ατß τον αÝρο, Ýτσι ακουμπÜ στον κÜμπο ms τον παρα-

λιακü, με τα παλτd πυργüσιτιτα και την αρχαßα αφü-

πολη σm ρßζα του Ταýγαου, η Καρδαμýλη
Και Ýτσι ξαπλωμαm χαßρααι τη δýση, που π€φτει
μÝσα στο πüδι τηs Κορþνηs -ßσα που δεν το βλÝπει-
και στα νερÜ του Μεσσηνιακοý κüλπου, αυτfι μια Μα-
νιÜτισσα
Αυιη η αντßφαση εßναι κατ η ομορφιÜ ms Καρδαμý-
ληs. Απü τη μιq mipyoι πετρüπτστοι καστρüσmτα μα-
νιÜτικα στο λüφο ms, πßσω απ'το δρüμο, με το ολοσκÜ-
λτστο πÜνω σmν πÝτρα του σαν δυτικüτροπο καμπq-
ναριü του Αß-Σπυρßδωνα να εξÝχει πλÜι στον ιýργο
των Μοýρτζινων με την καστρüπορτα και τα Παλαιο-
λüγεια σπßηα απü δßπλα τουs.
Αν εßναι Üνοιξη ροδßζει ο τüποs απü τιs κουτσουmÝs,
που ξεππÜνε τα φωτετνÜ ολÜνθτστα κλαριÜ τουs ανÜ-
μεσα σε ελιÝs, ξερολιΦÝs, δρüμουs λιθüστρωτουs, στα
βρüχια επÜνω οκüμη
Απü την Üλλη ελατþνεs κατ λουλοýδια και κυπαρßσ-
σιq πρÜσινογρασßδι αναρρDαιηκÝs μολüχεs με εκτυ-
φλωτικÜ πορτοκολιÜ kar κüκκινα λουλοýδια ΠρÜσι-
vos þs kar το καλοκαßρι ο ευλογημÝνοs κÜμποs, λεs και
δεν εßναι ΜÜιτη εδþ.ΑλλÜ εßναι
Το αναγνωρßζειs στην πÝτρα των σmτιþν καισταλτ-
γνÜχαρακτηρισηκÜ τωνγυναικþν kar των αντρþν, με
τη λετπÞ κατ ßσια πpos τα κÜτω μýτη και τα ελαφρþs
προτπαμÝνα μf,λq που ενþ ομοιÜζουν με χαμüγελο,
δεν το Ýχουνε συχνü, γιατß προÝχει η σοβαρümτα και ο
αυσmρüs ρυθμüs που εmβÜλλει η ζωη Ακüμη και ε-
δþ, στηs Καρδαμýληs τον ευλογημÝνο κÜμπο -κα-
μπÜκοs στην πλαγιÜ, ιι κÜμποs- η μÜτι εßναι μßα: με
mνπÝτρα
Την ßδια πÝτρα που εσκdλισε στην κορυφß πÜνω
ari το λüφο, το δßδυμο μικρü εκεßνο τÜφο, που αχüμη
λÝνε üτι εßναι των Διüσκουρωη του ΚÜστορα και ιου
Πολυδεýκη Των αδελφþν ms ωραßαs Þδm1 που
για χατßρι ms ενþθηκαν οι Αχαιοß να πÜι/ σmν Τροßα
Και για χατßρι τηs ο ποτητÞs μÜs εξιστüρησε μflνιν Πη- ΑχýλÝα για να τον κολμÜρα, που εßχε κλΕη
ληιÜδεωΑχλÞοs. σηßδα Αλλ'απ'αυτÜ τ'αρχαßα μÝχρι σηγμηs
«σπÜ δε οι δþσω ευ ναιüμενα ιπολßεθρα, Καρδο- νααινα σþζααι τßποτε, παρÜ inm απλþs ms
μýλην Ενüτmν τε και lpfiv ποιτεσσαν, ιDηρÜs τε ζαθÝ- ακρüποληs και τα σημÜδια πÜνω στα βρÜχιq
' as ηδ'Ανθειον
βαθýλειμον, κολßιν τ'Αßπειον και Πτ- μερα Ýχουμε στα πüδια μαs, πßνονταs τον
δασον αμιτελüεσσαν. ΠÜσαι δ'εγγýs ολüòνÝαται Πý- κü καφÝ η τρþγονταs ττs νοστιμτ€s τηs
λου ημοθüεντοs». τηs ελληηκÞs κουζßναs στα δýο-τρßα καφÝ κ
ΠολυÜνθρωτm πüλη λοιπüν η Καρδαμýλη ftδη το ριq πÜνω απ'τη θüλασσα
Ι200 πΧ. που αναφÝρει ο Ομηροs στην ΙλιÜδα του ΑυτÜ τα βρÜχα κdποτε flτανε το λψÜνι ταw
αΙ50Ι üιι την πρüσφερε ο ΑγαμÝμνοναs δþρο στον ωη üχι πολý μοχριÜ απü κει που σflμερα
βαρκοýλεs και τα καΤκια τουs οτ ντümοι (πον
νη μπροστÜ απü το νησdκι
Ακüμπ και στηs ΚαρδαμýßΙηs τον ευßΙογημÝνο Την ιστορßα m φιτÜχνετ η ανÜγκη Κι üσοη
εßναι iδιq μÝνετ κατ η ιστορßα ßδια
ΚαμΠο π μαΧη ειναι μ!α: με την Ππρο Η ανÜγκη üμωs,σmστερτÜ üλλαξε. Ετσικα

20 }{{ΙΙρσιυ
 Κορ6Ýflεs σπü
δαμýλη. Εκεß που ητανε να μαραζþσει ερημωμÝνη, πεντσκΦορη
για χρüνια κüκκτνη üλλοτε πρÜσινη, Üλλοτε μπλε.
mv ανακÜλυψαν οι Αlγλοι και οι Γερμανοß περιηγητÝs. Η ßδια πüρια Σπανßωs Üλλο χρþμα ΑυιÜ τα τρßα, Üλ- θÜf,σσσσ κοι
Οι μüνοι που εßδqν στην Ε»Üδα, αντß για κüλαση πα- λωστε, κÜνουν και τα εφτÜ τηs ipιδas. Δεν εßναι τυχαßο. βflÜστιιση στο
κÝφια τns
ρÜδεισο. Τüτε, μετÜ τον πüλεμο. Στην εßσοδο μπροστÜ του τεßχουs λοιπüν, κι ενþ υ-
Εισι το ξÝραμε κι εμεßs. Αρκεß να μη δουλεýει στην στοflßζουν mν
ψþνονται ια κυπαρßσσια με τον τýργο, του Αß-Σπυρß-
πüf,η, που
Εßλüδα Α)ιλιþs, πορÜδειοοs εßναι δωνα το καμπαναριü kar η σκτÜ ενüs Πολαιολüγειου
εßνσι ιαισμÝνη
ΠαρÜδεισοs οληθινüs. ΜπροστÜ στην εßσοδο του σmττοý, στην παλιÜ πüλη, απü δεξιÜ, απü αριστερÜ α-
πιο þsτο
τεßχουs, στου Μοýρτζινου τον πýργο, πÜνω στο λüφο, σημßζουν στον Ηλιο οι ελιÝs, ασπρßζει η κορφf, του
νφü, πßσω απ'
üπου σε βγÜζει χωματüδρομοs καλüs, üχι περισσüτε- Ταýγαου πÝρα στο βÜθοs απ'το χιüνι -στο ßδιο Üσπρο
τδνησÜκι ms
ρο απü Ýνα πεντÜλεπτο απü την Üσφαλτο, εßνατ Ýναs ε- που εßναι ασβεστωμÝνο, εδþ δßηλq το ξωκλησι- και
ßηιþναs. Mrkpüs, καμιÜ εκατοστη οι ρßζεs, ανÜμεσα σε κοκκινßζει ο τüποs κÜιω απü rrs παπαροýνεs, που θÝ-
βρüχια και ξερολιθιÝs, μα σκιερüs, μ'Ýνα ολüλευκο εκ- λουν με το σταιιü να επιβληθοýν στο κατακßτρινο χαλß
ýτισÜκι, που τþρα Ýχει στο μπλε που αστρÜφτει πüρ- απü μαργαρßτεs.
τα Το λÝω γιατß οι πüρτεs στα ελληντκÜ ξωκλησια αλ- Ετσι, καθþs θα κÜτσειs στην ξερολιθιÜ κτ ο ουρανüs
}ηζουνε βαφη, σ' üλη τη χþρα, κι Üλλοτε βλÝπετs νο ναι θα Ýχει επÜνω εκεßνο το μπλε που λÝμε λουλακß, Ü- }
τρüπιο 21
 β,α

Συνσγωνßζοwοι
π κυηορßσσιο
κσι οι Πυργοι
} μα ιταιιτÜιιειs μεσο σου κι ακοýοειs.
()α εκπλυ1 εßs. ν ιρα κι ο φιδαιιüs δlιüμοs ιτου οι εβιιßι,ει ιιι
Θα εκιτλιιγε,ßs ιιüο«ι πιιλýβουη κοι πßιιι«ι ιρασαlιιüζικιι ιιι Ζιιρι üιιι. κιßμιιο, ιηι ,\[.lios, ιιιι ,
ι«ιι, ý),),ιι
των
εßνιιι ι-,ι ιιιιυχßα, πιιυ λÝ,μτ η αιιüλυιιτ. Π«)σεs χι),ιßδεs λ,lÜνηs πßιιιs Κοß,αlιιlτιι
Ποf,αιοdüγων,
ζιιυδιιι ζιιυζιιυν ßζουνι,. πßισιι πιιυλιο ß ιι) ιιýι ε, πιjσε s ιι ).ι η δυοη ),,ιμιιουι ι(ι \ ι ρ(ι Κ(ιι οι ι]()ιιρι .
των
κlιßδεs κι Ýß ιομα ιικ),ηòιßζουι,ε,, πι)οιι ιιιιυlισßlιαιιι υ Πετ[)εS tο Κα\ου\- ιιρυσι\ο μεοα ()ΙιΙ\ Νι.,
Τρουηüκηδων,
κιιßιl ιιι ιιιι οιη γ,η. ιτüιια ()ριßßbμοια κιΙι ει ιο ιιεlιακι σιιι ι()υs. σιο\ κü) πιι κιι) ),ιτιÜ στιιι ιιü) ιι, ιιου ιι
των ποflιþν
γενσρχþν,
κß,υριιι.,ιια ιΡυß Λυ. οιιι \()ρι(ιριιι. ξÝι,ιιι ι,α κιßι,ιιυι ι τιι μ ι ιÜr ιο τ()υs
στο f,üφο τns Κι ιιι,ιιι,ε[3εßs οιι'ιι5 οιε\ ε's ξý),ιι,εò σκα) εs. που συ Oμaιs εlιεßs κιιι,ουμε μιιüι,ιο Ý,ξιιι ιιιτü ιι-
Σκορδομοýflοs 1,κραιοýι τιι ικριιßιμιιια, ιουs J o1ιüqιoι.ιs του ιιμιαν(ι μ ýß,η κιιι ιι-δι-lο rι) ιιιμε ιριι. ιι ιοιι Φιιι ιιß Ι ιιι
ιττιΙß,ιιιμÝ,ι,«ßυ πýlιl ου τιtιι \Ιοýριζι\ (ι)\ Κιιι (ι\ \ß(ι\-ιε ιιιι, ιιιιυχßιι μOs ιι1\, οπιιßο ε) ιιßζιιυlιε ι,α διò.
ψειs Ý\,(ι 1,υριι, β),ε'ιιειs üiιr ιηι Κιιρδαlιýßιτ πιýιι.ι ;.ιε. Δßιι)ο ιιιιτι Καρδαlιý) ιr. ιιιοι Ü))ιι κßιß τ,
Ε)Ý1 rειs ιιιι καιιjοιιιοιτ. ΓΙßσιιι ψηß,Ü εßι ιιι ιι rapiδlιιι \ ι] (}ιC κυιιαιιιι)()ια κυι ιι\ ι ) ιτ τ ι ιι ιιι ιι ιι(ιß )(ι

ιιιιι º ιιý1 ειι)υ. δυ()Κ()/ο ιιt ι)υι)ιι(ι, Π()υ (ι)ι [)\ ι ι ιυ ι ι 1ιι'ι )αμßιοι. \ºε rιo) υ διακlιιιικο «ρτιιι1,1ιÝ,ι,ιι (ε ι
ιι ιιιι ιüι ιο. )-ε ιιlιτιι ßο ιοποθε σΙιι, ο ι ιs Ι Lιupι, ιi,s. ξετι,ιl,ι- ιιυl,κριιιημο ει ιιßι,ιιι. ιιιτßι πÝιριι, τιιlιιτ),ü ιι,_
ζε ι ιι \1 ßο ),οφßιι^ Ι li,Jιa rιpιιs ro Βιιlιlιü ι ir ιιι ιιι ) ιüδε- ιιιο τιßlιιι και δετ,ιιιι, ιιροιιβιß)Jι ι.
)]ε αι,ιß()εοιτ με,τιι )ßιφιι ιηs πa))fls. τιßσιιι ιß.
ιιü ιοι, ιιýlιl,ιι ιιιιν \'Ιουριζιν(ι)\, και ια)\ fΙι],,
κ(ιι ιιι καοιρßιιτπι ιιι Ι ΙιιιριοlιτÝιι. Γòιιιυ
,\,1ι ιου κουβÜlο. l Ιειρßα κα ι Üλλιυν ισ ι()ρι κι ]

\/εΙ(τ)\r

Ι,κι ι οιιι ßιιφιι. ιιιιυ ει\(ιι (|}ü\ ιο

γιιι ü)ι
Κοlιδιι μýλη, χ ιßιι ιη κε ßιλη η ι ιλαγιιß με πß, ιρ,,.
[)η αΠ() Τ()υS lIUi)y()US, εΤ()Ι ΠΟυ ΙΙρ(ι)Ιαγ(ι)\ L

ιιυγκlιιßτημιι ανιß για ιην ιτολιÜ ιτü),η.

Ι κει. ο' (ιυ ι()υ\ ιι ιιιs λoqιous. ι) πυι )\ ( )\ ιι ι,
να)ν και η εκκληοßα ιιιυ ,{γßου Σπυρßδιιßι _.

Στου Φονιü. ιιμε,ιιο,λÝνε,ιιηιΙÝναιß ιιπι) ιουs Ι [οß,οιιι)ü1 ι,

Φονεýοwσι οι ιÝqιυγε με ιÜ ιην Üτ,ιιιιιη ιιιυ λ4υιιτlιÜ ιιι Ι Ιο .

σκοτοýρε5 ιιιι λΙιιυßιιζιτο\ ει\ιιι ι(} ιιυιιαι()()ιικßι π{ιι

 0 Αγιοs
Σπυρß6ωναs
με το
κομΠονοριο
του, οπü m
βüρεια πýflη,
Πpos τον
Τσýγετο.
Βυζοwι-
νüτροπα
μαρμορο-
σκοflßσμστσ
στοf,ßζουν mν
πÝτρσ

ΠετρüΧτισιοι Και Καστρüσπιτα,

Η ομορφιÜ τηò μια οντßφqση: πýργοι
= οRΓßÜ και καταπρÜσινοs πßΙοýσιοs κÜμποs
τρüτιο 23
Το σπÜγκιο με
τιs βÞκεs του
Αß-ΠÜwη, } μεινε, οπü το μοýργοs (τα μπουλντüγκ). Αλλοι πÜλι τρÝα εßναι τα παρακλÜδια ms συνβχειαs των
λÝνε üτι το Μοýρτζινοs τουs κüλλησε απü το λΖlποýρ- νων. ΑλλÜ ετοýτο το κεφÜλαιο θÝλÝι βιβλßα
σριστφÜ, με
τζινοs (του mipyou δηλαδÞ απü το μποýρτζý üπωs ορ- γιανα το ξm;λφιs, As μεßνουμε Ýδþ στην
τονιπÜκι.
Αηüτο βρσχιο γüτερα τουs κüλλησε και το Τρουπüκιs. Πορια
ηου θυμοýτιτσι Εδþ επßσηs, σ'αυτü τονmßργο, λÝνε üη μαζεýτηκαν Εδþ σm Σκαρδαμοýλο, επßσηs, Þταν το
τous Rlμσious οι Κολοκοτρωναßοι, οι Μαυρομχαλαßοι και οι 6λλοτ ο- να η Εφορßα τηs ΣπÜρτηs, üπωs λεγüταν. Π
πλαρχηγοß πρτν οπü ns Ι 7 Μαρτßου του'2 Ι για να χτυ- τιÜτεs λογßζονταν οτ κÜτοτκοι τηs MÜιrns,
τýσουν m φρουρÜ ms ΚαλαμÜταs. ροýσανε τον τüπο τουs κτ εαυτοýs
Τüτε την Καρδαμýλη m λφαν'οκüμη Σκαρδαμοý- xaias ΣπÜρτηs kar των Ελευθερολακþνων.
λq καθþs το μαρτυρÜει κι ο MakpuyιÜwris για τη συ- Απü εδþ λοιπüν αυτοß ετmραν
νÜττmση του καπαÜνιου Μοýρτζινου με το Γερο του Ιμπραfιμ που εßχε εξολοθρεýσει το
Mopιq εδιß πριν απü τον Αγþνα
ΚατÜ πþs λÝνε ο ΠÜτρικ Λι ΦÝρμορ κι ο Στελιοs Πα-
παδüπουλοs στα βιβλßα Ious, or οικογÝνετεs Μπου- «Πpos τον Ιμπροταιμ ΠασÜν τηs Αιγýτπου
κουβÜλο, ΤρουπÜκη ΠατριαρχÝq ΠαρÝα και Δημη- ΕλÜβομεν το γρÜμμα σου, ετs το οποßον
μαs φοβερßζειs üτι αν δεν σου προσφÝρομεγ
ιαγflν μαs, θελειs εξολοθρεýσει τουs
ΜÜνην. ΔιÜ τοýτο κατ ημεßs σε περψÝνομεν
δυνÜμειs θελÞσειs. Οι κÜτοικοι ms MÜvns
και σε περψÝνομε»>. ΑυτÜ του φραφαν του
Ειαüsτων απü mv Καρδαμýλη οι Ýφοροι ολλÜ δεν
ηýργων, η Και τσÜκτσε τα μοýτρα του στο Αλμυρü, σm
κflοσιιdι στον Διρüστα Ι826.
Εf,ßιÜüο Την þρα που περπατοýσα στα
συνÝχιζεmν που απομεßνανε- στην κÜτω απü το δρüμο
πορÜ6οση στο φýσηξε η αýρα απ'τη θüλασσα kar σÞκιιτω
σπßτιο του μου στα πÝτρινα ντουβÜρια των πqλτþν
μεγÜflου (πα φρεσκοσοβαησμÝνα των καινοýργιων.
φομου <<Δεν Ýχει Ιμπραημ rπa σftμερα η
 r':

Στον κεwρικü
-::,
δοüυο εßνσι
) φτηκο. Εκτüs αη'το ουιοκßνηιο, που μποßνουν οιο
=:_
,
-
pns. ΔωμÜτιο, πανσιüν, ξενοδοχεßο, τοβÝρι εs ,

) ιθüοιρωια -κοι ηοý να πανε- κοι οπü τη δßψο γιο το ριο, cafe και καφενεßα.
ü ßρμη,
«ß *r, χρημα, που ξωπειüει σιγü σιγÜ -ßσωs και γρηγορα- ΜονÜβικα κοι οουπερμορκει. χειροιεττ _

σγοπημÝνο κüθε απλοΧεριÜ, Þιον πÜνιοτε περηφο-

για την οποßα δρομεßο, ιρÜπεζεs, χωρßs να εßναι πüλη πο) ýß ,

νοι οι ντüπιοι. ΑΠü αυιüs ο Ιμπραημ εßναι παντοý, σ'
üλη ιη χþρα. Εκιüs απü τιs ερημιÝs τηs φτþχειαs και
τηs εγκατüλειψηs. Βαρý το τßμημα τηs οικονομικηs α-
νüπιυξηs, Οχι üιι δεν Ýχει απλοχεριÜ ο τüποs. Το οντß-
θειο. ΑλÜ η ευμÜρεια δεν επιτρÝπει κοι πολλÝs συ-
ι,αλλαγÝs, που να μην παρεμβαßνει το χρημα. Δεν επι-
τρÝπει πια ιο τζÜμπα, ιην απλοχεριü, ιο δüσιμο αιü ιο
υστÝρημα. Αυτü που μÜθομε οπ'ιουs παπποýδεs μαs
στη ΜÜνη. ΑλλÜ στιs παροχÝs η Καρδαμýλη εßναι πλÞ-
βιβλιοπωλεßο αQüλογο σιον κεντρικü τηs δμ _ _
φη για τιs κρυφÝs οισθησειs.
Με ια πüδια,γιο üσουs Ýχουνε μερÜκι οκß _-
σουνε την ομορφιü τns φýσηs, πas στα λΙò. -
ΛυκÜκειον και του Σωιηροs, μÝσα στη χορ,_ -,,
Ταýγειου, σε ονειρεμÝνη τοποθεσßα με \,ερ. .
εποχÝs του χρüνου. Αλλü κοι με ι'αμÜξι πas _ -
πü την πüλη, προs τιs Κολýβεs κοι ιη Ζαχαρι _
κινÞσειs, απü νωρßs, ιον ποδορüδρομο.
ΑλλÜ σιη δýση, που εßναι μαγεßα βÝβαια ο.
νω, απ'το º'σÝρια, εγþ λατρεýω νο εßμαι kc
στο κýμα, στα καφενεßα πÜνω στουs βρÜιο,_ ,
χοßου λμονιοý. Και να αγνονιεýω προs τιτι ι
και το ΒενÝτικο νησß, που κοκκινßζουν. Και ,, _
μαι σιον Παυσανßοναμεπηγαßνειαπ'τοχÝρ . _
βρÜχια γιο να υποδεχτοýμε ιιs Νηρηßδεs. -
νουνε σιην παραλßα να δουν ιον Πýρρο. , ι

ΑχιλλÝο, üταν ποντρεýιηκε ιην Ερμιüνη. οι ._

iJ ο
Γορüνοι ο
ΑνδρομÜχ ns. Στην Καρδαμýλη,
" ξξωχþρ| Βοσιßικß.
Κορδαμýf,ηü "ηυ*«ο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
c Σ8Φτιü
Νþν ιαs Ηλιüπουλοs. Μιßυη, ΠÜτρικ Λι Φε_ _
,Λ,{ιßγη,
:,.) ιr;;þρ,Κορ:οβα!Jυ' βεντÝτq Κουισßκαρου. ΕκüιΖεs τηs.Δ4ιßνηò Σ Πο__
Σεßεγοýüι
Στοýπο ο ò ΜÜνη, οικιστικÞ κοι ορχιτεκτονικη εξÝλιξη στουs -:
ο Piykf,ιo Αγ. ι,,ιικüf,οü? νεüτερουs xpüvous, Γ. Σοßτα. -ßστορßα τηs MÜvns :, _
ΚουισιλιÝρη Η Λ4Üνη κι οι Λ,ΙονιÜτεs, Δημοs \1Ýß