EVROPSKI UNIVERZITET BRČKO DISTRIKT

PRAVNI FAKULTET
OPŠTE PRAVO

KRIVIČNO DJELO UBISTVA

DIPLOMSKI RAD

Mentor: Kandidat:

Prof. dr Nedeljko Stanković Edina Rizvanović

(broj indeksa: 003/14-OP)

Brčko, 2018. godina

 EVROPSKI UNIVERZITET BRČKO DISTRIKT
PRAVNI FAKULTET
OPŠTE PRAVO

KRIVIČNO DJELO UBISTVA

DIPLOMSKI RAD

Mentor: Kandidat:

Prof. dr Nedeljko Stanković Edina Rizvanović

(broj indeksa:003/14-OP)

Brčko, 2018. godina

 SADRŽAJ:

1. Sažetak ................................................................................................................................ 1
2. Uvod .................................................................................................................................... 2
2.1. Pojam i podjela kaznenih djela protiv života i tijela ................................................... 3
3. Pojam i oblici krivičnog djela ubistva................................................................................. 4
3.1. Istorijat krivičnog djela ubistva ................................................................................... 7
3.1.1. Teorija nasljeđivanja kriminalnih dispozicija i ubistva........................................ 8
3.1.2. Psihološke teorije o ubistvima.............................................................................. 8
3.1.3. Psihoanalitička teorija ........................................................................................ 10
3.1.4. Teorija frustracije ............................................................................................... 11
3.1.5. Period primitivne reakcije .................................................................................. 11
3.1.6. Ubistvo u pravnim izvorima starog vijeka ......................................................... 14
4. Pojam i definicija krivičnog djela ubistva......................................................................... 16
4.1. Teško ubistvo ............................................................................................................. 19
4.1.1. Sistematizacija teških ubistava ........................................................................... 20
4.2. Ubistvo na mah .......................................................................................................... 25
4.3. Ubistvo iz nehata ....................................................................................................... 26
4.4. Ubistvo djeteta pri porođaju ...................................................................................... 27
4.5. Navođenje na samoubistvo i pomaganje u samoubistvu ........................................... 27
4.6. Protivpravni prekid trudnoće ..................................................................................... 28
5. Pravo na život kao objekat krivičnopravne zaštite............................................................ 30
6. Objekat radnje krivičnog djela ubistva ............................................................................. 33
7. Radnja izvršenja ................................................................................................................ 37
8. Uzročni odnos ................................................................................................................... 39
9. Subjektivna strana ubistva ................................................................................................ 40
10. Dobrovoljni odustanak .................................................................................................. 41
11. Saučesništvo .................................................................................................................. 43
12. Zaključak ....................................................................................................................... 44
13. Literatura ....................................................................................................................... 46
 1. Sažetak

Pravo na život predstavlja jedno od osnovnih ljudskih prava i kao takvo njegovu
neprikosnovenost štite gotovo svi pravni sistemi, ustavi i drugi zakonodavni akti zemalja
širom svijeta. Pa ipak pored toga svakodnevno se upravo ovo ljudsko pravo krši, ljudski životi
se gase ne prirodnim putem, već nasiljem, silom i to najčešće od strane drugih ljudi, istih onih
koji bi upravo pravo na život trebalo da uzimaju kao vrhovni postulat življenja svih nas, bez
obzira na rasu, pol, vjersku i polnu opredjeljenost. Zločini protiv života i tijela su zločini kod
kojih se najozbiljnije ugrožava najvažnija vrijednost jednog društva - ljudski život, te se zbog
toga u kaznenim zakonima većine zemalja za ova kaznena djela propisane kazne dugotrajnog
zatvora. Jasno je da je krivično djelo ubistva svakako najteži oblik kriminaliteta koji se
ispoljava u bilo kom obliku, odnosno na bilo koji način i pod bilo kojim okolnostima, što
svakako ne eliminiše ni određene karakteristike koji ova krivična djela čini i privilegovanim
oblicima. U pravnom smislu ubistvo je kažnjivo djelo protiv života i tijela s umišljajem, koje
obuhvaća posljedicu smrti. Također se koristi i izraz homicid. U užem smislu ubistvo je
oduzimanje ljudskog života protivno pravu, pa se često kao definicija navodi protupravno
lišavanje, odnosno protivpravno oduzimanje života. Gotovo sve države u svojim pravnim
sistemima, odnosno kaznenom pravu, ubistvo smatraju jednim od najtežih zločina, te ga u
skladu s time regulišu.

Ključne riječi: ubistvo, zločini protiv života i tijela, krivično djelo, pravo na život.

1
 2. Uvod

Pravo na život je apsolutno, prirodno pravo čovjeka ograničeno samo u onim sistemima
koji poznaju smrtnu kaznu kao kaznenopravnu sankciju. Pravo na život ispred je svakog
drugog prava. S njegovim nestankom nestaju i sva druga prava, svaki život, egzistencija
čovjeka. Kazneno pravo štiti život čovjeka od njegova početka do kraja. Zločini protiv života
i tijela su zločini kod kojih se najozbiljnije ugrožava najvažnija vrijednost jednog društva -
ljudski život, te se zbog toga u kaznenim zakonima većine zemalja za ova kaznena djela
propisane kazne dugotrajnog zatvora. Zbog ozbiljnih komplikacija po društvo, do kojiih
dolazi zbog najtežih oblika ovih kaznenih djela protiv života i tijela ta djela se posebno
proučavaju, ali se takođe moraju proučavati i razlozi koji dovode do zločina, kako bi se u
budućnosti takvi teški zločini, koji po običaju, najviše uznemiruju javnost mogli spriječiti.1

Za razumjevanje suštine ubistva, neophodno je znati da krivično djelo ubistva ima svoj
objekat, radnju i posljedicu. Objekat krivičnog djela ubistva jeste čovek, odnosno živo ljudsko
biće. Radnja krivičnog djela ubistva je svaka ona djelatnost koja je objektivno podobna da
prouzrokuje smrt čovjeka. Posljedica krivičnog djela ubistva jeste smrt jednog lica. Za
postojanje ubistva nije od velikog značaja da li je nanesena povreda sama po sebi apsolutno
smrtonosna, niti da li je smrt mogla biti otklonjena blagovremenom hirurškom intervencijom.
Bitno za utvrđivanje krivičnog djela ubistva jeste postojanje uzročne veze između povrede i
smrti.

Što se tiče učinioca ovog krivičnog djela, to može da bude svako lice, dakle lice bez
nekih posebnih ličnih svojstava ili okolnosti. U pogledu vinosti, na strani učinioca djela traži
se umišljaj, koji može da bude direktni i eventualni. Sadržina umišljaja kao subjektivnog
sadržaja ovog krivičnog djela iscrljuje se u svjesti učinioca o njegovom djelu, kao i njegovom
pristajanju, saglašavanju sa nastalom posljedicom. Zastavni objekat (objekat krivičnopravne
zaštite) krivičnih djela propisanih u ovoj oblasti jeste život i tijelo čovjeka.

To ne znači da se samo ovim inkriminacijama nastoji pružiti krivično-pravna zaštita

životu i tijelu čovjeka, već to da one imaju samo jedan zaštitni oblik, odnosno da se njime
isključivo pruža zaštita životu i tjielu. Naime postoje i druge inkriminacije kojima se takođe
pruža žaštita životu i tijelu, ali one za cilj imaju prije svega zaštitu nekih drugih dobara (na
primjer u slučaju kvalifikovanog oblika razbojništva krivičnopravna zaštita se pruža pretežno

1
Naumovski M., Svedrović M., Kaznena djela protiv života i tijela; Zagreb 2010, str. 581.

2
imovini, dok se na primjer u slučaju ubistva predstavnika najviših državnih organa zaštita se
pruža prije svega ustavnom uređenju i bezbjednosti).

U ovom diplomskom radu posebno ćemo obratiti pažnju na kazneno djelo ubistva kao i
na motive i na kazne do kojih dolazi zbog izvršenja ovog djela. Prije izlaganja problematike o
samoj temi, potrebno je da se odgovori na određena pitanja, u prvom redu to je određivanja
pojma zločina protiv života i tijela, ali treba dati odgovore i na brojna druga pitanja, kao što
su: odnos društva prema ovoj vrsti zločina u prošlosti i sadašnjosti, ubistvo kao zločin protiv
života i tijela u svijetlu razvoja kriminološke misli, koji su to motivi koji su doveli do ove
vrste zločina.

2.1. Pojam i podjela kaznenih djela protiv života i tijela

Pod pojmom kaznena djela protiv života i tijela, odnosno kako se u kriminalistici
nazivaju krvni delikti, podrazumijevaju se kaznena djela uperena protiv fizičkog integriteta
ličnosti, delikti izvršeni primjenom sile i nasilja, napadom na osnovnu vrijednost - život i
tjelesni integritet čovjeka. To uključuje sve oblike djela koja dovode do smrti ili tjelesnih
ozljeda neke osobe. Takva djela mogu biti izvršena različitim sredstvima: fizičkim ili
psihičkim, izravnim ili neizravnim, radnjom činjenja ili nečinjenja. Svakako, najteži delikt iz
navedene skupine kaznenih djela je ubistvo. Ubistvo je jedan od najstarijih ljudskih grijeha,
poznat čak i iz biblijskih mitova i učenja. Ono predstavlja najteži oblik kaznenog djela, poznat
kroz cjelokupnu ljudsku istoriju kao delikt suprotan običajima, moralu i pravnoj normi
sankcionisan najtežim kaznenim sankcijama.2

Krivična djela povrede života i tijela mogu se podijeliti na:

1. Krivična djela povrede života gdje spadaju:

a) ubistvo
b) teško ubistvo
c) ubistvo na mah
d) ubistvo djeteta pri porođaju
e) lišenje života iz samilosti
f) ubistvo iz nehata
g) navođenje na samoubistvo i pomaganje u samoubistvu

2
Novoselec P., Opći dio kaznenog prava; Zagreb, 2004, str. 160.

3
 2. Krivična djela povrede ploda:
a) nedozvoljen prekid trudnoće
3. Krivična djela povrede tijela:
a) teška tjelesna povreda
b) laka tjelesna povreda

Krivična djela ugrožavanja života i tijela mogu se podjeliti na:

1. krivična djela tuče, gdje spadaju učestvovanje u tuči i ugrožavanje opasnim

oruđem pri tuči i svađi;
2. krivična djela odbacivanja, gdje spadaju izlaganje opasnosti, napuštanje
nemoćnog lica i nepružanje pomoći.3

Drugu grupu ovih kaznenih djela čine razni oblici tjelesnih ozljeda, kao i ugrožavanje
života i tijela čovjeka u kojima nisu nastupile posljedice, kao vidovi apstraktne opasnosti u
koje spadaju:

 laka tjelesna ozljeda

 teška tjelesna ozljeda
 sudjelovanje u tučnjavi
 tjelesna ozljeda iz nehata
 nepružanje pomoći
 napuštanje nemoćne osobe.

3. Pojam i oblici krivičnog djela ubistva

Nepovredivost života čovjeka, a time i njegova krivično-pravna zaštita je apsolutna. Od

krivično-pravne zaštite se odustaje samo u određenim slučajevima gdje je lišavanje života
drugog lica jedini način da se zaštiti život, odnosno u slučajevima isključenja protivpravnost
(nužna odbrana i krajnja nužda). Te posebne situacije ne dovode u pitanje osnovno pravilo da
se život čovjeka štiti od samog početka pa do kraja, bez obzira na njegov kvalitet i forme.
3
Čejović. B., Kulić. M., Krivično pravo, Beograd, 2011. str. 405.

4
Zaštićeno dobro, odnosno zaštićeni objekat jeste život čovjeka, a napadni objekat koji je
istovremeno i objekat radnje jeste čovjek.

Zakonodavac pravi razliku između običnog i teškog ubistva propisujući ih u dva

posebna člana prihvatajući uobičajnu podjelu koja postoji u većini stranih zakodavstava.
Zakonodavac takođe propisuje i privilegovane oblike ubistva koji su propisani kao posebna
krivična djela (ubistvo na mah, ubistvo djeteta pri porođaju, lišenje života iz samilosti i
nehatno lišenje života).

Posljedica krivičnog djela jeste smrt drugog lica, između radnje izvršenja i posljedice za
postojanje krivičnog djela mora postojati uzročna veza. Uzročnost se redovno utvrđuje bez
teškoća. Ove se pojavljuju kada više uzroka ili uslova konkurira, ili kada se smrt uzrokuje
neizravno (postavljanjem “uzroka” u djelovanje na način da ga aktivira sama žrtva ili neko
treći). Uzročnost će postojati i onda kada je samo pogoršano stanje koje bi i tako dovelo do
smrti (ubrzavanje smrti na smrt bolesnog). Uzročnost postoji i u slučaju kada su vanjske ili
unutrašnje okolnosti pogodovale ili olakšale djelovanje “uzroka” kojeg je stavio u pokret
počinitelj.

Posljedica ne mora slijediti neposredno nakon poduzete radnje. Ako postoji uzročna
veza između namjerne, na smrt usmjerene radnje, i posljedice (smrti), vremensko razdoblje
između radnje i posljedice gotovo da je irelevantno. Ubistvo koje se sastoji u namjernom
prouzrokovanju smrti druge osobe moguće je počiniti činjenjem, ali i nečinjenjem
(komisivno-omisivni delikt). Krivnja mora biti namjerna. Ako se radi o nehatu, imamo
posebno kazneno djelo prouzročenja smrti iz nehata. Razlikovanje tih dvaju djela ide prema
opštim načelima razlikovanja namjere i nehata. Bitno je za namjerno djelo da je počinitelj
svojom radnjom išao za tim da drugog usmrti, ili je u najmanju ruku, svjestan da zbog
njegova činjenja ili propuštanja može nastupiti zabranjena posljedica (smrt), pristao na
njezino nastupanje. Sud će o tome zaključiti prema okolnostima slučaja, upotrebljenog
sredstva, da li je počinitelj “gađao” važne vitalne centre (glava, grudni koš, abdomen) ili ne,
itd.

Naravno, nema suđenja za ubistvo ako smrt još nije nastupila. To opšte pravilo koje
inače važi za sva krivična djela kod krivičnog djela ubistva zadaje u nekim slučajevima
posebne teškoće jer do nastupanja posljedice dolazi djelovanjem više faktora. Tako je pitanje
uzročnosti u krivičnom pravu sporno, kod krivičnog djela ubistva predvladava teorija
ekvivalencije odnosno condicio sine gua non.

5
 Prema toj teoriji uslov koji je neposredno ili posredno prethodio posljedici, a ez koga
ona nebi nastupila, predstavlja uzrok posljedice. Opšte je prihvaćeno da i posredni uslovi
mogu biti uzrok smrti, kao i kada je radnja učinioca pogoršala već postojeće stanje odnosno
oboljenje pasivnog subjekta, ili ako je smrt nastupila usljed zajedničkog djelovanja radnje
učinioca i nekih posebnih svojstava i stanja žrtve.4

U praksi se javljaju situacije kada je sporno da li je neki naknadni uslov skrenuo uzročni
tok i zasnovao novi uzročni lanac ko je doveo do smrti. Ako se radnja učinioca može dovesti
u vezi sa time naknadnim okolnostima koje su neposredno prouzrokovale smrt, uzima se da
postoji uzročnost. Tako, sudska praksa uzima da ubistvo postoji i u slučajevima kada žrtva
poslije nanošenja povrede, prije nastupanja smrti boluje, duže vrijeme ako su naknadne
komplikacije prouzrokovane prvobitnom nanjetom povredom. Na primjer u slučaju u sudskoj
praksi kada je smrt neposredno nastupila kod posljedica teškog zapaljenja pluća, a do
zapaljenja je došlo kao posljedica komplikacija i povrede nanijete projektilom ispaljenim u
grudi, uzeto je da postoji krivično djelo ubistva, iako je smrt nastupila deset mjeseci nakon
izvršenja djela.

Krivično djelo ubistva je inkriminacija kojom se ostvaruje protivpravna zaštita

čovjekovog života od momenta rođenja do momenta smrti. Dakle, objekat ovog krivičnog
djela je živ čovjek, odnosno ljudsko biće od rađanja pa do smrti. Pod momentom rađanja, u
smislu ove inkriminacije, podrazumijeva se momenat nastupanja prvih porođajnih bolova, a u
slučaju porođaja operativnim putem („carski rez“) odlučan je zahvat koji odgovara otvaranju
materice pri normalnom porođaju. Protivpravne radnje kojima je uzrokovana povreda
ljudskog života do ovog momenta ne mogu se smatrati radnjom izvršenja krivičnog djela
ubistva, već krivičnog djela protivpravnog prekida trudnoće. 5

Na subjektivnom planu za postojanje krivičnog djela neopravdan je umišljaj. Dovoljno

je i postojanje eventulanog umišljaja tj. da je učinilac pristao na nastupanje smrti pasivnog
subjekta. Poseban problem u praksi u vezi sa utvrđivanjem umišljaja postoji kod pokušaja
krivičnog djela ubistva, a takođe i u vezi sa razgraničenjem sa krivičnim djelom teške tjelesne
povrede kvalifikovane smrću. Kod pokušaja ubistva potrebno je da umišljaj učinioca
obuhvata smrt kao posljedicu krivičnog djela ubistva. U vezi sa tim u praksi nije, jednostavno

4
Simonović, B., Kriminalistika; Pravni fakultet, Kragujevac, 2004, str., 118.
5
Babić M., Marković I., Krivično pravo, posebni dio, četvrto izmjenjeno i dopunjeno izdanje; Banjaluka, 2013.
str. 37.

6
postaviti granicu između pokušaja ubistva i pokušaja tjelesne povrede. Izostajanje posljedice
komplikuje utvrđivanje oblika krivice tj. vinosti u odnosu na nju. Postojanje mišljenja u
odnosu na posljedicu utvrđuje se preko objektivnih elemenata, odnosno radnje izvršenja.
Tako, ako učinilac iz neposredne blizine puca iz pištolja na drugo lice u pravac određenih
vitalnih organa pa promaši postojeće pokušaj krivičnog djela ubistva, a ne pokušaj tjelesne
povrede.

Umišljaj se utvrđuje na osnovu svih okolnosti samog događaja. Osim umišljaja na

subjektivnom planu za ubistvo se ne zahtjeva i neki drugi elemenat. Pitanje postojanja
određenog motiva koji se u sudskoj praksi postavlja, nije od značaja za postojanje krivičnog
djela ubistva. Na utvrđivanje motiva se ipak mora obratiti pažnja, ali ne zbog toga što je on
relevantan za postojanje običnog ubistva, već zato što se u slučaju postojanja određenih
motiva obično ubistvo prerasta u teško ubistvo. U nekim slučajevima pak motiv može ubistvu
dati lakši vid. Ubistvo iz milosrđa (eutanazija) ne predstavlja osnovni oblik ubistva. Propisana
kazna za osnovni oblik ubistva jeste zatvor najmanje pet godina. 6

Navedene karakteristike daju pojam takozvanog običnog ubistva, odnosno ubistva kod
koga ne postoje nikakva posebna obilježja. Drugim riječima odsustvo nekog posebnog
obilježja predstavlja osnovnu karakteristiku krivičnog djela o kojem pišemo u ovom radu. 7

3.1. Istorijat krivičnog djela ubistva

Istorijat krivičnog djela ubistva jako je teško definisati, s obzirom na kompleksnost ove
vrste radnje, kao i saznanja da je ubistvo jedan od najstarijih ljudskih grijeha, poznat čak i iz
biblijskih mitova i učenja S toga su kriminalistički teoretičari opisali više teorija o nastanku
ubistva, koje ćemo opisati u nastavku rada u koje spadaju:

- Teorija nasljeđivanja kriminalnih dispozicija i ubistva

- Psihološke teorije o ubistvima
- Psihoanalitička teorija
- Teorija frustracije

6
Stojanović. Z., Krivično pravo (opšti deo); Službeni glasnik, Beograd, 2002, str., 117.
7
Čejović. B., Kulić. M., cit. djelo str. 406.

7
 3.1.1. Teorija nasljeđivanja kriminalnih dispozicija i ubistva

Šeldon i Elenor Gluk su uključili istoriju porodice u njihovom upoređivanju

delikvenata i nedelikvenata. Tvrdili su da veći broj delikvenata potiče iz porodica u kojima je
ranije postojao kriminalitet, pri čemu su kao najbolji pokazatelj pojave kriminaliteta među
djecom uzimali kriminalno ponašanje oca.

Danas kriminolozi zastupaju stav da javljanje nasilja u porodici tokom dugog

vremenskog perioda je rezultat djelovanja više faktora - bioloških, društvenih i kulturnih. U
okviru teorije o nasljeđivanju kriminalnih dispozicija postoje proučavanje blizanaca. Stopa
zajedničkog ponašanja između blizanaca u pogledu kriminaliteta se naziva stopa saglasnosti.
Jedan od prvih kriminologa koji se bavio istraživanjem kriminalnog ponašanja blizanaca bio
je njemački psihijatar Lange. On je u svojim istraživanjima došao do rezultata da u 77%
jednojajčanih blizanaca postoji podudarno kriminalno ponašanje, dok ta ista podudarnost
postoji kod dvojajčanih blizanaca u samo 12%. Usvajanje dece u njihovim ranim godinama
omogućuje da vidimo da li se oni kasnije u svojim životima ponašaju kao njihovi biološki
roditelji, što znači da veći uticaj ima nasljeđe, ili se oni ponašaju kao njihovi usvojitelji, što
znači da faktor društvene sredine ima veći uticaj.8

3.1.2. Psihološke teorije o ubistvima

Psihopatološke teorije objašnjavaju nastanak kriminaliteta postojanjem duševno bolesne

ličnosti. Brojni psihijatri su pokušavali da odrede ovaj pojam. Tako je Džejms Pričard govorio
o postojanju novog duševnog poremećaja, poznatog pod imenom moralno ludilo, koje ima
kriminalne simptome i da zbog nedostatka tzv. moralnog čula dolazi do kriminaliteta.

Iako je opšteprihvaćeno mišljenje da serijske ubice pate od raznih duševnih bolesti, od

1900. godine u SAD-u samo njih 3,6 posto je proglašeno nesposobnim za suđenje, zbog
duševne bolesti. Rezultati istraživanja pokazuju da psihopatološke teorije treba uzimati s
dosta rezerve, jer veliki broj ubistava bude izvršen od strane onih osoba koje u vrijeme
izvršenja djela ne pate ni od jednog oblika duševne bolesti.

8
Jovanović Lj., Jovašević D., Krivično pravo opšti deo; Policijska akademija, Beograd, 2003. str., 104.

8
 U psihološki teorije spadaju: teorije inteligencije, Ajzenkove teorije ličnosti, teorije
kontrole, psihoanalitičke teorije i teorije frustracije.

Teorija inteligencije se bazira na pretpostavci da niska inteligencija dovodi do vršenja

svih kaznenih djela, pa i onih najtežih (ubistva). Usljed smanjene inteligencije određena lica
nisu u stanju shvatiti društvene vrijednosti, pa samim tim i ne poštuju pravne norme kojima se
štite vrijednosti, poput života i imovine. Ocem teorije inteligencije smatra se profesor Godard.
Smatrajući da se slaboumnost nasljeđuje, predlagao je sterilizaciju takvih pojedinaca kao vid
preventivne politike.

Hartman i Braun su, proučavajući osuđenike zatvora u Ilinoisu, u razdoblju od 1930. do

1936. godine, došli do rezultata da njihova inteligencija odgovara dobu djeteta od 13 godina i
11 mjeseci.

Kao kritika se može istaći da je ova teorija bazirana na malom broju ispitanih slučajeva,
uz rijetko primjenjivanje kontrolnih grupa. Postoje kontradiktorni rezultati kod određenih
istraživanja. Takođe, poznati su slučajevi običnih ubistava, ali i serijskih ubica koji su imali
visok stepen inteligencije, pa ih ona nije "sprječila" da čine takva djela. Britanski psiholog
Hans Ajzenk smatra da kriminalitet nastaje djelovanjem kako bioloških, tako i socijalnih
činioca, povezujući ih pri tom s razvojem ličnosti pojedinca. Prema njemu, svi ljudi se
ponašaju u skladu s unutrašnjim i spoljašnjim stimulusima, pri čemu će ponašanja varirati od:
intenziteta stimulusa, stanja uma, situacije i mnogih drugih okolnosti. Ukoliko postoji
nepovoljan uticaj sredine, uz postojanje genetskih predispozicija, javlja se sklonost
kriminalnom ponašanju, što vremenom može postati stil života.9

Ajzenk je podjelio sve ljudske osobine u tri kategorije: ekstrovertnost - introvertnost,

neuroticizam i psihoticizam. Kriminalitet je povezivan s neuroticizmom, psihoticizmom i
ekstrovertnošću, dok se oni ljudi, koji su introvertni s malim udelom neuroticizma i
psihoticizma, ponašaju u skladu sa društvenim normama i imaju malu šansu da postanu
kriminalci. Najviše je s nasiljem prema drugima povezivana kategorija ljudi koji imaju
psihoticizam. Iz ovoga proizlazi da oni imaju najviše šansi i da izvrše kazneno djelo ubistva.

Teorija kontrole je stvorena korišćenjem testa MMPI. Ova teorija se bazira na tome da
se nasilje javlja kada je težnja za njegovom ispoljavanjem veća od sposobnosti individue da je
kontroliše. Pravi se razlika između kontrolisanih i nekontrolisanih individua.

9
Marković I., Osnovi kriminologije; Pravni fakultet, Banja Luka, 2010. str., 162.

9
 Kako su kod nekontrolisanih individua slabi inhibitori, koji treba da kontrolišu pojavu
agresivnosti, oni na najmanju provakaciju reaguju ispoljavanjem nasilja u raznim oblicima.
Kod kontrolisanih su inhibitori vrlo razvijeni, što sprječava nasilno ponašanje. Ukoliko je
provokacija vrlo jaka ili ukoliko ona traje duži vremenski period, moguće je da se i
kontrolisane individue ponašaju agresivno, pri čemu se veliki broj agresivnog ponašanja
završava smrtnim ishodom (ubistvom).

3.1.3. Psihoanalitička teorija

Teorija Sigmunda Frojda je poslužila u objašnjenju ponašanja ubica . U svom djelu

"Ego i Id“, Frojd je tvrdio da pored instikta života (Eros), postoji i instikt smrti (Tanatos), koji
predstavlja destruktivnu silu. Smatrao je da se većina ljudi nalazi između ova dva nagona, koji
se nalaze u nekoj vrsti borbe. Ukoliko nagon smrti pobjedi, rezultat se može manifestovati u
samoubistvu ili u ubistvu. S obzirom na to da je agresija direktan izdanak nagona smrti,
čovjek ne može mnogo učiniti kako bi sprječio uništavanje sebe ili nekog drugog lica.10

Osećanje krivice ne nastaje zbog izvršenog kaznenog djela, već kazneno djelo nastaje
zbog postojanja osećanja krivice. Frojd je primjenom psihoanalize težio otkriti izvor jednog
ovakvog osjećanja. Uzrok jednom ovakvom ponašanju je postojanje Edipovog kompleksa kod
pojednih osoba.

Izvršenjem kaznenog djela, izriče se odgovarajuća kazna, koja dovodi do toga da

kriminalci budu zadovoljni, jer su se oslobodili pritiskajućeg osjećanja krivice. To ne znači da
su sva kaznena djela počinjena iz jednog ovakvog osećanja. Iako nije uzeo kao uzorak ljude
koji su izvršili ubistvo, njegovi rezultati i shvatanja u vezi zločinca iz osjećanja krivice se
mogu primjeniti i na ubice.

Još jedan Frojdov doprinos razvoju kriminologije, koji se ujedno može koristiti i za
objašnjenje ubistva, je teorija simbolizma. Prema ovoj teoriji svaka osoba, stvar ili radnja
mogu imati nesvjesnu simboličku vrijednost i da predstavljaju nešto drugo, što neminovno
može uticati na značenje pojedinih krivičnih djela.

10
Stojanović. Z., cit. djelo str. 139.

10
 3.1.4. Teorija frustracije

Pojam frustracije se definiše kao nemogućnost zadovoljenja određenih motiva,

nagona, pri čemu se psihološko stanje u kojem se nalazi pojedinac kada ne može zadovoljiti
određene motive naziva frustracionom situacijom. Do frustracija može doći zbog raznih
prepreka, koje mogu biti: objektivne, fizičke, socijalne, personalne. Do neostvarivanja nagona
može doći i zbog postojanja konflikta. Postoje osobe koje ulože dodatne napore kako bi na
neki alternativni način ostvarile određene motive, kao i one koje pokušavaju agresivnim
putem da dođu do cilja i u nekim slučajevima pribjegavaju ubistvu.11

3.1.5. Period primitivne reakcije

U prvobitnoj ljudskoj zajednici, sastavljenoj od generacija, na društveno neprihvatljivo

ponašanje osnova reakcije je bila usmjerena na očuvanje zajednice i njenog tradicionalnog
poretka i integriteta, težeći održavanju trajnosti i nepromjenjljivosti organizacije u kojoj su
ljudi živjeli u to vrijeme. 12

Oblici reakcije smjenjivali su se po istorijskim etapama, od kojih je svaka imala

sopstvene osobine i dinamiku razvoja, čija generalizacija skoro da je nemoguća. Čovječanstvo
je otpočelo svoje napredovanje s dna ljestvice, krećući se od perioda divljaštva i varvarstva,
ka periodu civilizacije. Teoretičar Morgan je ova tri etnička razdoblja podjelio na tri
stadijuma (niži, srednji i viši).

Jednakost ljudi u prvobitnoj zajednici proizilazila je iz jako izraženog osjećanja

solidarnosti, pojedinac je snažno uklopljen u grupu i njene interese osjeća kao svoje. U ovako
ustanovljenim zajednicama, međusobni odnosi bili su uređeni običajima, koji su bili u
religijskom ruhu, a neki autori značaj pridaju i moralu. Tako ustanovljeno pravilo ponašanja,
koje je bilo obavezno za pripadnike tih rodovskih grupa, nazivalo se primitivno pravo. Pravila
koja tvore primitivno pravo su na jednom stepenu razvoja društvene organizacije dobila i
odgovarajuće mjere, kao reakcije na ponašanje kojim se ta pravila ugrožavaju. Tim mjerama,
prebacivalo se često da su bile pojedinačne, a vrlo često i magijske i religijske. Međutim, to
ne umanjuje njihovu efikasnost. Broj pojedinaca koji su kršili te običaje, a koji se danas

11
Nikolić D., Đorđević A., Zakonski tekstovi starog i srednjeg veka; Bona fides, Niš 2002. str. 27.
12
Konstatinović Vilić S., Kostić M., Penologija; SVEN, Niš, 2006. str. 71.

11
savremenim rječnikom nazivaju prestupnicima bio je neuporedivo manji, u poređenju sa bilo
kojim danas modernijim pravnim sistemom.

Najstarija ustanova koja se sreće u odnosima unutar jedne grupe je zabranjeno vršenje
određenih radnji ili dodirivanja određenih predmeta - tabua. Suština tabua je bila uzdržavanje
od činjenja onoga što se smatralo da će naškoditi. Skup svih tabua jednog plemena, zapravo je
bio zbir svih zabrana prisutnih u njemu. Sve ostalo, sve što je ostalo neobuhvaćeno tabuom,
bilo je dozvoljeno. Kršenje tabua je privlačilo za sobom reagovanje zajednice, čije izvršenje je
bilo povjereno natprirodnim silama. U svijetu animizma (vjerovanja u duhove) i animatizma
(vjerovanja da svaki predmet ima svoju silu, „manu“, koju valja umilostiviti), ovakve mjere
su bile i više nego djelotvorne.

Prema Frajzeru, razlozi za propisivanje ovih zabrana mogu se otkriti saznavanjem

principa. Prema prvom principu, tzv. zakon sličnosti razvilo se razmišljanje da uzrok liči na
svoju posljedicu. Prema drugom principu, tzv. zakonu dodira, razvija se vjerovanje da stvari
koje su bile u dodiru sa drugim stvarima jednom, imaće uticaja čak i na razdaljini. Kako su
tabui uticali na život u Sjedinjavanjem dvije etničke grupe najčešće je bilo putem proglašenja
tih ljudi za bratstva u jednom od postojećih plemena - što znači vještačkim inkorporisanjem.
Ova riječ je prihvaćena iz jezika polinežanskih domorodaca, a u Evropu je donio engleski
moreplovac Dzems Kuk krajem XVIII vijeka. Na primjer, bilo je zabranjeno dodirivati tijelo
mrtvaca, kročiti u neku šumu, izgovarati određene riječi. Te zabrane su se odnosile na
najraznovrsnije aspekte plemenskog života. 13

Prvobitnim ljudskim zajednicama možemo sagledati i kroz neke primjere. „Kod

plemena na ušću rijeke Vanigele, na Novoj Gvineji, čovjek koji ubije nekog smatra se
nečistim sve dok ne prođe izvjesne obrede čišćenja. A kada ih prođe, on stavlja na sebe svoj
najbolji nakit i onoliko značaka koliko je ljudi pogubio; potom naoružan izađe napolje i šepuri
se po selu. Sutradan mještani kengurovom džigericom premazuju njegova leđa. Zatim on
odlazi do najbliže rječice, ugazi u nju, raširi noge i dok se pere svi mladi i neiskusni ratnici
plivaju između njegovih nogu pribavljajući tako hrabrost i snagu. Sljedećeg jutra on izjuri iz
kuće potpuno naoružan i glasno uzvikuje ime svoje žrtve. Tek pošto stekne uvjerenje da je
potpuno zastrašio duha ubijenog, on se vraćao kući.“ „Na Vapu, jednom iz grupe Karolinških
ostrva, svaki ribar nalazi se pod najstrožim tabuom tokom čitave sezone ribolova koja traje

13
Avramović, S., Stanimirović, V., „Uporedna pravna tradicija“, Službeni glasnik, Beograd, 2009. str. 38.

12
šest do osam nedelja. Kod Eskima Beringovog moreuza lovac mora vrlo pažljivo da postupa
sa tijelima mrtvih životinja, da se njihove sjene ne bi uvrijedile nanjele kakvo zlo njemu ili
članovima njegove porodice.“

Kao čuvari ovih prvobitnih pravila javljaju se poglavice i sveštenici, koji su izricali
sankcije religijskog karaktera, ali se prema prekršiocima mogla izreći i svjetovna kazna, a to
je najčešće bilo progonstvo. U svom djelu „Vlast u primitivnom društvu“ Piere Clastres
objašnjava ulogu poglavice u primitivnom društvu koja je bila odvojena od institucije vlasti.
Međutim, to što poglavica nema vlasti njega ne čini beskorisnim. Naime, poglavica treba da
se stara o tome da očuva društvo kao cjelinu, kao jedinstven totalitet, da afirmiše njegovu
posebnost, njegovu autonomiju i nezavisnost u odnosu na druge zajednice. Drugim riječima
primitivni vođa je, prije svega, čovjek koji govori u ime društva kada ga okolnosti i događaji
dovedu u kontakt sa drugim grupama. Za primitivno društvo ti drugi su uvijek podijeljeni u
dvije grupe: na prijatelje i neprijatelje. Sa prijateljima se sklapa i učvršćuje savezništvo, a sa
neprijateljima se, ako nema druge ili se donese takva odluka, ratuje.14

To znači da konkretna uloga poglavice prije svega dolazi do izražaja u odnosima

društva sa spoljnim svijetom. Takva uloga zahtjeva da poglavica pokaže određene
sposobnosti: vještinu i diplomatski talenat neophodne u cilju konsolidacije savezničkih
odnosa, od kojih zavisi bezbjednost plemena; hrabrost i ratničku prirodu neophodne sa ciljem
efikasne odbrane od neprijateljskih napada, ili radi preduzimanja (ako je moguće)
pobjedničkih ofanzivnih pohoda. Ako bi došlo do sukoba između pojedinaca, koji su
pripadali različitim društvenim grupama koje nisu bile u ratu, sukob se rješavao putem krvne
osvete.

Krvna osveta se primjenjivala tako što se grupa kojoj je pripadala žrtva, svetila se grupi
kojoj je pripadao učinilac krivičnog djela (povreda ili ubistvo). Vremenom u prvobitnoj
zajednici se sužava krug lica prema kojima se primjenjuje krvna osveta, tako da dolazi do
uvođenja principa taliona, koji znači da je osveta adekvatna učinjeno povredi, a koji slikoviti
izražava biblijska izreka – oko za oko, zub za zub. Na kraju se javila i kompozicija,
materijalna nadoknada oštećenoj strani, dobrovoljna ili obavezna, ili otkup. 15

14
Avramović, S., Stanimirović, V., cit. djelo str. 48.
15
Slavnić, Lj., Istorija pravnih institucija, Alfa-graf NS, Novi Sad, 2008. str. 50.

13
 Ravnoteža koja prestaje izvršenjem krivičnog djela, tj. sukob koji nastaje i koji
predstavlja viševjekovnu zavađenost porodica, nije mogao biti riješen krvnom osvetom ili
primjenom taliona. Taj sukob je bilo potrebno riješiti izmirenjem, koje je trebalo biti trajno.
Naime, falila je nadoknada koja se sastojala u materijalnom dobru i koja je mogla poslužiti za
razmjenu. U početku, tu vrstu nadoknade su određivale zavađene strane. Strane su se
sporazumno dogovarale, a porodica onoga ko se nedozvoljeno ponašao je davala nadoknadu
porodici oštećenog. Kada visinu te nadoknade počinje da utvrđuje država, ona počinje da gubi
dotašanja obilježja i poprima obilježje današnje novčane kazne. U ovom slučaju, država
počinje da ima i poseban interes da se sukobi rješavaju na ovaj način. Dio novca koji je
utvrđivala država odlazio je u državnu kasu. 16

Ono što važi za preddržavno uređenje je to što se konflikti rješavaju bez uticaja
vladajuće strukture, a preddržavne norme sačinjavaju uređenje satkano ili skoro neraskidivog
jedinstva običaja i religije. Običaji nastaju dugotrajnim ponavljanjem, sve dok ne postanu dio
svijesti pripadnika plemena, odnosno sve dok se ne stvori obaveza njihovog poštovanja.
Međutim, kasnije kako su se odnosi u primitivnom društvu usložnjavali, mijenjali su se i
običaji kojim su oni regulisani. Tako, ponavljanjem kroz neki duži vremenski period i oni bi
postajali dio tradicije tog naroda.17

3.1.6. Ubistvo u pravnim izvorima starog vijeka

Jedan od najznačajnijih pravnih izvora starog vijeka jeste Hamurabijev zakonik

koji je donjet od strane vavilonskog cara Hamurabija, u periodu od 1709. do 1769. godine
prije naše ere. Hamurabijev zakonik, ispisan akadskim jezikom na bazaltnoj steli,
pronađen je 1901. godine u Suzi na teritoriji Irana. Na srpski jezik je preveden od
strane profesora Čedomira Markovića 1925. godine. Zakonikom je pokušano ostvarenje
ideološke i socijalne objektivnosti, kroz propisivanje najsitnijih detalja tehničke
procedure.18

Iako Zakonik više podsjeća na neku zbirku sudskih presuda, u njemu postoji redosljed
materije. Na početku su norme o suđenju i sudskom postupku (član 1-5), zatim norme o
imovinskim odnosima (član 6-126), o braku i porodici (127-195), o krivičnim djelima protiv
16
Konstantinović Vilić, S., Kostić, M., cit. djelo str. 78.
17
Avramović, S., Stanimirović, V., cit. djelo str. 39.
18
Konstatinović Vilić S., Kostić M., cit. djelo str. 79.

14
ličnosti (196-220) i, na kraju, se nalaze odredbe o raznovrsnim poslovima i uslugama,
o korišćenju, oštećenju ili krađi tuđih sredstava za rad.

Obično ubistvo sa umišljajem nije predmet inkriminacije u Zakoniku, jer je kazna

za ovo krivično djelo, po shvatanju brojnih teoretičara, bila duboko ukorjenjena u
običajnom pravu i zbog toga nije bilo potrebe da se propiše u Zakoniku. Međutim,
Zakonik reguliše pojedine specifične situacije kada neko lice izgubi život. Tako, na primjer,
članovi 207. i 208. normiraju situaciju kada prilikom svađe neko lice udari drugo, pri
čemu drugo lice umre, diferencirajući pri tome situaciju kada je lišen života lice koje
je sin slobodnog čovjeka, odnosno lice koje je sin muškina.

Razlika se ogleda u visini novčane kazne, pri čemu se za sina slobodnog čovjeka
plaćalo pola mine srebra, a za sina muškina plaćalo se trećina mine srebra. Takođe, u
članovima 210, 212. i 214. inkriminisani su delikti koji se odnose na situaciju kada
neko udari bremenitu devojku, razlikujući pri tome okolnost da li je ona ćerka
slobodnog čovjeka, muškina ili je ona robinja slobodnog čovjeka. Tako je u članu 210.
propisano da kada umre ćerka slobodnog čovjeka kazna će se sastojati u smrti ćerke
napadača. Članom 212. određeno je da je žrtva ćerka muškina, pri čemu se novčana kazna
sastoji od pola mine srebra, dok se u članu 214. određuje delikt u kojem je žrtva robinja
slobodnog čovjeka. Tada će novčana kazna iznositi trećina mine srebra. Takođe, u djelu
Zakonika koji normira pravila o braku i porodici, postoji član 153. u kojem piše da ukoliko
žena ubije svoga muža zbog nekog drugog muškarca, „tada će ona da se nabije na kolac“.

Propisivanjem različitih kazni, u zavisnosti od toga kom sloju ljudi pripada žrtva
delikta, uočava se da Zakonik pravi klasnu razliku među stanovništvom Vavilonskog
carstva. Međutim, od ovog pravila postoji izuzetak. Kod ubistva, kao krivičnog djela koje je
po svojim posljedicama jedno od najtežih, razlikujemo nekoliko situacija, u zavisnosti da li je
ubistvo učinjeno sa namjerom ili iz nehata. 19

Ukoliko je izvršeno namjerno ubistvo, dolazilo je do izvršenja smrtne kazne i

konfiskacije imovine. Ubice su prilikom izvršenja smrtne kazne bile podvrgavane dodatnim
mučenjima. Međutim, ukoliko je izvršeno nehatno ubistvo, kazna se sastojala od progonstva
iz Atine. Progonstvo je po težini odmah iza smrtne kazne, jer je prognanik u tuđem gradu

19
Slavnić, Lj., cit. djelo str. 55.

15
završavao kao rob. Prognanik je sa sobom vrlo često vodio i svoju porodicu. Takođe,
postojala su ubistva kod kojih nije bilo mogućnosti izvršenja bilo kakvih kazni, odnosno kod
kojih je ubica prošao nekažnjeno. U ta ubistva spadaju: ubistva u nužnoj odbrani, u
odbrani časti muškarca koga je zatekao u preljubi kod sopstvene žene, majke, sestre ili ćerke
(međutim, ženina pozicija je bila znatno bolja, jer je dolazilo do razvoda, a za kaznu ona
više nije smjela da se pojavljuje na religijskim svetkovinama niti da nosi nakit; muž je mogao
i preljubniku da poštedi život, pri čemu je mogao da zahtjeva naknadu u novcu ili da ga
ponižava tako što bi mu stavio rotkvicu ili živu ribu u anus, čupa ga za kosu pred okupljenim
građanima), ubistvo onogo ko ruši demokratiju ili pokušava da zavede tiraniju, ubistvo
noćnog lopova uhvaćenog na djelu, kao i slučajevi smrti kod sportskih takmičenja ili
kod ljekarske intervencije.

4. Pojam i definicija krivičnog djela ubistva

Svako krivično djelo ima, osim opštih elemenata koji moraju postojati kod svih
krivičnih djela, posebne elemente ili ono što čini njegovo biće, njegovu srž, koji svi
moraju biti ustanovljeni da bi sud mogao da donese osuđujuću presudu za to krivično djelo.
To je analogno sa doktorom koji nastoji da dijagnostikuje pacijentovo oboljenje na osnovu
liste simptoma koji mu se predočavaju. Na površini bi moglo izgledati da pacijent boluje od
jedne bolesti, ali ako samo jedan značajan simptom nedostaje, doktor mora da razmotri i
ostale mogućnosti. Tako, na primjer, ako je majka lišila života svoje djete ali ne neposredno
poslije porođaja, dok je kod nje trajao poremećaj što ga je izazvao porođaj, nego
znatno kasnije, postojaće obično a ne privilegovano ubistvo.

Slična je situacija i ako su ispunjeni svi zahtjevi za lišenje života iz samilosti ali
nedostaje altruistička pobuda učinioca. Zbog toga, u krivičnom pravu je važno utvrditi
nesumnjivo postojanje svih elemenata bića koje spoznajemo proučavanjem zakonskog opisa.
Ubistvo se, u većini savremenih pravnih sistema, određuje kao lišenje života drugog lica. Na
sličan način i naš zakonodavac jednostavnom dispozicijom „ko drugog liši života" određuje
ubistvo. Dakle, prema opšteprihvaćenoj semantici, to je „smrt jednog čovjeka
prouzrokovana od strane drugog čovjeka" (hominis caedes ab homine).

Zakonske definicije svode formulaciju ubistva, kao i u našem Zakoniku, na riječi„ko

ubije" ili„ko liši života". S druge strane, imamo teorijske definicije koje se međusobno

16
razlikuju uglavnom zavisno od vremena kada su nastale, ali su sve one kao svoj temelj imale
odredbe krivičnog djela ubistva u našim krivičnim zakonicima. 20

Ubistvo je lišenje života drugog lica, tj. oduzimanje, odnosno uništavanje života drugog
lica. Objekt ovog krivičnog djela je živ čovjek,odnosno ljudsko biće i to od trenutka rađanja
pa do smrti. Objekt napada je čovjek kao ljudsko biće, odnosno njegov život. Rađanje se
određuje kao trenutak kada je stvarno otpočeo proces rađanja u smislu fizičkog odvajanja
ploda iz majčine utrobe, dok za postojanje djela nije bitno zdravstveno stanje rođenog djeteta,
kao ni da li je dijete sposobno za život. Nastupanje smrti se različito određuje. Danas je
prihvaćeno shvatanje da je trenutak nastupanja smrti onaj trenutak kada je došlo do
smrti mozga. Djelo se sastoji u protivpravnom lišavanju života drugog lica sa umišljajem pri
čemu ne postoje posebne okolnosti koje ga čine teškim. Sredstva za izvšenje djela mogu biti
fizička (npr. tjelesna snaga, oružje, otrov, i sl.) ili psihička (npr. izazivanje teške duševne boli,
straha ili drugih psihičkih stanja koja mogu da prouzrokuju smrt čovjeka).21

Radnja krivičnog djela sastoji se u lišavanju života drugog živog lica. Radnja se može
izvršiti činjenjem, što se u stvarnosti najčešće i događa, s tim da se može izvršiti i
nečinjenjem. Za krivičnu odgovornost nije bitno sredstvo kojim je djelo izvršeno.
Posljedica krivčnog djela ubistva je smrt osobe koja se lišava života, s tim da mora postojati
uzročna veza između preduzete radnje i nastupjele posljedice. Izvršilac krivičnog djela može
da bude svako lice koje protivpravno liši života drugo lice, a u pogledu krivce potreban je
direktni ili eventualni umišljaj. Za ovo krivično djelo propisana je kazna zatvora od najmanje
pet godina. Lakši oblik djela iz člana 148 stav 2 KZ RS postoji ako je djelo iz stava 1 učinjeno
pod osobito olakšavajućim okolnostima. Za ovaj oblik djela propisana je kazna zatvora od
jedne do osam godina.22

Ostaje nejasno da li u definiciju ubistva treba unjeti element protivpravnosti, iako nije
izričito naveden u zakoniku. Nesporno je da je lišavanje života drugog lica krivično djelo
samo kada se to čini protivpravno. Ako pođemo od činjenice da je protivpravnost opšti
element u pojmu krivičnog djela, postavlja se pitanje zašto ga posebno isticati kod ubistva.
Protivpravnost kod ovog krivičnog djela, kao i kod drugih, može biti isključena po nekom
opštem osnovu (nužna odbrana, krajnja nužda) ili po nekom posebnom osnovu. Imalo
20
Marković I., cit. djelo str. 64.

21
Stanković N., Krivično pravo – posebni dio; Evropski univerzitet, Brčko, 2017. str 166.
22
Ibid, str. 167.

17
je smisla element protivpravnosti isticati kada je u našem zakonodavstvu postojala smrtna
kazna, mada se i tu radilo o posebnom osnovu isključenja protivpravnosti koji se sastoji u
vršenju službene dužnosti. Jedino što taj osnov nije bio predviđen Krivičnim
zakonikom.

Zbog različitih modaliteta koje ubistvo u konkretnom slučaju može da ima uobičajeno
je govoriti o njegovoj trostepenosti. Naime, ubistva se međusobno mogu razlikovati
prema motivima izvršenja (s jedne strane, imamo niske motive, a s druge strane, može se
raditi o sažaljenju), načinu izvršenja, okolnostima pod kojima se vrše i sl. Zbog toga se
zakonodavac odavno trudi da od normalnog slučaja ubistva, umišljajnog ili nehatnog,
razlikuje slučajeve u kojima je opravdano izreći težu kaznu od one koja je propisana
za obično ubistvo i slučajeve gdje je, zbog postojanja neke krivičnopravno relevantne
okolnosti, prihvatljivo izreći lakšu kaznu. Ova trostepenost postoji u gotovo svim
zakonodavstvima. Dakle, od običnog ubistva, koje obuhvata prosječan slučaj ubistva sa
umišljajem, treba razlikovati s jedne strane teška ubistva, a sa druge strane
privilegovana ubistva. 23

Obično ubistvo je umišljajno lišavanje života drugog lica koje nije praćeno dodatnim,
posebnim okolnostima koje, kada postoje, mijenjaju težinu i oblik ovog krivičnog djela
stvarajući tako neki od posebnih oblika kvalifikovanog ili privilegovanog ubistva. Međutim u
osnovi svih tih posebnih oblika ubistva nalazi se obično ubistvo, jer su obilježja ovog oblika
ubistva zajednička za sve druge oblike inkriminacije. Stoga obično ubistvo ima karakter
opšteg krivičnog djela i supsidijarno je u odnosu na teže ili lakše oblike, što praktično znači
da obično ubistvo postoji samo onda ukoliko u konkretnom slučaju ne postoje obilježja nekog
drugog ubistva ovog krivičnog djela.24

Način izlaganja krivičnih djela ubistva koji ćemo ispratiti ovom prilikom biće
prvo, osvrt na obično ubistvo i one elemente i obiležja koje poseduje svako ubistvo;
drugo, njegove kvalifikovane forme i treće, privilegovane oblike. To je sistem izlaganja koji
je najpraktičniji za pravilno razumjevanje i razvrstavanje krivičnih djela ubistva.

23
Simonović, B., str., cit. djelo str. 121.
24
Babić M., Marković I., cit. djelo str. 38-39.

18
 4.1. Teško ubistvo

Još je u starom njemačkom pravu, kada se radilo o ubistvu, postojala razlika između
običnog ubistva i umorstva, kao teže vrste ubistva. Savremena krivična zakonodavstva
razlikuju obično, teško kao kvalifikovano i lako kao privilegovano ubistvo. Razlikovanje se
vrši na osnovu nekoliko kriterijuma.
Prema KZ FBiH i KZ BD BiH teško ubistvo postoji kada neko:
1) drugoga liši života na svirep ili podmukao način;
2) drugoga liši života pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju;
3) drugoga liši života iz koristoljublja, radi učinjenja ili prikrivanja kojeg drugog
krivičnog djela, iz bezobzirne osvete ili iz drugih niskih pobuda;
4) liši života službeno ili vojno lice pri obavljanju poslova sigurnosti ili dužnosti
čuvanja javnoga reda, hvatanja učinioca krivičnog djela ili čuvanja lica koje je
lišeno slobode.

Teško ubistvo prema KZ FBiH postoji i kada neko drugog usmrti iz rasnih,
narodnosnih ili vjerskih pobuda, a prema KZ BD BiH – i kada neko drugoga usmrti iz mržnje.

Prema članu 149 stav 1 KZ RS teško ubistvo postoji kada neko:

1) drugog liši života na naročito svirep ili krajnje podmukao način;
2) drugog liši života iz koristoljublja, radi izvršenja ili prikrivanja drugog krivičnog
djela, iz bezobzirne osvete, mržnje ili iz drugih naročito niskih pobuda;
3) drugog liši života pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju;
4) drugog liši života i pri tom umišljajno dovede u opasnost život još nekog lica;
5) umišljajno liši života dva ili više lica, a ne radi se o ubistvu na mah, ubistvu
djeteta pri porođaju ili ubistvu učinjenom pod osobito olakšavajućim okolnostima;
6) liši života dijete, maloljetno lice ili žensko lice za koje zna da je bremenito, ili
7) liši života sudiju ili javnog tužioca u vezi sa vršenjem njihove sudijske ili
tužilačke dužnosti, ili ko liši života službeno ili vojno lice pri vršenju poslova
bezbjednosti ili dužnosti čuvanja javnog reda, hvatanja učinioca krivičnog djela ili
čuvanja lica lišenog slobode.

19
 U članu 149 stav 2 KZ RS propisano je da će se kazna propisana za djela iz stava 1
primjenjivati i kad je lišenje života izvršeno organizovano ili po narudžbi.
Izvršilac ovog krivičnog djela može da bude svako lice, a u pogledu krivice potreban je
umišljaj. Za ovo krivično djelo propisana je kazna zatvora od najmanje deset godina ili kazna
dugotrajnog zatvora.25

4.1.1. Sistematizacija teških ubistava

Teška ubistva se mogu klasifikovati prema različitim kriterijumima. Oni su uglavnom

uslovljeni kazuistikom zakonodavca. U zavisnosti od oblika teških ubistava koja su
pobrojana u zakonu, formiraju se i kriterijumi za sistematizaciju, tj. grupe u koje se mogu
svrstati pojedina teška ubistva. Kada smo već pomenuli kazuistiku zakonodavca, želimo da
istaknemo mišljenja pojedinih teoretičara koji kritikuju taksativno nabrajanje situacija
koje se mogu označiti kao teška ubistva. Opšte je poznato da kod takvog nabrajanja
uvijek postoji opasnost da se neki pojavni oblik izostavi. Tako, na primjer, jedan dio
njemačke teorije ističe da je zakonodavac u njemačkom krivičnom pravu vjerovao da
slučajeve teških ubistava može da konkretizuje određenim karakteristikama, ali je takav
pokušaj neuspješan već zbog toga što su najteži pojavni oblici (kao objesnost) ostali
neobuhvaćeni, a sa druge strane, određene karakteristike ubistva problematične su.26

Nama se čini da još više opasnosti sa sobom nosi opšta, generalna klauzula teškog
ubistva, jer je u suprotnosti sa osnovnim principom krivičnog prava, načelom zakonitosti.

Vlado Kambovski razlikuje sljedeće grupe okolnosti koje ubistvu daju svojstvo nekog
težeg oblika: okolnosti koje se odnose na način izvršenja, subjektivne okolnosti koje se
od nose na motive učinioca, okolnosti koje se odnose na svojstvo žrtve, okolnosti koje se
odnose na svojstva i dužnosti žrtve.27

Da su to najteža djela vidimo i po tome što samo za njih vrijedi izuzetak od pravila da
sva krivična djela zastarjevaju.

Schonke i Schroder podjelili su teška ubistva u tri grupe. U prvoj grupi su teška ubistva
koja se karakterišu posebnom niskošću motivacije, tj. neprihvatljivošću pobuda (želja za

25
Stanković N., cit. djelo str. 167-168.
26
Schonke, А., Schroder, Н., Strafgesetzbuch, Kommentar, 2001. str. 1669.
27
Kambovski, V., Kazneno pravo, poseben del, Skopje, 2003, str. 31.

20
ubijanjem, zadovoljavanje polnog nagona, pohlepa i ostale niske pobude). U drugoj
grupi se nalaze teška ubistva koja su tu svrstana zahvaljujući naročitoj opasnosti ili
nehumanosti prilikom izvršenja (podmuklo, svirepo ubistvo ili uz upotrebu sredstava koja
izazivaju opštu opasnost). I na kraju, treću grupu okolnosti oslikava cilj, tj. svrha koja se želi
postići krivičnim djelom (omogućavanje ili prikrivanje nekog krivičnog djela). 28

U Švajcarskoj je do 1989. godine postojala generalna klauzula kojom je bilo

određeno teško ubistvo. Ona je bila zasnovana na psihološkoj koncepciji, i u prvi plan je
stavljala karakteristiku promišljanja. Međutim, uvidjevši da se predumišljaj djelom pokazao
kao preširok (tamo gdje je učinilac izvršio krivično djelo doduše sa predumišljajem, ali iz
sažaljenja ili radi oslobađanja od situacije koja mu je izgledala bezizlazna), a djelom kao
preuzak (ubistvo na svirep i podmukao način), švajcarski zakonodavac mijenja tu
odredbu i prelazi na socijalnoetička razmišljanja o težini krivičnog djela.

Dakle, koncepcija od koje polaze savremeni krivičnopravni sistemi u klasifikaciji

teških ubistava jeste njihova socijalnoetička neprihvatljivost (etička ocjena učiniočevog
ponašanja), za razliku od ranijeg pretežno psihološkog kriterijuma koji je, pod uticajem
rimskog prava, dugo bio jedini i stavljao okolnost predumišljaja u prvi plan. Slično kao i
Švajcarci, i Njemci su se, sa novom verzijom, vratili na svoj prvobitni razvojni put, ukinuli
potpuno kriterijum razmišljanja i zamjenili ga sadašnjom „kauzalistikom težine".
Predumišljaj predstavlja svojevrsni anahronizam koji treba što prije izbaciti iz krivičnog
zakonodavstva.

U krivičnom zakonu FBiH više je teških (kvalificiranih) ubistava koja se mogu

sistematizirati prema različitim kriterijima, i to:

1) prema načinu počinjenja: ko drugog liši života na okrutan ili podmukao način;
ili pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju; i ako pri tome sa umišljajem
dovede u opasnost život još nekih osoba;
2) prema pobudama ili motivima: ko drugog liši života iz koristoljublja, radi
počinjenja ili prikrivanja drugog kaznenog djela, iz bezobzirne osvete ili iz
drugih naročito niskih pobuda;

28
Schonke, А., Schroder, Н., cit. djelo str. 1669.

21
 3) prema objektu zaštite: ko liši života službenu osobu pri obavljanju poslova
javne ili državne sigurnosti i dr.29

S obzirom na te kvalifikatorne kriterijume u navedenim odredbama propisani su sljedeći

oblici teških ubistava:

1) ubistvo na okrutan ili podmukao način;

2) ubistvo pri bezobzirnom nasilničkom ponašanju;
3) ubistvo iz rasnih, narodnosnih ili vjerskih pobuda
4) ubistvo iz koristoljublja, radi počinjenja ili prikrivanja kojeg drugog krivičnog djela, iz
bezobzirne osvete ili iz drugih niskih pobuda;
5) ubistvo službene ili vojne osobe pri obavljanju poslova sigurnosti ili dužnosti čuvanja
javnog reda, hvatanja učinitelja krivičnog djela ili čuvanja osobe kojoj je oduzeta
sloboda.30

Ubistvo na okrutan i podmukao način predstavlja oblik usmrćivanja druge osobe kod
kojeg je upravo način izvršenja njegova kvalifikatorna okolnost. Okrutnost, surovost i
svirepost ogleda se u tome što se žrtvi nanose fizičke ili psihičke patnje koje su i po svom
intenzitetu i po svom trajanju veće od patnji koje obično ili najčešće prate usmrćenje neke
osobe. Pri tome, kod učinitelja mora postojati svijest o tome da svojim radnjama žrtvu izlaže
prekomjernim patnjama i njegova volja, izražena u htijenju ili pristajanju, da upravo takav
način pasivnog subjekta liši života, što ukazuje na počiniteljevu bezosjećajnost, bezobzornost
i bezdušnost. Svirepost postoji prije svega u slučaju mrcvarenja žrtve prije nastupanja smrti, a
potom i u slučaju dugotrajnog i postepenog lišavanja života, u dugom izlaganju žrtve smrtnim
patnjama. Podmukao način će postojati u slučaju ako se žrtva lišava života potajno, prikriveno
i lukavo, tako da nije ni svjesna napada na svoj život, zbog čega i nije u mogućnosti da se
brani. Najčešći primjeri takvog ubistva su trovanje, ubistvo na spavanju, ubistvo iz zasjede
kada je žrtva namamljena na jedno mjesto, a podmuklost postoji i kada se žrtva prethodno
opije da bi se na taj način lakše savladao njen stvarni ili očekivani otpor.

Ubistvo pri bezobzironom nasilničkom ponašanju postoji u slučaju kad izvršenju

ubistva prethodi i kada ga prati nasilničko, siledžijsko i huligansko ponašanje, koje je po
svom intenzitetu tako da ga zakonodavac kvalificira kao bezobzirno. Prema odredbi čl. 362.

29
Krivični zakon Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH“, broj 3/03)
30
Tomić Z., Krivično pravo II, posebni dio; Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo, 2007. str. 62.

22
st. 1. KZ-a nasilničko ponašanje kao posebno krivično djelo definiše se kao grubo vrijeđanje
ili zlostavljanje drugog, vršenje nasilja prema drugom, zazivanje tuče ili naročito drsko ili
bezobzirno ponašanje kojim se ugrožava građanski mir. Usmrćenje pri bezobzirnom
nasilničkom ponašanju rezultat je objesnog i bahatog ponašanja pojedinca ili grupe ljudi koje
karakterizira asocijalan ili rušilački stil života, kada prema konkretnim okolnostima,
intenzitetu nasilja i ukupnom psihofizičkom stanju žrtve dolazi do nastupanja smrti koja se
javlja upravo kao posljedica bezobzirnosti takvog ponašanja.

Ubistvo iz rasnih, narodnosnih ili vjerskih pobuna predstavlja novi oblik

kvalificiranih ubistava, koji se do stupanja na snagu važećeg zakona mogao podvoditi pod
ubistva izvršena iz niskih pobuna. Imajući u vidu posebnu osjetljivost čovjeka i društvene
zajednice kao cjeline kada se radi o zaštiti rasnih, nacionalnih ili vjerskih prava i sloboda,
zakonodavac je nastojao da propisivanjem ovog oblika teškog ubistva osigura potpuniju i
djelotvrniju zaštitu od nasilničkih djelatnosti usmjerenih na život čovjeka koje bi bile
motivirane pomenutim pobunama. Prema tome, pobuna kao unutrašnjii pokretač kod ovog
oblika teškog ubistva je upravo rasna, narodnosna ili vjerska različitost pasivnog subjekta u
odnosu na učinitelja djela.

Ubistvo iz koristoljublja, radi počinjenja ili pokrivanja kojeg drugog krivičnog

djela, iz bezobzirne osvete ili iz drugi niskih pobuna, također su kvalificirani oblici sa
posebnom pobunom u odnosu na učiniteja djela. 31 Ubistvo iz koristoljublja postoji u slučaju
kada je djelo izvršeno radi pribavljanja neke materijalne, posebno imovinske koristi.
Koristoljublje se određuje kao pobuna bezobzirnog egoističkog stremljenja ka osobnoj koristi,
bez uvažavanja interesa drugih. Sama korist se može sastojati ili u povećanju već postojeće
imovine, npr.nasljeđivanjem, ili u sprečavanju umanjenja te imovine, npr. neplaćanjem duga.
Usmrćenje drugog kod ovog oblika djela uslov za ostvarenje koristi, pri čemu za postojanje
djela nije bitno da je koristoljubljiva namjera i ostvarena.

Ubistvo radi izvršenja drugog krivičnog djela postoji i u slučaju kada ono predhodi
drugom krivičnom djelu, i u njegovoj funkciji, odosno kada se njime otklanjaju prepreke ili
smetnje za izvršenje nekog drugog krivičnog djela. To može biti bilo koje krivično djelo, pa i
ono koje je lakše od ubistva. Ubistvo radi prikrivanja nekog drugog krivičnog djela postoji u
slučaju kada do ubistva dolazi nakog što je predhodno izvršeno neko krivično djelo sa

31
Ibid, str. 63.

23
motivacijom da se to krivično djelo prikrije, kao što bi npr. ubistvo svjedoka, same žrtve
predhodnog krivičnog djela, itd.

Ubistvo iz bezobzirne osvete postoji u slučaju kada se radi o očiglednoj nesrazmjeri

između zla koje je povod osveti i zla koje se ostvaruje ubistvom iz osvete. Bezobzirnost
osvete ukazuje odsustvo racijonalnog, psihološki razumnog i prihvatljivog objašnjenja.
Bezobzirnost osvete je nužna za postojanje ovog oblika djela, jer u protivnom može da se radi
amo o običnom ubistvu. 32

Ubistvo iz drugih niskih pobuna postoji u slučaju kada su u pitanju pobune koje
izazivaju težak moralni prijekor učitelja, a nisu neke od onih pobuna koje su već pomenute.
Takve pobune su npr. mržnja, zloba, zavist, pohlepa, itd., dakle, one koje su u oštroj
suprotnosti sa vladajućim moralnim normama jednog društva. Takva ubistva su usmjerena na
osvarivanje neke koristi koja nije materijalne prirode, stim da posebno može voditi
materijalnoj koristi, kao što bi npr. bilo u slučaju kada bi se ubistvom uklonijo neki
konkurent, itd.

Ubistvo službene ili vojne osobe pri obavljanju poslova sigurnosti ili dužnosti
čuvanja javnog reda, hvatanja učinitelja krivičnog djela ili čuvanje osobe kojoj je
oduzeta sloboda, predstavljaju kvalificirane oblike ubistva s obzirom na poseban značaj
poslova koji nabrojani pasivni subjekti kao službene osobe obavljaju. Pojačana krivičnoprana
zaštita tih osoba rezultat je povaćane opasnosti po život tih osoba pri obavljanju navedenih
dužnosti. Ovim oblikom teškog ubistva navedene osobe uživaju pojačanu krivičnopravnu
zaštitu samo pri vršenju pomenutih poslova, tj. Samo za vrijeme dok te poslove obavljaju. 33

Učinitelj ovih oblika kvalificiranih ubistava može biti svaka osoba.

Za krivičnu odgovornost potreban je umišljaj, direktni ili eventualni, koji mora

obuhvatiti i svijest o kvalifikatornoj okolnosti koja osnovnom djelu daje teži oblik.

Propisana kazna za sve oblike kvalificiranih ubistava je zatvor namijenjen deset godina
ili dugotrajni zatvor.

Sve ove klasifikacije nose u sebi pečat pozitivnog krivičnog prava koje je bilo na snazi
u trenutku kada su nastajale.

32
Ibid, str. 64.
33
Ibid, str. 64.

24
 4.2. Ubistvo na mah

Djelo postoji kada jedno lice liši života drugo lice na mah, tj. u stanju jake
razdraženoosti u koju je izvršilac doveden bez svoje krivice, napadom, zlostavljanjem ili
teškim vrijeđanjem od strane ubijenog.Ovo ubistvo je poznato je pod imenom ubistva u
afektnom stanju, ili provociranim ubistvom. Pod afektnim stanjem podrazumijevaju se
duševni potresi izazvani navalom osjećanja, komplikovanim predstavama koje nastupaju i
prolaze najčešće naglo, većinom sužavaju svjesnost i propraćeni su tjelesnim pojavama.
Ovdje se radi o afektnom stanju koje dovodi do jake razdraženosti, stoga ubistvo u ovakvom
stanju smatra se lakšom vrstom ubistva, odnosno privilegovanim ubistvom. Stanje jake
razdraženosti je posebno duševno stanje u kojem se može naći duševno bolesna, ali i potpuno
duševno zdrava osoba. Kada se radi o ubistvu na mah, mora se imati u vidu da afektno stanje,
kao uslov za postojanje ovog krivičnog djela, još uvijek predstavlja normalno stanje izvršioca,
odnosno stanje u kome je izvršilac uračunljiv. Pored stanja jake razdraženosti izvršilac može
ponašanjem usmrćenog biti doveden i u stanje prepasti, što podrazumijeva patološki afekat
straha jakog inteziteta što najprije dovodi do prikočenosti, a poslije toga dolazi do
odbrambenih reakcija sa svrhom spašavanja. Svako lice ne reaguje isto na stanje jake
razdraženosti i stanje prepasti. U teoriji krivičnog prava često se raspravlja o pitanju
razlikovanja ubistva na mah od ubistva u nužnoj odbrani, odnosno prekoračenju nužne
odbrane. Postoje izvjesne sličnosti koje zahtijevaju razgraničenje:

a. kod ubistva u nužnoj odbrani, kao i kod ubistva u prekoračenju nužne odbrane,
ubistvo kao odbijanje napada jeste jedini način da se napad odkloni,
b. kod ubistva na mah izvršilac krivičnog djela, usljed afektnog stanja u kome se
nalazi, nije uopšte u mogućnosti da razmišlja o tome može li se napad, odnosno
teško vrijeđanje otkloniti na neki drugi način osim ubistvom.

Izvršilac djela može biti svako lice, a u pogledu krivice potreban je posebni umišljaj,
odnosno umišljaj na mah – dolus repentimus ili iznenadni napad. Za ovo krivično djelo
propisana je kazna zatvora od jedne do deset godina.34

34
Stanković N., cit. djelo str. 168-169.

25
 4.3. Ubistvo iz nehata

Ovo krivično djelo u KZ FBiH naziva se – prouzrokovanje smrti iz nehata, a u KZ RS –

nehatno lišenje života, dok se u KZ BD BiH naziva – ubistvo iz nehata. Krivično djelo postoji
onda kada je učinilac bio svjestan da svojom radnjom može drugog da liši života, ali je olako
držao da do toga neće doći ili da će to moći da spriječi, kao i u slučaju kada učinilac nije
bio svjestan da svojom radnjom može nekoga da liši života, iako je prema okolnostima pod
kojima je učinio djelo i prema svojim ličnim svojstvima bio dužan i mogao biti svjestan te
mogućnosti. Privilegujuća okolnost kod ovog krivičnog djela javlja se nehat,
kao oblik krivice, po čemu se ovo djelo razlikuje od običnog ubistva. Djelo postoji bez obzira
na to da li se radi o svjesnom ili nesvjesnom nehatu. Radnja djela sastoji se u lišavanju drugog
života nehatno. Izvršilac krivičnog djela može biti svako lice, a u pogledu krivice potreban je,
dakle, svjesni ili nesvjesni nehat. 35

Ovaj oblik ubistva ima sličnosti sa nekim drugim krivičnim djelima kod kojih se
također javlja smrt jedne ili više osoba i to kao kvalifikatorna okolnost. Ta teža posljedica kod
tih krivičnih djela, sa izuzetkom onih djela kod kojih zakonodavac izričito navodi umišljaj u
odnosu na težu posljedicu, redovno je rezultat nehatnog ponašanja počinioca krivičnog djela.
Razlika se ogleda u tome što kod krivičnih djela kvalificiranih smrću neke osobe u odnosu na
osnovno krivično djelo može postojati i umišljaj i nehat, a u odnosu na težu posljedicu može
postojati samo nehat, dok je nehatno ubistvo u cijelosti pokriveno nehatnim oblikom krivnje.
Kod razgraničenja ubistva iz nehata i krivičnih djela kvalificiranih smrću neke osobe treba
imati u vidu primarnost objekta krivičnopravne zaštite u smislu da li je to život čovjeka ili
neko drugo pravno zaštićeno dobro, kao što je na primjer zdravlje ljudi, ili sigurnost javnog
prometa, što znači da je kod tih krivičnih djela posljedica najčešće određena kao ugrožavanje
tih vrijednosti, dok je smrtna posljedica kvalifikatorna okolnost koja osnovnom obliku djela
daje teži oblik. Za ovo krivično djelo propisana je kazna zatvora od šest mjeseci do pet
godina.36

35
Ibid, str. 169.
36
Tomić Z., cit. djelo str. 67.

26
 4.4. Ubistvo djeteta pri porođaju

Ovo krivično djelo u KZ FBiH naziva se – čedomorstvo, a u KZ

RS i KZ BD BiH – ubistvo djeteta pri porođaju. Djelo vrši majka koja liši života svoje dijete
za vrijeme porođaja ili neposredno poslije porođaja, pod uticajem stanja koje je izazvano
porođajem. Objekt zaštite je život rođenog djeteta i to od trenutka početka porođaja do
prekida fiziološke veze sa majkom i neposredno nakon toga. S medicinskog aspekta smatra se
da porođaj traje od pojave prvih trudova do izbacivanja posteljice. Vrijeme neposredno nakon
poroda se utvrđuje u svakom konkretnom slučaju, ali se u medicinskoj literaturi uglavnom
uzima da to vrijeme traje dvadesetčetiri sata nakon poroda. Prema tome, usmrćenje djeteta
nakon tog vremena smatralo bi se ubistvom, a ne čedomorstvom. Za postojanje djela bitno je
da je dijete živo rođeno, s tim da nije bitno da li je novorođenče sposobno za život. Djelo je
svršeno lišenjem života novorođenčeta, s tim da je kod ovog djela pokušaj moguć, koji je
takođe kažnjiv. Izvršilac krivičnog djela može da bude samo majka, i to samo
prema svom djetetu, a u pogledu krivice potreban je umišljaj. Za ovo krivično djelo u KZ
FBiH i KZ BD BiH propisana je kazna zatvora od jedne do pet godina, dok je u KZ RS
propisana kazna zatvora od šest mjeseci do pet godina.37

4.5. Navođenje na samoubistvo i pomaganje u samoubistvu

Ovo krivično djelo u KZ FBiH naziva se – učestvovanje u samoubistvu, a u KZ RS i KZ

BD BiH – navođenje na samoubistvo i pomaganje u samoubistvu. Za razliku od ranijih
perioda, u savremenom krivičnom pravu samoubistvo se ne smatra kažnjivom radnjom. Jedan
od razloga koji opravdava ovakav stav, jeste da bi kažnjavanje lica koje je pokušalo da izvrši
samoubistvo samo dovelo do toga da takvo lice stvarno izvrši samoubistvo. Pravo svakog
čovjeka je da potpuno slobodno i neograničeno raspolaže svojim životom sve do njegovog
potpunog uništenja. Međutim, iako je samoubistvo dekriminisano, navođenje nekog lica na
samoubistvo, ili pomaganje da se izvrši samoubistvo, predstavlja djelatnosti koje su društveno
veoma opasne. Prema tome, navođenje na samoubistvo i pomaganje u samoubistvu
predstavlja samostalni delikt. Osnovni oblik krivičnog djela iz člana 170 stav 1 KZ FBiH,
član 153 stav 1 KZ RS i člana 167 stav 1 KZ BD BiH vrši ko navede drugog na samoubistvo
ili mu pomogne u samoubistvu, odnosno izvršenju, pa ono bude učinjeno.

37
Stanković N., cit. djelo str. 170.

27
Radnja krivičnog djela sastoji se u navođenju na samoubistvo ili pomaganju u izvršenju
samoubistva. Potrebno je da je radnjom navođenja koju preduzima izvršilac kod nekog lica
izazvana ili učvršćena odluka da izvrši samoubistvo, tj. da se radnjom pomaganja doprinese
izvršenju samoubistva.

Izvršilac krivičnog djela može da bude svako lice, a u pogledu krivice potreban je
umišljaj. Za ovo krivično djelo u KZ FBiH i KZ BD BiH propisana je kazna zatvora od tri
mjeseca do pet godina, dok je u KZ RS propisana kazna zatvora od šest mjeseci do pet
godina.

Teži oblik djela iz člana 170 stav 2 KZ FBiH, člana 153 stav 2 KZ RS i člana 167 stav 2
KZ BD BiH vrši ko djelo iz stava 1 učini prema maloljetniku ili prema licu čija je sposobnost
shvatanja značenja svog djela ili upravljanja svojim postupcima bitno smanjena. Za ovaj
oblik djela u KZ FBiH i KZ BD BiH propisana je kazna zatvora od jedne do deset godina, dok
je u KZ RS propisana kazna zatvora od dvije do deset godina. Drugi teži oblik djela iz člana
170 stav 3 KZ FBiH, člana 153 stav 3 KZ RS i člana 167 stav 3 KZ BD BiH vrši ko djelo iz
stava 1 učini prema djetetu ili prema osobi koja nije mogla shvatiti značaj svog djela
ili upravljati svojim postupcima. Za ovaj oblik djela propisana je kazna zatvora od najmanje
pet godina. Poseban oblik djela iz člana 170 stav 4 KZ FBiH, člana 153 stav
4 KZ RS i člana 167 stav 4 KZ BD BiH vrši ko okrutno, odnosno surovo ili nečovječno
postupa s osobom koja se prema njemu nalazi u odnosu kakve podređenosti ili zavisnosti, pa
ono usljed takvog postupanja izvrši samoubistvo koje se može pripisati nehatu učinioca. Za
ovaj oblik djela propisana je kazna zatvora od šest mjeseci do pet godina. Lakši oblik djela iz
člana 153 stav 5 KZ RS vrši ko drugome pomogne u samoubistvu koje je izvršeno, pri čemu
su postojale osobito olakšavajuće okolnosti. Za ovaj oblik djela propisana je kazna zatvora do
tri godine. U članu 153 stav 6 KZ RS propisano je da ako je usljed djela iz st. 1 do 5
samoubistvo samo pokušano, sud učinioca može blaže kazniti.38

4.6. Protivpravni prekid trudnoće

Prema odredbama člana 171. KZ FBiH, krivično djelo čini onaj ko, protiv propisima o
prekidu trudnoće, trudnoj ženi s njezinim pristankom započne činiti, učini ili joj pomogne
učiniti prekid trudnoće. Ovim krivičnim djelom inkriminiran je nedopušten pobačaj koji nije

38
Ibid, str. 171.

28
indiciran nekim medicinskim, eugeničkim ili etičkim razlozima koji bi upućivali na
opravdanost odobravanja prekida trudnoće.39

Prirodni ili spontani pobačaj nastaje iz različitih uzroka (npr. neka oboljenja,
hormonalni poremećaj, anatomske anomalije žene i sl.). Kada se govori o krivičnopravnom
značenju pobačaja, misli se samo na nasilni prekid trudnoće, odnosno pobačaj. Postoje i
legalni prekidi trudnoće, odnosno oni koji se vrše prema propisima o vršenju prekida
trudnoće, tj. kao mjera planiranja porodice. Osnovni oblik krivičnog djela iz člana 171 stav 1
KZ FBiH, člana 154 stav 1 KZ RS i člana 168 stav 1 KZ BD BiH vrši ko protivno propisima
o prekidu trudnoće trudnoj ženi s njenim pristankom izvrši prekid trudnoće, započne da vrši
prekid trudnoće ili joj pomogne da prekine trudnoću. Objekt krivičnopravne zaštite su
zdravlje žene i plod u majčinoj utrobi, od začeća, pa do trenutka rađanja. Plod mora da bude
živ.

Pasivni subjekt je trudna žena koja je pristala na prekid trudnoće. Radnja krivičnog djela
sastoji se u izvršenju ili započinjanju prekida trudnoüe trudnoj ženi sa njenim pristankom ili u
pomaganju trudnoj ženi da izvrši prekid trudnoće. Izvršilac krivičnog djela može da bude
svako lice, a u pogledu krivice potreban je umišljaj. Za ovo krivično djelo propisana je kazna
zatvora od tri mjeseca do tri godine. Teži oblik djela iz člana 171 stav 2 KZ FBiH i člana 168
stav 2 KZ BD BiH vrši ko trudnoj ženi bez njenog pristanka započne činiti ili
učini prekid trudnoće. Za ovaj oblik djela propisana je kazna zatvora od
jedne do osam godina. Teži oblik djela iz člana 154 stav 2 KZ RS vrši ko trudnoj ženi
bez njenog pristanka, a ako je mlađa od šesnaest godina, i bez pismene saglasnosti njenog
roditelja, usvojioca ili staraoca, izvrši ili započne da vrši prekid trudnoće. Za ovaj oblik djela
propisana je kazna zatvora od jedne do osam godina.

Drugi teži oblik djela iz člana 171 stav 3 KZ FBiH i člana 168 stav 3 KZ BD BiH
postoji ako je krivičnim djelom iz stava 1 trudna žena teško tjelesno povrijeđena, ili joj je
zdravlje teško narušeno ili je prouzrokovana smrt trudne žene. Za ovaj oblik propisana je
kazna zatvora od šest mjeseci do pet godina. Drugi teži oblik djela iz člana 154 stav 3 KZ RS
postoji ako je usljed djela iz st. 1 i 2 nastupila smrt, teška tjelesna povreda ili teško narušenje
zdravlja ženskog lica nad kojim je vršen prekid trudnoće. Za ovaj oblik djela učinilac će se
kazniti za djelo iz stava 1 – zatvorom od šest mjeseci do pet godina, a za djelo iz stava 2 –
zatvorom od dvije do dvanaest godina. Najteži oblik djela iz člana 171 stav 4 KZ FBiH i člana

39
Tomić Z., cit. djelo str. 70.

29
168 stav 4 KZ BD BiH postoji ako je krivičnim djelom iz stava 2 trudna žena teško tjelesno
povrijeđena, ili joj je zdravlje teško narušeno ili je prouzrokovana smrt trudne žene. Za ovo
krivično djelo propisana je kazna zatvora od najmanje jednu godinu.40

5. Pravo na život kao objekat krivičnopravne zaštite

Pravo na život čovjeka, kako je jednodušno prihvaćeno, predstavlja vrhovno ljudsko

pravo koje se nalazi ispred svakog drugog prava. No, bez obzira na jedinstvenost
takvog stava, pravo na život izaziva brojne rasprave i oprečna mišljenja u pogledu sljedećih
pitanja: da li je pravo na život prirodno pravo čovjeka, tj. da li se radi o urođenom pravu ili je
ono stečeno kasnije bitisanjem i borbom čovjeka; da li postoje izuzeci od ovog prava
koje je opravdano legitimirati i koji bi stoga ukazivali na relativnost prava na život; kakav je
odnos između krivičnopravne zaštite prava na život i zaštite koju pružaju druge grane prava?

Do ostvarenja prava na život, kao što smo u istorijskopravnom djelu vidjeli, čovjek je
prešao dug i trnovit put jer krivičnopravna zaštita života čovjeka nije u svim periodima
ljudskog društva bila ista. Mogli bismo prihvatiti tvrđenje da život predstavlja prirodno
dobro, samim tim i prirodnu kategoriju, a pravo na život i prirodnopravnu i
pozitivnopravnu kategoriju, socijalno uslovljenu. Naime, prirodna težnja čovjeka jeste da
živi. Život predstavlja dobro, kao pozitivno vrjednovana datost, koje može biti
pogođeno na razne načine (npr., prirodnim događajima), dok je pravo na život više od
dobra, ono uvijek sadrži odnos prema drugim ljudima.

Kako se to opravdano ističe, prava ljudi sadrže i prirodnopravnu i socijalnu (a

time i pozitivnopravnu) komponentu. Pravo na život u najvećoj mjeri posjeduje
prirodnopravni supstrat (zbog toga što je život neophodan preduslov za postojanje svih
ostalih prava), ali ni ovde nije nužno govoriti o prirodnom pravu, već se i ono može
uključiti u korpus univerzalnih ljudskih prava koja su se mjenjala sa razvojem društva bez
obzira na to što su univerzalna. Pravo na život kao prirodno pravo čovjeka ne znači
ništa više od prava da ne bude ubijen.

Danas, međutim, pravo na život mnogo je više od prava nekog lica da ne bude ubijeno.
Ono je u svim savremenim krivičnim zakonodavstvima prošireno. Kao primjer navode se

40
Stanković N., cit. djelo str 172-173.

30
sljedeće situacije. Prirodno pravo na život ne znači obavezu svih da otklanjaju opasnost
od nečijeg života, pa čak ni onda kada to mogu učiniti bezopasnosti za svoj život. Danas, u
mnogim krivičnim zakonicima postoji krivično djelo nepružanja pomoći licu koje se nalazi
u neposrednoj životnoj opasnosti. Isto tako, prirodno pravo na život ne obuhvata ni pravo na
određeni kvalitet života.

Krivičnopravna zaštita života predstavlja najjači vid pravne zaštite i stoga mora biti
adekvatno postavljena. To znači da zaštitu i poštovanje prava na život, proklamovanog
najvažnijim međunarodnim dokumentima i Ustavom, obezbjeđuje tek krivično
zakonodavstvo. Kada je u pitanju krivičnopravna zaštita života ne dolaze do izražaja tri
osobine krivičnog prava, tj. njegova akcesornost, fragmentarnost i supsidijarnost, već je ona
samostalna, cjelovita i primarna.41

Po pravilu, krivično pravo štiti pravna dobra koja su već konstituisana i određena
drugim granama prava, i to samo od određenih oblika napada na njih. Kada su u pitanju
krivična djela ubistva, ona su kod nas svrstana u grupu krivičnih djela protiv života i
tijela. Zaštitni objekat ove grupe jeste život i tijelo čovjeka.

Život je dobro koje se ne štiti drugim granama prava, već isključivu ulogu igra krivično
pravo. Na taj način isključena je akcesornost krivičnog prava. Slično i fragmentarnost ne
dolazi u obzir jer krivičnopravna zaštita, u mjeri u kojoj je to moguće, teži da bude
potpuna i cjelovita. Posljednja pomenuta osobina krivičnog prava ukazuje na to da
krivičnopravna intervencija treba da bude posljednje sredstvo, ultima ratio i ne treba je
upotrebljavati sve dok postoje druga sredstva i načini da se neko dobro zaštiti. Kada je u
pitanju zaštita života krivično pravo, u principu, ne treba da bude supsidijarnog
karaktera. Rekli smo „u principu" zato što savremenom društvu danas stoje na
raspolaganju pored represivnih sredstava, u koja se prije svega ubraja krivično pravo, i
preventivna sredstva koja treba da sprječe da do nedozvoljenog ponašanja uopšte dođe.

Prevencija danas treba da zauzima važno mjesto u uspješno postavljenoj borbi

protiv teških oblika nasilja. Mada krivično pravo, i pored svoje izražene represivne
komponente, za krajnji cilj ima prevenciju jer se nastoji da se sankcijom utiče kako
na onoga koje izvršio krivično djelo tako i na potencijalne izvršioce. Prema tome, prevencija
podrazumjeva i uspješno otkrivanje, gonjenje i efikasnu primjenu krivičnih sankcija.

41
Stojanović Z., cit. djelo str. 8.

31
 Obično se ističe da je pravo na život apsolutno pravo. Kod svih mehanizama zaštite
prava na život, i međunarodnih i unutrašnjih, postoji jedan okvir koji se direktno
suprotstavlja pravu na život, koji dozvoljava njegovo gašenje. Međunarodni pakt o
građanskim i političkim pravima ističe da niko ne može „proizvoljno" biti lišen života. Da li
to znači da može kada nije proizvoljno, arbitrerno. O tome nema nikakvog sadržaja u Paktu.
Evropska Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda u članu 2. nabraja
slučajeve dozvoljenog lišavanja života. To su: odbrana od nezakonitog nasilja
(samoodbrana i odbrana drugog lica), hapšenje, sprečavanje bekstva, ugušenje pobune ili
ustanka (ovaj poslednji osnov naročito je sporan). 42

Sve ovo potvrđuje da čak i međunarodni dokumenti relativizuju pravo na život.

Krivični zakonici, takođe, pokazuju da pravo na život podliježe ograničenjima. Tako, osnovi
koji isključuju postojanje krivičnog djela postavljaju granice krivičnopravnoj zaštiti života. To
su: nužna odbrana, krajnja nužda, pristanak lica, dozvoljeni rizik. U nekim zemljama postoji i
smrtna kazna (pojedine američke države, neke države Srednjeg istoka, neke afričke države...).
Kod njih je još teže naći opravdanje povrede prava na život. Savremeno krivično pravo se
nalazi pred mnogobrojnim izazovima Pogledajmo samo slučaj eutanazije, tj. ubistva na
zahtjev.

Lišenje života iz samilosti predstavlja privilegovano ubistvo. Ako nisu ispunjeni

uslovi za primjenu inkriminacije, postojanje zahtjeva može biti okolnost koja se uzima u
obzir prilikom odmjeravanja kazne za krivično djelo ubistva. Sa ovim pitanjima blisko je
povezano i pitanje ko je titular prava na život. Ako je to svaki pojedinac, zašto on onda ne
bi mogao slobodno da raspolaže svojim pravom. Ovde, očigledno, opšti, društveni
interesi imaju primat nad individualnim dobrima i vrednostima. Zakonodavac u sferi zaštite
života zalazi u subjektivna prava pojedinca da bi ga bolje zaštitio.43

Krivični zakonik BiH štiti pravo na život, prije svega, inkriminacijama koje se odnose
na obično ubistvo, teška (kvalifikovana) ubistva i privilegovana ubistva.

42
Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Službeni glasnik BiH, br. 6/99
43
Jovanović Lj., Jovašević D., cit. djelo str. 118.

32
 6. Objekat radnje krivičnog djela ubistva

Objekat radnje krivičnog djela jeste živo ljudsko biće. Štiti se život čovjeka od trenutka
rođenja do momenta smrti. Zbog toga je kod ovog krivičnog djela veoma važno utvrditi koji
se trenutak smatra rođenjem, a koji trenutkom završetka života. Razgraničenja u odnosu na
nastali život i pojam smrti imaju odlučujuće značenje za ovo krivično djelo.

Do početka života, u krivičnopravnom smislu, dolazi u obzir samo krivično djelo

nedozvoljeni prekid trudnoće. Uništenje ploda u majčinoj utrobi nije ubistvo već
pobačaj. U poređenju sa bićem krivičnog djela ubistva nedozvoljeni prekid trudnoće
svakako predstavlja blaže krivično djelo, ima manju krivičnopravnu prijetnju. Takođe,
ne kažnjava se nehatan prekid trudnoće, pa je i zbog toga važno dobro razgraničiti ova
dva djela. Neposredan objekt krivičnog djela ubistva jeste čovjek, odnosno živo ljudsko
biće. U tom pogledu mjerodavan je početak života. O ovom pitanju ne postoji saglasnost u
teoriji krivičnog prava.

Pomenućemo nekoliko teorija. Po jednoj, krivičnopravna zaštita života počinje sa

početkom bolova koji vode porođaju, pri čemu ostaje otvoreno pitanje da li se pri
tom misli na bolove otvaranja ili pritiska. Prema shvatanju koje je dugo bilo vladajuće,
početkom porođaja smatraju se bolovi napona tj. pritiska, kada dijete gura kroz
porođajni kanal, što ujedno označava početak prostornog odvajanja majke i djeteta. Nasuprot
tome, na osnovu najnovijih medicinskih saznanja, kao početak porođaja uzima se nastanak
tzv. bolova otvaranja. Svejedno je da li oni nastaju spontano ili se vještački izazivaju.
Zastupljeno je i shvatanje da krivičnopravna zaštita života počinje izlaskom dijela tijela iz
majčine utrobe.

Najzad, postoji i mišljenje da je potrebno da je započelo samostalno disanje djeteta, tj.

da je prestalo placentarno a započelo vanmaterično disanje.

Pristalice posljednjeg shvatanja ističu da samostalni život djeteta počinje tek sa

disanjem, a vrijednosna razlika između ubistva i prekida trudnoće može se objasniti samo
nedostatkom samostalnog života. Isti ističu da time ne nastaju praznine kod kažnjivosti,
pošto se oblast primjene činjeničnog stanja prekida trudnoće prostire do početka disanja.

Protiv kriterijuma „početak samostalnog disanja" ističe se da on može da zavisi

od slučajnosti, jer kod normalnog slučaja porođaja u položaju lobanje (97 odsto porođaja)

33
dijete može samostalno da diše čim su usta i toraks rođeni, ali mora samostalno da
diše tek onda kada se prekine placentarni krvotok i snabdevanje djeteta preko pupčane vrpce.
To u određenim okolnostima može da bude slučaj tek nekoliko minuta nakon izlaska
djeteta. Osim toga, početak disanja pri porođaju u položaju kada zadnjica bebe izlazi prva
moguć je tek nakon potpunog izlaska djeteta.

Dominirajuće učenje u Njemačkoj prihvata tzv. bolove otvaranja.44

Suprotno, Švajcarci ističu da zbog svoje vremenske neizvesnosti bolovi otvaranja nisu
pouzdan kriterijum i da prelaz normalnih trudničkih bolova u porođajne bolove otvaranja
može da se protegne na više dana. Osim toga medicinari mogu tek eh post da utvrde da li je
postojao trudnički bol ili bol otvaranja. Oni su zagovornici te opcije početka samostalnog
disanja. List u svojoj raspravi „Totung und Lebensgefahrdung" ističe da dijete postaje
čovječije biće kada živo izađe iz tijela materinog, disalo ono ili ne disalo, imalo ono
nezavisan krvotok ili ga nemalo, bilo da je njegova posteljica odvojena ili nije; i
ubistvo se smatra kao ubistvo čovjeka ako dijete posle rođenja umre usljed povreda
koje su nanjete prije, za vrijeme ili poslije porođaja. Naša krivičnopravna teorija i
zakonodavstvo kao relevantan trenutak smatraju početak porođaja.

Prihvatljivost ovog stanovišta u našem krivičnom pravu može da se argumentuje

uz pomoć odredbe o krivičnom djelu ubistva djeteta pri porođaju, po kojoj se
ubistvom smatra i lišavanje života djeteta „za vrijeme porođaja ili neposredno poslije
porođaja". Kod nas se ne pravi razlika da li se radi o bolovima napona ili o
bolovima otvaranja. Možemo jednostavno da zaključimo da je neophodno da je
započeo porođajni proces, što znači od prvih kontrakcija i porođajnih bolova koji prirodno
vode porođaju, bez obzira na to što se dijete još nije pojavilo, odnosno što nije
odvojeno od majčine utrobe. Porođajni proces može početi i hirurškom intervencijom,
takozvanim carskim rezom, tako da ljekarski zahvat predstavlja period početka
porođaja. Da bi zaštita bila potpuna uzima se u obzir početak zahvata, ali pošto
otvaranje donjeg trbuha može u određenim okolnostima da služi i drugim ciljevima,
treba se usmjeriti na otvaranje uterusa.45

Da bi moglo da bude objekat radnje krivičnog djela ubistva potrebno je da je

dijete živo rođeno. Samo u tom slučaju postoji valjan objekt krivičnog djela ubistva.

44
Schonke А., Schroder Н., cit. djelo str. 1672.
45
Ibid , str. 1672.

34
Naprotiv, njegova dalja životna ugroženost nije važna, što znači da je irelevantna
njegova sposobnost za život. Zato se štite i djeca sa tjelesnim ili duševnim nedostacima, a i
nakazna djeca. Od ove zaštite izuzet je anenkefalus (Anencephalus), dijete rođeno bez mozga.
Na sličan način kod krivičnog djela nedozvoljenog prekida trudnoće izuzet je od zaštite fetus
označen kao mole, koji je nesposoban za razvoj ili je već izumro.

Ako bi majka bila svjesna defektnosti djeteta, pa zbog toga učini ubistvo, to bi
eventualno mogla biti olakšavajuća okolnost. Ova pitanja su dobila na aktuelnosti u
vezi sa slučajevima tzv. Contergan djece. To su djeca koja su rođena defektna, obično bez
udova, kao posljedica uzimanja lijeka zvanog Contergan, od strane buduće majke za vrijeme
trudnoće. Tu se, zapravo, radi o prenatalnim posljedicama. Ako je dijete živo rođeno,
bez obzira na njegovu sposobnost za život, ako ga liši života majka postojaće krivično djelo
ubistvo djeteta pri porođaju. Sudovi u Njemačkoj, SAD i u drugim zemljama imali su
razumjevanja za takve postupke majki i stoga su ih privilegovali. Ali kakav je odnos
krivičnog zakonodavstva prema ostalim licima koja pomažu majci ili umjesto nje vrše
ubistvo? Takve osobe bi, po pravilu, odgovarale za obično ili teško ubistvo.

Na ova pitanja nadovezuje se još jedno sporno pitanje. Ono se odnosi na prenatalne
radnje, koje izazivaju posljedice tek nakon porođaja, a preduzete su u trenutku kada dotični
život još nije posjedovao kvalitet čovjeka u smislu krivičnog djela ubistva. Za
razgraničenje od nedozvoljenog prekida trudnoće važno je utvrditi ne vrijeme preduzimanja
radnje niti vrijeme nastanka smrtonosne posljedice nego trenutak kada radnja počinje da
ostvaruje dejstvo.

Počne li atak da djeluje prije početka života, dakle već na plod utrobe, u obzir dolazi
samo činjenično stanje nedozvoljenog prekida trudnoće. Zbog toga i kada dijete dođe živo na
svijet i kasnije umre zbog ataka na plod utrobe koji je ranije usljedio, može da se
kažnjava samo prema članu koji reguliše nedozvoljeni prekid trudnoće.

I obrnuto, krivično djelo ubistva može se primjeniti samo kada prenatalna radnja
počne da proizvodi posljedice tek pošto je dijete živo rođeno, tj. kada napad počne da
djeluje tek nakon početka života. Kao primjeri najčešće se navode slučajevi infekcije
virusom, koja je prenjeta majci prije porođaja, pa bude prenjeta na dijete kontaktima
poslije porođaja i dovede do njegove smrti.

35
 Odgovarajuću situaciju imamo i kod ostavljanja flaše sa smrtonosnim otrovom koju
ispija dvogodišnje dijete. I tu može da postoji ubistvo, nezavisno od trenutka ostavljanja flaše,
dakle i kada je ostavljena prije porođaja ili čak začeća, pošto posljedica ovog
postupka nastaje tek nakon porođaja.

Ovi stavovi se odnose na situacije sa smrtnom posljedicom. Teškoće postoje i kod

tjelesnih povreda „oštećenja embriona", kada dijete na svijet dođe, na primjer, nijemo. I
ovde je važno utvrditi vrijeme kada radnja ostvaruje dejstvo. Krivično djelo tjelesne povrede
može se primjeniti samo kada napad počne da djeluje tek nakon početka života.
Sljedeće je pitanje koje, po našem mišljenju, predstavlja najsporniju situaciju, koje u mnogim
zakonodavstvima predstavlja pravnu prazninu, pa i u našem, i koju treba de lege ferenda
pokriti odgovarajućom odredbom da bi se ostvarila što potpunija zaštita života i tijela. Kada
napad počne da djeluje prije početka života, još na plod u majčinoj utrobi, pa dijete dođe živo
na svijet, ali uz neko tjelesno ili duševno oštećenje, i preživi, koje ćemo krivično djelo
primjeniti? Ubistvo svakako ne možemo jer dijete je živo, nedozvoljeni prekid trudnoće
takođe ne možemo da primjenimo jer pobačaja nema, krivično djelo tjelesne povrede je
takođe neprimjenljivo jer naše zakonodavstvo ne sadrži krivično djelo povrede fetusa
(umišljajno ili nehatno).

Pravilno i jasno određivanje objekta krivičnog djela ima posebno značenje za tumačenje
i primjenu krivičnog zakona. Jasnim postavljanjem objekta zaštite precizira se i sam sadržaj
krivičnog djela, odnosno smisao određene inkriminacije. Pravilno određivanje objekta djela
polazna je osnova i za objašnjenje mnogih nejasnih pitanja pred koja nas često stavlja sam
zakonski teskt. Bez toga je teško razumjeti i razjasniti odnos između mnogih krivičnih djela,
što je od velikog praktičnog značaja za pitanje sticanja krivičnog djela. Isto tako, tačno
utvrđivanje objekta zaštite je od velikog značaja za procjenu opasnosti jednog djela, a to je
važno ne samo za zakonodavca pri postavljanju odgovarajuće kazne za to djelo, već i za sud
prilikom njenog izricanja odnosno odmjeravanja.46

46
Babić M., Marković I., Krivično pravo opšti dio; peto izdanje, Banja Luka 2015. str. 111.

36
 7. Radnja izvršenja

Radnja izvršenja je ona radnja koja je označena u opisu datog krivičnog djela kao
njegova radnja izvršenja, tj. radnja kojom se izvršava to krivično djelo. Radnja izvršenja
obuhvata više djelatnosti koje mogu biti postavljene dvojako: alternativno, a izuzetno i
kumulativno. 47

Radnja je osnovni element u pojmu krivičnog djela. Njom se krivično djelo ostvaruje.
Radnja mora biti voljna i mora se ostvariti u spoljnom svijetu. Odluke ili namjere da
se učini krivično djelo, kao i ostali psihički procesi, unutrašnji akti, ne predstavljaju
radnju u krivično pravnom smislu sve dok nisu prešli u ostvarenje, dok se nisu
odrazili u spoljnom svijetu.

Kod krivičnog djela ubistva radnja izvršenja je određena posljedica na taj način
što zakonodavac najprije određuje posljedicu, pa se kao radnja izvršenja smatra svaka
ona djelatnost koja može proizvesti opisanu posljedicu, tj. prouzrokovati smrt nekog
lica. Prema tome, radnja izvršenja krivičnog djela ubistva jeste svaka radnja koja je podobna
da prouzrokuje posljedicu smrti. To može biti, u suštini, svako činjenje ili nečinjenje.

Krivično djelo ubistva redovno se vrši radnjom činjenja (pucanjem, davljenjem,

trovanjem, podmetanjem požara i sl.). U pogledu nečinjenja, propuštanja, ističemo da
krivično djelo ubistva predstavlja nepravo krivično djelo nečinjenja. Radnja ovog djela
je u zakonu postavljena kao radnja činjenja, ali se izuzetno može izvršiti i nečinjenjem ili
kao što to zakonodavac određuje: „nečinjenjem može biti učinjeno i krivično djelo koje je
zakonom određeno kao činjenje, ako je učinilac propuštanjem dužnog činjenja ostvario
obilježja tog krivičnog djela". Tu postoji garantni odnos gdje učinilac ima obavezu,
dužnost da preduzme činjenje i spriječi smrt drugog. Kao školski primjer, u udžbenicima se
obično navodi majka koja propuštanjem da hrani svoje novorođenče prouzrokuje
njegovu smrt.

Nečinjenjem se vrši krivično djelo ubistva i u nekim slučajevima kada zakon,

određujući jedno djelo kao omisivni delikt, predviđa smrt lica kao kvalifikatornu posljedicu,
ali ta posljedica nije ostvarena sa nehatom nego sa umišljajem.

47
Ibid, str. 120-121.

37
 Tako se učinjeno djelo neće kvalifikovati kao izlaganje opasnosti ili napuštanje
nemoćnog lica, već će se kvalifikovati ako je učinilac doveo drugo lice u stanje i prilike
opasne po život pa ga je ostavio bez pomoći, odnosno ostavio bez pomoći nemoćno lice koje
mu je povjereno ili o kojem je inače dužan da se stara u prilikama opasnim za život,
sa umišljajem da to lice izgubi život, pa je ostavljeno lice i izgubilo život.

Sredstvo i način izvršenja nisu od uticaja na pojam krivičnog djela ubistva (osim što je
to važno za određivanje vrste ubistva). Tako se ubistvo može izvršiti fizičkim
sredstvima, tj. fizičkim djelovanjem na tijelo čovjeka, što je najčešće slučaj (upotrebom
raznog oružja i oruđa, davljenjem i sl.), ali i psihičkim putem, tj. prouzrokovanjem duševnog
bola, prepasti ili straha.

Često je radnja izvršenja data na taj način što je određen samo viši, zajednički pojam
radnje, koji obuhvata čitav niz srodnih djelatnosti. Tako, npr. kod djela pomaganja
neprijatelju radnja je određena kao pomaganje neprijatelju. Kod nekih krivičnih djela nije
dovoljno samo postojanje određene radnje, već je neophodno da ona postoji u određenom
kvalitetu u zakonu postavljenom.48

Radnja izvršenja može se izvršiti neposredno (direktno), što je u praksi najčešći slučaj
(izvršilac upuca žrtvu, ili je zadavi ili udari nekim sredstvom i sl.) ili posredno
(indirektno) kada se uz radnju koju je preduzeo izvršilac ostvare i drugi uslovi koji
neposredno prouzrokuju smrt žrtve. Te uslove može da ostvari i neko treće lice, ali to
može učiniti i sama žrtva, npr. postavljanjem eksploziva na automobil žrtve, tako da
paljenjem vozila dolazi do eksplozije koja prouzrokuje smrt. Slična situacija postoji
prilikom zamjene lijeka nekom otrovnom materijom, pa žrtva umjesto lijeka u
određeno vrijeme popije otrov. Kod nekih krivičnih djela zakonodavac u opisu djela navodi
način na koji se radnja vrši.

Tako je učinjeno kod ubistva na svirep ili podmukao način. Kada je u pitanju
ubistvo upotrebljena sredstva i način izvršenja radnje nisu od značaja, ali mogu uticati
na kvalifikaciju djela. To znači da su sud i drugi organi koji učestvuju u krivičnom postupku
dužni da vode računa o upotrebljenom sredstvu i načinu izvršenja u svakom konkretnom
slučaju i da tek onda pravilno kvalifikuju djelo. S obzirom na to da se ubistvo može
izvršiti na različite načine, u raznim okolnostima i raznovrsnim sredstvima, veoma je

48
Ibid, str. 122.

38
važno utvrditi te okolnosti jer one imaju značajnu ulogu za ocjenu stepena krivice
učinioca, za pravilnu pravnu kvalifikaciju djela i, samim tim, za odluku o kazni.49

8. Uzročni odnos

Posljedica krivičnog djela ubistva jeste smrt drugog lica. Djelo je svršeno
momentom nastupanja smrti. Ubistvo je posljedično krivično djelo, što znači da je
radnja izvršenja određena posljedicom djela. To, u najširem smislu, obuhvata svako
ponašanje čovjeka (činjenje ili nečinjenje) kojim se može prouzrokovati smrt drugog lica.
Između radnje iz vršenja i posljedice mora da postoji uzročna veza. Kao i većina drugih
krivičnih zakonika i naš ne sadrži odredbe o uzročnosti. U pitanju je faktičko pitanje koje se
procjenjuje u svakom konkretnom slučaju na osnovu opšteg znanja i iskustva. U većini
slučajeva takva procjena ne zadaje teškoće u sudskoj praksi, ali se ipak mogu javiti izvjesni
problemi.

Odnos u kome određena radnja izaziva, odnosno prouzrokuje određenu posljedicu

naziva se uzročnim odnosom. 50 Pitanje uzročnosti je po obimu i značaju u krivičnom pravu
izuzetno veliko i zbog toga se mi u ovoj raspravi dotičemo kauzaliteta samo onoliko koliko je
to potrebno za krivično djelo koje proučavamo. U krivičnopravnoj nauci postoji veći broj
teorija koje nastoje da riješe pitanje uzročnosti. 51

Sve teorije koje se bave pitanjem uzročnog odnosa mogle bi se podjeliti na sljedeće:

1) Formalne teorije - ispituju formalni odnos radnje prema prouzrokovanoj

posljedici, ne upuštajući se pri tome u prirodu i kvalitet uslova koji su doveli do
nastupanja posljedice.
2) Teorije kvalitativnog razlikovanja uslova - proučavajući suštinu uzročnog
odnosa, pokušavaju da pronađu kvalitativnu razliku između pojedinih uslova
posljedice krivičnog djela.
3) Teorija jednakosti svih uslova - smatra da se kao uzrok posljedice pojavljuje
svaki uslov bez kojeg posljedica ne bi nastupila.

49
Jovanović Lj., Jovašević D., cit. djelo str. 120-123.
50
Čejović B., Kulić M., cit. djelo str. 119.
51
Jovanović Lj., Jovašević D., cit. djelo str 124.

39
 4) Teorija adekvatne uzročnosti - smatra da je za postojanje ozročnog odnosa
dovoljno da je učinitelj doprinio nastupanju posljedice jednom odgovarajućom
radnjom, tj. jednim odgovarajućim uslovom.
5) Teorija uzročnog razlikovanja uslova prema prirodi njihovih posljedica i
vremenu kada su ispunjeni.
6) Teorija uzročnog razlikovanja uslova prema mogućnosti njihovog saznanja i
nastupanja.52

9. Subjektivna strana ubistva

Subjektivna strana ubistva vrlo je složena i obuhvata teško i složeno pitanje

krivice (umišljaja i nehata), ali i namjere, cilja i pobude, koji takođe predstavljaju
subjektivna obilježja bića krivičnog djela. U krivičnom pravu o krivici se mnogo pisalo, jer
nijedno pitanje nije važnije od njega. U našoj krivičnopravnoj teoriji i zakonodavstvu krivica
se shvata kao određeni psihički odnos učinioca prema učinjenom djelu. Taj psihički odnos se
ispoljava kroz postojanje određenih unutrašnjih psihičkih procesa na osnovu određenog
psihičkog stanja, odnosno na osnovu uračunljivosti. Krivica se ispoljava u svoja dva osnovna
oblika, a to su umišljaj, kao redovan i teži i nehat kao izuzetan i lakši oblik krivice.53

Nas ovde interesuje krivica kod krivičnog djela ubistva. Kao jedno od najtežih krivičnih
djela ono je zaprećeno i teškom kaznom. Zato sud mora biti vrlo oprezan prilikom
upisivanja određene radnje ubistva u krivicu učinioca krivičnog djela, što podrazumjeva i
potrebu da se ista obrazloži. Budući da se radi o subjektivnoj okolnosti, nju je veoma teško
utvrditi i dokazati. Sud će o tome odlučiti prema okolnostima slučaja, upotrebljenom
sredstvu, prema načinu izvršenja, tj. da li je ciljao vitalne djelove tijela ili nije. Većina
ubica ističe da nije htjela, niti pristala da žrtvu liši života. Zbog toga je potrebno uzeti u
obzir i objektivne i subjektivne okolnosti slučaja, jer se samo na taj način može doći do
pravog odgovora.

Kod krivičnog djela ubistva krivica mora biti umišljajna. Ako postoji nehat, onda se radi
o krivičnom djelu nehatnog lišenja života, čije određenje, daje osnova da se govori o
njegovoj samostalnosti. Umišljaj (dolus) je teži oblik krivice i on se uvjek zahtjeva za

52
Čejović B., Kulić M., cit. djelo str. 120-123.
53
Stanković N., Krivično pravo, opšti dio; Evropski univerzitet, Brčko 2016. str. 147.

40
postojanje krivičnog djela, ali izuzetno, kod nekih krivičnih djela predviđen je i nehat kao
blaži oblik krivice. Za krivična djela učinjena sa umišljajem uvjek se kažnjava, a za krivična
djela izvršena iz nehata učinilac se kažnjava samo onda kada je zakonom izričito propisano
kažnjavanje za nehatno izvršenje nekog konkretnog krivičnog djela. Za krivicu učinioca
obavezno je da je on bio uračunljiv u vrijeme izvršenja djela, odnosno da je u to vrijeme bio
sposoban za rasuđivanje i odlučivanje. Iz zakonske definicije umišljaja proizilaze dvije vrste
54
umišljaja i to, direktni i eventualni.

Direktan umišljaj postoji kada je učinilac bio svjestan svog djela i htio njegovo
izvršenje, a eventualni kada je učinilac bio svjestan da svojom radnjom može učiniti krivično
djelo ubistva pa je na to pristao. Dakle, za postojanje krivičnog djela ubistva potrebno je
utvrditi da je učinilac bio svjestan da preduzima radnju kojom je moguće čovjeka usmrtiti, da
je ta radnja upravljena prema živom čovjeku (svjest o uzročnoj vezi) i da je učinilac
htio da čovjeka liši života (direktan umišljaj) ili je na tu predviđenu posljedicu smrt
čovjeka pristao (eventualni umišljaj).

Umišljaj učinioca krivičnog djela vrlo je teško utvrditi. Zato se on u sudskoj

praksi utvrđuje uz pomoć objektivnog obiležja bića krivičnog djela ubistva, tj. uz
pomoć radnje izvršenja, ali i drugih okolnosti samog slučaja.

10. Dobrovoljni odustanak

Odmah nakon pokušaja krivičnog djela ubistva, koji smo razmotrili u okviru
subjektivne strane djela i problema oko utvrđivanja umišljaja, skrenućemo pažnju i na
institut dobrovoljnog odustanka, s obzirom na njegovu blisku povezanost sa pokušajem.
Naime, krivično djelo najčešće ostaje u pokušaju kada je izvršenje krivičnog djela
onemogućeno, tj. spriječeno ili znatno otežano usljed nekih spoljnih okolnosti nezavisnih od
volje učinioca djela. Ali, isto tako, i sam učinilac koji je preduzeo radnju izvršenja može
dobrovoljno da odustane od njenog dovršenja ili ako je dovršio da dalje djeluje s
ciljem sprječavanja posljedice. U tom slučaju izvršilac se može osloboditi od kazne.

Prebacićemo se na područje našeg proučavanja. Za prvu situaciju (dobrovoljni

odustanak od nesvršenog pokušaja) uzećemo sljedeći primjer: izvršilac ima umišljaj da žrtvu

54
Ibid, str. 147.

41
liši života i u tom pravcu uzima pušku, nišani, i u trenutku kada je trebalo da dođe do
opaljenja sklanja prst sa obarača i odustaje od dovršenja radnje izvršenja ubistva. Druga
situacija (dobrovoljni odustanak od svršenog pokušaja) postojala bi u sljedećim
okolnostima: izvršilac, svjestan da žrtva treba da popije lijek u određeno vrijeme, razmuti u
čaši sa vodom određenu količinu toksične materije, ali u trenutku kada je pasivni
subjekat popio vodu i prije nego što je otrov počeo da djeluje poziva medicinsku pomoć koja
uspjeva blagovremeno da spriječi posljedicu smrti. Dobrovoljnog odustanka neće biti
ako posljedica ipak nastupi, uprkos djelovanju učinioca da je spriječi, na primjer
zakasni sa pružanjem pomoći. Jedino se prilikom odmjeravanja kazne može uzeti kao
olakšavajuća okolnost zalaganje učinioca i njegovo nastojanje da preduzme sve što je u
njegovoj moći.

U pogledu subjektivne komponente dobrovoljnog odustanka, izraženo jezikom

zakonodavca, ovaj institut neće se primjeniti ako učinilac krivično djelo nije dovršio usljed
okolnosti koje onemogućavaju ili „znatno otežavaju" izvršenje krivičnog djela, ili zbog toga
što je smatrao da takve okolnosti postoje. To znači da sada naš zakonodavac sadrži jedno
„novo" rješenje, po kome samo apsolutne spoljne smetnje uvijek isključuju
dobrovoljnost, a kod relativnih se pravi razlika između onih koje znatno otežavaju izvršenje
djela i isključuju dobrovoljnost i onih koje ne isključuju dobrovoljnost. Shodno tome,
dozvoljena je primjena dobrovoljnog odustanka i kada odustajanje nije bilo zasnovano na
nekim isključivo unutrašnjim motivima već i kada je na donošenje odluke uticala i neka
spoljna okolnost koja nije bila takvog karaktera i intenziteta da bude glavni i dominantni
faktor prilikom donošenja te odluke.

Da li neka okolnost znatno otežava izvršenje djela ili samo otežava predstavlja faktičko
pitanje koje se mora utvrđivati u svakom konkretnom slučaju. Uzmimo primjer krivičnog
djela ubistva kada učinilac, sa umišljajem da drugo lice liši života, odlazi na mjesto sa koga
može relativno jednostavno snajperskom puškom da upuca žrtvu, ali se u tom trenutku spušta
magla koja otežava izvršenje djela. Da li je magla bila takvog karaktera da znatno otežava
izvršenje djela ili samo otežava procjenjuje se prema svim okolnostima tog slučaja (da
li je vidljivost bila smanjena, ako jeste u kojoj mjeri je bila smanjena, da li u većoj
mjeri koja znatno otežava izvršenje djela ili u manjoj mjeri koja samo otežava).55

55
Marković I., cit. djelo str. 165.

42
11. Saučesništvo

U najvećem broju slučajeva, krivično djelo izvršava samo jedno lice i tada postoji jedan
počinitelj krivičnog djela. Međutim, krivično djelo može učiniti i više lica. Pri tome, u odnosu
na izvršenje krivičnog djela, sva ta lica se mogu pojaviti u istoj ulozi, ali isto tako i u
različitim ulogama. Kada se više lica pojavljuje u izvršenju jednog istog krivičnog djela sa
istom ulogom - izvršioca, onda se sva ta lica nazivaju saizvršioci. Uloga svakih od njih u
izvršenju krivičnog djela je ista. Kada se više lica pojavljuje u izvršavanju jednog istog
krivičnog djela, ali u različitim ulogama, onda njihove uloge nisu od istog međusobnog
značaja u odnosu na prouzrokovanu posljedicu.56

Da bi postojalo saučesništvo moraju biti ispunjena dva uslova. Prvi je objektivne

prirode i sastoji se u zajedničkom ostvarenju bitnih elemenata krivičnog djela.
Saučesnik je učesnik u izvršenju djela. On mora participirati u djelu, tako da se njegovom
djelatnošću, povezanom sa radnjom izvršenja, ostvaruje biće krivičnog djela.

Drugi uslov je subjektivne prirode i sastoji se u svjesti učesnika o zajedničkom

djelovanju. Moguće je da više lica učestvuje u izvršenju krivičnog djela na taj način
što svi sudjeluju u izvršenju radnje krivičnog djela. U tom slučaju njihova uloga je
podjednaka. Isto tako moguće je da sva lica koja učestvuju u izvršenju krivičnog
djela nemaju istu ulogu. Pored onih koji učestvuju u radnji izvršenja, neki samo doprinose
izvršenju krivičnog djela. Ovo doprinošenje može biti dvojako, bilo da se stvara ili
učvršćuje kod učinioca odluka za izvršenje krivičnog djela, bilo da se ovom pruža
neka pomoć u izvršenju krivičnog djela. Prema ovome, postoje tri oblika saučesništva:
saizvršilaštvo, podstrekavanje i pomaganje. U savremenoj teoriji krivičnog prava i u
zakonodavstvu pravi se razlika između saučesništva u užem i saučesništva u širem
smislu. Saučesništvo koje obuhvata samo podstrekavanje i pomaganje naziva se
saučesništvo u užem smislu, a ono koje pored navedenih oblika obuhvata i
saizvršilaštvo naziva se saučesništvo u širem smislu.57

56
Čejović B., Kulić M., cit. djelo str. 266.
57
Ibid, str. 166.

43
12. Zaključak

Ubistva kao najgnusnija i najteža krivična djela oblik su kriminaliteta koji

predstavlja zajednički predmet brige svih zemalja svijeta. To je fenomen koji postoji još od
davnina i konstantno se odražava kroz istoriju ljudskog roda kao jedan od najgorih i,
istovremeno, veoma rasprostranjenih oblika ponašanja poguban za društvo u cjelini.
Prirodno, s vremenom su se običaji kao i istorijske i geografske prilike u velikoj mjeri
izmjenile. Kao rezultat toga, tretiranje ovog krivičnog djela u zakonima i propisima takođe se
suštinski promjenilo. Riječ je o globalnoj pojavi koja posebno dolazi do izražaja u
vrijeme kada se organizovani kriminalitet nalazi u zamahu. U savremenom svijetu ubistva su
u porastu. Tako se ističe da je XX vijek bio vijek nasilja, u kome je 191 milion ljudi izgubilo
život što u ratovima, što u mirnim uslovima.

Već smo nekoliko puta konstatovali da je ubistvo, iako predstavlja klasično

krivično djelo, prolazilo kroz veoma dinamične faze u svim društvenim formacijama. I
danas se nameće pitanje da li, u vezi sa ovim djelom, treba vršiti odgovarajuće
izmjene u zakonodavstvu?

Krivična djela ubistva svrstana u zajedničku grupu prema pobudama izvršenja

imaju značajni udio u teškim ubistvima. Ako je cilj ubistva da omogući da drugo
djelo ne bude otkriveno, ili ako učinilac svjesno i voljno lišava života drugo lice s namjerom
da na taj način olakša ili omogući izvršenje nekog drugog krivičnog djela, to dovoljno
govori o visokom stepenu surovosti, kukavičluka i visokom stepenu krivice učinioca.

Krivično djelo ubistva na mah poznaju sva savremena krivična zakonodavstva.

Naša odredba se oslanja na stanje jake razdraženosti koje predstavlja pravni pojam, a ne
termin medicinske prirode i sudu pripada procjena da li takvo stanje postoji ili ne postoji.
Ovdje se ne radi o patološkom afektu, jer bi se onda primjenjivala pravila u vezi sa
institutom uračunljivosti, već se u stanje jake razdraženosti dovodi psihičko normalno
biće, odnosno samo normalan, duševno zdrav čovjek može biti izvršilac ovog krivičnog
djela. Stanje jake razdraženosti cijeni se po objektivnom kriterijumu, tj. utvrđuje se šta je
izazvalo stanje razdraženosti i kako normalne osobe reaguju na takve nadražaje.

Pri tom se uzima u obzir i ličnost učinioca jer se mora utvrditi da je jaka razdraženost
nastupila kod učinioca djela. Element„na mah" ne treba de lege ferenda, kako se to
negdje ističe, izbaciti iz dispozicije djela jer je zakonodavac njegovim zadržavanjem
44
htio da „naglasi i istakne" da je krivično djelo ubistva na mah vremenski ograničeno
reagovanjem bilo u momentu provokacije žrtve bilo neposredno poslije toga. Kao što je
već pomenuto, izraz„na mah" znači u istom trenutku čim je preduzet napad,
zlostavljanje odnosno teško vrijeđanje ili odmah po prestanku istih. Izbacivanjem
mahinalnog djelovanja ne bi se ništa značajnije promjenilo jer, po pravilu, lice djeluje na mah
kada je u stanju jake razdraženosti. Čim ima mogućnosti svjesno da djeluje razdraženost nije
jaka već se može raditi o običnom afektu jarosti.

Kod krivičnog djela ubistva (običnog i teškog) ima smisla u budućnosti razmisliti
o kažnjavanju za umišljajno pripremanje njegovog izvršenja. Ako je osnovni kriterijum
vrijednost zaštitnog objekta i intenzitet ugrožavanja onda, nema sumnje, na ovom polju
je opravdana i takva krivičnopravna zaštita. Ona se može ostvariti na dva načina. Jedan je
predviđanje pripremanja ubistva kao samostalnog krivičnog djela, dok drugi način
podrazumjeva kažnjavanje pripremanja kao faze u ostvarivanju krivičnog djela ubistva
(delicta preparata). To kod krivičnog djela ubistva nosi sa sobom i određene opasnosti
jer je radnja izvršenja krivičnog djela ubistva određena na posljedičan način, tako da je
vrlo teško odrediti kada jedna radnja predstavlja pripremnu radnju za kasnije
nedefinisanu radnju kojom će se izvršiti krivično djelo.

Zakonodavac de lege ferenda treba ovom problemu dubiozno da pristupi i da se

opredjeli na koji će način kažnjavati za umišljajno pripremanje krivičnog djela ubistva.
Njegovim pripremanjem ugrožava se najvrijednije, prvo među ostalim pravima, pravo na
život čovjeka. Čini nam se prihvatljivijim da zakonodavac propiše da je umišljajno
pripremanje krivičnog djela ubistva kažnjivo i da potom precizira u čemu se ono sastoji.

Sa stanovišta kaznene politike ističemo da je, osim propisivanja sankcija koje

treba primjeniti na učinioce krivičnih dejla, veoma važno i izricanje i izvršenje kazne
za učinioce krivičnih djela.

Takođe, još jednu bitnu sponu u lancu suprotstavljanja krivičnim djelima ubistva
predstavlja policija. Tu dolazimo do velikog problema otkrivanja učinilaca. Po mom
mišljenju, savršenih ubistava nema. Kako je to već odavno istaknuto, savršenstvo zločina je
stvarni produkt nesavršenstva rada na otkrivanju.

45
13. Literatura

1. Avramović S., Stanimirović V., „Uporedna pravna tradicija“, Službeni glasnik,

Beograd, 2009. str. 38- 48.
2. Babić M., Marković I., Krivično pravo opšti dio, peto izdanje; Banja Luka 2015.
str. 111-122.
3. Babić M., Marković I., Krivično pravo posebni dio, četvrto izmjenjeno i
dopunjeno izdanje; Banja Luka 2015. str. 37-39.
4. Čejović B., Kulić M., Krivično pravo, Beograd, 2011. str. 119-123; 266; 405-406.
5. Jovanović Lj., Jovašević D., Krivično pravo, opšti deo, Policijska akademija,
Beograd, 2003. str. 104-110; 118-124.
6. Kambovski, V., Kazneno pravo, poseben del, Skopje, 2003, str. 31.
7. Konstatinović Vilić S., Kostić M., Penologija; SVEN, Niš, 2006. str. 71-78.
8. Marković I., Osnovi kriminologije; Pravni fakultet, Banja Luka, 2010, str.,
64;162-165.
9. Naumovski M., Svedrović M., Kaznena djela protiv života i tijela; Zagreb 2010,
str. 581.
10. Nikolić D., Đorđević A., Zakonski tekstovi starog i srednjeg veka; Bona fides, Niš
2002. str. 27.
11. Novoselec P., Opći dio kaznenog prava; Zagreb, 2004, str. 160.
12. Schonke, А., Schroder, Н., Strafgesetzbuch, Kommentar, 2001. str. 1669-1672.
13. Simonović, B., Kriminalistika; Pravni fakultet, Kragujevac, 2004, str., 118-121.
14. Slavnić, Lj., Istorija pravnih institucija, Alfa-graf NS, Novi Sad, 2008. str. 50-79.
15. Stanković N., Krivično pravo – posebni dio; Evropski univerzitet, Brčko, 2017. str
165-173.
16. Stanković N., Krivično pravo - opšti dio; Evropski univerzitet, Brčko, 2016. str.
147.
17. Stojanović. Z., Krivično pravo (opšti deo); Službeni glasnik, Beograd, 2002, str.,
8; 117; 139.
18. Tomić Z., Krivično pravo II posebni dio; Pravni fakultet Univerziteta u Sarajevu,
Sarajevo, 2007. str.62-70.

46
 Pravni izvori:

1. Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Službeni glasnik

BiH, br. 6/99.
2. Krivični zakon Bosne i Hercegovine („Službeni glasnik BiH“, broj 3/03)

47