Amfetamini

AMFETAMINI-analozi feniletilamina
• Stimulansi tipa amfetamina (ATS) spadaju u
grupu stimulativnih droga, i kao takvi, oni
uzbuđuju ili ubrzavaju nervni sistem izazivajući
efekte slične adrenalinu.
• Termin "entaktogen" odnosi se na droge koje
induciraju euforiju, pojačano seksualno
uzbuđenje i/ili potiču empatično raspoloženje.
• Tri glavne klase supstanci koje se zloupotrebljavaju
derivatizirane iz feniletilamina su:

Amfetaminski Metilendioksi halucinogeni sa 3

stimulansi supstituisani supstitucije na
amfetaminski feniletilaminskom
entaktogeni prstenu
Amfetamin, 3,4- 2,5-dimetoksi-4-
metamfetamin* metilendioksiamfetami bromamfetamin
n (MDA); 3,4- (DOB); 2,5-dimetoksi-
metilendioksimetamfet 4-etilamfetamin
amin (MDMA); N - (DOET); 2,5-dimetoksi-
metil- 1-(1,3- 4-metilamfetamin
benzodioksol- 5- il)- 2- (DOM); 2,5-dimetoksi-
butanamin (MBDB) 4-jodoamfetamin (DOI)

*dostupni su širom svijeta i najčešće su konzumirani sintetski stimulansi.

• Zbog visokog potencijala zloupotrebe,
amfetamini su uvršteni na listu 2 kontrolisanih
supstanci (Shedule II- supstance i biljke pod
strogom kontrolom) na osnovu Konvencije o
psihotropnim supstancama iz 1971. godine.
 Amfetamin
• Sintetisan je prvi put 1887., a do 1932. bio je u
upotrebi pod nazivom Benzedrin kao nazalni
dekongestiv i lijek za tretman astme u obliku
inhalatora.
• Stimulativni efekti su otkriveni 1935 i tada se
koristio za liječenje narkolepsije i tokom
odvikavanja od morfinskih derivata.
• Naročito popularan postaje u Drugom svjetskom
ratu kada ga koriste praktično sve zaraćene
strane.
 Amfetamin
• Dolazi u oba optička oblika i kao racemat
• D-amfetamin-stimulans CNS-a
• L-amfetamin (L-dezoksiefedrin)-α adrenergički stimulans-OTC
preparati
• sulfat ili fosfat: tablete, kapsule, sirup ili eliksir
• Bijeli, ružičasti, žuti ili braon prah, zavisno od vrste i količine
nečistoća zaostalih prilikom sinteze ili od supstanci koje su
dodane preparatu kada se pušta na crno tržište.
• Najčešće se preparatu dodaje i do 40% drugih supstanci
kao: šećera (glukoza, laktoza, saharoza ili manitol) pa
magnezij sulfat, natrij glutamat, kofein, efedrin, prokain,
antipirin ili fenazon i neke druge supstance. Preparate prati
i karakterističan miris koji potiče od zaostalih rastvarača.
 Sinteza amfetamina
• Najčešće upotrebljavana sinteza za amfetamin je
takozvana «Leuckartova reakcija».
• Na fenil-2-propan djeluje se sa
benzilmetilketonom i amidom mravlje kiseline u
prisustvu formijatne kiseline ili amonijeve soli
formijatne kiseline.
• Zatim se provodi hidroliza sa sulfatnom kiselinom
i na kraju prečišćavanje ekstrahiranjem baze
amfetamina sa eterom, taloženje u obliku sulfata,
ispiranje taloga ili prekristalizacija u svrhu
prečišćavanja.
 CH CH3 CH CH3
NH2 NH CH3

Amfetamin Metamfetamin
2-amino-1-fenilpropan 2-metilamino-1-fenilpropan

O NH2 O CH NH CH3
H2C H2C
O CH3 O CH3

4,5-metilendioksiamfetamin 4,5-metilendioksimetamamfetamin
(MDA) (MDMA)

O CH NH2 O CH CH3
H2C H2C
O CH3 O NH CH2CH3

OCH3
3-metoksi-4,5-metilendioksiamfetamin 4,5-metilendioksi-N-etilamfetamin
(MMDA) (MDEA)

posjeduju halucinogena svojstva jača od meskalina, te je njihova upotreba zabranjena.

 Metamfetamin
• Sintetiziran je neposredno
nakon sinteze amfetamina,
u Japanu i to iz efedrina.
• Kristalni metamfetamin je
sintetiziran 1919, također
u Japanu, redukcijom
efedrina uz primjenu
crvenog fosfora i joda.
 Metamfetamin
• Metamfetamin hidrohlorid-kolačić ili ljepljivog prašak u
bijeloj, braon ili ljubičastoj boji, takođe zavisno od
prisutnih onečišćenja.
• Vodeni rastvor metamfetamin hidrohlorida zovu još i
«zlatna riba» te tako dolazi na crnom tržištu ili u obliku
tableta
• U prometu na crnom tržištu metamfetamin dolazi pod
nazivom “ICE” ili “GLASS”, “SKALU” u Japanu, a «BATU»
na Havajima. U formi slobodne baze metamfetamin je
uljasta tečnost koja se brzo razgrađuje.
• Metamfetamin je druga najpopularnija
nedopuštena droga širom svijeta (poslije
kanabisa) sa godišnjom prevalencom od oko
0,4 %.
• Amfetamin se relativno češće koristi u Evropi
od metamfetamina, za razliku od Azije,
Okeanije i Sjeverne Amerike gdje je češći
metamfetamin.
 Način primjene
• Amfetamin se najčešće koristi peroralno, dok se u slučaju
metamfetamina još mogu koristiti intravenozna primjena, pušenje i
ušmrkivanje.
• Termin „padobranstvo“ opisuje zloupotrebu metamfetamina
oralnim putem, a podrazumijeva gutanje metamfetamina u
zatvorenoj plastičnoj vrećici s rupom na jednom kraju za ispuštanje
metamfetamina polako tokom prolaza duž GI trakta.
• Ozbiljna, kasna toksičnost metamfetamina (do 42 h) može nastati
kod produženog oslobađanja velikih količina metamfetamina tokom
prolaza kroz crijeva.
• „speedballing“-kombinovanje sa drugim i.v. drogama (npr. heroin).
• Kristali metamfetamin-hidrohlorida se griju u podlozi staklene lule i
udišu se pare.
 Mehanizam djelovanja
• Smatra se da amfetamin svoje djelovanje
ispoljava utjecajem na serotonin, dopamin i
noradrenalin.
• U pojedinim regijama mozga djeluje na
receptore ovih neurotransmitera, dok u
drugim regijama to nije slučaj.
• D2 receptori u hipokampusu za koje se smatra
da su odgovorni za razvoj pamćenja nisu
zahvaćeni djelovanjem amfetamina.
• Najviše su zahvaćeni dopaminski receptori u
mezolimbičkom i mezokrtikalnom sistemu.
• Ovi receptori su odgovorni za izazivanje
osjećaja ugode nakon određenih radnji.
• Prema jednoj teoriji, amfetamini djeluju na
vezikalnom nivou povećavajući oslobađanje
dopamina u sinaptičku pukotinu.
• Mnogo je više prihvaćena teorija prema kojoj
amfetamin blokira transportne mehanizme za
ponovnu pohranu dopamina iz sinaptičke
pukotine u vezikule.
 Ecstasy
• 1912 godine njemačka kompanija Merck
sintetizirala je 3,4-metiledioksimetamfetamin,
skraćeno MDMA.
• U to vrijeme se smatralo da će analozi
amfetamina imati primjenu kao lijekovi za
smanjenje apetita i tjelesne težine.
• Primjena je brzo napuštena, sve do šezdesetih
godina kada je Amerikanac Alexander Shulgin
uveo MDMA kao mogući lijek za tretman
psihijatrijskih bolesnika.
• u Velikoj Britaniji upotreba MDMA bila zabranjena 1977, a
u SAD 1985.

• početkom osamdesetih godina prošlog stoljeća MDMA se

počinje koristiti kao tzv „rekreaciona droga.

• U prvo vrijeme MDMA su nazivali „empathy“ da bi se

pobliže označilo osnovno raspoloženje koje je kod korisnika
izazivala ova supstanca.

• Empatija označava doslovno uživljavanje (proces

neposrednog uživljavanja u emocionalna stanja, mišljenje i
ponašanje drugih ljudi).
 ECSTASY
• bijeli, kristalni prah, slaba baza
• Soli MDMA nisu isparljive, ali topljivost u vodi ovih
supstanci omogućava administraciju putem insuflacije,
gutanja ili intravenozne injekcije (i.v.).
• Ulična imena: XTC, E i Adam
• Raspon doza u tbl.30 – 150 mg
 Djelovanje
• Zbog svoje sličnosti s metamfetaminom, ali i
LSD i meskalinom, MDMA ima i stimulativno i
halucinogeno djelovanje.
• Osnovni mehanizma je ipak sličan kao kod svih
amfetamina, a to je blokada transporta
dopamina iz sinaptičke pukotine u vezikule.
 Simptomi predoziranja
• Povećana tjelesna temperatura i dehidratacija,
proširene zjenice.
• Tahikardija i poremećaji srčanog ritma
• U težim slučajevima nastupaju konvulzije,
koma i smrt.
 Tretman trovanog
• i.v. diazepam, rehidracija, regulacija tjelesne
temperature (infuzija dantrolena 3mg/kg za
jedan sat može smanjiti temperaturu)
• Hipotermija i tahikardija-primjena alfa i beta
blokatora (labetalol)
Analitika amfetamina i metamfetamina
Bojene reakcije
Preliminarne bojene reakcije se izvode sa tri reagensa i to: Marquisovim
reagensom, Ninhidrin reagensom i Simonsovim reagensom.

Ninhidrin reagens
Analitika amfetamina i metamfetamina

• Najčešće se sa Simonsovim reagensom dobiju lažno

pozitivne ili lažno negativne reakcije tako da se mora
upotrijebiti pouzdana metoda za identifikaciju osim
ovih bojenih reakcija.

• Hromatografija na tankom sloju

• Gasna hromatografija
• Hromatografija pod visokim pritiskom
• Infracrvena spektroskopija
 Analitika optičkih izomera
amfetamina
• Amfetamin i metamfetamin imaju po jedan
asimetričan karbonov atom te stvaraju
enantiomere i racematsku smjesu.
Enantiomeri se međusobno razlikuju i u
farmakološkoj aktivnosti pa je u nekim
zemljama zabranjen promet pojedinih formi.
• mikrokristalični test
• TLC, GC, HPLC, NMR i HPLC-MS