Ang alamat ng Maragtas

Ang Borneo noon ay nasa pamumuno ng isang malupit at masamang sultan na si

Sultan Makatunao. Kinamkam niya ang lahat ng yaman ng nasasakupan. Kanya ring
nilalapastangan ang dangal ang mga babae, pati ang mga asawa at anak na dalaga ng mga
datu na nasa ilalim niya.

Isang araw, si Pabulanan, ang asawa ni Datu Paiborong, ang nais halayin at angkinin
ng masamang sultan. Nalaman ni Datu Paiborong ang tangka ni Sultan Makatunao.
Nagbalak ang magigiting na Datu na manlaban kay Sultan Makatunao. Nag-usap-usap
silang palihim. Naisipan sin nilang humingi ng tulong kay Datu Sumakwel.

Si Sumakwel ay mabait, magalang at matalino. Alam niya ang kasaysayan ng

maraming bansa at marami siyang alam kung tungkol sa paglalayag. Dinalaw ni Datu
Paiborong at ni Datu Bangkaya si Sumakwel. Ipinagtapat ng dalawa ang paglaban na nais
nilang gawin. Ayaw ni Sumakwel sa balak na paglaban.

Pinuntahan ni Sumakwel si Datu Puti. Siya ang punong ministro ni Makatunao.

Sinabi ni Sumakwel ang suliranin ng mga datu at ang balak na paglaban. Ipinasiya nina
Sumakwel at Datu Puti ang palihim na pag-alis nilang sampung datu sa Borneo. Hindi nila
magagapi si Makatunao. Maraming dugo ang dadanak at marami ang mamamatay. Ayaw
ni Datu Puti na mangyari ang ganoon. Iiwan nila ang kalupitan ni Sultan Makatunao at
hahanap sila ng bagong lupain na maaaring pamuhayan nila nang malaya at maunlad.
Sila'y mararangal na datu na mapagmahal sa kalayaan.

Nagpulong nang palihim ang sampung datu. Sila'y tatakas sa Borneo. Palihim silang
naghanda ng sampung malalaking bangka, na ang tawag ay biniday o barangay. Naghanda
sila ng maraming pagkain na kakailanganin nila sa malayong paglalakbay. Hindi lamang
pagkain ang kanilang dadalhin kundi pati ang mga buto at binhi ng halamang kanilang
itatanim sa daratnan nilang lupain. Madalas ang pag-uusap ni Sumakwel at ni Datu Puti.
Batid ni Sumakwel ang malaking pananagutan niya sa gagawin nilang paghanap ng bagong
lupain. Silang dalawa ni Datu Puti ang itinuturing na puno, ang mga datung hahanap ng
malayang lupain.

Isang hatinggabi, lulan sa kanilang mga biniday o barangay, pumalaot ng dagat ang
sampung datu kasama ang kanilang asawa at mga anak at buong pamilya pati mga
katulong. Sa sampung matatapang na datu, anim ang may asawa at apat ang binata. Si
Sumakwel ay bagong kasal kay Kapinangan, si Datu Bangkaya ay kasal kay Katorong na
kapatid ni Sumakwel. Ang mag-asawang si Datu Paiborong at Pabulanan, si Datu
Domangsol at ang asawang si Kabiling, ang mag-asawang si Datu Padihinog at
Ribongsapaw, Si Datu Puti at ang kanyang asawang si Pinampangan. Ang apat na binatang
datu ay sina Domingsel, Balensuela, Dumalogdog at Lubay.

Nakita nang minsan ni Sumakwel ang isang pulo makalagpas ang pulo ng Palawan.
Alam niya na ang naninirahan dito ay mga Ati, na pawang mababait at namumuhay nang
tahimik. Alam din niya kung gaano kayaman ang pulo. Nasa unahan ang barangay ni Datu
Puti. Makaraan ang ilang araw at gabi nilang paglalakbay, narating nila ang pulo ng Panay.
Ang matandang pangalan nito ay Aninipay.

Bumaba si Datu Puti at naglakad-lakad. Nakita niya ang isang babae. Siya ay
katutubo sa pulong iyon. Pandak, maitim, kulot ang buhok at sapad ang ilong. Sa tulong ng
kasama ni Datu Puti na marunong ng wikain ng katutubo ay itinanong niya kung sino ang
pinuno sa pulong iyon at kung saan ito nakatira. Ipinabalita ni Datu Puti kay Marikudo na
silang mga Bisaya mula sa Borneo ay nais makipagkaibigan.

Si Marikudo ay siyang hari ng Aninipay. Siya ay mabuting pinuno. Ang lahat sa pulo
ay masaya, masagana at matahimik na namumuhay. Walang magnanakaw. Ang lahat ay
masipag na gumagawa. Kilala rin sila sa pagiging matapat at matulungin sa kapwa.

Dumating ang takdang araw ng pagkikita ng mga Ati sa pamumuno ni Marikudo at

ng mga Bisaya sa pamumuno ni Datu Puti. May isang malaking sapad na bato sa baybay
dagat. Ito ang kapulungan ng mga Ati. Ito ang Embidayan. Dito tinanggap ni Marikudo ang
mga panauhin. Nakita niya na mabait at magalang ang mga dumating. Ipinaliwanag ni
Datu Puti ang kanilang layong makipanirahan sa pulo ng Aninipay. Nais nilang bilhin ang
lupain. Sinabi ni Marikudo na tatawag siya ng pulong, ang kanyang mga tauhan at saka nila
pagpapasyahan kung papayagan nilang makipanirahan ang mga dumating na Bisaya.

Muling nagpulong ang mga Ati at mga Bisaya sa Embidayan. Nagpahanda si

Marikudo ng maraming pagkaing pagsasaluhan ng mga Ati at mga Bisaya. Dumating mula
sa Look ng Sinogbuhan ang mga Bisaya lulan ng sampung barangay. Nakaupo na sa
Embidayan si Marikudo kasama ang kanyang mga tauhan. Katabi ni Marikudo ang kanyang
asawa na si Maniwantiwan. Nakita ng mga Ati ang maraming handog ng mga Bisaya. Ang
mga lalaking Ati ay binigyan ng mga Bisaya ng itak, kampit at insenso. Ang mga babaeng
Ati ay binigyan naman ng kuwintas, panyo at suklay. Ang lahat ay nasiyahan. Nagpakita ng
maramihang pagsayaw ang mga Ati. Tumugtog ang Bisaya sa kanilang solibaw, plota, at
tambol habang ang mga lalaki naman ay nagsayaw pandigma, ang sinurog.

Nag-usap sina Marikudo at Datu Puti. Ipinakuha ni Datu Puti ang isang gintong
salakot at gintong batya mula sa kanilang barangay. Ibinigay niya ito kay Marikudo. Nakita
ni Maniwantiwan ang mahabang-mahabang kuwintas ni Pinampangan. Ito'y kuwintas na
lantay na ginto. Ibig ni Maniwantiwan ang ganoon ding kuwintas. Pinigil ni Maniwantiwan
ang bilihan, kung hindi siya magkakaroon ng kuwintas. Madaling ibinigay ni Pinampangan
ang kuwintas niya kay Maniwantiwan.

Itinanong ni Datu Puti kung gaano kalaki ang pulo. Sinabi ni Marikudo, na kung
lalakad sa baybay dagat ng pulo simula sa buwang kiling (Abril o buwan ng pagtatanim) ay
makababalik siya sa dating pook pagsapit ng buwan ng bagyo-bagyo (Oktubre o buwan ng
pag-aani).

Madaling isinaayos ni Datu Puti ang mga Bisaya. Si Datu Bangkaya kasama ang
kanyang asawa na si Katurong at anak na si Balinganga at kanilang mga tauhan at katulong
ay tumira sa Aklan. Sumunod na inihatid ni Datu Puti sina Datu Paiborong at asawang si
Pabulanon at ang kanyang dalawang anak na si Ilehay at si Ilohay. May mga tauhan ding
kasama si Datu Paiborong na kakatulungin niya sa pagtatanim ng mga buto at binhi na
iiwan ni Datu Puti at Datu Sumakwel. Sina Lubay, Dumalogdog, Dumangsol at Padahinog ay
kasama ni Sumakwel. Sila ay sa Malandog naman maninirahan. Nagpaalam si Datu Puti
kay Sumakwel. Kanyang pinagbilinan si Sumakwel na pamunuang mahusay ang mga
Bisaya. Nag-aalala si Datu Puti tungkol sa kalagayan ng iba pang Bisaya sa Borneo sa ilalim
ng pamumuno ng malupit na si Makatunao.

Matapos magpaalam kay Sumakwel, umalis na ang tatlong barangay, kay Datu Puti
ang isa, at ang dalawa pa ay sa dalawang binatang datu na sina Datu Domingsel at Datu
Balensuela. Narating nila ang pulo ng Luzon. Dumaong ang tatlong barangay sa Look ng
Balayan. Ipinasya ng dalawang datu na dito na sa Taal manirahan kasama ang mga "Taga-
ilog". Isang araw lamang at umalis na sina Datu Puti at Pinampangan upang bumalik sa
Borneo.
Aral ng kwento:

Ang kasamaan ng ating pag-uugali ay nagreresulta ng kawalan ng kaibigan at

pamilya na silang palaging andyan at nagpoprotekta satin. Gaya na lamang sa pamumuno
Sultan Makatunao na napaka sama na umabot sa pag-alis ng kanyang mga Datu. Ang datu
ang natuturing na pinaka-mataas sa Barangay noong unang panahon. Si Sultan Makatunao
ay nawalan ng mga magigiting na mandirigma at mga namumuno sa kanyang Barangay.
Hindi dahil tayo ang pinaka nakatataas ay dapat na nating abusuhin ang mga nasa ating
ilalim. Ang ating mga miyembro ay hindi dapat tinuturing na nakakababaw satin.

Sa panahon ng kagipitan at kasuklaman. Marami pa rin ang gugustuhing tulungan

tayo. Hindi man natin sila kamag-anak, ay kailangan lamang natin ay mag tanong at maki-
usap. Maniwala sa kabutihang loob ng tao. Dahil alam nating may natitira pa ring kabaitan
at malasakit sa ating mundo. Kung gagayahin natin ang sampung Datu na naglakbay, sila ay
mabubuting puso. Lahat sila ay nabiyayaan ng mga Barangay na dapat sakupan. Lalo na si
Datu Puti na may magiting at mabait na kalooban. Agad siyang napag-katiwalaan ng pinuno
na si Murikido. Sa panahon na puno ng isang Sultan Makatunao, palaging palagi tayong
magiging Datu Puti at Murikido ng sa ganon ay mabuhay pa rin ang pag-tutulungan ng
bawat isa.

Sa haba-haba ng binyahe ng sampung Datu. Nakarating rin sila sa mayaman na

lugar. Magaling na pinuno at mababait na tauhan. Ganon rin ang mundo satin, maraming
problema. Maraming pag-daraanan. Dudurugin at hahamakin man ang ating kalooban,
palaging palagi lamang tayo lumaban. Palagi lamang bumangon. Mag-simula ulit tulad ng
mga Datu. Maging tulad ng mga Datu na nagplano, humingi ng tulong sa iba (sa
nakakatanda o eksperto) dahil mahirap ang lumaban ng ikaw lang mag-isa. Mas
nakakaganang lumaban sa buhay kung may kasama ka. Dahil ang tunay na kaginhawaan ng
buhay ay hindi mo makukuha kung ikaw lamang mag-isa. Masarap na may kasama kang
sumasaya at gumiginhawa. Tulad na lamang sa pamumuno ni Murikido, pinag-kaisa niya
ang kanyang mamamayan upang maka-buo ng isang lugar na mamahalin ng lahat. Lugar na
maipagmamalaki sa lahat. Maraming tapat na tauhan dahil tapat din siya sa kanyang
mamamayan.