៉ូកក
ូ មានរូបរងពី រែបបគឺរប ី តែដលអចបង�ជំងឺយា៉ងសហវ
ូ រងS(Smooth:រលីង)មានេ�សមគ�យសុ
ុ
និងរូបរងR(Rough:គ្រគាត) គា�នេ�សម េហ យមិនបង�ជំងឺេទ។េនេពលគាត់ចក់ប�ូ � ល បាក់េតរSេទក�
ី ងខ
ុ នកណ
ួ� ុ� រ
េ្រកយមកកណុ � រស�ប់េដយជំងឺរលកសួត។េនេពលគាត់ចក់ប�ូ � លបាក់េតរRេទក�
ី ងខ
ុ នកណ
ួ� ុ� រ កណុ � រេនាះមិន

ស�ប់េឡ យ។យកបាក់េតរSេទសមា
ី � ប់េដយកេម�េហ យចក់ចល
ូ េទក�ងខ
ុ នកណ
ួ� ុ � រ។កណុ � រេនាះមិនស�ប់េឡ យ
បនា�ប់មកគាត់យកបាក់េតរSេទសមា
ី � ប់េដយកេម�េហ យលយជាមួយបាក់េតរRមានជ
ី ិ
ីវតេហ យយកេទចក់ចល
ូ

ុ កណុ � រ។កណុ � រេនាះស�ប់េដយជំងឺរលកសួត។

ក�ងសត� េលក្រគ�ភត
ី បានសន�ិដ�នថាក�ងខ
ុ នកណ
ួ� ុ � រមានឈមបាក់
េតរSមានេ�សមមានជ
ី ិ ែដលអចបង�មានជំងឺ និ ងប��ន លក�ណៈថ�ីេទសនា�នេ្រកយ។មានករបំែប�ងពី R េទ S
ីវត
ូ
។

៤.ចូរពិណ៌នាពីដេំ ណរករពិេសធន៍របស់ អវរឺ ី មា៉ កេឡអូដ មា៉ កកធី?

ំ ូងគាត់កន
ចំ. ដប ិ បំែបកបាក់េតរSី េហ យលយជាមួយពូជបាក់េតរR។
ី បនា�ប់មកគាត់ចក់ប�ូ � លល្បោយេនះេទក�ង
ុ
ខនកណ ិ
ីវត។
ួ� ុ � រ កណុ � រេនាះងប់ េហ យឈមរបស់វមានបាក់េតរSមានជ
ី េ្រកយមកេទៀត គាត់ទញយក ADNពី បាក់

េតរ ី Sេហ យដក់កងែកវែដលមានបាក់

ុ� េតរ ី Rរួចចក់ប�ូ � លល្បោយេនះេទក�ងកណ
ុ ុ � រ។ កណុ � រងប់េដយសររលក
សួត េ្រពះឈមវមានបាក់េតរS។
ី

េលកសន�ិដ�នថាៈ

• ADN បាក់េតរSី ជាម៉ូេលគុលបំែលង

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 40

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

• ADN បាក់េតរSី េ្រជ�តចូលេទក�ង  បាក់េតរ ី R មានលក�ណៈថ�ី គឺអចសំ េយាគេ�សម

ុ ADN របស់បាក់េតរ ី R េធ�ឲ
ក�យជាបាក់េតរSី ែដលបង�ជំងឺរលកសួត។

• ADNជាទ្រមព័តមា
៌ នេសេនទិច។.

៥. ចូរពិពណ៌នាពីដេំ ណរករពិេសធន៍របស់ េលកហឺ សុី និងឆាល?

ចំ.េលកហឺ សុី និងឆាល បានេរៀបចំវរុី សពី រ្រក�ម។ េដយមួយ្រក�មេលកភា�ប់ស�ន់ធរវ័ ទ្យ

ិ សកម�៣៥ េហ យមួយ្រក�ម
ុ
េទៀតភា�ប់ផស ិ សកម�៣២ បនា�ប់មកេលកភា�ប់វរុី សទងពី
ូ រ�័ វទ្យ ំ រ្រក�មេនះេទនឹងបាក់េតរ ី េហ យរងច ំឲ្យវបន�ពជ
ូ
ុ
ិ សកម�៣៥ េស�រែតទង
េលបាក់េតរ។ី គាត់សេង�តេឃ ញថា ស�ន់ធរ័ វទ្យ ំ អស់េនសល ់ក�ងវ ី ិ
ុ ុ រុស ឯផូសរ�័ វទ្យុសកម�
ិ
៣២វញ្រត� វបានប�ូ � នេទក�ងបាក់
េតរទ ។ គាត់បានសន�ិដ�នថាវរុី សប�ូ � លADN េទក�ងបាក់
ី ងអស់
ំ េតរ ី ដូចេនះADN
ុ ុ
ពិ តជាព័តមា
៌ ន េសេនទិច។

៊ិ
៦.េតអសុីតនុយេក�អចមាននាទី
េធ�អ
 ី �ខ �ះ?

៊ិ
ចំ.អសុីតនុយេក�អចមាននាទី
សុក
� និងប�ូ � នព័តមា
៌ នេសេនទិចពី េកសិ កេមេទេកសិ កកូនក�ងេពល
ុ
េកសិ កកូនេធ�ច
 ែំ ណក។

៊ិ
៧.េតអសុីតនុយេក�អចែចកេចញជាប៉
នាុ � ន្របេភទ?អ�ីខ �ះ?

៊ិ
ចំ.អសុីតនុយេក�អចែចកេចញជាពី រ្របេភទគឺ៖អសុីតេដអុកសុីរបូ
ី នយ ៊ិ
ុ េក�អច(ADN) និងអសុីតរបូ
ី នយ ៊ិ
ុ េក�អច(ARN)។

៨.េតនយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ផ្សំេឡ ងពីអី �ខ �ះ?

ចំ.នុយេក�អទ
ូ ត
ី ផ្សំេឡ ងពី បាសអសូត១ម៉ូេលគុល ស�រេដអុកសុីរបូ
ី ស១ម៉ូេលគុល និងអសុីតផូសរ� ច
ិ ១ម៉ូេលគុល ។

៩.េតមេ៉ូ លគុល ADN គឺជាអ�ី?េតវមាននាទីយា៉ងដូចេម�ចចំេពះេកសិ ក?

ចំ.ម៉ូេលគុលADNគឺជាប៉ូលីែមៃននុយេក�អីទត
ី ។ADNមាននាទីផុ កព័
� តមា
៌ នេសេនទិចែដលជាប�ង ់សងសង ់ម៉ូេលគុល្រប�

ី
េតអ៊ននិ ង្រត�តពិ និត្យសកម�ភាពរបស់េកសិ ក។

១០.េតនយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ជាអ�ី?េតវផ្សំេឡ ងពីធាតុអី �ខ �ះ?េតវមានប៉នា
ុ � ន្របេភទ?

ចំ.នុយេក�អទ
ូ ត
ី ជាឯកតៃនធាតុបង�របស់ADN។នុយេក�អទ
ូ ត
ី នីមួយៗផ្សំេឡ ងពី ធាតុបង�បីគបា
ឺ សអសូតមួយម៉ូេល

គុល(A;T;C;G)ស�រេដអុកសុីរបូ
ី សមួយម៉ូេលគុល (C5H10O4) អសុីតផូសរ� ច(H
ិ 3PO4)។េដយបាសអសូតមានបួន្របេភទគឺ

ATCG ដូចេនះនុយេក�អទ
ូ ត
ី ក ៏មានបួន្របេភទែដរ

១១.េហតុអី �បានជានុយេក�អទ ី ែតបួន្របេភទអចបេង�តម៉េូ លគុលADNខុសគា�េ្រច�ន?

ូ ត

ចំ.បានជានុយេក�អទ ី ែតបួន្របេភទ អចបេង�តម៉ូេលគុលADN ខុសគា�េ្រច�នេ្រពះម៉ូេលគុលADNនីមួយៗេកតពី នយ

ូ ត ុ ក�

អូទត
ី រប់មុឺនែដលតេ្រម�បគា�េទតម តំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ជាក់លក់។ ម៉ូេលគុល ADN នីមួយៗខុសគា�េដយ

សរ ចំនន
ួ ្របេភទ និ ងទីត ំងនុយេក�អទ
ូ ត
ី ។

១២.ចូរបក�សយគំរម
ូ េ៉ូ លគុល ADN របស់េលក វ ៉ត់ ស៊ន
ុ និង ្រគ�ក។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 41

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

តមេលក វ ៉ត់សន
៊ុ និ ង្រគ�កម៉ូេលគុលADN ជាប៉ូលីែមៃននុយេក�អទ
ូ ត
ី ។ វេកតេឡ ងពី ្រចវ ៉ក់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ពី រ

ែខ្ស�សបគា� រុជារេង�
ំ ិ
លជុំវញអ័ ់ ិត
ក្សមួយ ែដលមានអង�តផ � 2 nm ។ ក�ង្រចវក់
មា�ងៗនុយេក�អទ
ូ ត
ី ភា�ប់គា�េដយសម�ន
័ �
ុ
កូវ ៉ឡង ់រវងអសុីតផូសរ� ចៃននុ
ិ យេក�អទ
ូ ត
ី មួយេទនឹងស�រេដអុកសុីរបូ
ី សៃននុយេក�អទ
ូ ត
ី មួយេទៀតែដលេនជាប់

គា�។ ្រចវក់ទងពី ិ
ំ ររបស់ADNភា�ប់គា�េទវញេទមកេដយសម�
ន ័ អ ៊ី ែសនេខ្សោយរវងបាស ២ បំេពញគា�គឺ បាស A
� ្រដ�

បំេពញ T េដយភា�ប់សម�ន
័ អ ៊ី ែសន ២ ,C បំេពញ G េដយភា�ប់សម�ន
� ្រដ� ័ អ ៊ី ែសន ៣។
� ្រដ�

១៣.ក�ង្រចវក់
ុ នីមយ
ួ ៗ េតនយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ភា�ប់គា�េដយសរអ�ី?

នុយេក�អទ
ូ ត
ី ភា�ប់គា�េដយសសម�ន
័ ក
� វ
ូ ៉ឡង ់រវង H3PO4ៃននុយេក�អទ
ូ ត
ី មួយ េទនឹងស�រ C5H10O4 ៃននុយេក�អូ

ទីតមួយេទៀត។

១៤.េត្រចវក់ទងពី
ំ ររបស់ ADN ភា�ប់គា�េដយសរអ�ី?

្រចវក់ទងពី
ំ ររបស់ADN ភា�ប់គា�េដយសរ សម�ន
័ អ ៊ី ែសន រវងបាសពី របំេពញគា�គឺAបំេពញT ែដលAភា�ប់T
� ្រដ�

េដយសម�ន
័ អ ៊ី ែសន២ CបំេពញG ែដល Cភា�ប់G េដយសម�ន
� ្រដ� ័ អ ៊ី ែសន ៣។
� ្រដ�

១៥.េតសម�ន
័ អ ៊ី ែសន ជាសម�ន
� ្រដ� ័ ដ
� ច
ូ េម�ច?

សម�ន
័ អ ៊ី ែសន ជាសម�ន
� ្រដ� ័ ដេំ ឡ ងេទ � និងសំ េយាគ ARNm។
័ េ� ខ្សោយ េ្រពះងយដច់េនេពល ADN ស�យ

១៦.េតេគាលករណ៍បំេពញបាស្រប្រព�តេ� នកែន�ងណា?េហ យរវងម៉េូ លគុល ណា?

តមេគាលករណ៍បំេពញបាស ្រចវក់ទងពី ិ
ំ ររបស់ម៉ូេលគុល ADN ភា�ប់គា�េទវញេទមក្រតង ់បាសអសូត

េដយសម�ន
័ អ ៊ី ែសន េខ្សោយ។ សម�ន
� ្រដ� ័ េ� នះេកតេឡ ងរវង បាស A និងT និងរវងបាស CនិងG ។

១៧.ក�ងេកសិ
ុ ក ADN ជាដេណ�ររងដូចេម�ច?

ក�ងេកសិ ិ
ក ADN មានរងជាដេណ�រវល ឬរេង�ល ែដល១រេង�លេស�3.4nm េហ យមាន១០គូនយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ។
ុ
្របែវងពី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី មួយេទនុយេក�អទ
ូ ត
ី មួយ គឺ0.34nm។

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ?

១៨.ដូចេម�ចែដលេហថាស�យ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ជាបាតុភត

ស�យ ូ ែដលម៉ូេលគុល ADN េមមួយ អចបេង�តេដយខនឯងនូ
ួ� វម៉ូេលគុល ADN កូនពី រ

ែដលដូចគា�េបះបិទ េហ យដូចេទនឹងម៉ូេលគុល ADN េម។

័ ដេំ ឡ ងេទ �ែបបពក់កណា

១៩.ដូចេម�ចែដលេហថា ស�យ � លរក្សោទុក?

ADN រក្សោ្រចវក់មា�ងរបស់ខន
ួ � េធ�ជា
 ពុមគ ូ ្រមាប់បេង�ត ្រចវក់ថី ក
� រំ ស � ង
ុ � ADN កូន។ ដូចេនះ ADN កូននី មួយៗ
មាន្រចវក់មា�ងជា ្រចវក់េម និង្រចវក់មា�ងជាមា�ងេទៀតជា្រចវក់េកតថ�ី។

�័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ្រប្រព�តេ� ដយមានអន�រគមន៍ អ�ី?

២០.េតសយ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ្រប្រព�តេ� ដយមានអន�រគមន៍ពីអង ់សុីម ADN ប៉ូលីេមរ៉ស។

ស�យ

២១.េតអង ់សុីម ADN ប៉ល

ូ ីេមរ៉សមាននាទីដច
ូ េម�ច?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 42

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

អង ់សុីម ADN ប៉ូលីេមរ៉សមាននាទី

- េបក្រចវក់ម៉ូេលគុល ADN េដយករផា�ច់សម�ន

័ អ ៊ី ែសន
� ្រដ�

- ភា�ប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េសរេទនឹ
ី ងនុយេក�អទ
ូ ត
ី ្រចវក់មា�ងៗរបស់ADNេម។

័ ដេំ ឡ ងេទ �េហ យ េហតុអី �បានជាម៉េូ លគុល ADN កូនទងពី

២២.េ្រកយស�យ ំ រដូចគា�េបះបិទេទនឹងម៉េូ លគុល ADN េម?

័ ដេំ ឡ ងេទ �េហ យបានជាម៉ូេលគុលADN កូនទងពី

េ្រកយស�យ ំ រ ដូចគា�េបះបិទេទនឹងម៉ូេលគុល ADN េម េ្រពះ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ្រចវក់ទងពី

េនេពលស�យ ំ រៃនម៉ូេលគុល ADN មាននាទីជាពុមគ
� ្រម� ឯនុយេក�អទ
ូ ត
ី េសរ ី រត់េទបំេពញតម

េគាលករបំេពញបាស A-T , C-G។ េហតុេនះេគបាន ម៉ូេលគុល ADN កូនពី រ ែដលកូននីមួយៗមាន្រចវក់មា�ងជា

្រចវក់ពម � រំ ូ របស់ ADNេម ឯ្រចវក់មា�ងេទៀតជា្រចវក់េកតថ�ី គឺវដូចគា�េបះបិទ េហ យដូច េទនឹងADN េមេទៀត។

ុ គ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ។

២៣.ចូរបក�សយពីចលនករស�យ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ្រប្រព�តេ� ទដូចខងេ្រកម៖

ចំ.ចលនករស�យ

ំ ូង្រចវ ៉ក់ទងពី
-ដប ំ ររបស់ ADN ចប់េផ�មរល្រចវ ៉ក់ទងពី
ំ ររបស់ADN េម ្រត�វែបក េចញពី គា�េដយសរករផា�ច់េចញ

សម�ន
័ អ ៊ី ែសនេខ្សោយ េដយភា�ប់បាសទងពី
� ្រដ� ំ រ។

-នុយេក�អទ
ូ ត
ី េសរែដលេនក�
ី ងៃណ
ុ � យ៉ រូ ត់េទភា�ប់ជាមួយនិ ងនុយេក�អទ
ូ ត
ី ៃន្រចវ ៉ក់នីមួយៗៃនម៉ូេលគុលADNេមតម

េគាលករណ៍បំេពញបាសA-T,C-G និង្រប្រព�តេ� ទតមរេបៀបពក់កណា

� លរក្សោទុក។ សំ ណុំ្របតិកម� ទងេនះស�
ំ ិត

េ្រកមអំ េព របស់អង ់សុីម ADN ប៉ូលីេមរ៉ស។

២៤.េតសយ
�័ តំេឡ ងេទ �ADNមាននាទីេធ�អ
 ី �ខ �ះ?

័ ដេំ ឡ ងេទ �ADN មាននាទីដច

ចំ.ស�យ ូ ជា៖

-រ៉បរ់ ងករដេំ ឡ ងេទ �ៃន្រក�ម៉ូសម

ូ

-រ៉បរ់ ងចំនន
ួ និងរូបរង្រក�ម៉ូសម
ូ ឲ្យេនដ ៍ែដលេ្រកយចំែណកេកសិ ក។

៌ នេសេនទិចឲ្យេនេថរដ ៏ែដលឆ�ងកត់េ្រច�នជំនាន់។
-រក្សោព័តមា

�័ ដេំ ឡ ងេទ �ADNក�ង្រប�

២៥.េតសយ ុ ករយ៉
ី តូ ្រប្រព�តេ� ទយា៉ងដូចេម�ច?

័ ដេំ ឡ ងេទ �ADNក�ង្រប�

ចំ.ស�យ ុ ករយ៉
ី តូ ្រប្រព�តេ� ទេដយេចញពី ចណ
ំ ុ ចែតមួយរួចែញកេចញេទ តមទិសេដពី រផ�ុយ

គា�។

�័ ដេំ ឡ ងេទ �ADNក�ងអឺ

២៦.េតសយ ុ ករយ៉
ី តូ ្រប្រព�តេ� ទយា៉ងដូចេម�ច?

័ ដេំ ឡ ងេទ �ADNក�ងអឺ

ចំ.ស�យ ុ ករយ៉
ី តូ ្រប្រព�តេ� ទេនេលចណ ័ ដេំ ឡ ងេទ �”តម
ំ ុ ចជាេ្រច�នេ្រកមរូបរងជាែភ�កស�យ

បេណា
� យADNរួចេហ យែញកក�ងទិ
ុ សេដផ�ុយគា�េហ យរហូ តដល ់វជួបគា�។

២៧.ចូរពន្យល ់ថា េហតុអី បា

� នជាបរមាណ
ិ ADN ក�ងេកសិ
ុ កបន�ពជ
ូ មាន ែតពក់កណា
� លបរមាណADN
ិ ក�ងេកសិ
ុ ក

លូតលស់?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 43

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

បានជាបរមាណ
ិ ADN ក�ងេកសិ
ុ កបន�ពូជមាន ែតពក់កណា
� ល បរមាណADN
ិ ក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់ េ្រពះ

ក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់មានចំនន
ួ ្រក�ម៉ូសម
ូ 2n ចំែណកក�ងេកសិ
ុ កបន�ពជ
ូ មានចំនន
ួ ្រក�ម៉ូសម
ូ n ែដល្រត�វបន�យ

តមចំែណកេមយ៉ ស
ូ ។ ADN ជាធាតុបង�គម
ី ីៃន្រក�ម៉ូសម
ូ ដូចេនះបរមាណ
ិ ADN េនក�ងេកសិ
ុ កបន�ពូជ្រត�វមានែត

ពក់កណា
� លបរមាន
ិ ADN េនក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់។

២៨.េគសេង�តេឃ ញបរមាណ
ិ ADNេនក�ងេកសិ
ុ កនីមយ
ួ ៗ មានដូចខងេ្រកម៖

េកសិ កលូត េថ�ម លំែពង ែស�មា៉តក

ូ ន
ូ ី ែស�មា៉តស
ូ អ ៊ី
ូ ត

និងបន�ពជ
ូ

បរមាណADN
ិ ៦.២ ៦.២ ៦.២ ៣.១

គិតជាពី ក្រូ កម

ចូរពន្យល ់ និងេ្រប�បេធៀបបរមាណADN
ិ ក�ងេកសិ
ុ កនីមួយៗ។

េគសេង�តេឃ ញេកសិ កេថ�ម លំែពង ែស�មា៉តក

ូ ន
ូ ី ជាេកសិ ក លូតលស់ ែដលមានបរមាណADN
ិ េស�គា� គឺ

៦.២ ពី ក្រូ កម ឯេកសិ កែស�មា៉តស

ូ អ ៊ី ជាេកសិ កបេន�ពជ
ូ ត ូ មាន ែដលមានបរមាណ
ិ ADN េស� ៣.១ ពី ក្រូ កម ដូច

េនះេបេយ ងេ្រប�បេធៀបេកសិ កទងពី

ំ រ្របេភទេយ ង បាន៖

- េកសិ កលូតលស់ទងបី
ំ គឺេស�នឹង ៦.២ ពី ក្រូ កម

- េកសិ កបន�ពជ
ូ េស�នឹង ៣.១ ពី ក្រូ កម
6.1 2
េយ ងបានផលេធៀប = ដូចេនះក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់មានបរមាណADN
ិ ពី រដងៃន បរមាណADN
ិ េន
3.1 1
ក�ងេកសិ
ុ កបន�ពជ
ូ ។

�័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ្រត�វករអ�ីខ �ះជាច ំបាច់?

២៩.េតសយ

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN ្រត�វករ

ស�យ

- នុយេក�អទ
ូ ត
ី េសរ ី

- អង ់សុីម ADN ប៉ូលីេមរ៉ស

- ថាមពល ATP

៣០.េគថា ADN ជាទ្រមព័តមា

៌ នេសេនទិច។ េតពិតឬេទ ? ចូរប�� ក់អំណះអំ ណាងរបស់អ�ក។

េគថា ADN ជាទ្រមព័តមា

៌ នេសេនទិច ពិ តជា្រត�ម្រត�វ េ្រពះម៉ូេលគុល ADN ផ�ុកតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី គឺ

តំណលំដប់ នុយេក�អទ
ូ ត
ី េនះេហ យជាព័តមា
៌ នេសេនទិចែដលជាប�ង ់សងសង ់លក�ណៈៃនសរពង�កយ។ ដូច

េនះ ADN ពិ តជាទ្រមព័តមា

៌ នេសេនទិច។

៣១.េតលក�ណៈពិេសសរបស់ ADN មានអ�ីខ �ះ?

លក�ណៈពិ េសសរបស់ ADN មាន

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 44

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

- បរមាណADN
ិ េនក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់េថរជានិចក
� ង្របេភទែតមួ
ុ� យ

- បរមាណ
ិ ADN ែ្រប្រប�លខុសគា�ពី ្របេភទមួយេទមួយ

- បរមាណ
ិ ADN េនក�ងេកសិ
ុ កបន�ពជ
ូ ្រត�វថយពក់កណា
� លពី បរមាណ
ិ ADN ក�ងេកសិ
ុ កលូតលស់

- ័ ដេំ ឡ ងេទ � េដយផ�ល ់នូវ ADN កូនពី រដូចគា�េបះបិទ េហ យដូចេទនឹង ADN េម
ADN មានលទ �ភាពស�យ

៣២.េគថាសម�ន
័ អ ៊ី ែសន ជាសម�ន
� ្រដ� ័ េ� ខ្សោយ ប៉ែុ ន�េហតុអី �បានជាបណុ ំ� ៃន ្រចវក់ ទងពី
ំ ររបស់ ADN រងមាំ?
ឹ

េ្រពះម៉ូេលគុល ADN នីមួយៗមាននុយេក�អទ

ូ ត
ី េ្រច�ន ខ �ះអច្រចវក់ មា�ងមាននុយេក�អទ
ូ ត
ី ពី 2- 3លន។ ម្យោ ៉ង

េទៀត្រចវក់ទងពី
ំ រ របស់ ADN មាននុយេក�អទ
ូ ត
ី បំេពញគា�គឺ A-T ែដល Aភា�ប់T េដយសម�ន
័ អ ៊ី ែសន ពី រ
� ្រដ�

េហ យ C- G ែដល C ភា�ប់G េដយសម�ន

័ អ ៊ី ែសនបី។ ដូចេនះេហ យេទបម៉ូេលគុល ADN ជា្រចវក់រងមាំ
� ្រដ� ឹ ។

៣៣.ចូរេ្រប�បេធៀបដេំ ឡ ងេទ � ADN ក�ង្រប�

ុ ករយ៉
ី តូ និង អឺ ករយ៉
ី តូ ។

្រប�ករយ៉
ី តូ អឺ ករយ៉
ី តូ

-ចប់េផ�មពី ចណ
ំ ុ ចមួយ រួចែញកេទ -ចប់េផ�មពី ចណ
ំ ុ ចេ្រច�នរួចែញកេទតម

តមទិសេដផ�ុយគា�រហូ តជួបគា� ទិសេដផ�ុយគា�រហូ តជួបគា�

-មានសភាពេលឿន (10 គូបាស/នាទី) -មានសភាពយឺ ត(500-5000គូបាស/នាទី)

6

័ ដេំ ឡ ងេទ � ADN េធ�េ ឡ ង តមរេបៀប ពក់កណា

៣៤.េហតុអី �បានជា េគថា ស�យ � លរក្សោទុក?

េ្រពះ ម៉ូេលគុល ADN េមរក្សោ្រចវក់មា�ងរបស់ខន

ួ � េធ�ជា
 ពុមគ ូ ្រមាប់បេង�ត្រចវក់ថីក
� រំ ស � ងម៉
ុ� ូេលគុល ADN កូន។

ដូចេនះ ADN កូននី មួយៗ មាន្រចវក់មា�ងជា្រចវក់េម និង្រចវក់មា�ងេទៀតជា្រចវក់េកតថ�ី។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 45

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី២ �រសំែដងេចញៃនែសន

១.ដូចេម�ចេហថាែសន?

ចំ.ែសនគឺជាអង�តម
់ ួយ ៃនម៉ូ.ADNែដលផ�ុកព័តេ៌ សេនទិចស្រមាប់ដក ី
ឹ នា ំករសំ េយាគ្រប�េតអ៊នមួ យ។

ី ។
២.ចូរេ្រប�បេធៀបម៉េូ លគុលADNនិង្រប�េតអ៊ន
ី
ចំ.លក�ណៈដូចគា�រវងម៉ូេលគុលADNនិង្រប�េតអ៊ន

- ជាមា៉ ្រក�ម៉ូេលគុល

- ម៉ូេលគុលនី មួយៗជា្រចវក់ម៉ូេលគុលែដលេកតេឡ ងពី ឯកតៃនធាតុបង�

- ម៉ូេលគុលនី មួយៗមានតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ឬ អសុីតអមីេនជាក់លក់

លក�ណៈខុសគា�

ADN ី
្រប�េតអ៊ន

-ម៉ូណូែម គឺនយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី -ម៉ូណូែម គឺ អសុីតអមីេន

-េកតពី ្រចវក់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ពី រែខ្ស -េកតពី ្រចវក់អសុីតអមីេនេទល

-នុយ.េ្រច�ន ្របែវងែវង មា៉ សធំ -អសុីតអមីេនតិច្របែវងខ ី � មា៉ សតូច

- នុយ.៣ កំណត់ AA ១ -AA ១ កំណត់េឡ ងេដយនុយ.3

-តំណលំដប់នយ
ុ .កំណត់តណ
ំ លំដប់ អសុីតអមី -តំណលំដប់អសុីតកំណត់េដយតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ី

េន ត

ី
៣.េតមេ៉ូ លគុល្រប�េតអ៊នបង�
ពីេឡ ងពីអី �?វខុសគា�ពីមយ
ួ េទមួយេដយសរអ�ី
ី
ចំ.ម៉ូេលគុល្រប�េតអ៊នបង�
ពី្រចវ ៉ក់អសុីតអមីេនមួយែខ្ស។វខុសគា�ពី មួយេទមួយេដយសរចំនន
ួ ទីត ំង និងអសុីត

អមីេនក�ងម៉
ុ ូេលគុល។

៤.្រគប់េកសិ កទងអស់
ំ េតពត
័ មា
៌ ន េសេនទិចៃនADN្រត�វបានចំលងេដយសរអ�ីខ �ះ?

ចំ.្រគប់េកសិ កទងអស់
ំ ពត័ មា
៌ នេសេនទិចៃនADN្រត�វបានចំលងេដយ

ី
ARNmមុននឹងបកែ្របជា្រប�េតអ៊ន។

៥.េតADNេគេ្រប�ជាពុមផា ី
� � ល ់សំ រប់សំេយាគ្រប�េតអ៊នឬេទ?

ចំ.ម៉ូេលគុលADNមិន្រត�វបានេ្រប�ជាពុមផា ី
� � ល ់សំ រប់សំេយាគ្រប�េតអ៊នេទ។ពី េ្រពះព័តមា
៌ នេសេនទិច្រត�វបានចំលង

េដយម៉ូេលគុលARNmសិ ន។

៦.េតរបូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី នីមយ
ួ ៗមានធាតុបង�អី �ខ �ះ?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 46

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.របូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី (ARN)នីមួយៗបង�រេឡ ងពី សរ� របូ
ី ស(C5H10O5)មួយម៉ូេលគុល អសុីតផូសរ� ច
ិ (H3PO4) មួយម៉ូេលគុល

និងបាសអសូត(A; U; C; G) មួយ ម៉ូេលគុល។

៧.េតARNmគឺជាអ�ី?វមាននាទីេធ�អ
 ី?
�

ចំ.ARNគឺជា្រចវ ៉ក់េទលែដលេកតេចញពី ្រចវ ៉ក់នយ

ុ េក�អទ
ូ ត
ី មា�ងរបស់អង�តA់ DN។វមាននាទីចម�ង ព័តមា
៌ នេសេនទិច

ពី អង�តម
់ ួយរបស់AND។

៨.ចូរេ្រប�បេធៀប ADN និង ARNm

លក�ណៈ ដូចគា�

- ៊ិ មានអសុីតផូសរ� ច,មានបាស
ជា្របេភទអសុីតនុយេក�អច, ិ ACG

. ម៉ូេលគុលARNmខុសពី ម៉ូ.ADNដូចដូចតេទ៖

AND ARNm

េកតពី ្រចវក់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ពី របំេពញគា� -េកតពី ្រចវក់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េទល

-ស�រេដអុកសុីរបូ
ី ស (C5 H10 O4) -ស�ររបូ
ី ស(C5H10O5)

-បាសអសូត (A; T; C; G) -បាសអសូត (A; U; C; G)

-មាននុយេក�អទ
ូ ត
ី េ្រច�ន ្របែវងែវង មា៉ ស ម៉ូេលគុលធំ -មាននុយេក�អទ
ូ ត
ី តិច ្របែវងខ ី � មា៉ ស ម៉ូេលគុលតូច

-អង�តម
់ ួយរបស់ADN កំណត់សំេយាគ ARNm មួយ -ARNmមួយសំ េយាគេចញពី អង�ត ់ មួយ របស់ AND

-ផ�ុកព័តមា
៌ នេសេនទិច ស្រមាប់ចម�ង េចញនូវ ARNm -ចម�ងព័តមា
៌ នេសេនទិចរបស់ ADN

៩.េតករសំ េយាគARNm្រប្រព�តេ� ន ឯណា?មានករចូលរួមពីអី ?

�

ចំ.ករសំ េយាគARNm្រប្រព�តេ� ទេនក�ងៃណ

ុ � យ៉ ៃូ នេកសិ កេលម៉ូេលគុលADNេដយមានករចូលរួមពី អង ់សុីមសុ ំញា
ុ ំ
មួយេហថាARNប៉ូលីេមរ៉ស។

១០.េហតុអី �បានជាច ំបាច់មានករសំ េយាគ ARNm ?

បានជាច ំបាច់មានករសំ េយាគARNm េ្រពះព័តមា

៌ នេសេនទិច ស�ិតេន ជានិចក
� ងៃណ
ុ� � យ៉ ូ ឯករសំ េយាគ្រប�

ី
េតអ៊នេធ�
េ នក�ងសុ
ី តបា
ូ � ស ដូេច�ះ្រត�វមានម៉ូេលគុល េទចម�ង្រកម គឺ ARNm។
ុ
១១.ករសំ េយាគ ARNm េធ�េ ឡ ងេដយមានអន�រគមន៍ពីអី �?

ករសំ េយាគ ARNm េធ�េ ឡ ងេដយមានអន�រគមន៍ពីអង ់សុីម ARN ប៉ូលីេមរ៉ស។

១២. េតអង ់សុីម ARN ប៉ល

ូ ីេមរ៉ស មាននាទីអី �ខ �ះ?

អង ់សុីមARNប៉ូលីេមរ៉សមាននាទី

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 47

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

- ទទួលស�ល ់ស�� េសេនទិចេនេលម៉ូេលគុល ADN ែដលអចចប់េផ�ម និង ប��ប់ សំ េយាគ ARNm ្រតង ់កែន�ងជាក់

លក់

- េបកម៉ូេលគុល ADN េដយករផា�ច់សម�ន

័ អ ៊ី ែសនេខ្សោយ។
� ្រដ�

- េធ�ឲ
 ្យមានប៉ូលីែមកម�ៃនរបូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ។

១៣.េតករេធ�ឲ
 ្យមានប៉ល
ូ ែី មកម�ៃនរបូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េសរ្រប្រព�
ី តេ� ទដូចេម�ច?

របូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េសរចូ
ី លេទបំេពញជាមួយនុយេក�អទ
ូ ត
ី ្រចវក់មា�ងរបស់ ែសនតមេគាលករណ៍បំេប

ញបាស គឺ A បំេពញ U , C បំេពញ G។

១៤.ដូចេម�ចេហថា ករចម�ងព័តមា
៌ នេសេនទិច?

ករចម�ងព័តមា
៌ នេសេនទិចគឺជាករចម�ងតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េលអង�តម
់ ួយរបស់ADN ឲ្យេទជាតំណ

លំដប់របូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី របស់ ARNm។

១៥.ដូចេម�ច ែដលេហថា ្រកមេសេនទិច?

្រកមេសេនទិចជា្របព័នៃ� នភាព្រត�វគា�រវងនុយេក�អទ
ូ ត
ី បីេទនឹងអសុីត អមីេនមួយក�ង្រប� ី
េតអ៊ន។
ុ
១៦.េតតរង្រកមេសេនទិច ជាអ�ី?

តរង្រកមេសេនទិច ជាតរងែដលបង�ញពី ្រត�ធាតុ ឬកូដង

ុ របស់ ARNm ែដល្រត�វសំ គាល ់អសុីតអមីេន

២០ ្របេភទ។

ី ?
១៧.ដូចេម�ចែដលេហថាចលនករបំណកែ្រប្រកមឬចលនករសំ េយាគ្រប�េតអ៊ន
ី
ចលនករបំណកែ្រប្រកមឬចលនករសំ េយាគ្រប�េតអ៊នជាចលនករបកែ្របតំ
ណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី របស់

ARNmឲ្យេទជាតំណលំដប់អសុីតអមីេនក�ង ី
ុ ម៉ូេលគុល ្រប�េតអ៊ន។
១៨.េតមេ៉ូ លគុល ARNt មានទ្រមង ់ដូចេម�ច?

ARNt េកតពី ្រចវក់នយ

ុ េក�អទ
ូ ត
ី េទលែដលមានចុងមា�ងរុព័
ំ នេ� លខនឯង
ួ� បេង�តបានជាកូនកំពកបី ែដលេនេលកព
ំ ក

កណា
� លមានបាសបីតគា� េហថាអង ់ទីកដ
ូ ង
ុ ស្រមាប់បំេពញជាមួយកូដង
ុ របស់ARNm ឯចុងមា�ងេទៀតជាកែន�ងភា�ប់

អសុីតអមីេន។

ឹ នា ំអសុីតអមីេន បានទង
១៩.េត ARNt មួយអចដក ំ ២០ ្របេភទែដរ ឬេទ?

ឹ នា ំអសុីតអមីេនបានែតមួយ្របេភទេទ។ ឧ. ARNtមានអង ់ទីកដ

អត់េទ ARNt មួយដក ូ ង ឹ នា ំបានែត
ុ AAG ដក

អសុីតអមីេន ្របេភទេផនីលអឡានីនប៉ុេណា� ះ ែតេផនីលអឡានីនអចភា�ប់នឹង ARNt េដយមានអង ់ទីកដ

ូ ង
ុ AAA

ែដរ។

២០.េតចលនករបកែ្រប្រកមមានប៉នា ំ
ុ � នដណា ំ
ក់?អ�ីខ �ះ?ចូរពន្យល ់ពីដណាក់ទងេនះ។
ំ

ំ
ចំ.ចលនករបកែ្របមានបីដណាក់គឺ ៖

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 48

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ំ
-ដណា ំ ង
ក់ករដប ូ ចប់េផ�មេដយកូដង
ុ េផ�ម AUG ែដល្រត�វនឹងអសុីតអមីេនេមត្យូនីន េនក�ងថត Pៃនរបូ
ី សម
ូ ។
ុ
ំ
-ដណាក់លត
ូ ែវងរបូ
ី សម
ូ ផា�ស់ទត
ី មបេណា
� យARNm។ARNtទមា�ក់អសុីតអមីេនជាបន�បនា�ប់េនក�ងថតAៃនរ បូ
ី សូ
ុ
� ប់គា�ពី មួយេទមួយេដយចំណងបុិបទីតបេង�តបានជា្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីត
ម។អសុីតអមីេនទងេនះភា
ំ

ំ
-ដណាក់ប��ប់ េនេពលរបូ
ី សម
ូ េលតដល ់កូដង
ុ ស�ុប(UAA UAG UGA)ធាតុសុ ំញា
ុ ំ មាន ARNt ARNm របូ
ី សម
ូ ្រចវក់ប៉ូលី

បុិបទីត្រត�វបំែបកេចញគា� េហ យបនា�ប់ មកេមត្យូនី ន្រត�វផា�ច់េចញពី ចណ

ំ ងបុិបទីត។

២១.េហតុអី �បានជាេគនិយាយថា្រគប់េកសិ កៃនសរពង�កយមានែសនដូចគា�ទងអស់

ំ ?េ្រពះអ�ី?

ចំ.បានជាេគនិយាយថា្រគប់េកសិ កៃនសរពង�កយមានែសនដូចគា�ទងអស់
ំ ពីេ្រពះ្រគប់េកសិ កមួយៃន

 កំេណត េចញពី សី ក
សរពង�កយមួយ មានេដម ុ ត
ូ ែតមួយ ែដលែចកខនតម
ួ� ចំែណកមីតស
ូ ជាបន�បនា�ប់។

ី
២២.េគថាត្រម�វសំ េយាគ្រប�េតអ៊ន្រប្រព�
តេ� ទតមត្រម�វរកររបស់េកសិ កេ្រពះអ�ី?
ី
ចំ.បានជាេគថាត្រម�វសំ េយាគ្រប�េតអ៊ន្រប្រព� តេ� ទតមត្រម�វកររបស់េកសិ កពី េ្រពះែសនៃនេកសិ កនីមួយៗ

ី
សំ េយាគែត្រប�េតអ៊នណាែដលច ំបាច់េហ យេនេពលវ្រត�វករ។ឧ.្រគប់េកសិ ករបស់មនុស្សមានែសនកំណត់លក�

ណៈពណ៌ប៉ុែន�មានែតែសនេនក�ងេកសិ
ុ ក្រប�ស�ែភ�កប៉ុេណា� ះែដលេធ�ស
 កម�ភាពសំ េយាគពណ៌របស់្រប�ស�ែភ�ក។

ី
២៣.េតត្រម�វសំ េយាគ្រប�េតអ៊នទទួ ី
លពីណា?េតត្រម�វសំ េយាគ្រប�េតអ៊នមានែសនប៉
នាុ � ន្របេភទ?អ�ីខ �ះ?ចូរនិយាយពី

្របេភទនីមយ
ួ ៗ។
ី
ចំ.ត្រម�វសំ េយាគ្រប�េតអ៊នទទួ
លឥទព
ិ � លពី សី ត
ុ បា
ូ � ស។ក�ងករសំ ី
េយាគ្រប�េតអ៊នមានែសនបី ្របេភទគឺ៖
ុ
ែសនទ្រមង ់ជាែសនែដលមានព័តមា
៌ នេសេនទិចស្រមាប់កណ
ំ ី
ត់ទ្រមង ់្រប�េតអ៊ន។

-ែសន្របតិបត�ក
ិ រ ជាែសនែដលមាននាទីប�� េលែសនទ្រមង ់។

ែសនត្រម�វឬែសន្រត�តពិនិត្យជាែសនែដលទទួលឥទព
ិ � លពី សី ត
ុ បា
ូ � សេហ យមាននាទីប�� េលែសន្របតិបត�ិ

២៤.េតេកសិ កទងអស់
ំ ី
សំេយាគ្រប�េតអ៊នទងអស់
ំ កងេពលែតមួ
ុ� យែដលឬេទ? េហតុអី �?

េកសិ កទងអស់
ំ ី
មិនសំ េយាគ្រប�េតអ៊នទ ងអស់
ំ កងេពលែតមួ
ុ� យេទ េ្រពះ ក�ងេកសិ
ុ កនី មួយៗមានែតែសនមួយ

ចំនន ី
ួ េទែដលមានសកម�ភាពគឺែសននីមួយៗសំ េយាគ្រប�េតអ៊នណាែដលច ំបាច់ េហ យេនេពលែដល្រត�វករវ

ប៉ុេណា� ះ។

២៥.ចូរពណ៌នាពីនាទី ADNARNm ARNt ARNr ក�ងចលនករសំ ី

េយាគ្រប�េតអ៊ន។
ុ
ADN: មាននាទីផុ កព័
� តមា
៌ នេសេនទិច កំណត់សំេយាគ ARNm

ARNm:មាននាទីចម�ងព័តមា
៌ នេសេនទិច គឺចម�ងតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ្រចវក់មា�ងរបស់អង�តA់ NDឲ្យេទជាតំណ

លំដប់របូ
ី នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី េហ យ ប�ូ � ន តំណ លំដប់េនះេទកន់របូ
ី សម
ូ េដម ី
 ្បីសំេយាគ្រប�េតអ៊ន។

ឹ អសុីតអមីេនពី សី ត
ARNt: មាននាទីដក ុ បា
ូ � សចូលក�ងរ  ្បីចល
ុ បូី សម
ូ និងត្រម�វអង ់ទីកដ
ូ ង
ុ ជាមួយកូដង
ុ ARNm េដម ូ រួម

បកែ្រប ព័តមា ី
៌ នេសេនទិចឲ្យ េទជា្រប�េតអ៊ន។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 49

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ARNr: មាននាទីចល ី បេង�តជារបូ

ូ រួមជាមួយ្រប�េតអ៊ន ី សម ី
ូ ជាេរងជាងសង សង ់្រប�េតអ៊ន។

២៦.េតែសនែដលកំណត់លក�ណៈពណ៌េខ�ៃន្រប�ស�ែភ�កេនះមានែតេនក�ងេកសិ
ុ ក្រប�ស�ែភ�កឬ?

មានេន្រគប់េកសិ កទងអស់
ំ ៃនសរពង�កយ េ្រពះ្រគប់ េកសិ កទងអស់
ំ ៃនសរពង�កយែដលបាន

មកពី ករែចកខនជាបន�
ួ� បនា�ប់ របស់សី ក
ុ ត
ូ មួយមានែសនដូចគា�ទងអស់
ំ ។

២៧.េនេពលរបូ
ី សម
ូ ផហលស់ទដ
ី ល ់កូដង
ុ ស�ប
ុ េតមានអ�ីេកតេឡ ង?
េនេពលរបូ
ី សម
ូ េលតដល ់កូដង ី
ុ ស�ុបចលនករសំ េយាគ្រប�េតអ៊ន្រត� វបានប��ប់ ARNm ARNt របូ
ី សម
ូ ្រចវក់ប៉ូ

លីបុិបទីត្រត�វបានបំែបកេចញពី គា� េហ យេមត្យូនីនក ៏្រត�វបានផា�ច់ េចញពី ្រចវក់ប៉ូលីបុិបទីត។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 50

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េមេរៀនទី ៣ បេច�កវិទ��ជីវៈ

១. េហតុអី �បានជាេយ ងច ំបាច់្រត�វមានករេ្រជ�សេរសពូ

 ជ?

 ្បីរក្សោទុកនូវពូជល� បំបាត់េចលនូវពូជអ្រកក់ េធ�ឪ

ចំ.េដម  ្យមានទិនផ
� ល ខ �ស់ ក�ងករចិ ំ
��ឹមសត�និងដ ំដណា។ំ
ុ
២.ដូចេម�ចែដលេហថា ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ? ជេ្រម�សេដយមនុស្ស?

ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិជាលំនា ំរបស់សរពង�កយែដលអចបន្សោុយា
ំ ៉ងល�េទនឹងមជ្ឈដ�នបាន អចរស់រន

និងបន�ពជ
ូ បាន។

ជេ្រម�សេដយមនុស្សជាអំ េពរបស់មនុស្សក�ងករែកែ្របពូ
ជសត��ស�កនិងរុកជា  ្បីបេំ ពញ
� តិដ ំឲ្យកនែត្របេស រេដម
ុ
េសចក�្រី ត�វកររបស់មនុស្ស។

ី ត
៣.អ៊្រប� ី គឺជាអ�ី?
ី ត
ចំ.អ៊្រប� ី ជាកូនកត់ែដលបានមកពី ករបង�ត់ពជ  ្បីបេង�តបានកូន
ូ សុទ �ខុសគា�ៃន្របេភទែតមួយឬ្របេភទខុសគា�េដម

កត់។

ី ត
៤.ដូចេម�ចេហថាអ៊្រប� ី កម�?
ី ត
ចំ.អ៊្រប� ី កម�គជា
ឺ ករបង�ត់េមបាែដលមានលក�ណៈខុសគា� ពូជខុសគា�ៃន្របេភទែតមួយ  ្បី
ឬ ្របេភទខុសគា� េដម

ី ត
បេង�តបានកូនកត់រ ឺ អ៊្រប� ី ។

៥.ដូចេម�ចេហថាេអេតរស៉ូ ី ស
ុ ?

ចំ.េអេតរស៉ូ ី ស ី ត
ុ ជាកំេណនសមត�ភាពៃនអ៊្រប� ី ែដលមានកមា�ង ិ
ំ ជីវតខ� ងមាន្របេយាជន៍
ំ េលសពី េមបា ក�ងករណី
ុ
បង�ត់េមបាពូជសុទ �លក�ណៈខុសគា�ឬពូជខុសគា� ្របេភទខុសគា�។

៦.ក�ងករដ ី ត
ំ ឬចិ��ឹម េគចង ់បានកូនជាអ៊្រប� ី េតេ្រពះអ�ី?
ុ
េ្រពះរុកជា ៊ី ត
� តិអ្រប� ី ងយ�ស�លដ ំ ឆាប់បានផល ទិនផ ី ត
� លខ �ស់ ធន់នឹងជំងឺ។ ឯសត�ជាអ៊្រប� ី ឆាប់ធំ ធន់នឹង

ជំងឺ ល� បានផលេ្រច�ន។

៧.េតករបង�ត់េ្រជ�សមានប៉នា
ុ � ន?អ�ីខ �ះ?ចូលពន្យល ់?

ចំ.ករបង�ត់េ្រជ�សមានពី រគឺ ករបង�ត់ជិត និង ករបង�ត់ឆា�យ។

ិ គឺជាករបង�ត់សត�ែដលេកតេចញពី េមបាមួយគូ រវងគា�វ ឬរវងេមបា និងកូន របស់វ។

-ករបង�ត់ជត

ករបង�ត់ឆា�យគឺជាករបង�ត់រវងពូជខុសគា�ឬរវង្របេភទខុសគា�ឬមានែស�សឡាយឆា�យពី គា�។

ិ និងករបង�ត់ឆា�យ។
៨.ចូរេ្រប�បេធៀបលទ �ផលែដលបានមកពីករបង�ត់ជត

ករបង�ត់ជិត ៖ សណា
� នេ្រកយមានកមា�ង ិ
ំ ជីវតេខ្សោយ ូ ថយចុះ បេង�តរូបភាពមិន្រប្រកតីៃន្រក�ម៉ូ
លទ �ភាពបន�ពជ

សូមនា ំេទរកភាពផុតពូជ អចបង�រនិងរក្សោនូវពូជសុទ �ចំេពះលក�ណៈែដលេគចង ់បាន។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 51

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ី ត
ករបង�ត់ឆា�យ៖ អ៊្រប� ី មានកមា�ង ិ
ំ ជីវតខ ំ ធន់នឹងជំងឺ ឆាប់លត
�ង ូ លស់ ផ�ល ់ទិនផ
� លខ �ស់ អរ មិនអចបង�

កំេណតបាន(ករណីេមបាមាន្របេភទខុសគា�)។

៩. ដូចេម�ចេហថាក�ន?
ូ
ក�នគឺ
ូ ជាសរពង�កយមួយ្រក�មែដលមានព័តមា
៌ នេសេនទិចដូចគា�េបះបិទ។

ុ� ជាតិសរពង�កយអ�ីខ �ះែដលអចបេង�តជាក�នបាន?
១០. េតកងធម� ូ

ុ ជាតិសរពង�កយែដលអចបេង�តជាក�នបានចំ
ចំ.ក�ងធម� ូ េពះសរពង�កយឯកេកសិ កនិងរុកជា
� តិមួយចំនន
ួ

និងសត�មួយចំនន ី
ួ (អ៊ត)ជាេដម ។

១១.េតរក � តិេមមួយអចបេង�តរុកជា
ុ ជា � តិកន
ូ មួយ្រក�មតមរយះអ�ី?េហ យរុកជា
� តិែដលបានមក េនាះមានលក�ណៈដូច

េម�ច?

� តិេមមួយអចបេង�តរុកជា
ចំ.រុកជា � តិកន
ូ មួយ្រក�មតមរយៈករបង�ត់ពជ
ូ េដយឥតេភទរួមគា� ករបំេបែមក ករ

កត់បណុ � ះ...។េហ យកូនរុកជា

� តិែដលបានមក មានព័តមា
៌ នេសេនទិចដូចៗ គា�េបះបិទេហ យដូចនិងរុកជា
� តិេម។

១២.ដូចេម�ចេហថាប៉ល
ូ ីបអ៊ ី
ូ � ឌី ?
ចំ.ប៉ូលីបអ៊ ី
ូ � ឌី គជា
ឺ បាតុភត
ូ ែដលេធ�ឲ
 ្យចំនន
ួ ្រក�ម៉ូសម
ូ េកនេឡ ងតមពហុ គណ
ុ ៃនn(3n, 4n ,5n.....)

១៣.េតរក
ុ ជា
� តិបល
៉ូ ីបអ៊ ី
ូ � ឌី នឹងផ�ល ់កែម៉តយា៉ងដូចេម�ច?េហ យសុីកត
ូ ែដលេកតមកមាន្រក�មស
៉ូ ម
ូ យា៉ងដូចម�ច?

ី
ចំ.រុកជា ូ � ឌី និងផ�ល ់កែម៉តបាន2nេហ យបេង�តសុីកត
� តិប៉ូលីបអ៊ ូ មានចំនន
ួ 4n។

១៤.េតរក
ុ ជា
� តិធម�ត និងរុកជា
� តិប៉ូលីបូអ៊ ី ខស
� ឌី ុ គា�យា៉ ងដូចេម�ច?

រុកជា
� តិប៉ូលីបអ៊ ី  ស�ឹក ែផ� ធំែប�ក គា�ន្រគាប់ មានរសជាតិែផ�ម ធន់
ូ � ឌី មានចំនន
ួ ្រក�ម៉ូសម
ូ េកនេឡ ង មានេដម

នឹងជំងឺ និងអកសធាតុ។

១៥.េតេគេ្រប�សរធាតុគម  ្បីបេង�តឲ្យមានបាតុភត
ី ីអី � េដម ូ ប៉ូលីបូអ៊ ី ?
� ឌី

េគេ្រប�សរធាតុគម
ី ីដច
ូ ជា កុលសុីសី ន ៊ី
ុ ណាប់តែឡន េអទីែឡន កហ� អន.................។

 ្បីបេង�តឲ្យមានប៉ល
១៦.េដម ូ ីបអ៊ ី
ូ � ឌី េ្រកពីករេ្រប�្របាស់សរធាតុគម
ី េី តេគអចេធ�ដ
 ច
ូ េម�ច?

ចំ.េ្រកពី ករេ្រប�្របាស់សរធាតុគម ិ សកម� សី តណ

ី ីេគេ្រប�ក ំរស�ីវទ្យ ុ � ភាព ក ំរស�ីស�យ អ៊ល
ុ ្រត េទេលរក
ុ ជា
� តិ។
ុ
ិ កម�េសេនទិច?
១៧.ដូចេម�ចេហថាវស�

ិ កម�េសេនទិចគឺជាសំ ណុំបេច�កេទសែដលេធ�ឲ
ចំ.វស�  ្យមានបេន�រែសនចែម�កណាមួយេទក�ងេកសិ កបណុ � ះមួយ
ុ
 ្បីេធ�ឲ
េដម  ្យេកសិ កធ�ួលទទួលបានលក�ណៈថ�ីជាប់នឹងែសនបេន�រេនាះ។

១៨.ដូចេម�ចេហថាADNបន្សំថី?�

ចំ.ADNបន្សំថី គ
� ជា ិ
ឺ ម៉ូេលគុលADN្របេភទៃនភាវៈរស់ពីរេផ្សងគា�ភា�ប់ជាមួយគា�េទវញេទមក។

១៩.េតបន្សំថីៃ� នែសន្រប្រព�តេ� ទតមប៉នា ំ

ុ � នជហន?អ�ីខ �ះ?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 52

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.បន្សំថីៃ� នែសន្រប្រព�តេ� ទតម៤ជំហនគឺ៖

ក.ករកត់មេ៉ូ លគុលADNជាអង�តត
់ ច
ូ ៗជាករកត់ម៉ូេលគុលANDជាអង�តត
់ ច
ូ ៗេធ�េ ឡ ងេ្រកមអំ េព របស់អង ់សុីមប្រង�ម

ខ.ករប�ូ � លអង�ត ់ ADNបេន�រេទក�ងបា

ុ � ស�ីតបាក់េតរ ី ជាករប�ូ � ល អង�តA់ DN ែដលមានែសនចង ់បានេទក�ងេកសិ
ុ ក

ធ�ួលដូចជាវរុី ស បាក់េតរមានេ្រច�
ី នរេបៀប។

គ.ករបេង�តក�នគឺ
ូ ី � ស�ីតបន្សំថីក
ជាករដក់បាក់េតរែដលមានបា � ងមជ្ឈដ
ុ�
 ្បីឲ្យបាក់េតរបំ
� នបណុ � ះេដម ី ែបកបេង�តបាន

ជា្រក�មបាក់េតរមួ
ី យឬក�ន។
ូ
ឃ.ករសំ ែដងៃនែសនគឺជាករែញកក�នមានែសនចង
ូ ូ� េផ�មដេំ ណរករក�ងករ
់បានពី កនដៃទេទៀត។ែសនចប់ ុ
ី ងករប��នលក�ណៈេនះេទសណា
សំ េយាគ្រប�េតអ៊និ � នេ្រកយ។
ូ
២០.េតអង ់សុីមប្រង�មរកេឃ ញេនឆា� ំណា?េដយេលកណា?វមាននាទីេធ�អ
 ី?
�

ចំ.អង ់សុីមប្រង�មរកេឃ ញេនឆា� ំ១៩៧០េដយេលកស�ីត។វមាននាទីកត់ផា�ច់ADN របស់វរុី ស។

២១.ដូចេម�ចេហថាបា�ស�ីត?

ចំ.បា�ស�ីតគឺជាម៉ូេលគុលADN រងជារង�ង ់ែដលមានក�ងសុ

ុ ី តបា
ូ � សរបស់បាក់េតរ។ី

២២.ដូចេម�ចេហថាអ ំងស៊យ
ុ លីន?េតវមាននាទីេធ�អ
 ី �?

ចំ.អ ំងស៊យ
ុ លីនគឺជាអរម៉ូនែដលផលិតេដយេកសិ កលំែពង។វមាននាទីត្រម�វបរមាណស�
ិ រ ក�ងឈម។
ុ
ិ កម�េសេនទិចក�ងករផលិតអរម៉ន
២៣.េតវស� ូ អ ំងស៊យ
ុ លីនមានប៉នា ំ
ុ � នជហ ំ
ន?ចូរពន្យល ់ពីជហន នីមយ
ួ ៗ។
ុ
ិ កម�េសេនទិចក�ងករផលិតអរម៉ូនអ ំងស៊យ
ចំ.វស� ុ លីនមាន៤ជំហនគឺ៖
ុ
ជំហនទី១៖ កត់ADNមនុស្សេដយអង ់សុីមប្រង�ម។

ជំហនទី២៖ ដកADNពី បាក់េតរេហ

ី យកត់វេដយអង ់សុីមប្រង�ម។

ជំហន់ទ៣
ី ៖ ប�ូ � លអង�តA់ DN របស់មនុស្សេទក�ងADNបាក់
ុ េតរ។ី

ជំហនទី៤៖ នចំនន
បាក់េតរបេង�
ី ួ យា៉ ងឆាប់រហ័ សែដលេធ�ឲ
 ្យែសនែដលេនក�ងបាក់
ុ េតរេនាះេក
ី នចំនន
ួ េ្រច�នែដរ។

ី
ែសននីមួយៗសំ េយាគ្រប�េតអ៊នអ ំងស៊យ
ុ លីន។

ិ
២៤.េតអ�កវទ្យោស�ស� ិ កម�េសេនទិចក�ងវស័
េ្រប�្របាស់វស� ិ យអ�ីខ �ះ?
ុ
ិ
ចំ.អ�កវទ្យោស�ស� ិ កម�េសេនទិចក�ងវស័
េ្រប�្របាស់វស� ិ យដូចខងេ្រកម៖
ុ
ក�ងវ ិ
ុ ស័យសុខភិបាលេគផលិតសរធាតុមួយចំនន
ួ ែដលមាន្របេយាជន៍ស្រមាប់ទប់ស�ត់កររតត្បោតៃនេមេរគ។

ិ យសុខភិបាល ផលិតវ ៉ក់សុ ំង អង ់ទីប្យទិច អង ់ទីករ អ ំងែទេផរន

-វស័ ៉ូ អ ំងែទឡឺ គន
ី អ ំងស៊យ
ុ លីន....
ូ

ិ យឧស្សោហកម�ផលិតេស្ប�ង ្រប�មា៉ស ទឹកេដះេគាជូរ នំ បង

-វស័ ុ ័ �សេបៀរ ....។

-កសិ កម� ជី ថា� ំសមា�ប់េស� ថា� ំសមា�ប់សត�លិត

� ចំណីសត�..............

២៥.េតសរធាតុមយ
ួ ចំនន
ួ ែដលមាន្របេយាជន៍េនាះមានអ�ីខ �ះ?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 53

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

សរធាតុមួយចំនន
ួ ែដលមាន្របេយាជន៍េនាះមានដូចជា វ ៉ក់ស ំង អង ់ទីករ អ ំងទីេផរន ៉ូ អ ំងទីឡឺគន
ី និង

អង ់ទីប្យូទិច។

២៦.ដូចេម�ចេហថាវ ៉ក់សុ ំង?

ចំ.វ ៉ក់ស ំងគឺជាសរធាតុែដលេរៀបចំេឡ ងស្រមាប់បេង�តឲ្យមានភាពសុ ំេទលីមនុស្សនិងសត�ែដលេធ�ឲ

 ្យសរពង�

កយអចករពរទប់ទល ់និងកររតត្បោតៃនេមេរគ។

២៧.ចូរេរៀបរប់ពីករផលិតវ ៉ក់ស ំង។ចូរឲ្យឧទហរណ៍ប�� ក់។

ំ ូងប��លមី្រក�សរពង�កយេខ្សោយេទក�ងសរពង�កយមនុស្សសត�។េ្រកយមកេគ
ចំ.ករផលិតវ ៉ក់សុ ំងជាដប ូ ុ
ី ងវរុី សេទក�ងបា
ដក់ែសនកំណត់សំេយាគេ�សមរបស់បាក់េតរនិ ុ � ស�ីតរបស់បាក់េតរ។បនា
ី � ប់មកបាក់េតរផលិ
ី ត

ី
េ�សម្រប�េតអ៊នយា៉  វ ៉ក់ស ំង។ឧ.វ ៉ក់ស ំងករពរជំមឺេ� ថ�ម្របេភទB។
ងេ្រច�នេហ យេ្រប�្របាស់េធ�ជា

២៧.ដូចេម�ចេហថាអង ់ទីករ?

ី តេឡ ងេដយឡា ំផូសី ត

ចំ.អង ់ទីករគឺជា្រប�េតអ៊នែដលបេង� ុ B។

២៨. ដូចេម�ចែដលេហថា អង ់ទីប្យ៊ូទិច ?

អង ់ទីប្យ៊ ូ ទិចជាសរធាតុែដលផលិតេដយមី្រក�សរពង�កយស្រមាប់ ព្យោបាលជំងឺបង�េដយបាក់េតរ។ី

២៩. េតអ ំងែទឡឺ គន

ី ជាអ�ី? អ ំងែទេផរន៉ូ ជាអ�ី?

អ ំងែទឡឺ គន ី
ី ជា្របេភទ្រប�េតអ៊នែដលបេ�� ញពី េកសិ កេផ្សងៗៃន្របព័នភា
� ពសុ ំ។វមានអំ េព េទេល

េកសិ កេផ្សងៗៃន្របព័នស
� ុ ំ េដយេភា�ចករេធ�ច
 ែំ ណក និងបំែលងឯកេទសរបស់ឡា ំផូសី ត
ុ ។

អ ំងែទេផរន ី
៉ូ ជា្របេភទ្រប�េតអ៊នែដលផលិ ុំ ្យវរុី សេទ
តេចញពី េកសិ កបង�េរគ។វមាននាទីទប់ស�ត់កឲ

រតត្បោតនិងបន�ពជ
ូ ក�ងេកសិ
ុ កេផ្សងៗែដលេនែក្បរវ។

៣០. េហតុអី បា
� នជាេគឲ្យេឈ�ះថា ទឹកេដះេគាជូរ ? េហតុអី �បានជាវមាន រសជាតិជរូ ដូចេនះ ?

បានជាេគឲ្យេឈ�ះថា ទឹកេដះេគាជូរ េ្រពះវមានរសជាតិទក

ឹ េដះ ែផ�ម និងរសជាតិជរូ ។ បានជាវមានរស

ជាតិជរូ េ្រពះបណា
� លមកពី បាក់េតរ ី Lactobacillus បំែប�ងស�រទឹកេដះ(ឡាក់តស
ូ ) េទជាអសុីតឡាក់ទច
ិ ែដលមាន

រសជាតិជរូ ។

៣១. េតមល
ូ េហតុអី �បានជានំបង
ុ ័ មានរន�តច
ូ ៗ?

លយេម្សៅមី ទឹក និងេមដែំ ប។ អង ់សុីមអមីឡាស បំែប�ងអមីដង

ុ េទ ជាស�រ ។ េមដែំ បេធ�ដ ំ
 ណ កដេង�មគា�ន

ខ្យល ់ េដយបំែប�ងស�រេទជាអល ់កុលនិង កបូនឌី អក

ុ សុីត។ កបូនឌី អក
ុ សុីតេធ�ឲ ុ ័ េឡ ងេមែដលបេង�ត
 ្យេម្សៅនំបង

បានជារន�តច
ូ ៗេនក�ងនំ
ុ បុង
័ ។អល ់កុលែដលេកតេឡ ង្រត�វភាយេចញេនេពលេគដុតនំ បង
ុ័ ។

ិ កម�េសេនទិចផ�ល ់េ្រគាះថា�ក់ខ�ងចំ
៣២.េតវស� ំ េពះមនុស្សអ�ីខ �ះ?

ិ កម�េសេនទិចផ�ល ់េ្រគាះថា�ក់ខ�ងចំ
ចំ.វស� ំ េពះមនុស្សដូចជា៖

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 54

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េ្រគាះថា�ក់បះ៉ ពល ់ដល ់បរស

ិ � ន៖

• រុកជា  ្យបាត់បង ់ជីវៈច្រម�

� តិ(GM)េធ�ឲ

• សត�លិត
� ធន់នឹងរុកជា
� តិ GM មានសកម�ភាពជាតិពុលដូចរុកជា
� តិ GM

• េធ�ឲ
 ្យរុកជា
� តិេឈ�លអរមិនផលិត្រគាប់លំអងស្រមាប់បន�ពជ
ូ ។

េ្រគាះថា�ក់បះ៉ ពល ់ដល ់េសដ�កច

ិ ៖�

• ្រក�មហ៊ុ នផលិត្រគាប់រក
ុ ជា
� តិ(GM)ករពរ�សបច្បោប់មិនឲ្យ្រក�មហ៊ុ នដ ៏ៃទមិនផលិត្រគាប់រក
ុ ជា
� តិេនាះ

េទ។ដូចេនះកសិ ករមិនអចយកពូជ្រគាប់រក
ុ ជា
� តិេធ�ព
 ជ
ូ បានេទគឺ្រត�វេទទិញ្រក�មហ៊ុ នេនាះជាេរៀង

រល ់ឆា� ំេពល្រត�វករដ ំ។

េ្រគាះថា�ក់បះ៉ ពល ់ដល ់សុខភាព៖

• េធ�ឲ
 ្យមនុស្សប៉ះពល ់ដល ់សុខភាពេ្រពះេពលសត�លិត
� ញេញ តនឹងសុីវេបមនុស្សបរេភាគរុ
ិ កជា
� តិ

េនាះនិង្រត�វឈឺ ។

•  ្យមានភាពធន់នឹងអង ់ទីប្យូទិចេពលព្យោបាលជំងឺមិនអចព្យោបាលជំងឺេដយេ្រប�និងអង ់ទី

ែសនខ �ះេធ�ឲ

ប្យូទិចបានេទ។

• ផលិតសរធាតុគម
ី ីេ្រប�្របាស់កងស�ង
ុ� � ម។

ករប៉ះពល ់ដល ់សង�មនិងសី លធម៌៖

• េធ�ឲ
 ្យមានែសនមុយតស្យុងែដល មានឥទព
ិ � លអ្រកក់ដល ់សណា
� នេ្រកយ

• ប៉ះពល ់ជាមួយសសនាែបងែចកវណ� ៈ ។

ចំណា ំៈ(GM:genetically modified)កំែណែ្របែសន។

®ផលអ្រកក់ :
•បរស
ិ � ន : –សមា�ប់សត�លិត
� នាំឲ្យប៉ះពល់ជីវច្រម�ះ
–សត�លិត
� ខ�ះអចធន់បង�សកម�ភាពបំផា�ញ ពិបាកទប់ទល់
–រុក�ជាតធ
ិ ន់ភាពពុលអចអរ
•េសដ�កិច� និងសុខភាព: –្រគាប់រុក�ជាតិ GM ្រត�វបេង�ីតអ��ប័ណ�រក្សោសិទ�ិ
–្រគាប់រុក�ជាតិ GM អចដំបានែតមន
ិ អចទុកពូជបាន
–ផលិតផល GM អច្របតិកម�នឹងភាពសុរ
ំ ងកយ
–ផលត
ិ ផល GM អចបង�ប��ដល់សុខភាព
–ែសនខ�ះធន់នឹងអង់ទីប្យូទិច
–មនុស្សខ�ះអចបេង�ីតអវុធគីមីជីវស�ស�េ្របីកុ �ងស�ង�ម
•សង�ម និងសីលធម៌: –អចប៉ះពល់ដល់ែសនបន�ពូជ
–មានែត្របេទសអ�កមានេទែដលអចេធ�ីវ ិស�កម�េសេនទិចបាន
–សសនាខ�ះមន
ិ ទទួលស�ល់វ ិស�កម�េសេនទច
ិ េទ៕

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 55

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

៣៣.ពន្យល ់ ពក្យ បា�ស�ីត អង ់សុីមប្រង�ម អង ់សុីមភា�ប់(អង ់សុីមលីកស)

- បា�ស�ីត គឺជាម៉េូ លគុល ADN រងជារង�ង ់របស់បាក់េតរ។ី

-អង ់សុីមប្រង�ម ជាអង ់សុីមស្រមាប់កត់មេ៉ូ លគុល ADN ជាអង�តេ់ ន្រតង ់តំណលំដប់ៃនបាស។

- អង ់សុីមភា�ប់ ជាអង ់សុីមស្រមាប់ភា�ប់នយ

ុ េក�អទ
ូ ត  ្បីបេង�តបានជា ADN។
ី រវងគា� េដម



េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 56

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ជំពក ិ ៃនភាវៈរស់
ូ ទី ៦ករវវត�

េមេរៀនទី១ �ទឹស�ីរបស់េ�ក�វិន

ទស្សនៈថា ភាវៈរស់េលីែផនដីមានករវ ិវត�្រត�វេលីកេឡង

ី េដយអ�កវ ិទ្យោស�ស�ជាេ្រចីន។
ឡាមា៉ក ពន្យល់ពីចលនករវ ិវត�របស់ភាវៈរស់តមច្បោប់ពីរ៖
• ច្បោប់ទ1ី (មុខងរបេង�ត
ី សររង�
ី ): សររង� ំ កន់ែតធំធាត់ ឯមិនេធ�ីករកន់ែតរួញតូចឬ បាត់បង់។
ី េធ�ីករកន់ែតខ�ង
ី : លក�ណៈទទួលបាន ឬ បាត់បង់េទវ ិញអចប��ូ នេទជំនាន់េ្រកយ។
•ច្បោប់ទ2
ិ ?
 កំេណតៃនជវី ត
១.េតឡាមា៉ កបានពន្យល ់យា៉ងដូចេម�ចខ �ះចំេពះេដម

ំ ូងេកតេឡ ងេលែផនដេី ដយមានរូបរងងយបំផត

ចំ.ឡាមា៉ កបានពន្យល ់ថាភាវៈរស់ដប ុ ។បនា�ប់មកឆ�ងកត់រយះ

ី ព�ៃថ�េនះ។
េពលដ ៏យូរអែង�ងជាបន�បនា�ប់េហ យបេង�តបានភាវៈរស់្របេភទេផ្សងៗេនេលែផនដស

ិ
២.េតដវនបានបក�សយករវ ិ តម្រទ�សី វ� ទ្យោស�ស�
វត� ិ មយួ េហថាអ�ី?េហ យេនពក់កណា
� លសតវត្សទីបនា
៉ុ � ន ?

ិ
ចំ.ដវនបានបក�សយករវ ិ តម្រទ�សី វ� ទ្យោស�ស�
វត� ិ ិ ៃនភាវៈរស់ឬ្រទ�សី ដ
មួយេហថា្រទ�សី វ� វត� ិ
� វន។េនពក់
កណា
� ល

សតវត្សទី១៩។

ិ
៣.េតដវនមានអយុ
បនា
៉ុ � នឆា� ំ េនេពលេធ�ដ ិ
 េំ ណរជុវំ ញពិ ភពេលក េដយសំ េពមានេឈ�ះអ�ី ?េហ យេនែខឆា� ំ

ណា?

េតគាត់ចប់េផ�មេចញដេំ ណរពីកែន�ងណាេទកែន�ងណាខ �ះ?

ិ
ចំ.ដវនមានអយុ ិ
 េំ ណរជុំវញពិ
២២ឆា� ំេនេពលេធ�ដ ី លេនែខធ�ឆា� ំ១៨៣១។
ភពេលកេដយសំ េពេឈ�ះថាប៊េគ ូ
គាត់ចប់េផ�មេចញដេំ ណរពី ្របេទសអង ់េគ�ស េទអេមរចខងត្ប
ិ ំ
ូ ង ្របជុេកះកឡាបា៉កស
ូ អូ�ស�លី កត់

អ្រព�ក រួច្រតឡប់ចល ិ
ូ អង ់េគ�សវញ។

ិ
៤.េនេពលដវនេធ�
ដ  េំ ណរេទដល ់េកះកឡាបា៉កស ិ ប្របទះនឹងអ�ីខ �ះ?
ូ ។េតដវនជួ

ិ
ចំ.េនេពលដវនេធ�
ដ  េំ ណរេទដល ់េកះកឡាបា៉កស ិ
ូ ដវនបានេឃ ញភាវៈរស់ែប�កៗនិងសំ ណល ់ៃនភាវៈរស់ ជំនាន់

មុននិងលក�ណៈពិ េសសៃនសរពង�កយេនេល្របជុំេកះកឡាបា៉កស
ូ ។

៥.ចូរពន្យល ់ពក្យស�ត
ូ ម៉ណ
ូ ូ ែ្រតម ផូសី ល
ុ និងបន្សោុ។ំ

ចំ._ស�តៈគឺ
ូ ជាសត�ម្យោ ៉ងែដលផា�ស់ទយ  េឈ មានេន្របេទសអសង ់ទីន។
ី ឺ តៗេហ យវរស់េនេលេដម

_ម៉ណ
ូ ូ ែ្រតមៈគឺជាថនិកសត�មានពងរស់េន្របេទសអូ�ស�លី។

_ផូសី ល  ។
ុ ៈគឺជាសំ ណល ់ឬស�កស�មែដលបន្សល ់ទុកេដយភាវៈរស់សម័យេដម

_បន្សោុៈគឺ
ំ ជាលក�ណៈមួយែដលេធ�ឲ ិ ងបន�ពជ
 ្យភាវៈរស់អចរស់រនមានជីវតនិ ូ បានសម�សបនឹងមជ្ឈដ�នែដលវរស់

េន។

៦.ចូរេ្រប�បេធៀបលក�ណៈខុសគា�រវងបង�យេនេល
ួ ទបី � និងបន�ួយេនេលេកះ។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 57

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.េ្រប�បេធៀបលក�ណៈខុសគា�រវងបង�យេនេល
ួ ទប
ី � និងបង�យេនេល
ួ េកះ៖

+បង�យេនេល
ួ ទប
ី� +បន�ួយេនេលេកះ

_មាន្រកញា
ុ ំតូចៗ _មាន្រកញា
ុ ំធំៗ
 េឈ
_េតងេនេលេដម _េតងេនេលថរ� អិ លតមមាត់សមុ្រទ

_សុីសឹ ក
� រុកជា
� តិជាអហរ _សុីសរយសមុ្រទជាអហរ

៧.មូលេហតុអី �បានជាចំពះុ របស់បក្សីហ�ីនមានលក�ណៈខុសគា�?

ចំ.បានជាចំពះុ របស់បក្សីហ�ីនមានលក�ណៈខុសគា�ពី េ្រពះវតំរវូ េទនឹងចំណីអហររបស់វសុី េនកែន�ងែដលវរស់

េនតមតំបន់នីមួយៗ។

៨.េហតុអី �បានជាបន្សោុសរពង�
ំ  េឈ ែដលវរស់េន ?
កយខ �ះមានពណ៌�សេដៀងេទនឹងេដម

ចំ.បានជាបន្សោុសរពង�
ំ  េឈ ែដលវរស់េនពី េ្រពះវេជៀសវងនូវស្រត�វែដល
កយខ �ះមានពណ៌�សេដៀងេទនឹងេដម

ប៉ុនប៉ង ់ចង ់ចប់វេធ�ជា

 ចំណីអហរ។

៩.ចំេពះរុកជា
� តិេពលវចង ់េធ�ក
 របន�ពជ
ូ េតវ្រត�វមានអកប្បកិរយាយា៉
ិ  ្បីបន�ពជ
ងដូច េម�ច េដម ូ បាន?

ចំ.ចំេពះរុកជា
� តិេពលវចង ់េធ�ក
 របន�ពជ  ្បីទក់ទញសត�លិត
ូ វ្រត�វបេ��ញពណ៌េឆតឆាយេដម  ្បី
� ឲ្យមកទុេំ លផា�េដម

ព ំនា ំយក្រគាប់លំអងេទដល ់ផា�មួយេផ្សងេទៀតែដលជាេហតុឲ្យមានករបង�កេំ ណត។

ិ េតដវនបានេ្រប�
១០.េពល្រតឡប់មក្របេទសអង ់េគ�សវញ ិ រយះេពលអស់បនា  ្បី្របមូលផ�ំពត
ុ៉ � នឆា� ំេដម ុ ័ មា
៌ ន?

ិ
ចំ.េពល្រតឡប់មក្របេទសអង ់េគ�សវញដវ ិ
នបានេ្រប� រយះេពលអស់២០ឆា� ំក�ងករ្របមូ លផ�ំុពត
័ មា
៌ នគាត់ពិភាក្សោ
ុ
ិ
ជាមួយអ�កវទ្យោស�ស� ដ ៏ៃទេទៀតនិងពិ ចរណាគំនិតរបស់គាត់។

ិ ករវវត�
១១.ចូរបក�សយ្រទ�សី រ� បស់េលកដវនពី ិ របស់សរពង�កយេនេលេកះកឡាបា៉កស
ូ ។

ិ
ចំ.ដវនបានេធ�
វ ចរថារុកជា
� តិរសត�
ឺ ែដលមកេទរេលេកះកឡាបា៉កស
ូ ជាដប ិ
ំ ូងវបាន្របឈមមុខនឹងលក�ខណ�ជីវត

ិ
ែដលខុសពី លក�ខណ�ជីវតេនេល ទប
ី � ។គាត់េធ�ស
 ម�តក
ិ ម�ថា្របេភទភាវៈរស់ទងេនះមានករែ្រប្រប�
ំ លជាបន�បនា�ប់

ែត្របេស រេឡ ងេនមជ្ឈដ�នថ�ី។ប៉ុែន�គាត់មិនបានដង

េដយេ្រប�រយះេពលដ ៏យូរអែង�ងេហ យមានបន្សោុកន់
ំ ឹ ថាបែ្រម

ប្រម�លេនះ្រប្រព�តេ� ទយា៉ ងដូចេម�ចេទ។

១២.ដូចេម�ចែដលេហថាជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ?

ិ ងេធ�
ចំ.ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិជាដេំ ណរែដលឯកត�ៈមានបន្សោំេទនឹ ងមជ្ឈដ�ន្របេស រជាងេគអចរស់រនមានជីវតនិ

ករបន�ពជ
ូ បានេ្រច�នជាង្របេភទភាវៈរស់ដ ៏ៃទេទៀតក�ង្របេភទែតមួ
ុ យ។

១៣.េតបន្សោុជា
ំ អ�ី? ចូរឲ្យឧទហរណ៍ប�� ក់។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 58

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

បន្សោុជា
ំ លក�ណៈមួយែដលេធ�ឲ ិ និងបន�ពជ
 ្យភាវៈរស់ រស់រនមានជីវត ូ បានសម�សបេទនឹងមជ្ឈដ�នែដល

វរស់េន។Ex.្រមាមេជងរបស់សត�ទខុសពី សត�មាន់េដយ្រមាមេជងរបស់ទមានែស្បកេនចេនា�ះ្រមាមស្រមាប់ែហ

ិ
លទឹកដូចេនះ ្រមាមេជងរបស់ទជាលក�ណៈបន្សោុំនឹងជីវតរស់
េនក�ងទឹ
ក។
ុ

១៤.េហតុអី �បានជាេយ ងច ំបាច់េធ�ក

 រជេ្រម�សពូជ?េហតុអី �បានជាេពលដ ំរុកជា
� តិឬចិ��ឹមសត�េគចង ់បានកូនែដល

ី ត
មានលក�ណៈអ៊្រប� ី មកដ ំឬចិ��ឹម? បានជាេយ ងច ំបាច់េធ�ក  ្បីរក្សោទុកនូវពូជល�
 រជេ្រម�សពូជពី េ្រពះេដម

បំបាត់េចលនូវពូជអ្រកក់ េធ�ឲ
 ្យមាន ទិនផ
� លខ �ស់កងករចិ ំ
ុ� ��ឹសត� និងដ ំដណា។ំ

បានជាេពលដ ំរុកជា ី ត
� តិ ឬចិ��ឹមសត� េគចង ់បានកូនែដលមាន លក�ណៈអ៊្រប� ី មកដ ំ ឬចិ��ឹម េ្រពះរុកជា
� តិ

ី ត
អ៊្រប� ី ងយ�ស�លដ ំ ឆាប់បានផល ទិនផ ិ
� លខ �ស់ ធន់នឹងជងឺ។ ឯចំេពះសត�វញជាអ៊ ី ត
្រប� ី ឆាប់ធំ ធន់នឹងជំងឺ លូត

លស់ល � បានផលេ្រច�ន។

ិ ជាអ�ី?
១៥.េតករវវត�

ិ ជាកផា�ស់បឬបែ្រមប្រម�
ករវវត� ូ� លជាបន�បនា�ប់ៃនទ្រមង ់ឬលក�ណៈៃនភាវៈរស់មួយ្របេភទេដយឆ�ងកត់

ជំនាន់ជាេ្រច�នែដលនា ំឲ្យេកតទ្រមង ់សត� ឬរុកជា

� តិ ថ�ី។

១៦.ដូចេម�ចេហថាបែ្រមប្រម�ល?

បែ្រមប្រម�លគឺជាកំែណែ្របែដលេធ�ឲ
 ្យមានលក�ណៈខុសគា�រវងឯកត�ៈក�ង្របេភទែតមួ
ុ យ។

 ្បីរស់ជាអ�ី?
១៧.េតករ្របែជងេដម

 ្បីរស់ជាករ្របែជងរវងភាវៈរស់ែដលេនជាមួយគា�េដម
ករ្របែជងេដម ិ
 ្បីរស់រនមានជីវត។

ិ
១៨.េតដវនសេង�
តករ្របែជងមានប៉នា
ុ � ន?អ�ីខ �ះ?

ចំ.ករ្របែជងមានបីគឺ

-ករ្របែជងរវងភាវៈរស់កង្របេភទខុ
ុ� សគា�

-ករ្របែជងរវងភាវៈរស់កង្របេភទែតមួ
ុ� យ

-និងករ្របយុទ �និ ងលក�ខណ�មិន្របកបៃនមជ្ឈដ�នរស់េន។

១៩.ដូចេម�ចេហថាជេ្រម�ស?

ចំ.ជេ្រម�សគឺជាលក�ណៈមាន្របេយាជន៍្រត�វបាន្របមូលផ�ំុ ឯលក�ណៈគា�ន្របេយាជន៍្រត�វបាត់បង ់។

២០.េបគា�នបែ្រមប្រម�លេទេតមានអ�ីេកតេឡ ង?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 59

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.េបគា�នបែ្រមប្រម�លេទឯកត�ៈ្របេភទនីមួយៗនិងមានលក�ណៈដូចគា�ទងអស់
ំ ករផា�ស់បរលក�
ូ� ខណ�មជ្ឈដ�ននា ំឲ្យ

ំ ងមជ្ឈដ�នថ�ីបាន។ករផា�ស់បរបណា
ភាវៈរស់មិនអចបន្សោុនឹ ូ� � ល ឲ្យមានជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ។

២១.េតបែ្រមប្រម�លេកតេឡ ងយា៉ងដូចេម�ច?

ំ ីៃនែសនេនេពលចំែណកេមយ៉ ស
ចំ.បែ្រមប្រម�លេកតេឡ ងមកពីមុយតស្យុងនិងបន្សោុថ� ូ និងេពលបង�កេំ ណតេធ�ឲ
 ្យ

េលចេឡ ងនូវលក�ណៈថ�ី។

ុ េ� ហតុអី �ែដលជរំ ញ
២២.េតបព  ្បីរស់? េតករ្របែជងេដម
ុ ឲ្យមានករ្របែជងេដម ិ
 ្បីរស់នា ំឲ្យ មានផលវបាកអ�
ី ខ �ះ?

-ភាវៈរស់បេង�តកូនេចេ្រច�នហួ ស្របមាណ ែដលបណា

� លឲ្យមានកង�ះកែន�ងរស់េនម្យោ ៉ងេទៀត ្របភព

អហរក ៏មិន្រគប់្រគាន់ េបេធៀបេទនឹងចំនន

ួ ឯកត�ៈ ដូចេនះភាវៈរស់ទងេនាះ្រត�
ំ វេធ�ក  ្បីដេណ�ម
 រ្របែជងគា�េដម

ចំណីអហរទីកែន�ងរស់េននិងេធ�ក
 របន�ពជ
ូ ។

 ្បីរស់បណា
-ករ្របែជងេដម � លឲ្យមានជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ ។ឯកត�ៈណាែដលមានលក�ណៈ បន្សោុំេទនឹង

មជ្ឈដ�នបានល�្របេស រជាងឯកត�ៈដៃទេទៀតក�ង្របេភទែតមួ យ ិ
វអចរស់រនមានជីវត និងបន�ពជ
ូ បានេ្រច�នជាង
ុ
េគ។

២៣.េតមានអ�ីេកតេឡ ងេនេពលមជ្ឈដ�នផា�ស់បរ?
ូ�
ិ
ែដលមិនអចបន្សោុំនឹងមជ្ឈដ�នថ�ីនឹង្រត�វវនាស
េនេពលមជ្ឈដ�នផា�ស់បរភាវៈរស់
ូ� ែតមានភាវៈរស់មួយ

ួ អចមានបែ្រមប្រម�លេលចេឡ ងនូវលក�ណៈថ�ី។ក�ងចំ
ចំនន ុ េណាមលក�ណៈថ�ីទងេនាះ
ំ អចមានលក�ណៈ ែដលេធ�

ិ ី។
ឲ្យភាវៈរស់បន្សោុំនឹង លក�ខណ�ជីវតថ�

២៤.ដូចេម�ចេហថាជេ្រម�សេដយមនុស្ស?

ចំ.ជេ្រម�សេដយមនុស្សគឺជាករេរសឯកត�
  ្បីរក្សោទុកនិងបង�លក�ខណ�ល�
ៈែដលមានបែ្រមប្រម�លមាន្របេយាជន៍េដម

ឲ្យវបន�ពជ
ូ បានេហ យពូជក ៏លូតលស់ពីមួយៃថ�េទមួយៃថ�។

ំ ិតសំ ខន់ៗៃន្រទ�សី វ� វិ ត�
២៥.ចូរសេង�បអំ ពីគន ិ នរ៍ បស់ដវន។
ិ

- ភាវៈរស់មានបែ្រមប្រម�ល គឺមានលក�ណៈថ�ីេកតេឡ ង

- ភាវៈរស់បេង�តកូនេចេ្រច�នេលសលុប បណា  ្បីរស់ និងបន�ពជ

� លឲ្យភាវៈរស់ មានករ្របែជងគា�េដម ូ

- ភាវៈរស់ែដលមានបែ្រមប្រម�លមាន្របេយាជន៍អចបន្សោុំនឹង មជ្ឈដ�ន អចរស់រន និងបន�ពជ

ូ េហ យ

� នេ្រកយ។ឆ�ងកត់រយៈេពលដ ៏យូរ បែ្រមប្រម�លមាន្របេយាជន៍ ផ�ំុទក

ប�ូ � នលក�ណៈរបស់ខនេទសណា
ួ� ុ ក�ងពូ
ុ ជ ឬ

្របេភទភាវៈរស់ថី �

២៦. េតកត�អ�ីខ �ះែដលជៈឥទព

ិ � លេទេលជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 60

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

កត�ែដលជៈឥទិពលេទេល
� ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិមាន ករបេង�តកូនេចេ្រច�នហួ ស្របមាណ បែ្រមប្រម�ល

 ្បីរស់ ជេ្រម�ស។
ករ្របែជងេដម

េមេរៀនទី២ ភស��
� ងៃន�រវិវត�

១.េតសព�ៃថ�េនះេនមានជេ្រម�សេដយធម�ជាតិេទៀតែដររេទ?
ឺ

ចំ.ភស�ុតងជាេ្រច�នបានប�� ក់ថាសព�ៃថ�េនះេនមានជេ្រម�សេដយធម�ជាតិេទៀត។

២.េតមានអ�ីេកតេឡ ងេនេពលែដលេយ ងេ្រប�ថា� ំសមា�ប់សត�លិត

� ចៃ្រង?

ចំ.េនេពលែដលេយ ងេ្រប�ថា� ំសមា�ប់សត�លិត ំ ូងវអចសំ លប់បានេស�រែតទងអស់

� ចៃ្រងេលកដប ំ ប៉ុែន�សត�លិត
�

ិ
ែដលេនរស់រនមានជីវតវបន�
ពជ � េទជំនាន់េ្រកយ។េ្រច�នឆា� ំកន�ង
ូ េហ យប�ូ � នលក�ណៈធន់នឹងថា� ំសមា�ប់សត�លិត

មកថា� ំសំ លប់សត�លិត

� ្របេភទេនះគា�ន្របសិ ទ �ភាពក�ងករសំ
ុ លប់សត�លិត
� ្របេភទេនះេទៀតេទ។

៣.េតសរពង�កយសត�ឆង
ឹ � កងែដលបានសិ ក្សោេនក�ងេមេរៀនមានប៉
ុ នាុ � នថា�ក់?អ�ីខ �ះ?

ចំ.សរពង�កយសត�ឆឹង
� កងែដលបានសិ ក្សោេនក�ងេមេរៀនមាន៥ថា
ុ � ក់គ៖ឺ ្រត� អំ ភប ៊ី
ី យាង ល�ូន បក្សី និងថនិកសត�។

៤.េតរប
ូ ភាពេនះេគបង�ញអំ ពីអី ?
�

្រត� បក្សី ្រជ�ក មនុស្ស

ចំ.រូបភាពេនះេគបង�ញអំ ពីករលូតលស់របស់អំ្រប�យ
ី ៉ង
ុ សត�ឆឹង ំ
� កងេផ្សងៗេនដណា ំ ូង។
ក់កលដប

៥.េហតុអី �បានជាេគថា្រគប់្របេភទៃនសត�ឆង
ឹ � កងមានបុពស
� ត�រម
ួ ែតមួយ?

ចំ.បានជាេគថា្រគប់្របេភទៃនសត�ឆឹង
� កងមានបុព�សត�រម
ួ ែតមួយពី េ្រពះសត�ឆឹង មានរូបផ�ំុកងដូ
� កងទងអស់
ំ ុ� ចគា�

ទងេ្រគាងឆ�
ំ ឹងក�ង
ុ និងមានឆ�ឹងកង។ដូចជាស�បបក្សី ្រព�យដូហ�ង
ំ ៃដមនុស្ស មានរូបរងនិងនាទីខស
ុ គា� ែត មានរូប

ផ�ំុកងដូ
ុ� ចគា�។

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 61

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

៦.បំណក�សយភស�តងៃនករវ ិ : ែផ�កេល៖
វត�
ុ
ុ : ស�ល ់ពី ទ្រមង ់សរពង�កយជំនាន់េដម
-ផូសី ល  ។

-ករេ្រប�បេធៀបករលូតលស់អំ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ្របេភទសត�េផ្សងៗ៖ក�ងដ ំ
ណាក់លត
ូ លស់អំ្រប�យ
ី ៉ង ំ ូងទង5ថា
ុ ដប ំ � ក់ ៃនសត�
ុ
ឆ�ឹងកង មានភាព�សេដៀងគា�គឺ កន�ុយ ព្រងងអវៈយវៈ  កសររង�
រង�ៈ�សកីសងខងេដម ី កងអំ
ុ� ្រប�យ
ី ៉ង
ុ គឺដច
ូ គា� ពួរ

ឆ�ឹងខ �ង ឆ�ឹងខ �ងែដលេកតពី ឆឹង

� ខ ី � ្របដប់របត់ឈម ត្រមងេនាម។

ភាពដូចគា�ៃនរូបផ�ំុសរពង�កយ៖

-សរពង�កយទងអស់
ំ បង�ពីេកសិ ក

-រូបផ�ំុសី េុ ម្រទ�ពីរខង លលដ ៏ក្បោល ខួរក្បោល អវៈយវៈ......

-អវៈវយៈមុខ និង្របព័ន្រ� បសទជាសររង�

ី អម ូ ៉ូឡូក

-អវៈយវៈេ្រកយស�ិតក�ងប�
ុ ង ់ែតមួយ។

ិ
៧.េហតុអី �បានជាអ�កវទ្យោស�ស�
េធ�ក ី
 រេ្រប�បេធៀបម៉េូ លគុលADNនិងម៉េូ លគុល្រប�េតអ៊ន?

ិ
ចំ.បានជាអ�កវទ្យោស�ស�
េធ�ក ី
 រេ្រប�បេធៀបម៉ូេលគុលADNនិងម៉ូេលគុល្រប�េតអ៊នពី  ្បីកណ
េ្រពះេដម ំ ត់រកទំនាក់ទន
ំ ង

ែស�សឡាយរវងភាវៈរស់េផ្សងៗ។

ំ ឺទក
៨.េតជង ឹ េនាមែផ�មបណា
� លមកពីកង�ះអរម៉ន ំ ឺេនះបានែដលរេទ?េប
ូ អ�ី?េតេគអចព្យោបានជង ឺ ី ែបប
បានតមវធី

ណា?

ចំ.ជំងឺទក
ឹ េនាមែផ�មបណា ុ លីន។េគអចព្យោបានជំងឺេនះបានេដយចក់
� លមកពី កង�ះអរម៉ូនេឈ�ះអ ំងស៊យ

អ ំងស៊យ
ុ លីនែដលសំ េយាគេដយសត�្រជ�កឬសត�េគាក�ងខ
ុ នអ�
ួ� កជំងឺ។

ិ ភាវៈរស់បានេដយសរអ�ីខ �ះ?
៩.េតេគអចរក្របវត�ៃិ នករវវត�

ិ ភាវៈរស់បានេដយសរ៖
ចំ.េគអចរក្របវត�ៃិ នករវវត�

-កំណត់រកតំណលំដប់នយ
ុ េក�អទ
ូ ត
ី ក�ងែសន
ុ
-កំណត់រកតំណលំដប់អសុីតអមីេនក�ងម៉ ី
ូេលគុល្រប�េតអ៊ន។
ុ
១០.ដូចេម�ចេហថាសររង�
ី អមូ ឡ
៉ូ ូ ក?ចូរឧទហរណ៍។

ចំ.សររង�
ី អម ូ ៉ូឡូកគឺជាសររង� ុ គា�ែតមានរូបផ�ំុេនក�ងប�
ី មាននាទីខស ុ
ំ
ង ់ែតមួយេហ យមានលក�ណៈដូចគា�េនដណាក់

អំ ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ។

១១.ដូចេម�ចេហថារបា ំងភូមស
ិ �ស�?

ចំ.របា ំងភូមិស�ស�គជា
ឺ លក�ខណ�ភូមិស�ស�េផ្សងគា�ែដលភាវៈរស់ៃនភូមិស�ស�នីមួយៗមិនអចទំនាក់ទន
ំ ងគា�បា

ន។

១២.ដូចេម�ចេហថារបា ំងជីវស�ស�?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 62

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.របា ំងជីវស�ស�គជា
ឺ របា ំងបន�ពជ
ូ រវងឯកត�ៈែដលររងមិ
ំ នឲ្យភាវៈរស់បង�ត់គា�បាននិងបន�យលទ �ភាពបន�ពជ
ូ េន

សណា
� នេ្រកយ។

១៣.េហតុដច
ូ េម�ចបានជាេគថាអវយវៈមុខរបស់សត�ឆង
ឹ � កងទង្របា
ំ ំថា�ក់ជាសររង�
ី អមូ ឡ
៉ូ ូ ក?

ំេឡ ងេដយែផ�កឆ�ឹងដូចគា�េហ យស�ិតេនក�ងប�ង ់ែតមួយ។េនដណា

ចំ.ពី េ្រពះអវយវៈទងេនាះផ�
ំ ំ ក់អំ្រប�យ
ី ៉ង
ុ ឆ�ឹងទង
ំ
ុ ុ
 កំេណតពី ព្រងងដូចគា�។
េនាះមានេដម

១៤.េហតុដច
ូ េម�ចបានជារបា ំងភូមស
ិ  ្យេកត្របេភទថ�ី?
�ស�អចេធ�ឲ

ចំ.ពី េ្រពះកលណាមានរបា ំងភូមិស�ស�ពពួកេផ្សងៗ្រត�វែបកេចញពី គា�េហ យមិនអចមានទំនាក់តន

ំ ងជាមួយគា�។

េ្រកមឥទព
ិ � លៃនជេ្រម�សេដយធម�ជាតិពពួកនីមួយៗមានលក�ណៈបន្សោុេទនឹ
ំ ងមជ្ឈដ�នេរៀងៗ ខន។ឆ�
ួ� ងតម រយះ

ដ ៏យូរមកពពួកទងេនាះមានលក�
ំ ណៈខុសគា�កត់ែតេ្រច�នេឡ ងៗ េហ យមិនអចបន�ពជ
ូ ជាមួយគា�បានដូេច�ះក ៏ក�យ

េទជា្របេភទេផ្សងៗពី គា�។

១៥.េតកត�របា ំងជវី ស�ស�មានអ�ីខ �ះ?

ចំ.កត�របា ំងភូមិស�ស�មាន

• ឯកត�ៈរូបរងនិងទំហំ្របដប់បន�ពជ
ូ ខុសគា�។

• ឯកត�ៈេធ�ក
 របន�ពជ
ូ េនរដូវនិងែខខុសគា�។

•  ្បីេធ�ក
ករទក់ទញរវងសត�ញីនិងសត�េឈ�លេដម  របន�ពជ
ូ មានរេបៀបខុសគា�។

១៦.េត្របេភទជាអ�ី?

្របេភទ ជា្រក�មសរពង�កយែដលមានរូបរង�សេដៀងគា� េហ យេធ�ក ូ ជាមួយគា�បាន េហ យបេង�ត

 របន�ពជ

កូនេចែដលអចបន� ពូជបាន។

១៧.េតពពួក ជាអ�ី?

ពពួកជា្រក�មសរពង�កយេនក�ង្របេភទែតមួ
ុ យ។ វអចបង�ត់ពជ
ូ ជា មួយគា�បាន េហ យរស់េនក�ងតំ
ុ បន់

ែតមួយ។



េមេរៀនទី៣៖ កំណត់��ផូសល
ី

១.េតផស
ូ ីល
ុ គឺជាអ�ី?

ុ គឺជាស�មឬសំ ណល ់ៃនភាវរស់ជំនាន់េដម
ចំ.ផូសី ល  ែដលបន្សល ់ទុកេនក�ងថ� ឬជ ័រជាយូរលង ់មកេហ យ។
ុ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 63

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

២.េតផស
ូ ីល
ុ អចកេកតេឡ ងតមរេបៀបដូចេម�ចខ �ះ?

ចំ.ផូសី ល
ុ អចកេកតេឡ ងតមរេបៀបដូចជា៖

ដេំ នរក�យជាថ�: ជាដេំ នរែដលសរពង�កយងប់រច

ួ ធា�ក់េទបាតបឹងឬសមុ្រទ ្រត�វ�សទប់កេំ ទចកំណ្រគបដណ�ប់

េ្រកយមក�សទប់េនះ ែ្របជារងក
ឹ � យជាថ�។

-ពុមេ� ្រក និងពុមក

� ង:
ុ�
ពុមេ� ្រក:ជាពុមទ
� េទដូចគ្រមបសរពង�កយែដលបានរលយបាត់រប
ូ ។

ពុមក
� ង:ជា្រទង
ុ� ់្រទយសរពង�កយែដលេកតពី កេំ ទចកំណធា�ក់ចល
ូ ពុមេ� ្រកេហ យ ែប�ងជាសិ ល

កររក្សោទុកសរពង�កយទងមូ
ំ ល:ជាផូសី ល
ុ េកតពី សរធាតុេផ្សងៗដូចជាជ ័ររុកជា
� តិ ទឹកកក.....។

៣.េតេគអចកំណត់អយុផស
ូ ីល
ុ តមរេបៀបយា៉ងដូចេម�ច?

ចំ.េគអចកំណត់អយុផស
ូ ីល ិ សកម�។
ុ តម�សទប់សិល និ ង តមសរធាតុវទ្យុ
 ករកំណត់អយុផូសុល
ី : មាន 2 រេបៀប៖

–ករកំនត់តម្រសទប់សិល: សិលកេម�ចកំនមានលក�ណៈជា្រសទប់ ែដល្រសទប់េ្រកមេគមានអយុ ចស់ជាងេគ(ែតមិនដឹងអយុពិត)។

–ករកំនត់តមសរធាតុវ ិទ្យុសកម�: េដយគណនាបរមាណវ
ិ ិទ្យុសកម�កុ ងស
� ិល ឬផូ សុីល េ្រពះសរធាតុ វ ិទ្យុសកម�គា�នេស�រភាពេទ វអចបំែបក
និងែប�ងជាសរធាតុមួយេផ្សងេទៀត។ េគេ្របី ៖
•រ៉ ដ្យូម(Ra) ឬ អ៊ុយរ៉ ដ្យូម : ជាសរធាតុវ ិទ្យុសកម�ែដលអចែប�ងជាសំណ (Pb)។
• កបូនវ ិទ្យុសកម� C14 នង
ិ កបូ នធម�ត C12 : េដយេធ�ផ
ី លេធៀប
C12 ក�ងបរយាកសេធៀបន
ិ ង
ឹ ក�ុងផូសុីល
C14 ុ
(ែតកំនត់អយុបាន្រតឹម 7000 )។
ិ សកម�គជា
៤.េតសរធាតុវទ្យ ឺ អ�ី?ចូរេលឧទហរណ៍មកប�� ក់។
ុ
ិ សកម�គជា
ចំ.សរធាតុវទ្យ ឺ សរធាតុែដលគា�នេស�រភាពវអចបំែបកេហ យែប�ងជាសរធាតុមួយេទៀត។ឧទហរណ៍ៈ
ុ
ិ សកម�វបំែបកេហ យែប�ងជាសំ ណ។
រ៉ដ្យូមជាវទ្យុ
៥.ចូរពណ៌នាអំ ពីេគាលករណ៍គណនាអយុសិលឬផូសី ល ិ សកម�។
ុ តមសរធាតុវទ្យុ
ិ សកម� អចបំែបក េហ យែប�ងជាសរធាតុមយ
សរធាតុវទ្យ ួ េផ្សងេទៀត េហ យេល្ប�នៃនករបំែបកេនះេថរ
ុ
មិនទក់ទងនឹងលក�ខណ�ៃនមជ្ឈដ�នេ្រកេទ។ក�ងករកំ
ុ ណត់អយុសិល ឬផូសី ល
ុ េគអចគណនា អយុកលៃនករ

ិ សកម�ែដលមានក�ងផូសី ល
បំែបកសរធាតុវទ្យ ុ ឬសិ ល េនាះ។
ុ ុ
ឧទហរណ៍ៈេបេនក�ងសិ ឹ ថាេនេពលកេកតសិ លមានែតរ៉ដ្យមេហ យរ៉ដ្យម
លមួយមានរ៉ដ្យូមនិងសំ ណេគដង
ុ ូ ូ
បំែបករួចែប�ងជាសំ ណ។េល្ប�នៃនករបំែបកេនះេថរមិនទក់ទងនិងលក�ខណ�ៃនមជ្ឈមណ�លខងេ្រកេទ។េគវស់

បរមាណសំ
ិ ណនិងរ៉ដ្យូមែដលមានក�ងសិ
ុ ល។េទតមសមាមា្រតរ៉ដ្យូមនិងសំ ណេគអចគណនារករយះេពលៃន

ករកេកតសំ ណែដលនា ំឲ្យេគស�ល ់អយុសិល។

៦.េតផស
ូ ីល
ុ មានសរះសំ ខន់អី �ខ �ះ?

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 64

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

ចំ.ផូសី ល
ុ មានសរះសំ ខន់ដច ឹ ពី ្របវត�ៃិ នករកេកតរកចេ្រម�
ូ ជាដង ី ននិ ងកររលត់ផត
ុ ពូជៃន្របេភទភាវៈរស់ខ �ះៗនិង

អចស�ល ់្របវត�ែិ ផនដេី ដយសរផូសី ល

ុ ។

៧.េតកណ
ំ ត់្រតផូសី ល
ុ គឺជាអ�ី?

ចំ.កំណត់្រតផូសី ល
ុ គឺជាចំនន
ួ ផូសី ល ិ
ុ រប់លនែដលអ�កវទ្យោស�ស�
្របមូលបាន។

៨.េតធរណីកលគឺជាអ�ី?

ចំ.ធរណីកលគឺជា្រប្រកតីទន ី
ិ ៃន្របវត�ែិ ផនដ។

៩.េតេគែចកធរណីកលជាស័កអ�ីខ �ះ?

ចំ.េគែចកធរណីកលជា៤ស័កគឺ៖

-ស័កបុេរកំ្រព�យាង មាន សម័យកល គឺ ្រប�េតរស ៉ូ អ ៊ិ និងអកេកេអៀង។

ូ ច

-ស័កបា៉េឡអូសអ ៊ិ
ូ ចែដលមាន៦កលសម័
យ(កំ្រប�យា
ី ី
ងអរដូវស្យោងសុ
ី លយ
ុ រយាងេដវ
ី ូ៉
ញា ងកបូនីែភនិ ងែពមមា�ង)។

-ស័កេមសូសអ ៊ិ
ូ ចែដលមាន៣កលសម័
យ(្រទ�យា៉ស,សួរស
៉ ិច
ុ និេ្រកតេស)

៊ិ
-ស័កេសណូសូអចែដលមាន២កលសម័
យ(ែទែស្យនិងក�ែទែន)

ី នេដយសរអ�ី?ចូរពន្យល ់។
១០.េតេគអចស�ល ់្របវត�ែិ ផនដបា

ី នេដយសរផូសី ល
ចំ.េគអចស�ល ់្របវត�ែិ ផនដបា ិ
ុ ។ពី េ្រពះេគអចស�ល ់ែផនដេី ដយសំ អងេលខក�ខណ�ៃនជីវត

ិ
ុ កលវេនមានជីវត។
ៃន្របេភទផូសី ល

១១.សរៈសំ ខន់ៃនផូសី ល
ុ :

ិ របស់ភាវៈរស់េលែផនដ ី
– អចសិ ក្សោពី ្របវត�ៃិ នករវវត�

–ស�ល ់្របវត�ៃិ នករកេកត កររកចេ្រម�

ី ន និងករផុតពូជៃនភាវៈរស់

–ជាឯកសរដ ៏មានតៃម�កងករសិ ី
ុ� ក្សោ្របវត�ែិ ផនដ។

១២.ចូរពន្យល ់ពី ករកេកតៃនពុមេ� ្រក។

ពុមេ� ្រកកេកតេឡ ងេនេពលែដលភាវៈរស់មួយងប់ធា�ក់េទក�ងបឹ

ុ ងឬសមុ្រទ ទឹកហូ រនា ំកេម�ចកំណេទ្រគបដណ�ប់

េលសកសពេនាះ។សកសពរលួយបន្សល ់ ទុកែតពុមែ� ដលបង�ញរូបរងភាវៈរស់េនាះ។េនះជាពុមេ� ្រក។

១៣.េតជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ និងជេ្រម�សេដយមនុស្សមានលក�ណៈដូចគា� និងខុសគា�ដូចេម�ចែដរ? េ្រប�បេធៀប

ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិនិងជេ្រម�សេដយមនុស្ស។

+ លក�ណៈដូច៖ បែ្រមប្រម�លផ�ល ់លក�ណៈល�ដល ់ជេ្រម�សទង២

ំ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 65

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

+ លក�ណៈខុស៖

ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិ ជេ្រម�សេដយមនុស្ស

ិ
ភាវៈរស់ណាែដលអចបន្សោុំនឹងលក�ខណ�ជីវតេន មនុស្សេ្រជ�សេរសែតលក�
 ណៈែដលត្រម�វនូវេសចក�្រី ត�វ

ក�ងធម�
ុ ជាតិអចរស់រន និ ងបន�ពជ
ូ េហ យប�ូ � ន កររបស់ខន។
ួ�
លក�ណៈរបស់ខនេទសណា
ួ� � នេ្រកយ លំនា ំេនះនា ំឲ្យេកតពូជសត��ស�កនិង រុកជា
� តិដ ំ

១៤.ដូចេម�ចែដលេហថាបែ្រមប្រម�ល? េតបែ្រមប្រម�លបណា
� លមកពីអី �?

បែ្រមប្រម�លជាភាពខុសគា�រវងឯកត�ៈេន្របេភទែតមួយ។មុយតស្យុងែសន និង បន្សំថីៃ� នែសនេនេពលេមយ៉ ស

ូ

េពលបង�កេំ ណត បណា

� លឲ្យមានបែ្រមប្រម�ល។

១៥.បែ្រមប្រម�ល និងបន្សោុប
ំ ណា ិ ។ចូរពន្យល ់។
� លឲ្យភាវៈរស់មានករវវត�

បែ្រមប្រម�លជាភាពខុសគា�រវងឯកត�ៈេនក�ង្របេភទែតមួ
ុ  ្យមានលក�ណៈថ�ីៗ។ េបឯក
យ ដូចេនះ បែ្រមប្រម�លេធ�ឲ

ិ េធ�
ត�ៈណាមានលក�ណៈថ�ី េហ យមាន្របេយាជន៍ អចបន្សោុំនឹងមជ្ឈដ�នរស់េនបាន ឯកត�ៈេនាះរស់រនមានជីវត

ូ េហ យប�ូ � នលក�ណៈថ�ីេនះេទសណា

ករបន�ពជ ិ ជាពូជថ�ីវញ។
� នេ្រកយ និងវវត� ិ

១៦.េ្រប�បេធៀបករកំណត់អយុផស
ូ ីល ិ សកម� និងតម�សទប់ សិ ល។
ុ តមសរធាតុវទ្យុ
ករសិ ក្សោតម�សទប់សិលអចឲ្យេ្រប�បេធៀបអយុផស
ូ ីល
ុ ែដលរកេឃ ញ ក�ង�សទប់
ុ េផ្សងៗៃនសិ លកេម�ចកំ

ិ កណ
ណ។ វធី ំ ត់អយុផស
ូ ីល ិ សកម� អចឲ្យកំណត់អយុផស
ុ តមសរធាតុវទ្យ ូ ីល
ុ នី មួយៗ បានេដយគណនារយៈ
ុ
ិ សកម�។វធី
េពលៃនករ បំែបកសរធាតុវទ្យ ិ កណ
ំ ត់អយុផស
ូ ីល ិ សកម�មាន លក�ណៈជាក់លក់ជាង
ុ តមសរធាតុវទ្យ
ុ ុ
ករកំណត់តម�សទប់សិល។

១៧.្របសិ នេបឯកត�ៈពីរ្រក�មក�ងពពួ
ុ កែតមួយដច់េចញពីគា�េដយកត�ភូមស
ិ �ស� េតនឹងមានអ�ីេកតេឡ ង?

ជេ្រម�សេដយធម�ជាតិមានអំ េព េទេល្រក�មនីមួយៗក�ងមជ្ឈដ

ុ � នេផ្សងៗ។្រក�មនីមួយៗមានបែ្រមប្រម�លេហ យសុ ំ

េទនឹងមជ្ឈដ�នេរៀងខន។ឆ�
ួ� ងកត់េពលេវលដ ៏យូរមក្រក�មទងេនះមានលក�
ំ ណៈខុសៗគា�កន់ែតេ្រច�ន។្រក�មទង
ំ

េនះមិនអចមានទំនាក់ទន
ំ ង េហ យេធ�ក ូ ជាមួយគា�បាន វក�យជា្របេភទថ�ីេផ្សងពី គា�។
 របន�ពជ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 66

វ�ទ្យោល័យ ជាសុីមតាែកវ ជីវវ�ទ្យោ

េរៀបេរៀង និងបេ�ងៀនេ�យ គិន �វ�ន 098 77 21 45 67