FARMAKOLOGIJA 2

HIPNOTICI I ANKSIOLITICI

1. Šta su anksiolitici, hipnotici i šta je anksioznost?

Anksiolitici su lijekovi za liječenje anksioznosti a hipnotici su lijekovi za liječenje nesanice. Anksioznost
predstavlja psihičku napetost i strah.

2. Komponente anksioznosti
Normalan odgovor strahom na prateće stimuluse obuhvata nekoliko komponenti:
- odbrambeno ponašanje
- autonomne reflekse
- budnost i uznemirenost
- sekreciju kortikosteroida i negativne emocije

3. Poremećaji anksioznosti koji su klinički prepoznati obuhvataju:

• generalizovani poremecaj anksioznosti (konstantno stanje preterane anksioznosti bez ikakvog povoda iIi
povezanosti)
• panicni poremecaj (napadi prekomemog (preplavljujuceg) straha koji se javljaju zajedno sa odredenim
somatskim simptomima, kao što su znojenje, tahikardija, bol u grudima, drhtanje, gusenje, itd.)
• fobije jaki strahovi od odredenih pojava i situacija, npr. zmije, otvorenog prostora, letenja iii drustvenih
interakcija.
• poremecaji usled post-traumatskog stresa (anksioznost prouzrokovana postojanim prisecanjem na prosla
stresna iskustva).

4. Klasifikacija anksiolitickih i hipnotickih lijekova

• Benzodiazepini Ovo je najznacajnija grupa koriscena kao anksioliticki i hipnoticki agensi.
• 5- HT1A receptorski agonisti su skoro uvedeni i pokazuju anksioliticku aktivnost uz nizak nivo sedacije. –
Buspiron.
• β adrenergički antagonisti (npr. Propranolol) koriste se pri lecenju odredenih oblika anksioznosti,
poscbno kada su prisutni fizicki simptomi kao sto su znojenje, drhtanje i tahikardija.
• Barbiturati Sada su većinom zastareli, prevazideni benzodiazepinima. Njihova upotreba je ograničena na
anesteziju i lječenje epilepsije.
• Raznovrsni drugi lekovi (npr. hloral hidrat, meprobamat i metakvalon) nisu vise preporucljivi

5. Mehanizam djelovanja benzodiazepina

Benzodiazepini djeluju selektivno na A podtip receptora za GABA (GABA A) koji posreduju u brzoj inhibitornoj
sinaptičkoj transmisiji u CNS. Benzodiazepini povećavaju reakciju na GABA-u olakšavajući otvaranje GABA-
om aktiviranih hloridnih kanala. Oni se specifično vezuju za regulatorna mjesta receptora, odvojena od mjesta
vezivanja GABA-e i djeluju alosterično povećavajući afinitet GABA-e prema receptorima .

6. Farmakološki efekti benzodiazepina

• Smanjenje anksioznosti i agresije
• Sedacija i indukcija spavanja
• Smanjivanje mišićnog tonusa i koordinacije
• Antikonvulzivni efekat
• Anterogradna amnezija

7. Farmakokinetika benzodiazepina
Benzodiazepini se dobro apsorbuju kada se uzirnaju cralno, obicno dostizu najvecu koncentraciju u plazmi za
oko 1 sat. Oni se snažno vezuju za proteine plazme i njihova visoka rastvorljivost u lipidima uzrokuje da se
1
 mnogi od njih postepeno nagomilavaju u masnom tkivu. Ova dva faktora rezultuju volumenom distribucije ne
mnogo većim od 1 l/kg telesne težine za većinu benzodiazepina. Oni se obično unose oralno, ali se mogu
davati i intravenski. Svi benzodiazepini se metabolisu i na kraju se izlucuju kao glukuronidi u urinu. Oni se
prilicno razlikuju u dužini dejstva i nogu biti grubo podeljeni na kratko-, srednje-i dugo-delujuće.

8. Neželjna dejstva benzodiazepina

Mogu se podijeliti na:
• Toksične efekte koji nastaju zbog akutne prekomjerne upotrebe – respiratorna depresija
• Neželjni efekti koji se pojavljuju tokom normalne terapijske upotrebe – pospanost, konfuzija, amnezija,
oslabljena koordinacija
• Tolerancija i zavisnost

9. 5- HT1A receptorski agonisti kao anksiolitiči lijekovi

Buspiron je potentan (mada ne i selektivan) agonist 5- HT 1A receptora.
Ipsapiron i gepiron su slični.
Anksiolitički efekti zahtjevaju dane i nedelje da bi se razvili.
Neželjni efekti su bezazleniji od benzodiazepinskih, oni uključuju vrtoglavicu, mučninu, glavobolju, ali ne i
sedaciju i gubitak koordinacije.

10. Barbiturati
Barbiturati su neselktivni depresori CNS koji izazivaju efekte od sedacije i smanjenja anksioznosti do
gubljenja svijesti i smrti usljed respiratornog i kardiovaskularnog kolapsa. Dakle, opasni su ako se
prekomjerno uzimaju. Dejstvo djelimično ostvaruju povećavajući dejstvo GABA-e ali im je efekt manje
specifičan nego kod benzodiazepina. Barbiturati se uglavnom koriste u anesteziji i lječenju epilepsije,
upotreba kao sedativa i hipnotika, u dužem vremenskom periodu nije preporučljiva.Snažno potencijraju
aktivnost enzima koji metabolišu lijekove u jetri, posebno sistema citohroma P450, tako da su odgovorni za
interakcije lijekova. Takođe provociraju napad akutne porfirije kod osjetljivih osoba. Na njih se razvija
tolerancija i zavisnost.

11. Indikacije za primjenu benzodiazepina:

• Nesanica
• Anksioznost i depresija
• Epilepsija
• Kod mišićnih spazama

ANTIPSIHOTICI

1. Šta su antipsihotici?
Antipsihotici su lijekovi koji se koriste u terapiji šizofrenije.

2. Kliničke osobine šizofrenije

Pozitivni simptomi:
• deluzije (cesto paranoidne prirode)
• halucinacije, obično u vidu glasova, često naredbodavnog karaktera
• poremećaji misli, obicno u vidu prisilno ponavljanih misli, besmislenih rečenica i iracionalnih
zaključaka, ponckad pračeni osecajem da se misli nameću ili oduzimaju spoljnom silom
• poremećaji ponašanja, kao što je stereotipno ili agresivno ponašanje

Negativni simptomi
• socijalno povlačenje
• emocionalna indiferentnost
2
3. Dopaminska teorija
Amfetamin dovodi do oslobađanja dopamina u mozgu i može kod Ijudi dovesti do bihejvioralnog sindroma
koji odgovara akutnoj epizodi shizofrenije. Takođe, dopaminski antagonisti i lekovi koji blokiraju transport
dopamina u vezikule neurona (npr. rezerpin) imaju efekta u smislu kontrole pozitivnih simptoma
shizofrenije, kao i u prevenciji amfetaminom indukovanih promena ponašanja.

4. Glutamatska teorija
Glutamatni NMDA receptorski antagonisti, kao sto su fenciklidin, ketamin, i dizocilpin, izazivaju psihotičke
simptome (npr. halucinacije, poremećaje misljenja) kod Ijudi i snižena koncentracija glutamata i smanjena
gustina glutamatnih receptora nađene su postmortem ispitivanjem mozgova obolelih od shizofrenije.

5. Karakteristike shizofrenije
Shizofrenija je psihoza koju karakterišu deluzije, halucinacije i poremećaji mišljenja (pozitivni simptomi),
zajedno sa socijalnim povlačenjem, emocionalnom indiferentnošću i poremećajem kognitivnih funkcija
(negativni simptomi).Akutne epizode često se ponavljaju i dovode do pojave hroničnog toka bolesti u kojem
dominiraju negativni simptomi.Incidenca shizofrenije je oko 1% u populaciji, uz izražen nasljedni činilac čiji
uticaj varira. Farmakološki dokazi su uglavnom u skladu sa hipotezom o dopaminskoj hiperaktivnosti, koju
podržavaju i biohemijski dokazi kao i imaging studije. Dokazano je da ulogu imaju i glutamat i 5-HT.

6. Klasifikacija antipsihotičnih lijekova

 Klasični ili tipični npr hlorpromazin, haloperidol, flufenazin, tioridazin
 Noviji ili atipični npr klozapin, risperidon, sertindol, kvetiapin

7. Klasifikacija antipsihotika prema kliničkom djelovanju i prema vremenu otkrivanja

Prema kliničkom djelovanju:
- Naglašeno sedativno djelovanje i umjereno antimuskarinsko i ekstrapiramidno sporedno djelovanje
(hlorpromazin, promazin).
- Umjereni sedativni efekti, naglašeni antimuraminski, manje izraženi ekstrapiramidni poremećaji
(tioridazin, pipotiazin).
Prema vremenu otkrivanja:
- Antipsihotici prve generacije (hlorpromazin, promazin, perazin, flufenazin, haloperidol, tioridazin)
- Antipsihotici druge generacije (sulpirid, klozapin)
- Antipsihotici treće generacije (risperidon, olanzapin, amisulpirid, kvetiapin, sertindol, ziprasidon,
zotepin, iloperidom)

8. Razlika između atipičnih i tipičnih antipsihotika

 Receptorski profil
 Incidenci ekstrapiramidnih neželjnih efekata (manja kod atipičnih)
 Efikasnosti u terapiji rezistentnih oblika shizofrenije
 Efikasnosti u odnosu na negativne simptome

9. Mehanizam djelovanja antipsihotika

Svi antipsihotici su antagonisti dopaminskih receptora, ali mnogi blokiraju i druge monoaminske receptore,
pogotovo 5-HT2. Klozapin takođe blokira i D4 receptore.
Antipsihotičko dejstvo je obično u korelaciji sa aktivnošću na D 2 receptorima, ali druga dejstva određuju
profil neželjnih efekata.
Antipsihotici zahtjevaju period od više dana ili nedelja da bi postigli efekt, što ukazuje da sekundarni efekti
(npr povećanje broja D2 receptora u limbičkim strukturama) mogu biti značajniji od direktne blokade D 2
receptora.

3
10. Farmakološki efekti antipsihotika
Bihejvioralni efekti Antipsihotici smanjuju spontanu motomu aktivnost i u većim dozama izazivaju
katalepsiju, stanje u kome životinja ostaje nepomična čak i kada se postavi u neprirodan položaj. inhibicija
motorne hiperaktivnosti koju indukuje amfetamin korlsti se kao indikator antipsihotičke aktivnosti ovih
lekova, dok se njihova sposobnost da izazovu katalepsiju koristi kao indikator njihove sposobnosti da izazovu
ekstrapiramidna neželjena dejstva prilikom kliničke primene.Kod Ijudi, efekti antipsihotičkih lekova su
apatija i smanjena inicijativa. Osoba pod dejstvom antipsihotika ispoljava malo emocija, sporo reaguje na
spoljne draži i oseća se pospano. Agresivne sklonosti kod pacijenata su snažno inhibirane ovim lekovima.
Mnogi antipsihotici imaju antiemetičko dejstvo, što je posljedica antagonističkog delovanja na dopaminske
receptore. Antihistaminsko dejstvo fenotiazina takođe je značajno.

11. Neželjna dejstva antipsihotika

Antipsihotički lijekovi izazivaju dvije glavne vrste motornih neželjnih dejstava kod ljudi, akutne distonije i
tardivnu diskineziju, koje se zajedno još nazivaju i ekstrapiramidna neželjna dejstva.
Akutne distonije predstavljaju nevoljne pokrete (mišićni spazmi, protruzija jezika, tortikolis) a često i
sindrom sličan parkinsonizmu. Tardivna diskinezija razvija se poslije više mjeseci ili godina kod pacijenata
lječenih klasičnim antipsihoticima. Ozbiljnost ovog neželjnog dejstva je u tome što dovodi do
onesposobljenosti koja je često ireverzibilna, zatim što se često pogoršava po prestanku antipsihotičke
terapije i što je rezistentna na lječenje. Tardivnu diskineziju karakterišu nevoljni pokreti, uglavnom lica i
jezika, ali i trupa i udova i ti pokreti mogu ozbiljno da onesposobe pacijenta.
Endokrini efekti – dopamin ostavaruje svoju fiziološku ulogu preko D2 receptora kao inhibitor sekrecije
prolaktina. Rezultat blokade D2 receptora antipsihotičkim lijekovima je povećanje koncentracije prolaktina u
plazmi što se manifestuje oticanjem dojki, bolom i laktacijom i kod žena i kod muškaraca.
Ostala neželjna dejstva- sedacija, poremećaj vida, povećanje intraokularnog pritiska, suhoća usta i očiju,
opstipacija i retencija urina, ortostatska hipotenzija, žutica zbog primjene starijih fenotiazina, leukopenija,
urtikarija, antipsihotiči maligni sindrom.

12. Klinička primjena antipsihotika

Glavna primjena antipsihotika je u lečenju shizofrenije i akutnih poremećaja ponašanja, ali su takođe u
širokoj upotrebi kao adjuvantna terapija kod mnogih bolesti, kao što su psihotična depresija ili manija.
Za neke od novijih antipsihotika bilo je tvrdnji da imaju specifično antidepresivno dejstvo. Fenotiazini su
takođe u u upotrebi kao antiemetici.

13. Klinička efikasnost antipsihotika

 Antipslhotici su efikasni u smislu kontrole simptoma akutne shizofrenije, kada mogu biti potrebne velike
doze ovih lekova.
 Dugotrajna terapija antipsihoticima obično je eflkasna u prevenciji relapsa napada shizofrenije,a to je
glavni činilac koji omogućava obolelima da vode normalan život. Depo preparati se često koriste u
terapiji održavanja.
 Antipsihotički lekovi uglavnom nisu eflkasni kod negativnih simptoma shizofrenije, iako se za nove
lekove tvrdi da poboljšavaju ove tegobe.
 Kod oko 40% obolelih od hronične shizofrenije ne postiže se adekvatna kontrola bolestl antipsihoticima;
klozapin moze bitl efikasan kod tih pacijenata "rezistentnih na antipsihotike".
 Postoji mala, ako je uopšte ima, razlika u efikasnosti antipsihotika, mada se po pitanju nežeijenih efekata
značajno razlikuju.

14. Nedostaci antipsihotika

 Efikasni su samo kod 70% oboljelih od shizofrenije. Preostalih 30% pacijenata smatraju se „rezistentnim
na terpaiju“ i predstavljaju veliki terapijski problem.
 Mada uspješno kontrolišu pozitivne simptome shizofrenije nisu efikasni kada su u pitanju negativni
simptomi.
4
 ANTIDEPRESIVI

1. Simptomi depresije
 emocionalni simptomi
- ojađenost, apatija i pesimizam
- nedostatak samopouzdanja: osećaj krivice, neadekvatnosti i ružnoće
- neodlučnost, gubitak motivacije
 biološki simptomi
- usporenost misli i djelovanja
- gubitak libida
- poremećaji sna i gubitak apetita

2. Tipovi depresivnog sindroma

Unipolarna depresija u kojoj se promjene raspoloženja kreću uvijek u istom smjeru. Naziva se još i
reaktivna depresija.
Bipolarni afektivni poremećaj u kojem se depresija smanjuje manijom.

3. Teorija depresije: monoaminska teorija

U monoaminskoj teoriji tvrdi se da je depresija rezultat funkcionalno smanjenje monoaminske
(noradrenalin i/ili 5-HT) transmijsije u CNS-u. Teorija se temelji na sposobnosti poznatih antidepresiva
(tricikličkih antidepresiva i inhibitora MAO) da omoguće monoaminsku transmisiju, i lijekova kao što je
rezerpin da uzrokuju depresiju.

4. Podijela antidepresiva
 Inhibitori preuzimanja monoamina:
- Triciklični antidepresivi (TCA) npr imipramin, amitriptilin; to su neselektivni inhibitori
preuzimanja monoamina.
- Selektivni inhibitori preuzimanja serotonina (SSRI) npr fluoksetin, paroksetin
- Ostali inhibitori koji nisu hemijski srodni TCA ali su farmakološki slični npr reboksetin
 Inhibitori monoaminooksidaze (MAO) npr fenelzin, tranilcipromin
 Razni antidepresivi – to su supstance koje neselektivno blokiraju receptore a njihova antidepresivna
dejstva nisu razjašnjena u dovoljnoj mjeri npr trazodon

5. Mehanizam djelovanja TCA

Najvažniji efekt TCA je blokiranje preuzimanja amina u nervne završetke kompeticijom za mjesto
vezivanja na transportnom proteinu. Sinteza amina, stvaranje depoa u sinaptičkim vezikulama i
oslobađanje transmitera nisu pod direktnim uticajem ovih lijekova, iako se čini da neki TCA indirektno
povećavaju oslobađanje transmitera blokiranjem presinaptičkih α 2 – adrenergičkih receptora. Većina
TCA vrši inhibiciju preuzimanja noradrenalina i 5 HT u sinaptozome u mozgu u podjednakoj mjeri ali
imaju mnogo slabiji učinak na preuzimanje dopamina. Pretpostavlja se da je poboljšanje emocionalnih
simptoma uglavnorn posledica ubrzane transmisije serotonina, dok je smanjenje bioloških simptoma
rezultat ubrzane noradrenergičke transmisije.

6. Neželjna dejstva TCA

 Sedacija, konfuzija i poremećaj motorike
 Suha usta, zamućen vid, opstipacija i retencija urina
 Posturalna hipotenzija
 Akutna toksičnost, manije i srčane aritmije

5
7. Interakcije sa drugim lijekovima
Veoma je vjerovatno da će TCA uzrokovati neželjna dejstva kada se daju istovremeno sa drugim
lijekovima. Podložni su interakcijama sa drugim lijekovima npr alkoholom, anesteticima, lijekovima za
hipotenziju i NSAID. TCA ne bi trebalo davati sa inhibitorima MAO.

8. SSRI – predstavnici i neželjna dejstva

Predstavnici su fluoksetin, fluvoksamin, paroksetin, citalopram i sertralin.
Uobičajena neželjna dejstva su mučnina, anoreksija, nesanica, gubitak libida i nemogućnost postizanja
orgazma.
U kombinaciji sa MAO inhibitorima, SSRI mogu izazvati „serotoninski sindrom“ koji je povezan sa
drhtavicom, hipertermijom i kardiovaskularnim kolapsom što može izazvati smrt.

9. MAO inhibitori – predstavnici i neželjna dejstva

Predstavnici su fenelzin, tranilcipromin, izokarboksazid i moklobemid.
Neželjna dejstva su posturalna hipotenzija (simpatički blok), dobijanje na težini, CNS stimulacija koja
uzrokuje nemir, nesanicu, oštećenje jetre.

10. Ostali antidepresivi predstavnici i njihova prednost

To je heterogena grupa koja uključuje trazodon, mirtazapin i bupropion.
Najvažniji zahtjevi koji se odnose na ove nove agense su:
- Manje neželjnih dejstava
- Manja akutna toksičnost pri predoziranju
- Djelovanje sa manjim kašnjenjem
- Efikasnost kod pacijenata koji ne reaguju na TCA ili MAO inhibitore

11. Klinička djelotvornost antidepresiva

Sveukupna klinička djelotvornost antidepresiva ustanovljena je mnogim dobro kontrolisanim kliničkim
ispitivanjima. Veliki dio pacijenata se oporavlja spontano a oni koji reaguju na placebo veoma su česti. Čak
kod 30-40% pacijenata stanje se popravlja bez korištenja lijekova (placebo);

12. Litijum – farmakološki efekti i mehanizam djelovanja

Neorganski jon koji se uzima oralno kao litijum-karbonat. Mehanizam delovanja nije poznat. Najvažnije
biohemijske mogućnosti su:
- uticaj na stvaranje inozitol trifosfata
- uticaj na stvaranje cAMP-a
Deluje kod manija i depresija. Litijum se uglavnom koristi profilaktički kod bipolarnih depresija. Dugo
poluvreme eliminacije i mala terapijska širina. Stoga, neželjena dejstva su uoblčajena pojava, a praćenje
konc. u plazmi je od najveće važnosti, posebno kod bub. bolesnika. Delovanje pojačavaju diuretici.

13. Neželjni efekti litijuma

Glavni toksični efekti koji se mogu ispoljiti za vrijeme liječenja su:
 Mučnina, povraćanje i dijareja
 Drhtavica
 Bubrežni efekti : poliurija i ozbiljno oštećenje bub. tubula može se razviti kod dužeg liječenja
 Uvećanje štitne žlijezde ponekad povezano sa hipotireoidizmom
 Dobijanje na težini

14. Akutno predoziranje Li uzrokuje

- Neurološke tegobe
- Konfuzije i oštećenje motorne funkcije
- Konvulzija i smrt
6
 ANTIEPILEPTICI

1. Tipovi epilepsije
Parcijalni napadi su oni u kojima pražnjenje počinje loka!no, i često ostaje lokalizovano. Simptomi zavise
od moždane regije (iii regija) koje su zahvaćene, i uključuju nevoljne mišične kontrakcije, poremećena čulna
iskustva iii autonomna pražnjenja.
Generalizovani napadi zahvataju cijeli mozak, uključujući retikularni sistem i zato proizvode poremećenu
električnu aktivnost u obje hemisfere. Imamo dvije važne kategorije:
- Tonično klonički napadi (grand mal)
- Absans napadi (petit mal)

2. Priroda epilepsije
Epilepsija pogađa oko 0,5% populacije. Karakterišu je napadi, koji su često praćeni konvulzijama, ali se mogu
javiti i u mnogim drugim oblicima. Napad uzrokuje asinhrono visokofrekventno pražnjenje grupe neurona,
koje započinje lokalno, širi se do različitih granica i utiče na druge dijelove mozga. Savremena terapija
lijekovima efikasna je kod 70-80% pacijenata.

3. Mehanizam dijelovanja antiepileptika

Postoje 3 glavna mehanizma dijelovanja antiepileptika:
- Pojačavanje djelovanja GABA - Ovo se može postići putem pojačanog postsinaptičkog
djelovanja GABA, inhibiranjem GABA transaminaze iii pomoću lijekova sa osobinama direktnih
GABA-agonista.
- Inhibicija funkcije Na kanala - smanjenje električne ekscitabilnosti ćelijskih membrana,
uglavnom zbog blokade natrijumskih kanala koja je "zavisna od upotrebe" (use-dependent).
- Inhibicija funkcije Ca kanala – inhibiranje T-tipa kalcijumskih kanala (važno za kontrolu
absansnih napada).

4. Klinička primjena antiepileptika

Tonično-klonični (grand mal) napadi:
- Karbamazepin (lijek izbora za terapiju, zbog rijetke pojave neželjnih dejstava), fenitoin, valproat
- Kad god je moguće, u terapiji se koristi samo jedan lijek, da bi se izbijegle farmakokinetske
interakcije
- Noviji lijekovi (još uvijek nedovoljno ispitani) su vigabatrin, lamotrigin, felbamat i gabapentin
Parcijalni (fokalni) napadi: u terapiji se primjenjuju karbamazepin ili valproat; alternative su klonazepam ili
fenitoin.
Absansni napadi ( petit mal): etosuksimid ili valproat
- Valproat se koristi kada se absansni napadi javljaju istovremeno sa tonično-kloničnim napadima,
zato što većina drugih lijekova koji se koriste u terapiji tonično-kloničnih napada može pogoršati
absansne napade.
Mioklonični napadi: diazepam intravenski ili (ako nema pristupačnih vena) rektalno
Za stabilizaciju raspoloženja (kao alternativa litijumu), npr karbamazepin, valproat.

5. Glavni antiepileptici i neželjna dejstva

Glavni lijekovi koji se danas upotrebljavaju u terapiji epilepsije su: fenitoin, karbamazepin, valproat i
etosuksimid.
Fenitoin: konfuzija, hiperplazija desni, kožna ospa, anemija, teratogeneza.
Karbamazepin: sedacija, ataksija, mentalni poremećaji, zadržavanje tečnosti.
Valproat: ćelavost, teratogenost, oštećenja jetre.
Etosuksimid: mučnina, anoreksija.

7
 6. Karbamazepin klinička primjena
Efikasan je u terapiji kompleksnih parcijalnih napada. Karbamazepin se takođe koristi u terapiji različiotih
tipova neuropatskih bolova uključujući trigeminalnu neuralgiju. Karbamazepin je danas jedan od najšire
korišćenih antiepileptika a koristi se i u terapiji manično-depresivnog poremećaja.

7. Farmakološki aspekti fenobarbitona

Fenobarbiton po svom djelovanju na eksperimentalno izazvane konvulzije i kliničke oblike epilepsije veoma
nalikuje fenitoinu; utiče na trajanje i intenzitet eksperimentalno izazvanih napada više nego na njihov prag i
neefikasan je kod absansnih napada. Dobro se apsorbuje i oko 50% lijeka u krvi je vezano za albumine
plazme. Eliminiše se sporo iz plazme. Utiče snažno na indukciju enzima jetre i klinički značajno snižava
koncentraciju u plazmi nekih drugih lijekova.

8. Farmakološke osobine vigabatrina

Djeluje preko inhibicije GABA transaminaze
Efikasan kod pacijenata kod kojih ne djeluje terapija konvencionalnim lijekovima
Glavna neželjna dejstva su pospanost, promijene ponašanja i raspoloženja

9. Noviji antiepileptici
Noviji antiepileptici su: vigabatrin, lamotrigin, felbamat, gabapentin, tiagabin i topiramat.

10. Apoptoza
Apoptoza predstavlja smrt ćelije ugrađenim mehanizmom za samouništenje ćelije. Mogu je pokrenuti različiti
signali na površini ćelije. Ćelija se sistemski raspad i ostaci bivaju uklonjeni pomoću makrofaga bez pratećeg
zapaljenja.

11. Lijekovi koji se koriste za kontrolu mišićnog tonusa

Glavni lijekovi koji se koriste za kontrolu mišićnog tonusa su: mefenezin i srodni lijekovi, baklofen,
benzodiazepini i botulinski toksin.

ANTIPARKINSONICI

1. Simptomi Parkinsonove bolesti

Glavni simptomi su:
- Tremor u mirovanju koji se najčešće prvo javlja na rukama i smanjuje se prilikom voljnih radnji
- Rigiditet mišića, prepoznatljiv kao povećan otpor pri pasivnim pokretima ekstremiteta
- Usporenost voljnih pokreta (hipokinezija) izazvana djelimično rigiditetom muskulature, a djelimično
prisutnom inercijom motornog sistema

2. Karakteristike PB
PB je degenerativno oboljenje bazalnih ganglija koje se manifestuje tremorom u mirovanju, ukočenošću mišića i
hipokinezijom a često je praćena i razvojem demencije.
Hod parkinsonicara je karakteristicno usporen, sa sitnim koracima, pa izgleda kao da pri hodu vuku noge.
Parkinsonicar tesko otpocinje kretnje, ali se tesko i zaustavlja iii menja pravac. PB je najčešće idiopatskog
porijekla, ali može biti i poslijedica šoka, virusnih infekcija ili može biti izazvana lijekovima (antipsihoticima).
PB je u početku poslijedica rane degeneracije dopaminergičkih nigrostrijatnih neurona, dok se u kasnijem
stadijumu pretvara u opštu neurodegeneraciju.
PB može izazvati i neurotoksin MPTP koji dijeluje na dopaminergičke neurone.

8
3. Lijekovi u terapiji PB
- Lijekovi koji nadoknađuju dopamin (npr levodopa koja se obično upotrebljava sa inhibitorima
dopa dekarboksilaze u perifernim tkivima, kao što je karbidopa i benzerazid). Entakapon,
inhibitor COMT, enzim koji inhibira razgradnju dopamina
- Lijekovi koji djeluju kao agonisti dopaminskih D2 ili D3 receptora (npr bromokriptin, pergolid,
pramipeksol)
- MAO-B inhibitori (npr selegilin)
- Lijekovi koji potenciraju oslobađanje dopamina (npr amantadin)
- Antagonisti muskarinskih receptora (npr benzotropin)

4. Neželjni efekti levodope

Dominiraju 2 glavna neželjna dejstva: diskenzija i fenomen „uključeno-isključeno“ („on-off“).
Diskinezija – kod većine bolesnika tokom prve dvije godine primjene levodope javljaju se nevoljni pokreti.
Najčešće se javljaju nevoljni pokreti lica i ekstremiteta i mogu da budu veoma izraženi. Smanjenjem doze
levodope nevoljni pokreti se smanjuju ali se rigiditet mišića pogoršava.
„On-off“ fenomen – dešava se da fazu normalne pokretljivosti iznenada smijeni izražena hipokinezija i rigiditet u
trajanju od nekoliko minuta do nekoliko sati, da bi zatim opet bolesnik ušao u fazu normalne pokretljivosti. „On-
off“ fenomen prisutan je samo kod bolesnika liječenih levodopom, a nema ga kod neliječenih bolesnika ili u
primjeni drugih anti-PB lijekova.
Akutna neželjna dejstva su: mučnina, gubitak apetita, hipotenzija, povećanjem dopaminske aktivnosti u mozgu
može biti uzrok pojave sindroma sličnog shizofreniji sa deluzijama.

5. Agonisti dopamina
Agonisti dopamina su: bromokriptin, pergolid i pramipeksol. Agonisti dopamina su korisni u ranim fazama PB i
mogu se koristiti kao prva linija terapije. Dugoročni tretman agonistima teži da izazove manje diskinezija i
flukutuacija uključeno-isključeno u odnosu na levodopu i često je korišćeniji kod mladih osoba sa PB. Agonisti
dopamina mogu ponekad izazvati mučninu, snižen krvni pritisak pri stajanju, konfuziju i halucinacije, zatvor,
neuobičajene snove i umor.

LIJEKOVI U TRETMANU SRČANIH INSUFICIJENCIJA

1. Definicija srčane insuficijencije

Srčana insuficijencija (SI) je kompleksni klinički sindrom koji nastaje iz bilo kog strukturalnog i
funkcionalnog srčanog poremećaja i onemogućava komore da se pune i istiskuju krv.

2. Vrste Ca kanala
Postoje 2 vrste Ca kanala u srcu:
- Intracelularni kanali
- Voltažni kalcijumski kanali u ćelijskoj membrani - mogu biti L- i T-tip

3. Klinički srčane aritmije se dijele

- Mjestu porijekla (nastanka) – pretkomorski, na nivou AV čvora ili komorski
- Tome da li je srčani rad ubrzan (tahikardija) ili usporen (bradikardija)

4. Uzroci srčane aritmije

Četiri su osnovna razloga patološke ili promijene srčanog ritma izazvane lijekovima:
- Kasna naknadna depolarizacija
- Ponovni ulaz impulsa odnosno kružno kretanje impulsa
- Ektopična pejsmejkerska aktivnost
9
 - Srčani blok

5. Faktori koji kontrolišu rad srca – srčane kontrakcije

- Unutrašnji faktori regulišu kontraktilnost miokarda preko Ca2++ i ATP i osjetljivi su na
djelovanje različitih lijekova i patoloških promijena
- Spoljašnji cirkulatorni faktori uključuju kontraktilno stanje arterija i vena, kao i zapreminu i
viskoznost krvi koji zajedno određuju srčano opterećenje (prethodno i naknadno – preload i
afterload).

6. Preload i afterload
Preload – povećani srčani pritisak punjenja bilo da je izazvan povećanom zapreminom krvi,
venokonstrikcijom, povećava zapreminu komora na kraju dijastole. Ovim se povećava udarni volumen i stoga
minutni volumen i srednji arterijski pritisak.
Afterload – vazokonstrikcija arterija i arteriola povećava afterload. End-dijastolni volumen a stoga i srčani
rad, na početku su nepromijenjeni, ali stalan srčani rad u uslovima povećanog vaskularnog otpora izaziva
smanjenje udarnog volumena i zato povećanje end-dijastolnog volumena. Zbog toga se povećava srčani rad
sve dok se ponovo ne uspostavi ravnoteža uz povećan end-dijastolni volumen i nepromijenjen minutni
volumen.

7. Faktori kontrole ulaska Ca2++ jona

Glavni faktori su:
- Aktivnost voltažnih kalcijumskih kanala
- Nivo intracelularnih Na+ jona, koji utiču na Ca2+-Na+ razmjenu

8. Fiziološki faktori koji regulišu koronarni protok krvi

To su:
- Fizički fakori
- Vaskularna kontrola putem metabolita
- Neuralna i humoralna kontrola

9. Posljedice ateroslekroze koronarnih arterija

Značajne posljedice ateroskleroze koronarnih arterija su:
- Angina pektoris
- Infarkt miokarda

10. Angina pektoris

Angina se javlja kada je nedovoljno snabdjevanje miokarda kiseonikom u odnosu na njegove potrebe. Bol se
karakteristično širi u grudi, ruku i vrat u obično se javlja pri naporu ili zbog uzbuđenja. Razlikujemo tri vrste
angine: stabilna, nestabilna i vazospastična. Stabilna angina karakteriše se predvidljivim bolom koji se javlja
pri naporu. Nastaje usljed povećane potrebe srca za kiseonikom i izaziva je fiksno suženje koronarnih krvnih
sudova. Simptomatska terapija je usmjerena ka promijeni srčanog rada organskim nitratima, β-adrenergičkim
blokatorima i/ili kalcijumskih antagonista.Nestabilna angina karakteriše se bolom koji se javlja nakon sve
manjeg napora da bi se na kraju javljao i u mirovanju. Rizik od razvoja infarkta je veoma realan i osnova
lječenja je da se smanji mogućnost razvoja infarkta. Aspirin smanjuje na polovinu mogućnost razvoja infarkta
a heparin i antagonisti trombocitnih glikoproteinskih receptora dalje poboljšavaju mogućnost povoljnog
ishoda.Vazospastična angina javlja se rijeđe. Javlja se u mirovanju i izazvana je spazmom koronarnih arterija,
obično zajedno sa ateromatoznom bolešću. Terapija se sastoji iz primjene arterijskih vazodilatatora.

11. Infarkt miokarda i lijekovi

Do infarkta miokarda dolazi kada tromb blokira koronarnu arteriju.

10
 Prevencija ireverzibilnog ishemijskog oštećenja nakon razvoja koronarne tromboze od izuzetnog je
terapijskog značaja i koriste se:
- Trombolitički lijekovi i inhibitori agregacije trombocita za otvaranje začepljene arterije
- Kiseonik
- Opiodi – spriječavaju pojavu bola i smanjuju prejaku patičku aktivnost
- Β-adrenergički blokatori
- ACE inhibitori

12. Ca2++ overload uzrokuje

Prekomjerna količina ćelijskog Ca2+ (Ca2+ overload) rezultat je ishemije i može biti odgovorna za:
- Smrt ćelije
- Nastanak aritmija

13. Lijekovi koji djeluju na rad srca – podijela

Lijekovi koji direktno utiču na ćelije miokarda. Ovjde spadaju:
- Autonomni neurotransmiteri i srodni lijekovi
- Antiartimijski lijekovi
- Kardiotonični glikozidi i drugi inotropni lijekovi
- Ostali lijekovi i endogene supstance
Lijekovi koji indirektno utiču na funkciju srca. Neki antianginozni lijekovi (npr nitrati) spadaju u ovu
kategoriju i većina lijekova koji se koriste u terapiji srčane insuficijencije (npr. diuretici i ACE inhibitori)
Kalcijumski antagonisti. Oni utiču na funkciju srca direktno dejstvom na ćelije miokarda ali i indirektno –
relaksacijom arteriola.

14. Simpatički sistem

Glavni efekti simpatičke aktivnosti na srce su:
- Pojačana snaga kontrakcije (pozitivan inotropni efekt)
- Povećan broj otkucaja srca (pozitivan hronotropni efekt)
- Povećan srčeni automatizam
- Repolarizacije i uspostavljanje funkcije nakon generalizovane depolarizacije srca
- Smanjena srčana efiskasnost

15. Parasimpatički sistem

Efekti parasimpatičke aktivnosti su:
- Usporavanje srca i smanjen automatizam
- Inhibicija provodđenja kroz AV čvor

16. Autonomna kontrola srca

Simpatička aktivnost preko β1-adrenergičkih receptora povećava broj otkucaja srca, kontraktilnost i
automatizam, ali smanjuje efikasnost srca. β1-adrenergički receptori djeluju tako što povećavaju stvaranje
cAMP, što pojačava ulaz Ca2+.Parasimpatička aktivnost, preko muskarinskih M2-receptora, usporava rad srca,
smanjuje jačinu kontrakcija i inhibira provodljivost kroz AV čvor. M 2-receptori inhibiraju formiranje cAMP i
takođe otvaraju kalijumske kanale, izazivajući hiperpolarizaciju.

17. Podijela antiaritmika

Postoje 4 klase antiaritmika:
- Klasa I: lijekovi koji blokiraju voltažno-senzitivne natrijumske kanale
- Dijele se na podklase Ia, Ib i Ic
- Klasa II: antagonisti β-adrenergičkih receptora
- Klasa III: lijekovi koji produžuju srčani akcioni potencijal
11
 - Klasa IV: kalcijumski antagonisti

18. Antiaritmici klase I

Ia – blokatori Na i K kanala – umjereno se disociraju. Dovode do usporavanja provodljivosti impulsa i
produžavanja repolarizacije (vremena akcionog potencijala). Koriste se u terapiji tahikardije i fibrilacije
pretkomora kao i supraventrikularnih i ventrikularnih aritmija. Lijekovi: kinidin, prokainamid, dizopropamid.
Ib – djeluju na Na kanale kratko i skraćuju ukupno vrijeme trajanja akcionog potencijala. Efekat ovih lijekova
je vidljiv kod jakih tahikardija i u ishemičnom tkivu. Koriste se u prevenciji i liječenju ventrikularnih
tahikardija tokom i neposredno poslije infarkta. Lijekovi: lidokain, tokainid, meksiletin.
Ic – blokada Na kanala dosta dugo, spora disocijacija sa receptora. Koriste se kod ventrikularnih aritmija i
ventrikularnih i supraventrikularnih tahikardija. Lijekovi: enkainid, flekainid, propafenon.

19. Verapamil
Verapamil se daje oralno. Njegovo poluvrijeme izlučivanja je 6-8 sati. Koristi se za:
- Prevenciju ponovnog javljanja paroksizmalne supraventrikularne tahikardije (SVT)
- Smanjenje brzine kontrakcija komora kod pacijenta sa atrijalnom fibrilacijom, ukoliko nemaju
Wolff-Parkinson-White sindrom ili neki drugi poremećaj
Neželjni efekti verapamila su bol u grudima, nedostatk daha, nesvjestica i mučnina.

20. Neželjni efekti kardiotoničnih glikozida

Ekstrakardijalni uključuju mučninu, povraćanje, dijareju i konfuziju.
Kardijalni efekti su:
- Usporavanje rada srca i smanjenje brzine provođenja kroz AV čvor
- Povećanje snage kontrakcije
- Poremećaji ritma naročito:
- Blokada AV provođenja
- Pojačana aktivnost ektopičkih pejsmejkera

21. Mehanizam djelovanja kardiotoničnih glikozida

Glavni mehanizmi djelovanja kardiotoničnih glikozida su pojačana vagusna aktivnost i inhibicija Na +/K+
pumpe. Srčani glikozidi se vezuju za mjesta na ekstracelularnom dijeku subjedinice α na Na +/K+ ATPazei i
predstavljaju korisno eksperimentalno sredstvo za proučavanje ovog značajnog transportnog sistema.

22. Klinička primjena kardiotoničnih glikozida

- Za usporavanje brzine rada komora kod naglih perzistentnih atrijalnih fibrilacije
- Terapija srčane insuficijencije kod pacijenata sa tegobama uprkos optimalnoj upotrebi diuretika i inhibitora
enzima konvertaze angiotenzina (ACE inhibitori).

23. Farmakološko djelovanje (osobine) kardiotoničnih glikozida

• Pozitivno inotropno (pojačavaju snagu i brzinu srčane kontrakcije)
• Negativno hronotropno (usporavaju ritam kontrakcija srca)
• Negativno dromotropno (usporavaju provođenje impulsa i produžuju period relaksacije)
• Negativno batmotropno (produženje refraktornog perioda)

24. Organski nitrati

Značajna jedinjenja su gliceril trinitrat i izosorbid mononitrat koji ima duže dejstvo.
Ovi lekovi su snažni vazodilatatori, deluju na vene da bi smanjili prethodno srčano opterećenje i smanjuju
reflekciju arterijskog talasa da bi se smanjilo naknadno opterećenje.

12
 Deluju preko azot oksida (NO), u koji se metabolišu. NO stimuliše formiranje cGMP i aktivira protein kinazu
G, delujući na kontraktilne proteine i regulaciju Ca2+.
Teški neželjni efekti nisu uobičajeni; na početku se može javiti glavobolja i posturalna hipotenzija. Prevelike
doze retko mogu izazvati methemoglobinemiju.

25. Antianginozno dejstvo nitrata

- Smanjenje potrošnje kisika, koje je poslijedica smanjenog kardijalnog prethodnog i naknadnog
opterećenja (pre-load i after-load)
- Redistribuciju koronarnog protoka u smjeru ishemičnih oblasti, preko kolaterala
- Smanjivanje koronarnog spazma

26. Mehanizam djelovanja organskih nitrata

Pri metabolisanju organskih nitrata oslobađa se NO. U koncentracijama koje se dostižu kod terapijske
primjene NO aktivira rastvorljivu gvanilat ciklazu, povećavajući stvaranje cGMP, što aktivira protein kinazu
G i dovodi do kaskade efekata u glatkom mišiću koja se završava defosforilacijom lakih lanaca miozina i
uklanjanjem unutarćelijskog Ca2+ uz posljedičnu relaksaciju mišića.

27. Neželjni efekti organskih nitrata

Posturalna hipotenzija i glavobolja, tolerancija na ove efekte se relativno brzo razvija ali se gubi nakon
kratkog vremena bez nitrata, methemoglobinemija.

28. Klinička primjena organskih nitrata

• Stabilna angina
- Prevencija (npr izosorbid mononitrat svakodnevno)
- Terapija (gliceril trinitrat, sublingvalno)
• Nestabilna angina: intravenski gliceril trinitrat
• Akutna srčana insuficijencija: intravenski gliceril trinitrat
• Hronična srčana insuficijencija: izosorbid mononitrat sa hidralazinom
• Primjena za relaksaciju drugih glatkih mišića još je u fazi ispitvanja

29. Djelovanja NO
• Vazodilatacija; inhibicija adhezije i agregacije trombocita i monocita; inhibicija proliferacije glatke
muskulature; zašitita od aterogeneze
• Sinaptički efekti u perifernom i centralnom nervnom sistemu
• Odbrana organizma i citotoksični efekti na patogene
• Citoprotekcija

30. Antagonisti kalcijuma

Blokiraju ulazak Ca2+ sprečavajući otvaranje voltažno-zavisnih kalcijumskih kanala L- i T-tipa.
Postoje tri grupe antagonista L-tipa, koji su predstavljeni sa verapamilom, diltiazemom i dihidropiridinima.
Uglavnom utiču na srce i glatke mišiće, inhibirajući ulazak Ca 2+ izazvan depolarizacijom u ovim tkivima.
Selektivnost između srca i glatkih mišića varira: verapamil je relativno kardioselektivan; nifedipin pokazuje
relativnu selektivnost za glatke mišiće, a diltiazem je između njih.
Klinička primena obuhvata antiaritmijsku teraplju. anginu pektoris i hipertenziju.
Neželjeni efekti uključuju glavobolju, opstipaciju i edem zglobova. Postoji rizik od pojave srčane
insuficijencije ili srčanog bloka, naročito kod verapamila.

31. Klinička primjena kalcijumskih antagonista

• Aritmije (verapamil)
- Da uspori brzinu rada komora kod brze atrijalne fibrilacije
13
 - Da spriječi ponovnu pojavu supraventrikularne tahikardije (SVT)
• Hipertenzija: uglavnom dihidropiridinski lijekovi
• Profilaksa angine pektoris

32. Neželjna dejstva kalcijumskih antagonista

Dihidropiridini izazivaju crvenilo lica i glavobolju, oticanje zglobova usljed arteriolarne dilatacije.
Verapamil može izazvati opstipaciju, srčani blok i srčanu insuficijenciju.

VASKULARNI SISTEM

1. Efekti angiotenzina II
- Generalizovana vazokonstrikcija
- Pojačano oslobađanje noradrenalina iz simpatičkih nervnih završetaka, pojačavanje
vazokonstrikcije i pojačanje brzine i snage srčanog rada
- Stimulacija reapsorpcije Na+ u proksimalnim tubulima
- Sekrecija aldosterona iz kore nadbubrežne žlijezde
- Rast ćelija u srcu i arterijama

2. Lijekovi koji izazivaju vazkonstrikciju

Najvažnije grupe su simpatikomimetski amini (direktni i indirektni), određeni eikosanoidi (tromboksani),
peptidi (angiotenzin, antidiuretski hormon i endotelin) i grupa raznih drugih lijekova.
Klinička primjena je uglavnom ograničena na lokalnu aplikaciju. Primjena kod hipotenzivnih stanja nije
dokazana osim adrenalina kod anafilaktičkog šoka i zastoja rada srca.

3. Lijekovi koji izazivaju vazodilataciju

Vazodilatatori djeluju na slijedeći načina:
- Pojačavaju lokalnu tkivnu cirkulaciju
- Smanjuju arterijski pritisak
- Smanjuju centralni venski pritisak
Zbirni efekat im je smanjenje srčanog prethodnog opterećenja i naknadno opterećenje i na taj način
smanjuju srčani rad.
Najvažnije primjene:
- Antihipertenzivna terpaija (npr ACE inhibitori, α1- antagonista)
- Terapija angine pektoris (npr antagonisti kalcijuma)
- Terapija srčane insuficijencije (npr ACE inhibitori)

4. Klinička primjena ACE inhibitora

- Hipertenzija
- Srčana insuficijencija
- Stanje poslije infarkta miokarda (posebno kod disfunkcije komora, čak i u blagom stepenu)
- Pacijenti sa visokim rizikom od ishemijske bolesti srca
- Dijabetička nefropatija
- Progresivna renalna insuficijencija

5. Neželjni efekti ACE inhibitora

- Hipotenzija
- Suhi kašalj
- Reverzibilna insuficijencija bubrega
- Mučnina i povraćanje
- Hiperglikemija
14
 - Osip i metalni okus

6. Klinička primjena antagonista podtipa 1 receptora za angiotenzin II (AT1)

- Iskustva sa antagonistima AT1 su manja nego sa ACE inhibitorima i ne može se pretpostaviti da će
ove dvije grupe lijekova biti jednako efikasne
- Mnogi kliničari ih rezervišu za pacijente sa hipertenzijom kod kojih su indukovani ACE inhibitori,
ali koji ne mogu da ih podnesu zbog suhog kašlja (AT1 agonisti nemaju ovo neželjno dejstvo)
- Druge moguće indikacije (npr srčana insuficijencija) trenutno su u fazi kliničkog ispitivanja

7. Tipovi vazodilatornih lijekova

• Inhibitori enzima konvertaze angiotenzina ( ACE inhibitori) npr kaptopril
• Nitrati npr gliceril trinitrat, nitroprusid
• Antagonisti kalcijuma npr diltiazem
• Lijekovi koji utiču na simpatičku transmisiju
• Otvarači kalijumskih kanala
• Antagonisti podtipa 1 receptora za angiotenzin II (AT1)
• Drugi agensi

8. Klinička primjena vazoaktivnih lijekova

- Hipertenzija
- Srčana insuficijencija
- Šok
- Periferna vaskularna oboljenja
- Raynaudova bolest

9. Lijekovi koji se koriste kod hronične srčane insuficijencije

- Diuretici Henleove petlje npr furosemid
- ACE inhibitori npr kaptopril, enalapril
- Antagonisti beta-adrenergičkih receptora npr metoprolol
- Spirnolakton
- Digoksin
- Organski nitrati npr izosorbid mononitrat

NORADRENERGIČKA TRANSMISIJA

1. Agonisti adrenergičkih receptora

- Noradrenalin i adrenalin pokazuju relativno malu receptorsku selektivnost
- Selektivni α1 agonisti obuhvataju fenilefrin i oksimetazolin
- Selektivni α2 agonisti obuhvataju klonidin i α-metilnoradrenalin. Oni izazivaju pad arterijskog
pritiska.
- Među selektivne β1 agonisti spada dobutamin. Povećava kontraktilnost srca, može biti klinički
korsina, ali svi β1 agonisti mogu izazvati srčane aritmije
- Selektivni β2 agonisti obuhvataju salbutamol, terbutalin i salmeterol i uglavnom se koriste zbog
bronhodilatatornog dejstva u liječenju astme
- Selektivni β3 agonisti razvijaju se kao lijekovi za kontrolu gojaznosti.

2. Klinička primjena agonista adrenergičkih receptora

Kardiovaskularni sistem:
15
 - Srčani zastoj
- Kardiogeni šok
- Srčani blok
Anafilatkički šok – adrenalin je terapija prve linije
Respiratorni sistem:
- Astma
- Nazalna dekongestija
Različite indikacije:
- Adrenalin se koristi da produži dejstvo lokalnih anestetika
- Inhibicija prijevremenog porođaja
- Hipertenzija, menopauzalne navale vrućine, smanjenje intraokularnog pritiska i
profilaksa migrene

3. Podijela antagonista α adrenergičkih receptora

Najznačajnije grupe antagonista α adrenergičkih receptora su:
- Neselektivni antagonisti α receptora
- Selektivni α1 antagonisti
- Selektivni α2 antagonisti
- Ergot derivati – alkaloidi ražne glavnice

4. Klinička primjena antagonista α adrenergičkih receptora

• Hipertenzija; selektivni antagonisti α1 receptora. Prednosti imaju lijekovi sa dužim dejstvom koji se
koriste u monoterapiji ili u kombinaciji sa drugim lijekovima.
• Benigna hipertrofija prostate
• Feohromocitom: fenoksibenzamin se koristi u kombinaciji sa antagonistima α 1 receptora u pripremi
za hiruršku intervenciju.

5. Antihipertenzivno dejstvo antagonista β adrenergičkih receptora

Ovaj mehanizam je kompleksan i uključuje:
- Smanjenje minutnog volumena
- Smanjenje oslobađanja renina iz jukstaglomerularnih ćelija bubrega
- Centralno dejstvo, sa smanjenjem simpaatičke aktivnosti

6. Klinička primjena β adrenergičkih blokatora

Kardiovaskularni sistem:
- Hipertenzija
- Angina pektoris
- Poslije infarka miokarda
- Srčane aritmije
Klinički stabilna srčana insuficijencija
Ostale primjene:
- Glaukom
- Tireotoksikoza
- Anksiozna stanja
- Profilaksa migrene
- Benigni esencijalni tremor

7. Neželjni efekti β blokatora

- Bronhokonstrikcija
- Srčana insuficijencija
16
 - Bardikardija
- Hipoglikemija
- Zamor
- Hladni ekstremiteti
- Košmarni snovi

8. Distribucija, biosinteza i razgradnja 5-HT

5-hidroksitriptamin ili serotonin
- Strukture bogate 5-HT su: GIT, trombociti i CNS.
- Metabolizam je sličan metabolizmu noradrenalina
- 5-HT se stvara iz triptofana koji potiče iz hrane i koji se konvertuje u 5-hidroksitriptofan pomoću
enzima triptofan hidroksilaze, a onda u 5-HT pomoću nespecifične dekarboksilaze
- 5-HT se transportuje u ćelije koje ga sadrže specifičnim transportnim sistemom
- Razgradnja se odvija uglavnom pomoću monoaminooksidaze, stvarajući 5-HIAA, koja se izlučuje
preko urina.

9. Dejstvo i funkcija 5-HT

Važna dejstva su:
- Povećan motilitet GIT (direktna eksitacija glatke muskulature i indirektno dejstvo preko
enteričkih neurona)
- Kontrakcija druge muskulature (bronhije, uterus)
- Mješavina vaskularne kontrakcije i dilatacije
- Agregacija trombocita
- Stimulacija perifernih nociceptivnih nervnih završetaka
- Ekscitacija/inhibicija CNS neurona
Klinička stanja udružena sa poremećajem 5-HT funkcije uključuju: migrenu, karcinoidni sindrom,
poremećaj raspoloženja i anksioznost.

10. Lijekovi koji utiču na oslobađanje noradrenalina

Lijekovi mogu djelovati na oslobađanje NA na 4 načina:
- Direktno blokirajući oslobađanje
- Izazivajući oslobađanje NA u odsustvu depolarizacije nervnih završetaka
- Stupajući u interakciju sa presinaptičkim receptorima koji indirektno inhibiraju ili potenciraju
oslobađanje izazvano depolarizacijom
- Povećavajući ili smanjujući dostupne depoe NA

11. Lijekovi za akutni napad migrene

- Obični analgetici (npr aspirin, paracetamol) mogu se dati sa metoklopramidom
- Ergotamin (parcijalni agonist 5 HT receptora)
- Sumatriptan (5 HT agonist)

12. U većini slučajeva peptidi postaju loši lijekovi jer

- Slabo se apsorbuju primjenjeni oralno
- Imaju kratko trajanje dejstva usljed brze degradacije in vivo
- Ne prolaze krvno-moždanu barijeru
- Skupi su za proizvodnju

13. Dopaminergički metabolički putevi u CNS

• Nigrostrijatni put – motorna kontrola
• Mezolimbičko/mezokortikalni putevi – efekte na ponašanje
17
 • Tuberohipofizni (tuberoinfundibularni) – endokrina kontrola

FIZIOLOGIJA KRVI

1. Šta je hemostaza?
Hemostaza je prestanak krvarenja iz oštećenih krvnih sudova i neophodna je za život.

2. Dejstva lijekova koji djeluju na hemostazu i trombozu

Lijekovi koji se koriste u hemostazi i trombozi mogu da djeluju na različite načine, mjenjajuči:
- Koagulaciju krvi (stvaranje fibrina)
- Funkciju trombocita
- Razgradnju fibrina (fibrinolizu)

3. Vitamin K
Vitamin K je liposolubilni vitamin koji se u prirodi najviše nalazi u biljkama. Neophodan je za formiranje
faktora koagulacije II, VII, IX i X. Svi ovi faktori su glikoproteini koji sadrže veći broj rezidua γ-
karboksiglutaminske kiseline (Gla). Vitamin K je, kao kofaktor enzima karboksilaze, neophodan u procesu γ-
karboksilacije glutaminskih rezidua.
Prirodna forma vitamina K može se primjeniti oralno ili u obliku intravenske injekcije. Vitamin K se deponuje
u sasvim malim količinama u organizmu.

4. Klinička primjena vitamina K

Terapija i/ili prevencija krvarenja:
- Koje je posljedica primjene oralnih antikoagulatnih lijekova
- Kod novorođenčadi: prevencija hemoragijske bolesti novorođenčadi
Za terapiju deficita vitamina K kod odraslih:
- Spru, celijakija, steatoreja
- Nedostatak žuči

5. Klinička upotreba antikoagulatnih lijekova

• Heparin (najčešće u obliku niskomolekularnog heparina) koristi se za kratkotrajnu primjenu
• Varfarin se upotrebljava za duže lječenje
• Antikoagulansi se primjenjuju u prevenciji:
- Tromboze dubokih vena
- Širenja već prisutne tromboze dubokih vena ili plućne embolije
- Tromboze i embolije kod bolesnika sa fibrilacijom pretkomora
- Tromboze na vještačkim srčanim zaliscima
- Zgrušavanje koje prati ekstrakorporalnu cirkulaciju
- Kardijalni događaji kod bolesnika sa nestabilnim koronarnim sindromima

6. Neželjna dejstva heparina

Tromboza, hemoragija, osteoporoza, hiperaldosteronizam, alergijske reakcije

7. Parenteralni antikoagulansi
• Parenteralni antikoagulansi, npr heparin, niskomolekularni heparini (LMWH)
• Ovi lekovi pojačavaju dejstvo antitrombina III (AT III), prirodnog inhibitora koji inaktivise faktor Xa i
trombin.
• Deluju i in vivo i in vitro.
• Za antikoagulantno dejstvo odgovorna je jedinstvena pentasaharidna sekvenca u njihovoj strukturi koja
ima visok afinitet za AT III.
18
 • Dejstvo heparina se prati određivanjem APTT (aktivirano parcijalno tromboplastinsko vreme), pa se doza
individualizuje prema tome.
• LMWH imaju isto dejstva na faktor X kao i heparin, ali znatno slabije na trombin; međutim, njihovi
antikoagulantni efekti slični su efektima heparina.
• LMWH se aplikuju subkutana ili intravenski i brzo počinju da deluju. Pacijent može sam sebi da daje lek
u kućnim uslovima.
8. Neželjni efekti parenteralnih antikoagulanata
• Hemoragija
• Tromboza
• Osteoporoza
• Hiperaldosteronizam
• Alergijske reakcije

9. Oralni antikoagulansi
• Oralni antikoagulansi npr varfarin
• Ovi lekovi inhibiraju redukciju vitamina K, inhibirajući tako i y-karboksilaciju glu u fakiorima II, VII. IX
iX.
• Deluju samo in vivo i početak dejstva je odložen.
• Mnogi faktori utiču na njihovo dejstvo, pa su interakcije sa drugim lekovima od posebnog kliničkog
značaja.
• Postoje široke varijacije u odgovoru; njihovo dejstvo se prati merenjem INR (internacionalnog
normalizovanog odnosa) i doza se individualizuje prema tome.

10. Aspirin kao antikoagulans

Aspirin ireverzibilno inhibira enzim ciklooksigenazu što dovodi do poremećaja ravnoteže između
prostaglandina i tromboksana. Aspirin spriječava proizvodnju tromboksana, stimulatora aktivacije trombocita
te se tako spriječava zgrušavanje krvi i začepljenje krvnih sudova i samim tim nastanak srčanog ili moždanog
udara. Zbog toga se srčanim bolesnicima preporučuju tablete koje sadrže aspirin u manjim dozama od 80 i
100mg da ih uzimaju svakodnevno.

11. Klinička upotreba antitrombocitnih lijekova

Glavni lijek je aspirin. Ostali lijekovi sa različitim dejstvom imaju aditivne efekte u odnosu na aspirin.
Upotreba antitrombocitnih lijekova uglavnom je vezana za arterijsku trombozu i obuhvata:
- Akutni infarkt miokarda
- Veliki rizik od infarkta miokarda, uključujući: pacijente koji se oporavljaju od infarkta i pacijente
koji imaju simptome ateroskleroze, kao što su angina pektoris, prolazni cerebralni ishemijski
ataci
- Stanje poslije premošćenja koronarnih arterija (bypass)
- Nestabilne koronarne sindrome
- Stanje poslije koronarne arterijske angioplastike sa ili bez stenta
- Prevencija ponovne pojave prolaznog cerebralnog ishemijskog ataka (TIA), odnosno
trombotičkog šloga
- Fibrilaciju pretkomora, ukoliko su oralni antikoagulansi kontrainidikovani

12. Klopidogrel
Klopidogrel je lijek prekursor. Poslije oralne aplikacije i resorpcije, on inhibira odgovor trombocita na ADP.
Njegovo dejstvo je aditivno sa aspirinom. Izaziva osip ili dijareju. Koristi se u prevenciji i tretmanu srčanog
udara, akutnog koronarnog sindroma i kod stvaranja ugruška.
19
13. Fibrinolitički lijekovi
Osnovni zadatak fibrinolitičkih lijekova jeste da ponovo otovre začepljenu arteriju kod pacijenata sa akutnim
infarktom miokarda. Djeluju kao aktivatori plazminogena u plazmin koji je odgovoran za razlaganje fibrina i
otapanje ugruška. Osnovni lijekovi su strepotkinaza i tkivni aktivator plazminogena npr tenekteplaza. Gotovo
svi se primjenjuju u obliku infuzija.

14. Fibrinoliza i lijekovi koji je modifikuju

• Fibrinolitička kaskada započinje istovremeno sa koagulacijskom kasakadom, i dovodi do stvaranja plazmina
unutar koaguluma, koji razlaže fibrin.
• Različiti lijekovi dovode do stvaranja plazmina iz njegovog prekursora plazminogena npr streptokinaza i
tkivni aktivatori plazminogena kao što su alteplaza, duteplaza i reteplaza. Skoro svi se primjenjuju u obliku
infuzije, osim reteplaze koja se može aplikovati kao bolus intravenska injekcija.
• Neki lijekovi (npr traneksamična kiselina i aprotinin) inhibiraju fibrinolizu.

15. Klinička upotreba fibrinolitičkih lijekova

• Osnovni lijekovi su streptokinaza i tkivni aktivator plazminogena (tPA) npr tenekteplaza.
• Osnovna primjena je u akutnom infarktu miokarda, i to unutar 12 sati od početka.
• Ostala primjena uključuje:
• Akutni trombotički šlog unutar 3 sata od početka, kod odabranih pacijenata
• Čišćenje tromboziranih šantova i kanila
• Akutni arterijski tromboembolizam

16. Neželjna dejstva fibrata

Miozitis je rijetko ali može biti ozbiljno neželjno dejstvo koje dovodi do mioglobinurije i akutne bubrežne
insufcijencije. Fibrati mogu izazvati blaže gastrointestinalne tegobe. Klofibrat povećava sklonost ka stvaranju
žučnog kamenca.

17. Klinička primjena željeza

U terapiji nedostatka gvožđa u anemiji, koja može biti uzrokovana:
• Hroničnim gubitkom krvi
• Povećanim potrebama
• Neadekvatnom ishranom
• Neadekvatnom apsorpcijom

18. Klinička primjena folne kiseline i hidroksikobalamina (vitamin B12)

Folna kiselina
• Terapija megaloblastične anemije je rezultat deficita folne kiseline uzrokovanog:
• Slabom ishranom
• Malapsorpcionim sindromom
• Lijekovima
• Terapija ili prevencija toksičnosti metotreksata, antagonista folata.
• Profilaktički, kod osoba sa rizikom od razvoja deficita folata:
• Trudnice i prije začeća
• Bolesnici sa teškim hroničnim hemolitičkim anemijama
20
 Vitamin B12
Vitamin B12 je kompleksno jedinjenje kobalamina. Resorbuje se u terminalnom ileumu vezan za „unutrašnji
faktor“ kojeg luče parijentalne ćelije želuca. Poslije resorpcije se deponuje u jetri. U terpijske svrhe
primjenjuje se isključivo intramuskularno u obliku hidroksikobalamina. Primjenjuje se:
• Terapija perniciozne anemije i ostalih uzroka deficita vitamina B 12
• Profilaktički, poslije hirurških intervencija u toku kojih je otklonjeno mjesto stvaranja unutrašnjeg
faktora (želudac) ili resorpcije vitamina B12 (terminalni ileum).

19. Klinička upotreba epoetina

• Anemija kod hronične bubrežne insuficijencije
• Anemija u toku hemioterapije malignih tumora
• Prevencija anemija koje se javljaju kod nedonoščadi
• Za povećanje proizvodnje autologne krvi prije donacije
• Anemija kod AIDS-a
• Anemija u hroničnim zapaljenskim stanjima kao što je reumatoidni artritis

20. Klinička primjena diuretika Henleove petlje

• Akutni edem pluća
• Hronične srčane insuficijencije
• Ciroze jetre komplikovane ascitom
• Nefrotski sindrom
• Bubrežna insuficijencija

21. Klinička primjena tiazidnih diuretika

• Hipertenzija
• Blaga srčana insuficijencija
• Izraženi refraktni edemi
• U prevenciji kalkuloze kod idiopatske hiperkalciurije
• Nefrogeni dijabetes inspidus

21