Hibah Langkah Altenatif ATAU Elak

Faraid
&
Kedudukan Hibah Bersyarat
Berdasarkan Undang-Undang dan
Amalan Guaman di Malaysia
Marlina Amir Hamzah, AMN
Naib Presiden
Persatuan Peguam-Peguam Muslim Malaysia
HIBAH VS FARAID

ALTENATIF
KEPADA FARAID

MENGELAK
DARIPADA FARAID
DEFINASI HIBAH

“ HIBAH BERERTI MEMBERI MILIK SESUATU

BARANG YANG MANA MENGIKUT
KEBIASAANNYA BARANG ITU SAH UNTUK DIJUAL,
ATAU DIBERI HUTANG, KEPADA SESEORANG OLEH
AHLI TABARRUK DENGAN TIDAK ADA BARANG
TUKARAN”
– KITAB I’ANAT AL-TALIBIN, JUZUK 3 , CETAKAN 1,MS 168.
DEFINASI FARAID

 PERKATAAN FARAID BERASAL DAIPADA PERKATAAN

JAMAK “ FARIDHAH” YANG BERASAL DARIPADA
PERKATAAN ” FARDH “ MENGIKUT ISTILAH BAHASA YANG
BERMAKSUD “ YANG DITENTUKAN”

 MEMBERI HAK KEPADA EMPUNYA HAK (WARIS) ATAU

MENENTUKAN BAHAGIAN KEPADA ORANG YANG
BERHAK (WARIS) DENGAN CARA YANG BETUL.
HAK YANG BERKAITAN HARTA PUSAKA

JENIS-JENIS HAK BERKAITAN DENGAN HARTA:

1. HAK BERKAITAN DENGAN HARTA SEMATA-MATA (DIWARISI)
 CTH: hutang,diyat, hak menahan barang gadaian yang
belum dibayar hutang dll
2. HAK BUKAN BENTUK HARTA BENDA IAITU HAK DIRI (TIDAK
DIWARISI)
 CTH: Hak Hadhanah, Hak menceraikan,hak qisas, hak
jawatan.
3. HAK BERKAITAN HARTA DAN HAK PERSENDIRIAN (DIWARISI
OLEH WARIS SELEPAS KEMATIAN)
 Cth: Hibah, Syufaah,Khiyar syarat, hak tangguh bayara
hutang dll
HAK YANG PERLU DITUNAIKAN SEBELUM
PEMBAHAGIAN HARTA PUSAKA
HENDAKLAH MENGIKUT TURUTAN:-
 1. PENGURUSAN JENAZAH DAN BELANJA KEBUMI
 2. PELUNASAN HUTANG .
 Dalil: Al Nisa 4:11
“Pembahagian itu iala sesudah selesai wasiat dan sesudah dibayar
hutang”
-terdapat hadis yang mendahulukan bayar hutang daripada wasiat.
“ Apabila kamu memerhati susunan ayat ( ) maka Rasulullah
menetapkan pembayaran hutang Si Mati didahulukan dari wasiat.
(Hadis Riwayat Tarmidhi)
HAK YANG PERLU DITUNAIKAN SEBELUM
PEMBAHAGIAN HARTA PUSAKA
JENIS HUTANG YANG KENA DIJELASKAN :
 1. HUTANG ALLAH
 2. HUTANG SESAMA MANUSIA
3. PELAKSANAAN WASIAT
“ Sesungguhnya Allah telah berikan kepada setiap orang yang berhak
itu haknya, maka tidak boleh berwasiat kepada waris “ –Hadis Al-
Tarmidhi
4. TUNTUTAN HAK MENURUT ADAT IAITU HARTA SEPENCARIAN
SIAPA AHLI WARIS

IBU/BAPA DATUK/NENEK SUAMI

ANAK
ISTERI ANAK LELAKI
PEREMPUAN

ADIK BERADIK ADIK BERADIK

LELAKI PEREMPUAN
CIRI-CIRI HIBAH

• Sempurna • Boleh hibah • Terlaksana

milik kepada serta merta
• Jika tidak waris/sesiapa • Terlaksana
sempurna yang kita kemudian???
milik perlu ada hendak.
izin daripada • Boleh hibah
pihak satu semua
lagi. semasa hidup
CIRI-CIRI WASIAT

• TIDAK BOLEH • TIDAK BOLEH • TERLAKSANA

LEBIH DARIPADA KEPADA WARIS SELEPAS
I/3 DARIPADA • PERSETUJUAN KEMATIAN
SEMUA HARTA WARIS SELEPAS
• HARTA TIDAK KEMATIAN
MILIK SEMPURNA PEWASIAT
BOLEH DI
WASIATKAN
CIRI-CIRI FARAID

•SEMUA HARTA YANG •AHLI WARIS YANG •SELEPAS BERLAKU

DITINGGALKAN TERDIRI KEMATIAN
DARIPADA:-
•SETELAH DITOLAK •ISTERI/SUAMI
HUTANG, WASIAT, •IBU BAPA
HIBAH, WAKAQ DAN
HARTA • DATUK NENEK
SEPENCARIAN. •ANAK LELAKI
•ANAK PEREMPUAN
•ADIK BERADIK
•BAPA SAUDARA
ISU-ISU HIBAH

• Harta • Tiada waris • Perlaksanaan

masih • Tiada waris selepas mati.
berhutang lelaki
RUKUN HIBAH

PIHAK-PIHAK

SIGHAH

BARANG
 SYARAT HIBAH (Kitab al-Yakut al Nafis fi
Mazhab Ibn Idris, Sayyid Ahmad bin Umar al
Syatiri al-Alawi)

•MILIK PENGHIBAH •HARTA •IJAB QABUL

LAFAZ
BARANG
PIHAK-PIHAK
•PENGHIBAH DIKENALPASTI. BERSAMBUNG
MEMPUNYAI •SUCI TANPA ADA
KUASA MENGURUS •BOLEH DIMANFAAT PEMISAH.
•DIMILIKI OLEH •TIDAK DIKAITKAN
PENGHIBAH DENGAN SYARAT
TERJADI ATAU
TIDAK TERJADI
SESUATU.
• TIDAK DIKAITKAN
DENGAN WAKTU.
SYARAT BARANG

HARTA YANG HENDAK DIHIBAHKAN

MESTILAH MILIKAN SEMPURNA,TIDAK
BERCAMPUR MILIK DENGAN ORG LAIN
DAN HARTA YANG BERMANFAAT DARI
SEGI HUKUM”
Kitab Mugni al -Muhtaj
SYARAT BARANG

 BARANG YANG DIHIBAH MENGANDUNGI 5 SYARAT”

 DIKETAHUI
 SUCI
 BOLEH DIGUNAKAN
 BOLEH DISERAHKAN
 DALAM MILIKAN PEMBERI HIBAH
-alYakut al-nafis fi Mazhab Ibnu idras
SYARAT LAFAZ
Al-yakut al-nafis fi mazhab ibni idris
 TIDAK DISELANGI DENGAN PERCAKAPAN LAIN
 TIDAK DISELANGI DENGAN MASA YANG PANJANG
 KEDUA-DUA SEPAKAT DENGAN PENGERTIAN
 TIDAK TERGANTUNG
 TIDAK TERTANGGUH MASA
 TIDAK BERUBAH PIHAK PERTAMA SEBELUM KEDUA
 LAFAZ DIDENGARI OLEH SESIAPA YG BERHAMPIRAN
 KEKAL KELAYAKKAN SEHINGGA WUJUD PIHAK YANG LAIN
 ADA PENGUCAPAN
 PENGUCAPAN SEMPURNA
 MENYEBUT APA YANG DIBERI
 BERLAKU PEMBERIAN KESELURUHAN
 MAKSUD SAMA DENGAN LAFAZ
Penerimaan Barang Hibah (al-Qabd)

Para fuqaha’ berselisih pendapat tentang keperluan qabd dalam akad hibah sama ada ia merupakan
syarat dalam akad ataupun sebaliknya. Perselisihan tersebut dibahagikan kepada empat golongan
iaitu;

 Imam Ahmad Ibn Hanbal dalam salah satu daripada riwayatnya menjadikan qabd sebagai syarat
sah hibah bagi sesuatu yang diukur atau ditimbang sahaja.

 Imam al-Thauri, Abu Hanifah, al-Syafie dan satu riwayat daripada Imam Ahmad berpendapat, qabd
ialah syarat luzum atau syarat sah hibah. (Ibn Qudāmah, al-Mughni. Juz. 6. Beirut: Dār al-Kitāb al-
’Arabi, hlm 251). Aqad hibah tidak berkuat kuasa hanya dengan ijab dan qabul sahaja tanpa qabd.
Oleh itu, Pemberi Hibah boleh menarik balik hibahnya pada bila-bila masa selagi ia masih berada
dalam pemilikannya atau tidak berlaku penyerahan harta yang dihibahkan kepada Penerima.

 Imam Malik berpendapat, qabd ialah syarat sempurna hibah bukan syarat sah atau luzum kerana
hibah adalah sah hanya dengan akad iaitu dengan ijab dan qabul.

 Imam Ahmad, Abu Thaur dan mazhab Zahiri berpendapat, qabd bukan merupakan salah satu
daripada syarat hibah. Ia bukan syarat sah mahupun syarat sempurna hibah bahkan hibah sah
hanya dengan akad.
Boleh Atau Tidak Hibah Yang
Sempurna Ditarik Balik??
 Hanafi – boleh tapi makruh (tertakluk kepada syarat-syarat
tertentu-ajnabi, mauhb telah diserah, tidak berlaku perkara
sekatan ruju’)

 Syafie, Hanbali & sebahagian Maliki – tak boleh (haram) kecuali

hibah yg dibuat oleh bapa kepada anaknya

 Imam Ahmad & Zahiri – tak boleh (haram) walaupun sebelum al-
qabd kecuali hibah bapa kepada anaknya

Hadi s riwayat I bnu Ab bas : ‫ رضي هللا عنه‬ia ber kata: Dari Nabi ‫صلی هللا عليه‬
‫ وسلم‬beli au ber sa bda: Or ang yang menarik kembali pemberi annya i tu
seper ti or ang yang menel an kembal i muntahnya ( SAHI H MUSLI M,
Nombor 3050)
Penarikan Balik Hibah Bapa Kepada
Anaknya
 Bapa – termasuk ibu, datuk, nenek dan seterusnya ke atas

Pe r k a r a 8 9 6 M a j a l l a h A l - A h k a m A l - A d l i y y a h ;
“ Wa l a u b a g a i m a n a p u n p e n g e c u a l i a n t e n t a n g p e n a r i k a n b a l i k h i b a h d i b u at j i k a i a
m e l i b at k a n p e m b e r i a n o l e h i b u b a p a ke p a d a a n a k - a n a k n y a ”

 Bapa boleh tarik balik hibah kepada anaknya dengan syarat harta
tersebut masih di dalam pemilikan & penguasaan anaknya

 Makruh bapa tarik balik hibah jika hibah tersebut diberikan secara adil
kepada anak-anaknya

 Maliki – ibu tak boleh tarik balik hibah kepada anaknya selepas
kematian bapa kanak-kanak tersebut
JENIS HIBAH

1) Hibah tidak bersyarat - Mutlak iaitu

hakmilik diberi secara mutlak

2) Hibah bersyarat iaitu ;

 Hibah al-’Umra
 Hibah al-Ruqba
HIBAH BERSYARAT

RU’BA UMRA
HIBAH RU’BA

-Al-Ruqba bermaksud – pemberian dengan syarat kematian salah satu

pihak sama ada Penerima / Pemberi Hibah sebagai syarat pemilikan
kepada salah satu pihak yg hidup.

-Ia juga bermaksud suatu pemberian bersyarat yang ditentukan oleh

Pemberi Hibah iaitu:

-Harta akan menjadi milik Penerima Hibah jika Pemberi Hibah mati
-Jika Penerima Hibah mati dulu sebelum pemberi hibah maka harta hibah
akan kembali kepada Pemberi Hibah
HIBAH UMRA

 Al-‘Umra bermaksud – pemberian semasa berdasarkan umur iaitu

”satu bentuk pemberian hak milik terhadap sesuatu harta kepada
seseorang dengan menetapkan atau menghadkan tempoh pemilikan
berdasarkan kematiannya atau kematian orang yang diberi hibah”

1.‘Umra berdasarkan umur Penerima secara mutlak tanpa ada sighah

kematian – sah hibah
2.‘Umra berdasarkan umur Penerima dan ada syarat dikembalikan jika
Penerima mati.- sah hibah batal syarat (qaul jadid Syafie)
3.‘Umra berdasarkan umur Penerima dan diwariskan kepada ahli
warisnya - sah hibah
3.‘Umra berdasarkan umur Penghibah- ada 2 pendapat. Yg tepat
mengikut al-Nawawi - tak sah hibah.
4.‘Umra berdasarkan umur Penerima dan mauhub - sah
5 ‘Umra dalam bentuk ta’liq- tak sah.
Pandangan Ulamak Mengenai
Hibah al- ‘Umra & al-Ruqba

 Majoriti ulama’ – hibah al-‘umra & al-ruqba sah tapi syaratnya

terbatal

 Sebahagian ulamak Hanbali, Imam Malik, al-Zuhri, Abu Thur dan

lain-lain serta qawl al-qadim Imam Syafie – hibah ‘umra harus &
syaratnya sah jika tidak dinyatakan harta akan kembali kepada
waris Pemberi Hibah setelah kematian Penerima Hibah

 Imam Malik & Abu Hanifah mengharuskan hibah ‘umra tapi tidak
hibah ruqba
PERUNDANGAN YANG TERLIBAT
(menggunakan perkataan “alang/alang
semasa hidup”)
 1. PERLEMBAGAAN PERSEKUTUAN (JADUAL 9 SENARAI 2 SENARAI NEGERI)

“Kecuali mengenai Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur, Labuan dan

Putrajaya, Hukum Syarak dan Undang-Undang diri dan keluarga bagi
orang yang menganut agama islam, termasuk huku syarak yang
berhubung dengan PEWARISAN,BERWASIAT DAN TIDAK BERWASIAT ,
pertunangan, perkahwinan, perceraian, mas kahwin,nafkah,
pengangkatan, kesahtarafan, penjagaan, ALANG, pecah milik dan
amanah bukan khirat; wakaf dan taktif serta…. “
PERUNTUKAN PERUNDANGAN
 2. ENAKMEN PENTADBIRAN NEGERI-NEGERI
 AKTA PENTADBIRAN WILAYAH PERSEKUTUAN 1993 –Sek 46
 ENAKMEN PENTADBIRAN JOHOR 2003 – SEK 61
 ENAKMEN PENTADBIRAN KEDAH 2008 – SEK 13
 ENAKMEN PENTADBURAN KELANTAN 1982 –SEK 9
 ENAKMEN PENTADBIRAN MELAKA 2002 –SEK 49
 ENAKMEN PENTADBIRAN NEGERI SEMBILAN 2003 –SEK 61
 ENAKMEN PENTADBIRAN PAHANG 1991- SEK 47
 ENAKMEN PENTADBIRAN PULAU PINANG 2004 – SEK 61
 ENAKMEN PENTADBIRAN PERAK 2004 – SEK 50
 ENAKMEN PENTADBIRAN PERLIS 1991 - SEK 8
 ENAKMEN PENTADBIRAN SABAH – SEK 11
 ORDINAN MAHKAMAH SYARIAH 2001-SEK 10
 ENAKMEN PENTADBIRAN SELANGOR 2003 – SEK 61
 ENAKMEN PENTADBIRAN TERENGGANU 2001- SEK 11
PERUNTUKKAN PERUNDANGAN

 3. ENAKMEN TATACARA MAL NEGERI

 SEK 244
 “ …. Kuasa yang sedia ada pada mahkamah ….

 SEK 245
 “ …. Jika terdapat lacuna atau jika perkara tidak
diperuntukkan dengan nyata …hendaklah memakai
Hukum Syarak.
DOKUMEN HIBAH YANG DI TERIMA
OLEH MAHKAMAH SYARIAH

1. SURAT IKATAN HIBAH

2. SURAT KUASA WAKIL
3. SURAT IKATAN AMANAH
4. BORANG 14 A
5. SURAT WASIAT
INSTITUTUSI YANG TERLIBAT

MAHKAMAH
SYARIAH

AMANAH MAHKAMAH
RAYA TINGGI

PEJABAT
PEJABAT
HARTA
TANAH
PUSAKA
ISU-ISU PERUNDANGAN

BIDANG KUASA
MAHKAMAH
SYARIAH
MAHKAMAH
TINGGI
PEJABAT
TANAH
ISU-ISU

PENENTUAN PEWARISAN

HARTA SEPENCARIAN

WASIAT/HIBAH
SENARIO YANG MENYEBABKAN HIBAH
TIDAK SAH
LAFAZ HIBAH DIRAGUI KEWUJUDANNYA
 BARANG HIBAH TIDAK SEMPURNA MILIK MASIH
DALAM HUTANG ATAU DICAGARKAN.
QABUL DAN QABD TIDAK SEMPURNA
SENARAI KES-KES PENTING HIBAH

 1.MURSHIDA MUSTAKIM LWN HASSIM ABDULLAH (MRS, SELANGOR.

29/1/2003),2002 1 MLRS
 2. SHABNAM BT SAMSAD LWN SAMSAD B MOHD ISLAM & 7 YANG LAIN ,JH
33BHG 2 1432H ,19 JANUARI 2009.
 3.IBRAHIM BIN HARUN LWN MAT YUSOFF BIN MAT KASSIM, 21 APRIL 2013, MRS,
KELANTAN.JH37 BHG 1
 4.WAN BIDAH @ WAN AZIZAH BINTI WAN IBRAHIM LWN WAN HIMAH BINTI WAN
IBRAHIM &TIGA YANG LAIN ,3 SEP 2013-JH 4 BHG 1
 5. ABD RAZAK BIN ABG GHANI LWN ABD RAHIM BIN OTHMAN, MRS,
TERENGGANU, 9.5.2012, JH39 BHG 1
 6. AMIRUL SYAFIQ MOHD NOOR EZANIE & SEORANG LAGI LWN RAZALI BIN
SAMSUDIN & SEORANG LAIN, 24.3.2015, MRS WILAYAH PERSEKUTUAN, JH 42 BHG
1
KESIMPULAN

HIBAH

WAKAF WASIAT

HARTA

FARAID
HARTA
SEPENCARIAN
WAALLAHUA’LAM