Republic of the Philippines

POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES

STO TOMAS, BATANGAS BRANCH

Aralin 1
Kasaysayan ng Pagsasaling-Wika
(Sa Daigdig at Plipinas)

INTRODUKSYON
Mahalagang maunawaan ng bawat mag-aaral ang ginampanan ng pagsasaling-wika sa
kasaysayan ng Daigdig at sa Pilipinas. Matutunghayan sa araling ito kung paano namayagpag
ang pagsasalin at sinong mga nakilalang tagapagsaling-wika ang nagbigay ng napakalaking
ambag upang makilala ang isang akda na naging batayan rin ng kanilang lubusang pagkaunawa
sa buhay, hatid ng mga aral ng mga tinatangkilik na Piliosopo. Maihahambing rin ang kasiglahan
ng pagsasaling-wika noong panahong una sa kasalukuyang panahon. Mababatid din kung
paano ginamit at pinaunlad ang pagsasaling-wika bilang bahagi ng pagpapaunlad rin ng
panitikan.

KALALABASAN NG PAGKATUTO

Matapos ang araling ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang makakamit ang
mga sumusunod na kalalabasan ng pagkatuto.:
- Matutukoy ang mga nakilalang tagapag-saling wika,
- Napahahalagahan ang kasaysayan ng pagsasalin sa bansa at daigdig,
- Maiisa-isa ang panahon na naging masigla ang pagsasaling-wika.
- Maipapaliwanag ang papel ng pagsasaling-wika sa pagbuo ng tunay na
“Pambansang Panitikan.”

NILALAMAN NG KURSO

PAGBABALIK-TANAW: KASAYSAYAN NG PAGSASALING-WIKA SA

PILIPINAS AT DAIGDIG
https://teachersidney.wordpress.com/2015/07/18/pagbabalik-tanaw-kasaysayan-ng-
pagsasaling-wika-sa-pilipinas-at-daigdig-2/

Hindi maitatatwang malaki ang papel

na ginampanan ng pagsasaling-wika.
Nakatutulong ito upang lubos na makilala
ng mga mag–aaral ang pagkakaiba ng
dalawang magkaibang wika sa istruktura at
sa kulturang nakabigkis sa bawat isa. Balik
–tanawan natin ang kasaysayan ng
pagsasalin sa Pilipinas at sa buong daigdig

PAGSASALING-WIKA
 Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES MODYUL
STO TOMAS, BATANGAS BRANCH 2020-2021

Kasaysayan ng Pagsasalin sa Daigdig

Halaw sa aklat ni Savory na pinamagatang

“The Art of Translation ang naging
kasaysayan ng pagsasaling–wika. Siya ay
nagkaroon nang masusing pagtalakay rito.

Sa Europa, isang griyego ang kinilalang

unang tagapagsaling  wika, si Andronicus.
Isinalin niya ang Odyssey  ni Homer na
nasususulat sa wikang Griyego sa salitang
Latin.

Ang unang pagsasaling ito ay pininiwalaang agad na sinundan ng iba pang pagsasalin.
Gumawa sina Naevius at Ennius ng mga pagsasalin sa Latin ng mga dulang Griyego. Si Cicero
naman ay kinilala rin bilang isa sa mahuhusay na tagapagsalin, bukod sa pagiging isang
dakilang manunulat.

2
PAGSASALING-WIKA
 Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES MODYUL
STO TOMAS, BATANGAS BRANCH 2020-2021

Nakaabot sa Baghdad ang isang pangkat ng mga manunulat mula sa bahagi ng Syria.
Sila ang nagpasimula ng pagsasalin sa Arabic ng mga isinulat ng mga kilalang eskolar tulad
nina Plato, Aristotle, Galen at iba pang batikang mga manunulat. Ito ang pangunahing dahilan
kung bakit sumikat ang Baghdad bilang isang akademya ng pagsasaling–wika at pinagmulan ng
pagpapaunlad ng kaalaman sa kanilang bansa. Pagkalipas ng mahabang panahon, biglang
nanlupaypay ang mga escolar sa Baghdad dahil nabaling ang kanilang atensyon sa ibang
bagay, tulad ng pagsusulat ng mga artikulo patungkol sa pilosopiya.

Makalipas ang tatlong siglo, pumalit ang Toledo bilang sentro ng karunungan sa
larangang ng pagsasalin. Malaking salapi at mahabang panahon din ang iginugol ng mga
eskolar ng Toledo upang tuluyang isalin ang mga nasusulat sa wikang Arabic sa salitang Latin.

Ayon kay Savory, maraming eskolar ang naganyak upang maging tagapagsalin sa mga
aklatan. Naging tanyag sina Adelard at Retines. Si Adelard ang nagsalin sa latin ng mga akda ni
Euclid na isinalin na noon sa Arabic. Habang si Retines ang nagsalin ng koran sa latin noong
1141

Nagkaroon din ng salin sa iba’t ibang wika

sa Europa ang Barlaan at Josaphat. Ito ang
nagtulak sa mga simbahang Latino na
kilalanin bilang Santo at Santa sina Barlaan
at Josaphat. Sila ang dalawang tauhan sa
akda na uliran sa pag – uugali at paggiging
maka–Diyos, kahit ang mga ito ay kathang
– isip lamang.

3
PAGSASALING-WIKA
 Ayon kay Savory, umabot sa pinakatuktok ang pagsasalin noong ikalabindalawang
siglo. Ang pagsasalin nang mga panahong iyon ay maaaring napantayan na sa kasalukuyang
panahon, ngunit hindi pa rin nahihigitan. Pinaniniwalaang dito nagsimula ang pagsasalin sa
Bibliya. Ang pagsasalin na isinagawa ni Wyliffe ay sinundan naman ng salin na isinagawa nina
Tyndale at Coverdale.
 Ang orihinal na manuskrito o teksto ng
Bibliya ay sinasabing wala na. Ang kauna-
unahang teksto nito ay nasusulat sa wikang
Aramaic ng Ebreo at ito ang pinaniniwalang
pinagmulan ng salin ni Origen sa wikang
Griyego na kilala sa tawag na Septuagint
gayon din ang salin ni Jerome sa wikang
Latin.

“Tatlong Pinakadakilang salin ng Bibliya”

3. Haring James
(Ingles-Inglatera)
1. Saint Jerome (Latin) 2. Martin Luther (Aleman)

ng panitikan.
makilala ang bansang Germany sa larangan
at pinakamabuting salin. Dito nagsimulang
(1483–1646) ang kinikilalang pinakamaayos
Ang pagsasalin naman ni Martin Luther
 Pumaimbolog din nang mga
panahong iyon ang mga salin
ni Jacques Amyot. Siya ay
isang Obispo na tinaguriang
“Prinsipe ng Pagsasalin” sa
bansang Europa. Isa sa mga
pikamalaking naiambag ni
Amyot sa larangan ng
panitikan ay ang pagsasalin
ng “Lives of Famous Greek
and Romans” ni Plutarch
noong 1559.
Nakilala naman sa Ingglatera noong 1467 –
1553 ang tagapagsalin na si John
Bourchier. Ayon kay Savory, karamihan sa
kanyang salin ay hango sa wikang Kastila.
Nakatala rin sa kasaysayan ng Alemanya
ang kahusayan ni Bourchier sa pagsasalin.
Siya ang nagsalin ng Chronicles ni
Froissart.

Itinuring ni Savory na ang unang pagsasalin sa Ingglatera ay naganap noong panahon

ng unang Elizabeth, at ang panahon ng ikalawang Elizabeth ang kinilalang pinakataluktok. Ayon
sa salaysay ni Savory, ang pakikipagsapalaran at pananakop ang pambansang diwang
nangibabaw nang mga panahong iyon. Mapapansing ganoon din ang layunin ng mga
tagapagsalin, ang tuklasin ang anomang pagbabago sa larangan ng panitikan

Makabagong Praktika ng Pagsasalin: Machine Translation: Papalit sa Tao?

 Kasabay ng pag-unlad ng syensya at
teknolohiya ang pagsasaling-wika. Matagal
nang pinipilit ng mga sayantist na makalikha
ng machine translator, ngunit hanggang
taong 1994, wala pa silang naiimbentong
makina o kompyuter na maaaring ipalit sa
tao bilang tagapagsalin.

        Minsan ay may nailathalang isang

balita na nakaimbento na diumano ang
bansang Hapon ng MTr. Subalit gaya ng
inasahan, ang nasabing makina ay
limitadong-limitado lamang sa pagsasalin
ng mga paksang lubhang teknikal at tiyak
na paksa sa wika, tulad ng nuclear physics
sa Ingles.

Ayon kay Alfonso Santiago, kung mapapalitan ng makina ang tao bilang tagasaling-wika
ay hindi pa natin masasabi sa ngayon, ngunit hindi kataka-taka kung balang  araw ay
magkaroon na ng MTr na higit na episyente kaysa tao.

Alam natin na nang unang maimbento ang kompyuter ay hindi pa kasing-episyente ng

nalalaman nating kompyuter sa ngayon. Ngunit patuloy itong pinabubuti pa. Kaya marahil ay
dapat manatiling bukas ang ating isipan sa isang posibilidad na darating ang panahon na
makalilikha ang tao ng MTr na kanyang magiging kapalit.

Nangunguna ang Estados Unidos, Britanya at Rusya sa pagsasagawa ng mga

pananaliksik sa larangan ng MTn. Ayon kay Finlay (1971), sumigla ang pananaliksik ng
bansang Amerika sa MTn dahil sa unang may sakay na taong spaceship na pinalipad ng Rusya
noong 1961. Noong mga panahong iyon ay mahigpit ang paligsahan ng Rusya at Amerika na
magalugad ang kalawakan, kaya nakatuon ang pananaliksik ng Amerika sa paglikha ng MTr na
makapagsasalin sa Ingles ng mga karunungang pang-agham lalo na ng tungkol sa space
exploration.

Noong 1980 ay nagkaraoon ng isang kumperensya sa pagsasaling-wika sa RELC

(Regional Language Center), Singapore. Nagsimula ang talakayan sa isang teorya at nagwakas
din sa isang teorya. Nagpaikot– ikot sa nasabing talakayan sa mga posibilidad na ang
“transformational-generative grammar” ni Chomsky at ng iba pang modelong panggramatika ay
makatutulong nang malaki sa pagbuo ng mapapanaligang MTr. Marami ang nagpapalagay na
binuo ni Chomsky ang kanyang “transformational-generative grammar” sa pag-asang balang
araw ay magagamit ito sa proseso ng “syntactic analysis” na maaaring iprogram sa kompyuter
para sa pagsasaling-wika.
Sa pagdating ng mga dayuhan, kasabay ring dumating sa bansa ang pagsasalin. Makikita ang
kasaysayan nito sa apat na yugto ng kasiglahan.

Kasaysayan ng Pagsasaling-Wika sa Pilipinas

Unang Yugto ng Kasiglahan: Panahon ng mga Kastila sa Pilipinas

Ayon kay Savory, noong panahon ng
Kastila nagsimulang magkaanyo ang
pagsasalin sa Pilipinas. Kaakibat nito ang
pagpapalaganap ng Kristiyanismo. Tulad ng
nakasaad sa kasaysayan, naging
bantilawan o urong – sulong ang naging
sistema ng pagpapalaganap ng wikang
Kastila dahil hindi konsistent ang
Pamahalaan ng Espanya sa pagtuturo ng
wika sa mga Pilipinong nasakop nila.
Lumaganap sa masang Pilipino ang
          Kristiyanismo sa pamamagitan ng
katutubong – wika.

Ikalawang Yugto ng Kasiglahan: Panahon ng mga Amerikano sa Pilipinas

Nagtuloy–tuloy pa rin ang

pagsasalin ng mga orihinal na akda na
nasusulat sa wikang Kastila, kaalinsabay ng
mga pagsasalin sa wikang Pambansa ng
mga nasusulat sa Ingles. Karamihan sa
mga isinaling dula ay itinanghal sa mga
teatro. Ito ang pinakatanyag na libangan ng
mga tao nang mga panahong iyon sapagkat
hindi pa uso ang telebisyon o sinehan.

Sa panahon ng mga Amerikano nagsimulang pumasok sa Pilipinas ang mga salin sa

iba’t ibang genre ng panitikan mula sa kanluran. Nagbago rin ang papel na ginagampanan ng
pagsasalin nang pumalit sa Espanya ang Amerika bilang mananakop. Kung relihiyon ang
ginamit na sandata ng mga Kastila para masakop ang Pilipinas, ang ginamit naman ng mga
Amerikano ay Edukasyon, kung saan napilitan ang mga Pilipino na pag–aralan pagsulat at
pagsasalita sa Ingles.

Ikatlong Yugto ng Kasiglahan: Paglinang at Pagtupad sa Patakarang Bilinggwal

Dito nagsimula ang pagsasalin sa Filipino ng mga materyales na pampaaralan na

nasusulat sa Ingles, gaya ng aklat, patnubay, sanggunian, gramatika at iba pa kaugnay ng
pagpapatupad sa Patakarang Bilinggwal sa sistema ng Edukasyon. Kaugnay nito, mas marami
ang kursong itinuro sa Filipino kaysa sa Ingles.
 Ikaapat na Yugto ng Kasiglahan

Dito nagsimulang isalin ang mga

katutubong panitikan na di–Tagalog.
Nararapat lang na isagawa ang mga ito
kung hinahangad nating makabuo ng
panitikan na matatawag na “Pambansa.”

Mahusay ang naging proyekto sa pagsasalin na magkatuwang na isinagawa ng LEDCO

(Language Education Council of the Philippines) at ng SLATE (Secondary Language Teacher
Education ng DECS at PNU noong 1987 sa tulong na pinansyal ng Ford Foundation. Ang
proyekto ay nagkaroon ng dalawang bahagi: Pagsangguni at Pagsasalin.

Sa unang bahagi ay inanyayahan sa isang kumperensya ang kinikilalang mga

pangunahing manunulat at iskolar sa pitong pangunahing wikain ng bansa: Cebuano, Ilocano,
Hiligaynon, Bicol, Samar-Leyte Pampango, Pangasinan. Pinagdala sila ng mga piling
materyales na nasusulat sa kani-kanilang vernakular upang magamit sa ikalawang bahagi ng
proyekato.

Ang ikalawang bahagi ay isinagawa sa loob ng isang linggong workshop-seminar na

nilahukan ng mga piling tagapagsalin na ang karamihan ay mga edukador na kumakatawan sa
nabanggit na pitong vernakular ng bansa. Nagkaroon pa rin ng mga pagsasalin sa ilang
Chinese-Filipino Literature, Muslim at iba pang panitikan ng mga minor na wikain ng bansa.

Sa kabuuan, mahalagang mabatid natin ang pinagmulan ng pagsasalin sa Pilipinas at

Daigdig. Makatutulong ito upang higit na bigyang – pansin at halaga ang pagsasalin.
Makatutulong din ito sa mga tagapagsalin sa hinaharap upang linangin at paunlarin pa ang
dapat linangin.