Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 9
VAN DE CHUYEN THE VAN HQC - DIEN ANH TU GOC DO LIEN VAN BAN LE TH] DUONG” L ién van ban (Intertextuality) thuge vao s6 nhimg khai nigm quan trong va cO anh huGng nhat trong ly lan van hoc thé giéi nira sau thé ky XX - dau thé ky XXI. Soi chiéu tir g6c nhin lién vn ban, tat ca cc ngir canh, tir chinh tr, lich sit, im ly dén x3 hi, nghé thugt déu e6 thé thinh quan hé “lién van ban” v6i van ban van hoc, nghia 1a luén t6n tai mdi lién két hit co gitta van bn va cde “van ban” khée ngoai n6. Sy xuat hign ciia ly thuyét lién van ban da lam thay d tac gid, tic pham va déc gid; gitta van hoc va cae yéu t6 ph 4 i moi quan hé gitra van he; gitta tinh sng tao va sir m6 phong; gitta truyén théng va céch tan", v.v... thm chi, véi tinh lién van ban, ranh gidi gitra “cua minh” va “cla ngudi khac” bién mat: cdi ca minh duge hiéu nhu la cai cia ngudi khde phan chiéu [én nhieu lan”. Ro rng, v6i tinh chat néi trén, ly thuyét lién van ban khong chi thich hop ‘vGi van hoc ma cang thich hgp vi dign anh - von la mét nghé thuat tng hop, pha trén gidra nhiéu loai hinh nghé thuat. Do vay, viée nghién ciru van dé chuyén thé tir vin hoc sang dién anh dirt khodt phai dung dén lién van ban. Chuyén thé - theo nguii viét - khéng chi la mét dang dac biét cia lién van ban ‘ma con c6 thé xem 1a mu chét ctia lién van ban. 1. Diém tya li thuyét quan trong duge chon dé nghién ctu van dé chuyén thé tir gée d6 lign van ban 6 day 1a céch hiéu lién van ban ciia cde nha fi ludn hu céu tric - hau hign dai nhuJ.Kristeva, R.Barthes, J.Derrida, lién van ban la thudc tinh ban thé cla moi van ban, ti lién van ban duge nhan dinh nhu 1a sue “xa nhéa ranh gidi gitta cdc vin ban ciia cde téc gia riéng r@, gidta van ban vin hoc ca nhan va van ban vi mé cia truyén théng, gitra cic van bin thude ede thé (TRS - Vign Van hoe. 94 NGHIEN CUU VAN HOC SO 1 - 2012 loai va logi hinh khac nhau (khéng nhat thiét 1 mang tinh nghé thuat)"°”, Cach higu nay mé dug cho vige xem xét méi quan hé gitta tac phim van hoc voi tac pham dign anh trong mang lui lign van ban. Tinh chat tong sinh tuong hd gitta tran thuat hoc van hoe va trin thuat hoc dién anh cdu thinh mét loai quan he lign van ban rat phic tap nhumg ciing rat tha vi", Dac biét bai viét nay nhdn manh quan nigm cua Julia Kristeva vé lign van ban, ba cho rang: “Bat cir sy viét thanh mét van ban nao ciing déu giéng nhu sy tao thanh mét bite tranh nhiéu mau sic, bat cir mét vin ban nao cing déu hap thu va chuyén di véi cae van ban khae™®), Vé sau, Kristeva da dé nghj str dung thuat ngtt chuyén vj (transposition) dé chi vige mot hé théng ky higu duge thau nhap vao mét hé thng ky higu khéc va nhimg thay déi ky hiéu hoc phat sinh do viée chuyén vi nay. Lién van ban xem van ban nhw BO phan ciia mét linh vye rong lén, & dé cd tri x hi va y tong héa trn, va cham Lin. nhau; cing chinh & day, chit thé con ngudi phai ty dinh vi dé tham gia vao hé théng van héa cia ho. Sy chuyén yj tir mét van ban - mét hé théng ki higu nay vao mot van ban - mt hé théng ki higu khae da thiét lap nén quan hé di thoai gitta ching. Tr h nghia ciia Kristeva, cho phép ching ta hinh dung lién van ban Khéng chi dé ep dén nhimg vin ban duge hda trén vio van ban khéc ma cin duge hiéu nhu “mét hanh trinh tir mot hé théng ki higu nay dén hé théng ki higu khéc” hay li “su chuyén dich cia mot (hay nhiéu) hé thang ki higu nay vao hg théng ki hiéu khac™”, Quan diém nay ciia Kristeva chinh 14 co sé ly lun quan trong nhat dé ching t6i dat van dé nghién ctu méi quan hé gitta hai loai hin van hoe va dién anh qua truémg hgp chuyén thé, Xét tir g6e 49 din anh don thuan, chuyén thé (Adapt) duge hiéu 1a phéng theo, cdi bién ndi dung ctia hinh thie nghé thud néy cho phis hop véi hink thie nghé thudt khac. Tit géc nhin lién van ban, tic phdm chuyén thé - theo tac gid Neguyén Nam - chinh la mét cach doc méi, cach nhin va dién gidi moi vé nguyén téc trong mét hodn can xa hoi - van hoa méi, déng thoi n6 ¢6 kha ning, to ra doi thogi v6i nguyén tic cha no”. 2. Tinh lién van ban gira van hoc va dién anh xudt phat tir chinh dc trang vé thé loai va méi quan hé giin bé ty than gitra ching. Van hoc 1a nghé thuat cia ngén tir, trong tic phim van hge, khong hign dign mot hinh an, am thanh try quan nao, ma chi o6 nhimg ki higu, dé réi tir ki higu a6, nhimg hinh anh, am thanh mdi duoc lién hé, tuéng tong, hién dan én trong dau ngudi doc, ngudi Viin a. 95 nghe. Hinh tuong van hge, do dé 1a hinh tugng gidn tip”. Trong khi dé, dién nh la mOt hé théng ki higu tng hop tac déng tryc tiép vao thi gidc, thinh giée cca nguoi tip nhan. “Ng6n ngtt dign anh” durge hiéu gém hai nghia khéc nhau, mét la nghia ky thuat, dé chi chat ligu cia dién an! 1a nghia nghé thuat", 8 chi chat Tigu d6 duge 16 ehite nhur thé nao. Bign anh edn dén thi phap montage nhu mot soi day gém ni cée khung hinh thinh mét tic phém hodn chinh. Léi lip ghép nay tra thanh kj thuat dic tumg cua dign anh, chite nang ciia né la sip xép va két néi cdc hinh anh, cdc doan truyén khiée nhau vé khong gian va thoi gian theo mot nguyén tie nh dinh him tao duge tinh tit, tam ly, ni dung tur tuémg cho tae pham, ‘Van hoe tir lau da tro thanh nguén cung cap tu ligu quy gid cho dign anh. nh “vay murgn” kha nhiéu tir van hoc, déng théi ciing “tra on” vin hoc ing cach m6 rng khong gian truyén tii cho van hoc va “téc dng dén van hoc bing cach kién giai tac phim, bing sy tée dng vao phuong thite thuat chuyén cia vin he"", ‘Vai tu cach 1a m6t dang van ban dic biét, tac pham dién anh va tic phim van hoc két néi voi nhau trong mét mang ludi lién van ban phite tap. 6 dé - theo cach nhin cia ly thuyét lién van ban - khéng e6 van ban nao li “de sing”, ma méi van ban ludn t6n tai va van déng trong sy tuong tac khong ngimg voi ic vin ban khée, hay néi khde “bat ky van ban no ling duge higu nh mét kh6ng gian da chiéu, noi cé rat nhiéu van ban va dap va xao tron vao nhau ma khéng mét cai nao la géc ca"? van ban gitta van hoe va dign anh nay sinh do dau? thuge tinh ciia moi van bain, ed tée phim van hoe va dign anh cudi cing déu [a lién van bin, “Adi thoai véi nhau va déi thoai véi nhimg van ban khéc™"?), Qua qua trinh chuyén thé, khi van ban van hoe due thau nhén, chuyén héa vio van ban dign anh, trong vin ban dign anh hoan chinh sé c6 sy hign hitu cia van ban van hoe cing nhiéu loai van ban khiée nhu dm nhac, héi hoa, diéu khic... Quan hé lin van ban sin sinh tir chinh su va dap, tuong tac gitta cde van bin nay; bén canh dé, sy twong déng ctia van hoc va ign anh vé tinh chat ty sy, tinh da thanh, téng hgp, kha ning phan anh doi séng, 1a nhin i van ban va két ndi cdc van ban véi nhau. 96 NGHIEN COU VAN HOC SO 1 - 2012 Lién van ban gitta tac pham van hoc va phim chuyén thé c6 thé duge nghién cifu tir nhiéu géc d6. G day ching t6i nhan manh hon vo ba yéu té - ba ciich t6 chite ki higu nghé thudt co ban: khOng gian, nhan vat va motip/ tinh tét. Qua khao sdt méi quan hé lién van ban giita tac phim Chita dan ciia Nguyén Tuan va bé phim chuyén thé Mé thao - thé vang béng cha dao dién Vigt Linh, téc gia Nguyén Nam cho ring, viée cing m6t motip hién dién trong cdc tac pham khéc nhau tgo ra quan hé lign van ban gitta chung. Tuong ty nhu vay, cc yéu té nhan vat, khng gian, thoi gian, ké tic phdm van hoc duge chuyén héa sang tic phim dign anh sé 6 nhiéu thay di 4é phi hop vdi hinh thie mdi va nhim mye dich phue vu cho ndi dung te tacmg méi. Nghién eiru lign van ban gitta van hoe véi dign anh do vay rét da dang, g6m lién van ban vé nhan vat, lién van bin vé khong gian,lién van ban edu, lign van ban vé chi dé, lién vin bin vé thi phap nghé thudt,.. BO phim chuyén thé 6 thé coi 1a “gi tric” déi vai nguyén tic, né mé ra mot khong gian ton tai méi cho téc pham van hoc, déng thi kéo téc pham van hoc vao mot cude d6i thoai bat tan. 3. Chuyén thé xét tir géc d6 lién van ban cling cé thé goi lA qua trinh dich tir mot hé thong ki hiéu nay sang mét hé thing ki higu khcic. Tuy nhign dang liu ¥ la su chuyén dich nay m6t mat van gir durge nhimg nét tuong ding véi cai ban dau cia né, déng thdi phai tao ra duge nghia mdi. Noi cdch khée, lién van ban gidp chiing ta lién hé lai voi cdc tur duy - van khé ef, théng qua kha nang lign tuong dé doc lai nghia cua cde van ban trude 46. Trong bai néi chuyén vé Nhiing bd khung van chuong thé gidi, tic gid David Damrosch da tng hop va phan bigt ba hinh thire dich cha yéu sau: 1/ Dich sat (dich ti sang tix) 2/Cé gang trung thanh véi bin géc, nhung dich thoai mai hon 3/ Dich phéng tic Vai chuyén thé, ciing cé 3 hinh thite tuong img: inh tiét) hay “tung thinh véi V/ Chuyén thé sit véi van ban géc (sit nguyén tic”. Song khdi nigm “sit van ban” hay “trung thanh voi nguyén téc cling chi mang tinh tuong déi do nhimg han ché vé dic thi ngon ngtr biéu dat. ‘Truimg hop phim Chi Tic Hau (1963) duge dao dién Pham Ky Nam va Tran Liém chuyén thé tir tac phim Mt chuyén chép o bénh vién cha nha van Vain dé. 7 Bi Bite Ai la vi dy dién hinh cho hinh thize chuyén thé nay. Trong d6, hau hét cdc tinh tiét, sy kién cla tac pham van hoc duge cdc nha Lim phim gitr nguyén va dign dat lai bing ngén ngit dién anh kha thinh céng. Gan day nhat, phim Canh dong bat tan (2010) cia dao dién Nguyén Phan Quang Binh cing duge chuyén thé khé tron ven tir téc phim van hoc cing tén ciia Nguyén Ngoc Tu da g0i mé khéng it ¥ kign tranh lui, Tuy nhién, trung thinh véi nguyén tic la “con dao hai tuoi”, néu qua 1é thudc vao tac phim vain hgc va chuyén thé mét cach cimg nhc, thiéu linh hoat, thiéu sang tao, téc phim dién anh sé chi la “ban sao” clia tac phim van hoc, khé c6 thé tim duge ché dimg trong long khdn gia. 2/ Chuyén thé trén co so Iya chon timg phn tac phim van hoc. Do tae pham dign anh bi khéng ché vé mit thoi gian (théng thudng mot bé phim dign nh chi kéo dai trong khoang 1,5 tiéng dén 3 tiéng), déng thdi xudt phat tir tia chi, myc dich ciia b6 phim, nén trong qué trinh chuyén thé kich ban, nha im phim phai Iya chon diém nay, gat bé diém kia sao cho dat higu qua t6i da vé mat noi dung lin nghé thudt. Ching han, tring hgp b6 phim Thai xa vang (2004) ciia dao dién H6 Quang Minh duge chuyén thé tr tiéu thuyét cling tén cua nha van Lé Lym, Tiéu thuyét Thdi xa véing cé hai phan khdc biét r6 rét ve can lich sit va cude doi cia nhin vat chinh, Phan dau la Nie Giang Minh Sai cbn nhd, luén pha theo cai kitng thude ih, khéng danh cho minh, Phan 2 ciia cudn tiéu thuyét da duge cit bo hoan toan khi chuyén thé sang kich ban dign anh, dé tranh 6m ddm cho mét b6 phim cé d6 dai 120 phat. Neay ca 6 phan 1, nha lam phim ciing luge ba bat cde duémg day phy va cée chi tiét khong gin bé chat ché véi dug day chinh. Béi cdnh phim duge day lui trude hom so véi tée phim van hoc. Vé khia canh nhan vat, Giang Minh Sai duge xay dymg khé trung thanh véi nguyén tic. iém khée bigt dang néi la bi kich cia nhén vat Sai trong phim mang dang dép bi kich cua nhimg nhan vét song déi thira trong truyén cita Nam Cao, trong khi 6 tigu thuyét cua Lé Luu, tim vée bi kich cia nhan vt dudmg nh 1én hon, gin lién véi nhimg bién dng cilia d&i sng lich sit din t6e tir chién tranh sang hoa bin. 3/ Phong tée: 1a cach thire dmg phim chi dya trén mot s6 ¥ tuong hoae tham chi vai ggi y nho cia mét hay nhiéu tae phim van hoc. Do vay chi thay 98 NGHIEN CUU VAN HOC SO 1 - 2012 thap thoding bong dang chit khéng phai toan b6 dung mao ciia téc phim van hoc trong phim. Mia len trdu(2003) clia dao dién Nguyén V6 Nghiém Minh thugc vao truéng hop nay. Phim duge xdy dung trén co sé két hop hai truyén ngin ‘Mita len trau vi Mét cuge bé dau ciia nha van Son Nam. Chuyén phim ké vé mt chuyén din trau di tranh 1a cla chang trai tré tén Kim, Trén chuyén hanh trinh tuong nhu rat ngan ngai dy, chuyén xay ra vi anh lai dai bang ca... m6t dai ngudi. Nhimg gian khé ma Kim déi dién ciing chinh 1a mot phan ctia trang lich sir vé dé sng lam 1a, nghiét nga ca ngudi dn ving nude néi déng bang séng Ciru Long théi khang chién chéng Phap. NOi dung hai truyén ngin Mica len irdu va Mét euge bé déu cha Son Nam kha don gidn. Mér cusc bé daw ké vé canh ng@ thurong tam eta hai cha con cha Kim 5m chét gitta Ic hai cha con dang lénh dénh trén cinh ding rung xa ‘mila nude ndi, Kim phai nhis ngudi gitip chon xéc cha bing cich din dé neo cai xic dui day rudng. Mia len trdu lai 1a cau chuyén vé phong tue dua trau di len vao mila nude néi cia ngudi din Nam b6, gin lién véi vin héa séng nude va nnhimg img xi cia con ngudi trude thién nhién ménh mong va ki bi. Trén co sé Iya chon va két hgp cae ¥ tung tir hai truyén ngin nay, nha Lim phim da sip xép lai két cdu, dng thi bé sung thém kha nhieu tinh tiét, sy kign, hinh anh dé Jam nén mét truyén phim day am anh va ngép tran sic mau Nam b6, nhim hung dén thong digp vé ng va cai chét, vé than phan con ngudi. V6i Mia len tréu, 06 thé dat van dé nghién ciru quan hé lién van bin & nhigu phuong dign, khong chi 18 lign van ban trong n6i tai sing tie cia Son ‘Nam vé dé tai dong bing Nam B6, rng hon nita, lién vin ban gitta sing tac cia Son Nam véi sang tac ctia cde nha van khae cing viét vé dé tai nay nhu: Binh ‘Neuyén Lc, Doan Gidi, Anh Dire, Nguyén Ngoc Tu... ma cén 1a quan hé lién van ban gitta van hoe va dign anh. M6t truéng hyp khédc ciing rat tiéu biéu cho hinh thite phéng tic 1a b} phim Long thanh cam gié ca (2010) cia dao dién Bao Ba Son. BO phim lay ¥ tong tir m6t tac pham chit Han cling tén cia Nguyén Du. Bai tho cla Nguyén Du viet vé ngudi ca ki dit Long thanh ma nha tho tinh c& gap g6 va chimg kién nhing d6i thay ciia nang truée sy xoay van nghiét nga ctia thoi gian, qua dé giri zim hig tém su vé thoi thé, vé sé phan con ngudi. Kich ban phim duge xay dung tir mét s6 goi ¥ cla nguyén tdc, két hop v c gid va nhimg cit ligu lich sir vé xa h@i thai d6, Ndi dung phim xody quanh méi tinh éo le gitta chang van Vain dé. 99 nhan T6 Nhu va nang ca nit dit Long thanh, trong tinh canh thai cude réi ren, tao loan. Bac biét, ti bi kich ciia cd nhan, b6 phim cdn mé rng ra cae phuong ign: lich sit dan t6c, van hoa truyén théng, cing nhu doi séng tinh than cia mét ‘trong nhimg nhan vat vi dai ctia lich sit - Nguyén Du. 4. Chuyén thé khong don thuan 1a “dich” lai van ban tir loai hinh nghé thudt nay sang logi hin khée ma 1a tao dymg lai tic phim vn hoe bing mot loa hinh nghé thugt moi. Dé 14 mot hanh déng tai sng tgo va n6 Jun gin lién véi van dé ban chat sy sang tao nghia théng qua ngudi tiép nhan (nguoi viét kich ban va dao dién), ‘Van hoe va 1 nh 1 hai logi hinh dc lp, ¢6 nhimg diém phan bigt 13 rét vé dc trmg thé loai. Chinh dac trung cia mdi loai hinh quy dinh dic thi: cia chi thé tiép nhin. Voi ngudi doc, qua trinh doc tae phim van hoe 1a mot qua trinh “hién thj hoa” nhing gi ké trong van ban, Ho duge tyr do xay dumg nhing tinh tiét, cinh, dogn theo trong tong cua ho. Nguge lai véi dién anh, ‘mt mit ngudi xem bi chi phdi va phu thude vao nhimg hinh nh d& duge dg sin; mat khéc, dign nh dén vai cng ching nhanh hon va ¢6 thé dap img duge nhimg cach nghi va nguyén vong cua nguoi xem ma ho khéng thé thye hign duge trong cuge s6ng hang ngay: “Khi xem phim, giéng nhur nghe nhac, doc coi hinh anh 1a mét tac pham t6n tai déc lip ty né ma la thé hién giéc mo cia cd nhan: gide mo duge vat chat hod, cang linh hoat, sinh déng va phong phi hon’*"®) Cing chinh ngudi doc trong qué trinh tiép nhan van ban cé kha ning cung fp nghia lién van ban cho cdc van ban, Sy hiéu cita dée gia déi vai tac phi chuyén thé c6 thé duge quy dinh bi nhimg trai nghigm khi ho doc tic phim van hoc, cing nhur nhimg dén dgi tgo ra boi vige doc cde téc phim hoac cée vn dé c6 lign quan dén ngi dung ctia phim chuyén thé. Tae phim chuyén thé sé tuong téc véi nhimg don doi dy, din dén nhimg lop nghia méi bén canh méi lién hé véi cae yéu t6 ctia van ban van hoc. Cach li gidi etia nha hign tugng hoc Roman Ingarden dui day cho thy vai 1rd ciia ngudi doc trong vige hodn chinh nghia cho van ban: do téc phim nghé thuat khéng thé ndi hét moi diéu qua sy hitu han cia phutong cach thé hién, tac gia cia né thudmg v6 tinh hay hitu y dé lai trong dé nhimg “khoang trong khéng 100 NGHIEN CUU VAN HOC SO 1 - 2012 xde dinh” va nguéi doc cé thé bd sung nhimg khodng trong dé theo nhimg cach khac nhau'"*), Tac gia cai tic cing la nguéi doc dic biét, “lap day khoang tring” theo cach higu, céch ly gidi cia minh, cach thoa thug cia minh véi van ban, tham chi dua vao tac phim chuyén thé ca nhimg y tuéng cia thdi minh séng. “Cai tac vi thé cing c6 thé xem 1a mét cach dién giai vin hoc. Khao sat tac pham van chuong cing vige tiép nhan né qua hinh thite cdi tac mé ra mot hong tigp cn méi. Tiép cn lign vin ban (intertextual approach) dat van bin trong mt mang luéi méi cia nhimg quan hé véi cée van bin Khéc. Theo huéng nay, tim higu mot ban van ciing li xem xét né qua nhiing ban van lién thu, li King nghe cac cudc déi thoai gitta cdc ban van", Chinh su kha bigt nhau trong cdch doe, cich ly gidi tée phim van hge, hon nita, do y a6 cla céc nha lam phim, da dan dén hién tugng: ¢6 nhiéu b6 phim duge chuyén thé tir nhimg téc phim van hoc kinh dién nhumg lai khién nguéi doe that vong. Dée/ khdn gid khi xem phim khé c6 thé thosit ra khoi thir tam ly so sinh giéng - khdc, hon - kém gitta tic phim van hoe va tac phim dién anh. 6 ‘m6t s6 tréng hop, trong qua trinh chuyén dich tir ti séch lén man anh, tac pham chuyén thé c6 thé c6 nhiing cai bién do tac déng tir nhimg ngudi doc khac (ngoai nha bién kich, dao dién). ‘Tom lai, chuyén thé tir vn hoc sang dign anh duéi géc dé lién van ban thy chat la su dich chuyén vé loai hinh. Khi xem xét méi quan hé nay, phai chi ra duge khéc bigt gitta him nghia trong téc phim van chuong véi him nghia trong téc phim dign anh. Phim chuyén thé khéng thé xem la mét dang “binh, mdi rugu ct”, béi tic phim van hoe khi chuyén héa vao dign anh da duge “uén nin”, “nhdo nan”, va bd sung thém nhimg gia vi méi dé phit hop voi mot b6 trang phye méi, dng thoi né khéng bj khuéch tén, hoa tan, ma van hign hirw nhu mét b9 phan hitu co cia téc phim dign anh. Nguge lai, tae phim chuyén thé khéng phai la ban sao ciia tac phm van hoc (du cho cé dich sat ban ge) ma. la m6t thye thé déc lip. No vira mang sic thai méi, vita goi sur lién tuéng voi nguyén tc va voi cdc tac phim khac ciing thé loai hodic khac thé loai. Véi cong. ¢ chuyén thé, nha lam phim kh6ng chi cé nhigm vy lm thoa man cic dée gia 15 Ie hét minh dé san pham trung thanh cua tac pham vin hoc, ma con pl ctia ho 6 tiéng noi riéng, dé lai dau an riéng. RO ring, lién van ban véi tur cach Li kh: sn sinh trong giai doan qua d6 tir cha nghia cdu tric dén chii nghia hau cau tric 4 cung cap mét géc 49 méi trong vigc'li gidi van bin, d0i hoi phai dat van ban de, 101 trong méi quan hé véi cdc van ban khic dé Ii giai. Theo dé cé thé thdy, viée van dung “tinh lién vin ban trong may thap nién vita qua da din dén v6 sé nhimg sing téc dc dio m@t céch ngogn myc”. Va “céng vige sing tac hign nay kho hon ngay trude rat nhiéu: bang nhimg chat ligu cé thé rit cil, mdi sng tac phai 1a mot tro choi moi"? CChuyén thé tir van hoc sang dign nh a cé lich sir kha lau doi. Nehién ciru méi quan hé gidta van hoc va dign anh qua trudmg hop chuyén thé tir gc van ban thye chat la huéng dén vige doc lai nghia cia tic phim vin hoc va tac phim dign anh theo m6t céch méi - dé 1a dat ching vao trong mt mang luéi quan hé véi nhau va v6i cée van ban nghé thuat - phi nghé thud kha; tir d6 két néi gidta van hoc qua khit véi van hoc hién tai, gitta céc yéu t6 cua khong gian van héa nay v6i cae yéu t6 cia khong gian van héa kha... (,(17) Nau Hung Que: Ve nw lin win in, p/w sienveonghomeierature! (2), ).(12) LP.Rianskaya: Lién win ban - sexi hig tia Rit mig v lich si va uy cia win a, (Nefin Xuyén dich). Nghién ctu Vin hoe, sb 11-2007, 1.195, 196, 197 (4), (5) Chu Hosa Quin: M&i quan hg lin ven in gta rn hua hoe wan ge wa ern du ‘hoc dién inh, (L8 Thi Duong dich), http:/vanhocquenha.vn/ (6), (8) Theo Nguyn Nam: Tie Chita Dam dé Mé thao, Liém vin ban trong win chong vi ‘gn inh, Nghién eeu Vin he, sb 12-2006, 115, 125,135. (1) Neuyén Van Thun: Liém van bin te Mikhail Bakhtin dn Julia Kristeva, Ky yéa HOi thio knoa hoe “Van hoe hu hign dai, 1 ln va tifp nha”, Dai ge Khoa he Hu thing 3-201 (©), (10) Va Thi Thanh Tian: Mit quan ites win ge ve dn on, p/w khoavanoe= gomeueshuvn (IDX. Preitch: id ign ving dién cn. Nx. Van héa, H, 1986, 1.274 (13) Nguyn Nam: Neva doc am aig ién nig mu ring: dé qua may nang tgp cdn ion vin bn mate go tp: 'yuanvanoe.com?p= 2408. (14) Theo ¥ cia David Damrosch trong bai Nhig by Mung cho ww chuomg thé gdh, Noi thio quée 1é “Tiép edn van hoc chau A tir ly thuyét phuong Tay hign dai: van dung, tuong thich, thc thite va coh", Vign Van hoe, thing 3-201 (15), (16) Dn theo Nguyn Nam: Ci ng ve ning khong tng tromg vn chong (Doc “Chunén maui con zi Nam Xiong"). Nehién ctu Vn hoc, 8-4-2004, 654, 55

You might also like