DH00179 Cơ Sở Thiết Kế Máy PDF

You might also like

Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 653
LOI NOI DAU CO SG THIET KE MAY duge bién soan theo dé cuong mén hoc Chi tiét méy cho sinh vién khoa Co khi va mén Thiét k& may cho sinh vién khoa Kj thuGt giao théng trubng Dai hoc Bach khoa - Dai hoc Quée gia TP Hé Chi Minh, phi hop véi n6i dung mén Co sé thiét k& mdy theo chuong trinh khung cia BG Gido duc va Bao tao cho cde nganh Co khi. N6i dung bao gém 20 chuong: Qua trinh va néi dung thiét k& may, cdc chi tiéu thiét ké, truyén déng co khi trong may, b6 truyén dai, b6 truyén xich, 66 truyén banh rang, b6 truyén true vit, b6 truyén vit me - dai 6c, b6 truyén banh ma sat va b6 bien téc, truc, 6 lan, 6 trugt, b6i tron va hé théng béi tron lam mat, khép néi, lo xo, ghep bang then va then hoa, ghép bang ren, ghép bang dé déi, ghép bang dinh tén, ghép bang han. Cung v6i tai litu nay, chung toi da xudt ban cuén Bai tap chi tiét may nhdm giip sinh vién ndm ré hon ngi dung mén hoc. Céc tai wc eu nay sit dung cho sinh vién hoc ede mén Chi tiét may, Co so thiét ké may, Thiét ké may, Co tng dung... va thuc hign Dé an mén hoe thuéc cdc nganh cia khoa Co khi, Ky thudt giao théng.... Ngodi ra lam tai ligu tham khdo cho cdc Ky su khi thuc hién cong viéc thiét ké. Véi nhitng kinh nghigm trong céng téc gidng day, ching t6i cé gdng trinh bay mét cdch chinh xde, mach lac va dé hiéu. Todn b6 don uj theo he thong SI. Chiing t6i chan thanh cém on nhitng 9 kign déng gop, phé binh nhitng thiéu sét dé séch duge hodn thién hon trong lén tai ban. Cém on TS Lgi Khde Liém bé nhiéu thoi gis dé doc toan b6 sdch vd c6 nhiéu ¥ hién bé ich, cém on cdc can b6 gidng day b6 mén Ca sé Thiét ké may dG gop nhiéu 9 kién hoan chinh dé cuong va néi dung cudn sdch. Moi ¥ hién dong gop, phé binh va thde mde xin giti vé dia chi: Nguyén Hitu Léc - B6 mén Thiét ké may - Khoa Co khi - Truong Dai hoc Bach khoa - Dai hoc Quéc gia TP Hé Chi Minh - Sé 268 Ly Thuong Kiét, Quén 10, TP Hé Chi Minh hodc lién hé true tiép qua email: nhlead@yahoo.com Tae gid TS Nguy8n Hau Léc Chuong 1 NO! DUNG, QUA TRINH THIET KE MAY VA CHI TIET MAY 4.1 KHAINIEM VE THIET KE Thiét ké 1a m6t qua trinh cia cdc § ttdng sdng tao hodc tuéng tugng va truyén dat nhing ¥ tuéng nay cho nguéi khdc bang mét hinh thie dé hiéu. Cong cy truyén dat duge sit dung phd bién nhat 1a a6 hoa, ¢6 thé bao gdm: hinh anh, mé hinh, ban vé... Trong nganh co khi thi ta c6 thé dinh nghia thiét ké ia qué trinh bién déi cdc khdi niém va y tuéng thanh may moc hitu ich. Vi tri thiét ké may va thiét ké co khi duge thé hién trong hinh 1.1. Hink Lt TS chute gidi quyét van dé 1a linh vue 6 thit bac, bao gérm cdc vong tron nim trong nhy hinh 1.1. Gidi quyét vain dé khong phai la bai ton thiét k& béi vi né khong phai 1a qua trinh phat trién san phém hoae qua trinh. Vi du nhu khi gidi quyét van dé vé luat phap thi né khong gidng wbu van dé thiét ké. Theo cau tric nhu hinh 1.1 ta thdy duge nhiéu dang thiét ke khong lign quan dén co sé ky thuat. Vi dy nhu thiét ké ndi that, thi vé lai thién vé nghé thuat nbiéu hon la dya trén cac kién thite vé khoa hoc va ky thuat. Nhung trong linh vuc thiét ké ky thuat thi Ini 12 Chuong 1 thién vé cde van dé c6 lién quan dén nhiéu mon hoc cia cdc nganh ky thudt khac nhau nhu: co khi, dién, xAy ding, méi trudng, héa hoc... Hai ving nhé nhét trén hinh 1.1 1a thiét ké co khi va thiét ké may. Pham vi thiét ké trong hinh 1.1 6 thé khai trién nhu hinh 1.2. Khi d6, thiét ké duge si dung véi hai mye dich chinh: dién dat xc cam c4 nhan va phat trién san phém hodc qué trinh, cé thé biéu dién theo so dé hinh 1.2. Nganh thiét ké tién quan cdm xic cd nhan a hoi hoa, diéu kha, thdi trang, mot phan thiét ké kién truc... tif cAi dep va sé thich. Thiét k6 my thugt lién quan dén quan s4t va cdm xtc déi voi san phém: mau ma, hinh dang bén ngoai, mau sac... la déi tugng cia nganh Mg thuAt cng nghiép. Thiét ké chic nang lién quan dén chic nang cia san pham hoac qua trinh. Céng viée cia ngudi ky su lign quan d&n thiét ké chtie nang. Hinh 1.8 la xe 6 td thé thao duge két hyp gifta thiét ké my thuat va chve nang. N6i dung, qué trinh thi¢t ké may va chi tiét may 13 Hinh L3 Két hop thiét ké my thudt va chite nang Linh vue thiét ké may 1a mot tap hgp con cia thiét ké co khi, va tap trung vao két cdu va chuyén dong may (H.1.4). Hink 14 B6 tri két cu may phay diéu khién chuong trinh s6 phy thuge vao sf plist hop chuyén dong giita ede bp phan may 1.2 QUA TRINH THIET KE Qué trinh thigt ké lién quan dén timg sin phdm va quy mé sdn xudt. Thiét ké ky thudt 1a qué trinh lién quan dén toan bé viée kinh doanh cia xi nghiép, tir vie nh4n don dat hang, y tuéng sén ph4m dén bdo tri san phdm va trai qua nhiéu giai doan khdc nhau. 4 Chuong 1 "hte nghigm mau Banh gia wudt ké theo céc chi tau ‘Chon vat ligu, chon thigt bj va qué trinh thidt ké va k cong cy ” Hink 15 Qué trinh thiét ké ky thu@t theo phuong phdp truyén thing (vuot rao can) nhu hinh 1.5a [32] duge sit dung khi thiét ké céc san phdm nhé vi du nhu céc chi tiét co khi. Theo so dé nay thi cdc ky N6i dung, qué trinh thiét ké may va chi tiét may 15 nang lién quan dén thiét ké chi tiét may déng vai trd rat quan trong trong qué trinh thiét k& ky thudt. Qué trinh nay duge si dung phd bién cho dén nhing nam 70 va 80 cua thé ky truéc. Qué trinh thiét ké dugc thuc hién trong vai tudn hoc vai thang. Cugc céch mang chat lugng xudt hién vao déu nhimg nam 80 da lam thay déi céc quan nigm vé thiét ké sin phdm. Vong ddi san phém ngay cang ngin hon, ching loai va hinh déng sdn phim ngay cang da dang hon, chi tiéu dénh gid chat lugng sin phém thay déi, do d6 cing ddi héi phai thay déi cdc qué trinh thiét ké ky thudt cho sén phdm. D6 1a ly do xudt hién qué trinb thiét ké ky thuat déng thai (H.1.3b [32)), cho phép tham gia vao qué trinh thiét ké nhiéu chuyén gia thudc cdc linh wic khdc nhau: céc nha ky thuat thiét ké phan tich, cdc nha kinh té nghién ctu va dénh gid thi truéng, céc nha my thudt cong nghiép tao d4ng va mau sdc cho sdn phdm, céc nha bdo tri du dodn c&c héng héc san phém cé thé xay ra, cdc nha ché tao... Khi 46 qua trinh kiém sodt chat lhemng sin phdm duoc tién hanh tif hic bat dau giai doan thiét ké va thuc hién trong sudt qué trinh thiét ké sin phdm. Thai gian thiét ké sin phdm gidm dang ké. 1.3 CO CAU VA MAY Co edu la hé théng cdc vat thé (khau) lién két nban teo véi nhau, ding dé truyén va bién déi chuyén dng tir khau may sang cdc khau khac. Co cfu duge phan loai: co cfu bién déi ning lugng, co cdu truyén dong, co cdu chéfp hanh, co cfu digu khién, kiém tra va diéu chinh, co c&u cap liéu, vin chuyén, ph4n loai, co cu dém ty dong, dong géi.. May 1a mét hay nhidu co cfu 05 nhiém vy bién déi, hodc sit dung nang lugng, dé thyc hién cong hitu ich v6i myc dich nang cao nang sudt va thay thé sic lao d6ng chan tay va tri 6c cilia con nguvi. May duge phfn loai: - May nang luong — sit dung 4€ bién 46i mot dang nang lugng bat ky thinh co n&ng (dong co dién, dong co dét trong..) hodc nguge lai (turbine, may phét di¢n H.1.6c_). - Méy cong tdc - sit dung dé bin adi vat ligu. May cing tac duge chia ra: mdéy vn chuyén (H.1.5) va méy cong nghé (H.1.4, H.1.6.b). 16 Chuong 1 May van chuyén duge sit dung dé thay déi vi tri vat liu, nghia la thay d6i vi tri cha ddi tuong: xe lia, 0 td, may bay, tau thay, may kéo, thang may, bang tai. Méy cong nghé lam thay déi hinh dang, kich thudc, trang thai va tinh ch&t cia vat liéu hodc di tugng gia cong: méy cit kim logi, méy cong nghé gd, may cong nghé in, m4y cong nghé thuc phdm, may lam dat, may céng nghé dét may... He théng truyén ddng: - Co khi + Thiy lye, khinén Bd phan céng tac = Bign, ng théing diSu khign a) Binh dt (dibu chin b) May khudly (May cOng tac) ) May phat dign (May nang lugng) Hinh 1.6 Cac thanh phan cla may - Méy sat ly thong tin la my aé nhan va xit ly thong tin bao gém: mdy kiém tra diéu khién va mdy tink. Trong may méc hién dai con nguéi khéng thé tryc tiép diéu khién may, kiém tra quy trinh céng nghé ma méy thyc hién, do cdc théng sO sin phim, khong cam nhan duge sy thay déi ché dé lam viée cia mdy véi ché a6 chudn. Do d6 phdi tao ra cée mdy kiém tra diéu khién: bé diéu chinh, hé thing digu chinh ty d6ng qué trinh san xuét, dyng cu do va thay déi cdc thong sé qui trinh cong nghé... N6i dung, qua trinh thiét ké may va chi tiét may M7 - May diéu khién 1a may thay thé hodc bat chuéc cdc qua trinh sinh hoe, vat ly va co hoc cada con ngudi va dong vat: ngudi may (di, néi, nghe..), tay may, tim va than nhén tao... Néu trong m4y ma c&c qué trinh bién déi nang lugng, vat liu va thong tin khéng cé su tham gia tryc tiép con ngudi thi ta goi la may tu déng. Tap hgp cdc may ty dong thyc hign mét qui trinh cong nghé xac dinh goi la day chuyén tu déng. Mét méy bat ky duge tao thanh tir ba thanh phan chinh (H.1.6a); - Déng co cung cap nang luong cho may (déng co dét trong, dong co dién...). - Hé théng truyén déng, si dung dé truyén cng sudt va chuyén dong tit dong co sang bo phan cdng tac, bao gm truyén dong co khi, truyén déng thiy lyc va khi nén, truyén déng dién.. Trong gido trinh nay ta chi khao sat hé thong truyén dong co khi, céc dang truyén déng khac duge khdo sat trong cdc mon riéng lé. - B6 phan cong tac \a bd phn thyc hién céng viée c6 ich nh lam thay déi hinh dang, kich thuéc, trang thdi.. cdc vat thé. Ngoai ra trong mdy con cé hé théng diéu khién. Tat cd cdc may tap hgp tif cdc chi tiét may, cdc chi tiét may cd thé két hgp thanh tig cum chi tiét may. Chi tiét may 1a bé phan cda may 1a bé phan may khong thé th~v r¥i nhé hon duge nia. Vi dy then, buléng, dai 6c, binh rang, 6 lan. !a cdc chi tiét may. Trong cdc may phic tap c6 dén hang trigu chi tice, vi du trong 6 t6 6 khodng 15 ngan chi tiét, trong day chuyén [ae . 2, - Bai todn xAc dinh khé nang tai: F < tel Cac chi tidu thiét ke 35 2.2.2 Tai trong va ting sudt ‘Tai trong va ting sudt 1 cfc thong s6 dc trung cho ché dé lam vigc cia chi tiét may. Tuy theo trang thai chiu tdi, tai trong tac dong lén chi tiét may c6 thé gay ra cdc img sudt; kéo (nén), udn, c&t, dap, tiép nic. 1. Téi trong Tai trong tée dung lén chi tiét may c6 thé khong déi hodc thay d6i. Ta ky higu chung 1a Q (lye F, mdmen xodn T hoac cong sudt P). Tdi trong khéng déi la tai trong khong thay déi theo thdi gian. Tai trong thay déi la tai trong cé phuong, chiéu hoac cubng 46 thay déi theo thai gian. Phan biét hai trugng hgp: tdi trong thay déi theo bac hoac thay déi lién tuc (H.2.1). . T a) b) Hinh 2.1 Biéu dé tdi trong va sO vong quay 4) Thay A6i (theo bde vd lien tuc) phy thuge thai gian; b) Tdi trong thay déi theo bée phu thube vao s6 chu ky lam vie. Tdi trong va dép la tai trong thay déi dét ngét (dot nhién tang manh va gidm ngay tic khac). ‘Trong tinh toan, ngudi ta con phan biét: tdi trong dank nghia, tai trong tuong duong va tai trong tinh todn. Chuong 2 Tai trong tuong duong Qrq la tai trong c6 gid tri khong déi thay thé cho ché d6 thay déi nhiéu bac (H.2.1a,b) hodc thay déi lién tuc (H.2.1a). Qua = QanKy (2.1) trong dé Ky la hé sé phy thudc vao ché dé tdi trong. Tdi trong tinh todn Q, la tai trong khi tinh todn thiét ké may va chi tiét may, phu thuéc vao: tinh chat thay déi tai trong, su phan bé khong déu tai trong trén bé mat lam viée, diéu kién st dung, ché dé tai trong. Qu = QiaKueKaKar = QanKwKuKaKar (2.2) trong d6: K, - he sé xét dén su phan bo khong déu tai trong K,~ hé 86 tai trong déng; Ky, - hé s6 phy thudc didu kign Jam vide. Khi tinh toan cdc chi tiét may cu thé thi cdc hé sé trén cing khéc nhau (xem b6 truyén banh rang, truc vit...). 2- Ung sudt Duéi tac dung clia tdi trong trong chi tiét may xuat hién dng suat. Pil thudc vao tinh chat tai trong, ta co ung sudt khéng déi hay ung sudt thay aéi. Ung sudt tinh 1a ung suat khong thay déi theo thai gian (chi tiét dung yén duéi tac dung cua tai trong khong déi). Ung sudt thay déi la ung su&t khi cé tri sé hay chiéu cua nd thay déi theo thai gian. Duéi tac dung cia tdi trong khong déi, ing suat sinh ra trong chi tiét cé thé la ung suat thay déi (ung sudt uén khi truc quay). Ung sugt thay déi duge dac tmmg béi nhing chu ky tng sudt. Chu ky ting sudt: la khoang thdi gian nhé nhat dé dng sudt tre vé trang thdi ci. Ta phan biét chu ky Ung sudt khéng déi (én dinh nhu hinh 2.2a,b,c,d) va chu ky ung suat thay déi theo thoi gian (khong 6n dinh nhu hinh 2.3). Cae chi tiéu thiét ké 37 a) bp ce) da) e) Hinh 2.2 Cac dang chu kj ting sudt én dinh a) Chu kj déi xing, b) Chu hiv khong déi soing khéc dau; ct Chu ky mach déng; d) Chu ky khong déi xing cung dau; e) Ung sudt khong déi Chu ky ting sudt khéng déi theo thai gian (thudng goi la chu ky ting suat) dugc dae trung bdi: - Bién dé img suat: (2.3) Hinh 2.3: Chu ky ting sudt thay déi khong dn dink 38 . Chuong 2 - Gia tri ting sudt trung binh duge xdc dinh bang céng thiic: Siar + 5, Oy = Sma San (2.4) - Ty 86 tng suat r: r= San (2.5) max 7 Tay thude vao gid tri r, ta 6 cde dang chu ky ting suat sau: rat | chuwy ung suat d6i xing r=0 chu ky dng sudt khéng déi xting mach ang {c6 thé Am hoac dudng) roo chu ky ding su&t khéng di xung cing dau reo chu ky Ung suat khéng d6i xung khae dau ont ung suat khong dét i 3- Ung sudt tiép xue Ung sudt tiép xic sinh ra khi cdc bé mat lam viéc cla chi tiét mdy true tiép tiép xtic vi nhau. - Néu ting suat tiép xtc sinh ra do hai chi tiét tiép xuc vdi nhau theo bé mat rong goi la img sudt dap. Vi dy, ing suat sinh ra gida then va maya, then va truc, bé mat ren tiép xic trong méi ghép ren, than bul6ng va chi tiét ghép trong méi ghép ren khéng cé khe ha... - Néu hai hinh try tiép xue vei nhau, khi chua co tai trong tac dung thi céc hinh tru nay tiép xuc theo dudng thang. Khi chiu tac dung cia tdi trong thi cac hinh try nay tiép xc véi nhau theo mét day hep c6 chiéu rong 6 (H.2.4a). Ung sudt tiép xuc phan bé theo hinh Parabol trong mat cdt ngang cia day tiép xc 6. Gia tri oj cuc dai duge xdc dinh theo cong thitc Hetz (do éng Hetz dua ra vao nam 1882): Sy = Zu 2.61 trong dé: q, - cung 46 tai trong Zs - goi la hé s6 xét dén co tinh vat 2E\ E> fy= | __ nfE (1 - p?) + £0 - w2) v6i: Ey, E, - médun dan hdi vat ligu hinh tru 1 va 2; 4, w, - hé sé Poisson p- ban kinh cong tuang duung, dude xdc dinh theo cong thite: Polya duge xde dinh theo cng thie: (2.7) PPL Pe VGi: p,, py - ban kinh cong binh try 1 va 2 dau “+” néu tiép xic ngoai: dau “-” néu tip xic trong. Céc chi tiéu thiét ké 39 . Hinh 2.4. Ung suét tiép nic khi hai mat tru tiép xic vé nguyén nhdn gay nén tréc ré bé mat Tay vao vat ligu va hinh dang cap ti&p xtc, cdng thie Hetz c6 thé biéu dién dudi céc dang sau: Néu vat liéu ld kim logi c6 hé 36 Poisson py = pe = 0,3 Cn = oars foe (2.8) trong do £ = 28122 1a modun dan héi tuong duong. E,+B, Néu hink try tiép mic vdi mat phdng thi p2 = © va pi = p (6 dia). E A trong dé p, la bén kinh hinh try. Néu tiép xic la mét diém (hinh cAu tiép xuc vdi mat phang nhu trong 6 lan hoac hai hinh cau tiép xtc vdi nhau): 2 Khi d6: oy = 0,418 (2.9) oy = 0,388. Fee (2.10) p' Ung sudt tiép xdc 1a nguyén nhan gay nén hién tugng tréc rd bé mét (khi béi tron tét) va mai mon bé mat tiép xc (khi b6i tron khong tot). 40 . Chuong 2 Ung suat tiép xuc trén bé mat hai hinh tru thay déi theo chu ky mach dong. Vi dy, bO truyén banh rang hinh 6.16a. Khi bé mat duoc béi tron tét do tac dong cia Ung sudt thay déi theo théi gian, gay nén hién tugng méi cdc bé mat tiép xic. Trén bé mat tiép xic xudt hién cac vét nit rat nhé (H.2.4b,c). Céc bé mat tiép xde ngoai hién tugng lan con kém theo hién tugng trugt tuong déi. Cée vét nit nhé nay khi trugt cé huéng theo chiéu cia lye ma sat trugt (hay 1a chiéu cia vin téc truot (H.2.4b,c), Néu chi tiét may fam viéc trong dau thi ddu sé chui vao cdc vét nit nay. Khi di chuyén vé ving tiép xtc, miéng cdc vét nut bi bit lai va 4p suat dau tang én (H.2.4d). Ap sudt cao lam cdc vét nut phdt trién thanh tréc (H.2.4e). 2.2.3 Ung sudt cho phép va hé sé an toan 1- Ung sudt cho phép Ung suét cho phép a gia tri gigi han ma dé dam bdo cho chi tiét lam viée thi ing sudt phat sinh trong chi tiét may khong duge vugt qué gid tri cho phép nay. Trong cudn sdch nay, ta tinh todn thiét ké theo gid tri ung sudt cho phép. Ung suét gidi han 1a img sudt ma khi tng suat sinh ra trong chi tiét may dat duge gid tri nay thi vat ligu chi tiét s@ bat dau bi pha hong. Khi tai trong tac dung 1A khéng déi déi voi kim loai gidn thi img suat gidi han 1a gidi han bén oy, déi vi kim loai déo 1A gidi han chdy 0,4. Khi tai trong 1a thay déi thi img suat gidi han la gidi han mdi o,. Ung suat cho phép duge xéc dinh theo img suat gigi han. Ung sudt gigi han duge sit dung khi tinh todn thiét ké chi tiét may theo d6 tin cay. a- Truong hop ting sudt khéng déi Ung sudt cho phép (H.2.5) duge xac dinh bang cong thie: - Kim loai déo: [a] = Sars ide “at (2.11a) s - Kim loai gidn: — {o] = ink » t= ae (2.11b) trong d6: 05, %. Ot - gidi han bén va gidi han ‘chay vat lieu [s]- hé s6 an toan cho phép; ¢ - hé sé kich thuéc (H.2.6 hodc bang 10.3) Koso, Ker - he 86 tp trang tg suat khi tai trong tinh (cdc hé sé tra bang). Cae chi tiéu thiét ké al ° ° Hinh 2.5 Bidu dé phu thuge ting sudt kéo va bién dang 4) Déi vdi thép (kit lagi déo}; 6) DSi vdi gang (kim Logi gidn) Khi chua c6 ede 88 Hiv chinh xéc vé co tinh cia vat lidu, ta cb thé sit dung céc cong thie gan ding 4é xéc dinh giéi han bén va chay: Sor = (111,200; t= (0,7+0,75)o, oer = (1,151,203 teh = (0,55+0,62)0.4 trong @6: ou, ocr - gidi han bén va chay Kkhi uén ta - BiGi han bén va chdy khi tinh theo ung sudt tiép. Cae gid tri nhé due ldy cho thép hgp kim va gié tri \én cho thép carbon. S| RS 1! va 2’ gidi han bn cia thép carbon va RS feo rg tin WS 1va2- gidi han chy va mdi ciia cac foal NN whepitn INN 4va6- gidi han mdi cia trye Khi 06 sy INN tp trung ung suat dang ke 3 gidi han bén cia gang va kim loai mau 5- gidi han mdi cia gang va kim loai mau 20 30 4050 100 200 500 dh, mm Hinh 2.6 Dé thi xde dinh hé sé kich thuée ¢ b- Truong hyp ting sudt thay déi Ung suat cho phép déi véi vat ligu bang thép dugc xdc dinh theo cong thiic (dusng cong 2 H.2.10a): = SiimtB = Himt B [o] = Talk, hodc [t} = ik. ** (2.12a) 42 Chudng 2 : = Shim = Time B hay la: fol = 7 z K, hoie {l= ie. trong 46: oy,, - gidi han méi (du’ng cong 1 H.2.10a); B - hé s@ tang bén bé mat hay edn goi 1A hé 86 dnh hudng cila bé met gia céng chi tiét (H.2.7) K,, K, - hé 86 tap trung emg sudt (bang 10.5+10.8), tung ting vi chu ky d6i xing Ko, Kp - hé sé tinh dén anh hudng cia tat cd cdc nhan t6 dén gidi han méi cia chi tiét (K, = K,/e,B, Ky =K,/e,B); Ky, - hé 36 tabi tho. 6 K, (2.12b) 1- anh bong 14 2- anh bong thd hay mai tinh 12 3- phay, cdt ln 10 4- mai va ct ln thé 5- chi tit bg? va bi An mon trade khi gia cong 08 6 chi tiét bj An man trong méi trugng nude khi a6 lam vige 7- chi tiét bi an mén trong mdi trudng nude man khi lam vic B- khi chi tiét duge tng bén bé. mat 400 600 800 1000 1200 o,(N/mm*) Kim loai may 100 200 300 400 500 6,(N/mm*) Hinh 2.7 He sé tang bén bé mat B Khi tai trong thay déi, gidi han mdi ojn déi v6i chu ky tmg suat thay déi déi ximg, ky higu o1, chu ky mach dong khéng déi xtmg o,, chu ky khéng déi xtmg o, (H.2.10c, 2.2). Gidi han méi ojm tiy vao tink chat thay déi cla chu ky tng sudt con c6 thé x4c dinh theo cdc céng thie sau (hode theo hinh 2.8): Cup = (0,40,5)05; 11 = (0,22+0,25)o,, 1,4+1,6)o17; To = 0,354 G.x = 0,330y; Sox = 9,500, trong 46: 6-4» oor - gidi han méi udn d6i véi chu ky img sudt thay déi di xing va chu ky mach dong 6.x; Sox - gidi han méi kéo tuong ting véi chu ky (mg sudt thay d6i doi xting va chu ky mach dong. Cée chi tiéu thiét ke 43 Giéi han mdi déi véi chu ky tmg sudt khong déi xing o, duoc xéc dinh theo cong thie: oe [1-050 ~y,1+7r)] trong dé: o.- gidi han méi déi véi chu ky (mg sudt thay déi doi «mg Wa - hé sO xét dén dnh hudng cua img suat trung binh (H.2.9) 6,, - gia tri Ung suat trung binh. Hé sé tap trung ung sudt thuc 18 K,, tuong tng véi chu ky img sudt khong déi ximg (ty so img suit r), duge xée dinh theo cong thite sau: Kyo = 0,5((1 +r) + K {1-79 Céng thtic trén ta tinh theo ting suat udn, khi tinh theo Or so, t+(1+y,)o,, Sq 10, MPa 90 80 70 Se, 60 50 40 30 — 20 f 10 a 40 60 80 100 120 o,.10'.MPa Hinh 2.8 Gidi han mdi vdi cde dan. chu ky ung sudt thay déi khac ting sudt tiép, ta thay o bing t. Hé sé K, c6 thé xac dinh (bang 10.5+10.8) hoac theo céng thie: K, = 1 + (0,6+0,8) (K,- D (2.13) hode: Kia, a6 {Ke - 1) & Eo Hé 86 tuéi tho K, duge xac dinh bang céng thuc: N, Ki = Mz trong d6: m - bac cia duting cong méi: m = 3+30, phy thudc vao cd tinh vat ligu N, - 86 chu ky co sd khi tinh ung sudt uén (kéo, nén) déi vdi thép N, = 5.10%, kim loai mau N,= 10"; khi tinh ung sudt tiép xuc N, = 30H yq"* Nig - 96 chu ky tai trong thay déi tuong duong, gid tri Nix duge xdc dinh khi tinh bén cdc chi tiét theo cong thife (2.21) hode (2.24). Déi voi vat ligu bling thép khi Nig> N, ta lay Nrz = N,, do d6 K, Gia tri m gidm xudng khi tang Kap theo su phu thuéc sau: véi Kao = m= SL oD K, B (2.14) 44 Chuong 2 Hang sé C’cé thé xdec dinh nhu sau: - Déi véi méi ghép bang han C= 12 - Déi véi thép carbon C’=12+20 = Boi vai thép hap kim C= 20 +30 Khi tinh theo momen xoiin néu khong c6 gid tri m, ta c6 thé lay bang gid tri m khi un. 2- Hé sé an toan Ha sé an toan la ty sd gitfa ing suat gigi han va img sudt I6n nhat sinh ra trong chi tiét may. Theo dé bén méi, ta thudng kiém tra cdc chi tiét mdy theo hé sé an toan s: s2[s} trong dé [s}iA hé sé an toan cho phép. Khi ting sudt khong d6i: - Déi véi kim loai déo: 5 = Seat > [s] (2.15a) - Doi v6i kim loai gidn: s - —%2— > [s] (2.15b) SmaxK sq trong d6: ou. - gid tri ding suat Ion nhat. Khi ting sudt thay - Khi chu ky thay déi tmg sudt déi xing: = och (2.16) K,o, abl - Khi chu ky thay déi ting sudt khong déi xing: —__ (2.17) 5." TKR ips, «wean bk] : trong d6 we la hé s6 xét dén anh hudng cua +” ing suat trung binh dén hé s6 an toan (H.2.9) 025 Cac hé sé khac tuong tu cong 0.20 thite (2.12a,b). 0.15 Khi trang thai ug suat phic tap: 0.10 déng thai img suat phap o va ung suat 0.05 tiép t, hé sé an toan s duge tinh bang 400 600 800 1000 G., MPa cong thie: e Hinh 2.9 He so ¥, Cac chi tiéu thiét k& 45 (2.18) trong d6 s,, s, la hé sé an toan theo ung sudt phdp va dng suat tiép. Hé sé an toan cho phép [s] duge xéc dinh tir cong thifc sau: {sl = sis28a (2.19) trong dé: ‘St: h 86 xét dén anh huding ca mic chinh xdc tinh tosn we 1224,3 84: bg 56 xét En Anh hudng tinh déng nhét cia co tinh vot ligu 1,3] ddi vai thép hop kim va thép carbon c nhiét do ram cao di véi thép c6 do bén cao nhung tinh chat déo thdp hoae aéi vdi cac chi tiét ché tao tu kim loai mau 2625 | 92Ng C6 dg bén cao ‘8s: hé 68 tinh G&n muc 09 quan trong cla chi tiét sat ‘chi tiét khong quan trong (chi tiét hdng khong lam ngiing may) 2 | héng chi tiet lam may ngiing hoat dng 21,3. | chi tiét may bi hng gay nén sy 66 & So Hé 86 an toan cho phép [s] theo gidi han bén (vat lieu gidn) Is] = 22,5 | 461 vai thép c6 4 bén cao Is] = 3+3,5 | 481 voi gang xam Is] = 2.53 | A0i vdi thép dic hodc kim loai mau duc fs] = 426 | ai voi vat gu c6 a9 gion cao Théng thudng, khi khéng thu duoc [s] chinh xac tit con dutng thue nghiém, ta cé thé lay [s) = 1,52, néu cg tinh cia vat ligu khong déng nhat (dic, han) ta cé thé lay [s] = 2:3. 2.2.4 Giéi han mdi va sé chu ky lam viée tung duong 1- Chi tiét may 6 tng sudt thay déi én dink (chu ky khong thay déi theo thai gian) Chi tiét may sé bi héng sau mét chu ky lam vigéc kha lén N, gidi han 6 day 1a gidi han mdi ¢. Quan hé giifa o va N theo phuong trinh eda dugng cong méi nhu sau: o"N = const (2.20) trong dé N la sé chu ky lam viéc cho dén lic hong. Khi umg sudt thay déi thi qué trinh hong bat dau tir nhing vét nit rét nhé sinh ra tai ving chi tiét may cé ting sudt lén (vugt qua 46 Chuang 2 ting sudt gidi han) hodc 6 nhitng nai cé khuyét tat‘ca vat ligu. Khi 86 chu ky lam viée cia chi tiét tang lén thi cde vét nuit nay cing mé rong dan, chi tiét ngay cang yéu va cudi cling xay ra hién tugng gay héng chi tiét may do méi. Kha nang cia kim logi can lai sy phé hiy do méi goi 1a site bén mdi hay cdn goi 1a 46 bén méi (90% cac tén that cia chi tiét may c6 lién quan dén su phat sinh va phat trién céc vet nit méi). Phuong trinh dueng cong méi biéu dién bang dé thi (4.2.10): Igo \ aT WgNu ION, igh, 'gN, tgN, a) ») cl (3+ Bu@ng cong méi, 2- dusng cong cae gid tr] ding suat cho phép) Hinh 2.10 Duang cong méi a) Dudng cong mdi; b) Thang logarit ©) Cée duong cong méi vdi ty $6 ung sudt khdc nhau Déi véi kim logi den, dung cong mdi cia ching cé tiém can song song véi truc hoanh va nm céch truc hoanh mét khodng bing tri sé gidi han bén mdi dai han o, cia vat liéu. Goi N la s8 chu ky lam viée. Gid trj N duge xe dinh theo céng thie: N= 80L4n = Nix (2.21) V6i: Ly - thai gian lam vige tinh bing gid n - 86 vong quay trong mOt phut cua chi tiét. Theo dé thi (2.10) ta c6: - Néu N > N, thi gi6i han méi oiim = 6, tuong ting vdi gidi han méi dai han. , - Néu N = Ny a, - tuong ting voi gidi han méi ng&n han (otim = 04): ox" Nx = 6,"No, Suy Ta OK = od No (2.22) Nx Gié tri N, d6i véi ting trugng hop cy thé duge giéi han. Cac chi tiéu thiét k& 47 Déi véi kim loai mau hodc vat ligu khéng kim loai thi dutng cong mdi khéng ¢6 tiém ean. Theo phuong phap tinh todn thiét ké theo 46 bén, sau khi biét c4c gid tri ox hoa o,, ching ta xac dinh gid tri ting sudt cho phép {s! va tinh todn bén theo cdc gié tri cho phép nay. 2. Chi tiét may e6 ting sudit thay déi khong 6n dinh (chu ky tng sudt thay déi theo thai gian} Gia si, chi tiét lam viéc véi nhitng chu ky ting sudt c6 mie img sudt 14 9;, tudi tho Nj. Dé tinh toan dé bén, ta chuyén ché dé lam viée eda chi tiét vé ché d6 lam viée tuong duong véi ting sudt va sé chu ky thay déi img sudt tuong duong 0; va Niz. Néu goi N; la sé chu ky lam viéc cia chi tiét may cho dén lic héng (tuéi tho), ting véi ting sudt o;. Kim loai sé hoan toan bi pha héng khi: 35 a (2.28a) trong d6 ny’, ny’... n,’ 1a sé chu ky lam viéc v6i cAc ting sudt 01, 02,... Op (sinh ra duéi tée dung cia cfc tai trong F;, Fo... F,). Thong thug a = 1. Diéu kién-tfén 1a diéu kign téng bdc nhdt don gidn cdc tén thdt méi. Ta nhan tit sé va mau sé trong cong thitc trén cho o;” va chi tiét may sé hoan toan bi héng khi: (ste) =. (2.236) om Ny nhung theo phuong trinh (2.21) thi; o/"N,"= o7'N, , do dé: Lin) =o7N, Dé chuyén ché do lam viéc khong 6n dinh cia chi tiét may vd ché do én dinh c6 dng suéit a; tuong ung voi tudi tho tuong duong Nix theo (2.20) ta cé méi quan hé sau: of’ Nyg = 07 N, Dods SE (of"ni) = of Npy, tit day suy ra: Nex -r(=) ny L Vin? = 60t;n; v6i t, n; 1A thdi gian lam viée tinh bang gid, va 86 vong quay (vgiph) tuong tng voi ché dd thi i. Do 46 Nix 06 thé xée m inh nbv sau: Nig = ooy(] tn, L 48 Chuong 2 Hoa ta c6 thé biéu dién duéi dang sau: qT, \" Ne = oo5( =] tin, (2.24a) Tmax trong d6: T; - mémen xodn khi lam viée 6 ché 46 thi i Tax - momen xodn lén nhat trong cdc gid tri T, m’ - chi sO mi: m’ = m khi tinh do bén udn, m’ = m/2 khi tinh do bén tigp mic véi hai chi tiét ti’p xic theo duéng, m’ = m/3 khi tinh dé bén tiép mic v6i hai chi tiét tiép xtc theo diém. 0.6 0.8 SN/N 1- nang; 2- trung binh déng xac suat; 3- trung binh chudn; 4- nhe; 5- rat nhe Hinh 2.11 Tdi trong thay déi lién tuc Khi tdi trong thay déi lién tuc (H.2.11), sé chu ky lam viéc tuong duong dugc xc dinh theo cong thttc: Miz = KeNy (2.24) véi Ny la téng sé chu ky lam viéc, Kz 1a hé sé ché dQ tai trong. Néu Nig < N, ta tinh theo gidi han méi ngan han cho phép Nz > N, ta tinh theo gidi han mdi dai han cho phép. Gia tri giéi han méi oj, Khi tinh tng sudt cho phép [s} (cing thite 2.12a,b) duge lay bang oz (tric 1 Glim = 02). Hé sé tudi tho K, duge tinh theo sé chu ky lam viée tuang duong Nz. Cac chi tiéu thiét ké 49 2.2.5 Cac phudng phdp nang cao dé bén méi C4e nhan t6 anh huéng dén do bén mdi bao gém: vat ligu va phuong phap nhiét luyén, hinh dang két cdu chi tiét, kich thud chi tiét, cong nghé gia cong bé mat, dac tinh tai trong, trang thai tng suat .. Dé nang cao 46 bén méi, ta cdn cdc phuong php thiét ké va cong nghé. Cée bién php thiét ké: Két c&u hinh dang chi tiét hgp ly. Gidm su tap trung img suat. Céde phuong phap céng nghé: - Phuong phap gia cong dac biét tang bén cho chi tiét may nho tao Ta cdu tao tinh thé hat nhd, cé dé bén cao, tao ra lép bé mat co ting sudt du la nén. + Nhiét luyén, héa luyén bé mat. - Gia céng tinh bé mat: phun bi, lin ép... lam chdc bé mat, gay cing ngudi Iép bé mat... Khi d6 46 rin bd mat tang lén, trong lép bé mA&t c6 Ung sudt dv nén... 2.3 BO CUNG 2.8.1 Khdi nigm co ban Dé cing la kha nang chéng lai sy bién déi hinh dang va kich thuge cia chi tiét may duéi tde dung cia tai trong. DG cing 1A mot trong nhitng chi tigu quan trong vé kha nang lam viée cia chi tiét my. Néu mt chi tiét may khong di d6 cing, khi lam viée sé bi bién dang dan héi vugt qué tri sé cho phép, do dé sé pha hiy diéu kien Wm vigc binh thudng ciia chi tiét méy va cdc chi tiét ldp ghép. Theo tinh chat cia tdi trong 1A tinh hay déng, ta cé dé citng tinh hay dong. Ngudi ta cn phan bigt dé ciing thé tick lién quan dén bién dang cia toan bd vat ligu chi tiét va 46 cing tiép xic 1ién quan dén bién dang cia cdc lép bé mat tai ché tiép mic. 28.2 Tinh todn dé cuing Chi tiéu tinh toén d@ cing 1a nbdm gi6i han bién dang trong pham vi cho phép, phu thudc vao tai trong téc dung. 1- BO eting thé tich: Tinh 46 cig thé tich xuat phat tif diéu kign chuyén vi thyc (chuyén vj dai hofe chuyén vi g6c) khong duge vugt qué trj 88 cho phép: . 50 Chuong 2 - Khi chi tiét may chju lye doc true: Fl Al = a < [al] (2.25) trong dé: F, - lye kéo doe true; E - médun dan héi (MPa) 1 - chidu dai chi tiét; A - tiét dign mat c&t ngang chi tiét [al] - bién dang dai cho phép. - Khi chi tiét may chiu tac dgng mémen uén: f < [fl va @ < [6] trong d6: f, 8 - 46 vong (mm) va géc xoay tinh todn (d4) If), (0) - 49 vong (mm) va géc xoay cho phép (dé). - Khi chi tiét may chiu tac dng mémen xofn, thi géc xoan: o= in < [el (2.26) trong d6: T - mémen xobn, Nmm; G - médun dan héi trugt, MPa 1- chiéu dai tinh, mm; J,- mdmen quédn tinh dée eve, mm? , (@] - g6c xoan tinh toén va cho phép. Théng thudng cdc gid tri (A/}, [Ay], [6], [9] duse cho trudc trong ede sé tay ky thuat hay theo yéu cdu lam vide cia bd phAn cong téc (tham khao chuong 10). 2. Dé citng tiép xte: G nhiing vi tri lip ghép cdc chi tiét may voi nhau, khi chju tai bé mat tip xic bj bién dang. DO cing tiép mic bidu dign méi quan hé gidia 4p sudt va bién dang tai cdc ché tiép xc trén bé mat. Ché tiép xtc c6 thé la diém (6 bi: con J4n véi vong trong va vong ngoai...), duing thang (tiép xic gitfa hai cip bénh rang, bénh ma sét, 6 diia...). . Dé cing tiép mic duge xée dinh theo cing thie: j = eh trong d6: F, - lye nén; y - dai lugng bién dang do tiép xic. Dai lugng bién dang tiép xc y gida con lan va mat phang (H.2.12a) c6 thé tinh theo cong thie Belaev [91]: . Fr y =155 Fa (2.27) trong dé: d - duéng kinh con lan; E - médun dan hi. G nhang chi tiét quan trong nhu truc chinh lap trén 6 lan, bién dang tiép xic déng vai trd quan trong hon }A bién dang thé tich. Che chi tidu thiét ké . 51 Hinh 2.12 @) D6 bign dang khi tip nic diém b) Dé bién dang khi tiép xtic theo mat phdng Do a6 chinh x4e¢ cia bé mat tiép xc, bao gém cd d6. nhaép nhd bé m&t va d6. khong phdng, khi chiu tdi lan m6t, bé mat bi nén lai, cdc éinh nh&p nho bién dang va ép sit lai v6i nhau. Vi bién dang té vi khong dan héi nén khi chju tai céc lan sau d6, bé mat tiép xc khong con bién dang té vi nda ma chi cbn bién dang thd (H.2.12b). Do vay khi khdo s&t d6 cing tiép xc, phdi lu y d&n ba mat tiép xic, 46 nhép nhé va thi ty ldn chiu tai. Trong trugng hgp nay, do cing j cé thé tinh’ theo cdng thie K.VVotinov (911: je Ate (2.28) trong d6: p, - ép sudt riéng ¢ ché tiép xdc (N/mm", MPa) y~ bin dang tiép xtc; A - dién tich bé mat tidp xtc. Bién dang tiép xuc y duoc xdc dinh bing céng thitc: y = Kp™ (2.29)° trong dé: K - hé 86; m - chi s ma. Tir cong thite (2. 28) va (2,29) suy ra: PEMA j= a (2.30) Hé 8@ K va chi sf.mii m phy thuéc vao phuong ph4p gia cong bé mé&t. Khi p, thay déi trong khodng ti 0,1+0,6MPa va don vi cia bién dang y 1a jon thi gid tri cia K va m nhu sau: K= 0,5 + 0,65; m=0,5 khi cao thd bé mat K=0,25+0,3; m=0,5 khi cao thudng K = 0,15 < 0,2; m = 0,4+0,5 khi bao va mai tinh. Khi lép 6 trén truc hoac than 6 6 dé bisn dang y = 0,1+0,6um va dp sudt p, = LMPa, thi truéng hgp nay tinh todn déi vdi dung din huéng trugt. 52 Chuang 2 Déi véi cdc truc chinh lam viée trén 6 dad, ngudi ta tinh do cing theo d@ cting thé tich két hop véi do cing tiép xtc. DO omg cia cdc tryc chinh cdc may cong cy nim trong khodng (0,5 + 2).10° N/mm 2.8.3 Ce phuong phép nang cao d6 eting DO cig 1a mot trong nhimg chi tiéu Am viéc quan trong cia may. Ngudi thiét ké phai tinh todn kich thuéc, chon vat liéu, hinh dang kich thuéc sao cho may va chi tiét may thiét ké ra phai cé dO cing cao ma it tén vat ligu, tinh cong nghé cao, tic lA tdi uu dé cing phai: Dang vét ligu hgp ly: vat bigu c6 médun dan héi cao, cb thé dé dang ché tao cdc chi tiét cé hinh dang phic tap va tiét-dién hgp ly. Trong thyc té thutng sit dung thép, gang... (vi d6 cing ty 1¢ thuan véi médun dan héi £, G...). . Chon hinh dang tiét dién ngang hop ly: 46 cing ty 1é thuan véi J - mémen quan tinh tiét dién ho&e momen chéng xodn W,. Cac gid tri nay cang cao thi dé cimg cang cao. Trong két cfu c6 thé tao gan, sudn bén trong dé tang-d6 cing u6n va xodn. Chon két cdu chiu téi trong hop ly: ~ Si dung két cu chju tdi déi ximg dé tranh chuyén vi dan héi theo phuong téc dung cia tai trong. - Cé gdng st dung cang nhiéu cang tét cc két cfu chiu kéo, chiu nén vi 6 ctmg cua ching lén hon nhiéu so v6i trutng hgp udn xoan. ‘Su dung va phan bé céc 6 truc hgp ly vé sé lugng va thé loai dé tang 46 cing tiép mic. Co thé tgo ra cde b€n dang nguge igi nhd céc d6i trong dé can bing véi big dang do trong lugng riéng cia céc bd phan my géy ra. Chon so dé lam viéc véi cdc bé phan cng t4c hgp ly, sao cho céc lve can ky thuat ty can bang (gy bién dang ft). Dam béo dé can bang hep ly cia hé théng vé d6 cing (tranh dang nhitng chi tiét c6 dg cing qué nhé hoac qué I6én trong cing cum chi tiét may ho&c m4y). Gidm bién dang cuc bé trong céc chi tiét than, vd hop. Cae chi titu thiét ke 53 2.4 DO BEN MON I- Céc khdi nigm vé dé mai mon Mai mdn trén bé mat 1a su thay déi kich thuéc, hinh dang, trang thai bé mat, khdi lugng cia chi tidt do ay tan pha Iép mat ngoai khi chiu cdc tac hai khéc nhau duéi sy co sat truc tiép gitta céc bé mat. Khi may lam viéc thi cdc ché tiép xtc gitta cdc bo phan bi man. Man la do tac dung ciia ting suat tiép xic, ho&e 4p sudt, khi bé mat tiép mic trugt tung 46i véi nhau. DO mon thay déi theo thdi gian trinh bay theo cée dé thj hinh 2.13. Giai dogn I, mon xay ra la do mai ra céc chi tiét - thay déi hinh dng vi md va vi mé bé mat. Giai dogn Mf, la giai doan mon én dinh chi tiét (H.2.13a.b). Trong nhiéu truong hop nhat dinh, khi dat duge dén do mon nhdt dink, sé xdy ra sy thay déi diéu kién mon, din dén mon véi cubng 49 manh (giai doan JH nhu trén dé thi hinh 2.13b). . Duong cong theo dé thi hinh 2.13c tuung ting v6i truéng hop dau tien bé mat tiép xtic bi pha hdy do méi, nhung lép bé mat nay sau dé sé bit déu mon bé mat. U | ce i Hink 2.13 Mai mon chi tiét theo thai gian Lughg mon: U=ILslvt v6i L, v, ¢ 1a quang dudng, van téc va thei gian ma sét. Cutng dé mon J duge xdc dinh bing cing thitc [94]: b) np Is er (2.31) trong dé: k - he 86 ty 18; po - ép sudt b& mat lam vige; f- hd s6 ma sét Hi - 9 rn vat ligu;-m, n, 1 ode chi 26 ma. 54 . Chutong 2 Cac chi sé mi m, a, 1 cé gid tri nhu sau: - Thong thudng gid tri n = 1. Néu cap tiép xtc lam bing thép va mét loai vat liéu khde thi / = 1, khi hai bé mat tiép xtc lam bing thép ti thi / = 2:3. - Khi béi tron ma sét nia khé va Ap sudt bé mat nhé: Po $ (0,7 + 0,8) [po] thi m = 1 Néu 4p suat p, lén va bi tron ma sat ntfa khé thi m = 1:3. Néu béi tron ma sét nita u6t va ut thi m = 3 (gid tri m = 3 khi chon xich theo diéu kign bén min theo tiéu chudin USA ASA B29.1 va Bite DIN 8198). Ngoai ra, khi nghién ctu bd truyén xich va banh rang, ta thay ring cudng d6 mon J cdn phu thuéc vao lugng hat mon q roi vao bé mat tiép xtc. Do d6 cong thite (2.91) c6 thé viét: I= a (2.32) Céc dinh luat vé mai mon cé thé sit dung khi tinh toan mon cia nhiéu chi tiét: dudng din huéng trugt, dia cia b6 ly hgp ma sat, truyén déng vit me, co cu culit, xich, 6 trust... Theo cdc dé thi hinh 2.13 ta thay ring, sau mét thdi gian lam viée lugng mon tang lén, do dé kich thuéc cia chi tiét méy do mon sé thay déi (tie la chi tiét sé bi sai sé do mdn) va do d6 gay ra nhiing hau qua sau: . - Lam viée khong chinh xdc. Vi du kich thuéc gia cong cua chi tiét khéng chinh xée do dung cy c&t got bi mon, may do khéng béo duge chinh xdc két qua do. - Gidm hiéu sudt. Vi du c&p pitténg - xi lanh lam viée bi mdn may chay sé khéng tét, dia xich mon, gay nén su dao déng lén cia xich khi lam viée.... | - Gidm stic bén cia chi tiét may do bi mon, sé tang su tap trung tg sudt va lam gidm tiét dién nguy hiém. - Gay 6n 1én: khi lam viée do bi mon xudt hién khe hé giiia cdc b@ phan (vi du, khe hé gitta con lan va vong céch Ién), tit d6 tdi trong sinh ra sé thay d6i khi lam viée va sinh ra hién tugng va dap va gay ra tiéng én lén. Cac chi tiéu thiét ké 55 2- Tinh toén dé bén man Nhu trén ta da biét, mon la két qua tac dung cia ting sudt tiép xtc va 4p sudt khi cdc bé mat tiép xde trugt tuong déi véi nhau. Cudng d6 mon, cing nhu thai gian sit dung cia chi tiét may theo chi tiéu mon, phy thudc vao tri sé ung sudt tiép xc hay Ap suat, van téc trust tuong déi, hé sé ma sAt va tinh chéng mon cia vat liéu. Nghién ctu vé mon va kinh nghiém sit dung cho thay rang, mon sé khong xdy ra gitfa hai bé mat tiép xic lam viéc néu nhv giifa chung luén tén tai Iép dau bdi tron, ngan khéng cho cde dinh nhap nho tric tidp tiép xc véi nhav (boi tron ma sat uGt trong 6 trugt). Trong truong hgp khong thé tao ra ché dé béi tron ma sat ut, tinh toan vé do mon dya trén co sé han ché Ap sudt khéng cho vugt qua gid tri cho phép: Pp. < tpl (2,33) hode: pot < [perl (2.33a) Truéng hop can so sanh do bén mon cia cdc két cau, c6 thé sit dung phuong trinh duéng cong mon: pi L = const (2.33b) trong d6: p, - ap sudp sinh ra trén bé mat; L - quéng dutng ma sét; m - chi sé ma phy thuéc vao diéu kién béi tron: ma sét kho m = 1; niia kh6 m= 142; nia uét va ust m = 3. 3- Cae bién phap gidm mon Cac bién phap gidm mon bao gém: - Sit dung vat ligu gidm ma sét (déng thanh, gang chju ma sat...) d6i vi nhitng bé phan cé van téc trugt lén (bdnh vit, & trugt...). - Gidm tai cho bé mat chiu ma sat, phan bé tai déu trén bé mat tiép xic (ding 6 ty Iya, co cau ty lya...), tranh img sudt tap trung, két cdu bé mit tiép xutc sao cho khéng tiép xtc 6 nhing noi ¢6 img suat lon. - Boi tron va lam ngu@i tét, chu ¥ dd nhém bé mat, hinh dang bé mat va van téc trugt tuong déi toi uv dé hinh thanh mang dau trén bé mat tiép xuc, bao dam ma sét sinh ra la ma sét u6t. - Gidm lugng hat mai roi vao trong bé mat ma sét bing cach che chin kin (dé tranh hat mai ti ngoai) va lam bé mat tiép xtc ditt quang (dé hat mai sinh ra trong qua trinh lam viéc dé thoat ra ngoai). 56 Chung 2 - Thay thé ma sat trugt bang ma sét lan: 6 lan, vit me bi véi ma sat lan, then dan huéng Ia cdc con lan, dutmg din huéng ma sat lan. Cée bién phap dé gidm anh huéng xdu cia d6 mon téi kha nang lam viéc cha may: - Dam bao mon déu cho cdc chi tiét dé cing diéu chinh, sta chifa, thay thé... + Chuyén mdn vao cde chi tiét it anh hudng dén dé chinh xc cia may hay vao chi tiét dé diéu chinh, dé thay thé khi mon. - Si dung cdc két cdu diéu chinh duge dé diéu chinh mon & nhimg chi tiét quan trong (dai dc trong co eu vitme - dai dc, dutng dan huéng truot...), ding hé théng lo xo nén, déi trong dé diéu chinh ty dong khi mon. 2.5 KHA NANG CHIU NHIET Sy lam viéc cia may kém theo suf sinh nhiét. Nhiét nay sinh ra trong qué trinh lam viéc cia may, hoac do su ma sét gida e&e chi tiét may. Nhiét sinh ra do qué trinh lam viéc cia may gém c6: dong co nhiét, may dién, may ddc, may gia cong nong vat lié Do tang nhiét, c6 thé sinh ra cdc hién tugng cé hai nhu: - Gidm kha nang tai cua chi tiét may. Hién tugng nay doi vdi cdc vat ligu bang thép khi nhiét dé lén hon 300 = 400"C, déi véi cac chi tiét lam bang chat déo khi ¢ > 100 + 150°C, xay ra la do thay déi cac dace tinh co cla vat lieu. - Gidm kha nang bao vé aia mang dau (gidm dé nhdét cia dau), ngan cach bé mat lam viéc cila chi tiét may va h4u qua 1a sy mai mon tang lén hay dan dén hién tugng dinh. - Thay déi khe hé trong céc méi ghép déng do bién dang nhiét thudn nghich. Vi du nhu 6 trugt héng do khi tang nhiét gay ra hién tugng dinh ngong truc vao mat trong lét 6. - Thay déi tinh chat bé mat lam viéc. Vi dy, giam hé sé ma sat trong bé phan phanh. - Gidm d6 chinh xAc cua may do bién dang nhiét thuan nghich. Diéu d6 dae biét co ¥ nghia adi véi cAc loai may gia cong chinh xac. Cac chi tiéu thiét k& 57 Vi vay déi véi cae chi tiét bi trugt nhiéu, khi thiét ké cdn tinh nhiét, nhim xéc dinh nhiét sinh ra trong qué trinh lam viéc va néu nhiét d6 qué lén thi tim cdc bién phap han ché né trong pham vi cho phép (nhu trong bé truyén truc vit, 6 trugt). Nhiét 46 én dinh trang binh duge x4c dinh tir phuong trinh cn bing nhiét: nhiét lugng sinh ra va truyén di trong mét don vi thai gian. Tir dé c6 thé x4c dinh duge nhiét dé sinh ra khi sit dung mdy hod chi tiét may va han ché n6, khong cho vugt qua mét gid tri cho phép: ¢ < [¢]. Dé nang cao kha nang chiu nhiét cia chi tiét may, cin ché tao cde chi tiét bing vat liéu chiu nhiét, sit dung cac bién phap béi tron lam mat. 2.6 DAO DONG VA TIENG ON Dé 6n dinh dao dong la kha nang cia chi tiét may ¢6 thé lam viéc trong mét pham vi van téc cin thiét ma khong bi rung qué mic cho phép. Dao dong xudt hién 6 cac chi tiét may quay khong duge can bing, khong di d@ cimg, lam viée vai van téc cao... Dao dong gay nén «ng sudt phu thay déi cé chu ky, c6 thé din dén pha hong vi mdi: dao déng gay nén tiéng én trong bé truyén banh rang, trong nhiéu trudng hgp.la chi tiéu danh gid chat lugng banh rang, dao dng trong méy cdt kim loai lam gidm d6 chinh xéc gia céng va do nhdn bé mat san phim. Trong may cé cdc dang dao déng chinh: - Dao dong cudng bic duge gay ra béi tdi trong tudn hoan tir bén ngoai (khéng can bing cdc chi tiét quay, sai sé gia céng ché tao, luc thay d6i trong cde may c6 cg cdu pittong) dé tranh sy cong hudng sinh ra khi tan sé cia lyc nhiéu bang véi tan sé dao déng riéng. - Ty dao dong 1a dao d6ng ma khi dé luc nhiéu gay nén bing chinh dao dong day. Vi du, ty dao dong ma sét gay nén béi su gidm luc ma sat khi tang van téc va cdc nhan té khdc. Dé tranh hién tugng ty dao dong, ta tién hanh tinh todn d6 én dinh dao dong. Tinh todn dao dong théng thudng khong tién hanh tinh timg chi tiét rigéng ma ta tinh cho ca hé, ké tiép ta tinh bién dang tiép xuc. Trong khi tinh cdc b6 truyén, ta phdi tinh dén sy tac dong lan nhav cua né véi dong co va bé phan cong tac. 58 Chuong 2 Su lam viéc cia may kém theo tiéng én gay nén béi va cham ciia céc chi tiét may chuyén dong. Tiéng én lién quan dén sai sé chi tiét - sai sé buée rang va dang réing, do séng ranh lan cia 6 lin. Ngoai ra, mt 36 chi tiét ché tao chinh xdc van gay ra én do khi lam viée, vi dy nhu khi cde c&p bénh rang vao va ra khdp. D6 én Ién lam tang sy mét mdi cia céng nhén tric tiép Iam viée va c6 hai cho stic khée. Tiéu chudn én Ja mét trong nhimg tiéu chudn ding dé dénh gid chat lugng may. Cutng 46 én duge d4nh gid bing decibel va duge gidi han bdi cdc tiéu chudn vé bdo vé mdi trudng. Cac bién phép chéng én chinh: - Tang dé chinh x4c va chat lugng gia cong - Gidm lye va dép bing cac phuong phap thiét ké - Sit dung vat ligu c6 ma sét ngi cao - Sur dung cdc bé phan gidm chan. Trén day la cdc chi tiéu chi yéu vé kha nang lam viéc ciia chi tiét may n6i chung. Khi thiét ké cén c&n cif vao tinh hinh lam viéc cy thé cia may va chi tiét may, phan tich va tim ra cdc dang héng nguy hiém nhét, tte la cde chi tiéu quan trong nhat; trén co sé d6, chon vat ligu va x4c dinh kich thuéc chi tiét may, nhitng chi tiéu con lai déng thdi sé duge théa man hodc chi 1a thi yéu khong can quan tam. 2.7 BO TIN CAY CUA MAY VA CHITIET MAY 1- Ehéi niém dé tin céy D6 tin cay la tinh chat cia déi tugng (chi tiét may, may, cong trinh...) thyc hién duge chite nang, nhiém vu da dinh, duy tri dugc trong khoang thdi gian cdc chi tiéu sti dung, cdc thong so lam viéc trong gidi han quy dinh tuong tng vdi ché dé, diéu kién van hanh, ch&m séc va sifa chifa cu thé. Dé tin cay 1A mot trong nhiing chi ti¢u quan trong nhat vé chat lugng méy va chi tiét may. Mot may c6 dé tin cy cao c6 thé thyc hién duge chic nang da dinh, déng thdi cdc chi tiéu vé sit dung (nang suat, do chinh x4c, hiéu sudt, mic dé tiéu thy nang lugng...) van duge Céc chi tiéu thidt ke 59 duy tri & mic dé cho phép trong mét khodng thai gian yéu céu hodc trong qué trinh thy hién mét céng viée theo yéu cdu (tinh bing gid, bang kilomet, bing sé chu ky hodc tinh theo khéi Iugng céc don vi khac). Néu may hode chi tiét may 6 d@ tin cy kém, biéu hién ra cdc chi tiéu si dung bi pha hoai va mat kha nang lam viée trude thdi gian quy dinh, c6 thé g&y ra nhimg thiét hai Jén do nang sudt bj gidm sit, nang lugng tiéu thy qua nhiéu va sifa chila tin kém. Khi xem xét chat lugng cda sdn phdm ta thay rang, di san phdm 46 dugc ché tao bing cing m#t loai vat liéu, gia cong véi cing digo kign nhu nhau, nhimg chét lugng sén phdém vin khong hoan toan déng nh&t ma khdéc nhau mét cdéch ngdu nhién. Cho di san phdém ban dau 6 chat lugng nhu nhau, nhung sau mot thai gian nhat dinh, do tac déng cia méi trudng lam viée, diéu kién sit dung, chdm s6c ... céc chi tiéu vé chat lugng cing thay déi khac nhau. Do d6 ngudi ta si dung ly thuyét xdc sudt thong ké dé tinh todn d6 tin cay cia san phém. Khi xem xét dé tin cay, ngudi ta thudng xudt phat tir van dé hu héng (mat kha nang lam viéc) nghia JA sy dimg may bat budc do cdc chi tiéu vé sit dung cla may hodc chi tiét may bi tén hai. Héng héc 6 thé xy ra 6 thoi ky chay mon cia may, c6 thé xdy ra dot ngét ho&e do cdc nguyén nhan héng héc ngdu nhién, ¢6 thé bi mai mdn ho&e do méi khi m4y hode chi tiét may lam viée trong mét théi gian tuong déi lau. Bé danh gid dé tin cay, ta thudng ding cdc chi tiéu: xdc sudt lam _ vie khong héng Rt), mat d6 héng ft), phan bé héng Fit) hode Qt2), cubng do héng A(z), thdi gian lam viée trung binh cho dén lic héng. Trong céc thiét bi don gidn ban co khi, van dé d6 tin cay khong phdi 1A quan trong nhét vi sy héng héc cia thiét bi nay khéng din dén sy thiét hai lén vé kinh té va ta co thé dé dang khde phuc dugc. Déi vGi che may mdi phic tap, ede day chuyén ty dong, cdc thiét bi si dung truyén dfn khi nén va thdy luc... van dé do tin cay 1a quan trong nhat vi bat ky su héng héc nao cua may va bé phan mdy sé dan dén su gidm dang ké nAng sudt cua toan day chuyén cong nghé. Chuang 2 Mat khdc, gid thanh thiét ké va ché tao tang theo sy nAng cao dd tin cy va chi phi van hanh eda thiét bi c6 dé tin céy cao gidm xudng, do d6 ta phai tim gid tri nhé nhat cia chi phi téng cOng (H.2.14). Gia thanh ché tao thidt ké Gia thanh may Gia mann C Chi phi van hanh oO Xe sud khong hdng ti wu ‘ae sudt khong hong R Hinh 2.14 Déc tinh kink té d6 tin cay 2- Co s& toan hoc todn dé ctia tin cdy Ta hay khdo sat két qua tht nghiém N, chi tiét trong mét thdi gian ¢. Gia sd dén lic két thic thi nghiém con lai N, chi tiét khong héng va N, chi tiét hong: N, = Ny +Na TY 80 Qt) = Me goi la 56 luong hu hang tuong doi. l Néu N, tuong d6i 1én thi Q(t) duge goi la xdc sudt Adng chi tiét may. Xdc sudt lam viéc khong héng R(t) khi a6 duge xdc dinh bang cong thie: . (2.34) Do dé ta c6 su quan hé sau: RW) + Q)=1 (2.35) Lic d6: khi t= 0: Ny=0 va RQ)=1; QW) =0 tea: N,=0 va R)=0; Q(t) =1 Mét dé phan phéi héng fit) hay cdn goi la xde sudt héng trong mét don vi thai gian: dQt) _ 1 GN, _ _dP(t) tO-"n ON, dt at (2.38) Cae chi tidu thiét ké 61 Tu day xdc sudt héng va khong héng cé thé xdec dinh nguge lai t theo ham sé mat d6 phan phéi: Q(t) = fi f(t)dt é Tich phan cia mat 46 phan phéi trong ly thuyét xéc sudt, trong trutng hgp téng quét duse goi lA ham sé phan phéi. Cusng dé héng hit) 1a x4c sudt hu héng trong mét don vi thdi gian khi diéu kién 1a hu héng dén thai gian dé chua xy va: aN), aN, N, 1 = . , a (t), va: Se = A(t) Mai hung: Th = Ny f(t), va we" Wa fey _ any . 2 At) = FO ; do dé: Mt) = Pay >” Ree (2.37) -froae Tw day suy ra: R(t) =e ° (2.38) Day la mét trong nhitng phucng trinh chi yéu cia ly thuyét 46 tin cay. Ta c6 vai ham sé mat a phan phdi hong fit) trong ly thuyét 48 tin cfy. Ddi vdi timg loai chi tiét, ta cé ham m&t 46 phAn phéi hoe ham cutng d6 héng. Ty d6 ta suy ra duge xfc suit lam viéc khéng hdng chi tiét may. Trong ph4n nay ching t6i chi gidi thigu ham phfn phéi thutng sit dung nhdtt la phan phoi chudn. ° Hinh 2.18 Ham mt do phan phdi héng la ham phan phéi chudn Da sé cdc chi tiét may o6 mt d6 phan phdi héng theo duéng cong Gauss (H.2.16): (mp 1 ar 39) Sin * ea) " trong 6: m, - thoi gian 14m vige trung binh cho dén hic héng: fi) = 62 Chuong 2 de ms (2.40) S - sai Ich bimh phuvng trung bin: 1 S=]y Y t40,)? (2.41) Xéc suit hing va kchéng hing 06 thé xc dinh theo cdng thite eau: Qlt) = 05 + of =) Ri) = 05 - of) V6i © 1a ham s6 Laplace (tra bang trong cdc ti ligu c6 tinh todn xAc sudt). (2.42) tm, Ss tri m, va S suy ra z;, sau dé tra bang, ta sé tim duge xdc sudt lam viée khong héng R(t). Mat do xdc sudt héng lién quan dén sé lugng chi tiét ban déu 1a No, cdn cing 46 héng - lién quan dén chi tiét hong Ny. Déi voi céc loai hu héng dac tring nhdt ca may 1a do mai mon thi dudng cong mét do héng cé gid tri’ cuc dai, cdn dutng cong cutng dé hong la dutng cong tang lién tuc. 3- Tinh toén thiét ké theo chi tiéu dé tin cdy Vi giéi han mdi, kich thuéc chi tiét va tdi trong tac déng 1a cc dai lugng ng4u nhién nén tu6i tho cia chi tiét may khi chju tai trong thay d6i c6 dO phan tan dang ké. Trong nhing trudng hgp cdn thiét, ngudi ta sit dung phuong phép thdng ké todn hoc dé tinh todn thiét ké theo giéi han mdi. ‘Ninh todn thiét ké theo digu kién: Y < Yin trong dé: ¥ - gid trj tinh toén cia chi tigu khé nang lam viée nhu: tng sus, 49 vong, nhist 49, lugng mon... Yua - gid tri gidi han cia chi tiéu kha nang lam vige. Khi ¥ > Yin thi héng h6c ichong xy ra. Khi tinh todn theo dé tin cy, ta khio sét Y va Yin la céc dai luong ngau nhién. Thong thuéng Y la ham sé phy thudc vao nhiéu déi sd: Ta dat x =z) = va z; duge goi 1a diém phén vi. Tim gid Cée chi tiéu thiét k& 63 Y= 9X, Xs... Xn) trong 46: X,, Xz... X, la edie A6i 8 dc lp 06 céc gid tri trung binh m,, mz,..., my va sai léch binh phuong trung binh S,, S,,..., S,. Gia tri trung binh va sai léch binh phuong trung binh cia dai lugng Y duge xac dinh theo céng thie: ¥ = om, ma... Ma) (2.48) 2 6p \ oo (2) 8! (2.49) trong dé: ¥ - gid tri trung binh dai lugng Y 2 - dao ham riéng ciia ham @ (X;, Xp... X,) theo di so X,. i Sy Ky higu m trong (2.49) 6 nghia 14 sau khi l4y dao ham riéng, ta thé cdc déi 86 Xj, Xz,...X, bdi cae gid tri trung binh my, mo,...,mm,. Khi tinh toan dé tin cdy theo cdc chi tigu khd nang lam viéc, vi du d6 ban, ta dat 2 = x ~ y véi x la tng suat gigi han va y 1a ing sudt Diém phan vi z; hoke chi sé dé tin edy f duge x4c dinh theo cong thie sau: z-y Sim — 3 z2f=- = (2.50) : YES, V8%q +52 trong dé: % - gid trj trang binh cia dai lugng gidi han S, - sai léch binh phuong trung binh cia dai lugng gidi han Yuu. fort fery HQ) ™, ™, xy Hinh 2.16 Ham phan b6 z, x vd y véi z= 2-y 64 Chutong 2 Theo cong thie (2.50), ta c6 thé tinh x4c sudt lam viée khong héng R cia chi tiét bing c4ch tra bang theo gid tri z1. Néu ta biét truéc xdc sudt lam viéc khong hong R thi theo céng thifc (2.50) ta c6 thé xdc dinh kich thudc chi tiét. 4. Céc phuong phép nang cao d§ tin céy DO tin cAy cla méy va chi tiét m4y phy thudc vao trinh dé thiét ké, cong nghé ché tao va diéu kién sit dung. Khi thiét ké, ta cé cac bién phdp sau dé nang cao dé tin cdy: + Khi thist ké edn tan dung kha nang si! dung két cdu voi sd luong chi tiét it, don gidn cé dé tin cay cao, méi chi tiét c4n c6 d6 tin cay bing hoc gén bang dé tin céy cia céc chi tiét kh4c. Vat lieu sit dung ché tao chi tiét co dé phan tan co tinh thdp sé lam tang xdc sudt lam viée khéng héng R. ~ Gidm cudng dé chiu tai cia chi tiét may va méy bang bién phép nhv sit dung céc loai vat ligu c6 d6 bén cao, 4p dung nhiét luyén va héa nhiét luyén, ding céc bién phdp cong nghé tang bén bé mat nhu phun bi, lan nén. Dam bdo tng sut sinh ra trong chi tiét nhé hon gidi han méi vat ligu. Sit dung cfc bign phép gidm sy tp trung ing sudt trong chi tiét may. . - Chon dung loai dau, thiét ké hé théng bai tron hgp ly dé dam bao diéu kién béi tron ma s4t udt, bao vé cdc bé mat Jam viée khéi bui ban va céc hat kim logi, bé tri cAc og cu trong hop kin va lot kin tét. Si dung hé thong bdi tron tu dong dé khéng ché may, khong cho hoat dong khi cé truc trac trong hé théng bdi tron. - Trugng hgp trong qué trinh st dyng may thudng xudt hien cdc qué tdi ngdu nhién thi trong hé thdng thudng 6 cdc thiét bj an toan hoac role. - Si dung réng ri cdc chi tiét may, b6 phan mdy va két cdu tieu chudn theo diing quy trinh céng nghé (sdn xudt trong cac nha méy chuyén biét) 88 tao ra cdc sin phdm cé chat lugng cao, 46 phan tan tuéi tho ft. Khi cdn thay thé, sila chita, ta c6 thé tim duge ngay. - Cc chi tiét d8 bj héng duge thiét ké va ché tao phdi dé sita chita vA thay thé. Tinh toan theo d6 tin cfy duge giéi thigu trong tai ligu [46]. Cae chi tiéu thiét ké 65 2.8 TOIUU HOA KET CAU Nhu da giéi thigu trong chuong 1 thi thiét ké may bao gém thiét ké két cdu va chuyén dong. Do d6, Iya chon hodc thiét ké t6i uu két cdu la lanh vyc khong thé tach roi khi thiét ké may va chi tiét may. Ngoai ra, két cdu tdi uu lam gidm kh6i lugng my, gidm lugng tidu hao vat ligu khi thiét ké, lam cho két cau cé hinh dang phi hgp, gon nhe va nh&t 14 lam gidm gia thanh san phdm. Véi sy hd tro may tinh giip chung ta tién hanh tinh todn t6i vu két cdu, trén hinh 2.18 trinh bay mét vi dy két edu trude va sau thidt ké toi uu. a) Hink 2.18 Thiét ké t6i uu hinh dang chi tiét: a) Phan bé tng sudt thiét ké ban ddu; 6) Phan b6 tng sudt thiét ké t6i uu ‘Toi uu két c&u bao gém téi uu ham muc tiéu (théng thudng 1a do sng, tinh cong nghé, khéi lugng, gid thanh...) ding thdi phai thda man céc ham rang bude (vi tri cae gdi d3, gidi han kich thude va kh6i lugng, img sudt cho phép 1én nhét...). Dé téi uu héa két céu thi ta cdn cOng cu md hinh héa dé bidu dién hinh dang két céu, cong cy phan tich két céiw 46 gidi quyét van dé va gidi thudt ti wu dé tim kat cdu ti wu (2.19). ‘TSi uu két chu Phan tich két cdu Phan tich phan tir hau han Hinh 2.19 (Mio hin phéin tis hitu han Gidi thuat quy hoach va phéin tir bién phi tuyén 66 Chuong 2 Cd4e phuong phap téi uu hoa duge phan loai theo dang bién thiét ké dé mé ta mé hinh hinh hoc thiét ké. Ham muc tiéu va rang bude duge biéu dién nhu cdéc ham qua cée bién nay. Phu thudc vao dang thuge tinh chi tiét diéu khién béi cdc bin thiét ké trong khi toi uu mdt két céu cu thé, do c6 thé la téi ue kfch thude, hinh dang hoac topology. Qua trinh thiét ké téi uu duge thyc hign dén khi nao kich thuéc, hinh dang va topology dat duge cdc gid tri tdi uu théa man cac diéy kign rang buéc. Noi dung téi uu hoa dé cap trong cdc tai liéu riéng [36]. Hinh 2.20 gidi thiéu dia xich truée va sau tinh todn thiét ké téi uu hinh dang, khdi lugng dia xich giam 39% v4n dém bao cae chi tigu vé kha nang lam viéc. Trong qué trinh thiét ké sur dung céc kién thie vé qué trinh thiét ké, mo hinh héa, mé phéng dong hoc, phan tich phan ti hu han va tao mau nhanh.. a) b) Hinh 2.20 a) Thiét ké ban dau; b) Thiét ké téi uu 2.9 LYA CHON VAT LIEU TRONG THIET KE MAY Lya chon vat liéu va nhiét luyén chi tiét may duge xdc dinh: - CAn thiét dam bdo dO tin cay yee cdu cho chi tiét trong thoi gian lam vigc, khi c6 cc yéy edu da cho vé kich thuéc. - Cac nhan té kinh té va diéu kién ché tao. Cén cha y rang, gid thank vat fiéu chiém trung binh 50% gid thanh may, trong 6t6 60+70%, trong c4c may nang chuyén la 70+75%. Chi tiét 6 kich thuée duge x4c dinh theo chi tiéu bén, ché tao tit vat ligu ¢6 d6 bén cao nhy thép t6i va tdi ci thién va gang c6 do ban cao (binh rang, truc...). Cae chi tiét may thiét ké theo dé citng can co médun dan héi cao. Che chi tigu thiét ka 67 Cae chi tiét c6 bién dang dan héi (ld xo) ché tao tit thép co do rin cao. Cao su va chat déo c6 ty sé gitla gidi han dan héi va modun dan hai cao. Chi tiét may khi lam viée c6 ung sudt tigp xic va mon (lan va trugt lén nhaw nhy é lain, banh rang), duge ché tao ti thép cé dg rin cao (6 lan, banh rang). Khi lam vide, céc chi tiét c6 bé mat trugt lén nhau, chi tiéu tinh theo 46 bén mon, thi mét trong hai chi tiét co d6 rén bé mat cao hon. Cée chi tiét tiép xuc nhau thi cin ché tao ti vat liéu ed hé sé ma sdét thap (6 trugt, dugng dan huéng trugt). Doi voi cdc chi tiét may lam viée theo nguyén ly ma sét thi ddi hdi cé hé sé ma sat cao (b} truyén bénh ma sét, ly hop, phanh...). Cac vat ligu c6 kha nang chéng mon cao (déng thanh, babit va cac kim loai khdc, chat déo cé tinh chéng mon...) cé cfc tinh chat: hé 36 ma sat thap, do bén mdn cao, kha nang chdéng dinh cao, kha nang chay ra tét va ba mat tiép mic it mon. Cac vat ligu ma sat (gém kim loai, chét déo trén nan asbet...) dac tring bdi hé sé ma sat lon va khong 46i, dg bén mdn va kha nang chiu nhiét cao, kha nang chay ra tét va bé m&t it mon khi ¢6 ho&c khéng béi tron. Cac vat liéu nay siy dung dé ché tao cdc chi tiét cua phanh, ly hop ma sat va cdc bg truyén ma sat. Cae chi tiét lam viée 6 nhiét dé cao dugc ché tao tir cac vat ligu chiu néng va bén nhiét. Da sé cdc chi tiét may chiu uén va xodn, c6 gid tri ing sudt tang ti lop trung hoa dén bé mit, trén bd mat c6 sy tAp trung Ung sudt lon: Theo nghién ctu thi khi tang d6 bén vat ligu lon hon 1200 MPa, rat it tang do bén méi vat ligu do tang anh hudng cia sy tép trung ing su&t, khi dé cée chi tiét bi hang do bé mat bj phd hay. Do dé, mot trong nhimg huéng tang dé bén chi tiét may 1a sit dyng cdc bien phép tang bén hoac phi bé mat. Tang bén bé mat, c6 nghia la tao ung suat du nén trén bé mat. Céc chi tiét c6 hinh dang phic tap, vi du than méy cé nhiéu thanh, véch va vét 1éi (gd), ché tao tit cAc vat ligu duc (gang, kim loai mau). Cac chi tiét thanh méng va hinh dang phitc tap ché tao tit céc vat ligu c6 tinh chat dic cao. 68 Chuvng 2 Céc chi tiét dang tam, ong thanh mong, thanb dinh hinh ché tao tir cAc vat ligu cho phép gia cong bang 4p lyc (tinh dé can). Lya chon vat liéy phy thuge vao yéu cdu vé kich thuée va khéi lugng chi tiét, Khi tinh theo dé bén uén hoac kéo, nén thi khdi lugng thudng ti Ié nghich bac nhat (trong mét sé trudng hop bac 2/3), khdi lugng chi tiét tinh theo dé bén tiép xuc ti 1¢ nghich véi binh phuong tmg sudt cho phép. Néu kich thuéc chi tiét biét truéc thi ta phdi tinh todn dé Iva chon vat liéu thich hap. Céc bién phdp tiét kiém vat ligu: - Chon so dé déng cho may va cum chi tiét. Vi du, sd dung hép gidm téc bénh rang séng thay cho hop gidm téc nhiéu cap sé tiét kiém vat ligu di nhiéu lan. - Tinh toan chinh xdc va gidm hé sé an toan (tinh toan theo dé tin cay...). Khi d6 giém kich thuée chi tiét va gidm khdi lugng vat liéu cho két cau. - Lyf chon ching loai chi tiét va két cdu ti uu. Vi du, khi thay thé méi ghép dinh tan sang méi ghép bang han sé tiét kiém vat liéu tir 15+20%, Khéi lugng cia thanh c6 46 bén déu chiu von sé c6 khéi lugng nhé hon thanh cé tiét dién khong déi. - Chon cde théng sé ti um chi tiét may va mdy (tinh todn van téc, cdc ty sO k&t cfu chi yéu...). Nhu ta da biét, kich dugc chon theo mémen xodn, ma khéng phdi theo céng sudt. Do do khi tang sé vong quay cia bo phan cdng tdc may thi kich thuée cla may giam dang ké. - Chon vat ligu va phuong ph4p nhiét luyén téi uu, sit dung cc phuong phap tang bén ba mat, edc chi tiét da kim loai va khong kim loai. Vi dy, néu chon vat ligu lam tang ting sudt cho phép bé truyén bdnh rang én hai ln, thi kfch thudc tinh todn thiét k& theo 46 bén udén lam gidm kich thuéc di hai lan. Theo tai ligu [92] thi khi tang do rin vat liéu tit 200 HB lén 600 HB sé gidm khéi lugng hop gidm téc di 8 lan. Ung dung vat ligu da kim loai ché tao 6 trugt v6i lép vat ligu chéng ma sdt méng lam gidm gid thanh san phém. - Gi&m khéi lugng phoi, sit dung phéi ré tién cé hinh dang gin giéng san phém, vi du phdi dang 6ng, cin dinh hinh. Thay thé phuong phdp rén tf do bang phuong phép dap hodc dic, phéi cén Cac chi tigu thiét k& 69 ngang va can xodn 6c, sit dung kim loai bét... lam gidm khéi lugng phéi. Trong san xudt hing loat thi hé sé sit dyng kim logi trong nghanh ché tao may 1a 0,7, vai sdn xudt nhé va vita thi hé sé nay nhéd hon nhiéu. Lafa chon phdi hgp ly déi vi timg loai chi tiét lam gidm hao phi vat liu di nhiéu lan. Hién tai theo TCVN chua cé day da tigu chudin vé vat ligu nén ta c6 thé sit dung cdc tiéu chudin cia cdc nuée nhu Nga (GOST), My (AISD... Sau day gidi thigu mét 6 vat liéu ché tao chi tiét may thong dung theo AISI. Bang 2.1 Céc loai thép thong dung theo titu chuén AISI { ‘Theo UNS | Theo AISI | céng dung G10150 | 1015 | Chi tiét dang tim; chi tiét may Grosca | 1030 | Cong dang chung, chi tiét dang thanh, then, thanh truyén, tay don Grosso | 1045 | Truc, banh rang 10800 | 1080 | Lé x0, cdc chi tiét may ndng nghiép 11420 1142 Cac chi tiét vit iaiad | 12114 | Cac chi tiét end nang gia céng cao G41400 4140 Banh rang. truc, chi tét ren 43400 | 4340 | Banh ring, tryc, chi tiét 04 thé tich c4es00 | 484°. | Banh rang, tryc, cam 51500 | 5150 | Truc chiu tai trong nang, 16 xo, banh rng Gs1601 | 51860 | Truc, 16 x0, banh rang wang cao 49 cing 652986 | £52100 | Vong 6, con lan (thép 6 lan) 61500 | 6150 | Banh rng, tryc, 1 xo Ge6soo | 8650 | Banh rang, truc @s2600 | 9280 | Lé x0 2.10 TINH CONG NGHE CHI TIET MAY Tinh cong nghé cua may va chi tiét may cé ¥ nghia kinh té va ky thuat to lén. Két céu cé tinh cong nghé khi duge ché tao véi chi phi, thai gian va thiét bi thap nhat, hoan toan tuong tng véi cong dung cia minh. Tinh cong nghé chi tiét may phu thudc vao hinh dang, vat ligu va phuong phap tao phdi; 46 chinh xdec ché tao va d6 nham bé mat gia cong theo theo yéu cau. Phdi chi tiét may tit kim loai dugc tao bing phuong php duc, rén, dap, c4n, ép, han vA c&t bang nhiét. Dé gidm hao phi vat ligu khi gia cong ta nén ché tao phdi cé hinh dang gan gidng chi tiét nhat. 70 Chuong 2 Phuong phap dtic duge sit dung dé ché tao cdc phdi cé hinh dang phie tap. Thu duge phdi dic cé chat Iugng cao rat khé vi hang loat nguyén nh4n: bot khi, tng sudt ndi lén, vét nut, rd bé mat, cong... Dé tranh cae dang hong trén ta thiét k& phdi duc cé chiéu day bang nhau, phan chia céc phéi duc phic tap ra cdc thanh phan, tao phai duc cé hinh dang dae biét, khong can trd bién dang tu do cia chang khi lam ngudi, két cu cdc ranh bén trong don gian... Dam bdo phéi dic ¢6 chiéu day bing nhau 1a yéu cau chii yéu khi thiét ké phdi duc. Khi khéng thé dam bdo cho ching bing nhau thi cdn phai chon ving chuyén tiép ti thanh méng dén day hgp ly. Hinh 2.21 a,b khong hgp ly vi néu géc lugn nhé sé 6 cae vet nuit, goe lugn Ién cé bot réng bén trong, hinh 2.21c la hgp ly nhat. Bric dang gan (H.2.21d) don gian va ré hon duc cé than réng (H.2.21e), tuy nhién duc co than réng tao két cu c6 6 cting cao hon. Cho nén véi vat ligu thép khé duc nén ta sif dung dic c6 gan, con déi véi gang duc ¢6 than réng dé tang d@ cing. Hinh 2.21 Phoi rén cé dé bén cao hon, nhung ché tao phic tap hon. Thong thudng thay thé ren bang phuong phap dap. thu duge chi tiét cé hinh dang phic tap va chinh xc hon. Han dugce sit dung dé ché tao cae chi tiét co cc phan ti 1a tam, thanh, thép géc, thép chi U, chit T... Cac chi tiét nay c6 thé 1a. than may, khung, banh dai, trong... Chiéu day thanh chi tiét may c6 thé tinh theo dé bén, do d6 khi han chi phi sé gidm khoang 50% va hon nia... Cae chi tiéu thiét ké 71 Phuong phap gia cong ct got trén cdc may c&t kim loai tao cae chi tiét may c6 kich thudée chinh xac va bé mat phitc tap. Dac biét co yéu cau cao khi gia céng cdc bé mat ngong truc, l6t 6, 6 lan, dutmg din huéng... Cac may chuyén déng quay (phay, khoan, doa...) véi dung cu cat lam viée lién tye c6 nang sudt cao hon rét nhiéu so vi cée may cé dung cu c&t chuyén ddng tinh tién - dao chiéu: bao, xoc... vi mat nhiéu thdi gian cho hanh trinh chay khong. Lam viéc trén may c&t bao gém céc bude: dat phdi trén may va gia cong (c&t) ching. Do dé dé tang n&ng sudt may va giam gia thanh gia cong thi phai don gidn dat phdi trén may va tang téc qué trinh cdt got.... Tang tc qua trinh cdt got dat duge bang cach gidm sé bé mat gia cong va bé tri chang hgp ly. Céc bé mat gia céng bé tri cao hon cdc bé mat khéng gia céng ti 3+10mm nhu hinh 2.22. ay Hinh 2.22 Cac bé mat gia cong hop by Giam thai gian gia cong dat duge bang cdch bé tri ding bé mat gia cong, tuong ung sé Iugng thao tac dung cy cat nhé nhat. Hinh 2.28a c6 két cdu khong ding, hinh 2.23b c6 két c&u ding do cdc bé mat can gia cong n&m trong cing mét mat phdng, khi dé cé thé gia cong chung trén cing mét lan dat chi tiét va dung cu c&t trén may. ~ i. ( TTT] 7 ry a) Khéng t6t b) Tet Hinh 2.23 72 Chuong 2 Khi doa cdc 16 déng truc nén gia céng suét. Hinh 2.24a c6 két cau khong dung, hinh 2.24b 06 két cfu tét hon, hinh 2.24c c6 két cu ding nhat. Khi thiét ké chi tiét my cén chu ¥ cé thé gia cong ching trén may duge hay khong, hinh 2.25a cé két cdu khong ding. Hinh 2.25b c6 két c&u dung vi cé thé khoan céc 1d nay. CLL Ee 7 [———— sl bss ZZ y Hinh 2.24 Hinh 2.25 Céc chi tigt may thiét ké phi dam bdo kha nang l&p rap Trén hinh 2.26a 1A két c&u khong ding do kh6 14p rap, hinh 2.26b thay d6i két céu truc va 6 gitip cho viée lap rap dé dang. Hinh 2.27 khéng thé lép 6 vao than méy vi dudng kinh 18 d trén than may nhé hon dutng kinh vanh ngoai ciia 6 truc. Hinh 2.26 a) Sai; b) Ding Hinh 2.27 Cac chi tigu thiét ké 73 ‘Thiét ké vin dam bao cdc chi tigu khd nang lam viée nhung voi sd chi tiét it nhit, 86 thao téc ldp rdp it nhat dé gidm thdi gian lp rép va cudi cing la gidm gid thanh san phim. Ngoai ra may thiét ké dam bdo béi tron cdc bé mat lam viéc duige thuan tién va dé dang. Dé thudn tién sita chia va thay thé thi cde chi tiét quan trong, mau mon can bé tri tai cde noi thudn tién quan sét, kiém tra va théo lip dé dang, vi du bénh dai, dia xich... lép du true dé dé dang thay thé. 2.11 DUNG SAI LAP GHEP ‘Ninh déi lan chi tiét may va cum chi tiét may c6 y nghia kinh 1, ky thuat to Ién trong qué trinh thiét ké, ché tao va sita chifa may. Cée chi tit c6 thé lp vi tri trong m4y ma khéng cn thiét phai gia cong thém va khi dé thuc hién ede chie nang tuong ting véi yéu edu ky thugt cho trude goi 1a tinh d6i lin. Nhd vao tinh déi lin cée chi tiét may ma ta c6 thé tang téc qué trinh thiét ké, dim bao ché tao chi tiét béing c4c phuong phap cé nang sudt cao, dam bdo dé dang va gidm thdi gian ldp rap, sta chita chi tiét may, thay thé nhanh chong cdc chi tiét du tri. Tinh déi ldn eda chi tiét may duge dim bdo bing hé théng dung sai lp ghép, duge chufin héa theo ede tiéu chudn. Hé thdng tiéu chun dung sai dp ghép cho phép sit dung dung sai céc chi tiét may hop ly, dim bao ching lam viée binh thugng; chon 46 chinh x4c gia cong bang cdc phuong phap hién dai v6i gia thanh ré; té chic tinh déi lan cdc chi tiét may... Khi lip ede chi tiét déi tiép ngudi ta phan bigt bé mat bao va bj bao. B& mat bao goi 1a 14 va bé m&t bj bao goi la truc. Kich thuéc bé mat déi tiép cia 15 va truc goi la kich thuéc danh nghia ctia méi ghép. Kich thuéc danh nghia mdi ghép gidng nhau cho cd truc va 16. Mai kich thudc bé mat déi tiép déu 06 dung sai. Dé tranh phé pham khi gia cong co chi tiét may thi bat ky kich thuée th4t nao cia chi tiét may déu nkm giila cdc kich thuéc giéi han, con goi la kich thuée dung sai. Cac kich thu6c giéi han 6 thé la gidi han én nhat hode nhé nhét. 4 Chuong 2 Dung sai duge goi 1a hiéu gitta cdc kich thude lon nhat va nhd nhat. Hiéu giffa kich thudc lén nhat hodc nhé nhat véi kich thuée danh nghia dugc ggi la sai léch trén hoae dui. Lya chon ding dung sai e6 ¥ nghia san xuat va kinh té Ién, béi vi ching anh huéng dén lyva chon may va dung cu gia cong chi tiét, tay nghé cdng nhan, ché dé cat chi tiét may, cong nghé lap rap, chat lugng bé mat gia cong va gid thanh gia cong. Lua chon dung sai ding nghia 1a chon dung sai Ién nhat ma cdc bé mat déi tiép van lam viée vi cac yéu cau ky thuat da cho, dé tin cay va an toan biét truée. Dung tuong tng vdi kich thude danh nghia va goi la dung méc. Dién tich cia mién nam gidia sai léch trén va duéi goi 1a mién dung sai. Mét trong hai sai léch sit dung dé xdc dinh mién dung sai goi la sai léch chinh. Sai léch chinh goi la sai léch gan véi duong khong. Vj tri cia mién dung sai voi duing, khéng phy thude vao kich thuée danh nghia ky hiéu bang chit cdi, chit in hoa déi véi 16, va chit thudng déi vdi truc. Hiéu sé gitta cdc kich thudée bao ¥ bi bao goi la méi Idp, dac trung cho méi ghép hai bé mat déi tiép, dic trung cho sy dich chuyén ty do gitia cdc chi tiét ghép va dé bén méi ghép cé dinh gitta ching. Hiéu sé c6 gid tri duong goi la méi Idp c6 khe hd. Hiéu sé am (truée khi lp) goi la méi lp c6 dé déi. Phy thugc vao vi tri tuong quan gitta mién dung sai cia truc va 16 mdi lap cé thé la: lap c6 khe hé, lp c6 dé déi, lap trung gian. Lap trung gian cé thé 1a c6 d6 d6i hove c6 khe hd. Lap ghép dugc thuc hién theo hai hé théng: hé thdng truc va hé thong 15. - Lap ghép theo hé théng 16 thi céc kich thuéc gidi han ciia 1é 1a khong déi, va cic méi ldp khde nhau thu dugc 1a do thay déi kich thuée gidi han ciia truc. + Lap ghép theo hé théng truc thi cic kich thuée gidi han cia truc la khéng dé6i, va cdc méi lap khac nhau thu duge la do thay déi kich thuéc gidi han cia lé. Lya chon hé théng lép khi thiét ké chi tiét may cé y nghia kinh té quan trong. Hé thdng 16 khi diéu kién nhu nhau cé gid thanh ré hon hé théng true, vi khi d6 noé doi héi it dung cu cdt 06 gid thanh cao, va gia thanh gia céng ré hon. Cho nén hé thdng 16 duge sit dung rong rai. Chi sit dung hé thdng truc khi khong thé sit dung hé thong 18. Cae chi tiéu thiét k& 75 Trong ché tao may sif dung cdc kiéu lap: lAp cé dé doi, l4p trung gian va lip 6 khe hd: - Lép 6 dé déi duge sit dung dé cd dinh cdc chi tiét khong 6 thém mdi ghép phy, théng thudng str dung cae méi ghép H7/p6, H7/r6, H7is6, H7/u7... - Lép trung gian: 6 thé 6 dé déi hodc khe hé, sit dung dé co dinh céc chi tiét va cdn chi tiét ghép phy: then, chét, vit... Thong thuding str dyng cdc méi ghép H7/j,6, H7/k6, H7/m6, H7/n6... - Ldép cé khe hé: Wp cdc chi tiét chuyén dong tuong déi, vi du 6 trugt. Méi lip cé khe hé nhé c6 thé ding dé cd dinh cdc chi tiét (kem chi tiét ghép phy), sit dung trong trudng hgp cdc chi tiét thugng xuyén théo lAp. Théng thugng dung cdc méi ghép H7/c6, H7/e8, H7/d8, H7/e8, H7/f7, H7/g6, H7/n6... Tat cd cde kich thude trén ban vé chi tiét déu phdi ghi sai léch gidi han. Co thé khong ghi sai léch giéi han trén cdc kich thudc xdc dinh céc doan cé dé nhéam khdc nhau trén mot bé mat, doan truc nhiét luyén, phd, son..., trén céc doan nay ghi ddu ~. Khong can thiét ghi sai léch gisi han cho céc bé mat c6 c&p chinh xéc thap (thd hon 12), trong yéu cdu ky thuat 06 thé ghi: “Céc sai léch kich thude gidi han khong ghi: 16 H14, truce h14, khdc #(JT14)/2”. 2.12 BO NHAM BE MAT Dé nhdm bé mat - tap hgp ede dé nhap nhé bé mat véi bude tuong d6i nhé trén chiéu dai co sé. Dé danh gid do nham bé mat ta sur dung 6 dai lugng, trong dé cé hai dai lugng chinh: R, - sai léch bién dang trung binh sd hoc R, - chiéu cao nhap nhé bién dang theo 10 diém. Dai lugng R, xdc dinh theo cong thitc: i R, “7 jvly (x)| dx 4 trong d6: / - chiéu dai co sd; y - sai lech bién dang. 76 Chiiong 2 Dai lugng R, x4c dinh theo céng thic: 1 5 5 8} (Se ul*} Mr mal) trong 46: Hina - 14 sai iéch § diém bien dang lén nhat Fina ~ 1 sai léch 5 diém bién dang nbé nhat. Bang 2.2 Bang tiéu chudin danh gid dé nhdm bé mat [ena dai chudin f, (mm) ‘Cip nham T Ra, (wm) Rr, (um) 8 1 80 40 320 + 160 2 40 +20 160 = 80 3 205 10 80 = 40 4 1055 40+ 20 25 7 5 5125 20+ 10 6 25+ 1,25 10263 0.8 7 1.25 + 0,63 63+ 32 8 0,63 = 0,32 32+ 16 9 0,32 + 0.16 16-08 Ls 0,25 10 0,16 + 0.08 08-04 W 0,08 = 0,04 04+ 0.2 L 12 0,04 + 0,02 0.2404 0,08 13 0,02 + 0,01 0,4 + 0,05 L 14 0.01 + 0,008 8,05 + 0,025 Do nhdm bé mat chi tiét may cé vai trd quan trong, bdi vi khi gidm dé nhém bé mat dén gid tri téi uu nao dé thi ma sat va mai mon cia bé mat lam viéc chi tiét gidm xudng, kHi dé higv sudt mdy va co cfu tang lén. Ngoai ra, khi dé nhaém cang thap thi dé bén va do ban an mon tang lén, hinh dang bén ngoai may va chi tiét dep hon, va gid thanh gia cng cing ting lén. Do d6, ti vao tiing trudng hop cu thé ma ta chon dé nhaém tuong ting véi cong dung cia ching. Dé nhém hé mat chi tiét dnh huéng dén viéc chon dung sai bé mat lap ghép va tinh kin khit méi ghép. Trong ban vé chi tiét ta phai ghi 46 nh4m bé mat gia cong theo tiéu chudn. Theo tiéu chudn c6 14 cp 46 nhdm nhu bang 2.2. Céec chi tiéu thiét ké 7 2.13 TIEU CHUAN HOA TRONG THIET KE Tiéu chudn héa c6 ¥ nghia to Ién trong nganh ché tao méy néi riéng va trong nén kinh té quéc dan néi chung. Tiéu chuan hoa 1a viée quy dinh nhimg tiéu chudin va quy pham hgp ly va thdng nhat vé hinh thi loai, thong sé, chat luong, phusng phap thi nghiém va ché tao... ciia chi tiét may vA may. Trong thuc té gap rt nhiéu chi tidt may tiéu chudn nhu buléng, dai 6c, céc thong sé cia cdc bé truyén, é lan... Tiéu chudn héa cé y nghia kinh té ky thuat rat quan trong, thé hién 6 nhiing diém chink sau day: - Tiéu chudén héa han ché duge rat nhiéu ching loai va kich thudc cia cdc san phém cimg loai, cing tén, nhd d6 c6 thé sit dung nhiing phuong phap tién tién nhat dé ché tao hang loat chi tiét may tigu chudn, gidm site lao dong khi ché tao, tiét kiém nguyén vat ligu, chang loai dung cy cat, gidm bét duge viéc ddu tu thiét bi va cudi cung ha duge gid thanh. - Tiéu chudn héa diéu kién ky thuat vA phuong phdp thir sé nang cao chat lugng san phdm, kha nang lam viéc va tuéi tho cua chi tiét may. + Tiéu chu4n héa dam bao duge tinh déi lan cia chi tiét may, nhd d6 tao dé dang cho céng viéc sita chita, thay thé c4c chi tiét bi hong. - Tiéu chudn héa chi tiét may va b phan may sé gidm bét duge thi gian va cong sfc thiét ké. Hién nay nuéc ta su dung 4 cap tiéu chudn: - Tiéu chudin Nha nuée Viet Nam, ky higu TCVN kém theo so’ thi ty tiéu chudn-va nim ban hanh - Tiéu chuén nganh: TCN - Tiéu chun tinh, thanh phé: TCV + Tiéu chugn co sé: TC. Mét trong nhing co sé tiéu chun hoa, 1a day sé tiéu chudn duge sit dung phé bién trong ché tao may, cho cdc kich thuéc may va chi tiét may, tai trong, céng sudt, sd vong quay... Ppé bign nhét la day sé theo c&p sé nhan, vi sé sau c6 gid tri bang sé truéc dé nhan cho céng béi y. Theo TCVN thi cong bi cé gid tri 78 Chuong 2 =%10 véi n c6 thé la 5, 10, 20 hode 40 tung ting vdi day 86 cé ky higu R5, R10, R20, R40. Dudi day la vi du cia day R10 va R20: RIO 1; 1,25; 1,8; 2; 2,5; 3,15; 4; 5; 6.3; 8; 10... R20 1; 1,12; 1,25; 1,4; 1,6; 1,8; 2; 2,24; 2,5; 2,8; 3,15; 3,55; 4; 4,5; 5; 5.6; 6,3; 7,1; 8; 9; 10 Cac so khac cia day c6 thé nhan day trén cho 10, 10", 10, 10%... Ngoai ra cé thé sit dung day sd theo c&p sé cong, vi du nhu dudng kinh vong trong 6 lan: 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50... Hign nay, ngudi ta da aghién citu va dang 4p dung nhiéu tiéu chudn cia té chic Tiéu chudn héa Quéc té ISO Unternational Standard Organization). Ngoai ra con sit dung mét 86 tiéu chudn céng nghiép cae nuée khéc nhu: ANSI (American National Standards Institute), ASME (American Society of Mechanical Engineer), AGMA (American Gear Manufactures Association), AISI (American Institute of Steel Construction), GOST (Nga), DIN (Die), JIS (Nhat)... 2.14 vipby Vi du 2.1 X4c dinh tng suat cho phép [¢,] déi vi truc hinh 10.21 tai vi tri D 06 ranh then: thép C35, d = 45mm. Bé mat duge mai tinh. Gidi han bén o, = 510MPa (N/mm’). Hé 86 an toan cho phép [s} = 1,75. Cho biét thai gian lam viéc 6 nam, nam lam viéc 300 ngay, ngay lam viéc 8 gid. SO vong quay n, = 298,2 ugiph. Tai trong xem nhu khong déi. - Gid tri chi s& ma m xée dinh theo cng thife (2.14): C | 12...20 Ko 21 = 175 0,86.0,92 trong d6 K, - hé af t4p trung ung sudt v6i o, = 635MPa tra theo bang 10.8 c6 gid tri 1,75 &- hé 80 xét dén anh hudng kich thuée, thee hinh 2.9 theo duing cong 1 ta cé c = 0,86 B - hé 36 tang bén bé mat, trén hinh 2.7 theo dung cong 2 (mai tinh) ta chon B = 0,92, m= = 5,40...9,05, ta chon m = 6. v6i Kip = Be = 222 eB Cac chi tiéu thiét ké 7” - Ung suat uén cho phép {c,] xac dinh theo céng thitc (2.12): SimeB Sim 255 = eK, = = ———_ (rl = TK Mt = isk! 7 175.221 trong d6: Gj = Gap - ing sudt udn thay déi theo chu ky d6i xtmg c6 gid tri (0,40,5)a,= 204+255MPa (trang 43), chon Gin. = 9-1p= 255 MPa Hé sé tuédi tho K, xdc dinh theo cong thifc (2.13): N, Ne voi: N,- 86 chu ky co sé N, = 5.10° Nig - 86 chu ky tai trong thay déi tuong duong, theo céng thitc (2.21) , Nig = 60Ls2; = 60.6.300.8.298,2 = 3,22.10% Vi Nin2 Nata ly Nix = No, do d6 Ki, = 1. Vidy 2.2 Xéc dinh ban kinh r cda thanh tiét dién tron va duéng kinh d = 2r chiu lye kéo F (H.2(9) di xde suat lam viée khong héng R = 0,9999. Biét rang: F = 20000N va Sp= 500N; 35, = aF voi a= 0,015. Gidi han chay 6, = 800MPa; Sq, = 40MPa. Poo ~~ ~~] Hink x7) oy Giai: - Tinh theo wng suét cho phép (v6i hé s6 an toan 5 = 2 va hé sts = 1 do chua biét trude kich thuée): .1 = 65,9 MPa 4213) < _ 800.1 Ung suét cho phép: [0] = a S = 400 MPa s Diéu kién bén: FF 4F o=7ss is] Tir dy suy ra: a> {Ae [520000 7.96 mm hoic r= 399mm no) 7.400 Trong bang sau 1a cdc qua tinh véi hé s6 an toan s khéc nhau: 80 Chuong 2 - Tinh theo d@ tin cfy R = 0,9999. = = F o= 555 wr ‘Ta xAc dinh gid trj trung binh & va sai Iéch binh phuong trung binh Sq theo cAc cOng thite (2.48) va (2.49) nhu sau: = 2,4 25? _ Sh 4's? Serge xr! ox?r wr Diém phén vj 2; theo cing thie (2.50) voi Gig = G.hs Soiim = Sat SS 2,)82,x°F* + $3 + atF = “GyxF? —F) (6? - 22S2,)n2F* — 25, 4nFF? + F* - ai(st + ‘atF") =0 Thay cdc dif ligu va v6i xtc suit lam viée khong hing R = 0,9999 ta 6 21 = -3,72 thi phuong trinh trén tri thanh: #* — 16497? + 64,94 = 0 Gidi phuong trinh nay ta thu duge hai nghiém 7, = 2,55mm va ip = 3,16mm. Gid tri 7 = 3,16mm tung tng véi xdc sudt khong hing R = 0,9999 va F = 2,55mm tng voi xhc sudt khong hing R = 0,001. Do 46 ta chon r = 7 = 3,16mm. : . G, _ 800 =3, = 2B. S125 Khir = 3,16mm_ thi hé sé an toan s 3 78 L Néu so s4énh tinh to4n theo dé tin cay va tinh todn don dinh, ta cr ae _ 399-316 _ tiét kiém duge: R16 = 26,26% Khéi lugng vat ligu gidm 26,26% van ddm bdo dé tin cay véi xéc su&t lam viéc khong héng rat cao la R = 0,9999. Céc chi tiéu thiét ké 81 CAu HOI ON TAP CHUONG 2 2.1. Cac yéu cau vé thiét ké, ché tao déi véi may thiét ké? 22. Neu cdc chi tiéu kha nang lam vite chi tiét wy. Dinh nghia thé nao la dg bén va thé nao 1a 46 cing? 2.3, Bun ra cdc cong thie xéc dinh digu kign bén va eitng cba chi tiét may? 24, Céc loai tai trong téc dung }én chi tiét may. Trong tinh todn cén phan bigt nhimg loai tai trong gi? Cho vi du. 2.5. Bua ra cdc dinh nghia vé chu ky ting sudt, gid tri ung suat trung binh, bién d6 img sudt va ti sé tng sudt? Thé nado la chu ky ing suat déi xing, khéng d6i ximg va mach dong? 26, Cac dang tiép xc va cdc théng 96 dac trung vé diéu kign lam vige cia cdc bé mat d6i tip trong tinh ton chi tit may? 2.7, Trinh bay cdc biéu thite xde dinh ing sudt tiép xtc? Gidi thich? 28. Chi tiét mdy chiu tac dung tai trong khdng déi cé sinh ra ving suat thay 481 hay khong? 29, Thé nao goi la ting sudt cho phép va cong thic xdc dinh? Néu ede nhan 1 anh huéng dén tng sudt cho phép? 210, Hiéu thé ndo vé phugng phép tinh tng sudt cho phép: phuong phdp tra bang va phuong phép tinh todn theo cng thtic? 211. Y nghia hé s6 tudi tho K,? Céng thc xic dinh trong trugng hgp ing suit thay 46i én dinh va khong én dinh? 2.12. Ung suat gifi han va hé sé an toan phy thude vao nhiing yeu t6 nau? 213, Thé nado Ja hé sO an toan? Cong thie xdc dink hé sé an toan? 2.14. Dinh ngbie d¢ tin cdy? Tai sao phdi tinh todn thiét ké theo 46 tin cay? Neéu vi du? 2.15. Tpi sao edn thigt phdi t6i uu hoa két edu? 2.18. Ké gfu nao goi la e6 tinh cong nghé? 2.17. Goi tén céc vat ligu thudng ding trong ché tao may? Cac nguyén tac co ban khi chon vat ligu dé ché tao chi tiét may? B18, Che chi tiét tidu chudn c6 uu diém gi khi khi thiét ké va sta chia may? 2.18. Th€ nao la tigu chudin héa va quy céch héa chi tiét may va cum chi tiét méy? ¥ nghia‘ching trong qué trinh thiét ké mAy? 220. Thé nado la dung sai? Vai trd cia né trong qué trinh thiét ké, ché tao? 2.21. Thé nao 1a do nhdm bé mat chi tiét mdy? Vai trd cia né trong qua trinh thiét ké, ché tao? 292. Taf nda lA day s6 tiéu chudn? Néu vi du? Chung 3 TRUYEN DAN CO KHi TRONG MAY Cae by higu ky higu ‘Bon vi ‘Bai lugag D Pham vi thay déi ty sé truyén_ f He 56 ma sat P we Céng suat tuyén TTe Nom Mémen xodn trén banh dan va bi dan Fa. Fe " Lye vang trén banh din va bi din o Ty sé truyén Vive ms ‘Van téc trén banh din va bi din M1, Me vorpn ‘S6 vong quay tén banh dan va bi din oe rads Van tc géc banh diin va bi din a Hidu sudt _ May méc va thiét bi hién dai duge tao thanh tit ba bé phan chinh: déng co, hé théng truyén déng va b6 phan cong tac. Chi vai truéng hop sé vong quay déng cu bang sé vong quay bé phan cong tac (truyén dong truc tiép tir dong co sang bO phan cing tac) nhu quat dién. Théng thuing van tée bo phan céng tac thutng khong tring véi van téc déng co, cho nén ta phai sit dung cac hé thong truyén dong dé truyén chuyén dong, céng sudt va bién chuyén dong tit d6ng co sang bé phan céng tac. Khi dé ta c6 thé sit dung cdc dang truyén dong khac nhau: truyén dong dién, truyén dong co khi, truyén déng thdy luc va khi nén... ‘Truyén dong chia thanh cdc nhém sau: Truyén déng co khi, bao gom: - Truyén dong giita cdc chi tiét true tiép tiép mic nhau: banh ma sat, biinh rang, true vit, vit me-dai dc... - Truyén dong 06 chi tiét trung gian: bd truyén dai, bp truyén xich... Truyén din cd khi trong may 83 Teuyén dong cé chi tiét trung gian lé chat long hoge khi yom: truyén dong thily lye; truyén dong khi nén. Truyén dong dign gém cd: dién xoay chiéu; dién mot chidu. Truyén déng co khi 1a mot bé phan khong thé thiéu trong may. Truyén dong dién, thay Ive, khi nén va truyén dong ma sat co thé thay déi téc d6 vé cap, déng vai trd quan trong va ngay cang nAng cao vai trd trong ky thuat hign dai. Cae bé truyén nay cho phép bo phan cong téc thie hién chuyén déng véi van téc téi uu, tuong ting chinh xdc vdi yéu cau cia quy trinh cong nghé, don gidn va dé dang didu khign. Ngoai ra uu diém truyén dong thiy lyc, khi nén Ia tao dp lve lén khi ma 4p lye trong chat léng va khéng khi nhé, tuy nhién ching 6 nhuge diém la v4n tée chuyén dong trong chat léng va khi nho. Dusi day trinh bay wu diém cda ting dang truyén adng: Bang 3.1 Tinh chdt va uu diém ede dang truyén dong C T. Dang truyén dong _] Tinh chat va wu aidm Thay kn | Co khi theo nguyén ly Pian Wye |nén| Masat | Ankhop Tinh don gidn truyén céng sudt theo khodng cach| + - - - - i6u khién phan c&p vai pham vi ln +[-[- + + Diéu khién vé cdp vai phar vilén + f+] - + - ‘Ty 88 truyén chin xac +t -[- - + S6 vong quay tudng déi cao +]ede + - Khéng nhay voi sy thay 461 nhigt 36 ehe de - + C6 thé tang ap yc I6n Jn bd phan lam viéc -fude - - Biéu khién dan gidn, bao gém ca ty dong va tisxa) + + + — Trong mét sé trugng hgp, ta cé thé diéu khién dong co dé tao chuyén dong mong muén, tuy nhién khi gidm sé vong quay truc dong co thi kich thuéc dong co tng lén, hiéu sudt gidm xudng va gid thanh cao, Trong qué trinh hién dai héa thiét bi, bao gém co khi héa va tu dong héa thi vai tro hé thdng truyén dong cang tang 1én. Trong tai liéu nay ching tdi chi gidi thiéu truyén dong co khi trong may, cdc dang truyén dong khdc duge gidi thigu trong cdc tai ligu nhu: Trang bi dién trong may; Truyén déng dién; Truyén dong thiy lye va khi nén.... 84 Chuong 3 3.1 CHUC NANG, YéU CAU VA PHAN LOAI 1- Chite nang Hé théng truyén d6ng co khi trong may thyc hién cdc chitc nang sau: - Truyén cong sudt, chuyén déng tit nguén (d6ng co) dén bé phan cong tac. + Thay déi dang va quy ludt chuyén dong: lién tuc thanh gin doan, quay thanh tinh tién va nguge lai, thay déi phuong chiéu chuyén déng... - Bién déi chuyén dong nhanh thanh cham (giam téc), cham thanh nhanh (tang téc), thay déi téc dg phan cép (hop téc dd) hodc vd cap (bé bién téc)... . Hinh 2.1 1a so dé mot hé théng truyén dong co khf dién hinh. 1- dong cd; 2- b} truyén dai; 3- hop gidm t6c; 4- b6 truyén xich; 5- bang tai Hinh 3.1 Hé thong truyén déng cho bdng tdi 2. Phan logi C6 thé phan, loai ede hé th6ng truyén déng nhu sau: Theo nguyén Iy lam viéc: truyén déng ma sat (H.3.2a,b) va truyén d6ng an khép (H.3.2c, d, e, f). Theo co cdu duge sit dung: bé truyén banh ma sét (H.3.2b), dai (H.3.2a), xich (H.3.2c), baénh rang (H.3.2d), truce vit (H.3.2e), vit (H.3.2fg).... Theo kha nang thay déi t} s6 truyén: hop téc 6, gidm téc, tang téc.... Theo tinh chat thay ddi ty sé truyén: phén cdp, v6 cdp.... Truyén din ca khi trong méy 85 Hinh 3.2 Cée dang truyén dong co khi Theo cong dung: hép s6, hép truc chinh, hép xe dao, hop phan dé, hép di chuyén nhanh... Theo khd nang che chdn: b6 truyén kin, b6 truyén hd... Theo tinh chat chuyén dng ciia truc: tryc cé duéng tam khong déi 1a truyén dong don gian, truc cé dudng tam chuyén déng trong khong gian goi 1a truyén déng hanh tinh. 3 Yéu cdu khi lta chon ede b6 truyén Khi thiét ké méy, edn thiét phai chon truyén déng thich hgp. Chon dang truyén dong phu thudc vao diéu kién thiét ké cu thé va cdc yéu cdusddi v6i may hoac thiét bi. Trong qué trinh truyén va bién déi chuyén déng, hé thong truyén dong phdi théa man nhiing yéu cu sau: - Dé tin cy va tudi tho cdn thiét cho bé truyén. - Pham vi thay di téc d9, sé cdip thay déi tée d6, duge dac tring bai D, = 22 46i voi chuyén dong quay va D, = “mH aéi voi chuyén dong Pmmin tinh tién. 86 Chuong 3 - Téc dé duge thay déi lién tuc (vd cap) hay theo bac (phan cap). - Truyén dong chinh xc theo yéu cau. - Thyc hién viéc diéu chinh an toan, thuan tign va dé dang. - Higu suat truyén cao. - Kich thuéc va khoi lugng bé truyén. Khi chon dang truyén dong, cdn tinh dén yéu cdu cong nghé déi voi méy. Vi du, do chinh xac gia céng, gid thanh ché tgo bé truyén.... Ngoai ra cdn 6 cde yéu cau khac nhu: khéng rung, khong én, két cu c6 tinh cong nghé cao, dé thay déi, l4p rap, momen can nhé dac biét khi khéi dong... Vi dy, gid thanh bé truyén truc vit khi truyén cung cong suat cao hon bo truyén banh rang. Tiéu chudn quan trong dé chon bé truyén con la kich thuéec. Trén hinh 3.3 la vi du kich thuéc cdc bd truyén khi truyén cong suat 6W, ty sé truyén bang 3,25, trén mét ty le nhv nhau (két qua tinh trong cdc vi dy chyong 4, 5, 6). 4. b6 truyén dai det; 2- b6 truyén dai thang; 3- bé truyén xich; 4- bé truyén banh rang, Hinh 3.3 Kich thuéc cde 66 truyén khi truyén cing cong sudt Tuy vao diéu kién cu thé déi voi hé théng dan dong cho may (bao gém dong co, hé thong truyén dong tir déng co dén bd phan cong tac va hé théng diéu khién), ta cé thé stt dung uu diém cdc dang truyén dong khée nhau va sit dung dang truyén déng hin hgp: co khi - thay lye, khi nén - dién, thily luc - dién.... Uu diém truyén dong thiy luc, khi nén la tao dp luc Ién khi ma 4p luc trong chat léng va khong khi nhé, tuy nhién ching c6 nhuge diém Ja van tée nho. 4- Chuyén déng quay va céc dai lung déc trung Néu cde diém cua vat thé khi chuyén dong tao thanh cdc dudng tron vdi tam nim trén mét dudng thang vung géc véi cdc dudng tron nay thi chuyén dong d6 goi 1a chuyén déng quay. Dung thang cd dinh chia tam c4c dudng tron goi la tam quay. Truyén din co khi trong may 87 Tée dé chuyén dong quay duge dic tring bdi van tée géc (rad/s) va 86 vong quay x (vg/ph). Gitta ching cé su lién hé sau: m 0-5 GD Van téc dai v (van tée vong) cia mot diém trén vat quay (m/s) xc dinh theo céng thife: oe Or adn 1000 60000 trong d6 r - khodng cach ngdin nbdt tit diém dén tam quay - ban kinh vong tran, r= d/2. vdi d - duing kinh ving tron, mm. Céng A(J) khi chuyén dong quay bang tich mémen quay (momen xodn, N.mm) v6i ge quay (rad), nghia 1a: Te A= 5000 (3.3) Cong sudt PW) lien hé voi momen xodn TIN.mm) va van tic géc ofrad/s) hoae lye vong F, (N) va van tée vong v (m/s) theo cong thie: A_ Fv _To__ Tn ~ 77 000 ~ 0° ~ 9g5208° oo trong dé ¢ la thai gian tinh bing gidy (s). Khi tinh toan cde bé truyén cg khi cin chi y (H.3. - Mémen T; ciia luc tao chuyén déng dat trén truc dan O, cia bo truyén va co chiéu, cing chiéu cua chuyén dong quay truc dan w1. - Mémen T; cia luc can dat trén truc bi dan O, cia bé truyén va 6 chiéu, nguge chiéu vdi chuyén dong quay truc bj dan m2. - TY sé van téc géc cic truc cia bé truyén goi la ty sd truyén u, khi khong c6 chi dan thém, duge xac dinh bing t¥ sé van téc goc m (s6 vong quay 1) cila truc din vdi van téc géc wz (sé vong quay 72) cada truc bi dan. (3.2) alm (3.5) ©, mM Khi giam téc u > 1 (@ > m) Khi tang téc u< 1 (0 5m/s thi nguéi ta dat truc vit 6 trén, vi theo so d3 nay banh vit quay chém nén mat mét céng sudt do khudy dau gidm di va banh vit téa nhiét qua ddu nhanh hon. Un diém: T¥ 86 truyan Ién va két eéiu nhé gon. Nhugc diém: Van téc trust lén nén mat mat céng sudt do ma sat cao, higu sudt thép, sinh ra nhiéu nhiét va it ding vi cong sudt lén (P < 80kW). Dé gidm ma sat, ta sit dung kim loai mau, do dé gié thanh hép giam téc cao. a) b) d) Hink 8.10 Hép gidm téc tryc vit: a) Trae vit dat dubi; b) Truc vit dat tren; ) True vit dat ben canh ndm ngang; d) Truc vit dat bén canh thang ding Truyén din co khi trong méy 97 6- Hop giém téc banh réng - truc vit, trye vit - bénh rang Ty s6 truyén trung binh u = 50+150, cd thé dat tumex = 480. Loai hop gidm téc nay mang day da uu, nhuge diém cla hop gidm téc truc vit va banh rang tru. Hop gidm tée truc vit - bank rang (H.3.11b) c6 uu diém: hiéu sudt cao hon, kich thudc bdénh vit nhé hon, do dé tiét kiém kim loai mau ché tao banh ‘vit. Ngugc lai, hop gidm t6e banh rang - truc vit (H.3.11a) c6 uu diém: kich thuée hép gon hon, van téc trugt nhé hon, cé thé att dung déng thanh khéng thiéc c6 gid thanh ré dé ché tao banh vit. a) b) Hink 3.11 a) Hop giam t6c banh rang - truc vit &) H6p gidm toc truc vit - bank rang Ngoai ra, ta cdn c6 hp gidm téc truc vit hai cp, ty so truyén cia hop gidm téc nay u = 70+2500 (H.3.12). 98 Chuong 3 a) b) Hinh 3.12 Hép gidm t6c hai cdp true vit 7- Hop giém t6c banh rang hanh tinh Sit dung bank réing hanh tinh trong hép giam téc cho phép ta gidm duge khéi Iuong vA kich thuée hép gidm tic. Hop gidm téc nay cé hang loat uu diém so v6i cfc loai hop gidm téc ma ta da trinh bay 6 tran. Hinh 3.13 So dé m6t 86 hép gidm the bank réng hénh tinh Trén hinh 3,13 la so go hop gidm téc baénh rang hanh tinh don gidn, cfu tao bae gém: céc banh trung tam a véi rang ngoai, banh trung tam cé dinh b véi rng trong va cén h, trén do git cdc tryc cia banh vé tinh g (va f). C4e banh vé tinh lan trén banh trung tam a va quay xung quanh true cia chinh né. Hé banh rang hanh tinh 1a bé . banh rang vi sai c6 banh trung tdm b cd dinh (H.3.13). Uu diém cia hop gidm t6c bénh rang hanh tinh 1a két edu don gidn, kich thuée nhé gon, hiéu suat cao. Truyén din co khi trong may 99 Ky higu bé truyén banh rang hanh tinh theo c4c khau chinh: banh trung tam K, cdn h, do 46 so dé hinh 3.13a 1a h6p gidm téc banh rang hanh tinh 1 c&p va c6 ky higu 2K-h. Van tc g6c baénh dan ,, van téc gée cia cin wm. Hiéu sudt n = 0,96..0,98 va ti so truyén u = 3,15..12,5 xdc dinh theo cong thtfc sau: ue 2e 14 (3.18) O% 2a Hinh 3.18b la so dé hép gidm téc bénh rang hanh tinh hai cdip don gidn nhat c6 ky hiéu 2K-h c6 2 banh vé tinh g va f. Higu sudt n = 0,96..0,98 va ti sd truyén u = 10,.16 x4c dinh theo céng thie sau: (3.14) Hinh 3.13¢ la so dé hép gidm téc binh rang hanh tinh hai cap. Hiéu suat n = 0,92..0,96 va ti s6 truyén u = 10..150 xac dinh theo cong thite sau: (3.15) Hinh 3.14 Hinh 3.14 trinh bay két cu hép gidm téc bénh rang hanh tinh theo so 46 @ hinh 3.13. 100 Chuong 3 8- Hop gidm téc bénh rang sing Phé bién nhét la b6 truyén bénh rang séng vdi bd tao séng bang co va cdc banh rang tru [104]. Trong bé truyén banh rang séng bién déi chuyén dong duge thyc hién nhé vao bién dang séng cua mot trong cdc khau trong co cau. B6é truyén bao gém 3 khau déng (H.3.15): banh rang mém g, banh rang cting cé rang trong b va bé tao song h. Banh rang mém, lap trén cdn h (b6 tao séng A), bién dang c6 dang elip va 4n khép voi banh rang cing 6 hai lan khi cdn quay 1 vong. Ti 86 truyén c6 thé dat dén 1000 va xdc dinh theo cong thiic sau: - Khi cf dinh banh rang citing 6 (H.3.15a): 2 b= -—“# 3.16) uh 2h 2y - Khi cd dinh banh rang mém g (H.3.15b,c): fos 26. (3.17) ‘oe 2-2, trong dé zy, 2, - ln lugt 1a s8 rang banh rang mém va cing. Hinh 3.15 Hop gidm téc bamh rang séng duge sii dung trong cdc hé thong truyén dong cé ti sd truyén Idn, dé chinh xdc déng hoc cao, dé kin Khit cao... Sit dung trong ob tao may céng cu, may nang chuyén, may héa, ky thudt hang khéng'va tén lita, ngudi may. Trén hinh 3.16 1a vi du két cau mot hop gias: tée banh rang séng [104]. Truyén din co khi trong may 101 Hinh 3.16 9. Hép gidm tée binh rang con lan Day la mét dang bd truyén banh rang hanh tinh véi chi tiét An khép la con lan (chét) c6 két céu nhuy hinh 3.17 1106}. Trén truc din léch tam | ta lAp dia 2 vdi cdc chét 06 con lan 4 trén 6 dia. Trén truc bi dan cé dinh dia 3 cé cdc rang bién dang cung tron. Dia 5 cé rang trong bién dang cung tron duge cé dinh. Trén truc 1 ta tap déi trong 6. Hinh 3.17 Hién nay ngudi ta sit dung hdp gidm téc gdm lién dong co, ttc la true cdp nhanh etia hdp gidam tée dp truc tiép lén true cua dong co (H.3.18), hop gidm téc bao gém tat cA cdc dang da liét ké, ké ca hop Biam téc banh rang hanh tinh, bé bién téc... 102 Chuong 3 Hinh 3.18 Hop gidm t6c 6 banh rang lién véi dong co &- Phan phéi t9 36 truyén trong hép gidm tic Phan phéi ty sé truyén cdc cAp banh rang trong hép gidm téc cfin phdi théa man céc diéu kign: kich thudc bao hop gidm téc, diéu kién béi tron, dé bén déu giita céc cAp banh rang, két céu than hop gidm téc hop ly, thuan tién dé bé tri cdc chi tiét may trong hop gidm téc. Bua ra phuong phap phan phdi ty sé truyén théa man tat ca diéu kién trén la diéu khong thé c6. Dudi day ching tdi trinh bay phuong phap phan phéi ty sé truyén trong hép gidm tc hai cap dé théa man diéu kién béi tron tat cd cac cp, bing cach ngam trong dau, tuy nhién chi 18 chon so bé, trong qua trinh tinh todn can phai hiéu chinh. Trong hép gidm téc hai cap khai trién nhv hinh 3.8, khi béi tron bing cach ngdm banh rang trong dau, dé dam bao diéu kién béi tron thi duéng kinh c4c banh rang bi din dz = d, hoe d, ln hon d, mot chut. Khi dé ty sé truyén cap cap nhanh xac dinh theo cong thuc [44|: - Ca hai c&p banh rang déu nghiéng hodc thang: u, = fu? Y2 — (0,01 = 0,02 (3.18) Voa2 - Cap banh rang cap nhanh nghiéng, cap chdm thang: uy, = 22 of 2 Meer — (0,01 + 0,020 2 (3.19) 43 Woa2 trong dé6 u - ty sé truyén chung hép gidm téc Wiois Wiuz - hé s6 chiéu rong vanh rang cAp banh rang cép nhanh va cép cham, gid tri y, chon theo bang (6.18), Thong thudng t¥ 86 Wy,2/5,) chon bang 1,25 hoge 1,6, hiém khi bang 2. Truyén dan co khi trong may 103 Déi voi hép gidm téc hai c&p cd cép nhanh phan déi: mag 2 200 (0,01 + 0,02 (8.20) Voor Déi véi hop gidm téc déng truc khi ty so truyén khéng cao (uw = 8+16) ty sé truyén dugc chon theo cong thie: u, =u, = Vu, khi d6 cdc kich thuée banh dan va bi din bing nhau, chi khac nhau chiéu réng vanh rang 6, tuy nhién kha nang tai cp cp nhanh khong ding hét. Dé str dung hét kha nang tdi cda cAp cp nhanh ta chon ty sé truyén u, theo céng thc sau: (3.21) Gid tri yo¢ chon theo bang (6.15), thong thudng t¥ 86 W590/W5o1 chon bang 1,5 ho&e 1,6. Trong hdp gidm téc bénh rang con - try kh6ng nén chon ty sé truyén cp banh rang con w: > 4, thong thudng uw < 3,5. Co thé chon sd bé uw, = (0,22+0,28)u, hé sé nhé khi ty sé truyén chung lén. Trong hép gidm téc nay kh6 dam bdo béi tron bing cdch ngdm trong ddu. Trong hép gidm téc baénh rang - truc vit ty sO truyén c&p banh rang cdp nhanh nén chon trong khodng ws, = wu = 2,0+2,5. Trong hop giam t6c truc vit - banh rang ty sé truyén cap banh rang chon tuong ty, nhung trong mét sé trudng hop c6 thé chon uy, = u2= 3. Co thé sit dung cong thie sau dé chon t¥ sd truyén cap banh rang tru w;, = (0,03+0,06)u. ‘Trong hop giam téc hai c4p true vit dé bé tri hop ly ta chon ag = 2a; +ty sé truyén cp c&p nhanh va cap cham cé thé chon bing nhau. 3.3 CAC BO TRUYEN CO CHI TIET TRUNG GIAN Dé truyén cong suat va chuyén déng tit ngudn (dong co} dén bd phan cong tac, ta cin sit dung cdc bé truyén cé chi tiét trung gian nlilr b@ truyén dai va bd truyén xich (tham khdo chuong 4, 5). Céc bé truyén ngoai thyc hién c4e chute nang sau: - Dam bao truyén dong gitta cdc trye xa nhau, khodng cach tryc khéng cdn chinh xc.

You might also like