Ε^ΕιΘΕΡαηfπrΑ-τ , ΛντογΞτογ ΖοοΞ

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΣΤΑ ß7ΟΟ Ο ΖΟΖΕΦ ΠΙΤΟΝ ΝΤΕ
Τουρνεφüρ, ΓÜλλοò θοτανολüγοò,
με εντολη ιου Δουδοθßκου ΙΔ'
επτσκÝφθηκε yra επτσιημονlκουò λüγουò
ιην Κρητη, ια νησιÜ ιου Aryaiou, την
Κωνστανιτνοýπολη, τμημα ιου Ευξετνου
Πüνιου, ιην Αρμενßα, ιη Γεωργßα Kar τη
ΜτκρÜ Ασßα. Γυρτσε με μτα συλλογη
1,356 νÝων ειδþν φυιþγ αλλÜ kar με ττò
ενιυπþσετò ιου απ' αυτÝò ττò περτηγησετò
ιτò οποßεò Kar κατÝγραψε.
Η καθημερινη Ζωη στην Κρηιη εκεßνη
ιην εποχη, με Τουρκουò κα1 Ελληνεò να
συμθτþνουν, παρουστÜΖετ τδταßιερο
ενδταφÝρον γlα ιον Τουρνεφüρ, ο οποιοò
αναφÝρειαι κα1 οια ιηò Εκκλησßαò kar
τεραρχßαò, ετττσημαßνονιαò üι1 «ο ηγÝτηò
τηò Εκκλησßαò ανιß να ορτσιεß απü το
Ayro Πνευμα, πολý ουχνÜ δτορßΖετατ απü
ιο σουλτÜνο η ιον πρþιο ιη τÜξετ ΒεΖßρη
ιου, ο1 οποßοι αποοτρÝφονια1 ü,ιτ
χρτσιταντκü!»,
Ελληνοò ιερÝαò. Κßμωλοò, Μηλοò, Σßφνοò, ΣÝριφοò kar
Χολκογροφßο ΠÜροò εßνατ or επüμενοτ σταθμοß ιου
(1707-8) οπü
το λεýκωμα του
μεγÜλου φυσιοδßφη κατ περτηγητη, που
J.B. ναη Mour με ιην πÝνα ιου μαò δßνετ ιην ευκαιρßα
να δουμε το ιüιε και να ουγκρßνουμε με
το σημερα ιων νησιþν του
ΑρχτπελÜγουò.
Η ζωÞ στ0 ΑρχιπÝf,αγOò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

αffiffi
L)t ξΔ-Ζε
Η ΖΩΗ τΩΝ κιΜΩΛοΣ ΣΙΦΝΟΣ ΚΑΙ
-:9ι'''/..
ιτ,,,,|,,.
κΡΗτΩΝ ßΑΡΖΕΝτιΕΡΑι ΣΕΡιΦοΣ
-ε,' 0ι καλο- 0ι κυρßεò τηò Εκαναν
κÜγαθοι ΑρζεντιÝραò. γOνιμ0 τOν
και τßμιοι Η Üσπρη πετρü-
ΚρÞτεò κιμωλßα τOπ0

γπεωυwò Ýτδοοηò ΒΑΓΓΕ^ΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Σýποξη ýλτò ΕÞμωυλοò Ýßδοσηò Το ταΠοò σηü πΞρßομωυΕ] μεýφροοη περιηγηπκüν κθμÝγωγ, Δημωυρψκü
ΝΑΣΟΣΓΚΟΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ μετοφροομυ!π ßτο πρÜm φορÜ σπν εΙληνιßÞ οπü το &αΛßο mυ: ΝΙΚOΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
J,P, DE τουRΝΕFORΤ, ΑΓΓΕ^ΙΚΗ ΤΖΑΝποΠογΛογ
Συγτοησιýò . Ηιμαεlß ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔ|ΑΜΠΑΣΗΣ voyage d' υη boΘniste, Ι, L'ArchiφΙGrec, ΣΟΦ¶ΔΡΑΚΑΚΗ
υüυμοτ οιπΕργÜτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑ^ΙΓΚΟΥΔΗΣ εισογωγÞ κοι σχüλιο Γερüσιμου Στεφüνου, ΠορqßýγÞ
ΒΑΣιΛΗΣ ιßηΡΔΑΣΗΣ _ ΑΠOποΛοΣ ΔιΑΜΑΝτΗΣ Maspero, Πορßσ 1θ82 ΦΩΤοΕΚΔοτιΚΗ Α.Ε.
ΙΙλεπρουιþ δαßθυνοπ istorika@enet gr Το πορüν περ¼δτκü παρÝτια δορεÜν
μαΖß μο ιην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΙΠΑ
η αυιοτελß( αþληοÞ τοD.
 ιμει(Ι)σειò
Ενοò επισκÝπτπò οπü τπν CσπεΡßο
ε ιον Joseph Pitton de Tournefort
εßχαμε μτα πρþτη γνωρτμßα σε Ýνα
απü ια προηγοqτενα ιεýχη (αρτθμ.
_1θ1) των «Ιστορτκþν»: πρüκεττατ
yra ιο
σκαπστÝα εκεßνον τηò επτστημηò ιηò
Βοτσττκηò, ο οποßοò, κατÜ τα Ýτη 17Φ-1702, θα
επτσκεφθεß την Αναιολη, κατ' ενιολÞν ιου
ΛουδοΒßκου ΙΔ τηò Γαλλßαò, με σκοπü να
μελετßσετ ιη χλωρßδα ιων lrnσrþv σιο ΛεβÜντε,
Ενα εξερευτmττκü ιαξßδτ, ιουò πλοýστουò
κqιποýò ιου οποßου θα καιαγρÜψετ ο
Tournefort σε Ýνα Ýργο, που κυκλοφüρησε ιο
1717, σχεδüν μßα δεκαειßα μετÜ το θÜνατü του,
kar ιο οποßο, με ιτò μειαφρÜσετò που
ακολοýθησαν αμÝσωò, θα ιον αναδεßξετ ωò ιο
σκαπανÝα ιηò Βοιαντκηò.
Πλοýστεò εßνατ οτ πληροφορßεò yra τον κüσμο
τηò Αναιοληò που θα κομßσει στο κοτνü τηò
Εοπερßαò ο ταιρüò κατ Βοτανολüγοò
Tournefort, ο οποßοò με το καραθÜνι του θα
δταοχßοει απü τη Σμυρνη ολüκληρη ιη Μ.
Ασßα, yra να φτÜσετ μÝχρτ την Κασπßα
ΘÜλασοα kar ιουò πρüποδεò του üρουò ΑραρÜτ.
Το οδοτπορικü του Tournefort θα αταδετχθεß
σε πρüτυπο yra το γραμματετακü αυτü εßδοò,
επετδÞ ο συγγραφÝαò του δεν περτορßΖετατ
μονον στο Κυρτωò ερΥο ιου, την εΠΙσιημονΙκη
περτγραφη τηò χλωρßδαò, αλλÜ φροντßΖετ να
καταγρÜψετ με κÜθε λεπιομÝρετα ιτò
παρατηρησετò ιου απü τα αξτοπερßεργα γτα
ιουò Δυττκοýò Þθη kar Ýθτμα ιων ξÝνων λαþν
που εmσκÝψýηκε.
1 εν εivar, üμωò
/Ι παρατηρÞσειò
l,J συλληιlm που ιο
λαμπρü υνευμαιτκü εκπρüσωπο του «φωιετνοý
ατþνα» στη Γαλλßα του Λουδοβßκου ΙΔ'. ο
απüφοτιοò αυιüò ενüò σχολεßου τησουιτþν
πq)αμÝνετ στο ΒÜθοò Ýνα «τÝκνο τηò εποχηò
ιου»; Ýναò πνευματτκüò ατπρüσωποò ιηò
Εσπερßαò, ο οποßοò δεν κατüρθωοε ιελτκÜ να
υπερΒεß ιο συλλογχü στερεüτυπο yra τη
« σχτομαιτκη»» ΑνατολÞ.
Ενα τ<αρακτηρτουκü δεßγμα ιηò
προκαιÜληψmò αυιηò μÜò πqιÝχετ ο
Tournefort üταν περτγρÜφετ ττò ανττδρÜσετò
των κατοßκων τηò Μυκüνου, ολλÜ και των
τερÝων τουò, απÝναιιττ σε μτα περßτπωση
μÜλλον νεκροq)ωεταò, που θεωρηθηκε ωò
επτστροφη ενüò θρτκüλακα. Δεν θα χÜσετ την
ευκαιρßα ο αυτüπτηò μÜρτυραò απü τη Δýση να
παρατηρησετ: «ΜειÜ το δεßγμα αυτü τηò
ανοησßαò, θα μποροýσαμε Üραγε να ορνηθοýητε
üιτ οτ σημερτνοß Ρωμτοß δεν Ýχουν ιßποτε το
κοτνü με ιουò Ýνδοξουò Ελληνεò τηò
Αρχατüτηταò και üττ δεν Βαστλεýουν ινÜμεσÜ
ιουò τßποτε Üλλο πqρÜ η Üγνοτα και οτ
προληψετò;».
ΜΙ
ΒολιÝροò στο «Φτλοσοφτκü Λεξτκü» του, ο
οποßοò (στο λÞμμα «Βαμπßρ») γρÜφετ πωò
«ποτοò θα πßστευε üττ η δοξασßα yra τα θαμπßρ
θα μαò ερχüιστ απü ιην ΕλλÜδα; Οχτ βÝβατα
απü την ΕλλÜδα ιου ΑλÝξανδρου, του
ΑρτστοιÝλη, ιου ΠλÜτωνα, ιου Επßκουρου, του
ΔημοσθÝιm, αλλÜ απü τη χρτστιαντκÞ ΕλλÜδα
kar, δυοτυχþò, σχτσμαιτκß...».
Η αχüνα του «οχτοματτκοý Ελληνα» (Graecus
schismaticus) που εκπορευειατ απü ιην
ΠαΙΠΚη τστορτοΥραφτα Και περνα σtην
οκαδημαßχη δτδασκαλßα του μεσατωντκοý
πανεπτστημßου ιηò Δýσηò, δεν εκρτΖþνετατ οýτε
μετÜ τη Μειqηýθμτση οýιε μετÜ την
εκκοσμßκευση και τον ατθρωποκενφτκü
προσσαατολτσμü τηò δτανüησηò ιου
Δταφωττσμοý. Κανüναò απü ιον οποßον δεν
εξατρεßιατ οýτε η προοδευττκÞ δτατüηση του
1θου ατ., η οποßα παραμÝνετ δÝσμτα ιων ΒαθιÜ
ρτΖωμÝνων σιερεοιýπων τηò Δýσηò.
Φαß&ιν Μσλιyr:οιfiηι
ο δÝκαιο üγδοο ατþνα or Ευρωπαßοι, κÜτω απü την επßδραση του Δταφωττσμοý,
ιαξτδεýουν κυρßωò οτην ΑνατολÞ. Η περτÝργετα, η γεýση τηò περτπÝιεταò,π «Ýφεστι
του ειδÝναι», η λαχτÜρα yra Üγνωστα μÝρη, η αρχατολαιρßα, η ιÜση yra επττüπτα
μελÝιη ηθþγ εθßμων, φυσικþν φατνομÝνων, εivar ια κßνητρα yra το μακρτνü ταξßδl.
Or περτσοüτεροτ απü ιουò περτηγητÝò αυιßò ιηò εποχηò εßνατ ΓÜλλοτ. Η προνομταχη
θÝση τηò Γαλλßαò στην οθωμσττκÞ Ανατολη, ο μεγÜλοò αρτθμüò γαλλτκþν
προξενεßων Kar η παρουσßα οια μεγαλýτερα εμποροναυττκÜ κÝνττια ιων μτστοναρßων
τησουττþν κατ καπουτσßνων δτευκολýνουν τουò ταξτδτþτεò.
Οι περτηγηιÝò καταγρÜφουν ττò εντυπþσετò ιουò. Σιην αφßγησß ιουò πqιαθÝιουν
γεωγραφτκÜ κατ δημογραφττòÜ σιοτχεßα σχεττκÜ με τον πληθυομü. ΑναφÝρονται στην
παραγωγη, ιο εμπüρτο Kar ιτò οραιÝò αρΧατüιηιεò. Ακüμη, στην τοπτκÞ
αρχττεκιοντκη, στιò ενδυμασßεò ιων κατοßκων, σιη μαγετρτκη ιουò, οτα Þθη kar Ýθιμα.
Τουò απασχολεß ο φüποò δτακυΒÝρνησηò, η οργÜνωση των μονασιηρτþν που
επτσκÝπιοντατ, ακüμη και η εκλογη του παιρτÜρχη.
Τα ταξτδτωττκÜ Βýλßα γοηιεýουν ιο ευρωπαßκü κοτνü. «Or συγγραφεßò Βρßσκουν
πρüθυμουò αναγνþσιεò, üχτ μüνο σιο ευρýτερο κοινü που δÝχειατ την αχττνοβολßα του
Δταφωιτσμοý kar ανοΖηιεß σιο περmγτττκü χρονιχü ιην επικοινωνßα με Üγνωστουò
κüσμουò και ιην ψυχαγωγßα. Τα οδοτπορτκÜ ιουò γßνοντατ πολυττμα εφüδτα kar πηγÝò
Kar yra τουò συγγραφεßò, τουò κοτνωντολüγουò, ιουò τσιορτκοýò, τουò ποτητÝò.
ΠροσφÝρουν υλτκü yra λογοτεχντκÜ Ýργα, yra δοκßμτα, yra επτστημοντκÝò μελÝιεò,
yra ερμηνεßεò τσιορτκþν γεγονüιων, yra φýοσοφτκÝò τδÝεò, γτα πολτττκοýò
σιατασμοýò κατ κοτνωνιολογτκÝò Ýρευνεò, Προκαλουν το ενδταφÝρον ιων
κυθερνησεων. ΠροθληματßΖουν ιον πολττικü kar πνευμαιτκü κüσμο τηò Ευρþπηò.
Αλλωστε πολλοß απü τουò ταξιδτþιεò δωυν βαθυτατη μüρφωση, εßνατ προτκτσμÝνοτ
με αφηγηματτκü τÜλαττιο» (Κ. Στμüπουλου, ΕÝνοι ταξιδιþτεò στην ΕλλÜδα, ι. Β' ,
1700-1800, εκδ. ΣιÜχυ, σ. 14-5).
Ο ΓÜλλοò θοιανολüγοò kar γταφüò ΖοΖÝφ Τουρνεφüρ, Ýναò απü ιουò πρωιοπüρουò
ιηò συστημαιτκηò Βοτανικηò, καθηγητηò σιο Βοταντκü ΚÞπο ιου Παρτστοý,
επτσκÝπετατ την ΕλλÜδα yra τη συλλογß φυτþν.
Σττò 23 Απρτλßου 1700 αναχωρεß απü ιη Μασσαλßα yra ιην Κρητη. ΦιÜνετ στα ΧαντÜ
kar κτνεßτατ αρχτκÜ προò το Παλατüκαοιρο και το ΚαστÝλτ, στη σι:νÝχετα προò το
ΗρÜκλετο. ΦιÜνετ στουò Αγτουò ΔÝκα kar σιην ΙερÜπειρα απü δταφορεττκü δρüμο.
Σταθμεýετ στα περτσσüτερα μονασιßρτα κατ επτσκÝπτετατ στòεδüν üλουò ιουò
αρχατολογτκουò τüπουò.
Απü ια ΧαντÜ σταχωρεß προò ττò ΚυκλÜδεò, με πρþτο σιαθμü τη Μηλο. Απü τη Μýλο
ταξτδευετ στα περτσσüτερα ΚυκλαδονÞστα. ΕπτσκÝπιειατ Κßμωλο, Σßφνο, ΣÝριφο,
Αντßπορο, ΠÜρο, ΝÜξο, Κουφονηστα, ΚÝρο, Σαντορßνη, ΑνÜφη, Αμοργü kar ΔÞλο.
ΚαιαγρÜφετ τα πÜνια kar συλλÝγετ βüιανα.
Στη Μýκονο Βρßσκετατ σττò 26 Δεκεμθρßου 1700 kar με το νÝο Ýιοò ωταχωρεß yra
Σýρο, Κýθνο, Ανδρο, ΤÞνο, Χßο, ΛÝσβο, Κωνσιανττνοýπολη.
Απü την Κωνστσιττνοýπολη με καρο3Üντ κτνεßτατ προò Αγκυρα, Προýσα, ΕρΖερουμ,
Τιφλßδα kar ΕρýÜν.
ΕπτσιρÝφετ στη Σμýριτη απ' üπου ανοχωρεß yra ΣÜμο, Ικαρßα kar ΠÜτμο. Απü τη
Σμυρνη ξανÜ ταξιδεýετ στη Σκýρο, καθþò ωρτμÜΖετ στο νου kr Ýνα ταξßδι προò Συρßα
kar Αßγυπτο.

ΝßκοòfuφιÜμπασηò
5
 )ο]"
|' ]! ,\,] C ]ß
1. ΧÜρτηò τηò -tι
ΕλλÜδοò, του
Αρχιπελüγουò κοι
μÝρουò τηò
ΑνατολÞò.
Χαλκογραφßα σε
Χa
σχÝδιο L.S, de Ια
Rochette και
χýροξη W.
Palmer

Ιοπtαπ Sιia

- \,_ ιη"-,
:,- -º
rufu
6*"""")\ Υ,
'*

ΙΡιΙLΑGο
§b

-Υ
ß
F

ιa
7ι
,Ι

ΗΙ ΡΕLΔ
",

,Þ"ο., ,'*.- -gψß;;-¸

ßΞ;ò -:*- c

Ρ\,ξ*

^*

*
¸
of,
C,ι J'ι_ι
, ι

,-rι"h4 ι!
ι

DΑ
 ο7(ο,
*ψ," Ý h¾} ",}
_, ! r.

r κÜτοτκοτ τηò Κρηιηò, Τουρ-

κοι και Ελληνεò, üσον αφο-
ρα τn φυσικη τουò εμφÜνι-
ση, εΧουν ωρατα Κορμοσια-
σΙα, εΙναΙ ευρωσιοτ Kar ρω-
μαλÝοτ. Τουò αρÝσετ να α-
σκοýνιατ στην τοξοθολßα.
ΠÜνια ξεχþρτΖαν σ' αυιÞ ιην
Üσκηση, μÜλτσια ο Παι:σα-
νßαò Βεθατþνετ üιτ Þταν συνυφασμÝνη με το Ýθνοò
τουò, Kar το προττμουσαν επßσηò üλοτ οι Üλλοι λα-
οß τηò ΕλλÜδαò. Ετστ, ΒλÝπουμε πÜνω στα αρχαßα
νομßσματα ιου νησιου να απετκονßΖοντατ μονο φα-
ρετρεò.
Πρüκετιατ yra τßμτουò ανθρþπουò. Σημερα σιο
νηοß αυιü δεν συναντÜ κανεßò καιεργÜρηδεò ουτε
λωποδυτεò οýτε ΖηττÜνουò, δολοφüνουò η κλεφιεò
μεγÜληò εμΒÝλεταò. Οι πüρτεò των σπτττþν κλεß-
νουν απλÜ με πολυ ελαφριÝò ξυλτνεò ρÜθδουò,
που χρηστμεýουν ωò κλετδαρτÝò. Οταν κÜποτοò
Τουρκοò κλÝψετ, κÜιτ που σπαντüτατα συμSαßνετ,
τον στραγγαλßΖουν μÝσα σιη φυλακη, για λüγουò
εθντκηò αξτοπρÝπεταò. Στη συνÝχετα βÜΖουν ιο
πιþμα του ο' Ýνα σÜκο γεμÜτο πcτρεò kar ιο ρß-
χνουν οτη θÜλασσα. Οταν ο κλÝφτηò εßναι Ελλη-
 ß*,º
Ι
Ι

{α --4

ναò, καταδτκÜΖεται οε ραθδισμü η απαγχονισμü

οτο πληστÝσιερο δÝνδρο. Η πλετονüτηια ιων
Τουρκων Ýχουν εκχρτοτταντοιεß η εivar πατδτÜ
Τουρκων χρτσιτανþν. Or Toupkor που Ýχουν αλ-
λαξοπτσιησετ ενν. πρþην χρτσττανουò], συνηθω ò,
[

εivar λτγüιερο Ýνττμοι απü τουò γνησιουò Τοýρ-

κουò. Εναò σωστüò Τουρκοò δεν λÝει τßποια üιαν
βλÝπει χρτσττανουò να ιρþνε xorprvü kar να πß-
νουν κρασß, ενþ τουò Τουρκουò αποοιÜιεò, υου
κρυφÜ τρþνε και πrvouy τουò επτιτμα και ιουò υ-
ΒρßΖει. ΠρÝπετ να ομολογηοουμε üττ αυιοß or δυ-
στυχεßò πουλÜνε την ψυχη ιουò φτηνÜ, αφου yra
2. Το Χανιü κοι το
να αλλÜξουν 8ρηοκεßα δεν κερδßΖουν παρÜ Ýνα
ΡÝθυμνο (3),
πανωφüρτ kar το προνüμτο να απαλλαγοýν απü το
Χολκογραφßα του
κεφαλοχÜρατσο, προνüμτο που δεν ξεπερνÜ περß-
Audriet απü το
που τα 5 ιÜλιρα ετησßωò.
βιβλßο του
TourneioÞ Or Ελληνεò χωρικοß φÝρουν οιο κεφÜλτ μßα κüκ-
«Voyage du krvn σκοýφτα παρüμοτα με αυιη των πατδτþν ιηò
1gy2n|» (Πορßσι χορωδßαò. Σια χωρÜφτα, yra να προστατευθουν απü
1717r. τον Þλτο, Ýχουν μοναδτκη ουνδρομη Ýνα μαντßλτ
4. 0 ΓÜλλοò που ιο δÝνουν πÜνω σιη σκοýφτα και το ανασηκþ-
φυσιοδßφηò κοι νουν απü ιη μτα μερτÜ με το μπαοιουντ τουò, σχη-
περιηγητÞò ματßΖονταò Ýτοι Ýνα εßδοò ομπρÝλαò, Or Toupkor
Joseph Ρßθοπ de χρηστμοποτουν ιην ßδτα μÝθοδο. Οτ Ελληνεò ντý-
Tournelort νονται ελαφρÜ. Φορουν μιλε Βρακα απü ΒαμΒα- )
9
ΚρΗτΗ
5. Μονοχüò και
κοσμικοßτηò κερü ýφασμα που φτÜνετ þò τα πüδτα, αλλÜ ιο υß-
ΚρÞτηò. σω μÝροò τηò θρÜκαò κατεβαßνετ χαμηλüτερα αυü
Ξυλογραφßα ü,ιτ πρÝπετ κατ ιουò κÜνετ να φαßνοντατ πολý α-
(1486) τΟυ Erhard στεßοτ. Σ'αυτü το γησß δεγ θλÝπουμε καγÝγαγ χωρßò
Reuwich, να εßνατ καλÜ ποδημÝνοò, ενþ or αγρüτεò τηò Ευ-
or Κρηιτκοß τηò εποχηò του Ιπποκlým. Ο υερßφη-
μοò αυτüò γιατρüò το αναφÝρετ ωò Ýνα τδταßτερα Ü-
νειο παποýιοτ, ενþ ο οχολτασιηò του Γαληνüò δra-
βεΒατþνετ üττ Ýφτανε το υψοò τηò γÜμπαò, üττ Þταν
απü καλü δερμα, ιρυπημÝνο σε πολλÜ σημεßα yra
να αφßνετ να περνÜνε τα λουρτÜ που το Ýσφτγγαν þ-
οτε να μην Πεφτετ.
Οσο yra ιτò κυρßεò, σιην ΙερÜπετρα εßδαμε αρκε-
τÜ üμορφεò. Αλλοý εßνατ Üσχημεò. Το ÝνδυμÜ τουò
δεν ιονßΖετ καθüλου τη μÝση, παρ' üττ εßνατ ü,ιτ πτο
ομορφο δταθÝιουν. Το ροýχο αυτü εßνατ πολý απλü.
Πρüκεττατ yra Ýνα φουσιÜντ απü κüκκτνο μαλλινο
Οτον κüποιοò Τοýρκοò κθÝψει, κüτι που
σπονιüτοτο συμΒοßνει, τον στΡογγοηßζουν μÝσε
στπ φυf,οκÞ, γιο f,üγουò εδνικÞò αξιοπΡÝπειοò
10
)ß|ßιΦ1 :
υφασμα, πολυ πλτσÝ, που σφßγγετ στη μÝση
κρÝμειατ σιουò þμουò με δυο χοντρÜ κορδüντα,
ισι που αφßνετ ιο στηθοò τουò εντελþò ακÜ
Or γυναßκεò του Aryaiou φορουν ΒρÜκεò. Or
ττκεò Ýχουν μονο Ýνα πουκÜμτοο κÜιω αυü ιο
στÜντ τουò. Iδτα απλüτητα σιην κüμμωση ιουò.
λýπτουν το κεφÜλτ ιουò μ' Ýνα Üσπρο μανιßλι
πÝφιετ με χÜρη πÜνω στουò þμουò τουò. ΕξÜλλου
γυναßκεò αυτÝò δεν εßνατ kar τüσο καθαρÝò.
πουμε ελÜχτστεò ΤουρκÜλεò στουò δρüμουò.
πÜλτ, Ýχουν ιο πρüσωπο καλυμμÝνο κατ εßνατ
λτγμÝνεò με μÜλλνη ΖακÝια. Or ΕSραßεò
ντατ αρκειÜ νüσττμεò. Or νÝγρεò εivar or πλÝον
οχημεò γυναßκεò του νησιοý.'
Δεν υττÜρχουν σιον κüσμο Üνθρωποτ πro
απü τουò Ελληνεò. Παντου απ' üπου π
Ýρχονταν να χωθοýν ανÜμεοÜ μαò γυναßκεò,
τστα, αγüρτα, γÝροτ. ΕξÝιαΖαν ια ροýχα μαò, ια
νοσκευÜσματα, τα καπÝλα μαò. Ολο το χωρτü
γκενιρþνονιαg or μτσοß τρτγυρω μαò, or Üλλοτ
οοß σιτò αυλÝò ιουò. Δεν ιο Ýκαναν yra να μαò
σουν. Eivar τüσο καλοß Üν8ρωποτ. Οταν μÜλ
συχνÜ λοξοδρομοýσαμε σε αναΖητηοη φυιþν
ΒουνÜ, üπου εßχαμε δετ παρÜξενα εßδη, or
kor, οδηγημÝνοτ απü την περτÝργετÜ ιουò,
νιαν κοντÜ μαò. Αφου αρχτκÜ υαραιηροýσαμε
συνοδεßα μαò, πτÜναμε τα γÝλτα. Αυτοß yra
ιρüπουò μαò, ια ροýχα μαò. kar εμεßò yra την
θüτητÜ τουò. ΑυτÜ ουνÝβατναν στουò δρüμουò ß
πüληò üσο or οδηγοß μαò προσπαθοýσαν να μι

θρουν κατÜλυμα, Kar μειÜ την εξασφÜλτση ιου,
αρχßΖαμε να περπαιÜμθ προò ιο συßιτ συνοδευüμε-
νοι απü ιο μτσü χωρτü.
Συνηθωò κÜναμε μια σιÜση μπροò σιην πüρτα
του σπτττοý, περτμθνονταò να δταλυθεß ο καυνüò και
να φυγουν οι μýγεò, οτ σκνßπεò, or koproi, or ψυλ-
λοτ κατ ια μυρμηγκτα.
το αναμειαξυ επωφελοýμασταν ιου χρüνου
yra να εξετÜΖουμε ασθενεßò τουò οποßουò εß-
χαν μειαφÝρετ οτη μÝση του δρüμου, akpr-
θþò üπωò ιην εποχÞ ιου ΙπποκρÜτη. ΣυχνÜ,
χρηστμοποτουσαμθ ια πρþτα φυτÜ που δτα-
θÝιαμε kar üταν ιο απαιτουσε η ανÜγκη, ιουò δωρß-
Ζαμε μερτκÜ ανττεμεττκÜ yra να καθαρßοετ ο οργα-
ντομüò σιην περßπτωση ιηò ΒαριÜò αρρþοιιαò. Or
Üρρωστοτ σιην πλετονüιηιÜ τουò ηταν Ελληνεò.
ΦρονιßΖαμε kar πολλοýò μουσουλμÜνουò, κυρßωò
στα μÝρη üυου Ýπρεπε υποχρεωττκÜ να ξαναπερÜ-
σουμε. Ποτοò ξÝρετ, ßσωò ιουò Ýπτανε η επτθυμßα να
μαò ξυλοφοριþοουν αν ια φÜρμακÜ μαò τουò εßχαν
καταπονÞσετ. Το παρÜδετγμα του πασÜ ιου Ηρα-
κλεßου μÜò εßχε σημαδÝψετ kar επß Ýξι εΒδομÜδεò
εßχαμε δτακüψετ ιτò εργασßεò μαò. Σια μÝρη ιων
Τοýρκων εφαρμüΖετατ αυστηρÜ ο ραΒδτσμüò στο
πÝλμα ιων ποδτþν. Μετρουν τα χιυπηματα με ιτò
χÜντρεò απü το κομπολüτ ιουò Kar χωρßò καν να ε-
νημερωθοýν ποτοò εßσατ kar ιτ τδτüιητα Ýχετò, σε φτ-
λευουν με μερτκÝò ακüμη ξυλτÝò στη πλÜτη.
Μολονüιτ εßχαμε αφησετ ιο οπουδαßο μαò υφοò
8. Η οποτýπωση
σιο Παρßστ, κÜθε σιτγμß μÜò κοýραΖαν. Τα πλÞθη των φυτþν τηò
Ýιρεχαν αυü υßσω μαò, φωνÜΖονιαò: «Γταιροß, δþ- ΚρÞτηò οπü τον
στε μαò κανÝνα βοιÜντ να γτατρÝψουμε τον πüνο Tournefoθ. Salvia
μαò», Οταν στεκüμασταν στουò μεγÜλουò δρüμουò Cretica σε σχÝδιο
Yrava ΠερτΥρÜψουμε η να σχεδτÜσουμε κÜποτο φυ_ ΤΟυ AUdriet
ιü, αμÝσωò μαò Ýφερναν αρρþσιουò, πατδτÜ η γÝ-
ρουò. Τουò δßναμε φÜρμακα kar ιη συμΒουλη μαò
με ευχαρßοιηση, αλλÜ αυιü μαò Ýκανε να χÜνουμε
πολυ χρüνο. Αντßθετα, εκιüò απü την παρηγορτÜ ü-
ττ εßχαμε προσφÝρετ κÜττ καλü, επωφελουμασταν
αυτþν των ευκατριþν yra να μαθουμε ιτò κοτνÝò ο-
νομασßεò ιων φιπþν που εßχαμε μπροò μαò. Εβλεπα
ιο μυαλü αυιþν των φιωχþν ΕλλÞνων iδro οαν Ζω-
νιανÝò επτγραφÝò που χρηοτμεýουν yra να δταιη-
ροýν ια ονüματα υου αναφÝρονιαν απü τον Θεü-
φραστο και τον Δτοσκουρßδη. Αν kar εßχαν υπο-
σιεß αλλοτþσετò, θα δταρκÝσουν αναμφßΒολα πολυ
περτσσüτερο απü τα πτο ανθεκτχÜ μÜρμαρα, επετ-
δÞ ανανεþνοντατ καθημερτνÜ, ενþ ια μÜρμαρα ξε-
θωρτÜΖουν η καταστρÝφονιατ. Ετστ, αυιü το εßδοò ε-
πτγραφþν θα δτÜιηρησουν, μÝσα σιουò μελλονιτ-
κοýò ατþνεò, ια ονüματα πολλþν φυιþν γνωσιþν σ'
αυιοýò ιουò τκανüιατουò Ελληνεò ,rου ,ουοοr, ο. )
Δυστυχεßò ΤοýΡκοι οΠf,üζουν δρησκ€ßο γιο
νο ΚΕΡδßσουν Ýνο ΠονωφüΡι Κοι το ΠΡονüμιο
νο απαηΑογοýν οηü το ι(€φοηοχüΡοτσο
11

που ΧρετÜΖειατ Yra να εξτοορροΠÞσουν ιη ΥλυΚυ-
τητÜ τουò. ΑυτÞ η γλýκα ιουò, üχτ μüνο δεν εivar α-
νοýστα, αλλÜ συνοδεýειατ απü Ýνα αυολαυσιτκü
θÜλσαμο που κÜνετ üποτουò γεýιηκαν τα κραστÜ
τηò Κρηιηò να περτφρονουν κÜθε Üλλο κρασß.
r Τοýρκοτ δεν θα μποροýοαν να αρνη-
θοýν να πßνουν Ýνα τüσο καλü κρασß,
ιουλÜχτστον το ΒρÜδυ, kar üταν πßνουν.
ιο κÜνουν εξανιληιτκÜ. Or Ελληνεò πß-
νουν μερα-νυΧια Κραστ ανερωτο κα1 σε
μικρÜ ποιßρια, πανευτυχεßò που κÜπου κÜπου θÜ-
Βουν με ιο ποτü τη θýμηση τηò φιþχεταò τουò.
Οιαν χýσουμε νερü σ'αυιÜ ια κραστÜ, ιο ποιßρτ
θολþνετ σαν να κυματßΖουν ßνεò σπασιÝò, που σχη-
ματßΖοντατ λüγω τηò μεγÜληò ποοüιηιαò ατθÝρτου
ελαßου που κυρταρχεß σ' αυτü ιο ποιü. Θα Þιαν εý-
κολο να παραχθεß εξατρεττκü οτνüπνευμα, ωστüσο
το ρακß που πßνουν στο ΗρÜκλετο, üπωò kar σε ü-
λη την αναιολτκÞ Μεσüγετο, εivar απαßστο. Γτα να
γßνετ αυιü ιο ποτü, βÜΖουν νερü στο κατακÜθτ ιων
σταφυλτþν kar το υτÝΖουν ýστερα απü 15-20 μÝρεò
χþνεψηò με πÝιρεò πλαιτÝò kar πολý θαρτÝò kar
πετουν το υυüλοτπο. Θα Þιαν καλýτερα να το πε-
10. Το τουρκικü
βασανιστÞριο με
ιÜξουν üλο, αφοý το ρακß δεν Ýχετ καμßα ποτüιηια τουò γüιιτζουò
kar μυρßΖετ καμÝνο. Eivar κοκκτνωυü kar χαλÜετ απü το βιβλßο του
ΥρηΥορα. Tourneiort
Το μαλλß ιου Ηρακλεßου Κρητηò, üυωò kar ιηò
υπüλοτπηò ΕλλÜδαò, δεν μυορεß να χρηστμοπο]η-
θεß παρÜ yra χοντρÜ υφÜσμαια, λουρτÜ Kar σιρþμα-
ια. Το μετÜξτ ιου νηστοý θα Þταν τÝλετο αν γνþρτ-
Ζαν να το δουλÝψουν. Το μÝλτ εßνατ εξατρειτκü kar
μυρßΖετ θυμÜρτ, με το οποßο üλη η γη εßνατ γεμÜτη.
Η οσμη του δεν τατρτÜΖετ σε üλουò, Ýχετ χρþμα χρυ-
σü kar εßνατ πro ρευστü απü το μÝλτ τηò Ναρμπüν.
Το κερτ kar ιο λÜΒδαvο δεν εßνατ προò περτφρüνη-
ση. ΕκττμÜμε ια τυρτÜ ιων Βουνþν των Σφοχßων. Αν
kar η Κρητη εivar μτα πλοýση χþρα, ωστüσο or κα-
λýτερεò περτοχÝò ιου νηστοý δεν καλλτεργοýνιατ
καθüλου σωστÜ, kar μÜλτσια ια δýο ιρßια αυιοý του
βασýεßου òιποτελουwατ απü ξερÜ ΒουνÜ, Üγονα, δυ-
σÜρεστα, απüκρημνα, καtακüρυφα kar περτσσüιερο
προστιÜ οε καισßκεò παρÜ σε ανθρþπουò.
ΜετÜφραοη: Γτþργοò Γεωργαμληò
ΣΗΜΕΙΟΣΗ ΕΠΙΜΕΔΗΤΗ
1, ΥπÞρχε Ýνα χιορτü μεταναοτþν απü τη Βüρετα Αφρτκη
κοντÜ στα ΧανlÜ. l
13
φ
ΕκκΖιΗ:ιη

3, 0ρθüδοξοò
μονοχüò και χρÝη του. Ολα ια παραπÜνω με την απετλß ιηò ποι-
Φρüγκοò νηò του ραθδτσμοý, τηò καιÜσχεοηò των αγαθþν κατ
περιηγητÞò. ιην απαγüρευση τηò λεττουργßαò ιιον εκκληστþν.
fuθογροφßα τηò Δεν πρüκεττατ εδþ για χαρακιηρτσττκÜ τερÜ σημÜ-
ΜονÞò τηò δτα! ΜειÜ την ανÜγνωση φüρων υποτÝλεταò ιου Πα-
Πüτμου σε σχÝδιο ιρτÜριαι, η πüρια τηò εκκλησßαò ανοßγει Kar ο γραμ-
Choiseul-
ματÝαò ιου μεγÜλου ΒεΖßρη, αφοý ιοπο8ετÞσετ ιον
Gouiliere κοι ΠαιρτÜρχη στην Ýδρα ιου, αυοσýρειατ με τουò Üλ-
χÜροξη Η. λουò Τουρκουò, ο καθÝναò απü ιουò οποßουò παßρνετ
Gutenbelg
μαΖß του Ýνα χρημαιτκü ποσüν.
Δεν υπÜρχετ λüγοò να αμφτσθητησετ κανεßò üττ ο
νÝοò ΠαιρτÜρχηò δεν επωφελεßται ιου χρüνου. Η
τυραwßα δταδÝχειατ ιη στμωνßα. Ο νÝοò ΠατρτÜρ-
χηò κοτνοποτεß ιη δταιαγη ιου σουλιÜνου σε üλουò
τουò αρχτεπτσκüπουò kar επτσκüυουò του κληρου
του. Επßσηò, δεν προσφωνεßιατ αυλþò με τον ιßιλο
η ΑγτüιητÜ Σαò, αλλÜ η ΠαναγτüτηιÜ Σαò. Νιýνε-
τατ πÜνια ωò απλüò καλüγεροò kar ασπÜΖοντατ το
χÝρτ του η το κομποσκοßντ ιου φÝροντÜò ιο απü ιο
στüμα στο μÝτωπο, Η μεγαλυιερη επτμÝλετÜ του εß-

Οι ποπüδ€ò €ßνοι οflηδινü ομüΡφωτοι. νηθτσμÝνοτ σε αυτοý του εßδουò τη συναλλαγη,

που γνþΡιζον σχετικü καθýτ€Ρο οπü τουò
γ€ßτονÝò τουò νο στÝκοντοι μ€ üνεση
4. Η ΜονÞ του var να ελÝγχετ ιο ετσüδημα κÜθε τερÝα, να ιον φο-
0σßου ΛουκÜ του ρολογεß και να ιου δßνετ ρητη ενιολη, με μτα δεý-
Στειριþτη οτη ιερη επτστολß, να ιου στεßλουν το συμφωνηθÝν
ΛιβσδειÜ, σε ποσüν, δταφορειτκÜ ια δτκατþμαια του αξτþμαιüò
σχÝδιο Basil ιου παραχωροýντατ σε πλετοδüτη. Οτ αρχτερεßò, συ-
Grigolivich Barckii
χαρßΖονιατ στουò ευτσκüπουò, or τελευταßοτ
ιþνουν τουò παπÜδεò kar or παυÜδεò
ιουò ενορßτεò kar δεν ρßχνουν ουιε μßα οιαγüνα
γτασμοý, που λÝετ ο λüγοò, χωρßò αυιß να Ýχει
υληρωθεß.
Σιη συνÝχετα, αν ο ΠαιρτÜρχηò χρετÜΖετατ
ματα, θÝτετ ιην αξßωσß ιου οε πλειοδοσßα
των Τοýρκων kar ο πλετοδüτηò φεýγετ yra
ΕλλÜδα να συλλÝξετ τα χρημαια απü ιουò
χεò. Συνßθωò, σια 20.000 τÜλτρα που
ο κληροò, ο Τουρκοò ετσπρÜτιετ 22.000 και ε
λεßιατ 2.Φ0 ιÜλτρα yra τον κüπο του, πÝρα απü
γεγονüò üττ πληρþνειατ yra τα ÝξοδÜ ιου απü
θε επτσκοπÞ. ΣυνÝπετα ιηò σýμΒασηò που
με ιον ΠαιρτÜρχη. παýετ Kar απαγορευετ τα
στασιτκÜ καθÞκοντα ιων τεραρχþν που
να πληρþσουν το φüρο ιουò. Αν or τελευταßοτ
Ýχουν χρημα σε ρευστü, δανεßΖοντατ απü
ΕΒραßουò με μεγÜλο τüκο, υπü την εγγýηση
καιοßκων τηò επτσκοπßò ιουò. Να πora εßνατ σ,
ρα η Εκκλησßα, η Üλλοιε τüσο ανθηρη kar
ξη, που εßχε στουò κüλπουò τηò ΑθανÜστουò,
λετουò, Χρυσüστομουò.
Η τεραρχßα τηò Ελληντκýò Εκκλησßαò
λεßιατ απü μερτκοýò ΠατρτÜρχεò or oπoior
przoυv Yra αρΧηΥο ιουò ιον τηò
ληò. Οι ΠαιρτÜρχεò αυτοß εßνατ: ιων
που φρονιßΖετ ττò Εκκλησßεò ιηò Παλατοτßνηò
ιων ορßων τηò Αρο3ßαò, τηò Ανιτüχεταò, ο
κατοτκοεδρεýετ σιη Δαμασκü, υαßρνετ μερßδτο
Εκκλησßεò ιηò Συρßαò, τηò Μεσοποταμßαò kar
Καραμανßαò. Ο ΠαιρτÜρχηò Αλεξανδρεßαò

tr σιο ΚÜτρο kar δτοτκεß ττò Εκκλησßεò τηò

16
 μüνοτ σ' αυιü το εßδοò. Ο υποδτÜκονοò φρονιßΖετ ιη
δτακüσμηση και ια τερÜ σκεýη. Ο ßδιοò δτα8Ýτετ
τον Üριο που θα ευλογηθεß και στη συνÝχετα τον ιο-
ποθειεß πÜνω στο ιραπÝΖτ δτανομηò, λαμθÜνετ ττò
προσφορÝò, νιýνετ τον τερÝα, ιου δßνετ ια απαραß-
ιητα yra να πλυθεß και να σκουπßσετ ια χÝρτα του.
Ο δτÜκονοò φορÜ πετραχÞλτ kar κρατÜ τη βεντÜ-
λτα yra να δτþχνετ ττò μýγεò που θρßσκονιατ στο rε-
ρο ιου ναου.
Σιουò τερεßò επτιρÝπετατ να νυμφευθοýν μßα φο-
ρÜ σιη Ζωη τουò, αρκεß να Ýχουν ενωθεß με τα δε-
ομÜ ιου γÜμου πρτν να χετροτονηθοýν. Σιην περß-
πιωση αυτη, πρÝπετ να δηλþσουν στην εξομολü-
5. Μοναχüò τηò
γηση ιουò στον παπÜ üιτ εßνατ παρθÝνοτ kar üττ ε-
. πτθυμουν να υαντρευτοýν μßα επßοηò παρθÝνα, Αν ΜονÞò Μεγßσηò
Λοýραò του Αγßου
καιηγορηθουν üιτ Ýχουν γνωρßσετ γυναßκεò, δεν θα
0ρουò, σε οιÝδιο
μυορÝσουν να γßνουν τερωμÝνοτ, πορ' εκτüò kar αν
του Ρþσου
δταφθεßρουν με χρηματα ιον εξομολογηιß ιουò.
μοναχοý B.G.
ΜειÜ τη ληψm ιηò μαριυρßαò ιου δτακüνου απü ιον
Barski!
εξομολογηιß, ο τελευιαßοò βεβατþνετ στον επßσκο-

Kar ιηò Αραβßαò. Ολεò οι Üλλεò ελληνικÝò Εκκλη- Αν υπüρχουν κοηü κτÞμοτο, μßο γüνιμη
σßεò ιηò Οθωμαντκηò Αυτοκρατορßαò εΕαρτþνιατ Ü-
μεσα απü τον ΠαιρτÜρχη Κωνστανιτνοýποληò. Τουò
πεδιüδο. üμορφο εf,οιüδενδΡο. ομπÝηιο
ΠαιριÜρχεò ακολουθοýν στην τεραρχßα or αρχτεπß- κοf,οκοßßι€ΡγπμÝνο, ονÞκουν σò μονοστÞΡι
σκοποι kar Ýπονιατ or επßσκοποτ, σιη συνÝχετα Ýρ-
χονιαι or αρχτμανδρßιεò, ýσιερα or υαπÜδεò kar ιÝ-
λοò οι καλüγεροτ. Οιαν χατρετοýν Ýναν αρχτεπß-
σκοπο Þ επßσκοπο, ιου φτλοýν ιο χÝρτ κατ ιον απο-
καλοýν η Παντεροσýνη Σαò η η ΜακαρτüιητÜ Σαò. πο üττ ο ιÜδε εßνατ παρδÝνοò kar üιτ σχεδτÜΖει να
Τουò τερεßò ιουò καλουν με ιην προσφþνηση η πανιρευιεß μτα παρ8Ýνα, τüτε ιον πανιρεýουν kar
ΑγτüιητÜ Σαò. σιη συνÝχετα του αποδßδουν ιον τßτλο του τερÝα.
Ωστüσο, δεν θα μποροýοε να Ýρθετ σε δευτερο γÜ-
r καλüγεροι ανÞκουν σιο ιÜγμα του Αγß- μο Kar yra ιο λüγο ιουιο ιου δταλÝγουν γυ σýΖυγο )
ου Βαστλεßου.Δεν υπÜρχετ κÜιτ παρÜξενο
σιην ενδυμασßα ιουò. Το σþμα αυτü εφο-
6. Η κεντρικÞ
δτÜΖετ üλουò τουò τερÜρχεò ιηò Ελληντ-
πýλη τηò ΜονÞò
κßò Εκκλησßαò. Οι παπÜδεò στην ουσßα Αρκοδßου οτο
δεν εßνατ παρÜ αυλοß λαßκοß τερεßò kar δεν μπο- ΡÝθυμυο, σε
ρουν να γßνουν εφημÝρτοτ kar πρω8τερεßò. Ο πρþ- σχÝδιο του Barskij
ιοò ιßιλοò που αττονÝμετατ σ'αυιοýò or οποßοτ προ-
ορßΖοντατ yra ιην Εκκλησßα, εßνατ ιου αναγνþστη,
που καθÞκον ιου Ýχετ να δταθÜΖετ την Αγßα φαφÞ
στο λαü ιτò ημÝρεò των μεγÜλων εορτþν. Or ανα-
γνþσιεò γßνοντατ ψαλτεò, κατüυτν υποδτÜκονοι kar
ψÜλλουν ιτò επτσιολüò των Αποοτüλων σιη λετ-
τουργßα. Στη συνÝχετα, γßνοντατ δτÜκονοτ kar ψÜλ-
λουν το ΕυαγγÝλτο, Η ιελευταßα ιÜξη εßναι η rεpo-
σýνη. Οοον αφορÜ την κληρτκüτηια, δεν ιην υπο-
λογßΖουν ωò εκκληστασιτκη ιÜξη. ΟνομÜΖουν
κληριχü οποτοδÞποιε Üιομο ανßκετ σιο οþμα ιου
κληρου. ΥπÜρχουν μÝρη üυου δßνειατ ιο üνομα αυ-
τü σε üσουò ανιτφωνοýν στουò ψÜλτεò yra να τουò
επτσημαßνουν αυιü που θα πουν: οποτοδÞυοιε πατ-
δÜκτ μπορεß να ιο κÜνετ, επετδÞ üλοτ εßνατ μαθη-

Ιº
 ¹ßßßß"η:;ι:;

ιην ομορφüτερη του χωρτοý, που μÜλτοια το χρþμα

ιου ΠροσωΠου ιηò να υΠοσΧεταΙ μαΚροΖωτα.
ΑναφορτκÜ με το κρÝαò, or παπÜδεò υποχρεþνο-
νται να απÝχουν απü την κρεατοφαγßα δυο φορεò
την εΒδομÜδα, ακριθþò üπωò or λαßκοß. Η βτβλτο-
θηκη των τερÝων εßνατ συνÞOωò τδταßτερα μτκρη,
καθþò η συνοψη kar ια Üλλα προσευχητÜρτα κο-
σιßΖουν ακρτΒÜ, επετδη χρετÜΖετατ να ια φÝρνουν
απü τη Βενειßα. Αποφευγουν να απαγγÝλλουν τη
λεττουργßα, παρ' üττ εßνατ στην απλη ελληντκη
7. lερÝοò τηò γλþσσα και δεν λετιουργοýν κÜθε μÝρα, επετδη
ΚρÞτηò. δεν ιουò επτιρÝπεται να πλαγιÜΖουν με ττò γυναß-
Ξυλογραφßα Κεò ιουò ιην ΠροηΥουμενη ιων ημερων Που ΠρεΠετ
(1554) απü τ0 να λεττουργßσουν.
βιβλßο του AndrÝ ΕεχωρßΖουμε τουò παπÜδεò απü τουò καλüγερουò
Thevei, χÜρη σε μτα λευκη ιατνßα μεγÝθουò περßπου ενüò
«Gosmographie δαχτýλου, που φÝρετατ οιο κÜτω μÝροò ιου καλυμ-
de Levant». ματοò των παπÜδων. Σε πολλεò περτοχÝò μÜλτστα or
8, Η ΜονÞ του τταπÜδεò και or καλüγεροτ φορουν Ýνα μÜλλτνο
0σßου ΛουκÜ και ρουΧο μαυρο, Περασμενο σιο μεσα μεροò τηò σΚου-
Üποψη τηò ΝÝαò
φταò, που κρÝμετατ σιον þμο ιουò. Αυιü τουò δßνετ
ΜονÞò Χßου (9) σε ýφοò ιερÜρχη. Ολοτ or σκοýφοτ εßνατ απü το ßδη μο-
σχÝδιο (περßπου νιÝλο kar φιτÜχνοντατ στο Ayrov Οροò μαυροτ, σιο
1745} του Ρþσου
μοναχοý BasiI
πÜνω μÝροò πλαιτοß με δυο ακρεò. Το ÝνδυμÜ τουò,
ιß_) ;
μαυρο η σκουρο, εßνατ Ýνα ρÜσο πολυ απλü, τιÜνω \,/-' ('-
Grigorivich
οτο οποßο βÜΖουν μτα Ζþνη με ια iδra χρþμαια.
Barskii \a,
Or καλüγεροι υπüσχονιατ υπακοη, εγκρÜτεια, α-
γνüιηια. Δεν λÝνε ιη λεττουργßα αν θÝλουν να δra-
τηρηθουν σιο μοναχτκü ιÜγμα τουò. Αν γßνουν τε-
ρεßò, γßνονιατ τερομüναχοτ κατ λεττουργοýν μüνο
σιιò μεγÜλεò εοριÝò. Να γιαιß σε üλεò ττò μονÝò υ-
πÜρχουν παπÜδεò που πληρþνοντατ yra να εξυπη-
ρειοýν ιην Εκκληοßα. Eιor, or ιερομüναχοτ δταφÝ-
ρουν απü τουò καλüγερουò ακριΒþò λüγω τηò ιερο-
συνηò.
Ooor επτδυμουν να γßνουν καλüγεροι απευθýνο-
νιαι σε τερομüναχο, για να λÜβουν ιο μοναχτκü
Ýνδυμα κατ η ιελετη αυτη στοτχßΖετ περßπου δþδε- πωò ο λüγοò υου δÝλειε να αποσυρθεßτε σ' αυτ
κα τÜλτρα. Πρτν απü την παρακμη ιηò Ελληνικηò ιην οΙΚΙα εΙναΙ η αΠοφυΥη ιτμωρταò Yra Κα
Εκκλησßαò, ο ηγοýμενοò τηò μονηò εξÝταΖε ιον υ- σφÜλμα σαò; ΚÜποτα οτκογενετακη πßκρα, Ýνα
ποψηφτο μοναχü με προσοχη Kar yra να δοκτμÜσετ ρωττκü πεßομα, κÜποτα εγκληματτκη πρÜξη σÜò
την κλßση ιου ιον υποχρÝωνε να μεßνετ 3 χρüντα δßγησε κονιÜ μαò;». «Oxr, πÜτερ, θÝλω να
μÝσα σιο μοναστßρτ. ΜετÜ ιη ληξη αυτου του χρο- λεßψω τον κüσμο kar ιη μαιατüιητÜ του για να
νικου ορßου. αν ο υποψηφτοò επÝμενε στο üραμÜ φοσιωδþ στη σωτηρßα μου», ηταν συνηθωQ η
του, ο ηγοýμενοò τον οδηγοýοε στην εκκλησßα κατ ντηοη του υποψηφτου μοναχου. Τüιε ο
ιου απηý8υνε ια ακüλουθα λüγια: «Ιδου λοτπüγ α- ιου Ýδτνε το Ýνδυμα kar μετÜ ττò προσευχÝQ
δελφÝ μου, με ιην παρουοßα ιου Αγγελου Κυρßου, μτα τοýφα απü τα μαλλιÜ ιου και την κρεμουσε
μπροστÜ στον οποßο δεν πρÝπετ να ψεýδεοατ: μη- Ýνα κομμÜττ kεpr πÜνω στον ιοιχο κοντÜ σιο τερο-
Σημερα δεν υπÜρχετ πra πετθαρχßα μεταξυ
Κüδε lτοΓßüò πßστ€ý€ι üτι δgκοιοýτοι ΕλλÞνων, ΔÝχοντατ τουò κληρτκουò απü πολυ ι
ουò, kar τδιαßτερα σττò μονÝò, üπου συχνÜ
νο κοτÝχΕι Ýνα εκκΡΙησÜκι, üπωò òηßσηζ τατ yra ιουò γτουò των παπÜδων, που ιουò
Κοι να πα\fτρΕý€ταß μιο γυναßΚα νουν γραφη kar ανÜγνωοη. ΕξÜλλου τουò
μοποτουν yra ττò χετρüιερεò εργαστεò, kr αυτü
ρεßτατ ωò μαθητεßα. Σια uro οργανωμÝνα μονασ

1Β

tr
Φδ
Φ λεò οτ μερßδεò εßνατ ßοεò σια ελληντκÜ
ξ:r
,,δ
tr
pra, ο χρüνοò δοκτμασßαò μοναχου επιμηκυνεται
yra ακüμη δυο χρüντα μετÜ τη λßψη ιου ενδýμα-
ιοò. Πρüκεττατ yra ιτò μονÝò του Αγßου Ορουò, ιου
Αγßου ΔουκÜ κοντÜ στη ΘÞβα, ιου Αρκαδßου ιηò
Κρηιηò, τηò ΝÝαò Μονηò σιη Χßο, του ΜαυροΒολß-
ου στον Βüσπορο, των μονασιηρτþν στα Πρτγκτ-
ποwÞστα κ.Ü. Τα ενοχληττκÜ Ζωýφτα βαοανßΖουν
πολý ιουò νεαροýò δüκτμουò μοναχουò, yr' αυτü
ιουò μÜδαμε ιη χρηση βοτÜνου yra να ια εξονιþ-
σουν. Ο Κýρτοò σωσιÜ προνüησε και ιο φυτü εivar
το ßδτο σ'üλεò ιτò χþρεò.
Or κολüγεροτ και οτ Üλλοτ κληρτκοß εßνατ Βρü-
μτκοτ r<ar ια μαλλτÜ kar τα γÝντα τουò εßνατ ενιε-
λþò παραμελημÝνα. Αυτü συμθαßνετ επετδÞ στην
πλειονüτητÜ τουò κεlýßΖουν ια προò ιο Ζην με τον
ιδρþια ιου μετþυου τουò κατ αναλαμθÜνουν κÜθε
εßδουò εργασßα, κυρßωò να οργþνουν τη γη και να
κολλτεργοýν αμπÝλτα. Or λαßκοß αδελφοß μοναχοß
εßνατ or περτσσüτερο κακοΒαλμÝνοτ kar μοτÜΖουν
με ιουò δτκοýò μαò εθελοντÝò μοναχουò. Δεν ξÝρω
πþò ιουò ονομÜΖουν σιην ΕλλÜδα. Πρüκεττατ yra
αγαθουò χωρτκουò, or οποßοτ μειÜ ιο θÜναιο ιηò γυ-
ναßκαò τουò δωρßΖουν ιτò περτουσßεò ιουò στη μονη,
üπου περνουν ιο υυüλοτπο ιου βßου τουò δουλεýο-
νταò ιη γη. Ολοτ αυτοß or μοναχοß Ζουν μüνο με λß-
γα ψÜρτα, λαχσττκÜ, ελτÝò kar ξηρÜ συκα, Η ιρα-
πεΖαρßα τηò μονηò ιουò δεν εivar σπουδαßα. Εξαß-
ρεση το κρασß. Το χετρüιερο κρασß ιηò ΕλλÜδαò εß- Ε
var ασýγκρτια καλýτερο απü ιον καλýτερο μηλßτη
τηò Perche. Or ξÝνοτ ιρþνε κρÝαò σιτò μονÝò, αλλÜ
πρÝπετ να φÝρουν δτκü τουò, Συνηθωò Βρßσκουμε
εκεß ελτÝò πρÜσινεò kar αλμυρÝò, πολý νüσιτμεò, ε-
νþ or μαýρεò ελτÝò εßνατ üπωò οι δτκÝò μαò συνη-
θτσμÝνεò, αλλÜ με καλýτερη γεýση. Ττò αλατßΖουν
Kar ττò ιοποθειοýν μÝσα σε μεγαλεò σιÜμνεò, üυου
δτατηροýντατ χωρßò νερü yra περτσσüτερο απü Ýνα
χρüνο. ΠροσπÜθησα στην Προθηγκßα να κÜνω ιο ß-
δτο, χωρßò να τα καιαφÝρω.
μονασιηρτα. Ο ηγοýμενοò δεν ιρÝφετατ
καλυιερα απü ιον ιελευταßο τηò μονηò.
Το ßδτο συμθαßνετ σε ü,ιτ αφορÜ ττò Üλ-
λεò ανÜγκεò τηò Ζωηò. Οιαν ο ηγουμενοò
αποχωρεß απü τα καθÞκονιÜ του, οτερεßιατ μüνο
την εξουσßα ιου. Οσο υπηρειεß, δεν θα αποιολμου-
σε ποτÝ να ιην καταχρασιεß, τδταßτερα üσον αφορÜ
ττò ττμωρßεò rιar ιιò ποτνÝò υου ανττστοιχοýν σε λÜ-
θη ιων κληρτκþν του. Η μτκρüιερη αυστηρüιηια
μερτκÝò φορÝò θα μποροýσε να ιουò αποφÝρετ το
σapikr ιου μωαμεθανοý ανιß γτα το σκοýφο ιου
Αγßου Ορουò.
Συνεπþò, or μετÜνοτεò εßνατ εθελοýστεò μÝοα στα
μοναστßρτα, üπου εßνατ Üγνωσιη η υποιαγη και η
ταπεßνωση. Or αρειÝò αυτÝò ανßκουν μüνο στουò
μÜγειρεò, or oπoior προσκυνοýν στην πüρτα τηò
ιραπεΖαρßαò yra να λÜβουν ιην ευλογßα των κλη-
ρτκþν που θγαßνουν απü αυιÞ.
Καθþò υπÜρχουν ιρßα στÜδτα ιελετüτηιαò σιη μο- β
ναοιτκÞ ΖωÞ ιων ΕλλÞνων, ξεχωρßΖουν τουò κλη- 10. Ελληγοò και
ρικουò απü ιρßα εßδη ενδυμÜτων: οτ νεüφυτοτ φο- Ελληγßδο (11) τηò
ροýν απλÜ Üμφτα απü ια πro ευιελÞ μÜλλτνα υφÜ- ΚρÞτηò και
σματα, or προσßλυτοτ Ýχουν πτο φαρδιÜ Üμφτα kar Τοýρκοò (12) του
περτσσüτερο καθαρÜ. ΟνομÜΖουν κληρτκοýò με κο- νησιοý με ßò
νιü ρÜσο ιουò υλÝον Ýνθερμουò, γτα να τουò δτα- χαραπηριοτικÝò
χωρßσουν αυü αυτουò που ακολουθουν μτα πορεßα) ενδυμοσßεò τουò
Ο διüκονοò φορü πΕτροχÞηι κοι κΡοτü
τη Βεντüf,ιο γιο να διþχνΕι τιò μýγεò
που ΕΡßσκοντοι στο ιΕΡü του νοοý
19
EkkzιH:ιR
13. Ελληναò
παπüò κοι συνηθτσμÝνη. ΤÝλοò, δßνουν την κουκοýλα ιου μο-
ορθüδοξοò ναχου και το ωμοφüριο στουò καλýτερουò που, χω-
επßσκοποò (14). ρßò δυσκολßα, τουò συγκρßνουν με τουò αγγÝλουò.
ΛΙθογροφßεò Τουò ενταφτÜΖουν με αυτÜ τα στολßδτα, επετδÞ κα-
(1816) του Dall' ιÜ τη δτÜρκετα τηò Ζωßò ιουò δεγ ια
φοροýγ παρÜ
Acqua, μüνο επß εφτÜ ημÝρεò.
επΙχρωμοησμÝνεò ΥπÜρχουν ιοποθεσßεò στην ΕλλÜδα üυου or κα-
αΠü ΤΟν Laza;etti λüγεροτ δταχωρßΖοντατ σε αναχωρηιÝò kar ασκητÝò
η ερημßιεò. Οτ αναχωρητÝò δraΒrouv απü κοτνοý
orkia που εξαρτÜτατ απü ιη
τρετò η τÝσσερτò μαΖß σε
μονη kar απü την οποßα την ενοτκιÜΖουν διÜ βßου,
ΔταθÝτουν το εκκλησÜκτ kar μετÜ την προσευχη
τουò καλλτεργοýν λαχαντκÜ, αμπÝλτα, ελατüδεν-
δρα, συκτÝò kar Üλλα δÝνδρα υου τουò προοφÝρουν
τουò καρποýò τηò χροντÜò. Or μοναχοß αυτοß δτα-
φÝρουν απü ιουò ουμΒαιτκοýò μüνο επετδη επτκοι-
νωνουν λτγüιερο με τον κüσμο και Ζουν σε ολτγÜ-
ριθμη ομÜδα στο καταφýγτü ιουò.
Η ΖωÞ γτα τουò ασκητÝò η τουò ερημßτεò εßνατ
σκληρüτερη. Πρüκετιατ για καλüγερουò Ýγκλετ-
οιουò που αποουροντατ με τη θÝληση τουò μÝσα
οτουò φρτκτüιερουò ΒρÜχουò, τρþνε μüνο μßα φορÜ
ιην ημÝρα, εκιüò απü ιτò εορτÝò. Η τροφη τουò μü-
λτò αρκεß yra να μην πεθÜνουν. Δεν νομßΖω üιτ
χωρßò μτα ξεχωρτστη κλßση πρÝυετ να επτιρÝπετατ
οε ανθρþπουò να θÝιουν τη ΖωÞ τουò σε παρüμοτα
Οι ποπüδòò δεν ßειτουργοýν κüδε μÝρο.
òπΕιδÞ δεν τουò €πιτΡÝπòτοι νο πßογιüζουν
μ€ πò γυνοßΚòò τουò τπν ΠΡοηγοýμ€νη
20
δοκτμασßα. Σßγουρα ο Θεüò θÝλετ να
στε üσο αυτü εξαριÜιατ απü εμÜò kar or καλοß
Üνθρωποι πε8αßνουν με τη θÝλησß ιουò. Απü τ
Üλλη, αυιÞ η σκληραγωγßα, σε συνδυασμü με
διÜ βßου αυομüνωση, πολυ συχνÜ τουò
νουν ψυχτκÜ. Η υλετονüιηια ιων ασκηιþν
γουν σε αξτολýπητεò ονετροπολησετò, μακρτÜ
την αληθτνη γνþση των καδηκüντων του
που. ΣιαδτακÜ, ιο μυαλü ιουò μειαιρÝυειατ σε
ιρα φανιαστþοεων. ΚαιÜ τα λοτπÜ, or φιωχοß
μßτεò δεν Ζηττανεýουν ποτÝ. Or μοναχοß ιουò
μηθευουγ απü κατρü σε κατρü, λßγα
που με την προσ8ηκη χüρτων του αγροý
το üλο σιßρτγμα τηò ΖωÞò τουò.
ωρßò αμφτθολßα, ο μεγÜλοò αριθμüò
των ανθρþπων πολλαυλασßασε ια
κλÞστα σιην ΕλλÜδα. ΚαθημερτνÜ Ýκτ
κατνοýργτα, παρ' üιτ üφετλαν να
σουν την Üδεια απü τον καδÞ. ΜÜλτστα,
παγορευüταν να αναστηλþσουν üσα εßχαν πÝσει
καεß πρτν πληρþσουν τÝλη οιον ανþτερο αξ
ιοýχο. ΚÜθε παπÜò πτστευετ üττ δτκατουιατ να
χετ Ýνα εκκληοÜκτ, üπωò επßσηò να υαντρεýε
μτα γυναßχα. Η πλετονüτηια αυιþν ιων τερÝων
αισθÜνετατ Üνετα üταν λεττουργεß στην εκκλησßα
νüò Üλλου, kar ßσωò εßνατ σιο μüνο πρÜγμα που
ρουστÜΖονιατ λεπιολüγοτ. Παρüμοτα τελειÞ
φαßνεται σαν Ýνα εßδοò πνευμαιικηò μοτχεßαò.
θανÜ, το πλÞθοò ιων εκκληστþν να αποτελεß
χεια ιου αρχαßου εδßμου που υπηρχε στην
να ανεγεßρουν μτκροýò ναοýò σε ψευδοθεοýò.
var βÝβατο üιτ οι Ελληνεò Ýχουν δτατηρησετ
κιτκÝò ετδωλολατρτκÝò, kar μεταξý αυιþν να
νουν τουò αγßουò ιουò να χορεýουν στον Þχο
σουραυλτþν κατ των κυμΒÜλων. Το ßδτο γßνετατ
οιην Προθηγκßα ιιò ημÝρεò των μεγÜλων
Or εκκλησßεò αυτÝò εßνατ πολυ πρüχετρα χτ
νεò Kar φτωχτκÝò. Σ' αυιÝò üμωò λαιρεýουν ιον
σοý Χρτστü, ανιß ττò ψευδοθεüτητεò που yra.
Þταν το ανττκεßμενο λαιρεßαò ιων προγüνων
ΕξατρουμÝνηò ιηò Αγτα-ΣοφτÜò ιηò Κωνσταντ
ποληò, δεν εßδαμε καμßα μεγÜλη εκκλησßα,
κατ τον Karpü τηò ακμηò τηò αυτοκρατορßαò. Μ
κÝò παλτÝò εκκλησßεò, που σþΖοντατ οßμερα,
χουν δýο νÜρθηκεò kar οιÝγη με κλßση
θεν η με κυλτνδρτκü θüλο. Το καμπαναρτü,
στο επετδÞ σιερεßται καμυÜναò, θρßοκετατ στο
των δυο στεγþν, πÜνω σιην προμετωπßδα. Ολα
τα κιßσμαια Ýχουν το ßδτο πρüτυπο, με ε
σιαυρü, δηλαδÞ τειραγωντκü. Or Ελληνεò Ý
σωστÜ δτατηρÞοετ την αρχαßα χρηση των θüλων
χορωδßα ιων εκκληοτþν τουò κοττÜΖετ πÜντα
ιην ΑνατολÞ Kar προò αυιß ιη μερτÜ
ιαν προοεýχοντατ. Η ουνηθτσμÝνη προσευχη

ýοτερα απü ευαναλαμθανüμενεò σταυροκοπησετò,
εßνατ η συχνÞ ευανÜληqm: «Κυρτε λυπηδεßτε μαò,
Κυρτε συγχωρÝστε μαò»,
Σιην ΕλληντκÞ Εκκλησßα εßνατ τδταßτερα προ-
σεκτικοß στουò νüμουò τηò φυσηò Kar yr' αυιü κÜ-
ποτεò φορÝò απαγορεýουν σιτò γυναßκεò ιην εßοοδο
σιτò εκκλησßεò. Ττò υποχρεþνουν να στÝκονται
στην πüρια κα1, σαν η ανÜσα τουò να εßνατ δηλη-
ιηριασμÝνη, δεν τουò επτιρÝπειατ σε αυιÞ ιην κα-
τÜοταοη οýιε να κοινωνÞσουν οýτε να φτλησουν ιτò
εικüνεò. Δεν εßνατ τüοο λεπτολüγοτ οια μοναστη-
pra, üπου πληρþνουν γυναßκεò yra να πλÝνουν ια
ροýχα κατ τα λευκÜ των μοναχþν. Σιο εσωτερτκü
ιων εκκληστþν, or ετκüνεò ιουò εßνατ ενιελþò επß-
πεδεò kar δεν υπÜρχετ κανÝνα γλυπτü, εκιüò ßσωò
απü κÜποιο ελαφρυ σκαλτστü Ýργο. Σιτò μεγÜλεò
εκκλησßεò υπÜρχουν τεροφυλακεò, ευßτροποτ ενο-
ρßαò. Παλατüιερα, υπÞρχε Üμθωναò yra ιον τερο-
κηρυκα. Σημερα, δεν υπÜρχετ κÜιτ τÝιοτο, επετδÞ
Ýχετ καταργηδεß αυιüò ο ιρüποò κηρýγματοò . Αν
κÜποτοò παπÜò θελησετ να ασχοληθεß, πληρþνετατ
πολυ λßγο κατ ιο κÜνετ μüνο yra να κερδßσετ ια δυο
ιÜλτρα που δßνουν yra το κηρυγμα. Eivar ντροπη
να ακουò αυτοýò τουò τερεßò να μειαδßδουν, που λÝ-
ετ ο λüγοò, μτα ετκοσÜδα λÝξεων ασýντατζτων επß
μτοß þρα, χωρßò συνηθωò οýιε ο παπÜò ουιε or ε-
νορßτεò να ουλλαμθÜνουν το παραμτκρü.
Τα μοναστηρτα εßνατ χιτσμÝνα με ιον ßδτο ρυθμü.
Η εκκλησßα εßνατ πÜνια σιη μÝση ιηò αυληò, Ýτοι
þστε τα κελτÜ να εßνατ γυρω απü αυτü ιο κιßσμα. Or
Üνθρωποτ αυτοß δεν ποτκßλλουν σια γοýσια ιουò (α-
ιτßθετα απü εμÜò σιη Γαλλßα), κÜτι που δεν εßνατ
υÜνια Üξτο ευαßνου, επετδÞ η αλλαγη ßσωò εßνατ
15. lερÝαò κοι
θεττκÞ yra ιην ιελετοποßηση των τεχνþν. Καιαλα- επßσκοποò στον
θαßνουμε, απü τα παλτÜ καμπαναρτÜ των μοναοτη- Αγιοσμü των
ριþγ üιι οι Ελληνεò χρηστμοποτουν πÜνια μτκρÝò Υδüτων.
καμπÜνεò. Απü ιüιε που οι Toupkor ιοýò απαγüρε- Χαλκογραφßο του
Audriet απü το
ψαν ιη χρηση, κρεμουν με σκοτνß πÜνω στα κλαδτÜ
δÝνδρων οτδερÝντα μεταλλτκÜ ελÜσμαια παρüμοτα βιβλßο του
Tournefort
με αυτÜ που χρηστμοποιουν yra να καλυπτουν ττò «Voyage du
ρüδεò ιων κÜρων. Εχουν οχημα κυρτü, πÜχοò πε-
Levanl»
ρßπου μισü δÜχιυλο, φÜρδοò ιρßα-τÝσσερα δÜχιυλα (Πορßσι, 17'l7).
ΚαΙ σιο μηκοò τουò ÝΧουν μερτκÝò τρυΠεò. Χτυποýν
16. ΣÞμοντρα σε
δυναιÜ πÜνω σια ελÜομαια με μτκρÜ στδερÝντα
χαλκογραφßεò του
σφυρτÜ yra να ετδοποτηοουν ιουò καλüγερουò r<ar
Audriei
να υροοÝλθουν στην εκκλησßα... Εχουν Ýνα εßδοò
κωδωνοκρουσßαò που προσπαθουν να ιατρτÜξουν
αρμοντκÜ με τον ηχο ιου στδερÝντου ελÜσμαιοò (ση-
μαντρο). Κραιοýν με ιο Ýνα χÝρτ Ýνα ξυλτνο πηχÜ-
kr, φαρδý περßυου τÝσοερα-πÝντε δÜχτυλα, πÜνω
στο ουοßο κιυποýν με Ýνα ξυλτνο σφυρß. Φαντα-
σιεßιε τη μουστκÞ συμφωνßα. Η ανιßσιοτχη που κÜ-
νουν yra ιο φαγητü ττò εορτασιικÝò ημÝρεò δεν εß-
var καθüλου καλýιερη. ΚÜνουν να ηχεß Ýνα χÜλκτ-
νο κυπελλο χιυυþνιαò ρυ8μτκÜ το πÜνω μÝροò ιου
με ιο χεροýλτ ενüò μαχατρτοý, ενþ οτ μοναχοß ψÜλ-
λουν με τη μυιη üπωò or δrkoi μαò οτ καπουισßνοτ.
ΜειÜφραοη: Γτþργοò Γεωργαμληò
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
l. Εwοεß ιην Ýκδοση ιου Βεραιßου απü το σουλτÜνο. Βλ. Π.
Κονüρταò, ΟθωμαντκÝò θεωρýσειò για το Οικουμενικü
σελ.76.
Πατρlσρχεßο, εκδ. ΑλεξÜνδρεια, ΑθÞνα 1θθ8,
2. Στμωντακüò: üροò απü το μÜγο Σßμωνα, σημαßνετ ιην
καπηλεßα των θεßων.
3. Στην πραγμαιτκüτητα, σιο ΦανÜρτ, κÜτω απü ιη σuvorkia
ΜπαλÜτ. I
27
 ο νησß, που or Ελληνεò ονομÜ-
Ζουν Κßμωλο. πηρε το üνομα ιου
απü την ΑρΖεντιÝρα ιον καιρü
που ΟρÝθηκαν ορυχεßα αργυρου.
ΒλÝπουμε ακüμη τα υπολεßμματα
ερΥαστηρτων Kar φουρνουò οΠου
επεξεργÜΖονταν το μÝιαλλο αυτü.
Σημερα ποτοò 8α ιολμουσε να ξα-
ναρχßσετ αυτοý ιου εßδουò τιò ερ-
γασßεò χωρßò ιην Üδετα ιων Τουρκων; Kar or Τοýρ-
Kor, με ιο υρüσχημα üιι or κÜιοτκοτ ιου νηστοý θα
αποκüμτΖαν κÝρδη, δεν 8α δßσιαΖαν να τουò γονα-
τßοουν με φüρουò. Οι κÜιοτκοτ τηò χþραò πιστευουν
,λaL-
üιτ τα ορυχεßα Βρßσκονιατ προò την πλευρÜ
που ΒλÝπετ ια Πολλþντα, Ýνα μτκρü λτμÜντ
ιηò νησου Μηλου. Τα νηστÜ αυτÜ εßνατ σε

κρü και üχτ αρκετÜ Βαθý yra ια με- \

γÜλα πλοßα που μÝνουν αρüδο νο- ι$ :I
ιτοανατολτκÜ του νηοιου Πολßνοò,
ü- ι
,,: \
γνωοιου στουò ΦρÜγκουò με ιο
§
,-_,

ΥτιÜρχει μüνο Ýνα κακοφτταγ_ : \(

μÝνο χωρτü μÝοα σιην Κßμωλο, ).,
ι,,
ενω ιο νησι. που εßναι πÜρα πο-
λυ ξερü και μι Üγονα ΒουνÜ ιρι- ,,Ý
γυρω, Ýχετ μüλτò δεκαοχτω μlλτα
περτφÝρετα, ΣπÝρνουν κρτθÜρτ
kar ΒαμθÜκι μüνο στα περßχω-
ρα ιου χωρτου. Πßνουν
Kpaσr απο τη
Μηλο )
ι

"ι
 d
Þ, ß,ι
Ι'' ,
.ý
,.|'

ι "" ,,'*9
Kιιιzιoror

kar νερü απü οιÝρνεò, επετδÞ δεν υπÜρχετ ουιε μτα

πηγη ο' üλο ιο ν
ιηγÜδτα. Τα αμπ

λα ια ελατüδενιρα σιουò
πολÝμουò ιουò με τουò
ι Τοýρκουò. ΤÝλοò, ιο νη-
!,, σß Ýγτνε υÜμφιωχο απü
ιüτε που ο σουλιÜνοò
δεν ανÝχειατ πra ιουò
ΓÜλλουò κουρσÜρουò οιην
ανατολτκη Μεοü-
γετο. Η Κßμω-
λοò ηιαν ιü-
Ποò συνα-
νιησηò
ιουò Kar

2, 4. Ενδυμοσßα γυναικþν
τηò Κιμþλου, Χολκογροφßο
οπü το βιβλßο (1801)

g
Turquie»

24
ξüδευαν σε γλÝνιτα τρομερÜ ü,ττ εßχαν λεηλαιÞσετ
απü ιουò Τουρκουò. Η Κßμωλοò εßνατ ο επικτνδυ-
νüιεροò σκüπελοò του ΑρχτπελÜγουò, αλλÜ πρÝπει
να εßνατ κανεßò πολý ανßκανοò γτα
να ναυαγησετ εξατιßαò ιου.
Ολη η επτχετρημαιτκοτηια
του νηστοý σιρÝφειατ γýρω α-
πü αυιü ιο χωρßò λεπιüτητα
εßδοò δτασκÝδασηò που δεν
αρμüΖετ παρÜ μüνο σε ναý-
τεò. Οι γυναßκεò αοχολου-
ντατ μüνο με ιην παραγωγη
θαμθακερþν καλ-
ισþν kar τον Ý-
ρωτα. Οτ κÜλ-
ισεò ιουò, αν
kar üχτ τδτ- )

3. Κüρη τηò Κμþλου.

ΕπιχρωμαπσμÝνη
χOλκογρOφß0
του J.B. ναη Mour
(ΕθνικÞ
Παρßσι}
ΚΙΜΟΛοΣ
Η επιχειρημοτικüτητο του νπσιοý στρÝφεται
γýΡω οπü Ýνο χωΡßò ßεπτüτητο εßδοò
διοσκÝδοσηò, που ορμüζει μüνο σε νοýτεò
αßιερα καλÝò, τροφοδοιοýν τα γεττοντκÜ νηστÜ. Or
Üντρεò αφτερþνονται στη θÜλαοσα kar γßνοντατ κα-
λοß καυειÜντοτ. Οσο για ιη θρησκεßα, ελÜχτσιοτ πr-
σιεýουγ οπωò επßσηò στα περτσσüιερα νηστÜ του
Aryaiou, üυου συναντÜ κανεßò κυρßωò αμαθεßò kar,
συνεπþò, τδταßτερα κακοýò χρτσττανοýò kar, τολμþ
να πω, μοχθηροýò. Σχεδüν üλοτ or κÜιοτκοτ ιηò Kr-
μþλου εßνατ ιηò ελληντκýò υßστηò κατ or εκκλη-
σßεò ιουò δταθÝτουν
μßα ετκοσÜδα α-
Πο μτΚρεò Κα-
μΠανεò, Προ-
νüμτο καθü-
λου ευκατα-
φρονητο
β-
Ε",
σε εδÜφη Τουρκων. Or Λαιßνοτ εßνατ λßγοτ σε αρι
μü σ' αυιü το μτκρü νησß και δεν εßνατ καλýτερ
απü ιουò Ελληνεò,
Η ΔαιτντκÞ Εκκληοßα εξυπηρετεßιατ απü Ýνα Ι
κÜρτο του επτσκüπου ΜÞλου, τηò οποßαò η Κßμι
λοò εßνατ οαν προÜσιτο. Η Δτκατοσýνη απονÝμε
ιar απü Ýνα μειακτνοýμενο δτκασιÞ που εivar
kar ο μüνοò μουοουλμÜνοò σιη Χþρα. Συνß-
θωò δεν Ýχετ οýτε υπηρÝτη οýιε υπηρÝ-
τüνο ιηò φωνηò του απü φüΒο μη ΒÜ-
λουν πετραιÝò να ιον απαγÜγουν. ι.ι
τßπο-
Γτα ιην Κßμωλο δεν αναφÝρετατ |
τα στην αρχαßα τστορßα, ιο νησß ακολου-
θοýσε πÜνια ιη μοßρα τηò Μηλου. ΚατÜ
ιην ανατροπß ιηò αυιοκραιορßαò των ΕλλÞ-
νων απü τουò Δατßνουò, ο ΜÜρκοò Σανοý-
δοò, Ενειüò ευγενηò,
ιην Ýνωσε με ιο δουκÜ-
το τηò ΝÜξου
ΚαΙ
 Πßνουν νερü οπü στÝρνεò, επειδÞ δειι
unüpxeι οýτε μßο πηγþ σ' üßο το νησß,
εκτüò οπü μερικü üχρπστο πηγüδιο

μερτκÜ Üλλα γετιοντκÜ νηοτÜ. Στη συνÝχετα ενε- 5. Γυνοßκεò τηò

πλÜκη μÝσα σιτò κτηοετò του Χαßρεντßν Ι\dπαρ- Κιμþλου
μπαρüσα.' (Femmes de Ι'
ΠαρÜ τη φιþχετα τηò Κτμþλου σημερα or Τοýρκοτ ArgeniiÝre) απü
ετσπρÜττουν χßλτα ιÜλφα yra κεφολτκü φüρο (χα- τ0 βιβλßο (1798)

,,jii ρÜιστ) και yra Üμεσο φüρο που συντστÜ το 1,/5 ιου
συνüλου των προßüντων. Εκιüò αυτþν ιων φüρων, or
«Voyage dans Ι'
empile Othoman,
κÜιοτκοτ δßνουν ακüμη 300 η 400 στουò αξτωμαιτ- Ι' Egyple ει Ια
Perse» του
κοýò ιου καπουδÜν υασÜ που Ýρχοντατ να απαττÞ-
Guillaume-
σουν ιüοο ιον κεφαλτκü φüρο üσο και τον Üμεοο.
Anioine 0llvier.
Δυο πρÜγμαια ενδταφÝρουν τη φυστκη τστορßα
6. 0 χαßΙρεντßν
σ' αυιü ιη νησß: η κτμωλτκη γη r<ar τα φυτÜ. Γτα
Μπαρμπορüσο
ια ορυχεßα αργυρου δεν γßνειαι πια λüγοò.
Η κτμωλτκß γη, που ενδτÝφερε ιüσο τουò αρ-
Χατουò, ΚαΙ Που εφερε ιο ονομα ιου νησΙου, εΙνατ
μßα Üοπρη κτμωλßα, αρκετÜ θαρτÜ kar Üγευσιη, γε-
μÜτη αυü λεπτη Üμμο που γßνετατ ατσθηιÞ κÜτω α-
πü το δüνττ. Εßμαι σßγουροò üττ αυτü το εßδοò κτμω-
λßαò δεν δταφÝρετ απü αυιÞν που Βρßσκειατ σια
περßχωρα ιου Παρτστοý, παρÜ ιο üττ η ιελευταßα
εßνατ περτσσüτερο λτπαρü κατ οαπουνοετδßò. Γτα
το λüγο αυτü auoppuuaivεr kar λευκαßνετ τα
ροýχα. Το καδÜρτσμα εßναι-δεν εßνατ αρκετÜ
καλü, αλλÜ κÜνετ οτκονομßα οιο σαποýντ.
,, ΝομßΖω üττ οποταδηποτε κτμωλßα θα
καθÜριΖε το ßδτο καλÜ. Η μüνη
Ξ, προφυλαξη αναφορτκÜ με
, αυτÞ ιηò Κτμþλου 8α Þταν η
αφαßρεση ιηò χονιρηò Üμ-
μου Kar των χαλτκιþν που
τρυποýν ια ρουχα. ΤελικÜ or
νηστþιεò δεν Ýχουν Üλλο απορρυυα-
νtΙΚο, ενω Κα1 η Χρηση ιου εΙναt Πavapxara
σιην πατρßδα τουò.
Ο ΙΙλßντοò βεθατþνετ üττ το χρηστμοποτοý-
σαν yra να πλÝνουν τα υψýσματα.
ΜετÜφραοη: Γιþργοò Γεωργαμληò

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
1. Γτα την χοτνοττκß δτοßκηση των ΚυκλÜδιον την
εποχÞ που επτοκÝφΕηκε τα νηοτÜ ο Τουρνεφüρ,
Βλ. Ε.Ε, Κοýκκου, οι κοινοτικοß
0εσμοß στιò ΚυκλÜαεò κατÜ
την ºουρκοκρατßα,
ΑΕÞνα 1θ80. l

&,ιι
-''"ß,
 :, .
' ΙΙrρα
νυπüφορα θρüμικh. Οιστ xiizbbv Ýνα σπßιτ, αρχß-
Ζουν απü το χþρο των γουρουßτþν, ο'οποßοò εßνατ
κÜτω απü,μßα αψßδα στο τσüγÝτο η ßσωò χαμηλüιε-
ρα yra να βλÝπετ πÜντα στο δρüμο. IνΙε μια λÝξη, ε-
κεß θρßσκειατ η κλοÜκη (Βρüμικοò ιüποò) üλου του
οπτιτοý. Τα σκουπßδτα λοτπüν που ουγκεντρþνο-
νται, σε συνδυασμü με τουò αιμουò των αλυκþν που
!, Βρßσκονιαι στην ακροθαλαοστÜ, ιτò αναθυμτÜοετò
των ορυκτþν που μολýνουν το νησß, την Ýλλετψη υ-
γτετνþν υδÜτωγ δηληιηρτÜΖουν τον αÝρα ιηò Μß-
λου kar προξενοýν επτκßνδυνεò αρρþσιτεò. Τα σπß-
τια του νηστοý εßνατ καλýιερα απü τα σττßιτα ιηò
Κρηιηò. Τηò Μηλου εivar δτþροφα με ιαρÜτσα, με
: καλÞ ιοτχοποτßα kar αρκειÜ ομαλη πÝιρα, τιαρü-
μειαλλτκü φρÜγμα. Or
ιηò ßδταò τεχνοιροπßαò
Ιßß λ-òυν..φφιδν.το_ι2Ατγατου.Πρüκετιατ
σιρþμÜ"hπÞ χιßßμα καλÜ παιημÝνο,
που με ττò πρþιεò θροχεò οχßΖετατ kar το νερü τρÝ-
ξε,τ απü υαντοý. Ωστüοο üοο εμποτßΖειατ και οι
ρωγμεò τηò κλεßνουν λßγο λßγο τüσο παγτþνετατ.
Or Γαλλοι καπουτσßνοτ εßνατ αρκετÜ ηαλÜ εγκα-
ιεσιημÝνοτ σιην εßοοδο ιηò πüληò, δεξτÜ ερχüμε-
vor απü το λτμÜντ. Πprv αυü μερτκÜ χρü-
vra το μονασιηρτ ιουò ετΧε ΥΚρεμτ-
.' οιεßατüτουòΤοýρκουò,.Εουταυò -
ρμ_.λτßßα.,κιß*παρατþν., Τ.ο .!ιτßσμg ω/εγÝραηκε Nar 1, Το λιμüυ
ΙrÜλτ τηò ΜÞλου.
φ+Υ Λιθογροφßα σε
σχÝδιο Ghoiseul-
or καπετÜντοι irilv πλοßφν, ακüμη.κατ ο_τ πειρατÝò Gouθiele κοι
ουνετσÝφεραν ανÜλο¾α με τι(δυ.ναιüτιßιÝò ιουò, ci- χÜροξη
DecquevauvilIier
φου üπωò παντοý οτ καπουτσßνοτ εivar φτωχοß. Σιην
ΑνατολÞ χρηοτμοποτοýν το υστÝρημÜ ιουò yra να
θρÝψουν υò Üυορεò χρτσιταντκÝò οτκογÝνετεò και
δεν παραλεßπουν οττδÞποιε μπορεß να αναιßουφß-
σετ Þ να απελευθερþοετ τουò οκλÜΒουò. Απü ιουò
δυο μοναχοýò τηò μονηò ιηò Μηλου, ο Ýναò λετ-
τουργεß ιο ελληντκü σχολεßο κατ ο Üλλοò ιο τταλτ-
Κο.
Or ΜÞλτοτ εßνατ καλοß ναýιεò χÜρη στη χρηση
και σιη γνþση των περτοχþν ιου Aryaiou Kar χρη-
σßμqýουν ωò οδηγοß σια περτοσüτερα ξÝνα πλοßα.
Την εποχÞ τηò κυρταρχßαò ιþν ΦρÜγκων κουρσÜ-
ρων στην ανατολτκÞ Μεσüγετο, σιο νησß αφθονου-
σαν κÜθε εßδουò αγαθÜ. Ακüμη μτλÜνε yra ια κα-
τορθþμαια ιου Μπενεβßλ Τεμερικοýρ (Beneville
Temericourt), ιου Ιππüτη ιου Οκτνκοýρ
(Hocquincourt), του Ιγκ ΚρýελτÝ (Hugues
Cruvelier), ιου τππüιη Αντρσü (Entrechaut),
ιων Ποι:σÝλ (Poussel), ΟlýνΖ (Orange), ΛοττÝ
(Lauthier)'kar Üλλων ακüμη που Ýφερναν ια λÜ-
φυρÜ τουò σ' αυιü το νησß σαν να Þταν η μεγÜλη ε-
μυορουανßγυρη του ΑρχτυελÜγουò. Εκεß τα εμπο-
ρευματα προσφÝρονιαν σε καλη ττμη. Or αστοß τα
μεταπωλοýσαν με κÝρδοò kar ια πληρþματα ιων
υλοßων κατανÜλωναν τα τοπτκÜ προßüντα.
Or κ3.ιρßεò, που δεν εßνατ λτγüιερο κοκÝιεò απü
αυιÝò ιηò Κτμþλου, εßχαν ια οφÝλη ιουò. Ολεò μα-
. kryrÜpovιar με μßα ποýδρα απü Ýνα 8αλÜσστο
φυιü,"με ιην ουοßα φßθουν ια » ι
 2. Εßσοδοò
που μÜγουλα τουò yra να τα κοκκινßσουν. Ομωò ιο χρþ-
σπηλαßου
οδηγεß σε μα αυτü φευγετ γρηγορα kar ιελτκÜ η χρηση αυτηò
υπüγειεò στοÝò ιηò πουδραò χαλÜετ το χρþμα του προσþπου και
ορυχεßων τηò καιασιρÝφει ιην επτδερμßδα, οτ γυναßκεò ιων δýο
ΜÞλου. αυτþν νηστþν νιυνονιαι με ιον ßδτο τρüυο. Δεν υ-
Λιθογραφßα σε πÜρχετ ξÝγοò που γα μη θρßσκετ ιο γιυστμü ιουò
οχÝδιο Choiseul- παρÜξενο και εντελþò μειονεκιτκü yra ιο ωραßο
Goutfie;e
φυλο. Τουò χαλÜ ιη μÝση kar δεßχνετ Kar ττò ω-
ρατüτερεò με τρομερÜ Üσχημα πüδτα. Ειστ or κυρßεò
αυιÝò üποτεò χÜρεò kr αν Ýχουν εßνατ καλü να εμ-
φανßΖονιατ με κÜλυμμα Þ ΒενιÜλια.
Στη ΜÞλο υπÜρχουν μüνο Ελληνεò μ' εξαßρεοη
τον Τοýρκο δτκασιÞ. Ο θοεθüδαò εßνατ συνηθωò
κÜποτοò Ελληναò υου απαττεß την εßοπραξη του Ü-
μεσου φüρου, αλλÜ δτατηρεß ιο δτκαßωμα να ιιμω-
ß
ρεß να δτατÜΖετ ραθδτσμü, üπωò ο αγÜò των γενß-
τσαρων σιτò πüλετò τηò Τουρκßαò. Το Ι700 ο Üμεσοò
Η Χþρο τπò ΜÞηου, μc τουò πÝντε χιflιÜδεò
κοτοßκουò τπò, €ivGI οΡκ€τÜ κοηü
δομπμÝνη, οηf,ü ονυπüφοΡο ΒΡüμικη
30
φοροò εφιανε τα 5.000 τÜλτρα kar πληρωναν
ΜεΖομüριο καυουδÜν πασÜ' ιο iδro ποοüν γτα
φαλτκü φüρο, Καδε χρüνο δτορßΖουν τρετò
νουò σιη ΜÞλο. ΟνομÜΖονιατ επßτρουοτ kar,
φευΥουν αΠο την υΠηρεοτα, Πρτμαιοτ η
δηλαδη πρþην υρüξενοτ.
Oσor υπηρετοýν Ýχουν ιη δτοßκηση των
μÜιων τηò πüληò, ετσοδßμαια απü τουò δασμοýò.
αλυκÝò Kar ττò μυλüπειρεò. Ολα αυτÜ μτσθþνον
για 1.000 τÜλιρα μüνο. Σιο τελωνεßο ττλ
3% για κÜ8ε εμπüρευμα. Οτ χετροκßνηιοτ μυ.
rιou φιιÜχνουν σιο νησß εßνατ πολý καθαροß kar
υÝτρα Üρτσιη. Την εξÜγουν στην Κωνσιανττνου
λη, την Αßγυπιο, ιον ΜορτÜ, τη ΖÜκυνθο, την
φαλοντÜ kar ακüμη οτον Αγκþνα. «Μýλοò»
[
ληντκÜ οιο πρωιüτυπο] οιην κοινη και γραπτη
ληντκη γλþσσα σημαßνετ μυλοò. IσχυρßΖοντατ _
υüν üιι το νηοß πßρε ιο üνομÜ του εξατιßαò του
γÜλου εμπορßου χετρüμυλων. Ωστüσο
πτθανü φαßνειατ να εßνατ üττ διατßρηοε το
ιηò üνομα «Μηλοò».
Οσο yra το αλÜτι, δεν πωλεßτατ στο νησß επεß
η συνηθτομÝνη μονÜδα μÝτρησηò, που Ýχετ θüg
εΒδομüνια λßβρεò Γαλλßαò, εκεß δßνετατ yra εD

σüλδτα.'Or αλυκÝò εßναι σε απüσιαση δýο μτλßων
απü την πüλη στο ΒÜθοò ιου üρμου. ΚαιÜ ιη δτÜρ-
κεια του χετμþνα ιο νερü ιηò θÜλαοοαò γεμßΖετ ιτò
δεξαμενÝò kar ιο αλÜττ κρυσταλλουοτεßιαι με ττò υ-
ψηλÝò θερμοκρασßεò.
Or πρüξενοτ δτορßΖουν ανθρþπουò σε üλουò ιουò
οτκτσμοýò ιηò πüληò yra να απαττÞσουν ιον κεφα-
λτκü φüρο, ο οποßοò τσοδυναμεß με 5 τÜλτρα κατÜ
κεφαλß. Στη συνÝχετα υαραδßδουν αυτÜ ια χρημα-
τα σιον καπουδÜν πασÜ, Or Τοýρκοτ πÜντα προ-
βαßνουν σε κÜποτα δημüοη ιαπεßνωοη yra να χα-
ρατσþοουν τουò φτωχοýò Ελληνεò. Παραδεßγμαιοò
χÜρη, ιο δτÜσιημα που ημασιαν εκεß Þθελαν να α-
νταλλÜξουν τα φλουριÜ μüνο με 2 τÜλτρα, ενþ αξß-
Ζονν º λßρεò kar 10 σüλδτα. ΚÜυοτα Üλλη χροντÜ,
απατιουσαν αντß πληρωμηò τα προßüντα ιηò χþραò,
επετδÞ μπορουν να κερδßσουν πολλÜ, üυωò το με-
ιÜξτ kar ιο θαμΒÜκτ οε νημα προò υφανση. ΕξÜλ-
λου, or Ελληνεò πρÝπετ να ιουò προσφÝρουν δþ-
ρα αν θÝλουν να αποφýγουν ιην αλυσßδα και τον
Ευλοδαρμü. Or Τοýρκοτ φÝροντατ με μεγαλýτερη α-
ναßδετα αυü ποτÝ οια νηστÜ μετÜ ιην αποχþρηση
ιων ΦρÜγκων πειρατþν, kar or Ελληνεò δεν ξÝρουν
πτα τι να ευχη8οýν. Or μεν κουρσÜροτ συγκραιοý-
3, 0ρθüδοξοò
σαν ιουò Τουρκουò οε λογτκÜ πλαßστα kar καιανÜ- κληρικüò και
λωναν τα οφÝλη ιηò λεßαò ιουò στη χþρα. Ταυιü- Ελληνßδο του
χρονα or κουροÜροτ μερτκÝò φορÝò ηιαν δýσκολοτ ΑρχιπελÜγουò.
φτλοξενουμενοτ kar δεν Þταν εýκολη η συμSßωση Χαλκογραφßα οπü
μαΖß τουò. βιβλßο (1685) του
Σιη δßκη οε πρþτο θαθμü or δτÜδτκοτ avιrδrkouv Bernard Randolph
ενþπτον ιων προξÝνων και των πρτμÜτων. Η Ýφεση
τηò απüφασηò γßνετατ σιον καδη, αν το θελÞσετ κÜ-
ποτοò, αλλÜ or πρüξενοτ που παρευρßσκονται οτην
απüφαση ιου καδÞ τον απετλοýν με απüλυση αν
δεν δτκÜοετ καλÜ kar πρÜγματτ ιον δτþχνουν αν
ουνεχßσετ να κακοδτκεß. Kr ýσιερα εναπüκεττατ στο
μεγÜλο καδß ιηò Χßου να σιεßλετ Üλλον. Ο νÝοò
καδßò φιλοξενεßιαι επß τρετò ημÝρεò απü τουò α-
ξτωμαιοýχουò του νηστοý, or oπoior ιου δßνουν σιÝ-
γη τηò οποßαò πληρþνετ ιο ενοßκτο. Εχετ να λαμ-
θÜνετ το 10% ιων δτκασττκþν εξüδων οε κÜθε δßκη. )
Οι lMnftιoι €ßναι καηΦß ναýτGò,
γνωρßζοιJν τιζ Γι€ριοχÝζ του Αιγαßου κα!
χρησημ€ýοιlν ωξ οδηγοß στα ξÝνα rlfrοßα
31
ΜΗΛοΣ

Ενßοτε ετσπρÜττετ τα χρßμαια τηò μßαò δτÜδτκηò Ε

πλευρÜò kar το χρυσü τηò Üλληò kar δικüΖετ υπÝρ
του μεγαλýτερου ποσοý. Αν εßνατ τßμτοò Üνθρωποò,
üπωò συμΒαßνετ αρκετÜ ουχνÜ, καιαδυιÜΖετ σε κα-
τοβολß επß τüπου χρημÜτων Þ ετδþν. Αν ο οφετλÝ-
τηò δεν Ýχετ κανÝνα αγαθü, τüτε εßνατ ><αμÝνοò, ε-
κτüò σr Ζητησετ χρüνο yra να αιιταποκρτθεß. Αν αρ-
,τηθεß την οφεýß, γßνετατ πτστευτüò με ιον üρκο
του και δεν μπορεß να δτωχθεß πλÝον. Στην περß-
τπωση αυτη καλεßιατ ο ποπÜò μπροοτÜ σιον οποßο
ο δτκαστßò βÜΖετ τον οφετλÝτη να ορκτστεß στο
EuayyÝr\ro Þ Ýστω σιο ΚορÜντ, ωr δεν Ýχετ δτÜ8εση
. να περτμÝνετ να Ýρθετ ο παπÜò.

ιο rrnσi υπÜρχουν δýο επßσκοποτ, ο Ýναò

Ελληναò ιιατο Üλλοò Λατßνοò. Ο Λατßνοò Ý-
χετ μüνο Ýναιτ τερÝα κονιÜ του, αlr κατ επß-
σκοποò ΜÞλου, Κτμþλου kar Σßφνου, ü-
που δτατηρεß απλþò θτκÜρτουò. Το 17Φ η
Ýδρα ßταν κενÞ kar πßστευαν üιτ ο ΓtrÜπαò κρα-
τοýσε εκεß απλÜ Ýναν αυοσιολτκü BrkÜpro, επετ-
δÞ η Εκκλησßα τηò Μßλου Ýχετ ετοοδηματα μü-
4. 0 Σουλεßßμüν Β'. νο 150 τÜλτρα. Παλατüτερα εßχε 500 τÜλτρα, αλ-
5. Γυυαßκο τηò ]ý üτατ ο σουλιÜ,αοò μετÜ ιorr Κρηττκü πüλεμο α-
ΜÞλου. ναγνþρτσε τα rrnσrÜ kar εξÝτασε τουò τßτλουò τδτο-
Χολχογραφßο που κτησßαò, ο Λατßνοò επßσκοποò τηò Μηλου, που
ηlεδßοσε επß χÜρη στην ευγενη πqιαχþρηση των Ενειþν δτÝ-
τüπου ο Fauyel το θετε το νηοß ΚαμÝιατ (Πολυατοò), ΒρÝθηκε χω-
1782 ρßò ιßτλουò. Ειστ το,τησß αυτü, που θρßσκετατ κο-
ντÜ στην Κßμωλο, μπßκε σε πλειοιηρτασμü kar
πουλÞθηκε 500 τÜλτρα, Ο ιελευταßοò επßσκοποò
πÝθαιτε τüσο φτωχüò που εßχε υποθηκεýσετ ιο δτ-
σκοπüιηρο, τη μßτρα ιου kar üλο ιο δτÜκοσμο τηò
εκκλησßαò ιου. Λüγετατ üττ θα πÝθατνε απü την ε-
ξαθλßωση χωρßò το μτσθü που ο ΒασιλιÜò [ew.
προφστþò το ΓÜλλο βαστλτÜ και ιη γαλλτκÞ
προστασßα προò τουò καθοfuχουò καιοßχουò των
ΚυκλÜδων] του εßχε παραχωρησετ κατ ιτò προ-
σφορÝò που η εξοχüιητÜ του μοßραΖε στουò Λα-
τßνουò που Ζουν στην ατ,τατολτκÞΝΙεσüγετο. Η
ΕπτσκοπτκÞ Εκκλησßα εßνατ υπü τη σκÝτm
του Αγßου ΚοομÜ και του Αγßου {αμιατοý.
Παλατüτεραßιαν ελληντκÞ εκκλησßα που
πουλÞθηκε στουò Δατßνουò. Η κατοτκßα
ιου επτοκüπου εßνατ ορκετÜ üμορφη. Ο ε-
πßσκοποò αυτüò δεν Ýτòετ κÜιτ να δτεκδτ-
κÞοετ απü τον Ελληνα ομüλογü ιου ü-
σον αφορÜ τα ετσοδηματÜ του, μολονü-
ιτ ο ΤhΒεττü (Thevenot) βεθαιþνετ το
αντßθειο,η ßσωò επετδη Ýπαιlε να υφß
οταιατ το Ζßτημα των δικατωμÜ-
των.
Ο Ελληναò επß-
σΚοΠοò εrvar
πλοý-

32
 eτ}ιτ7Ζ (
]ι{ILO
/ι
στοò.Δεν ιον εßδαμε επειδη ηταν οε επßοκεψη στην
Κωνστανττνοýπολη yra να πÜρετ ιην επτκýρωση
ιου ΠαιρτÜρχη που, εν ιω μειαξý, εßχε δτορßσετ νÝο
επισκοπο με σκοπο να απαιτηοcι περτσσüτερα χρη-
μαια απü ιον παλατü.
Η κýρτα εκκλησßα ιηò Μßλου εßνατ η Παναγßα
του Λτμαντοý. Αλλεò εκκλησßεò εßνατ ο Αγτοò Χα-
ραλαμποò, ερημßιηò ιου üρουò ΣτνÜ. Or Ελληνεò ιον
ονομÜΖουν Αγιο ΚαρÜλοΒο, üπωò 8α ονομαΖüιαν
κÜποτοò Üγτοò που ιον επτκαλοýμασιε ενÜνττα στη
λÝπρα. ΚαρÜ οημαßνετ μαυρο και λοθοò, λÝπρα.'
ΥπÜρχουν επßσηò ο Μεγαò Γεωργιοò, ο Αγτοò Γε-
þργτοò ο Ερημßιηò, ο Ευαγγελτομüò κονιÜ οτην
πλαιεßα, ο Αγιοò Ανιþντοò πληοßον του κÜοτρου, ο
Αγτοò Δημßτρτοò σιην ßδτα σuvorkra, ο ΑρχÜγγε-
λοò Μτχαηλ, ο Αγτοò ΙωÜwηò ο Βαπιτσιßò, ο ΜÝ-
γαò Αγτοò Νικüλαοò, ο Μκρüò Αγτοò Ντκüλαοò,
του Αγßου Πνευμαιοò, ο Αγιοò ΑθανÜστοò, ο Αγτοò
Σπυρßδωναò, η Παναγßα, or Ayror ΣαρÜντα, ο Αγτοò
Πολýκαρποò, ο Αγιοò ΕλευθÝρτοò. Or εκκλησßεò
αυιÝò αποτελουν τοÜρτθμεò ενορßεò κατ Ýχουν η κα-
δεμτÜ ιον τερÝα ιηò. Σιην τεραρχßα, μετÜ ιον επß-
οκοπο, ο οτκονüμοò αποτελεß το μεγαλυιερο κλη-
ρτκü αξßωμα kar ιοποθειεßται στα δεξτÜ του προα-
ξ ι
6. Γυνοßκεò
ναφερüμενου τερÜρχη. Eivar κÜιτ σαν υποκαιÜσια- τηò ΜÞλου.
ιü του Þ ο μεγÜλοò ΒτκÜρτüò του. Ο σκευοφυλακαò Χαλκογραφßα απü
θρßσκειατ οιην αρτοιερÜ του επτσκüπου, ενþ αμÝ- το βΙβλßο του
σωò μετÜ ακολουθεß ο αρχετοφýλακαò. Ο επßσκοποò Pitton de
Ýχετ ιην ευθýνη üλων αυιþν, αλλÜ Ýχετ kar τρτÜντα Tournefort σε
ιου.
τερεßò υυü ττò οδηγßεò σχÝδιο Audriet
Εκτüò απü ιτò πολυÜρτOμεò εκκλησßεò, το νησß α-
ρτθμεß δεκαιρßα μοναοτηρτα, τα ακüλουθα:
Το μοναοτßρτ τηò Παναγßαò ιου κÜστρου οε απü-
οιαση δýο μτλßων απü ιην πüλη, προò τη μεριÜ τηò
Αναιοληò, ιηò Αγßαò ΕλÝνηò Ýνα μßλι απü ιην πü-
λη kar οιη Βüρετα πλευρÜ τηò, ιηò Παναγßαò του
ΠÝπλου, που εßνατ πÜνω σ' Ýνα λüφο αναιολτκÜ, ε-
νÜμτστ μßλτ απü ιην πüλη του ΑρχÜγγελου Mr-
χαηλ, ο οποßοò εξαριÜιαι απü την ομþνυμη μονη
ιηò Σερßφου, ιο μοναστηρτ του Χρτστου εξαρτημÝνο
αυü τη Μονη Αγßου ΙωÜννη ιηò ΠÜτμου, ιηò Αγßαò )
Qι €Πflηνεξ πρÝιº€ι να προσφÝρουν
στειlò Ταýρκουò δþρα αν δÝflαυν να
αποφýγΦßlν τιºν αfrι;σßδα καΝ τCIν ξυfrοδαρμü
33
 ΣÜββα που ανÞκετ οιο Πατρταρχεßο ιηò Ιερουσα-
λημ, ιου Αγßου ΙωÜwη ιου Στδηρου που θρßσκειατ
σιτò παρυφÝò ιου üρουò Προφητηò Ηλßαò, ιηò Πα-
ναγßαò του Βουνου αναιολτκÜ 4 μßλια απü την πü-
λη, η θαυμÜστα ΠαναγτÜ η ΦανερωμÝνη επßσηò 4
μßλια μακριÜ, η ΠαναγτÜ ιων ΚÞπων, ιο μοναστηρτ
του Προφηιη Ηλßα κοντÜ οιο κÜστρο, που εßνατ κττ-
σμÝνο σ' Ýνα λüφο απÝνανττ απü ιο üροò Προφηιηò
Ηλßαò. Στην κορυφη του υπÜρχετ Ýνα ησυχαοτη-
pro μ' Ýνα μονο καλüγερο, ιου Αγßου Γεωργßου
του Γυμνοý πÜνω σε κονιτνü λüφο του ü-
ρουò Προφητηò Ηλßαò, με θÝα σιο λτ
μÜντ, kar τÝλοò η μονη
τηò Αγßαò Μαρßναò
κατω απο ιον
Προφητη Ηλßα.
Η Μονη τηò Αγßαò Μαρßναò εßνατ η ομορφüτερ:_
του νησιου, με πολυ καλü κρασß που δεν υπολεßπε,
ται στο παραμτκρü απü αυιü ιηò Κρητηò, Εχετ πε,
ρτσσüτερα ελατüδενιρα απü üσα σ' üλη τη ΜÞλο. F_
ΠηΥη Που ποιΙΖεΙ τουò ΚηΠουò τηò μονηò εΙναΙ C-
μορφη kar κυλÜ προò ιον πυθμÝνα ενüò πηγαδτοι
Or πορτοκαλτÝò kar or κÝδροτ θα ηταν ιÝλεταò c-
μορφιαò αν δεν Ýσπευδαν να ια καλλτεργησουν. Ο_
γýρω απο ιο οßκημα περιοχεò ειναι ευχÜρι-
οιεò Kar καλýπιονιατ με μασιτχüδεντρα
kar ακανθþδετò

'a

ι
ι]
l,ι
|τ
Ι:

ιΕ
|,
ι,
ιß
Ιι
ιß
ιι
ιι
ιß
ß!
Ιßι
ι1
 ειÜ ιην κÜθοδü μαò απü ντμα και ια καλυιερα καλλτεργημÝνα νηστÜ τοι
το βουνü Προφητηò ΑρχιπελÜγουò. Προμηθευει σιουò σημερτνουò ει-
Ηλßαò ιηò Μηλου, γθντκουò καιοßκουò τηò αρκετουò καρπουò. Τα ηθ::
μπαρκÜραμε για τη Σß- ιων προγüνων ιουò ηιαν υολυ υποττμημÝνα. Οται,
φαντο που Βρßσκετατ μÝμφονταν καποιον οτι Ζετ με τροπο στφαντßνικι
μüλιò 36 μßλτα απü ιη kar üιτ ο λüγοò του Þταν οτφαντßντκοò, rooδur.a-
ΜÞλο. Το νηοß Σßφα- μουσε με μεγαλη υθρτ.
ντοò κρÜιησε ιο παλατü Οι κÜτοτκοι τηò προσπαθουν να αξτοποτηοουν τι
του üνομα Σßφνοò. λÜδτ kar ιην κÜππαρη ιουò. Επßσηò, το μετÜξτ ιοιι
Τη Σßφνο τη συνανιßοαμε κÜτω απü Ýναν üμορ- εßνατ πολυ ομορφο, αλλα παρÜγετατ οε μτκρη nc,
φο ουρανü ακüμη πτο γοητευττκü αυü τηò Μηλου, οüτητα και ια Sαμθακερα ιηò υφÜοματα, αρκετι:
üπου ιο υερτΒÜλλον εßνατ νοσηρü απü ττò θετουχεò περτΖητητα, εßναι δýο ετδþν: ιο σκαμßτη εßνατ υφα,
αναθυμτÜσετò. Στη Σßφνο συναντουμε γερüντουò ε- ομÝνο ενταßα, το δßμττο εßνατ υφασμα δßκλωοτο
καιüν εßκοστ ειþν. Ο αÝραò, ια νερÜ, ια φρουτα, ιο οταυρωιü, ωρατüτερο, πτο γερü kar μεγαλυτερη.
θηραμα, ια πουλερτκÜ, üλα εßνατ αρßσιηò ποτüτηιαò. καιανÜλωοηò. Ετοτ, καταναλþνετατ üχτ μüνο ι,_

Τα σιαφυλια τηò εßνατ υπÝροχα, üμωò η γη που ια ΒαμΒÜκι του νηστοý, αλλÜ και αυτü ιων !θrlovrKiι-.
παρÜγετ εivar πολυ σκληρη Kar τα κραστÜ ιηò δεν νησιþν. Τα υυü,\οτπα εμπορευστμα εßδη τηò Σßψ-
εßνατ εκλεκιÜ, Γτα ιο λüγο αυιü πßνουμε τηò Μη- νου εßνατ τα συκα. τα κρεμμυδτα, το κερß, ιο μÝλι
λου kar ιηò Σανιορlνηò. Παρ' üτι η ιο οουσÜμτ. ΕργÜΖοτ,ται στην παραγωγß ψÜθτνω,.
. Σßφνοò καλυπτειατ απü πειρþμαια καπÝλι,ιν που πουλτοýντατ οε ü_\
μαρμαρου Kar Υραντιη, ω- ιο ΑρχτπÝλαγοò με το üτc-
σιοσο ειναι απο μα καοιüρτ τηò Σßψ-
τα Πro Υο- ν¼υ. Το vnc._
αυιο, οΠου με-
τραμε Πανω c,,

πü 5.0C,-

Ιg#

ψυχÝò, φορολογεßται προò Ι,700 þò 4.000 ιÜλτρα
yra κεφαλτκοýò kar Üμεσουò φüρουò. Εκιüò απü το
ΚÜστρο, που Sρßσκειατ πÜνω σε θρÜχο οτην Üκρη
τηò θÜλασσαò kar ßσωò χτßστηκε οια ερεßπτα τηò αρ-
χαßαò Απολλωνßαò, υπÜρχουν πÝντε χωρτÜ, ο Αριε-
μþναò, ιο Στα_Βρß, η Κατεβατß, τα ΕξÜμπελα και ιο
ΠειÜλτ, τÝσσερτò μονÝò καλüγερων, τηò Βρυσηò η
Πηγηò, του Μουγκοý, του Αγßου Χρυσοσιüμου kar
ιου Προφητη Ηλlα, δυο μονÝò καλογραιþν, η μßα
με υερßπου εßκοστ κοπÝλεò Kar η Üλλη με σαρÜνια,
σιον οτκτσμü υου φÝρετ ιο üνομα ΚαμÜρεò. Τα κο-
prτσra ερΧονιατ μερτΚεò φορεò αΠο ια νηοΙα ιου
ΑρχτπελÜγουò yra να κÜνουν το τÜμα τουò. Οσο yra
τα παρεκκληοτα. υπÜρχουν γυρω οτα πεντακüστα
kar or εξηντα παπÜδεò τα λετιουργοýν μüνο μßα φο-
ρÜ ετησßωò. ιην ημερα του αγßου ιουò.
Τα λτμÜνια ιου νηοιου εßναι ο ΦÜροò, ιο Βαθý, η
Krιpravn,' η Χερρüνησοò ι<ar ιου ΚÜστρου. Ο ΦÜ-
ροò οιγουρα δτατßρησε ιο üνομα κÜποιου υαλαιοý
φÜρου που χρησßμευε ωò οδηγüò των πλοßων. Τα
λτμÜντα ιηò Σßφνου ηταν αρκειÜ πολυσυχναοια
πprv απü περßπου πενηνια χρüντα. Ο Βασßληò,
πλοýστοò Ýμποροò ιου τ,ηστοý που θÜφιη-
κε στο μονασιηρι τηò Βρýσηò, υρο-
σÝλκυε χÜρη σιηι, ικα\-üτητα
kar φτλοπονßα ιου υ^\οι.α
απü ιη Γαλλßα kar τη ';,:'i"j'
la
Βενετßα.
Η Σßφνοò
Üλλοτε
,//
r",,-
Δ
tß, ,',
J, ,, ,gΙ..
L
§.,.
;-ß!| :- "/,I
β
ΙÝ
Ξ
Ξ
Jò
,l.
ßιαν υασßγνωοιο και πλουστο νησß χÜρη οια με- ΑπOψη τηò
ιαλλεßα kar αργýρου, Σημερα ßσα που πüληò και του
"pljoou
γνωρßΖουν που θρßοκοντατ. Γτα \¼ μαò δεßξουν ιο νησιοý τηò
γνωστüτερο μεταλλεßο, μαò οδηγηοαν στην παρα- Σßφνου.
λßα κονιÜ στον Ayro Σþστη, Ýνα μτσογκρεμτσμÝνο Χολκογροφßο του
ναü. Ομωò εßδαμε μüνο ιην εßοοδο ιου μεταλλεßου, J.B. Hilaire και
αφου δεν καιαφÝραμε να ηροχωρηοουμε οτα ενδü- χÜροξη του Ρ.t.
τερα, εξαττßαò των εμποδßων Kar τηò σκοτετνüτηταò Chollald
(ΓεννÜδεωò
ιου τüπου. Εκτüò ατιü τα μειαλλεßα που μüλτò ανα-
ΒιβfuοOÞκη,
φÝραμε, ο μüλυΒδοò στο νηοß εßνατ κÜττ το τδταßτε-
ΑθÞνο)
ρα συνηθτσμÝνο. Or θροχÝò μÜλτοια τον αποκαλυ-
πτουν σχεδüν παντοý. Το μεταλλεßο εßνατ γκρτΖü-
χρωμο, σιιλπνü kar αποδßδετ μολυΒι που πλησιÜ-
Ζει ιον κασσßιερο. Οταν or αγροτεò θÝλουν να κυ-
νηγησουν, τον πarpvouv απο τα χωρÜφτα κατ ιον
λτþνουν για να φιιÜξουν σκÜγτα, Το μολýθι αυτü,
rrou εßναι σαν φυοτκü ψτμυθτο, υαλοποτεßιατ εýκο-
λα, γεγονüò που κÜνει Üριστηò ποτüτηταò ιτò χυτρεò
του νηστοý. Ο Θεüφραστοò, ο ΙΙλßντοò, ο Ισßδωροò
βεβατþνουν üττ στη Σßφνο σμßλευαν κÜποτα πÝιρα
μαλακη και Ýφιταχναν πηλτνεò χýτρεò or οποßεò,
αφου τιò περιÝχυναν με καυιü λÜδτ, γßνονιαν μαυ-
ρεò Kar πολυ σκληρÝò. Πολυ καλÜ
θεωρουνιαν κα1 τα ποτηρια
Που εφτΙαΧναν οτο νησl.
Πριν απü περßπου
. Πενηνια xpovra
εφιασαν σιη
Σßφνο )
,ι
,rÝ σ_ßß
:qι
 2. ΚÜτοικοò τηò
Σßφνου.
Χολκογροφßα οπü
το βιβλßο
«Encyclopedie
des Voyages» του
Tacques Grasset
de Saint-Sauveur
Eθpaior απεσιαλμÝνοι ιηò Υqmλßò Πýληò yra να
εξειÜσουν ια μειαλλεßα μολυΒδου. Ομωò or ασιοß
του νησιου, φοΒοýμενοτ μηπωò τοýò εξαναγκÜσουν
να εργαστοýν σ'αυτÜ, πλßρωσαν ιον καπειÜντο τηò
γαλÝραò, που εßχε φÝρετ τουò ΕΒραßουò kar την εß-
χαν φορτþσετ με μετÜλλευμα, να τουò οδηγησετ
στη Θεσσαλονßκη. Ο ανωτÝρω αξτωματτκüò Ýρτξε
σε ξÝρα το πλοßο ιου και ενþ αυτü θυθτΖüτατ, δra-
σþθηκε με τη ΒÜρκα του. KÜuoror EΒpaior, που ξα-
ναηρθαν στο νησß με την ßδτα αποστολη, δεν φÜ-
νηκαν καλýιεροτ Ýμποροτ. Οι Στφντοß, γτα να α-
παλλαγοýν μτα και καλÞ αυü αυτοýò, Ýδωσαν Ýνα
ποσüν σε κÜποτον Προθηγκτανü πετραιη που Βρτ-
σκüταν σιη ΜÞλο kar αυτüò τρýπησε με Kal/ovro-
Βολτομοýò μτα δεýτερη γαλÝρα φοριωμÝνη με με-
ιÜλλευμα αυü ιουò Εθραßουò. Το αποτÝλεσμα ιηò
επß8εοηò Þιαν ιüσο καλü, που Toupkor kar Εθραß-
or εγκατÝλετψαν αυτÞν ιην προσυÜ8ετÜ τουò.
Or Toupkor δεν τολμοýσαν kar πολý να εμφαντ-
σιοýν στα νηστÜ πρτν απü ιην υληρη σταχþρηση
38
ιων ΓÜλλων, or οποßοτ Ýφευγαν συχνÜ yra να ιουò
συλλÜβουν και να τουò ατχμαλωιßσουν στη συνÝ-
χετα σττò κορυφÝò των γýρω βουνþν.
τ Ελληνεò δτευκüλυναν αυιÝò ττò Braro-
πρòτßεò, ωσιüσο παρηγοροýσαν τουò μοι}
σουλμÜνουò Kar ιουò δÜνετΖαν χρηματα
yra την πληρωμß ιων λυιρων. Or ναυιτκοß
μαò [εw. or ΓÜλλοτ] ενßοιε μειÝδτδστ το
λüγο του χρτσιταντσμοý με μεγαλυιερη εmιυχßα απü
τουò πλÝον παθταομÝνουò τεραποστüλουò. Κατ να Ý-
να ωραßο υαρÜδετγμα. Πprv απü μερικÜ χρüντα δÝ-
κα Þ διbδεκα οτκογÝνετεò απü ιη ΝÜξο ασπÜστηκστ
το νüμο του Μοýμεθ. Τüιε or χρτοττανοß ιου καθολτ-
κου δüγμαιοò τουò aπnyayaιr μÝσω ΓÜλλων ναυιτ-
κþν kar τουò μετÝφεραν οτη ΜÜλτα. Kar or πλÝον
γνωστοß κουρσÜροτ του ΑρχτπελÜγουò δεν εir<av τß-
ποια ιο απεχθÝò πÝρα απü το üνομα του πετραιß.
Ηιαν Üνθρωποτ ποτüιηιαò kar τδταßιερηò αξßαò, που
ακολουθουσαν το ρεýμα ιηò εποχßò τουò. Εßδαμε

Üλλιοσ,τε τοιξ κ. Ντε ΒαλμπÝλ (De Valbelle), Ντε
tΚφτπÜν (De Gardane), Ντε Κολüνηι (De
Colongue) μετÜ το κι:ιτßγτ ε,ιηνττα στουò αττßστουò
rra γßνσντατ τωπετÜντοτ kar ναýαρ:<οτ του ΒαστλτÜ!
Δεν ΒλÝποητε πολλοÞ τττπüτεò kar ταξτÜρχεò του
ιÜγμαιοò αò ΜÜλταò rra υπεροσπßΖονται στην ανα-
ιολτκÞ Μεσσγθο με m σημαßα mò θρησκεßαò το ü-
νομα του χρτσυαιττσμοý; Or Üρ>ωντεò αυτοß αποδß-
δουν σωστÞ Üχωοσßνη σ' üσοιη τουò ιη ΖητÞσοττν.
Αν ιýποτοò Ουηvαò προσΒÜλλει Ýναιι καθο/ι:χü
xproτraιrü, ο τελειπαfuη δεν Ýrar rnlý να υποβüλει
τα παρÜποrn ιου (πον υμßτο καπετÜντο που προ-
σεγγßΖετ στο λτμÜντ mr ο Ελληναò καλεßτατ, με Βß-
am προσαγωγý aιr δεν υπακοýσετ, κατ υμωρεßτοτ με
ροβδισμü σr τυýν φταßετ. Or τωπετþττοι δτεξÜγοιιν
τη δßχη χωρßò δκηγüρουò ι<ar χωρßò ετσαγγελεßò.
ΜειαφÝροιπ τα δκÜ<αρτα στο πλοßο kar ο φταßχτηò
τιμωρεßιατ με χρημαηχη ποτνÞ Þ με Ευλοδαρμü. Η
δßκη εivar δωρεÜν üσον αιροlý τουò δχαστÝò, με m-
θστη εξαßρεση τòÜποτα δωρÜχτα, üπωò λßγο μοýοτο
3. Ελληγοò του
yra ιφασß ß Ýνα κομμÜττ μοσ)ζα{Þκτ. Αρχιπελ6γουò που
ΑνÝφερα παραπÜνω üττ ο επßσκοποò Μηλου η- ποφι τομπουρÜ.
ταν επßσκοποò Σßφνου. Η εκκλησßα του εßνατ εξατ- ΕπιχρωμοπσμÝνη
ρευτιÜ φιωχη kar ο ßδτοò δτατηρεß μüνο Ýνα θιιιÜ- χολκογροφßο του
pro. Αντßθετα, ο Ελλττναò αρχτεπßσκοποò εßνατ εý J.B. ναπ θΙουτ
ποροò, μταò Kar εßνατ ο πνευματτκüò ηγÝτηò των (ΕOυκÞ
νÞσων: ΑνÜφη, Ντοò, ΣÝρτφοò, Μýκονοò, Σßχτνοò, ΒιβfuοθÞκη,
ΑστυπÜλατα kar Αμορüò. Παρßσι}
Or κυρßεò τηò Σßφνου, yra να δτατηρßοουν το
χρþμα τουò στα χωρÜφτα, καλýπτουν το πρüσωπü
τουò με τσεμπÝρτ, το οποßο τυλßγουν τüσο εmδÝξτα
που μüλτò δταχρßνετατ το οιüμα, η μýτη και ιο
γλαυκü ιων ματτþν ιουò. Οπωσδηποιε με τη μÜσκα
αυτÞ δεν Ýχουν ýφοò κατακτηττκü kar περτσσüτερο
θυμßΖουν κπrοýητενεò μοýηττεò. Ταυιüχρογα, περτσ-
σüτερο νοιÜΖοντατ να οττοφεýγουν τουò ξÝττουò απü
üσο οτ γυναßχεò ιηò Μýλου rnar τηò Κτμþλου θý-
Ζοντα1 να ιουò υποδεχτοýν.
Or αρτ<ατüτητεò του νηστοý εßνατ πολý παραμελη-
μÝνεò. Στο δρüμο απü το λιμÜνι στο τζÜσφο, θλÝπετ
κωτεßò στην q»στερß μεριÜ, κοντÜ σ' Ýνα πηγÜδτ,
Ýναιι αlτχαßο τÜφο που χρηστμειbτ σαιτ σκÜφη yra
να πßνουν νερü τα Ζþα. Eivar Ýττα κομμÜττ μÜρμα-
ρο υqmλÞò αισθηττκηò, με μßκοò Ýξτ πüδτα kar ο-
κιþ ßντσεò, επß δýο πüδτα Kar οκιþ ßντσεò φÜρδοò
kar δýο πüδτα r<ar τÝσσερτò ßντσεò ýψοò.
Ο τÜφοò φÝρετ φýλλα ακÜνθου, 1mλοÝλατου kar
Üλλων καρπþν. Πολý κοντÜ στο μνημεßο αυτü θρß-
σκεται μτα Üλλη μορμÜρτνη πÝφα ενσωματωμÝνη
σιον τοßχο, λεßψσιο ενüò üλλου τÜφου.
Σιουò πρüποδεò ενüò λüιρου, λßγο μαχρýτεlη οπü
εκεß, Βρßσκοντατ ια ερεßπια ενüò qlxaiou ναοý, που
θα μποροýσε να εivar του θεοý ΠÜνα, ο οποßοò λα-
τρευüιαιτ οτο νησß κατÜ ιην αρχατüτητα. Επßσηò,
Πορ' üτι η Σßφνοò κοηýπτ€τοι οπü π€τΡþματο,
€ßνοι οπü το πιο γüνιμο κο! κοηýτ€Ρο
κοαη!€ΡγημÝνο νησιü του Αρχπεf,Üγουò
θλÝποιψε Ýνα μqιμÜρτνο τÜφο οκτþ πüδτα μηχοò
επß τρßα πüδτα κατ ιÝσσερτò ßντσεò ýψοò kar δýο
πüδια kar οκτþ ßνισεò φÜρδοò, üμωò ια κτερßσμαια
εßνατ πεντχρÜ kar φαßνοντατ μτκροτεχνßματα.
ΑπετκονßΖουν πατδτÜ που κρατοýν στειl»Üντα απü ü-
που κρÝμετατ Ýνα μεγÜλο ισαμπß σταφýλτ.
Στο μοναστßρτ τηò Βρýοηò, πολý κοντÜ σιην οl-
κßα του τερÝα, σε μτα ωραßα πηγη που περνÜ απü Ý-
να πηγÜδτ, υπÜρχετ Ýναò τÜφοò απü μÜρμαρο με
πολυ δταφορεττκη χρηση απü auτrrv που προορτΖü-
ταιτ, αφοý πλÝον χρηστμοποτεßτατ σarr ποιßσφα. Αυ-
τüò ο τÜφοò Ü<ετ ýψοò φßα πüδια kar οκτþ ßντοεò )
39
Σιοιτιο»-Σεριοοτ

4. Γυνοßκεò τηò
Σßφνου. Εαρωμη kar μολονüιτ ια κτερßσμαιÜ του εßναι κατεσιραμμÝ-
λιθογραφßο σε να, ο χρüνοò δεν Üφττοε τα σημÜδτα του σε φßα πατ-
σχÝδη J.B. Hilaile δτÜ στη πρüσοψß του, που μαριυροýγ üιτ το üλο εß-
(Ιθουσεßο χe γßγετ απü εξατρεττκü τεχγßιη. Τα πατδτÜ κρα_
Μπευüκη, ΑθÞνο) τοýγ ιηγ Üκρη εγüò στεφαγτοý.
ΓtrÜνω οτην πýλη τηò Χþραò, στην Ýξοδο με κα-
ιεýθυνοη το λτμdιντ, εßνατ εντοιχτσμÝνα τμηματα
δýο μορφþν απü μÜρμαρο, μÝφταò τεχυκηò, Η μßα
εßνατ γυμνß kar η Üλλη καλυμμÝνη. Σε μτα γωντÜ
ενüò τεqýγωνου πulryou, στα αρτστερÜ τηò πýληò
του ΚÜστρου, δτακρßνετατ Ýνα ανÜγλυφο απü υÜρ-
μαρο που το σταφÝρουν ωò τστqιßα του Tobie. Γνþ-
. μη μου εßναι üττ πρüκεττατ yra λεßψανο τιÜποτου τÜ-
φου. Στον ßδτο τοßχο Ýτ<ουν κτßσετ ü,ττ απÝμετνε απü
Ýνα λτονιÜρτ, ενþ φαßνειατ μüνο το κεφýλτ kar το
σιηθοò του.
Το βÜθοò τηò πυληò του ΙdÜστρου συνßστατατ απü
δýο αψßδεò που ιτò στηρßΖουν μßα οκτÜγωνη μq>
μÜρτιτη δοκüò kar πÜνω τηò δταΒÜΖουμε με γοτθυ<Ü
γρÜμμαια MCCCLXV MISLCE Yandoly de
Ooronia.' Ο Üρχονταò αυτüò, ο Πανιιοýληò Ντα-
κοlýντα, απ' ü,ιι μαò αφηγßθηκαν οτ προýχοντεò
του νηστοý, κατογüταν απü την Μπολüντα τηò Ιτα-
λßαò, υαιÝραò του Οτοýλτ mò Κοροßινιαò,'που πÜ-

Οι ορχοιüτητ€ò του νησιοý eivoι ποηý
ποΡομ€ΑημÝνεò. Ενοò οΡχοßοò τüφοò
ΧΡπσιμòýòι γιο νο πßνουν ν€ρü το ζþα
νφεψε ιη μονα:τοκüρη ιου με τον Αlγελο ΓοΖαδß-
rn, Üρχοντα ιηò Σßφνου kar mò Κýθνου.
Η Σßφνοò εßχε διαχωρτστεß απü ιο δουκÜιο τηò
ΝÜξου, Eivar θÝβατο üττ ο ΜÜρκοò Σανο(fοò το
κυρßευσε kar το προσÜριησε σιο δουιιÜτο αυιü υπü
τον Ερρßκο Β', Δατßνο αυτοκlýτορα τηò Κωνστανττ-
νουποληò. Εßδαμε οιο σπßττ ιου Brr<Üprou τηò ρω-
ματοκαθολτκßò αικλησßαò το συμ6üλατο με το ο-
ποßο ο Οτοýλτ ιηò Κοροýνταò üρτσε ιο 1462 Ýνα εr-
σüδημα υπÝρ ιου ναοý του Ι(Üσφου. Η οτχογÝνετα
των ΓοΖαδßτη κατεß:<ε ιη Σßφνο μÝχρτ την περßοδο
που ο ß[παρμπαρüσα Ýγτνε κυρßαρχοò υπü ιον
ΣουλεßμÜν Β. Η οτκογÝνετα αυτÞ σημερα Ýχετ πε-
ρτορτστεß σε φßα αδÝλφτα που οτ<εδüν üλο ιο χρüνο
εßνατ στο κρεθÜιτ Üρρωστοι, ο Ýναò λüγω αρθρßτι-
δαò, ο δευτεροò εξαττßαò ιων φρτκιþν ρευματτσμþν
ιου, ενþ ο νεüτεροò υποφÝρετ απü παρολυσßα.
Η οýΖυγοò του κ. Guion, προξÝνου τηò Γαλλßαò
στη Σßφνο, κατÜγετατ απü αυιÞν ιην ευγενη οτκο-
γÝνετα. Ο πρüξενοò, Ýναò σοφüò που μτλÜ πολλÝò
γλþσσεò, δτατηρεß τη σφραγßδα του Αγγελου Γο-
Ζαδßντ, χÜρη οτην οποßα φαßνειατ üττ ο τελευταßοò
ßιαιιÜlτ:ιονταò τηò Σßφνου lιar ιηò Κýθνου, Μαò
δταΒεΒαßωσε üυ η δημüστα πηγþ, που Βρßσκετατ
πÝρα οτττν κοτλÜδα που οδηγεß σιο ληýνη ηταν Ýρ
ι¼ των παλατοτÝρων r<or ερχüτστ απü μτα πÝφπm
αλÝα θÜθουò ενüò μτλßου kar περτσσüτερο λαξευ
μÝνη στο θρÜχο.
Σ¸ρτφοò
Το γεγονüò τηò γεττνßασηò με τη νßσο ΣÝρτφο
1ýò γÝwησε ιην περτÝlτεια να ιην επτσκειlýοýμε.
Εßναι μüλτò δþδεκα μßλτα απü τη Σßφνο, α\ι με-
φτισοιητε την απüσταση απü ακρωιÜρτ οε ακρωτη-
ρι. Οστüσο, πρÝπετ να εßνατ δτπλÜστα απü το λτμÜ-
vr του ΚÜστ4ιου τηò Σßφνου, απü üπου στοχωρησα-
με σττò 24 Αυγοýστου, þò το λτμÜντ τηò Σερßφου.
Τα βουνÜ τηò Σφßφου εßνατ απüιομα. Τα μεταλ-
λεßα στδηρου κατ μαγνßτη eivar τδταßτερα Üφθονα,
αλλÜ yra να εξορυχθοýν τα καλÜ κομμÜττα πρÝπετ
να στ<Üψουν βαθτÜ, τιÜττ δýσκολο οε μτα χþρα ü-
που, παρÜ την ýπqιξ,η στδηρου, μüλτò που Bpiokεr
κστεßò εργαλεßα rrζaΛr να ξερτΖþοουν τα κρεμμý
δra που καλλτεργοýν ανÜμεσα στουò θρÜχουò οε
μrτφÜ υγρÜ βÜθη. Τα ι«ρεμμιfτα εivar πολý γλι>
κÜ, αυτÜ τηò Σßφνου εßνατ Üνυδρα kar σιυιlý üπωò
mò Προβηγκßαò.Ομωò ü,υ kar να λÝετ ο κ. ftov
(Spon),' τα κρεμμιfτα ιηò ατατολκηò Μεσογεßου
δεν εßνατ καλýτερα απü τα αντßστοτχα ορτσμενων
συνοτκτþν στα περßχωρα του Πqιστοý. ΤÝτ\οò, or
κÜτοτχοτ ιηò Σφßφου εivar τüσο περÜφανοτ yra τα
κρεμμýδτα τουò και τα Βρßσκουν τüσο γευστττιÜ,
που δεν ενδταφÝροντατ να πιÜσουν ττò πξýτκεò, οι

40

οΠοιεò κατατρωνε τη μτοη ΠαραΥωΥη ιων σπορων
και των σταφυλτþν ιουò. Στο νησß υπÜρχετ μüνο μßα
ομþνυμη κωμüπολη kr Ýνα φτωχü χωρτουδÜκτ με
το üνομα Αγτοò Νικüλαοò. Η πüλη εßνατ κττσμÝνη
γυρω απü Ýνα ιρομερü ΒρÜχο, ιρßα μßλια απü το λτ-
μÜντ, Ýνα πανÝμορφο λτμÜνι, που, αφου or κÜτοτκοτ
ιου νηστοý εßνατ ιεμπÝληδεò kar ανÜξτοτ üοο kar or
προγονοß ιουò, χρηστμεýετ μüνο yra καιαφýγτο οε
πλοßα που εξατιßαò μταò θυελλαò Ýχασαν τον προ-
σανατολτσμü ιουò Kar Ýρχονιατ να προοιαιευιοýν
απü ιην οργη των κυμÜιων.
r κÜτοτκοτ σιηò Σερßφου πληρþνουν 800
τÜλιρα κεφαλικü kar Üμεσουò φüρουò, ε-
νþ η συγκομτδß ιουò εßνατ λßγο κρτθÜρι
kar κρασß. Τα καλυτερα κτημαια ανη-
κουν στουò μονòιχουò ιηò Μονηò ΑρχÜγ-
γελου Μχαηλ που θρßσκειαι σιη θüρετα πλευρÜ
του ττηστοý κοιτÜ στη 8Üλασσα, με θÝα την Κý8νο
ι<ar τη Σερφοπουλα, Ýναν ιραχý σκüπελο üπου or
μοναχοτ ιρÝφουν κατοικια kar χοßρουò υπü την ε-
πßθλεψη ενüò καλογερου.
Ολοτ or κÜιοτκοτ εßναι χρτσττανοß ορθüδοξοι, ο
καδηò εßναι υερτπλανþμενοò üπωò Kar σιη Σßφνο.
Ο ΒοεΒüδαò ιηò Σερßφου, Τοýρκοò απü ιο Νεγρε-
πüντε (Ευθοια), τον οποßο μαò συνÝοτησε ο κ. πρü-
ξενοò, μαò υποδÝχτηκε αρκετÜ καλÜ kar μαò προ-
σκÜλεσε πτεσττκÜ να δουμε ιο χορü ιων Ελληνων
στην Παναγßα ιηò ΜεσαρτÜò που εßνατ η καθαρüιε-
ρη εκκληοßα του νηστοý. Eivar αλÞθετα üττ or
Þ
α
Τλe GraL
5. ΕλληνικÞ
Ελληνεò δεν Ýχουν απολÝσετ ενιελþò την αßσθηση κυψÝλη
ιηò δτασκÝδασηò οýτε ιο σαιτρτκü πνεýμα τα οποßα μελισσþν.
Ýλαμπαν σιουò προγüνουò τουò. ΚαθημερνÜ δημι- Χαλκογραφßο
ουργουν πολý υνευματþδη τραγοýδτα κατ δεν υ- ('t682) οπü το
πÜρχουν χορευττκÝò στÜσετò που να μην ιτò εντÜσ- βιβλßο του George
σουν στουò χορουò ιουò. Η γτορτη μÜò φÜνηκε κÜ- WheIeτ
πωò προκληιτκÞ kar κυρßωò πληκιτκß, επετδÞ
δτηρκεσε üλη τη νýχτα, Ανιß να ανασιενÜΖουμε πß-
σω απü ιιò üμορφεò του νηστοý, μαò καθυσιερου-
σαν το πÝρασμα στην Κýθνο, δþδεκα μßλτα απü τη
ΣÝριφο. Την επομÝνη ιο πρωß, üμωò, ο Üνεμοò ηιαν
ιüσο τσχυρüò που δεν μαò επÝτρεψε να δτακτνδυ-
νεýσουμε ιο ιαξßδτ.
ΜετÜφραση: Γιþργοò Γεωργαμλhò
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
1, Η ΚττριανÞ εivar Βραχονηοßδα στο νüτιο μÝροò του
vnorou. ΜÜλλον ο Τουρνεφüρ αναφÝρετατ στο σημερτνü
Πλαιý Γιαλü.
2. Η επτγραφη ανηκετ στον Üρχοντα τηò Σßφνου (απü το 13&
þò ιο 1387) Γιανοýλτ Β'ιηò Κοροýνιαò, απü την πüλη Λα
Κοροýντα τηò Ιοπανßαò. Η οτκογÝνετα τηò Κοροýνιαò πhρε
το νησß ιο 1307 απü τουò ΒυΖανττνοýò.
3. Ο Οτοýλτ ßταν γτοò του Γτανοýλτ Α' και παιÝραò του
Γτανοýλτ Β. Ο Γτανοýλτ Γ, εγγονüò του Γτανοýλτ Β,
πÜντρεψε την κüρη του Μαρßα με τον Ντκολü ΓοΖαδßντ, γιο
του Αγγελου. Ο Ντκολü Ýγτνε Üριωνταò τηò Σßφνου το 1463
rιar η οτκογÝνθτÜ του κυριÜρχηοε στο νησß μÝχρτ το 1617. Οι
ΓοΖαδßνι Þιαν απü την Μπολüντα κατ üχτ ο οτουλτ.
4. Ο Jacob Spon επισκüφτηκε το ΑρχιπÝτ\αγοò το 1675. Βλ.
J. Spon, Voyage d'Italie, de Dalmatie, de Grüce et du
Levant, Διüν Ι678. l
ΠΑΡοΣ

ερÜοαμε το κσπιλτ, μεταΕ,ý

ΑντιπÜρου kar ΓtrÜρου, με Ý-
να νοττοδυττχü oupro Üνεμο
kar δτανýοαμε 6 μßλτα σε λτ-
γüτερο οπü μßα þρα. Αν kar
το κανÜλτ Ýχει μüνο Ýνα
μßλτ
πλÜιοò, η απüσταση απü ιο
λτμÜνι τηò ΑνττπÜρου þò τηò
ΠÜρουεßνατ6η7μßλια,
Σττò 2 ΣετπεμΒρßου αποθýασιηκαμε στο λτμÜντ
του κÜοτρου τηò ΠqιοικτÜò, τηò σπουδατüτερηò πü-
ληò τηò Γtrqιou.
'Or Ελληνεò αυτοκρÜτορεò τòατεßχαττ το ΑρχτπÝ-
λαγοò þò την εποχÞ του ΜÜρκου Σανοýου, Ενε-
τοý ευγενη, που Ýγτνε δοýιιαò ιηò ΝÜξου απü τον
Ερρßκο, αυτοκρÜτορα τηò Κωνσταττιτνοýποληò, Ο
δοýκαò αυτüò Ýνωοε τη ΝÜξο με την ΓΙαρο kar Üλ-
λα γεττονυιÜ νηστÜ. Η ΓtrÜροò δταχωρßοτηχε απü ιη
Φιορüντσα Σανοþου, δοýκτσσα ιου ΑρχτπελÜ-
γουò, η οποßα την προσÝφερε ωò προßτm σιη μονα-
χοκüρη τηò Μαρßα, οýΖυγο του ΓÜòπqηυ Σοιητ-
μαρßπα. Ο τελευταßοò ητατ Ýναò πλοýστοò üρ:ονταò
που τσχυρτΖüταν üττ εßχε δτκατοδοσßα οε üλο το
δουκÜτο τηò ΝÜξου, αλλÜ υποχρειßýηκε να αρκε-
στεß οτην ΠÜρο, üνταò αδýναμοò να αιιττσταθεß στον
Φlηνσοιý Κρßσπο, ο οποßοò, αφοý εßχε βÜλετ να
δολοφονησουν τον Ντüλαο ΚαρσÝρτο, Üρπαξε το
δουτýτο.
ΜερτκÜ χρüντα αργüτερα, η ΠÜροò πÝραοε στο
λαμπρü οßκο ιων ΒαηÝρη, μÝσω ιου γÜμου ιου
Φlηνσοι:Ü ΒετηÝρη, Ενειοý ευγενη, με τη Θτοβ-
ντσα Σοητμαρßπα, πρωτüτοκη αδελφß του Κlηι>
σßνο Σοιητμαρßπα, απü ιον οποßο κληρονüμησε ü-
λα τα υπÜlτιωντÜ τηò. Ο ΦραιτσουÜ Βεντφηò Þταιτ ο
παπποýò του περßφημου ΒεντÝ που δεν παραχþρη-
σε το νησß τηò Ιtrqιου στον καπουδÜν πασÜ λ[ηαρ-
μπαρüσα του ΣουλεßμÜν Β'παρÜ μüνο üτατ Ýμετνε
χωρßò νερü στον ΚÝφαλο, το ο:<υρü του Αγßου
Αντωνßου.
Οσο yra το τιÜστρο τηò ΠÜρου η ΠοροτκτÜò, τα
τεßχη του εivar χιτσμÝνα μüνο απü αρχαßα μÜρμα-
ρα. Or περτσσüιερεò κολüνεò του εirrar τοποθεmμÝ-
νεò πλαγßωò kar φαßνετατ μüνο η δýμεφüò τουò. ταιρýΖουν üπωò ιταταλο6αßνουν, kar μÜλτστα συ-
Οσεò απü αυτÝò Ýτωυν ορΕωθεß, συνßθωò στηρß- χνÜ ια λευτ<αßνουν με ασθÝοτη. Οτ εmγραφÝò δεν
Ζουν ιτò εντυπωοτακÝò σε μÝγεθοò κορωνßδεò. οπανßΖουν στην πüλη, αλλÜ εivar τüσο Üσχημα με-
Οπου kar να αρÝιυετ καιιεßò το ΒλÝμμα του, θα δετ τα:ωτρτσμÝνεò που δεν ξÝρει καιιεßò τßποτα yra την
περτστýλτα κατ θÜθρα ανÜκατα με ογκþδη κομττÜ- τýχη ιουò. Οτ ΓÜλλοη Αγγλοτ και Ενετοß πηραιτ
ττα μαρμÜρου, που Üλλοτε εß:ιαιτ χρηστμοποmθεß σε μαΖß τουò ττò πλÝον αξτüλογεò, ενþ σπÜνε κÜθε μÝ-
κολλτÝοτερα Ýργα. ΣÞμερα, yra να φτταχτεß η πüρ- ρα, yra να φττÜξουν το φρüχτη των χωραφτþν τουò,
τα ενüò στÜβλου, συνηΕωò εßνατ τòατ ü2ιου του σm- Ζωφüρουò, θωμοýò, ανÜγλυφα. Τßποτε δεν γλτττß-
ττοý, στßνουν δýο κορωνßδεò με υπÝροχουò κ)ιταιτ- νετ απü την Üγνοτα ιων Ελλßνων, Στο νηοß αυτü
σμουò.Τοποθετοýν κατÜ πΙýτοò πÝινω σ' αυτÝò μτα ΒλÝποιητε ταπετνοýò μÜστορεò α.λυκþν Kar αμμοκο-
κολüνα για υπÝρθυρο χωρßò να πολυσκÝπιοντατ να νýματοò, εκεß üπου Üλλοτε or μεγÜλοτ γλýπτεò κατ
εßνατ σε οlýß γωνßα rιar στο σωστü επßπεδο. Or ντü- οτ ετηδÝξτοτ αρχττÝκτο,,τεò Ýχαναιτ το μÜρμαρο τηò
π¼1 που θρßσκουν αυτÜ ια δοιτλεμÝνα μÜρμαρα τα ΓΙÜρου δταοημüιερο απü αυτü των Üλλων ιητστþν. Η

44
 2. Εßσοδοò
λοτομεßων στην
üμορφη αυιη πÝιρα δεν εßνατ λτγüτερο οημανιτκη Πüρο. Λιθογραφßο
στη ΝÜξο και ιην ΤÞνο, ωσιüσο κÜποτα σε σχÝδιο
""ο "*"
εποχη Ýλετψαν τκανοß Üνθρωποι να ιη δουλÝψουν J.B. Hilaire
και να ιην κÜνουν γνωσιη,
ßα μßλτα απüσιαση,
δεν απομÝνουν πτα
kar κομμÜττα απü
λαξευμÝνουò λßθουò τüοο φρÝοκα οαν να εßχανε
κÜßοιüιδουλÝψετ πρüσφατα, Or αρχατüιερεò σιοÝò

ωστüοο φαßν αν
θÝλειε, εßνατ φτ-

γουρεò αρκε
α'- )
45
ΠRρο:
3. Ελληυκüò
χορüò στην ΠÜρο. σηò. Eikoσr μορφÝò εßνατ στην ßδτα ευθεßα kar or Ý-
Χολκογροφßο σε ξτ απü αυιÝò, or μεγαλýτερεò, Ýχουν ýψοò δεκαεπιÜ
σχÝδιο J.B. Hilaire τνισþν. Eivar νυßτφεò τη σιτγμη που χορεýουν.
κοι χüροξη Ρ. Επßσηò, υπÜρχετ μτα μορφη κα8ισμÝιτη στα apr-
Μαßßπß σιερÜ που μοτÜΖετ να πτÝΖετατ yra να χορÝψετ.
ΑνÜμεσÜ ιουò φαßνετατ ιο κεφÜλτ ενüò ΣÜιυρου με
μακρτÜ γενετÜδα που γελÜ Ýντονα. Στα δεξτÜ εßναι
δþδεκα μτκρüιερεò μορφÝò που μοτÜΖουν να πα-
ρευρßσκοντατ εκεß γτα να δοýνε ιη γτορτη. Ο ΒÜκ-
χοò απεικονßΖειατ καθτσιüò ψηλÜ στο ανÜγλυφο,
με αυττÜ γαΙδÜρου κατ κοτλτÜ μÝθυσου, τρτγυρτσμÝ-
νοò απü μορφÝò σε υοτκτλßα σιÜσεων, αλλÜ με ý-
φοò απüλαυσηò σιο πρüσωπο κατ, κυρßωò, απü Ý-
_ να ΣÜτυρο που απετκονßΖετατ μετωπτκÜ, με αυ-
ιτÜ kar κüραια βοδτοý. Τα κεφÜλτα του ανÜ-
γλυφου eivar ανολοκληρωια. Πρüκετιατ yra
το γουσιο κÜποτου γλυπιη που δτασκÝδαΖε
φοριþνονταò ιο μÜρμαρü του. Εγραψε μÜ-
λτστα στο κÜιω μÝροò του ανÜγλυφου:
«Ο ΑδαμÜνιιοò Οδρýσηò Ýστησε
ιο μνημετο αυιο αφτερωμενο οιτò
κορεò ιηò Χωραò».
Υσιερα απü την επßσκεψη
μαò σιτò στοÝò. κÜνουμε Ý-
ναν περßπαιο σια κυρτü-
τερα σημεßα ιου νηστοý.
Σιη ΝÜουσα η Αγκου-
σα υπÜρχουν ακüμη τα
λεßψανα ενüò οχυρου
Που εΙναΙ Χιτσμενο
μüσα σιη θÜλασσα
και στα παλτüσπττÜ
του βλÝπετ κανεßò τα
üπλα-εμθληματα
ιηò Βενειßαò. Τα Üλλα βαστκÜ χωρτÜ εßνατ η Κü-
σιου, οι Δεýκεò, ια ΜÜρμαρα, το Τσßπτδο (ΜÜρ-
πησσα) kar η Τραγκουλα (Πρüδρομοò). Τα τρßα
ιελευιαßα χωρτÜ θρßσκονιαι σιον ΚÝφαλο, περτο-
χÞ του νηστοý τδταßιερα γνωσιη χÜρη στο φροý-
pro Αγτοò Ανιþντοò, ιο οποßο ο Μπαρμπαρüσα
κυρßευσε μüνο αφοý or σιραιτþιεò υπερασπτοτÝò
πÝθατναν απü ιη δßψα. Ο ΒενιÝρηò, κýρτοò του
νηστοý, που ιο υπερασπßστηκε ηρωτκÜ, δτÝφυγε
σιη Βενετßα, üπου Þδη εßχε φυγαδεýσετ τη γυ-
ναßκα kar τα πατδτÜ ιου. Το φροýρτο εßνατ γκρε-
μτσμÝνο κατ απομÝνετ μüνο το μονασιßρτ του Αγß-
ου Αντωνßου. Σημερα ιο μÜρμαρο ιων σιοþν αυ-
τηò ιηò περτοχηò χρηστμοποτεßιατ kar κυρßωò απü
το χωρτü ΜÜρμαρα απü üπου μεταφÝρειατ με
πλοßα στην ΠαροτκτÜ. Ανιßθεια το μÜρμαρο των
παλατþν στοþν μπορεß να μειαφερθεß μüνο με Ü-
μαξεò, üχημα πολý σπÜντο στα νηστÜ.
Or οικογÝνετεò εßνατ περßπου χßλτεò πεντακüοτεò
σιον αρτθμü kar φορολογοýντατ συνßθωò με 4.5Φ
ιÜλτρα κεφαλχü φüρο. Οσιüσο, το 17ω ιουò υπο-
χρÝωσαν να πληρþσουν 6.0Φ kar 7.000 τÜλιρα Ü-
μεσουò φüρουò. Eivar αλÞθεια üιτ ιο νησß καλ-
λτεργεßιατ πολý kar φÝφουν πολ-
λÜ κοπÜδτα.
Το ε-
μπüρτο αποτεßεfuατ απü αωρ1, κριδÜρτ, ιφασL λα-
rσruü, σαÞη ΙòψηοκερÜ υιρÜσματα. Πprv απü
τσιι Κμý πüλεμο [166θ] συγκÝντρωνατ πολý λÜ-
δι Þμιò ο ενεοκüò σφατüò Ýκαψε üλα τα ελατüδε-
νφαmòΓhρου στα θ-10 χρüντα που παρÝμετνε αòεß.

ονησß εßνατ τüσο γεμÜιο απü πÝρδιχεò r<ar

òτρτοπερßστερα που μαò Ýδωσαν ιρετò πÝρ-
δτκεò κατ δýο αγρτοπερßοτερα yra Ι8 σüλ-
δτα. Το κρÝαò του κρεοπωλεßου εßνατ mλü,
ενþ δεν τουò λεßπετ το rωrprvü. Τρþνε, ü-
πωò Kar στα Üλλα νηστÜ, αρßοτηò ποτüτηταò μτκρÜ
αρντÜ που θρÝφουν στα σπßττα τουò με ψωμß κατ
φρουτα. Τα πεπüντα τουò εßνατ πεττατüοτψα αλλÜ
δεν προλÜΒαμε να τα γευτοýμε επετδÞ ο τουρκιχüò
οτρατüò ητατ παρþν: καταναλþνετ üλα τα φροýια
το,υ ΑρχτπελÜγουò μÝσα σε λßγεò ημÝρεò.
Στην ΠÜρο εßδαμε Βροχη yra πρþτη φορÜ απü
την αναχþρησß μαò απü τη Γαλλßα. Το Ýδαφοò η-
t
τατ τüσο ξηρü που χρεταΖüταν Ýναò μκρüò κατα-
ιt
κλυσμüò yra να σβÞσετ ιη δßψα του. Το θαμθÜκτ,
ι' αμπÝλτα kar or συκτÝò θα χÜνονταν χωρßò αυτÝò
ιτò δροστÝò, ττò ιüσο πλοýσιεò, που τα οκεπÜσμαιÜ
μαò μοýσκευαν üταν κοτμüμασταν στο ýπατφο
η μÝοα σια πλοßα, κÜττ που μαò συνÝθατ- )
Π.η,ρο:

4. Το οτιÞλOιο
τηò Αντιπüρου, νε αρΚετα συΧνα Περνωνιαò αΠο ιο ενα νησΙ σιο
Χαλκογροφßο του Üλλο.
Richard Dalion Ο καδηò, or πρüξενοτ ιηò Γαλλßαò, τηò Αγγλßαò
(ΕθνικÞ Kar ιηò Ολλανδßαò δταθÝιουν κατοτκßα στην Πapor-
ΒιβληθÞκη, κτÜ, üπου αναγορεýουν κÜθε χρüνο δυο προξÝνουò.
Παρßσι) Το δτÜσιημα που περÜσαμε εκεß, ιο Ýργο ιου καδη
και του βοεβüδα ασκοýσε ο Κωνοταντωτηò Κον-
δýληò, ο πλουστüιεροò Ελληναò ιου νηστοý, αδελ-
φüò ιου Μχαλωòη Κογδýλη, προξÝνου τηò Γαλ-
λßαò. Εßναι πολý κομψευüμενο μειαξυ ιων Ελλη-
νων να τελετþνετ ιο üνομÜ ιουò σε -ακηò. Αντß λοι-
πüν yra Κωνσιαντßνοò, ΜτχÜληò, ΓτÜννηò, λÝνε
ΚωνσιαντÜκηò, ΜτχαλÜκηò, ΓταννÜκηò. Με ιην
ειχατρßα, σιην ΠÜρο μτλουν πολý πτο καθαρÜ απü
ü,ιτ σια Üλλα νηστÜ του ΑρχτπελÜγουò.
Η ΠαναγτÜ εivar ιο καλυιερο λτμÜντ ιου νησιου.
Kar ο μεγαλυτεροò στüλοò μπορεß εκεß να ελλτμε-
ντστεß με ασφÜλετα kar ανετüιερα απü ü,ττ σιο λτ-
μÜντ τηò ΝÜουσαò, υου θρßσκετατ πολý κοντÜ τηò.
Το λτμÜντ ιηò ΠαροτκτÜò εßνατ μüνο για μικρÜ οκÜ-
φη. Θεωρεßιατ επßσηò αξτüυτστο ιου Δρυοý, üπου
αγκυροθολεß συνηθωò ο τουρκτκüò σιüλοò. Η ρÜδα

Οι ΓüΠf,οι, οι ΑγγRοι κοι οι €νετοß πþρον ια χαλÜσμαια τηò πüληò kar ανÞκουν σε δταφορεττ-
κουò ρυθμουò κατ μÝφα, το ουνολο εivar Üσχημα δε-
μοζß τουò τιò πßΙÝον οξιüf,ογεò αρχαßΕò μÝνο. Ο εξωτερτκüò μεγÜλοò θüλοò Ýχετ λεπιü επß-
€ΠιγΡοφÝò Κοι ζωφüρουò χρτσμα. Τα γλυπιÜ τηò προμειωπßδαò εßνατ ενιελþò
Üθλτα kar η Ζωγραφτκß τηò χορωδßαò αρκετÜ χον-
δροετδηò. Or Ελληνεò ονομÜΖουν ιην εκκληοßα αυ-
ιÞ Καιαπολτανη.'
Η μονη των ΓÜλ-
ιου Δρυου, οιη δυττκÞ πλευρÜ του νησιου, βλÝυετ λων καπου-
τη ΝÜξο στην αναιολÞ του Þλτου Kar την Ιο ιο με- τσΙνων, σια
σημÝρτ. Απü ιουò δýο σκουÝλουò που θρßσκοντατ
σιο μÝσο ιηò ρÜδαò, ο ανατολτκüιεροò Ýχει μßκοò
περßπου πεντακüστα πüδτα kar ο Üλλοò κοντÜ στα
οχταχüστα. Εκεß αγκυροΒολοýν or στüλοτ, ενþ ο νο_
ιτοαναιολτκüò χρηστμοποιεßτατ yra πÝρασμα. ΑιÝ-
νανττ απü αυιüν ιο σκüυελο, σιην πεδτÜδα οτουò
πρüποδεò ενüò λüφου κυλÜ το νερü μταò ωραßαò
κρηνηò με ιÝσσερτò πηγÝò σε απüοιαση Ýξτ-οχτþ
θημαια η μßα απü ιην Üλλη. Or πηγÝò αυτÝò σχη-
μαιßΖουν αρχτκÜ Ýνα ποιαμÜκτ που χωρßΖετατ σε
τρßα αυλÜκια, üπου or Τοýρκοτ, εδþ kar μερτκÜ
χρüντα, Ýχουν δημτουργησετ δεξαμενÝò yra να
παßρνουν το μπÜντο τουò kar να νßβοντατ. Τα αυ-
λÜκτα χýνοντατ σιη θÜλασσα kar üιαν δημτουργουν
αυüθεμα νεροý, ιο νερü περνÜ μÝσα οτα ΒαρÝλτα
των καßκιþν του στραιοý μÝοω υδρορροþν αυü καυ-
τüδÝρμα που ττò ονομÜΖουν μÜντκεò.
Η Παναγßα η Μαντüνα που θρßσκειατ Ýξω οιü ιην
ΠαροικτÜ εßνατ η μεγαλυιερη κατ ωρατüιερη εκ-
κληοßα του ΑρχτυελÜγουò. Τα λüγτα εßνατ περτττÜ.
Το Üνοτγμα kar or καμÜρεò των θüλων εßνατ αρκειÜ
üμορφα, üμωò κα8þò or κολüνεò προÝρχοντατ απü

ο Δ Ρ,Υ
4Β Ν Λ1 Φ

δεξτÜ πηγαßνονιαò προò την εκκλησßα, εßνατ ιδταß-
τερα καλοκττσμÝνη kar η εκκλησßα τηò εßνατ ü-
μqμρη χατ ευχÜρτσιη. ΔταθÝιετ μüνο δυο παιÝρεò
αου Ζουν απü ττò φτλεýσπλαχνεò προσφορÝò kar
δτδÜσκουν ιτò ελληντκß kar τιαλτκÞ γλþσσεò. Η
υαρουσßα τουò εivar συνιροφτÜ kar παρηγορτÜ ιων
ελüχτστων καθολτκþν ιου νηστοý.
Μειαξý ιων ναþν τηò υüληò θεωροýμε αξτüλογη
την εκκλησßα τηò Αγßαò ΕλÝνηò. Γτα να ποýμε την
ολÞθετα, εßνατ πολý κρßμα ιο μÜρμαρο τηò ΠÜρου,
που ομüρφυνε üλη την ΕλλÜδα, να εßναι ιüσο Ü-
σχημα χρηστμοποτημÝνο. Τßποιε δεν εßνατ γελοτ-
ωδÝσιερο απü ιο να θλÝπετò αντß yra
γλυπτÜ, φαγενττωτÜ' κοχηò ιεχντκηò
5. «ΑνÜγλυφο
ιοποθειημÝνα μÝσα σιον üμορφο αυτüν λßθο να στ0 λOτομεßο
στολßΖουν ιτò προμετωπßδεò ιων ναþν. Eivar σαν τηò Πüρου».
να θÜΖετò Ýνα χαλßκτ μÝσα στο χρυσü, Χολκογραφßα
Απαρτθμßσαμε þò kar δεκαÝξτ μονασιηρτα στην (ΣυλλογÞ Β.
ΠÜρο, δηλαδη: 1. Αγτοò ΜηνÜò ο ΜÜριυραò, ιο με- Διοσκουρßδη,
ΑθÞνο)
γα-λýτερο ιου νηστοý παρ' üιτ Ýχετ μüνο δýο καλü-
γερουò πτα, 2. ΑρχÜγγελοò Μτχαηλ, 3. η ΜονÞ ιων
Αποσιüλων, 4. Παναγßα ιηò Λßμνηò, 5. Αγτοò ΙωÜν-
νηò ιηò Βροχηò, 6, Αγτò Γεþργτοò ιων Φραγκο-
σιÜφυλων, αρκετÜ συÜντο φρουτο στην ανατολτκÞ
Μεσüγετο, 7. Αγτοò ΑνδρÝαò, Β. Αγτοò Αντþντοò, θ.
ΠσταγτÜ η ΜοναχÞ, 10. Παναγßα η θενορτανß, 11.
Αγτοò ΙωÜwηò (kar ΑνδρτÜναò), 12. Αγßα Kupιokn,
Ι3. Αγτò ΙωÜwηò (ΚÜππαροò) ιων επτÜ πηγþν, 14.
ΠαναγιÜ η ΘÜψανα, 15. Αγιοò ΧαρÜλαμποò του ü-
ρουò ΣτνÜ, 16. Το μονασιηρτ ιου Χρτσιοý (Μεια-
μüρφωσηò ιου Σωτηροò).
Αγνοουμε το üνομα του πλÝον εξαßρειου Üνδρα
του νηστοý που ανÝγετρειο ωρατüτερο αρχαßο μνη-
μεßο σιον κüσμο, kar ιο οποßο σημερα ΒλÝπουμε
σιην Οξφüρδη γυρω απü το θÝατρο «Sheldonien».
ΠÜνω σ' αυτü ιο μÜρμαρο, που ο κ. de Peiresc εßχε
Το f,ιμüνι τηò Ποροικüò civol γιο μικΡü
σκüφπ, ενþ οξιüπιστο eivoι του Δρυοý,
üπου ογκυΡοΒοf,εß ο τουΡκικüò στüηοò
αγοlýσετ στην ωταιολτκη Μεσüγετο, μοΖß με πολλÜ
Üλλα που εßχστ πÝσετ στα χÝρτα του κüμη
d'Arundel, θλÝπουμε να εivar χαραγμÝνεò or εν-
δοξüτερεò ευοχÝò τηò αρχαßαò ΕλλÜδαò απü ιη βα-
στλεßα του ΚÝκροπα, τδρυτß ιου Βασιλεßου τηò
Αθßναò, þò ιον Üρχονια Δτüγνητο, δηλαδÞ χßλτα
ιρτακüστα δεκαοκιþ χρüντα.'
ΜετÜφραση: Γτþlτοò Γειοργαμληò
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
1, ΣÞμερα ονομÜΖετατ Εκατονταπυλτανη (με εκατü πýλεò),
αλλÜ το αρχχü τηò üνομα εßναι πρÜγματτ ΚαταπολτανÞ.
2. ΦαγενττανÜ, αlττλüπλαστα δτακοομηττχÜ στοτχεßα,
3. Το περßφημο αυτü κομμÜττ, το ονομαΖüμενο «ΠÜρτο
χροντκü» ß «ΜÜρμαρο του Arundel», ηιαν Ýιυò μÝροò απü
ττòqιχαιüτητεò που εßχε συγκειτρþσετ Ýναò τυχοδτþκτηò
ονüματτ Samson yra λογαρτασμü του κüμη Peiresc,
δτÜσημου Πpoθnykravou λÜφη αρχατοτητων. Ομωò ο
Thomas Ηοτιιατd, λülýοò του Arundel, εßχε εμπλακεß στην
υπüθεση μÝοτο του πρÜκτορÜ του Petty. Ο τελευταßοò πÝτυχε
τη φυλÜχτση του Samson απü τουò Τοýρκουò κατ απÝκτηοε
το οýνολο των αρχατοτητων, Το ντοκòýμÝντο αυτü, που
αποτελεß χρονολογημÝνη πηγß σχεδüν μοναδτκη στην
ελληνικÞ τοιορßα, εßνατ επτγραφÞ γραμμÝνη σε αιιτκÞ
δτÜλεκτο επß του Αθηναßου επωνýμου Üρχοντοò Δτüγνητου
(264-263 π,Χ.). I
49
Προ:οπe

ΖοΖÝφ Πττüν ντε Τουρνεφüρ

(1656-170Β)

ΓÜλλοò Βοτονολüγοò, γιατρüò χαι περιηγπτþò,

γεννπμÝνοò στπν Εξ-Αν-ΠροΒÜνò. Σποýδασε
ιστρικþ κοι παρ'üτι ο πατÝροò του τον
προüριζε για ιερÝσ, κατÜφερε να οσχολπθεß
με τη ΒοτανιχÞ, που τον ενδιÝφερε απü πολý
μικρþ ηλικßα. Το ß688 διορßστηκε καθπγητþò
στο Βοτανικü Κþπο των Παρισßων, ΘÝσπ στπν
οποßο πορÝμεινε μÝχρι το θÜνατü του.
Ταξßδεψε σρκετÜ στην Ελλüδα, τπ ΜικρÜ Ασßο
κοι το Πυρπνοßα και απü τιò επιστπμονικÝò
ουτÝò οποστολÝò συνÝλεξε δεßγματο απü
πολλÜ φυτικü εßδπ, ενþ παρÜλλπλα Ýγραψε με
γλσφυρüτητα για τιò τσξιδιωτιχÝò του
εντυπþσειò. Εκπüνπσε Ýνα σýστημα
ταξινüμπσηò των φυτþν, το οποßο για τπν
εποχÞ εκεßνη υπþρξε πρωτοποριακü κοι σε
γενικÝò γραμμÝò ισχýει μÝχρι κοι σþμερα.
ΒÜσισε την κατονομÞ του στην τσξινüμηση
των γενþν κα! στπ δομÞ του Üνθουò και του
κορποý. Για την ονοματολογßα των ειδþν
χρπσιμοποßησε μια λατινικÞ λÝξπ, τπν οποßσ
συνüδευον μερικÝò αχüμπ περιγραφικÝò
λÝξειò. ΠÝθανε στο Πορßσι σε πλικßα 52 ετþν.

Στο επüμενο τεýχοò: ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΣΜΟΣ ΧΙ

50