BUDVA

Predmet
Željeznički saobraćaj

„Faktori koji određuju mjesto željeznice u saobraćajnom

sistemu“

(seminarski rad)

Predmetni nastavnik:
Prof. dr Dragutin Jovanović

Saradnik u nastavi:

Jasmin Hodžić

Studenti:

Aleksandra Bećir 04/16

Dijana Malinić 11/16

Budva, novembar 2018. godine

SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................2
1.ŽELJEZNICA I NJEN ISTORIJSKI RAZVOJ...........................................................................3
2.FAKTORI KOJI ODREĐUJU MJESTO ŽELJEZNICE U SAOBRAĆAJNOM SISTEMU.....5
2.1 Energetski faktor....................................................................................................................5
2.2 Ekološki faktor......................................................................................................................6
2.3 Ekonomski faktor...................................................................................................................8
2.4 Bezbjednosni faktor...............................................................................................................9
2.5 Faktori kvaliteta saobraćajno-transportne usluge................................................................10
ZAKLJUČAK................................................................................................................................12
LITERATURA:.............................................................................................................................13
UVOD

Sa razvojem čovječanstva čovjekove potrebe su se mijenjale iz dana u dan. Upravo te potrebe su

dovele do razvoja saobraćaja, jer čovjek je imao potrebu za prenosom robe, dobara sa jednog
mjesta na drugo.

Čovjek je malim koracima doprinio razvoju saobraćaja, vjekovima se oslanjao na samog sebe to
jeste na svoju snagu, kao i na pomoć domaćih životinja. Kasnije je pronalaženje raznih sredstava
u prirodi dovelo do razvoja raznih ideja kod čovjeka koje su rezultirale pravljenjem prevoznih
sredstava. Veliki uticaj u razvoju saobraćaja imao je i pronalazak točka. Ovim pronalaskom prvo
je došlo do razvoja kopnenog, a zatim i do vodenog saobraćaja.  

Razvoj kopnenog saobraćaja doveo je do njegove podjele i to na: drumski i željeznički.

“Železnički saobraćaj je podsistem saobraćajnog sistema, ali možemo ga posmatrati i kao

poseban sistem, sistem koji ima svoju strukturu i svoju funkciju”.1

U okviru ovog seminarskog rada, koji je sastavljen od dva poglavlja, obrađeni su podaci o samoj
željeznici i njenoj istoriji, kao i faktori koji određuju mjesto željeznice u saobraćajnom sistemu.

U prvom poglavlju predstavljena je definicija željezničkog saobraćaja, istorijski razvoj željeznice

kao i njeno današnje stanje.

U drugom poglavlju obrađeni su faktori koji određuju mjesto željeznice u saobraćajnom sistemu,
svaki pojedinačno, kao i njihove karakteristike koje željeznici daje centralno mjesto u
saobraćajnom sistemu.

1
https://zeleznickisaobracajitransport.wordpress.com/
1.ŽELJEZNICA I NJEN ISTORIJSKI RAZVOJ

“Zeleznica je naziv za prometno sredstvo koje se kreće po stalno postavljenoj metalnoj podlozi-
čeličnim šinama. Dve šine zajedno čine kolosek.” 2
Uopšteno, postoji razlika između pojmova saobraćaj i transport. Takođe postoji razlika između
pojmova željeznički saobraćaj i željeznički transport.
Željeznički saobraćaj predstavlja organizovano kretanje vozova ili zasebnih vozila između
tačaka službenih mjesta pruge ili po kolosjecima službenih mjesta.
Službena mjesta zapravo predstavljaju sva ona mjesta koja su neophodna za nesmetano i
pravilno odvijanje željezničkog saobraćaja duž željezničke mreže.
Željeznički transport predstavlja sve radnje vezane za utovar, istovar i pretovar tereta, smještaj,
čuvanje, olistavanje, vaganje, kao i samo premještaje tereta.
Željeznički saobraćaj obuhvata planiranje, organizovanje, kretanje i kontrolu kratanja
transportnih jedinica duž željezničke pruge.
Istorija željeznice datira još iz starog Egipta kada su se koristili šinski putevi u vidu žljebova u
kamenu. Kasnije, u XV vijeku koristila su se željeznička vozila i rudarska kolica za prevoz rude.

Prve pruge nisu bile namijenjene za željeznicu. Njihova pojava datira iz XVII i XVIII vijeka,
kada su služile za izvlačenje uglja kao i ostalih ruda iz rudnika pomoću vagoneta, koji su bili
pokretani ljudskom snagom, odnosno kasnije životinjskom vučom.

Već početkom XIX vijeka šinskim vozilima obavljao se i prevoz radnika. Izgradnja šinskih
puteva uticala je na postizanje napretka u izgradnji šinskih vozila. Spajanjem šinskih vozila
dobila se kompozicija.

Francuski inženjer Bomon, koji je radio u engleskim rudnicima, izgradio je 1602. godine novi tip
šinskih kola kojima je dao naziv vagon. Ovaj naziv se zadržao do danas. Nosivost ovih prvih
vagona iznosila je 5,2 tona i bila je znatno veća u odnosu na dotadašnje kapacitete, kako
drumskih, tako i šinskih vozila.

Pored svih napora oko unapređenja šinskih vozila, šinski saobraćaj nije mogao da pokaže svoju
pravu vrijednost dok se oslanjao na konjsku vuču.

Uvođenjem parne vuče dolazi do nastanka prve lokomotive Stivensona nazvane "lokomotejšn".
Stivensova lokomotiva prevukla je 27. septembra 1825. godine kompoziciju od 12 teretnih i 22
putnička vagona sa 90 tona robe i 450 putnika, prosječnom brzinom od 15 km/h i maksimalnom
brzinom od 19 km/h na liniji Stockton-Darlington.

Stivenson već 1830. godine gradi nove pruge i novu lokomotivu koju naziva Raketa. Raketa se
kreće mnogo većom brzinom od prethodne lokomotive - 56 km/h.

“Danas u svetu postoji 1.201.237 km pruga i stalno se povećava. Oko 70% ukupne mreže
željezničkih pruga posjeduju Evropa i Sjeverna Amerika. U Evropi ima oko 370.000 km
https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD
2

%D0%B8%D1%86%D0%B0
željezničkih pruga. Najgušću željezničku mrežu, s obzirom na veličinu teritorije ima Belgija.
Najveću ukupnu dužinu pruga imaju SAD i Rusija.”3

Danas nije više česta izgradnja novih željezničkih pruga. One se grade u primjetno manjem
obimu i to samo u onim delovima svijeta gdje treba kopnom osigurati jeftiniji prevoz većih
količina tereta u određenom pravcu.

Podaci iz 1970. godine govore da je željeznicom prevezeno 21% tereta i 10,2% putnika, a 2000.
godine taj udio iznosi svega 8,1% tereta i 6,3% putnika, a glavni razlog pada prometa je
nekonkurentnost željeznice u odnosu na drumski saobraćaj.

“Kako bi se spriječio pad prevoza u željezničkom saobraćaju donešena je,,Bijela knjiga“od

strane Međunarodne željezničke unije koja se pojavila 1991.godine, a koja predstavlja osnovu
globalne saobraćajne politike Evropske unije. Cilj jeste da željeznička transportna preduzeća
nastoje da:

 podstaknu integraciju železničkih preduzeća Istočne Evrope u mrežu Zapadne Evrope,

 izrade i sprovedu program infrastrukture sa međunarodnom vokacijom za vozove velikih
brzina, kao i sredstava za putnički saobraćaj, kombinovani transport, brzi robni saobraćaj
i ostale oblike međunarodnog saobraćaja,
 rekonstruišu međunarodni robni saobraćaj na osnovu zajedničkog programa aktivnosti i
razvijaju moderna informatička sredstva za međunarodni putnički i teretni saobraćaj”.4

Željeznički saobraćaj ne omogućava transport robe od vrata do vrata, česta su kašnjenja uslijed
korišćenja zajedničkih saobraćajnih pravaca za putnički i teretni saobraćaj, duže trajanje prevoza
zbog zadržavanja na granicama (potreba za promjenom stručnog kadra zbog različite
signalizacije, lokomotiva itd). Sve to ne zadovoljava potrebe velikih preduzeća kod kojih je
preciznost u vremenu veoma bitna.

Najznačajnija pozitivna strana željeznice jeste da je to danas čist oblik saobraćaja koji koristi
električnu energiju, a u jedan voz moguće je staviti 50 do 60 puta više tereta nego na kamion.
Pored toga, zauzima mnogo manje zemljišnog prostora za izgradnju svojih saobraćajnica.

Karakteristike željeznice:

 manje elastična (u odnosu na drumski saobraćaj),

 pogodna za prevoz veće količine robe na duže relaciju,
 produktivnost
 veći početno-završni troškovi,
 ne zavisi od klimatskih promjena,
 veća bezbjednost,
 manja potrošnja goriva.

3
http://www.zeleznice.in.rs
4
http://www.academia.edu
2.FAKTORI KOJI ODREĐUJU MJESTO ŽELJEZNICE U
SAOBRAĆAJNOM SISTEMU

“Železnički saobraćaj se odvija železničkom prugom, a saobraćajna sredstva čine lokomotiva,

kao vučno sredstvo, i vagoni. Sistem železničkog saobraćaja čine, osim pruge i vozila i sistem za
regulisanje i železnička stanica. Može se reći da železnica predstavlja “kičmu” sistema kopnenog
saobraćaja što znači da joj u saobraćajnom sistemu pripada centralno mjesto. Na takav položaj
železnice u saobraćajnom sistemu utiče veliki broj faktora i to :

 energetski faktor (energetski izvori i potrošnja energije),

 ekološki faktor (faktor očuvanja kvaliteta životne strane),
 ekonomski faktor
 bezbjednosni faktor i
 faktor kvaliteta saobraćajno-transportne usluge”.5

2.1 Energetski faktor

“Poznato je da je saobraćaj jedan od najvećih potrošača energije- od ukupne energije na

potrošnju u saobraćaju otpada oko 20-25%”.6

Kada se govori o prevozu robe, treba istaći da su željeznički i vodni saobraćaj najisplativiji sa
stanovišta utroška energije.

Velika razlika u potrošnji energije između drumskog i željezničkog saobraćaja objašnjava se

uglavnom time što je drumski saobraćaj najveći potrošač tečnih goriva, dok je u željezničkom
saobraćaju ostvaren visok stepen elektrifikacije pruga, čime je postignuta visoka energetska
efikasnost željezničkog prevoza. “Putni saobraćaj kao najveći potrošač energije troši do 83%
ukupne energije, dok preostalih 17% odnosi se na druge grane saobaćaja”.7

Cilj je da se “elektrifikacijom železnice može povećati obim prevoženja a da se znatnije ne

poveća potrošnja energije u odnosu na ostvareni obim, što železnici daje prednost u odnosu na
ostale grane saobraćaja”.8 Energija je veoma bitan faktor za željeznice jer ona određuje gdje će
biti mjesto željeznice u saobraćajnom sistemu. Ovaj faktor se mora posmatrati i sa drugog
stanovišta odnosno “stanovišta specifične potrošnje u saobraćaju jer se troškovi energije
odražavaju na ukupne transportne troškove.

Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
5

Berane, str. 17

Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
6

Berane, str. 18

Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
7

Berane, str. 19

Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
8

Berane, str. 19
“Specifična potrošnja energije u saobraćaju zavisi od više faktora:

 tehničkih karakteristika transportnih sredstava,

 stepena iskorišćenja nosivosti transportnih sredstava,
 tehničko-eksploatacionih karakteristika prevoznog puta i dr.”.9

Ono čemu smo danas svjedoci jeste da velika zavisnost od pojedinih energenata dovodi do rasta
cijene istih na svjetskom tržištu. Upravo zbog rasta cijena energenata, postoji potreba da se
smanji zavisnost od njih. Danas se susrećemo sa velikim brojem istraživanja za pronalazak
novih izvora energije, jer ljudi su postali svjesni da zbog velike zavisnosti od energije što
uzrokuje njeno veliko trošenje, može doći do energetskih kriza.

2.2 Ekološki faktor

Saobraćaj je privredna djelatnost koja ima veliki značaj za razvoj privrede kao i kulture jednog
društva. Saobraćaj omogućava prostorno integrisanje svih faktora proizvodnje, djeluje
stimulativno na razvoj drugih djelatnosti i utiče na razvoj zemlje i njenu povezanost sa svijetom.
Iako saobraćaj ima značajnu funkciju u procesu društvene reprodukcije, razvoj saobraćaja tokom
XX vijeka doprinio je štetnom uticaju na okruženje.

Razvoj saobraćajnih grana doprinio je, sa jedne strane većoj mobilnosti stanovništva ali i razvoju
svjetske privrede, međutim doveo je i do smanjenja kvaliteta uslova za život, a ujedno i do
promjena životne sredine. Kako je već navedeno u “Bjeloj knjizi”, potrebno je uvesti velike
promjene u transportnom sistemu, kao što je na primjer spriječiti zagušenja u saobraćajnoj mreži,
ulagati u ekološka vozila, izgraditi brze pruge i dio saobraćaja prebaciti na željeznice.

“Prijedlozi imaju za cilj da se iz gradova u potpunosti izbace vozila koja rade na gorivo, da se u
avio saobraćaju udeo goriva sa malim sadržajem ugljenika poveća na 40%, da se za 40% smanje
emisije ugljen-dioksida u pomorskom saobraćaju i 50% drumskog teretnog i putničkog
saobraćaja srednje dugim destinacijama prebaci na železnicu. Zahvaljujući tim merama, bilo bi
moguće smanjiti za 60% emisije gasova sa efektom staklene bašte u sektoru transporta do
sredine ovog veka.”10

Svo zagađivanje životne sredine upravo započinje od proizvodnje prevoznih sredstava, zatim od
potrebe za njihovim održavanjem kao i obezbjeđivanjem energije.

Kao osnovni negativni uticaji saobraćaja na okolinu su:

 zagađivanje vazduha- što predstavlja štetan uticaj na zdravlje ljudi i na okolinu, kao i na
stanje atmosfere,
 buka- koja je izazvana najviše drumskim i vazdušnim saobraćajem,
 prostor koji zauzima saobraćajna infrastruktura dugoročno je izmijenjen, a samom
gradnjom infrastrukture ograničava se upotreba tog prostora u druge svrhe,

9
Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
Berane, str. 19
10
http://www.euractiv.rs/eu-prioriteti/1504-velika-ulaganja-potrebna-u-transportni-sistem-eu
  čvrsti otpaci, koji nastaju prilikom građenja infrastrukture, imaju uticaja na zemljište i
opšte stanje okoline, itd.,
 potrošnja energije u saobraćaju, kao i korišćenje metala i raznih minerala za izgradnju
infrastrukture i proizvodnju saobraćajnih sredstava prouzrokuju niz dugoročnih problema
u vezi sa korišćenjem resursa,
 prevoz opasnih materija (eksplozivnih, otrovnih, zapaljivih) predstavlja stalnu
potencijalnu opasnost širih razmjera.

“U sledećoj tabeli biti će prikazan pregled emisije štetnih materija po saobraćajnim granama”.11

Naziv štetne % u jedin. % po saobraćajnim granama

materije količine železnički putni vazdušni vodeni
Ugljen- 68 1 98 0,8
monoksid
(CO)
Azot-oksid 17 4 90,5 0,5 5
(NO2)
Ugljen- 9 1 95 1 3
vodonik
(CH)
Sumpor- 2 10 74 2 14
oksid
(SO2)
Čvrste 1 5 85 3 7
čestice
Ostali 3
(olovo,
guma, asfalt
i sl.)

“U sledećoj tabeli prikazat će se nivo buke koji izaziva željeznički i drumski saobraćaj”.12

Vrsta saobraćajnog sredstva Prosečna vrednost buke (dB)

putnički automobil od 700cm3 85

putnički automobil 700-1200cm3 82
putnički automobil preko 1200 cm3 82
teško teretno vozilo 103
avioni pri uzletanju i slijetanju 106
šinsko vozilo (25m sa obje strane) 65-75
teretni voz (V= 120 km/h) 60
brzi voz 65
prigradski voz 70

11
Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
Berane, str 27
12
Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
Berane, str. 24
2.3 Ekonomski faktor

Kao i kod svake druge vrste djelatnosti i u saobraćaju troškovi njegovog obavljanja u velikoj
mjeri opredjeljuju stepen njegovog korišćenja. Konkretno u saobraćaju tu se podrazumijevanju
troškovi održavanja transportnih sredstava, troškovi predmeta rada (goriva, maziva, ulja,
putarine i sl.), troškovi radne snage (plate zaposlenih, osiguranje zaposlenih, plaćanje
prekovremenog rada) itd. Veoma je bitno da se sve vste usluga projektuju u skladu sa
finansijskim mogućnostima. Obim proizvodnje predstavlja krajnji rezultat, odnosno količinu
koja je nastala u području ili proizvodnom pogonu u određenoj jedinici vremena.

U željezničkom saobraćaju krajnji rezultat proizvodnje jeste saobraćajno-transportna usluga.

Zapravo radi se o obimu prevoza koji željeznička transporta sredstva izvrše u određenoj jedinici
vremena.

Za ekonomičnost13 saobraćaja, kao jednog od najvažnijih ekonomskih principa, veoma je važno

vršenje analiza transportnih troškova, energetske ekonomičnosti (sagledavano sa aspekta
željeznice u pogledu minimalne potrošnje energije, i sa aspekta životne sredine u pogledu njenog
minimalnog uništavanja), eksternih troškova14 koji nastaju kao posljedica obavljanja saobraćaja.

Koeficijent energetske ekonomičnosti predstavlja se izrazom:

Opr
ke = Ope gdje je:

Opr- obim prevoza realizovan u određenoj saobraćajnoj grani,

Ope- obim potrošnje energije realizovan u određenoj saobraćajnoj grani.

Željeznica ima niže transportne troškove u odnosu na druge grane saobraćaja što uslovljavaju
sledeći faktori:

 smanjenje prevoznih cijena uslijed velikih fiksnih troškova,

 smanjenje transportnih troškova prema daljini prevoza,
 zamjenom prevoznih cijena po strukturi prevoza.

U saobraćaju veoma su bitni eksterni troškovi jer oni zajedno sa transportnim troškovima utiču
na položaj željeznice u saobraćajnom sistemu. Ti troškovi se javljaju u obliku troškova izazvanih
saobraćajnim nesrećama, kao posljedica zagađenja životne sredine itd.

2.4 Bezbjednosni faktor

13
ekonomski princip poslovаnjа preduzećа koji obezbeđuje  mаksimаlni proizvodni rezultаt iz minimаlno trošenje
elemenаtа proizvodnje; https://studenti.rs/skripte/ekonomija/pojam-ekonomicnosti/
14
svi troškovi koje korisnik infrastrukture ne plaća; http://www.zeleznicesrbije.com/wp-
content/uploads/2018/06/Informator-br3.pdf
Prilikom odabira kojom saobraćajom granom će korisnici zadovoljiti svoje potrebe za prevozom
ili prenosom tereta pored troškova, opredjeljujući faktor je i bezbjednosni faktor.

Svaki korisnik teži da na primjer roba dođe od pošiljaoca do primaoca u istom stanju u kojem je i
poslata, odnosno da se roba ne prenosi putem koji nije saobraćajno pogodan, bezbjedan za
prenos takve vrste robe. Isto važi i za prevoz putnika, koji mora biti bezbjedan.

Vanredni događaji su razlog remećenja bezbjednog odvijanja željezničkog saobraćaja.

Prema Saobraćajnom pravilniku, vanredni događaj je „udes ili nezgoda u kome je jedno ili više
lica poginulo ili povređeno ili je izazvana materijalna šteta, odnosno u kome je došlo do prekida,
ugrožavanja ili otežavanja železničkog saobraćaja”15

Željeznica je bezbjednija u odnosu na druge saobraćajne grane, pogotovo od drumskog

saobraćaja. Prema broju ostvarenih voznih kilometara, najmanje putnika nastrada u željezničkom
saobraćaju.

Sprovedena istraživanja u SAD-a pokazuje najveća bezbjednost putovanja pripada putničkim

vozovima, na drugom mjestu se nalaze automobili, zatim avioni, pa na poslijednjem mjestu
autobusi.

U svrhu upoređivanja bezbjednosti saobraćaja u pojedinim saobraćajnim granama koriste se

relativni pokazatelji bezbjednosti. Jedan od relativnih pokazatelja je i pokazatelj učestalosti
saobraćajnih nesreća koji predstavlja odnos između apsolutnih pokazatelja i ostvarenih voznih ili
putničkih kilometara.

“Vozni kilometar je jedinica mjere koja odgovara kretanju jednog voza na rastojanju od jednog
kilometra”. 16

“Putnički kilometar je jedinica mjere ostvarena prevozom jednog putnika na rastojanju od jednog
kilometra”. 17

Prema ovim pokazateljima uviđa se da je broj poginulih lica na milion prevezenih putnika,
odnosno milion realizovanih pitničkih kilometara kvalitetan pokazatelj za određivanje stanja
bezbjednosti u željezničkom saobraćaju. Znatno manji broj saobraćajnih nezgoda u odnosu na
druge grane saobraćaja obezbjeđuje željeznici značajno mjesto u sistemu kopnenog saobraćaju.

2.5 Faktori kvaliteta saobraćajno-transportne usluge

15
http://www.ftn.uns.ac.rs/608104198/bezbednost-zeleznickog-saobracaja
16
https://www.monstat.org/cg/prikazi_metapodatke_o_pojmu.php?id=1002&pageid=1002&pojam=Vozni
%20kilometar
17
Gladović P, Drumski saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komnikacijama Berane, str. 83
Saobraćajno-transportna usluga definiše se kao promjena mjesta putnika u putničkom, odnosno
tereta u teretnom saobraćaju.

”Kvalitet robe, odnosno usluge predstavlja merilo upotrebne vrednosti robe, odnosno stepen do
koga roba odnosno usluga zadovoljava potrebe potrošača”. 18

Tržište saobraćajno-transportne usluge predstavlja mjesto na kojem se formiraju odnosi na

osnovu ponude i tražnje za takvim uslugama. Kvalitet te usluge uslovljen je dvostrano. Sa jedne
strane uslovljen je tehničko-tehničkim i drugim karakteristikama davaoca usluge, a sa druge
strane subjektivnim ocjenama i očekivanjima korisnika usluge.

“Osnovne komponente kvaliteta prevoza tereta na željeznici prema literaturi jesu:

 brzina prevoza,
 formalnost pri zaključenju ugovora o prevozu,
 smeštaj robe i zaštita od oštećenja,
 prevoz od “vrata do vrata”,
 cena prevoza,
 fleksibilnost ponude prevoznih usluga,
 informisanost korisnika o izvršenju procesa prevoza,
 raznovrsnost režima prevoza i sl.“. 19

Skup elemenata kvalitativne vrijednosti saobraćajno-transportne usluge u putničkom i teretnom

željezničkom saobraćaju ćine:

 redovnost prevoženja (Re),

 tačnost prevoženja (Tč),
 brzina prevoženja (Vpr),
 bezbjednost prevoženja (Be),
 udobnost prevoženja (Ud),
 učestalost prevoženja (Uč),
 dostupnost prevoženja (Do),
 sposobnost masovnog prevoženja (Sm).

Redovnost prevoženja (Re), predstavlja stepen sposobnosti željeznice da obezbjedi redovno

odvijanje saobraćajno-transportnog procesa u cilju zadovoljenja potreba korisnika usluga uz što
niže troškove.

Tačnost prevoženja (Tč), podrazumijeva odvijanje saobraćajno-trasportnog procesa uz tačno

pridržavanje vremena datog u redovima vožnje.

Brzina prevoženja (Vpr), predstavlja sposobnost željeznice da određenu količinu tereta i putnika
preveze u određenom vremenu.

https://beleske.com/kvalitet-robe-i-faktori-koji-na-njega-uticu/
18

Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i komunikacijama
19

Berane, str. 33
Bezbjednost prevoženja (Be), podrazumijeva bezbjedno, uredno i nesmetano odvijanje
saobraćajno-transpotnog procesa.

Udobnost prevoženja (Ud), predstavlja odlučujući element za izbor saobraćajne grane kod svih
vrsta putovanja, od službenih do turističkih.

Učestalost prevoženja (Uč), predstavlja sposobnost saobraćajne grane da na određenoj relaciji

obezbjedi što učestalije polaske, odnosno dolaske.

Dostupnost prevoženja (Do), sposobnost saobraćajne grane da svoju prevoznu uslugu prilagodi i
približi izvoru i odredištu predmeta prevoženja (tereta i putnika).

Sposobnost masovnog prevoženja (Sm), predstavlja mogućnost saobraćajne grane da obavi

masovno prevoženje (prevoženje masovnih tereta) u određenoj jedinici vremena.

Svi ovi, prethodno navedeni elementi kvaliteta saobraćajno- transportne usluge željeznice
povezani su sa ekonomskim elementima, odnosno cijenom. Nivo vrijednosti svakog elementa
kvaliteta, pa i kvaliteta usluga u cjelini, postiže se uz određene troškove. Upravo zbog toga
korisnik od ponuđa usluge traži viši nivo kvaliteta uz što niše troškove.
ZAKLJUČAK

Pri izradi seminarskog rada na temu “Faktori koji određuju mjesto željeznice u saobraćajnom
sistemu” osnovni cilj je bio da čitaocima ovog rada što jasnije približimo i objasnimo datu temu.

Prije svega rad počinje sa osnovom, a to je ukratko prikazivanje šta je to željeznica i kako je
došlo do njenog razvoja. Zatim smo se osvrnuli na konkretne faktore značajne za poziciju koju
željeznički saobraćaj ima u saobraćajnom sistemu.

Zahvaljujući opisanim faktorima mnoge, razvijene zemlje svijeta pristipaju potpunoj

rearfirmaciji željezničkog saobraćaja u svom saobraćajnom sistemu.

Sa energetskog aspekta, željeznica ima veoma povoljne karakteristike s obzirom da koristi

elektroenergiju čiji je manji potrošač u odnosu na gradski saobraćaj. Na taj način se povećava
obim prevoza, ali se sa tim povećanjem ne povećava potrošnja energije.

Sa ekološkog aspetka, željeznica je najmanji zagađivač životne sredine što proističe iz činjenice
da koristi elektroenergiju pa samim tim nema misiju štetnih gasova. Takođe, saobraćajna
sredstva željeznice su najmanji proizvođači buke, a pored toga zauzima i najmanje zemljišnog
prostora za njenu infrastrukturu.

Sagledavajući troškove željeznice, oni su znatno manji u odnosu na druge saobraćajne grane. To
proizilazi iz činjenice da je željeznica kao saobraćajna grana najmanji zagađivač životne sredine,
najmanji izazivač buke i sl.

Sa bezbjednosnog aspekta, istraživanja pokazuju da se željeznica nalazi na prvom mjestu po

pitanju saobraćajih grana sa najmanjim brojem saobraćajnih nezgoda.

Željeznica u svakom pogledu zadovoljava potrebe njenih korisnika. Nudi redovan i tačan prevoz
uz pridržavanje redova vožnje, prevoz dostupan svima, gotovo na svim značajnijim saobraćajnim
relacijama, udobnost, itd.

Iz svih prethodnih navoda, zaključuje se da je željeznica veoma pogodan vid saobraćaja, kako za
davaoce, tako i za korisnike usluga, ali i za životnu sredinu. Kao rezultat svih njenih prednosti
nastalo je mjesto koje zauzima u saobraćajnom sistemu, a to je centralno mjesto koje će i dalje
održavati s obzirom da njenim razvojem prednosti se samo jos više razvijaju i dobijaju na
značaju.
LITERATURA:

Knjige:
1. Jovanović D., Eror S.,  Železnički saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju
i komunikacijama Berane,
2. Gladović P, Drumski saobraćaj 2010, Fakultet za menadžment u saobraćaju i
komnikacijama Berane

Internet izvori:
1. https://zeleznickisaobracajitransport.wordpress.com/
2. https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B5%D0%BB
%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0
3. http://www.zeleznice.in.rs
4. http://www.academia.edu
5. http://www.euractiv.rs/eu-prioriteti/1504-velika-ulaganja-potrebna-u-transportni-
sistem-eu
6. https://studenti.rs/skripte/ekonomija/pojam-ekonomicnosti/
7. http://www.zeleznicesrbije.com/wp-content/uploads/2018/06/Informator-br3.pdf
8. http://www.ftn.uns.ac.rs/608104198/bezbednost-zeleznickog-saobracaja
9. https://www.monstat.org/cg/prikazi_metapodatke_o_pojmu.php?
id=1002&pageid=1002&pojam=Vozni%20kilometar
10. https://beleske.com/kvalitet-robe-i-faktori-koji-na-njega-uticu/