SLAGVASTHEID VAN POLYMEREN

1. INLEIDING
Het doel van deze proef is vertrouwd te raken met een belangrijke mechanische testmethode nl.
de IZOD kerfslagtest.
Verder is het de bedoeling een idee te krijgen van de taaiheid en daarmee samenhangend de
impactbestendigheid van een aantal polymeren. We onderzoeken ook de invloed van het al dan
niet aanwezig zijn van een kerf en we gaan na wat er gebeurt bij een hogere temperatuur.

2. THEORIE
Lees ook het relevante deel uit de nota’s van het hoorcollege (of bvb. Shackelford, 8e ed., hfst.
8.1).

De taaiheid van een polymeer wordt beschreven als het vermogen weerstand te bieden tegen
breuk door het absorberen van energie, en is daarmee een zeer belangrijke materiaaleigenschap.

De taaiheid kan men definiëren als de oppervlakte onder het spanning-rek-diagram. Het is een
maat voor de energie die een monster kan absorberen voor het breekt.

Bij de kerfslagproef onderzoeken we de slagvastheid van een materiaal, d.w.z. in welke mate
een materiaal bestand is tegen een schokbelasting. De slagvastheid van metalen en polymeren
bepaalt men gewoonlijk met een apparaat dat voorzien is van een slingerhamer die voor een
stootbelasting zorgt. De twee meest gebruikte methoden worden hieronder weergegeven. Bij
de bepaling van de slagvastheid wordt vaak een inkerving aangebracht in het monster om op
die plaats de breuk in te leiden.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 1

De hamer wordt in zijn hoogste stand gebracht, slingert naar beneden, breekt het proefstaafje
en slingert dan verder omhoog. Uit het hoogteverschil tussen begin en eindstand van de hamer
bepaalt men de energie mg(h – h’) die nodig is om een gegeven doorsnede materiaal te doen
breken. Door deze energie te delen door het breukoppervlak A bepaalt men de kerfslagwaarde:
K = mg(h – h’)/A (eenheid: J/m2).
Hoe hoger deze waarde hoe groter de slagvastheid van het materiaal. Voor een taai materiaal is
deze waarde groot, voor een bros materiaal is ze klein.
Helaas is de aldus bepaalde waarde geen materiële eigenschap. Ze hangt ook af van:
- de grootte en vorm van het monster en de inkeping,
- de temperatuur,
- de snelheid van de hamer wanneer deze het monster raakt.
Dit betekent dat het testapparaat en de testmonsters genormaliseerd moeten worden om de
resultaten van verschillende tests te kunnen vergelijken. Waarden voor gekerfde proefstaven
mogen dus eigenlijk niet vergeleken worden met waarden voor ongekerfd materiaal.
Veel gewone kunststoffen hebben een lage kerfslagwaarde (< 5kJ/m²). Een ontwerper die in
zijn ontwerp kunststoffen gebruikt moet dus veel aandacht besteden aan het mogelijk effect

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 2

 van scherpe hoeken, schroefdraadgangen, krassen en andere plaatsen waar spannings-
concentraties kunnen ontstaan. In ongekerfde toestand hebben veel kunststoffen een
uitstekende slagvastheid.
De invloed van temperatuur is zeer belangrijk. Zelfs taaie materialen blijken zich bros te
gedragen wanneer ze onderhevig zijn aan schokbelastingen bij lage temperaturen.
Lees bij de voorbereiding van dit experiment de bijbehorende theorie in de cursustekst
(Shackelford, 8th ed. hfst. 8.1 pag. 244 tot 248) en lees ook het deel over de bepaling van de
statistische fout in de introductie van de eerste jaarlabo tekst over de fouttheorie.

3. EXPERIMENT
3.1. Meetmethode
3.1.1. Preparatie van de proefstaafjes

Je beschikt over een aantal latten PS (polystyreen) en PVC (polyvinylchloride).

Van deze latten maak je 35 proefstaafjes in PS en 5 proefstaafjes in PVC. Elk staafje moet een
lengte hebben van 80 mm. Je kan de staafjes op lengte snijden met de snijmachine. Draag
veiligheidshandschoenen en een veiligheidsbril.
Elke student van het team meet met een schuifmaat de dikte en de breedte van 2 staafjes. Je
werkt verder met het gemiddelde.
Plaats een zaagblad tussen de 2 bekken van de bankschroef. Zorg dat het zaagblad mooi
horizontaal gepositioneerd is en precies 2 mm uitsteekt boven de inklembekken.
Maak nu een gleuf in 10 van de PS staafjes door deze staafjes met de dunste zijde over het
zaagblad heen en weer te bewegen. De gleuf moet perfect in het midden komen van elk staafje,
en moet in de smalle kant gezaagd worden (lengte gleuf = dikte staafje). Probeer de staafjes
tijdens de beweging loodrecht op het zaagblad te houden.

Doe hetzelfde voor de 5 PVC staafjes.

Zet de oven aan en leg 5 van de PS staafjes in de oven.
Elke student van het team meet éénmaal de diepte van een inkeping met een schuifmaat. Je
rekent verder met de gemiddelde waarde.
Maak nu op dezelfde manier in 5 van de overgebleven PS staafjes een gleuf van 1 mm en in
een andere reeks van 5 een gleuf van 0,5 mm. Ook hier meet elke student van het team de diepte
van één inkepingen en reken je verder met de gemiddelde waarde.
In de volgende reeks van 5 PS staafjes maak je in plaats van een gleuf een kras met een
krasnaald.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 3

 Een vierde reeks blijft onaangeroerd.
De laatste reeks van 5 staafjes wordt op de beide lange, smalle vlakken opgeschuurd in de
lengterichting met fijn schuurpapier (P1000) tot de zaagsporen verdwenen zijn en het
oppervlak glad aanvoelt.

3.1.2. Izod-metingen

Open de veiligheidsdeur aan de linkerkant van het toestel. Links bovenaan het toestel bevindt
zich de aan/uit knop. Zet het toestel aan. Het toestel is reeds volledig juist ingesteld. Je hoeft
dus geen enkele knop van het frontpaneel te gebruiken (ook de resetknop niet).

Breng de slingerhamer met de hand naar boven (draai in tegenwijzerzin) tot net voorbij de haak
zodat hij in deze positie blijft staan.
Trek nu hendel 1 lichtjes naar beneden en plaats het monster in de houder zoals op de figuur p.
2. Het monster moet perfect verticaal staan en in het midden van de houder. De kerf is naar de
hamer gericht en het midden van de kerf moet samenvallen met de rand van de houder. Breng
nu hendel 1 terug naar boven zodat het monster vastgeklemd is.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 4

 Trek nu tegelijkertijd aan hendels 2 en 3. De hamer valt en breekt het proefstaafje. Op het
scherm lees je de geabsorbeerde energie af.
Rem na de biep de hamer af door de grote hendel bovenaan het toestel naar beneden te drukken.
Verzamel de 2 helften van je proefstaafje. Eentje vliegt naar achter, het andere vind je terug in
het schuifje vooraan, nadat je hendel 1 naar beneden gebracht hebt.
Voor de volgende meting hoef je de vorige waarde niet te resetten.

3.1.3. Veiligheidsvoorschriften

Draag een veiligheidsbril en veiligheidshandschoenen bij het gebruik van de snijmachine. Wees
uiterst voorzichtig en zet je vingers niet te dicht bij het mes.
Draag een veiligheidsbril bij het uitvoeren van de kerfslagtest.
Vermijd brandwonden en gebruik vuurbestendige handschoenen en een tang bij het
manipuleren van de warme proefstaafjes.

3.2. METINGEN
1. Meet eerst de wrijvingsverliezen door de proef 5 keer te doen zonder proefstaafje.

2. Meet achtereenvolgens de energieabsorptie voor alle groepen meetmonsters:

- de 5 PVC monsters;
- de 5 PS monsters met een kerf van resp. 2 mm, 1 mm en 0,5 mm;
- de 5 PS monsters met enkel een kras;
- de 5 PS monsters die niet gekerfd zijn. Zorg dat het midden van het monster samenvalt
met de rand van de houder. Duid dat midden aan met een stift en zeker niet met een
krasnaald!
- de 5 PS monsters die opgeschuurd werden;
- de 5 PS monsters met een kerf van 2 mm bij een hogere temperatuur.

Over de metingen op hogere temperatuur:

Zet op tijd de oven voor de polymeren aan. Hij is ingesteld op 80°C. De

temperatuurafhankelijkheid van de kerfslagwaarde zal echter alleen kwalitatief
bestudeerd worden, omdat het onmogelijk is om met de gegeven opstelling de
temperatuur van de monsters goed te meten.

Leg de 5 staafjes van de laatste groep in de oven. Gebruik hiervoor handschoenen en een
tang. Na 20 minuten haal je telkens één staafje uit de oven. Klem het in het IZOD-
apparaat en doe onmiddellijk de kerfslagmeting. Werk zo snel mogelijk om te vermijden
dat het staafje teveel afkoelt. Herhaal voor de andere staafjes.

Schakel de oven daarna weer uit!

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 5

 VERSLAG SLAGVASTHEID SCORE

Groep:

Team:

Namen: ............................................

............................................

............................................

Datum:

Docent:
_____________________________________________

1. Meetresultaten

1.1. Wrijvingsverliezen

meting Energieverlies
( )

Gemiddelde

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 6

1.2. Polyvinylchloride (kerf van 2mm)

Vermeld bij de afmetingen telkens de meetfout!

- Dikte monsters: - Breedte monsters:

- Diepte kerf: - Breukoppervlak:

meting Slagarbeid W Gecorrigeerde Kerfslagwaarde

slagarbeid Wc K
( ) ( ) ( )

Geef bij alle berekeningen duidelijk de gebruikte formules aan!

Voorbeeldberekening oppervlakte en kerfslagwaarde:

Gemiddelde kerfslagwaarde :

Standaardafwijking :

Statistische fout :

Besluit: KPVC =

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 7

1.3. Polystyreen: invloed van de kerfdiepte

Vermeld bij de afmetingen telkens de fout!

Dikte monsters:

Breedte monsters:

Ongecorrigeerde slagarbeid W in Joule

Kerfdiepte W1 W2 W3 W4 W5 Wgem σW
(mm)

kras
ongekerfd
geschuurd

Resultaten:

Kerfdiepte Breukoppervlakte Slagarbeid Wgem Gecorrigeerde Kerfslagwaarde Statistische fout

slagarbeid Wc K
(mm) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

0.5

Kras

ongekerfd

geschuurd

De statistische fout op K wordt berekend als 2 =

√ √

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 8

1.4. Invloed van de temperatuur (polystyreen, kerfdiepte 2 mm)

meting Slagarbeid Gecorrigeerde Kerfslagwaarde

slagarbeid
( ) ( ) ( )

Gemiddelde waarde:

Standaardafwijking :

Statistische fout :

Besluit: KPS, Thoog =

2. Besluiten

1. Bespreek en vergelijk de resultaten van polystyreen en polyvinylchloride.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 9

 2. Bespreek de invloed van de diepte van de kerf , en van het al of niet aanwezig zijn ervan,
op de slagvastheid van polystyreen? Klopt dat met je verwachtingen?

3. Hoe beïnvloedt de temperatuur de slagvastheid van polystyreen? Klopt dat met je

verwachtingen? Kan je dit gedrag verklaren?

3. Vragen
1. Welke verliezen treden er op wanneer men de hamer laat slingeren zonder proefstaafje?
Welk type fout kan je hiermee associëren (toevallige, systematische,...)?

2. Geef een aantal mogelijke oorzaken van toevallige fouten bij deze metingen.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 10

3. Zou je met dit apparaat ook de kerfslagwaarde van een staalsoort kunnen bepalen? Leg uit.

4. In werkelijkheid ga je zelden of nooit een kerf zoals op onze proefstaafjes terugvinden.

Geef een aantal mogelijke equivalenten van een kerf in de praktijk.

5. Geef twee voorbeelden uit het dagelijks leven waarbij de slagvastheid van het gebruikte
polymeer mee bepalend is geweest voor de keuze van dit materiaal.

Labo materiaalkunde – slagvastheid van polymeren – 2018 11