İÇİNDEKİLER

mimaran
Kış Sayısı Şubat 2010 • Yıl: 3 • Sayı: 5
Yayın Türü: Yerel süreli
Yayımlayan
Mimarlar Odası Konya Şubesi
Sahibi
Mimarlar Odası Adına M. Serdar IŞIK
Editör ve Yazı İşleri Sorumlusu
Rahmi ERDEM
Yayın Koordinatörü
Hüseyin BAŞAR
Yayın Sekreteri
Tülay KARADAYI YENİCE
Ayşın ÖZYURT

içindekiler
Yayın Kurulu
Havva ALKAN BALA
Hüseyin BAŞAR
Fatih CANAN
O. Nuri DÜLGERLER
Rahmi ERDEM
H. Abdullah ERDOĞAN EDİTÖRDEN
Mustafa İNCESAKAL Merhaba / Rahmi ERDEM ................................................................................................3
Sami KALFAOĞLU
Armağan GÜLEÇ KORUMAZ
Mustafa KORUMAZ KÖPRÜ
İlhan KOÇ Karaman Çeşmeli Kilise
Deniz OKTAÇ Ayşin ÖZYURT..................................................................................................................4
Murat ORAL
Ayşın ÖZYURT Sağlık Kasabası Konut Mimarisinin Plan Tipolojisi ve Yapı Malzemesi
M. Feyza YARAR Açısından Değerlendirilmesi
Tülay KARADAYI YENICE Mine ULUSOY, Mustafa İNCESAKAL, Ebru ERDOĞAN......................................................10
Reklam Yöneticisi
Sami KALFAOĞLU SÖYLEŞİ
“Cengiz BEKTAŞ” / Tülay KARADAYI YENİCE, Hüseyin BAŞAR ............................................14
Yazışma Adresi
MİMARLAR ODASI KONYA ŞUBESİ
Atatürk Caddesi No: 119 PROJE UYGULAMA
42040 Meram / KONYA Konya Büyükşehir Belediyesi Gençlik Eğitim Merkezi Binası
Tel: 0332. 353 47 17 Özlem DEMİRKAN .........................................................................................................18
Faks: 0332. 353 41 61 Mimari Koruma ve Uygulamalarina Örnek Bir Yaklaşım:
konyamimaran@gmail.com
Zazadin Han (Sadeddin Han) Restorasyonu
Grafik Tasarım Murat ORAL, M.Emin BAŞAR, Şakir MERAKİ......................................................................24
Zehra Şenoğuz
EĞİTİM
Grafik Uygulama
Ebru Laçin IV. Mimarlık Eğitimi Forumu Üzerine; Bir Analiz 26-29 Mayıs 2009, Erciyes Üniversitesi, Kayseri
Oktay DURAN ...............................................................................................................35
Katkıda Bulunan Konya Sille Yaz Okulu
H. Cevad Özdil M. Serdar IŞIK ................................................................................................................37
Ofsete Hazırlık ve Yapım Org.
Mimarlık Vakfı İktisadi İşletmesi YENİLİK
Mumhane Caddesi, No: 4 Yatay Sürme Yangın Kapıları: Mimari Kullanışlılık İçin Katalizör
Karaköy 34425 İstanbul
Tel: 0212. 244 86 87 Karin TETLOW, Çeviren: İlhan KOÇ.................................................................................43

Baskı-Cilt
Biltur Basım Yayın ve Hizmet A.Ş.
Tel: 0216 444 44 03
Baskı Tarihi
Şubat 2010
“mimaran” dergisi, Mimarlar Odası üyelerine
ücretsiz olarak gönderiliir.
Dergide yer alan yazılarda ileri sürülen
görüşlerin sorumluluğu yazarlarına aittir.

1
 İÇİNDEKİLER

SANAT
Fotoğrafçı Olmanın Zor Yüzyılı ya da Sorular ve Sorgular
Halit Ömer CAMCI .........................................................................................................48
Tarihin Solmayan Renkli Simâları
Leylâ Betül KÜÇÜK .........................................................................................................51

YAYIN TANITIMLARI
Mimaran Dergisi 5. Sayı Kitap Tanıtımları.........................................................................54

YARIŞMA
“Sokak ve Çocuk” ...........................................................................................................56

ŞİİR
Evler / Behçet NECATİGİL...............................................................................................65

DOSYA / “3D Mimarlık: Değişim, Dönüşüm, Dejenerasyon”

Evin Dönüşümü ve Güvenlikli Siteler / Köksal ALVER .......................................................67
Gelenekten Geleceğe: “İmar Reformu” / Oktay EKİNCİ ....................................................69
Kentsel Dönüşüm ve Konyada’ki Uygulamalar Üzerine Bir Değerlendirme / Neslihan SERDAROĞLU ..76
Korumada Yasaların İzin Verdiği Değişim Dönüşüm Dejenerasyon / A. Deniz OKTAÇ ......82
Kentin İçerisine Duvar Örmek... / Mehmet Çağlar MEŞHUR ............................................88
Tütmeyen Bacalar: Karaciğan Tuğla Kiremit Fabrikası / K. Levent ZOROĞLU ....................93

ETKİNLİKLERİMİZ
Mimarlar Odası Konya Şubesi Etkinlik Haberleri ...............................................................95

KENTİN TANIKLARI
Alâeddin Tepesinden Mevlâna Caddesine Bakış ............................................................103

Mimaran Yazım Kuralları

Mimaran Dergisi, yılda dört sayı olarak yayınlanan bir dergidir. Dergide, Mimarlık alanlarındaki görgül çalışmalara, derlemelere
(en son literatürü kapsamlı bir şekilde inceleyen yazılar, meta-analiz çalışmaları, model önerileri, olgu sorunları ve tartışmaları
vb.), çevirilere ve özgün kitap incelemelerine yer verilmektedir.
Mimaran’a gönderilen yazılar daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Herhangi bir sempozyum yada kongrede sunu-
lan yazılarda kongrenin adi, yeri ve tarihi belirtilmelidir. Yazılar editör ve yayın komisyonu tarafından ön değerlendirmeye tabi
tutulur.
Yayımlanmak üzere dergiye gönderilecek yazılar, başlık sayfası, ana metin, kaynaklar ve (varsa) ekler ve yazar notları bölümlerini
içermelidir.
Metinler Times New Roman, 12 punto ve 1,5 satır ararlığı ile yazılmalıdır. Metne ait görseller ise en az 15 cm 300 dpi çözünür-
lükte olmalıdır.

2
 ERİTÖRDEN

MERHABA...
Sevgili dostlar, sabırla beklediğiniz yeni Mimaran elinizde.

Dosya konumuz “3D Mimarlık: Değişim, Dönüşüm, Dejenerasyon”. Hemen her

alanda olumlu-olumsuz biçimde yaşadığımız bu olgulardan, meslek alanımız da
masun değil. Kaçınılmaz bir şekilde birlikte yaşıyoruz. Her ne kadar ilgi alanımız,
bunların mekânsal yansımaları olsa da, anlamsal arka planı olduğunu da yadsımamak
gerekir. Hatta, bu durumun ne derece iç içe gerçekleştiğini ilgi çekici biçimde
dikkatlere sunan bir yazı ile başladık Dosyamıza; Evin Dönüşümü ve Güvenlikli Siteler.
“Gelenekten Geleceğe: İmar Reformu” başlıklı yazıda, korumaya ilişkin tarihsel bazı
bilgilerin doğruluğu tartışılır olsa da, mekânsal gelişimde yaşanan “3D”nin kendine
has biçimde akıcı bir değerlendirmesini bulacaksınız. “Kentsel dönüşüm ve Konyada’ki
Uygulamalar Üzerine Bir Değerlendirme”de, teorik ve teknik bilgiler ışığında yerel
manzara göz önüne seriliyor. “Korumada Yasaların İzin Verdiği Değişim Dönüşüm
Dejenerasyon” yazısıyla da, mimari ölçekte yaşanan koruma afetlerine dikkat çekiliyor.
“Kentin İçerisine Duvar Örmek...” yazısıyla objektif cesaretini kimsenin tartışamayacağı
yazarın, ilminin ışığında, belki sarsıcı ama yol gösterici uyarılarını umarız ilgilileri
dikkate alır, şikayetlenmeden önce…

Dosya ile ilgili olsa da Büyüteç başlığı altında sunulan yazı, Konya’nın yakın tarihine
tanıklık ediyor; Karacığan Tuğla Kiremit Fabrikası. Bugün, hiç olmazsa bacasını
koruyabildiğimiz bir anı. Böyle izleri hoyratça katletmek yerine ihtimamla saklasak ya…

Diğer yazılar ve Eğitim, Etkinlikler ve Kentin Tanıkları başlıkları altında gerçekten

benzersiz bilgi ve değinmeleri de sizin takdirlerine sunuyoruz.

Bu arada, yeni bir oda seçimi mevsimini yaşıyoruz. Hizmete vesile olacak gayretlerin
serilip-derleneceği bir güzel yarış ortamı. Hizmet, gayret ve birlik-beraberlik. Grup
birliği değil topyekûn meslek alanının birlik ve dirliği… Bu halis niyetle yola çıkan
bütün hizmet ehillerine, kolaylık ve başarılar diliyorum.

Mimaran’ın çift basamaklı sayılarını görmek dileğiyle.

Rahmi ERDEM

3
 KÖPRÜ
KARAMAN ÇEŞMELİ KİLİSE
4 Ayşin ÖZYURT*
araman’da 1.Dünya Savaşı ve mübadele
yılları öncesine dek Türklerle birlikte Er-
meni ve Rum halkın bir arada yaşadığı
en eski mahallelerden biri olan Tapu-
cak Mahallesinde, Osmanlı Dönemi yapısı olan
Yeni Hamam, Karamanoğlu dönemi yapısı olan
Arapoğlu Camii, farklı dönemlerde yapılmış olan
Türk, Ermeni ve Rum evleri ve XIX. Yüzyılda yapıl-
dığı düşünülen Çeşmeli Kilise bulunmaktadır.
Kilisenin ne zaman yapıldığına dair herhangi
bir belge bulunmamaktadır. Ancak yapım üslubu
nedeniyle XIX. Yüzyıl olarak kabul edilmektedir.
Kilise Karaman yakınlarında bulunan Binbir Kilise
ile de benzer özellikler göstermektedir.
Kiliseye adını veren, kilise duvarına bitişik 1,92
m yüksekliğinde,1,02 m. genişliğinde kesme taş-
tan yapılmış olan üzerinde çiçek, simetrik melek
ve kanatlarını açmış kuş motifi bulunan çeşmenin
kitabesinde 1855 tarihi görülmektedir. Çeşme
1980 yılında yerinden sökülerek müze bahçesine
taşınmıştır.
Çeşmeli Kilise, plan şeması olarak Bizans kili-
seleri plan şemasını yansıtmakta olup Sütunlarla
taşınan üç nefli orta mekân ve yanlarında bulu-
nan vaftiz hücreleri ile tamamlanmış haçvari form
*
Serbest Mimar taşımaktadır, kesme taştan yapılmıştır.
Taşıyıcı taş sütunlarla üst tonoz örtü taşınmak-
tadır. Tonozların üzeri kilise yapıldığı dönemde
süslemeler ve fresklerle bezenmiştir. Kilisenin ce-
zaevi olarak kullanıldığı dönemlerde motiflerin
üzerleri sıva ile kapatılmıştır.
Kilisenin rölöve ve restorasyon projelerinin ha-
zırlandığı dönemde bu süslemeler tespit edileme-
miştir. Ancak Konya Rölöve ve Anıtlar Müdürlü-
ğü teknik desteği ile Kararman İl Özel İdaresi’nce
2006 yılında ihalesi yapılarak onarımına başlanıl-
masıyla birlikte boya ve sıva raspası yapıldığında
süslemeler tespit edilmiştir.
Kilise gerçek fonksiyonu dışında uzun yıllar
cezaevi olarak kullanılmıştır.1986 yılına dek bu
amaçla kullanılıyor olması yapıyı birçok yönden
değişikliğe uğratmış, hasar görmesine neden ol-
muştur. Bina içerisinde kullanıma yönelik tuvalet
ve banyo ilaveleri döşemeyi bozmuş, sol tarafta
bulunan vaftiz bölümünü tamamen harap etmiş-
tir .Kilise orta bölümünde bulunan neflerde yakı-
lan ateş duvar ve tonozları yıpratmış, tamamen
islenmesine neden olmuştur.
Kiliseye, ana mekana açılan kuzey yönünde
bulunan ana giriş kapısı ile girilir. Bu kapının tam
karşısında güney yönünde bahçeye açılan başka
bir kapı daha bulunmaktadır.
 KÖPRÜ

Ana salon, 3,00 m yüksekliğinde 0,60 m çaplı

altı adet taş sütun tarafından taşınan tonoz ile ör-
tülüdür. Üç adet nefe ayrılmış,12,50m X 15,82 m
ölçülerinde dikdörtgen bir salondur.
Salonun doğusunda zemin yüksekliği 0,50
m olan ortada 2,30 m yarıçaplı büyük, yanlarda
ise 1,30 m yarıçaplı küçük kubbelerle örtülü apsis
bölümü bulunmaktadır. Salon kuzey ve güney
duvarlarda zeminden 0,70 m yükseklikte bu-
lunan 1,22 mx1,75 m ölçülerinde dörder tane
pencere ile aydınlanmaktadır. Yine aynı duvar-
larda zeminden 4,25 m yükseklikte 0,80 mx1,50
m ölçülerinde kemerli dörder adet üst pencere
bulunmaktadır. Zemin taş kaplamadır. Yapılan
çalışmalar sırasında tonozlar üzerinde bulunan
süslemeler tespit edilmiştir.
Tüm boya ve sıvalar itinalı bir şekilde sökül- Resim 1. Kilise Kuzey (Giriş) Cephesi
müştür. Ortaya çıkarılan motifler çoğunlukla ye-
nilme yapılmadan mevcut halleriyle korunmuş-
tur. Üzerlerine özel koruyucu kimyasal sürülerek
koruma altına alınmıştır.
Ancak, batıdaki duvar üzerinde bazı motif iz-
lerine rastlanmışsa da kesin sonuç sağlanamadı-
ğından herhangi bir çalışma yapılmadan mevcut
halleriyle korunmuştur. Ana salonun doğu tara-
fında apsisin sağ ve sol yanlarında vaftiz hücreleri
bulunmaktadır.
Salonun sağ tarafında 0,95mx2,00 m ölçüle-
rindeki kapı ile girilen 4,00 mx7,00 m ölçülerinde
vaftiz odası bulunmaktadır.
Vaftiz odası güney cephede bulunan
0,75mx1,25m ölçülerinde pencere ve bahçeye
açılan 1,25 mx2,00 m ölçülerinde kapı ile dış
bağlantılıdır. Kuzey duvarında küçültülmüş apsis
formunda nişler vardır. Zemin döşemesi taştır.
Odanın dış duvarlarında kiliseye adını veren çeş-
Resim 2. Müze Bahçesine Taşınan Kilise Çeşmesi
me ve taş duvara oyulmuş haç motifi bulunur.
Ancak çeşme yerine konulmamış olup müze bah-
çesinde sergilenmektedir.
Ana salonun sol tarafında bulunan vaftiz hücre-
si de diğer hücre ile benzer özelliklere sahiptir. Bah-
çeye açılan kapı ve pencere ile dış bağlantılıdır.
Zemini taş kaplıdır. Kilisenin cezaevi olarak
kullanıldığı dönemde en çok hasar gören yerdir.
Kullanım amacına uygun olarak bu hücre tuvalet
ve banyo olarak düzenlenmişti. Döşeme yüksel-
tilmiş, doğu duvara iki adet tuvalet kabini eklen-
mişti.
Bina dış duvarları tahrip olmuştu, onarımlar
sonucunda kısmen yenilenmiş taş yüzeyler kumla-
ma yöntemi ile temizlenmiş ve üzerlerine dış etki-
lerden korumak amacıyla koruyucu sürülmüştür.
Tüm bina duvarları etrafına drenaj yapılarak yağ-
mur sularının temellere zarar vermesi engellen-
miş, üzerlerine taş kaplanarak tretuar yapılmıştır. Resim 3. Kilise Kuzey Cephesi

5
 KÖPRÜ

Kilisenin rölöve ve restorasyon projeleri Konya Rölöve Ve Anıtlar

Müdürlüğün de görevli yüksek mimar Melda ARCA YALÇIN tarafın-
dan hazırlamış olup, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Karaman İl Özel
idaresince, restorasyon projesi doğrultusunda yenilenme çalışmaları
yapılan kilise sergi ve toplantı salonu olarak kullanılmaktadır.

Resim 4. Söküm Sırasında Kilise Doğu Cephesi

Resim 5. Tonozlar Üzerinde Bulunan Sıva Raspası Sırasında Tespit Edilen Süslemeler
Resim 7. Tonozlar Üzerinde Bulunan Sıva Raspası Sırasında Tespit
Edilen Süslemeler

Resim 6. Tonozlar Üzerinde Bulunan Sıva Raspası Sırasında Tespit

Edilen Süslemeler Resim 8. Kullanım Hataları Sonucu İşlenen Duvarlar

6
 KÖPRÜ

Resim 9. Söküm Sırasında Kilise Giriş Cephesi

Resim 12. Onarım Sonrası Tonoz Süslemeleri

Resim 10. Onarım Sonrası Kilise Giriş Cephesi

Resim 11. Ana Salon Apsisi Resim 13. Tonozlar Üzerinde Bulunan Süslemeler

7
 KÖPRÜ

Resim 14. Batı İç Duvar Üzerinde Bulunan Tamamı Tespit Edilemeyen Motif

Resim 17. Vaftiz Odası Kuzey Cephe Çıkışı

Resim 18. Vaftiz Odası Restorasyon Öncesi

Resim 15. Güney Cephe Vaftiz Hücresi Dış Cephesinde Bulunan Hac Motifi

Resim 16. Güney Cephe ve Giriş Kapısı Resim 19. Vaftiz Odası Restorasyon Öncesi

8
 KÖPRÜ

Çizim 1. A-A Görünüş Ö: 1/50

Resim 20. Kilise Doğu Cephesi

Çizim 2. I-I Kesit Ö: 1/50

Resim 21. Kilise Güney Cephesi

Resim 22. Kilise Kuzey Cephesi Çizim 3. Plan Ö: 1/50

9
 KÖPRÜ
SAĞLIK KASABASI KONUT MİMARİSİNİN
PLAN TİPOLOJİSİ VE YAPI MALZEMESİ
AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
10 Yrd. Doç. Dr. Mine ULUSOY* - Yrd. Doç. Dr. Mustafa İNCESAKAL* - Arş. Gör. Ebru ERDOĞAN*
onut araştırmaları ile ilgili pek çok sözler
söylenmiştir. Bu söylemlerin hepsinin
özünde insanların huzur, mutluluğunun
sağlanması ve memnuniyet başlıca he-
def olarak belirlenmiştir (Gür 2000).
Yaşanmışların en güzeli ile yaşanmamış mekân-
ların araştırılması ve gün yüzüne çıkarılması mima-
rın baş sorumluluğudur (İmamoğlu 2003).
Bir psikolog gözü ile olaya bakıldığında; feno-
monolojik yaklaşımlar insan-fizik ve mekân ilişkile-
rinin genel sorgulamasını yapmaktadır. Bunların
en önemlisi kendileme kavramıdır. Kendileme sü-
reci aynı zamanda mekânın kimlik kazanmasına
da neden olur (Göregenli 2003).
İnsanoğlu içinde yaşadığı ortamı kendisinin
rahat edebileceği en fonksiyonel forma dönüş-
türme çabası içindedir. Bu yüzden konut, tarih
boyunca toplumların yaşama biçimi, kültürü,
dinleri, örf ve adetleri ile şekillenmiştir. Bu teori
Türk evi plan tipolojisi ile de kolayca anlaşılabil-
mektedir.
Bölgesel özelliklere ve iklim şartlarına göre çeşitlilik
arz eden Geleneksel Türk evi kendine özgü kimliği ile
tanımlanır. Anadolu’nun tabii şartları, barınağın biçi-
*
Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık Fak. mini direkt olarak etkilemiştir…” (Yücel 1979).
Mimarlık Bölümü Türk evi tanımı ilk defa Sedat Hakkı Eldem ta-
rafından ortaya atılmıştır (AREL 1999). Türk evinin
plan şeması, sofa ya da hayat dediğimiz öğenin
odalarla meydana getirdiği kompozisyonlara
göre isimlendirilir (Eldem - Akozan- Anadol 1968,
Eldem 1977).
Geleneksel Türk evlerinin bir türünün sergi-
lendiği Sağlık Kasabası Konutları da yine bölgesel
özelliklere göre şekillenmiştir.
Bu makalede halk arasında Ağrıs olarak da bi-
linen Sağlık kasabasındaki geleneksel konutların,
plan tipolojileri ve yapı malzemeleri araştırılmıştır.
1. Sağlık Kasabası(Ağrıs)
Sağlık Kasabası Konya’nın Meram İlçesine bağlıdır.
Kasabanın ilk Belediye olması 1971 yılında olmuş-
tur. 1989 yılına kadar Kızılviran Nahiyesine, 1989
yılında ise Meram İlçesine bağlanmıştır. Konya’ya
45 km. uzaklıkta bir belediyedir.
Kasaba halkı tarım ve hayvancılıkla uğraşmak-
tadır. Dağlık bir bölgede kurulmuş olan Sağlık Ka-
sabası sert iklim koşulları neden ile yan yana dizili
bitişik nizamlı konut gruplarından oluşmaktadır.
Plan şeması açısından kendine özgü bir mimari
sergileyen sağlık kasabasında, yapı malzemesi
olarak da yöresel bir malzeme olan taş kullanıl-
mıştır.
 KÖPRÜ

dirilmiş olan oturma odasında abdesthane adı

verilen bölüm dikkati çekmektedir. 1.00x1.00m.
Boyutlarında odaya girişli sağlayan kapının kar-
şısındaki köşede bir platform şeklinde planlanan
bölüm, yerden 2 cm. kadar düşük bir kotta ya-
pılmıştır. (Şekil 3). Banyo amaçlı yapılan bu bö-
lümler ayrıca yorgan vs. eşyaların depolandığı bir
yüklük olarak kullanılmaktadır. Oda giriş kapıların-
da tamamen ahşap malzemeden oluşan kapı ve
Şekil 1. Sağlık kasabası konumunu gösterir harita
kilit sistemi ilginçtir.
Döşeme malzemesinin esnekliğinden dolayı,
mekân yükseklikleri oldukça farklıdır. Toprak za-
manla çökme yaptığı için yükseklikler her yerde
aynı değildir.
Kamil Bozyiğit Evi plan organizasyonu açısın- Şekil 5. Kamil Bozyiğit Evi Üst Kat Planı
dan köyün diğer evleriyle çok yönlü benzerlikler
göstermektedir.
Ev yapılırken estetik kaygının olmadığı dikkati
çekmektedir. Dolayısıyla özel olarak süsleme üze-
rinde durulmamıştır.

Şekil 2. Sağlık kasabasından bir görünüm

(www.meram.meb.gov.tr)
Şekil 6. Kamil Bozyiğit Evi Kesiti

Sağlık Kasabasında İncelenen Konutlar:

1. Kamil Bozyiğit Evi

Yapı Sahibi: Kamil Bozyiğit Bu ev Kamil Bozyiğit’
in babası tarafından yaptırılmıştır.
Yapım Tarihi: 1900 lü yılların başlarında yapıl-
mıştır. Şekil 7. Kamil Bozyiğit Evi Kesiti
Plan Özellikleri: Yapıya giriş üst katta bulunan
cumbanın altında yer alan bir kapıdan sağlan- Şekil 3. Kamil Bozyiğit Evi Vaziyet Planı

maktadır. Böylece cumba aynı zamanda girişi

de belirlemektedir. Zemin katta giriş kısmını teşkil
eden hol, samanlık, kömürlük ve dört bölümden
oluşan ahır planlanmıştır. Giriş mekanında ayrıca
üst kata çıkışı sağlayan tek kollu ahşap bir merdi-
ven bulunmaktadır (Şekil 1-2)
Üst Kat geleneksel Türk evinde olduğu gibi bu
yapıda da esas yaşama mekanlarının yer aldığı
Resim 1. Kamil Bozyiğit Evi Sokak Cephe-
bölümdür. Üst katta sokak cephesine bir cumba
sinden Görünüm
ile yönlendirilmiş sofa, dört adet oda, mutfak ve
hela yer almaktadır.
Zamanla değişen yaşama biçimi planlamaya
da yansımış ve ıslak hacimler esas yaşama birimi-
nin bulunduğu kata yerleştirilmiştir. Ev kullanıcı-
larından edinilen bilgilere göre, ihtiyaçlar nedeni
ile üst katta odanın bir tanesi mutfak ve helâya
dönüştürmüştür. Sofadan ulaşımı sağlanan teras
da yine eve sonradan eklenen birimlerdendir.
Odalar küçük ve kareye yakın dikdörtgen Resim 2. Kamil Bozyiğit Evi İç Mekânın-
formunda planlanmıştır (Şekil 3).Sokağa yönlen- Şekil 4. Kamil Bozyiğit Evi Zemin Kat Planı dan Görünüm

11
 KÖPRÜ
Resim 4. Havva Şahin Evinde Giriş Holün-
de Yer Alan Merdivenden Görünüm
Şekil 11. Havva Şahin Evi I-I Kesiti
Şekil 12. Havva Şahin Evi II-II Kesiti
12
Resim 3. Havva Şahin Evi Sokak Cephesinden Görünüm
Şekil 8. Havva Şahin Evi Vaziyet Planı
Şekil 9. Havva Şahin Evi Zemin Kat Planı
Şekil 10. Havva Şahin Evi Üst Kat Planı
Yapı Malzemesi: Yapıda duvar örgü malzemesi
olarak kullanılan taş, bölgedeki taş ocaklarından
çıkarılan yöresel bir malzemedir. İçyapı ve üst örtü
de genellikle işlenmemiş veya az işlenmiş ahşap
malzeme kullanılmıştır. Döşemeler toprak sıvalı
zemin olarak bırakılmıştır. Duvarlar toprak sıvalı
kireç badanalıdır.
2. 45 No’lu Ev
Yapı Sahibi: Havva Şahin
Yapım Tarihi: 1910’ da yapılmıştır.
Plan Özellikleri: Ev kasabanın diğer konutları
gibi zemin ve üst kattan oluşmaktadır.
Yapının zemin katında giriş mekânı ve samanlık
planlanmıştır. Giriş bölümünün bir kısmı da odun-
luk olarak zemin bazında farklı malzeme kullanımı
ile ayrılmıştır. Giriş holü ile ilişkisi olmayan sokak ile
bağlantılı bir mekân daha vardır ki; bu bölüm un
değirmeni olarak planlanmıştır (Şekil 9).
Yapının Üst katı; mutfak, wc ve sofadan oluş-
maktadır.
Değişen ihtiyaçlarla yapıya ilk ilave bölüm,
1930 yılında zemin kattaki değirmen odası üze-
rine yapılmıştır. Sonradan eklenen bu bölüm iki
oda ve bir sofadan oluşmaktadır. Eski bölüm ile
yeni bölüm arasındaki ortak duvara, iki bölüm
arasında bağlantı kurmak amacı ile 70X140 eba-
dında bir açıklık yapılmıştır.
Havva Şahin’in gelin olarak bu eve gelme-
siyle ihtiyaçlar yeniden çoğalmış ve yapıya yeni
ilavelere gerek duyulmuştur. 1940 yılında tekrar,
yeni bir bağlantı ile bir yeni bölüm daha yapıya
eklenmiştir (Şekil 10).
Bu bölüm mutfak mekânının yanına tasarlan-
mıştır. Eski bölüme göre 170 cm kadar daha farklı
bir yükseklikte olduğu için, iki yapı arası bağlan-
tıda merdiven kullanılmıştır. Son hali ile yapının
üst katında 3 sofa, 5 oda, 1 mutfak ve 1 helâ yer
almaktadır. Bu hali ile yapı, çevresinde bulunan
diğer evlere göre oldukça büyüktür.
Cepheler ve iç mekânlar süsleme açısından
oldukça yalındır. Üst kata çıkışı sağlayan merdi-
ven açık rıhtlı olarak yapılmıştır (Resim 4). Evin
içerisinde odaların duvarlarında sık sık nişlere
rastlanmaktadır. Nişlerin bazıları ahşap kapaklarla
kapatılmış ve dolap şeklinde kullanılmaktadır.
Yapı Malzemesi: Evin yapımında kullanılan
ana malzeme taştır. Cephede duvar örgüsünde
kullanılan taş malzeme yalın olarak bırakılmıştır.
İç mekânda ise taş malzemenin yüzeyi topraktan
yapılmış çamurla sıvanmış ve kireçle boyanmıştır.
Evin zemini topraktır. Tavanda ise ahşap kirişle-
melerin üzeri hasırla örtülmüştür. Yapının çatı ör-
tüsü düz toprak damlıdır.

3. 47 no’lu Konut
Yapının Sahibi: Ahmet Bey
Yapım Tarihi: 1947 yılında yapılmıştır.
Plan Özellikleri: Yapı zemin ve üst kattan oluş-
maktadır. Plan şeması açısından Geleneksel Türk
Evi mimarisinde çok yaygın kullanılan iç sofalı
plan tipindedir.
Yapıya giriş sokak cephesinden üst kat cum-
basının altından yapılmıştır. Zemin katta müşte-
milat olarak, giriş mekânı ahır ve depolar plan-
lanmıştır.
Üst kata çıkışı sağlayan merdiven yine diğer
yapılarda olduğu gibi çok basit bir sistemde yapıl-
mıştır. Üst katta ise yaşama bölümü yani oturma
odaları, mutfak, depo ve sofa planlanmıştır.
Üst katta sofa bir cumba ile sokağa açılmak-
tadır. Sofada cumbanın bir kısmı da helâ olarak
ayrılmıştır. Bu bölümün atıkları kasabada bazı ya-
pılarda görüldüğü gibi cumba altından bir boru
ile zemine aktarılmaktadır. Bu kötü görüntünün
gizlenmesine gerek duyulmadığı ilginçtir.
Üst katta bütün mekânlarda, duvar yüzey-
lerinde nişlere rastlanmaktadır. Nişlerin bazıları
ahşap kapaklarla kapatılmış ve dolap şeklinde
kullanılmaktadır. Kasabanın pek çok ev mima-
risinde gördüğümüz banyo amacı ile yapılmış
gusülhane bölümü bu yapıda da yapının ku-
zeyinde yer alan odada planlanmıştır. Konum
itibarı ile yine kapının tam karşı köşesinde yer
almaktadır (Şekil 14). Yapı süsleme açısından ol-
dukça sadedir.
Yapı Malzemesi: Yapının tamamının duvarla-
rı taş malzemeden yapılmıştır. Ahşap hatıllar ve
ağaç kirişlemelerin kullanıldığı dikkati çekmek-
tedir. Cephede duvar örgüsünde kullanılan taş
malzeme yalın olarak bırakılmıştır. İç mekânda taş
malzemenin yüzeyi toprak sıva ile sıvanmış ve ki-
reçle boyanmıştır. Evin zemini de toprak sıvalıdır.
Tavanda ahşap kirişlemelerin üzeri hasırla örtül-
müştür. Yapının çatısı düz toprak damdır.
Sonuç: İç Anadolu Bölgesi tipik Dağ köyü ev
örneklerinin sergilendiği Sağlık Kasabası, Konya
Merkezine çok yakın olmasına rağmen hala ge-
leneksel özelliklerini korumaktadır. Sağlık Kasa-
basında, Anadolu’nun pek çok kırsal kesiminde
olduğu gibi herkes evini kendi yapmakta ve evler
babadan oğla geçmektedir. Yapılar iklim etkisi ile
daha sıcak dış mekânlar oluşturmak ve yapı için-
deki ısı kaybını azaltmak amacıyla bitişik nizamda
ve gruplar şeklinde oluşturulmuştur. Plan Şeması
açısından yörede yaygın olarak rastlanılan plan
şemasının aynısı bu kasabada da uygulanmıştır.
Giriş katlar müştemilata ayrılırken, üst katlar esas
yaşama birimleri olarak değerlendirilmiştir. Yaşa-
KÖPRÜ
ma biriminin evin zemininden bir kat yukarı çe-
kilmesi Asya’daki Türk kültüründen gelen bir yapı
yaklaşımıdır. Bu gelenek Uygurlarda, Afganlarda,
Azerilerde ve Selçuklu köşklerinde görülmektedir
(Kökden 1999). Plan şeması olarak, yapıların pek
çoğunun iç sofalı plan şeması şeklinde olduğu
görülmektedir. Ayrıca Anadolu’nun yine bir yaşa-
ma kültürü olan, ihtiyaçların artışına göre yapıya
ilavelerin yapılması geleneği bu kasabada hala
yaşatılmaktadır. Aile fertleri sayısı arttıkça, mesela
eve gelin gelmesi vs. nüfus artışından meydana Şekil 13. 47 Nolu Yapı Vaziyet Planı
gelen mekân problemleri, yapıya rastgele yapılan
ilavelerle giderilmeye çalışılmıştır. Yapı malzemesi
ve yapım tekniği olarak birbiri ile aynı özellikleri
gösteren Sağlık Kasabası evlerinde, işlenmemiş
taş ve ahşap malzemenin kullanıldığı görülmekte-
dir. Sağlık Kasabası evleri, asırlardır süregelen Türk
ev mimarisi kültürünün bir türünün, hala yaşayan
örnekleri olması nedeni ile incelemeye ve araştır-
maya değerdir.
Şekil 14. 47 Nolu Yapı Zemin Kat Planı
Resim 5. 47 Nolu Yapı Sokak Cephesinden Görünüm
Şekil 15. 47 Nolu Yapı Üst Kat Planı
Kaynaklar
1. AREL, A., 1999. “Türk Evi Dedikleri”, Bir Anatomi Dersi: Ev, Şekil 16. 47 Nolu Yapı I-I Kesiti
s:189
2. Eldem, S.- Akozan, F. Anadol, K. 1968, Rölöve, İst
3. Eldem, S. H. 1977, Köçeoğlu Yalısı, İstanbul
4. Göregenli, M., 2003, “Sürgünün Sonu Ya Da Eve Dönüş”,
TOL Mimarlık Kültürü Dergisi, S. kış 2, say:73 .
5. Gür,Ş.Ö., 2000, Doğu Karadeniz Örneğinde Konut Kültü-
rü, s:47, YEM Yayınları, İst.
6. İmamoğlu, V., 2003, “Mekan ve İnsan Psikolojisi”, TOL Mi-
marlık Kültürü Dergisi, S. kış 2, s.77-82
7. Kökden, U., 1999, “Otağ’dan Oda’ya”, Bir Anatomi Dersi:
Ev, s:215-214, 215
8. www.meram.meb.gov.tr
9. Yücel, A. 1979, “Re-use Criteria For 19. th Century Row-
Houses İn İstanbul, Research On Maintenance And Moderni-
zation, PurJcaöon 54, p.60 Şekil 17. 47 Nolu Yapı Giriş Cephesi
13
 SÖYLEŞİ
CENGİZ BEKTAŞ
14 Röportaj: Tülay KARADAYI YENİCE* - Hüseyin BAŞAR*
imarlık mesleğinin duayenlerinden Cen-
giz BEKTAŞ ile 5. sayımız için severek
okuyacağınızı düşündüğümüz bir söy-
leşi yaptık. Mimarlık hayatından, Kentsel
dönüşümlere ve Konya’ya dair bu söyleşimiz için
Hocamıza tekrar teşekkür ederiz.
SR: Cengiz Bey, geçmişinize baktığımızda
50 yılı aşkın bir mimarlık hayatı karşımıza çı-
kıyor. Birçok mimari eser, kitaplar, şiirler ve
ödüllerle dolu bir hayat. Ayrıca 25 tane de
ödül var ama dikkatimizi çeken ise bu ödülleri
63-69 yılları arasında sadece 6 yıllık bir süreç-
te almanız. Neden sadece 6 yıl? Neden yarış-
malardan vazgeçtiniz? Bu konuda Türkiye’de
bir eksiklik ya da sizi rahatsız eden bir konu
mu oldu?
Bu konuyla ilgili üç tane düşüncem var. Birin-
cisi, örneğin bir ortaokul yarışması yapılıyor, sonra
bir daha yapılıyor sonra tekrar yapılıyor o zaman
bu yarışma olmaktan çıkıyor. Çünkü insanlar söy-
leyecekleri bir söz olduğu zaman yarışmaya girer,
her zaman aynı konuda sürekli yarışma çıkmaz.
Türkiye Cumhuriyeti’nin bir eğitim politikası var-
dır, ona göre bir ortaokul programı saptanır ve
onda diyelim ki bir kere bir yarışmaya çıkılır. Bir-
*
Selçuk Üniversitesi Müh. Mimarlık Fak. takım projeler beğenildiği zaman da yani o ertesi
Mimarlık Bölümü yıl yeniden Amerika’yı keşfetmeye kalkmazsınız,
bir kere bu yanlış bir şey.
İkincisi ise yaş sorunu ve bu iş dağıtma düze-
ni. Eskiler, yeniler durmadan yarışmalara giriyor
ve aynı tip projelere ödüller dağıtılıyor, gençlere
fırsat kalmıyor. Bu asıl neden olarak benim seçti-
ğim bir yoldu. Gençlere fırsat tanımalı yani sürekli
belli yaşın üzerindeki insanlar yarışmalara girip de
o alışılmış düzen içerisinde kazandıkça gençler
kendilerini nasıl gösterecekler?
Bir üçüncü nokta şöyle söylenebilir; şimdi ya-
rışmaya niye giriyor mimarlar? Kendilerini duyur-
mak için biraz da. Belli bir üne kavuştukları zaman
dışarıdan iş gelmeye başlıyor. Şimdi yarışma bir
hastalık olmaya başlıyor bir dönem sonra. Eğer işi-
niz varsa elinizde ona vereceğiniz vakti yarışmaya
verdiğiniz zaman bir yerden bir şeyi çalıyorsunuz.
Örneğin ben bütün girdiğim o yarışmalar sü-
resince en uzun verdiğim zaman bir yarışmaya 20
gündü. Birincilik aldığım projelerin hepsini sonra-
dan çalışarak geliştirmişimdir. Yani yarışma projesi
aynen uygulanmamıştır. Hâlbuki o iş bana özel
olarak gelse sözleşmemi de ona göre yaparak en
azından 7-8 ay veriyorum. Bu mesleğime verdi-
ğim ciddiyet bir, ikincisi saygı, sevgiden ötürü.
Bunlardan sonra ve 69’da en son Bakırköy
Yaşlılar Evi’ne girdim. İlk defa öyle bir konuda ya-
rışma çıkıyordu ve gerçekten jüri raporunda şu

yazıyordu: Bu adam bu olayı yaşamış. Gerçekten
yaşamıştım, çünkü var olan yaşlılar evini dolaştım.
O birinci oldu ondan sonra kendi kendime de-
diğim gibi söz verdim, iki önemli karar. Birisi bir
daha yarışmaya girmeyeceğim, ikincisi uygulama
için kontrollük vermezlerse proje yapmayacağım.
Çünkü sadece projeyi yapıp verdiğiniz zaman si-
zin yapınızı kuşa çevirebilirler.
SR: Peki, yine mimari hayatınızla devam
edecek olursak biliyoruz ki siz çok iyi bir koru-
macısınız. Bu konuda ders kitabı kabul edilebi-
lecek kitaplarınız var. Son yıllarda da ülkemiz-
de korumacılık oldukça popüler bir hal aldı.
Özellikle birçok kentsel dönüşüm projeleri peş
peşe belediyeler tarafından yaptırılmaya baş-
landı. Bu konuda neler düşünüyorsunuz, bu
uygulamalar sonucunda koruyabiliyor muyuz
yoksa taklitler mi üretmeye başlıyoruz?
Şimdi böyle girişimlerin adları çok güzel,
kentsel dönüşüm. Dönüşüm iyiye doğru olursa
dönüşümdür. Yani bugün onlara sunduğunuz
yaşamdan daha iyi bir yaşam sunmak için siz dö-
nüşümü yaparsınız, öyle değil mi? Eğer daha iyi-
ye götürmüyorsanız o zaman onun altında başka
şey aramak gerekir. Önce onu söyleyeyim.
İmar planlarında kentin içinde arsa üretileme-
diği sürece kimin elinden neyi alabilirsiniz? En faz-
la gecekondulara sen bunu zamanında yasa dışı
almışsın dersin elinden alır, onlara da birer daire
fazla verirsiniz. Ama adam zaten onu da ödeme-
yecek durumda.
Biz bunları yaşadık, Edirne’de 1970’lerin ba-
şında işçiler için ev yaptık, ne kadar idealist çalıştık
bilemezsiniz. Ne kadar tanıdığınız insan varsa Ru-
şen Keleş’ten, Cevat Geray’dan, Emre Kongar’a
hepsiyle beraber çalıştık, ama daha birinci katta
%30’u el değiştirdi. Çünkü işçi sınıfı onu ödemeye
kalksa bile parası yetmedi. O sırada Edirne’de 800
ile 900 bin liraydı bir sosyal konut, benim yaptı-
ğım şey 456 bin liraya bitiyordu. Hemen onlara
paraları sunup ellerinden aldılar. Yani ne oldu,
güya ben emekçiler için çalışıyordum. Sonunda
yine kapital için çalışmış oldum.
Şimdi burada da aynı durum. Sosyal konut,
devletin en azından yoksullara bir olanak sağla-
ması için yapılır. Gecekondu bunun kendi ken-
dine bulunmuş en iyi çözümlerinden biridir, niye
öyle olduğunu da söyleyeceğim. Maalesef sade-
ce bir rant olayı olarak bu düzen, yani alıp, yapıp
satmak yahut da arsaya gelip sadece bir arsa payı
verip yapıp satmak biçiminde gelişti. Şimdi bunu
devlet eliyle yapıyor.
Yani devlet burada gerçekten tamamıyla bir ti-
caretin içinde. Devlet diyorum çünkü TOKİ şu anda
yetkileriyle Bayındırlık Bakanlığını aşmış durumda.
Bayındırlık Bakanlığının içi tümüyle boşaltılmış du-
rumda, onun yetkileri TOKİ’ye veriliyor ve TOKİ
SÖYLEŞİ
mali bakımdan hiçbir şekilde denetlenemiyor. Bir
devletin içinde mali bakımdan denetlenemeyen
bir kurum olabilir mi? Ondan sonra bir de her yer-
de imar planı yapma hakkı var. Kıyıda da, bilmem
nerede de, her yere el koyabiliyor. Konya’nın nere-
si boşsa orayı alıp orada bilmem ne yapıyor.
Yani acaba bu dengelere uygun mu? Kent
çünkü yalnız konuttan ibaret değil. Kent ilk kez
Türkiye’de tanımlandı, Anadolu’da tanımlandı.
Nedir kent? Mesela Çatalhöyük’e kent demiyoruz.
Niye? Çünkü kamu donanımları yok, kültürel, sosyal
donanımlar yok. Yani eğer bir yerin bundan 2 bin
yıl önce diyelim antik çağda okulu yoksa, stadyu-
mu yoksa, tapınağı yoksa, hamamı yoksa, agorası
yoksa orayı kent saymıyorlar. Şimdi bizde en ufak
bir sosyal donanım yok, sadece bir cami yeri ayrıl-
mış o da bilinen düzeneklerle gerçekleşebiliyor ve
onun çevresinde konutlar, duvarlarla çevrili, girişte
kimlik soruyorlar zaten. Yani bir anlamda pasaport
soruyorlar öyle sokuyorlar içeriye. Şimdi bunun
Türkiye’yle ilişkisi ne? Kimin için ne yapıyoruz?
Bir de maalesef geçmiş deneyimlerden yarar-
lanmayı, öğrenmeyi bilmiyorlar. Şöyle, örneğin
Viyana’da bu türlü konutlar yapıldı yüksek ve de
ince uzun yapılar, çünkü daha ucuz olacak. Bura-
larda oturanların hepsi psikolojik tedaviden geçti.
Onun üzerine bir Avusturyalı ressam Kundert Vas-
sa o Viyana’da bildiğiniz yapıları yaptı. Rengârenk
evleri ve söylediği şu söz çok ağırdı. Dedi ki: Sizin
yapılarınızın ruhlara verdiği zarar gecekonduların
vücuda fizik olarak verdiği zararın çok üstesinde!
Bunun Türkiye’deki şeklini söyleyeyim. Ben
Türkiye’ye geldiğimde 62-63’tü, benden bir konuş-
ma istediler Alman Kültür Merkezinde, iki şey yaptım
bir tanesi şudur: Muammer Sun -çok yakın arkada-
şımdı, o Kurtuluş Savaşı albümünü yapan-. Ona de-
dim ki “bir gün içinde bütün insanlığın yani Ankaralı
bir insanın duyduğu müzikleri bana üst üste kaydet
ver”. Sabah radyoyu açıyorsunuz türküler, dolmuşa
biniyorsunuz veremli kız, biraz gidiyorsunuz Beet-
hoven 9. Senfoni, öbür taraftan Zeki Müren, böyle
9 çeşit şey. Bunu açtığım zaman bütün salondakiler
işte dedi bu Türk müziği. Şimdi bundan sonra da
Türk mimarlığı böyle olacak. Çünkü müzik bozuldu
mu bir ülkede Konfiçyüs’un dediği gibi her şey bo-
zuluyor, şu anda o durumdayız.
Asıl olay şuydu; gecekonduları gösterdim.
Küçükesat’tan apartmanları gösterdim. Dedim ki
bakın elinizde olanak olsa istediğiniz gibi değiştire-
bileceksiniz ama bu kitleleri bozmadan, gecekon-
dularda ağaçlar dikilmiş apartmanlarda hiç yok.
Ama boyası, malzemesi bilmem ne falan. Burada
mı oturursunuz, burada mı oturursunuz? %90’nın
üzerinde gecekonduları seçti, çünkü aynı geçmiş
dönemimizde 19. ve 18. yy. da olduğu gibi kimse
kimsenin güneşini kesmiyor. Yani 16 ev bir tuvaleti
kullanıyor, ama birbirlerini kirletmiyorlar, o kadar
15
 SÖYLEŞİ
yoksulluk içinde bile yapmıyorlar bunu.
Bu böyleyken apartmanda yaşam bir derece-
ye kadar, benim kendi deneyimim 4 kat, çünkü
4 katta zemin üzeri 3 kat, asansör gerekmez. On-
dan sonra fazlasını konut için yaparsanız. Toprak-
tan ne kadar çok koparsanız o kadar insanlığınız-
dan da kopuyorsunuz. Ama bunu birbirine karış-
tırıp gökdelenin aleyhine konuşmaya çalışıyorlar
kimileri. Bir de bilen bilmeyen birbirine karışıyor.
Hâlbuki bir hastane için, bir çalışma yeri olarak bir
yere kadar düzenlenebilir. Çünkü yarı yarıya ta-
sarruf ediyorsunuz giderden, yani %25 iken, %50
rantabıl oluyor, daha çok verim alıyorsunuz. Ama
bu apartman olamaz.
Şimdi gelelim başa, biraz uzun sürdü bu iş,
ama kentsel dönüşüm daha iyi olduğu zaman
hepimizin destek vermesi gereken bir şey. Nasıl
daha iyi olacak? Bir, insanlar daha sağlıklı, daha
sosyal yani birbirleriyle ilişkisinde, daha kültürel
bir yaşama kavuşacaklar ve bunun için de bizim
geçmişimizde olduğu gibi. Bursa buna çok güzel
bir örnektir, sosyal donanımı tamam olacak. Yani
okulu olacak, konferans ve tiyatro salonu olacak.
Bunlar olmadan sadece konut deposu oldu-
ğu zaman ne sosyal bir yaşam oluyor bu, ne de
kültürel bir yaşam. Bunlar olduğu zaman biz de
destek verelim. Ama bunlar yoksa aldatmayalım
birbirimizi.
SR: Hocam burada bir ekleme yapmak isti-
yorum, kentsel dönüşüm olarak hep toplu ko-
nut dönüşümlerinden söz ettiniz. Tarihi kent
merkezlerindeki kentsel dönüşümleri de biraz
ele alabilir misiniz?
Aynı şey, üstelik bu toplumun da pek bilgisi ol-
madan yapılıyor. Binlerce yıllık birikimle İstanbul’da
8500 yıl üst üste geliyor. Şimdi burada bir birikim-
le sosyal, kültürel çekirdek oluşturulmuş. Bundan
hepimizin yararlanma hakkı var. Yani ben yeni
kent bölümleri ekleyeceksem onların da buradan
kültürlenmelerini sağlamam gerekir. Eğer bunu
yapamazsam bunlar şehirde yaşamıyor. Şimdi
15 milyon İstanbul’un trafiği tamamen dış ve iç
ticarete göre, alışveriş merkezlerine göre yapılıyor
kültüre göre değil.
Ve o zaman ben hem bundan elde edemi-
yorum istediklerimi, ondan faydalanamıyorum,
benim çocuğum orayı görerek büyümüyor.
Örneğin Kuzguncuk, vapurla 10 dakika tarihi
yarımadaya. İlk defa biz götürdük Kuzguncuklu
çocukları Topkapı Sarayı’na. Hiçbiri gitmemişti,
tiyatro görmemişlerdi. Yani oradaki tarihi mer-
kezdeki bir sürü şeyden haberleri yoktu, Süley-
maniye nedir, Ayasofya nedir bilmiyorlardı. Ha
büyükler de diyor ki, ne anlar onlar. Ben çocuk-
ları alıp Süleymaniye’ye götürüyorum, şimdi yine
götüreceğim. Bir grup da İzmir’den gelecek, on-
ları gezdireceğim. O kadar akıllı sorular soruyor
16
ki çocuklar, onları o bilgiden yoksun bırakmak
gerçekten kötülük.
SR: Kentsel dönüşüm ve projelerden de-
vam ederken, ayrıca Konya’da iken, biliyoruz
ki Konya’ya bir Çatal Höyük Müzesi projesi söz
konusu, bu proje ne aşamada ve bu projede
neleri hedeflediniz, hedeflerinize ulaşabilmek
için nasıl bir tasarımla yola çıktınız?
Şimdi efendim kazı başkanı Hudder Mimarlar
Odası’na başvuruyor. Mimarlar Odası da “bunu
o bilir” diye beni gösteriyorlar. Hudder’la bir bu-
luşma örgütlediler. O Konya’dan İstanbul’a geldi,
ben de orada bulundum ve oturduk, konuştuk.
Ben ona bunun benim için çok önemli olduğu-
nu ve bunu ona armağan olarak yapacağımı
söyledim.
Sonra da Prens Charles oraya geldiği zaman
ona “burada anlattığımda paranı ödüyor mu”
dedi Hudder’ı işaret ederek. Dedim “o benim
memleketime çalışıyor ben de ona bedava çalışı-
yorum”. Çünkü Çatalhöyük gerçekten çok önem-
li, bugüne kadar Anadolu’da o dönemden bir
iz bilinmiyor idi. Yani Melat denen bilim adamı,
İngiliz, - hakkında bir sürü dedikodu vardır-. Her
şeye rağmen evi de Çatalhöyük’ten gitmiş şeyler-
le dolu, gören arkadaşlarımız söylüyor.
Kadın çok sevindi, sonuçta elimdekileri biraz
ayıklayacağım, temizleyeceğim ve ben sana gele-
ceğim dedim. Çatalhöyük’teyken bir gün sabah-
tan akşama beraber dolaştık ve birbirimizle bilgi
alışverişi yaptık. O zaman anladım ki o strüktür
olarak bilmiyor kerpici. Ben ona söyledim, o bana
söyledi.
Ben döndüm, gece bana mail attı Hudder
bir günde ne çok şey öğrendim diye. Ahşabın
nasıl güçlendirildiğini, berkitildiğini bilmiyordu
örneğin. Orada birtakım oyuklar görüyor bunlar
ne diyor bana soruyor. Bu diyorum ahşap direk,
çürümüş. Burada ahşap mı vardı kullanılıyordu?
Tabii başka türlü olmaz, adamın evi tepesine yıkı-
lır. Götürüyorum Küçükköy’e, oradaki evi göste-
riyorum ahşap hatılları pencere altında, pencere
üstünde, çatmalarını vs... İlk defa gördü.
Ben projeyi yaptım, o para bulacak inşa
edeceğiz ama para bulamıyor. O sırada bana
Konya’dan bir telefon geldi. Kültür Müdürlüğün-
den Mehmet Bey, sanat tarihçiliği öğrenimi yap-
mış, efendim sizin Çatalhöyük’le ilgili bir çalışma-
nız varmış dedi. Çatalhöyük’ü gezmeye gittiğim-
de oradaki bekçi demiş onlara da, İstanbul’dan
hoca geldi, proje yaptı, kerpici biliyor diye. Te-
lefonum bir yerlerden bulunuyor. Ondan son-
ra beni davet ettiler; benden istedikleri kerpiçle
Çatalhöyük’ün bir kopyasını burada yapmak.
Bir, ben hayatımda kopya hiçbir zaman yap-
madım ve bunu yanlış buluyorum. İki, bunun
yeri Çatalhöyük olamazdı. Bir de dağ başında bir

müze yapmak, peki kim çalışacak burada? Örne-
ğin ben yapıyı göstereceğim, bugün yapının içi
kadar çatısını da kullanıyorum, yani yapının her
yanını kullanıyorum. Orada bulgur yapacak birisi,
bilmem buğdayı kaynatacak da serecek, öbürü
başka bir şey yapacak. Onları nerede yapacaklar,
kimler yapacaklar daha önemlisi?
Mehmet Bey’e durumu anlatınca, beraber
çıktık, dolaştık. Gerçekten çok uygun bir yer seç-
tik. Küçükköy, Çatalhöyük’e 2 km, Konya’ ya Ça-
talhöyük yolu üzerinden 62 km dir. Ben projeyi
ona göre yaptım. Yani orada öyle bir şey var ki,
mesela toprağı alıp başka yere taşımak istemiyo-
rum, temel için kazdığım toprağı bir yere yığaca-
ğım, ondan sonra bodrum için bir yere yığaca-
ğım. O yığdığım yerlerle binayı uyuşturmalıydım,
o yüzden binayı 80-90 cm katmanlar halinde
yaptım ve hiç merdiven yok. Yani yürüyorsunuz
yükseliyorsunuz, tavana çıkıyorsunuz, çatıya çı-
kıyorsunuz, oradan da yine aynı şekilde 90 cm
kot fark kaybederek bütün çatıyı dolaşıyorsunuz.
Atölyeler var, çocuklar çalışabiliyor, büyükler çalı-
şabiliyor. Yani bir normal müze değil, Konyalı için
bir müze yapmak üzere yola çıktım. Beni beledi-
ye başkanına götürdüler, Tahir Bey’e. Tahir Bey
çok önemli iki şey söyledi: Birincisi her Konyalı
çocuğun kökeninin Çatalhöyük’e kadar indiğini
bilmesini istiyorum dedi. Peki, yani o çok saygı-
değer, bizim de savaş verdiğimiz bir şeydi. İkincisi
ise, “bize çağdaş kerpiç ustaları yetiştirin lütfen.
Çağdaş kerpiç ustaları yetiştirin çünkü Konya’da
çok ihtiyacımız var.”
Ben de çok heyecanlandım. Peki, ama bir
şartla projeyi size armağan ederim, bu Hudder’ın
projesidir, onun için yaptım bunu, kontrollüğü
vereceksiniz dedim. Çünkü kontrollük olmazsa
işte buradaki kerpiç gibi yaparsanız kötü olur, so-
nuçlarını hepimiz biliyoruz.
Ve başladık çalışmaya Fen İşleri Müdürlüğüy-
le. Biraz zor oldu, çünkü onların kuralları var, o
kurallara ben uyamam ayrıca da projem olmuş
bitmiş. Statik projesini ben kendim İstanbul’da ya-
pıp ona göre hesap yaptım fakat bunlar belediye-
ye verilecek proje için bir adam seçtiler, oturdum
ona da anlattım. Bu bina duramıyor dediler,
sonra hesaplarını yapın da görüşelim dedik. He-
saplarını yaptılar bina sağlam duruyor, hiçbir şey
yok. Tesisat tabii yapıldı, elektrik de yapıldı. Yani
elektrik projesini İstanbul’dan Bülent Cedetaş diye
işin duayeni, ta Hilton Oteli’nde bile çalışmış yaşlı
başlı, benim çok saygı duyduğum, çok önemli
projelerimi onunla yaptığım bir insan vardı. O
yaptı bitirdi ve orada kaldı.
Niye kaldı? Çünkü Çumra Belediyesi’ne daha
önce başvurduk Hudder’la beraber. Bize bir yer
verin ve proje yapalım dedik, hiçbir ses seda çık-
madı. Onun için elimiz böğrümüzde bekledik.
SÖYLEŞİ
Sonra bu Konya işi olunca onları ikna ettik ora-
da olması gerektiğine. Ben Çumra Belediyesi’nin
buna gücünün yetmeyeceğini anlattım. Bunu siz
yapacaksınız. Çünkü bunu sadece yapmak için
değil işletmek için de eğer Bakanlık el koyarsa
saat 5’te kapanır. Yazın saat 5’te kapanırsa ne ola-
cak? Adam İstanbul’dan geliyor. Onun için bunu
siz alın. Orda kaldı sonuçta, ben 3-4 kere geldim
gittim, sonunda artık yeter yani gerçekten yeter.
Armağan ettim, benim için de bir yük. Ondan
sonra böyle kaldı.
SR: Cengiz Bey dergimizin bu sayıdaki ko-
nusuna tekrar dönecek olursak, bugünlerde
özellikle moda olan Osmanlı Mimarisi, Selçuk-
lu Mimarisi adı altında kamu binaları ya da
sivil mimari örnekleri sergilenmekte. Bu ko-
nuda ne demek istersiniz, bu dejenerasyon
mudur?
Mimaride önceden biçim belirlemek sadece
dikta rejimlerinde olmuştur. Bakın Hitler mimar-
lığa kalkışmıştır ve Yunan Mimarisi diye bildikleri
aslında bizim Anadolu mimarlığını kendilerine bi-
çim olarak seçmişlerdir. Dışarıdan bakarsınız öyle,
içi bambaşka.
Hâlbuki çağımızın mimarisinde içle dış uyumu
önemli bir veri, bu türlü önceden biçim seçmeler
yanlış davranışlar. Şimdi Selçuk’un ne olduğunu bil-
meyenler var. Bakın kısa bir süre sonra Halil İnalcık’ın
bir kitabı yayınlanacak, ilk 200 yıllık Osmanlı tarihi
değişecek. Yani bize yanlış öğretilmiş olan şeyler
düzeltilecek nihayet. Anlatabiliyor muyum?
Yani nedir biz Osmanlı biliyor muyuz, kim
biliyor? Ha İstanbul’un içinde onların arasında
büyümüştür birazcık. Ben Selçuklu ile Osmanlıyı
şöyle ayırt ederim; Selçuklu bir duvar mimarisidir
ve dışarıdan baktığınız zaman içinde ne olup ne
bitiyor anlayamazsınız. Osmanlı’da o kubbeler ya-
vaş yavaş çıkmaya başlar ve nihayet içle dış tama-
men birdir. Bence Osmanlı ile Selçuklu’yu ayıran
en önemli şey budur.
Ama Selçuklu ruhu ile Osmanlı ruhu ile daha
bugüne kadar tanışmış değiliz. Selçuklu gerçek
saraydır, Osmanlı saray mıdır değil midir kimse
bilemez şu anda. Belki işte Halil İnalcık’ın çalışma-
larıyla birtakım şeylere ulaşılır. Onun için o doğru
bir olay değil. Ama en önemlisi başta söylediğim
önceden biçim seçilerek bina yapılmamalıdır. Bu
toprak doğal olarak ne veriyorsa o dikkate alın-
malıdır.
Bir başka önemli nokta kerpiç uzun zamandır
kullanılıyor, ama bugün çağdaş mimaride de kul-
lanılıyor. Ben at çiftliği yaptım koskoca bir yapı, 14
yıldır sapasağlam kılcal çatlak olmadan duruyor.
Yani çağdaş mimaride de yapabilir. Ben kendim
şu anda yazları İstanbul’da kerpiç bir yapıda yaşı-
yorum ve çok sağlıklı yaşıyorum.
Çok teşekkür ederiz.
17
 PROJE UYGULAMA

KONYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ

GENÇLİK EĞİTİM MERKEZİ BİNASI

18 Özlem DEMİRKAN*

Elektrik Projesi: Hasan Ali Duran

Proje Başlangıç Tarihi: 2006
Bitirme Tarihi: 2009
Toplam kapalı alan: 5160 m2
Toplam kullanım alanı: 7660 m2

ünümüzde özellikle bünyesinde üniversi-

İşveren: Konya Büyükşehir Belediyesi
Mimari Proje: Yüksek Mimar Özlem Demirkan,
Yüksek Mimar Erdinç Demirkan
Yüklenici: Arel İnşaat
Statik Proje: Kudret Uyar
*
Yüksek Mimar, Proje Müellifi Tesisat Projesi: Mustafa Kaya
te bulunduran kentlerde gençlik merkez-
lerinin yapımı bir ihtiyaç haline gelmiştir.
Bu bağlamda 2006 yılında Konya Büyük-
şehir Belediyesi tarafından Konya Gençlik Eğitim
Merkezi Binası projelerinin hazırlanması için bi-
zimle beraber birkaç firmadan avan proje ve fiyat
teklifi istenmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonu-
cunda projelerin hazırlanması için davet alınmış
ve çalışmalara başlanılmıştır. Program oluşturulur-
ken, özellikle üniversite gençliğinin sosyal ihtiyaç-
ları gözönünde bulundurularak, yoğun öğrenim
hayatlarında nefes alabilecekleri toplayıcı, güçlü
iletişim mekânları tasarlanması amaçlanmıştır.
Gençlik merkezinin yapılması için seçilen arsa,
Rixos oteline paralel, Bosna Hersek mahallesine
ulaşımı sağlayan yol ile İstanbul yolunun kesişi-
minde ve Selçuk üniversitesi kampüsüne oldukça
yakın bir mesafede yer almaktadır. Bu arsa, İstan-
bul yolu üzerinde Rixos Oteli ile birlikte, kent ile
 PROJE UYGULAMA

ilgili ilk izlenimlerin elde edileceği stratejik bir ko-
numa sahiptir. Ancak, gençlerin ihtiyaçlarını karşı-
layacak tüm mekânları içeren bir tasarım için çok
daha büyük bir arsaya gereksinim duyulmuştur.
Belediye tarafından istenen ihtiyaç programının
yanısıra bizlerin de ortaya koyduğu mekanların
bazıları bu nedenden dolayı program dışı bıra-
kılmıştır.
Arsaya uygun programın son şekli aşağıdaki
tabloda yer almaktadır:
Tasarımın ilk aşamasında arazi ve yakın çevresi
dikkatlice analiz edilmiştir. Bilindiği üzere Konya’nın
topoğrafyası genel itibari ile engebesiz olup, ara-
zideki kot farklılıklarını tasarımlarımızda kullanma
imkanı sunmamaktadır. Bu imkansızlık olumlu/
olumsuz bir etkendir. Konya Gençlik merkezinin
arsası Konya’nın genel topoğrafyasına benzeme-
mektedir. Arsa belirgin bir eğime sahipti. İstanbul
yolu kotu ile en düşük kot arasında 4.5 metreye
yaklaşan kot farkı bulunmaktadır. Bu fark, tasarı-

Mekan ismi m2 Mekan ismi m2

Sığınak 160 Masa tenisi bilardo kafe 485
Teknik hacimler 135 Fuaye 150
Çok amaçlı salon 365 Sinema için giriş holü 95
Spor salonu 205 3adet sinema salonu 310
Soyunma odaları 60 Projeksiyon odaları 30
Eğitmen odası 10 Resim atölyesi 96
Malzeme deposu 25 4 adet dinlenme salonu 134
Sahne arkası 87 Diksiyon kursu 47
Paten hazırlık 80 Enstruman atölyesi 85
İdari sorumlu odası 30 Halk oyunları 85
Sekreter 17 El sanatları 134
İdari sorumlu yard. od. 17 Kütüphane 265
Sağlık odası 22 2 adet yabancı dil atölyesi 134
Arşiv 22 2adet bilgisayar atölyesi 134
Öğretmenler odası 30 Sentetik buz pisti 470
Güvenlik odası 13 Açık spor alanı 160
Çay ocağı 5 Otopark 62
Ana giriş holü 140

Önemli bir konuma sahip olan arsada yer

alacak yeni binanın güçlü ve modern bir kurum-
sal kimliğe sahip olmasını arzuladık. Bu nedenle,
amacımız mimari dil kaygıları olan bir yapı, işle-
yen kentsel bir mekan tasarlamak oldu. Çevrede-
ki çirkin ve kimliksiz yapılara karşı bilinçli tutucu
bir pozisyonda konumlandık. Gençlik merkezini
oluşturan kütlelerin kendi içinde kararlı bir geo-
metrik çizgiye ve tutarlı bir mimari dile sahip ol-
ması hedeflenmiştir (resim 1).
Konya Büyükşehir Belediyesinin bu anlamda
ortaya koyduğu kavrayış ve sonrasında paylaştığı-
mız insiyatif işimizi kolaylaştırmıştır. Bu kapsamda,
çok sayıda taslak hazırlanmış ve şu anki gençlik
merkezi tasarımı kabul görmüştür. Resim 1. Kütlenin Giriş Cephesi İle İlgili Modelleme

19
 PROJE UYGULAMA

mın ilk aşamasında bizi ikileme düşürdü. İstanbul

caddesini ana giriş kotu için baz alınmış ve bina-
nın yaklaşık 4.5 metre çukurda kalması engellen-
miştir. Burada olumsuz bir unsur olarak karşımıza
yoğun dolgu miktarı çıkmıştır. Bu sorun da büyük
oranda, sentetik buz pisti, spor alanını çevreleyen
anfi ve sahne tasarımı ile giderilmiştir. Ayrıca bod-
rum katındaki karanlık mekanların oluşumu da
engellenmiştir. Bu kattaki mekanların çoğu doğal
ışık ile aydınlanma olanağına sahiptir.
Dijital modellerle farklı ölçeklerde algı dene-
yimleri çoğaltılmıştır. Açık/yarı açık/kapalı mekan-
lar tasarım sürecini önemli ölçüde etkilemiştir.
Eğimli topoğrafya ve dijital modeller,
üzerinde sentetik buz pisti, sahne ve süs ha-
vuzunun yer aldığı açık mekanların ve L plan
şemalı kütle çözümlemesine götürmüştür. Bu
L plan şemasına sahip bina, 4 ve 2 katlı iki ana
kütleden oluşmaktadır. 4 katlı kütlede, idare
atölyeler(yabancı dil, bilgisayar, el sanatları, diksi-
yon, resim, enstruman, halk oyunları), 2 katlı küt-
le ise sinemalar, spor salonu ve çok amaçlı salon
tasarlanmıştır. Yapının girişi iki farklı kotta 4 nok-
tadan sağlanmıştır. Farklı fonksiyonlara hizmet
eden mekanların ulaşımı birbirlerinden bağımsız
Şekil 1. Vaziyet Planı olarak sağlanmıştır. Ana giriş iki kat boyunca geri
çekilerek vurgulanmıştır. Zemin katta idari birim-
ler, kafeterya, sinema, fuaye ve ıslak mekanlar yer
almaktadır. Giriş holünde görsel devamlılığı sağ-
layabilmek için bir kat galeri boşluğu tasarlanmış,
mekanın daha fazla doğal ışık alması sağlanmıştır.
İkinci katta atölyeler ve dinlenme mekanları yer
almaktadır. Üçüncü katta ise atölyeler ile beraber
cephe boyunca devam eden kütüphane mekanı
yer almaktadır. Zemin kattan bodrum kata ulaşım
yarım daire şeklinde bir merdivenle sağlanmıştır.
Bodrum katta çok amaçlı salon, spor salonu ve
teknik hacimler yer almaktadır (Planlar: Şekil 1,
Şekil 2, Şekil 3, Şekil 4) (kesit ve görünüşler Şekil
5,6,7,8,9,10,11).
Açık mekanlarda, ana giriş kotundan 2.50
metre aşağıda 410 m2 lik bir adet sentetik buz
pisti, anfi, süs havuzu ve bir sahne yer almaktadır.
-4.50 kotunda ise açık spor alanı ve anfi yer al-
maktadır (Fotoğraf 1). Sahnenin iç duvarı için Bü-
yükşehir Belediyesinin önerisi ile yapının elektriği-
nin küçük bir kısmını karşılayacak güneş panelleri
tasarlanmıştır. Ancak henüz uygulama aşamasına
geçilmemiştir.
Tasarım aşamasında öncelikle genç nüfusun
Şekil 2. Zemin Kat Planı sahip olduğu dinamizme vurgu yapılmıştır. Bu

20
 PROJE UYGULAMA

bağlamda kütle üzerinde çeşitli form geçişleri,

form bileşimleri, şeffaflık/sağırlık denemeleri kur-
gulanmıştır. Tasarımın tamamında cam, terracot-
ta, ve aliminyum kompozit levha olmak üzere üç
farklı kaplama malzemesi kullanılmıştır. Sağır yü-
zeylere uygulanan terracotta ile sıcak bir etki elde
edilmeye çalışılmıştır. Yeşil camlarla da bu etkinin
kuvvetlendirilmesi amaçlanmıştır. Bu iki malzeme
arasındaki renk geçişi de kırık beyaz aliminyum
kompozit levhalarla elde edilmeye çalışılmıştır (Fo-
toğraf 2,3,4,5,6,7,8, Resim 2,3).
Güçlü tarihsel kökleri olan ve bu kökleri Sel- Şekil 3. 1. Kat Planı

çuklu mimarisi gibi baskın mimari karakterlere

sahip bir medeniyetten alan Konya kenti için
modern çağın ihtiyaçlarına, malzemesine, yapım
tekniğine uygun yapılar tasarlamak biz mimarlar
için önem kazanmıştır. İyi kurgulanmış kentsel
mekânlar işlevsel ve görsel olarak Konya kentinin
21. yy mimarlığını oluşturmamızı sağlayacaktır.
Biçim arayışımızda tarihi öğelerin kopyaları değil,
özgün çağdaş yorumlar gerekmektedir. Konya
Gençlik Merkezi binasının da bu açıdan Konya
kentine olumlu katkısı olmasını temenni ediyoruz.
Şekil 4. 2. Kat Planı
Sonuç olarak mimarlığı bir meslekten öte yaşa-
ma biçimi tasarlama yetisi olarak görmekteyiz.
Tasarladığımız gençlik merkezinin özellikle Konya
‘daki üniversite gençliğinin yaşam kalitesine kat-
kılar getirmesini diliyoruz. Ayrıca 2007 yılından
beri Mimarlar Odası Konya Şubesinin çıkardığı ve
Anadolu’daki etkin mimarlık dergilerinden biri ol-
mayı başaran Mimaran dergisine ve de gönüllü
ekibine Konya Gençlik Merkezi binasına dergile-
rinde yer vermek istediklerinden dolayı teşekkür Şekil 5. Sinemalardan ve Buz Pateni Pistinden Kesit

ederiz.

Şekil 6. Ana Kütlenin Enine Kesiti

Şekil 7. Ana Kütlenin Boyuna Kesiti

21
 PROJE UYGULAMA

Şekil 8. Güney Cephesi Şekil 9. Kuzey Cephesi

Şekil 10. Doğu Cephesi Şekil 11. Batı Cephesi

Fotoğraf 1. Yapı Kuzey Cephesi Fotoğraf 3. Yapı Güney Cephesi

Fotoğraf 2. Yapı Batı Cephesi Fotoğraf 4. Yapı İstanbul Yolu Genel Görünüşü

22
 PROJE UYGULAMA

Fotoğraf 5. Arkatlı yarı açık yaklaşım mekanı Fotoğraf 8. Yapı İdare Bölümü Giriş Detayı

Fotoğraf 6. Ana giriş mekanı Resim 2. Yapı 3D Model Genel Görünümü

Fotoğraf 7. Arkatlar Resim 3. Yapı 3D Model Genel Görünümü

23
 PROJE UYGULAMA
MİMARI KORUMA VE UYGULAMALARINA
ÖRNEK BİR YAKLAŞIM:
ZAZADIN HAN (SADEDDIN HAN) RESTORASYONU
24 Murat ORAL* - M.Emin BAŞAR* - Şakir MERAKİ**
“Koruma ve yaşatmanın temel
amacı kültür varlığının tarihi
özgünlüğünü ve bütünlüğünü
korumaktır.” (1999 ICOMOS)
*
Selçuk Üniversitesi Mimarlık Bölümü
Öğretim Üyesi
**
A Proje Y. Mimar-Restoratör
ugün gerek uluslararası gerekse ulusal
değerlendirme kriterlerine göre “korun-
ması gerekli kültür varlığı yada “kültürel
miras/tarihi miras” olarak nitelendirilen
yapıların korunması, onarılması ve değerlendiril-
mesi çalışmaları; özellikle, “yıpranan tarihi ve kül-
türel taşınmaz varlıkların yenilenerek korunması
ve yaşatılarak kullanılması hakkında kanun”un
uygulama yönetmeliğinin 14 Aralık 2005 tari-
hinde yürürlüğe girmesi ile ülkemizde ivme ka-
zanmıştır.
Son yıllarda, Kültür Bakanlığının düzenlediği
sempozyumlarda ve yerel yönetimlerin beledi-
yelerin organizasyonları ile düzenlenen “Tarihi
Kentler Birliği” gibi toplantılarda, tarihi yapıla-
rın korunmasında bakış açısının geçmişe göre
daha olumlu yönde geliştiğini ve bu konuda
giderek artan bir isteğin olduğunu gözlemle-
mekteyiz.
“Kültür varlıklarının çağdaş yaşamda değerlen-
dirilmesi ve yeniden kullanımı” konusu, bugünler-
de sıkça gündeme gelmekte ve tartışılmaktadır.
Taşınmaz kültür varlıklarının onarımına yardım
sağlamasına dair yönetmeliğin 13.04.2005 ta-
rihinde çıkışı ile beraber “koruma ve uygulama
kavramı” daha popüler bir yaklaşımla değerlendi-
rilmeye başlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı, özel
hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde
bulunan korunması gerekli taşınmaz kültür ve ta-
biat varlıklarının korunması, bakım ve onarımı için
Bakanlıkça yapılacak aynı, nakdi ve teknik yardım-
ların usul ve esaslarını belirlemektir.
Zazadin Han restorasyon uygulaması bu
kapsamda değerlendirilen iyi bir örnektir. Res-
torasyon çalışmalarına Haziran 2007 tarihinde
başlanmış olup, Eylül 2008 tarihinde uygulama
sürecinin tamamlanması ile yapı mimari kulla-
nım yaşantımıza girmiştir. Selçuklu Belediyesi
tarafından, Selçuklu dönemine ait bir Anadolu
Ortaçağ mimarisi örneğinin restore edilerek gü-
nümüze kazandırılması çalışmaları, tarihi kentler
birliğinin 2008 oturumunda; tarihi ve kültürel
mirası koruma proje ve uygulamaları özendirme
yarışmasında “uygulama ödülü”ne layık görül-
müştür.
Aşağıda T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Mü-
dürlüğü, Konya-Zazadin Han Rölöve ve Restoras-
yon projesi Raporundan (A Proje ve Danışmaları:
Restoratör-Prof. Dr. Can M. HERSEK, Doç. Dr.
Yusuf Kağan KADIOĞLU, Öğr. Gör. Ali Akın AK-
YOL), hanın restorasyon uygulamasının hikayesi,
doğrudan alıtılarla aktarılacaktır.
 PROJE UYGULAMA

Proje Ekibi
İşveren Konya Vakıflar Bölge Müdürlüğü
Yüklenici Firma A PROJE Mühendislik Müşavirlik İnşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Proje Müellifi Şakir MERAKİ (Yüksek Mimar, Restoratör - Yön. Kurl. Bşk.)
Proje Yöneticisi Ferhan MERAKİ (Yüksek Mimar, Restoratör)
Prof. Dr. Can M. HERSEK (Restoratör Mimar, Gazi Üniversitesi)
Danışmanlar Doç. Dr. Yusuf Kağan KADIOĞLU (Jeoloji Müh., Ankara Üniv.),
Öğr. Gör. Ali Akın AKYOL (Kimyager - Arkeometrist, Ankara Üniversitesi)

Resim 1. Restorasyon Öncesi Genel Görünüm Resim 2. Restorasyon sonrası genel görünüm

Yapının Mimari Tanımı: Yapının Konumu: olma durumunu kaybetti ve bu kervansaraylarda

Zazadin Hanı, Konya-Aksaray karayolunun 22.
km.’sinde, karayolundan 3 km. içeride, Tömek
köyü mevkiinde bulunmaktadır.
önemini yitirdi. Konya-Kayseri istikametinde bulu-
nan bu kervansaraylarda, Osmanlı döneminde
önemini yitirmiş ve terkedilmişlerdir1.
Kervansarayın inşası ile ilgili olarak hem iç hem
de dış kapıda birer kitabe bulunur. Kitabelerden
kapalı kısmın M.1235, avlunun ise M.1236 se-
nesinde bitirildiği, banisinin ise Selçuklu devrinin
önemli şahsiyetlerinden Sadeddin Köpek olduğu
anlaşılmaktadır. İhtiraslı bir kişiliğe sahip olan Sa-
deddin Köpek sultan tarafından Beyşehir gölü kı-
yısındaki Kubadabad sarayında katlettirilmiştir2.

Yapının Mevcut Durumu: Konya-Aksaray

Resim 3. Vaziyet Planı
Yapının Tarihçesi: Anadolu’nun ticaret yolları
üzerinde bulunması nedeniyle, özellikle Selçuklu-
lar Dönemi’nde birçok kervansaray yaptırılmıştır.
Her menzil için 30-40 Km. mesafede bir yaptırılan
bu yapılar, ticaret yapan kervan kafilelerinin ihti-
yaçlarını karşılayacak şekilde inşa edilmişlerdir.
Bu dönemde Selçuklu sultanları ve yüksek
devlet görevlileri tarafından ticareti geliştirmek
amaçlı yapılan bu yapılar savaş zamanlarında ise
askeri amaçlı kullanıldıkları da olmuştur.
Selçuklular zamanında Anadolu’da kurulan
yol güzergahları, Osmanlılar zamanında değişti.
Bunun sonucu olarak bazı yerler ticari merkez
yolunun 22. km.sinde, yolun 3 km. solunda Tö-
mek köyü mevkiinde bulunan yapı, Selçuklu dö-
nemine ait birçok kervansaraya göre günümüze
kadar oldukça sağlam ulaşabilmiştir3.
Buna rağmen Zazadin Hanı da yine önemli
ölçüde tahribata uğrayan yapılardan biridir. Yapı-
daki tahribatlar özellikle 1985 yılından sonra hız-
lanmıştır4. Kapalı kısmın örtüsü, avlu etrafındaki
revak ise büyük ölçüde tahrip olmuştur. Avlu etra-
fındaki mekânların duvarlarında yıkılmalar olmuş,
defineciler tarafından mekânların içlerinde derin
çukurlar açılmıştır. Benzer şekilde açılan çukurlar
kapalı kısımda da mevcuttur. Avluda, girişin kar-
şısındaki ayak ve buna bağlı olarak da kemerler
yıkılmak üzeredir5.
Zazadin Hanı Selçuklu döneminden günü-
müze kadar ulaşabilen kervansaraylar arasında
en iyi korunabilen örneklerden biri olmasına
1
A Proje ve Can M. Hersek, Yusuf K.
Kadıoğlu, A.Akın Akyol, 2005. T.C.
Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü,
Konya-Zazadin Hanı Rölöve, Restorasyon
Raporu, s.5.
2
İ. H. Konyalı, Abideleri ve Kitabeleriyle
Konya Tarihi, Konya, 1964, s.1059.
3
Yapı ile ilgili birçok yayında bilgi olmakla
birlikte, detaylı çalışma K. Erdmann ve A.
Demir tarafından yapılmıştır. K. Erdmann,
Das Anatolische Karavansaray des 13.Jah-
rhunderts, I-II, Berlin, 1961.; A. Demir,
“Zazadin Hanı”, İlgi, Sayı: 44, İstanbul, s.
26-30.
4
1985 yılında A.Demir’in sağlam olarak
görüntülediği ayak tahrip edilmiş ve
avlunun kuzeydoğu köşesi tamamen
yıkılmıştır. Bkz.A.Demir, a.g.m., s.28.
5
Söz konusu ayak 1996 yılındaki temizlik
çalışmaları sırasında geçici bir çözüm ola-
rak betonarme malzeme ile onarılmıştır.

25
 PROJE UYGULAMA
6
Ali Baş, “Yeni Buluntular Işığında Zazadin
hanının Değerlendirilmesi”, I. Uluslararası
Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi,
Bildiriler, I, Konya 2001, s.107.
Resim 5. Zazadin (Sadeddin) Han Giriş Cephesi (Oktay Aslanapa)
26
Resim 4. Zazadin (Sadeddin) Han’dan içerisinden görüntüler (Kurt Erdmann)
rağmen, yine de birçok bölümü oldukça tahrip
edilmiştir. Bu tahribatta diğer birçok eserde oldu-
ğu gibi özellikle defineciler büyük rol oylamıştır.
Avlunun etrafındaki revakların bazıları yıkılmış, bu
bölümde yer alan mekânların ise hem duvarla-
rında, hem de üst örtülerinde yer yer çökmeler
olmuştur. Kapalı kısım orta sahın tonozu dışında
oldukça sağlamdır. Orta sahın tonozu ise aydınlık
fenerinin bir kısmı ile bazı kemerler haricinde ta-
mamen çökmüştür6.
Doğu-batı doğrultusunda uzunlamasına bir
plan şeması gösteren yapı dönemin birçok ker-
vansarayında olduğu gibi kapalı ve açık kısmı
bünyesinde barındırmakla birlikte, düzgün kare
veya dikdörtgen planlı diğer yapılardan farklı
olarak, avlunun kuzey duvarı kademeli şekilde
yapılmıştır. Anadolu Selçuklu kervansarayları ço-
ğunlukla masif- kütlevi görünüşleriyle kale tarzı
binalar hüviyetindedir. Zazadin Hanı da düz bir
alanda bulunması sebebiyle uzaktan bir kale izle-
nimi uyandırır. Bu durum yapıya yaklaştıkça ken-
dini daha fazla hissettirir.
Kervansarayın beden duvarları tamamen taş-
tan yapılmış, taşlar arasında devşirme antik malze-
me de önemli yer tutmuştur. Girişin de yer aldığı
güney cephesindeki işçilik diğer cephelere göre
oldukça düzgün ve itinalıdır. Giriş cephesinin ma-
sif görünümünü, cepheden öne doğru taşırılan
ve iki renk malzemeyle örülen anıtsal taç kapı ile
duvarları destekleyen payandalar hareketlendirir.

Resim 6. Zazadin (Sadeddin) Han Taçkapı ve Payanda (Kurt Erdmann)
Payandalardan, girişin yanlarında kalanlar yu-
varlak, onların yanındakiler ise kare kesitlidir. Gü-
neydoğu köşedeki payanda ise çokgen planlıdır.
Yapının diğer cephelerinde de kare veya dikdört-
gen kesitli payandalar bulunmaktadır.
Taç kapı diğer birçok kervansarayın aksine
uzun cepheye alınmıştır. Mimar veya taşçı ustası
taç kapıyı sadece iki renk malzemeli olarak bırak-
mamış, onu diğer birçok Selçuklu yapısında ol-
duğu gibi geometrik ve yıldız kompozisyonlarıyla
süslemeye çalışmıştır7.
Basık kemerli kapıdan giriş eyvanına, oradan
da avluya geçilir. Giriş eyvanın üzeri, avlu tara-
fındaki iki renk malzeme ile örülmüş basık keme-
rin devamı niteliğinde, basık bir tonoz ile örtül-
müştür. Cephelerde izlenen farklı düzenlemeler
avluda da kendini gösterir. Avlunun etrafı revak
ve mekânlarla kuşatılmıştır. Birçok kervansarayda
revak ve mekânlar ayrı kanatlarda yer alırken, bu
durum Zazadin Hanının avlusunda farklı bir gö-
rünüm kazanır. Revak-mekân unsurları bu yapıda
Resim 7. Zazadin (Sadeddin) Han arka cephe (Kurt Erdmann)
PROJE UYGULAMA
ayrı ayrı kanatlar yerine iç içe verilmiş, uzun kanat-
larda mekân-revak-mekân-revak şeklinde oldukça
ilginç bir uygulamaya gidilmiştir. Selçuklu döne-
mi kervansaraylarında alışık olmadığımız böyle
sistemin ortaya konulmasındaki düşünceyi anla-
mak zordur. Belki de bu durumu aynı zamanda
mimar olan yapının banisi Sadeddin Köpek ile
ilişkilendirmek gerekir diye düşünüyoruz. Giriş
eyvanının yanlarında, basık kemerli girişleri avlu-
ya açılan kare planlı birer mekân bulunmaktadır.
Mekânların giriş açıklıklarının etrafı dikdörtgen bir
çerçeve yaratacak biçimde içerlek tutulmuş, böy-
lece girişler bir nevi vurgulanmak istenmiştir8.
Giriş eyvanının doğusundaki mekândan son-
ra doğuya doğru sırasıyla iki bölümlü bir revak
ile, giriş bu revağa açılan dikdörtgen planlı bir
mekân ve son olarak da dört bölümlü revak siste-
mine yer verilmiştir. Avlunun doğu kanadında ise
beş adet mekân bulunur. Bu mekânlardan, gü-
neydoğu köşede bulunan ve çapraz tonoz ile ör-
tülü olan kare planlı oda diğerlerinden bağımsız
7
A Proje ve Can M. Hersek, Yusuf K.
Kadıoğlu, A.Akın Akyol, 2005. T.C.
Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü,
Konya-Zazadin Hanı Rölöve, Restorasyon
Raporu, s.5.
8
Ali Baş, “Yeni Buluntular Işığında Zazadin
Hanının Değerlendirilmesi”, I. Uluslararası
Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi,
Bildiriler, Konya 2001, s. 102.
27
 PROJE UYGULAMA
Resim 8. Güney (giriş) cephesi (A Proje)
Resim 9. Taçkapı (A Proje)
9
Ali Baş, a.g.m., s. 102.
10
Ali Baş, a.g.m., s. 102.-103.
11
Söz konusu bölümlere giriş K.Erdmann
tarafından batıdaki küçük mekana açılacak
şekilde verilmiş, daha sonraki yayınlarda
bu plan kullanıldığı için bu hata daima
tekrarlanmıştır.
12
Ali Baş, “Yeni Buluntular Işığında
Zazadin Hanının Değerlendirilmesi”, I.
Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti
Kongresi, Bildiriler, Konya 2001, s. 103.
28
olarak tasarlanmış, girişinin söve ve lentosu yek-
pare blok mermer ile oluşturulmuştur. Tonozu ise
bu dönem kervansaraylarında alışık olmadığımız
tarzda, tuğla ile örülmüştür9.
Doğu kanatta, içeriden birbiriyle irtibatlı olan
dikdörtgen planlı üç mekândan ortadakine düz
lentolu bir kapıdan girilmektedir. Diğer iki mekân
ise, avlu duvarına yakın olan ve büyük ölçüde
tahrip edilen birer kapı ile ortadaki bu mekâna
açılır. Bu kanattaki mekânların doğu duvarlarının
üst kısmında birer adet mazgal pencere bulunur.
Duvarları içten moloz taş örgülü olan mekânların
özellikle köşelerinde olmak üzere bazı bölümler-
de kaba yontu taş örgülü işçilik de görülür.
Avlunun kuzeydoğu köşesinde ilginç bir tasarı-
ma gidilmiştir. Köşedeki mekân bir eyvan şeklinde
tasarlanarak, kuzey kanadın doğu bölümündeki
revak sistemine yönlendirilmiştir. Fakat söz konu-
su eyvanın, güneyinde bulunan ve günümüzde
kapatılmış ayrı bir girişi olan mekân ile bağlantısı
oldukça ilginçtir. İki mekân arasında doğu-batı
doğrultusunda atılmış orijinal bir kemer mevcut-
tur. Kemerin eyvan yönündeki yüzeyinde olduk-
ça düzgün işçilik görülmekle birlikte, güneydeki
mekân tarafındaki yüzeyi özensiz bir işçilik sergi-
ler. Günümüzde kemer açıklığı boş olarak gözük-
mektedir. Fakat güneydeki mekân tarafından ba-
kıldığında, kemer karnının yarısını da içine alacak
şekilde, iki mekân arasının kemer gözünü kapa-
tacak biçimde duvarla örüldüğü anlaşılmaktadır.
Buna bağlı olarak da eyvanın güney duvarında
kemer gözünün yüzeysel bir niş haline getirildiği
anlaşılır. İki mekân arasının normal olarak kemer
olmadan bir duvarla örülmesi daha mantıklı gö-
zükürken, her halde mimar statik durumu dikkate
alarak böyle bir uygulamaya gitmiş olmalıdır10.
Eyvanın güney duvarında kemer gözünün
yüzeysel bir niş haline getirildiği anlaşılır. İki
mekân arasının normal olarak kemer olmadan bir
duvarla örülmesi daha mantıklı gözükürken, her
halde mimar statik durumu dikkate alarak böyle
bir uygulamaya gitmiş olmalıdır11.
Avlunun kuzey kanadı dışarıdan iki kademe
halinde tasarlanmış olmakla birlikte, bu durum
kanadın avluya bakan cephesine yansımamıştır.
Buna bağlı olarak da bu kanatta, bölümler ara-
sında derinlik farkı ortaya çıkmıştır. Doğuda ka-
lan ve revak şeklinde tasarlanan bölüm aynı za-
manda kuzey cephede dışarıya doğru en fazla
taşırılan kısımdır. Revak, önde ve ortada yer alan
ayakların birbirlerine kemerlerle bağlanmasıyla
oluşturulmuş, güneyde ve kuzey kanadın diğer
bölümlerinde yer alan revaklarda tek kemer gözü
izlenirken, burada bu derinlik sebebiyle iki kemer
gözlü revak sistemi uygulanmıştır. Revaklardan
batıya doğru gidildikçe ilk karşılaşılan bölüm,
söve ve lentosu devşirme antik malzeme olan
ve girişi direkt olarak avluya açılan kare planlı bir
mekândır. Mekânın girişi dışında, dışarı ile bağ-
lantılı herhangi bir açıklığı yoktur. Daha sonra ise
üç bölümlü bir revak ve son olarak da birbiriyle
bağlantılı üç mekân sıralanır. Söz konusu mekân-
lara, ortadaki bölüme açılan tek bir kapıdan girilir.
Ortadaki mekândan ise yanlardaki mekânlara,
bugün yıkılmış olan kapılardan geçiş sağlanmış
olmalıdır. Bu üçlü tasarımda, kapalı kısımla aynı
duvarı paylaşan batıdaki mekân oldukça küçük
tutulmuştur12.

Avlunun etrafında yer alan revak ve mekân-
ların üzeri, güneydoğu köşedeki çapraz tonozlu
mekân ile kuzeydoğu köşedeki eyvan şeklinde
tasarlanan bölüm hariç, avluya doğru yönlen-
dirilen beşik tonozlarla örtülmüştür. Burada yer
alan bağımsız mekânlar handa verilen birçok sos-
yal hizmete tahsis edilmiş olmalıdır. 1996 yılında
yapılan temizlik çalışmaları sırasında avlunun ze-
mininin taş döşeli olduğu anlaşılmış, restorasyon
sırasında zarar görmemesi için toprak dolgu ta-
mamen temizlenmiştir13.
Yapının mescidi ise, yine dönemin birçok ker-
vansarayında olduğu gibi girişin üzerinde bulu-
nur14.Mescide, giriş eyvanının hemen solundan,
duvardan dışa doğru taşırılan taşların merdiven
basamağı şekline dönüşmesiyle oluşan sistemle
çıkılır. Günümüzde hemen tamamı tahrip edilen
basamakların alt yüzeylerinin, mevcut izlere gire
mukarnaslarla bezeli olduğu anlaşılmaktadır. Kazı
sırasında merdivenin başlangıç ve sahanlığı da
açığa çıkarılmıştır. Harap bir halde günümüze ula-
şabilen kare planlı mescidin iç duvarları düzgün
kesme taşlarla örülmüş, güney duvarda bulunan
ve oldukça tahrip edilen mihrap nişinin etrafı ise
basit geometrik motiflerle bezenmiştir. Üst örtüsü
tamamen göçmüş olmakla birlikte, duvarlardaki
izlere göre üzerinin yıldız tonoz ile örtülü olduğu
anlaşılmaktadır15.
Mescide çıkan merdivenin tam karşısında,
yine benzer tasarımla oluşturulan kuzey iç du-
vardaki merdiven ise çatıya çıkış amacıyla kulla-
nılmıştır. Buradaki basamakların, özellikle başlan-
gıç kısmındakiler olmak üzere büyük bir bölümü
tahrip edilmiş, buna bağlı olarak da merdiven
kullanılamaz duruma gelmiştir. Avlunun kuzey ve
güney kanatlarında, günümüze kadar ulaşabilen
bazı kalıntılardan anlaşıldığına göre, saçakların altı
kısmını yarım yıldız motiflerinden oluşan bir friz
dolaşmaktadır. Revakların avluya açılan kemerle-
ri taç kapılarda olduğu gibi iki renk malzeme ile
örülmüştür.
Kapalı kısıma geçit veren taç kapı da avlu ka-
pısı gibi yine iki renk malzeme ile yapılmıştır. Du-
vardan öne doğru taşan ve duvara göre daha
yüksek olan taç kapının dış bordüründe, yine
avlu kapısında olduğu gibi yarım yıldız motiflerine
yer verilmiş, diğer bordürler ise sade bırakılmıştır.
Bu bölümün inşa kitabesi kemer alınlığında bu-
lunur.
Girişi basık kemerli olarak düzenlenen kapalı
kısım, giriş yönünde düzenlenen bir orta sahın
ile buna dik olarak planlanmış altışar adet yan
sahınlardan meydana gelmiştir. Örtü sistemin-
de avlunun etrafındaki mekânlarda olduğu gibi
beşik tonoza yer verilmiştir. Üst örtüyü biçimlen-
PROJE UYGULAMA
diren ve aynı zamanda üst örtü yükünü taşıyan
kemerler ortada ayaklara, beden duvarlarına ise
doğrudan bağlanmıştır. Kemerler diğer eleman-
lara göre hem biraz içerlek tutulmuş, hem de
daha koyu bir taş ile örülmüştür. Kapalı kısımda,
avludan farklı olarak büyük ölçüde kesme taşa yer
verildiği görülür.
Mimar kapalı kısımda da yapının genelinde
olduğu gibi değişik bir uygulamaya gitmiş, seki
düzenlemesinde diğer kervansaraylara göre
daha farklı bir yöntem geliştirmiştir. Anadolu Sel-
çuklu kervansaraylarında orta sahının geçiş böl-
gesi olarak planladığı örneklerde, geçiş alanının
bütünüyle sahın genişliğinde oluşturulmasına
rağmen, Zazadin Hanı’nda bu sistemin daraltıl-
dığını ve sadece insanların geçişine imkân tanı-
yacak şekilde programlandığını görüyoruz. Kori-
dor biçimindeki düzenleme, orta sahnın sondan
ikinci bölümünde yanlara doğru biraz daha dar
tutularak uzatılmış ve sistem bütünüyle haçvari
şekle dönüşmüş, buna bağlı olarak da koridorun
yanlarında kalan sekiler alışılagelen şemaya göre
daha geniş tutulmuştur. Koridorun zemin ve yan
yüzeyleri düzgün taşlarla kaplanmıştır. Orta sah-
nın dördüncü bölümünde aydınlık feneri bulu-
nur. Aydınlık feneri dışta,, alt kısımda kare planlı
Holarak dikkati çekerken, üst kısımda köşeler
pahlanmış ve böylece üst kısım sekizgen bir gö-
rünüme kavuşmuştur. Aydınlık feneri içten kubbe
dıştan ise konik külahlıdır. Yine kesme taş ile inşa
edilen ve mukarnaslı tromplarla geçilen kubbe-
nin dört yönünde birer pencere bulunur. Ayrıca
mekânın kuzey ve güney duvarlarında üçer, batı
duvarında ise bir adet mazgal pencere yer alır.
Süsleme açısından genelde fazla önem arz
etmeyen yapıda, girişlerdeki iki renk malzeme
kullanımı ve basit geometrik kompozisyonlar ile
avluda saçak altındaki frizler ve mescidin mihra-
bındaki yine geometrik motifler mevcut süslemeyi
oluşturur. Ayrıca, kuzey kanadın batı bölümün-
deki mekânların avlu cephelerinde yoğun olmak
üzere, yapının farklı bölümlerinde Selçuklu döne-
mine ait birçok yapıda olduğu gibi taşçı işaretleri
de bulunur16.
Yapının geçirmiş olduğu değişiklik ve onarım-
larına yönelik herhangibir kayıta rastlanılamamış-
tır. Ancak yakın zamanda, kervansarayda Prof. 13
Benzeri tasarım Konya çevresindeki
Dr. Haşim Karpuz’un başkanlığında Doç. Dr. Ali Selçuklu dönemine ait Kızılören ve Obruk
Baş ile Ramazan Savaş‘ın katılımıyla restorasyon hanlarında da görülmektedir.
çalışmasına yönelik olarak 1996 yılında büyük bir 14
Ali Baş, a.g.m., s. 103-104.
temizlik yapılmış ve bu çalışma hem avlu, hem de
15
Ali Baş, a.g.m., s. 103-104.
16
A Proje ve Can M. Hersek, Yusuf
kapalı kısımda yürütülmüştür. Bu çalışmalar sıra-
K. Kadıoğlu, A.Akın Akyol, 2005. T.C.
sında yapının içerisinde biriken dolgu malzeme Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü,
büyük ölçüde temizlenmiştir. Fakat bazı sebepler- Konya-Zazadin Hanı Rölöve, Restorasyon
den dolayı restorasyon çalışmasına geçilememiş- Raporu, s.11.
29
 PROJE UYGULAMA

Yapının hem odaları, hem avlusu, hem de

kapalı kısmı yaklaşık olarak 1-1.5 m. civarında
moloz ile dolmuştu. Öncelikle avlunun etrafın-
daki odalarda biriken moloz dolgu temizlenmiş-
tir. Temizlik çalışmaları sonucu mekânların kireç
harçlı zeminlerine ulaşılmıştır. Bu mekânların
orijinal zeminlerinde taş, mermer vb. gibi döşe-
meye rastlanmamıştır. Benzer şekilde avlunun
da zemin kotuna inmek için çalışmalar yapılmış,
temizlik sonucunda avlunun zemininin taş dö-
şeli olduğu anlaşılmıştır. Restorasyon çalışmaları
sırasında tahrip olmaması için döşeme üzerinde
yaklaşık 10-15 cm.lik bir toprak tabakası bırakıl-
mıştır18.
Resim 10. Laser Total Station ile yapının 3B ölçümü (A Proje)
Yapı klasik ölçüm yöntemlerinden farklı olarak,
optik ve laserli ölçüm aletleri kullanılmak suretiyle
ölçülmüş, bozulma ve deformasyonları ile müm-
kün olan en az hata ile belgelenmiştir.
Çalışma sırasında yapının çok sayıda ve yük-
sek çözünürlükte digital fotoğrafı da çekilerek ça-
lışmanın tespit aşaması sonuçlandırılmıştır.

Konya, Selçuklu, Zazadin Han Rölöve ve

Restorasyon Projesi
Yapı Malzemeleri Arkeometrik İncelemeleri
Tarihi alan ve mekânlarda yapılacak teknik ince-
Resim 11. Zazadin Han rölöve planı (A Proje)
lemelerin tümü, hem tarihi yapılarda kullanılan
malzemelerin tarihi, mimari ve estetik özellikleri-
nin bir bütün olarak doğru değerlendirilip bel-
gelenmesi için, hem de gerekiyorsa, restorasyon
(onarım) ve konservasyon (koruma) uygulama-
larında seçilecek eşdeğer onarım malzemeleri-
Resim 12. Zazadin Han rölöve A-A kesiti (A Proje) nin (yapıda bütünlüğü bozmayacak özelliklere
sahip) niteliklerini belirlemek amacına hizmet
etmelidir.
Bununla beraber tarihi yapılarda kullanılan
malzemelerin geçen süre içerisinde yıkıcı veya
yıpratıcı (çevre, iklim, insani etkiler vb.) şartlara
karşı korudukları, kaybettikleri veya yeni bir form
Resim 13. Zazadin Han rölöve kuzey (giriş) cephesi (A Proje)
kazanarak başkalaşan (bozulan) özelliklerinin de
incelenerek anlaşılması bu değerlendirmeler için
oldukça önemli veriler sağlamaktadır.
“Konya, Selçuklu Zazadin Han Rölöve ve
Restorasyon Projesi Yapı Malzemeleri Arkeomet-
rik İncelemeleri” kapsamında gerçekleştirilen
örnekleme ile taş, harç, sıva ve seramik (tuğla)
malzemeden oluşan örnekler üzerinden yapılan
incelemeler bu çalışmanın konusunu oluştur-
Resim 14. Zazadin Han rölöve doğu cephe ve D-D kesiti (A Proje) maktadır.
Zazadin Han’’ın aslına uygun olarak korun-
masına hizmet edecek bu incelemeler ile yapının
yapım teknolojisi, yapıda halen varolan malze-
tir. Bu temizlik çalışmaları sırasında elde edilen ve- meler üzerinden araştırılarak, zaman içinde ger-
riler ışığında daha önce bilinmeyen bazı detayları çekleşen değişim ve dönüşümler (müdahaleler)
şöyledir17. belgelenmeye çalışılmıştır19.

30

Resim 15. Zazadin Han Restitüsyon planı ve A-A kesiti (A Proje)
Arkeometrik Çalışmalar, Analiz ve Yöntemler
1. Spot Testler
2. Kondaktimetrik Analiz
3. Fiziksel Testler (% Gözeneklilik, Islak-Kuru Yo-
ğunluk, % Su Emme Kapasitesi)
4. Agrega-Bağlayıcı Analizi
5. Granülometrik Analiz (% Agrega Tanecik Dağılımı)
6. Petrografik Mikromorfolojik (İnce Kesit) Analiz
Restorasyon Yaklaşımı ve Teknikleri
Restorasyon projesi için, yapının tarihi, mevcut du-
rumu, mimari özellikleri, yapım tekniği, yapısal bo-
zulmaları ve nedenleri araştırılmış, malzeme analiz-
leri yapılmış, restitüsyon projesi hazırlanmıştır.
Yapıda gerçekleştirilecek olan restorasyonda;
müdahalelerin mimari, görsel, estetik ve tarihi de-
ğerini en az etkileyecek şekilde yapılması temel
amaç olarak kabul edilmiştir. Yapının restorasyo-
nunda ilgili kanun, yönetmelik ve tüzüklerde dik-
kate alınarak, bilimsel yaklaşımlarla “restorasyon
teknikleri” belirlenmiştir. Bu teknikler şunlardır:
1. Sağlamlaştırma,
a. yapının yapıldığı malzemelerin sağlamlaştı-
rılması,
b. taşıyıcı sistemin sağlamlaştırılması
c. zeminin sağlamlaştırılması
PROJE UYGULAMA
2. Tamamlama (Reintegrasyon),
3. Yenileme (Renovasyon),
4. Ayıklama
5. Temizleme
6. Yeni Ek
7. Yeniden yapma (Rekonstrüksiyon),
8. Taşıma
Yapılacak olan müdahalelerde, koruma açı-
sından en uygun yöntem olan, yapının özgün
durumu korunarak sağlamlaştırma yapılmıştır.
Ancak, yapıda bozulmaların durumuna göre ta-
mamlama (reintegrasyon) ya da pozisyona göre
yenileme (renovasyon) işlemi de uygulanmıştır.
Yapının tarihi ve estetik değer taşımayan ek-
leri ayıklama sürecinden geçtikten sonra, özgün
durumunun ortaya çıkartılması esas alınmıştır.
Sonradan farklı malzeme ve teknik kullanılarak ya-
pılmış derzler kaldırılmıştır. Ancak çeşitli tarihlerde 17
Ali Baş, “Yeni Buluntular Işığında
yapılmış, döneminin mimari özelliklerini yansıtan Zazadin Hanının Değerlendirilmesi”, I.
ek ve bezemeler kaldırılmamıştır. Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti
Yapı malzemeleri üzerine sonradan dış etken- Kongresi, Bildiriler, Konya 2001, s.101.
ler nedeniyle oluşmuş kirlenmenin veya sonra-
18
Ali Baş, a.g.m., s. 107.
19
A Proje ve Can M. Hersek, Yusuf
dan malzeme üzerine yapılmış zararlı boyaların
K. Kadıoğlu, A.Akın Akyol, 2005. T.C.
temizliği yapılmıştır. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü,
Yapının zaman içerisinde eskiyen, sağlık Konya-Zazadin Hanı Rölöve, Restorasyon
açısından standart altı kalan mahalleri (ıslak Raporu, s.20.
31
 PROJE UYGULAMA
Resim 16. Zazadin Han Restorasyon planı (A Proje)
Resim 17. Zazadin Han Restorasyon çatı planı (A Proje)
Resim 18. Zazadin Han Restorasyon A-A kesiti (A Proje)
Resim 19. Zazadin Han Restorasyon kuzey (giriş) cephesi (A Proje)
Resim 20. Zazadin Han Restorasyon D-D kesiti ve batı cephesi (A Proje)
32
mekânlar,mutfak vb.), günün koşullarına uygun
yenileme yapılmıştır.
Geçmişte tarihi mirasın korunması bilincinin
yeterince gelişmemiş olmasının ve koruma bilgi-
sinin eksikliğinin bu yapıların gelecek kuşaklara
aktarılmamasına yol açtığını gözlemlemekteyiz.
Oysa ki; kültürel miras kapsamında değerlendi-
rilmesi istenilen yapıların ve tarihi çevrelerin ge-
lecek kuşaklara sağlıklaştırılarak devredilmesi ge-
reken bize emanet edilmiş birer kültürel varlıklar
olduğunu görmemiz ve bu duygu ile bunlara
yaklaşmamız gerekir.
Koruma kavramı, toplumun önceki nesiller-
den gelen kültürel varlıklarını bir sonraki nesillere
devretme yükümlülüğünü getirmektedir. Önemli
olan önceki nesillerin yapıtların ürünlerini görerek
insanlığın evrimini anlamak, zaman içinde nere-
de olduğumuzu kavramaktır.20
Geçmişte yaşanan olumsuzluklara rağmen
artık günümüzde koruma alanında önemli ge-
lişmelerde görülmektedir. Girişte de bahsedildiği
gibi yeni yasal düzenlemelerle getirilen önem-
li yenilikler, yerel yönetimlere, ilgili birliklere sivil
toplum örgütlerine yeni sorumluluklar yüklemiş-
tir. Oluşturulan yeni mali kaynaklar birçok pro-
jenin ve uygulamanın başlangıcı için umut ışığı
olmuştur fakat; koruma kavramı koruma bilinci ve
kültürünün toplumun tüm katmanlarınca benim-
senmesi, içselleştirilmesi gerekmektedir.
Doğal olarak bu süreç zaman alacaktır. Ama
önemli olan başlamak ve doğru adımlar sürekli
atabilmektir.
Diğer bir önemli husus, yine; “Selçuklu Ça-
ğında Mimarlık“ sempozyumunda eroğlu ve
korumazın bildirilerinde değindikleri gibi, tarihi
yapıların fiziksel koşullarını sağlıklı bir duruma ge-
tirilmesi kadar, uygulama sonrasında yapının sos-
yal yaşama nasıl katıldığıdır.21 Tarihi yapıları sosyal
yaşama adapte etmek, işlevlerinin davranımını
sağlamak veya yeni bir fonksiyonla tekrar işlevlen-
dirmekle mümkündür.
Özellikle tarihi süreçte günümüzdeki fonksi-
yonunu kaybetmiş medrese, han benzeri yapı-
ların günümüz yaşamımızda değerlendirmeleri
ve yeniden kullanımları tüm bunlar gerçekleştiri-
lirken özellkile Venedik tüzüğünün 13. maddesi
dikkate alınarak ilgili düzenlemeler yapılmalıdır.
(Venedik tüzüğünün 13. madde: ‘yapılara yeni
işlev verilmesinde yada günümüz ihtiyaçlarını
karşılayabilecek eklemelere ancak yapının ilgi
çekici bölümlerine, geleneksel konumuna kom-
poziyonuna dengesine ve çevresiyle olan bağ-
lantısına zarar gelmediği durumlarda izin veri-
lebilir.”) Yine Eroğlu ve Korumazın değindikleri
gibi22; özgünlük kayıplarının en aza indirilmesi
 PROJE UYGULAMA

ancak koruma eyleminin bilimsel verilere dayan-

dırılarak yapılması gerektiği, uygulamaların güç-
lü referanslara atıfta bulunmasının gerektiği bu
noktada vurgulanabilir. Bu bağlamda Selçuklu
ve Osmanlı döneminden kalan günümüzde
fonksiyonu devam etmeyen, Zazadın Han ve
benzeri yapıların yeniden işlevlendirmeleri ve
bu yapılırken uygun tercihlerin tesbiti son dere-
ce önemlidir.
Eser günümüzde özgün fonksiyonunu kay-
bettiğinden, yapının özgün durumunu değiştire-
cek bir fonksiyon verilmemiştir. Ancak gezi güzer-
gâhında olmasından dolayı yapının ziyarete açık
tutulması uygun olacaktır. Bu amaçla, yapı içe- Resim 21. Zazadin Han doğu cephe (A Proje)
risinde yapının fonksiyonu ile çelişmeyen, o dö-
nemi yansıtan “etnoğrafik eşya sergisi” yapılması
uygun olacaktır.

20
Tuna B., 2007. “Selçuklu Çağında Mimarlık” sempozyumu
açılış konuşması, Selçuklu Çağında Mimarlık Sempozyumu
Bildiriler Kitabı, Ed: H.A.Erdoğan, TMMOB Mimarlar Odası
Konya Şubesi Yayını, Konya.
21
Eroğlu B., Korumaz M., 2007. “Ali Gav Medresesi ve
Anıtların Yeniden Kullanım (Re-using) Sorunlarının Değerlen-
dirilmesi”, Selçuklu Çağında Mimarlık Sempozyumu Bildiriler
Kitabı, Ed: H.A.Erdoğan, s 232, TMMOB Mimarlar Odası
Konya Şubesi Yayını, Konya.
22
a.g.e.

Resim 22. Zazadin Han avlu yıkılan kısım (A Proje)

Kaynaklar • Hurlbut, C.S., 1971. Dana’s Manual of Mineralogy”, John

• A Proje, Hersek C.M, Kadıoğlu Y.K., Akyol A.A., 2005. Kon-
ya-Zazadin Hanı Rölöve, Restorasyon Raporu, T.C. Başbakan-
lık Vakıflar Genel Müdürlüğü, s.20.
• Baş, A., 2001. “Yeni Buluntular Işığında Zazadin Hanının
Değerlendirilmesi”, I.Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniye-
ti Kongresi, Bildiriler, Konya.
• Brindley, G.W. ve Brown, G., 1980. “Crystal Structures of
Clay Minerals and Their X-ray Identifications”, Mineral Society,
London.
• Dean, W.E., 1974. “Determination of Carbonates and Or-
ganic Matter in Calcereous Sediments and Sedimentary Rocks
by Loss on Ignition: Comparison with other Methods”, Jour-
nal of Sedimentary Petrology 44 (1).
• Eroğlu B., Korumaz M., 2007. “Ali Gav Medresesi ve Anıtla-
rın Yeniden Kullanım (Re-using) Sorunlarının Değerlendirilme-
si”, Selçuklu Çağında Mimarlık Sempozyumu Bildiriler Kitabı,
Ed: H.A.Erdoğan, s 232, TMMOB Mimarlar Odası Konya Şu-
besi Yayını, Konya.
• Eskici, B., 1997. “Taş Eserlerin Korunması Üzerine Notlar”,
Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı: 31, Ankara.
• Feigl, F., 1966. “Spot Test in Organic Analysis”, Elsevier Pub-
lication Company, Amsterdam.
Wiley and Sons, Inc., 18th Ed’n., New York.
• Kerr, P.F., 1977. “Optical Mineralogy”, McGraw-Hill Co.
First Ed’n., New York.
• Means, R.E. ve Parcher, J.V., 1963. Physical Properties
of Soils, Charles E. Merrill Publishing Co., Columbus, Ohio,
ABD.
• Middendorf, B. ve Knöfel, D., 1990. Use of Old and Mo-
dern Analytical Methods for the Determination of Ancient
Mortars in Northern Germany, Proceeding of the 3rd Expert
Meeting, Hamburg, NATO-CCMS Pilot Study on Conservati-
on of Historic Brick Structures, Berlin.
• RILEM, 1980. “Research and Testing”, Materials and Cons-
truction 13, Chapman and Hall,Paris..
• RILEM, 1980. Recommended Tests to Measure the Deteri-
oration of Stone and to asssess the effectiveness of treatment
methods, Commission 25_PEM, Materials and Structures.
• Torraca, G., 1988. “Porous Building Materials”, ICCROM,
Third Ed’n, İtalya.
• Tuna B., 2007. “Selçuklu Çağında Mimarlık” sempozyumu
açılış konuşması, Selçuklu Çağında Mimarlık Sempozyumu Bil-
diriler Kitabı, Ed: H.A.Erdoğan, TMMOB Mimarlar Odası Kon-
ya Şubesi Yayını, Konya.

33
 PROJE UYGULAMA

Resim 23. Zazadin Han avlu yıkılan kısım (A Proje) Resim 26. Zazadin Han avludan genel görünüm (A Proje)

Resim 24. Zazadin Han kapalı bölüm görünümü (A Proje) Resim 27. Zazadin Han kıble (arka) cephesi (A Proje

Resim 25. Zazadin Han kapalı bölüm giriş kapısı (A Proje) Resim 28. Zazadin Han kuzey giriş cephesi genel görünüm (A Proje)

34

IV. MİMARLIK EĞİTİMİ FORUMU ÜZERİNE;
BİR ANALİZ
26-29 Mayıs 2009, Erciyes Üniversitesi, Kayseri
6-26 Mayıs 2009 tarihleri arasında Mi-
mED tarafından düzenlenen ve Erciyes
Üniversitesi Mimarlık Fakültesinin evsahip-
liğinde gerçekleşen IV. Mimarlık Eğitimi
Forumu’nda mimarlık eğitiminde “esneklik” teması
üzerine yoğunlaşıldı. Uluslararası katılımlı ulusal
etkinliğe Ferhan Yürekli, İhsan Bilgin, Iris Aravot,
Uğur Tanyeli, Conall O’Cathain, Kojin Karatani,
Hermann Neuckermans, Sharon C. Matthews ve
Kim Dovey konuşmacı olarak katılırken toplam 11
oturumda temayı farklı açılardan ve farklı kavram-
larla değerlendiren 49 adet bildiri sunuldu.
Forum öncesi yapılan tartışmaların da foruma
katkı yaptığı ve hatta ona belirli oranda bir kimlik ka-
zandırdığı düşünüldüğünde forumu bütüncül dü-
şünmenin önemi ortaya çıkmaktadır. Bütüncül dü-
şünme şansının Türkiye gibi bir ülkenin mimarlık or-
tamında ne kadar mümkün olduğu elbette tartışma-
lıdır ancak bu mimarlık için diğer alanlarda olduğun-
dan daha sorunsuz ve ideal bir şekilde yürüyebilirmiş
gibi geliyor. Mimarlık Eğitimi forumlarının beklenen
bir kalıp içinde geçmesi ve bu şekilde doğal olarak
önceden konulan hedefe ulaşılmasının daha kolay
olabileceği fikri forumların belki de en yaratıcı ve bu
bağlamda en yararlı olan doğaçlama olan kısmına
bir anlamda bir sınırlama getirebilir. Ancak periyodik
olarak düzenlenen ve en son dördüncüsünün ya-
EĞİTİM
Oktay DURAN* 35
pıldığı düşünülürse bu konu da belki de belirli oran-
larda uygulanacak bir sınırlamanın zorunluluğu fikri
güç kazanabilir. Forumun strüktürünün önceden
belirlenmesinin göreceli olarak güç bir iş olmasının
belirli nedenlerinden biri foruma gönderilen metin-
lerin son hallerinin düzenleyiciler tarafından incele-
nememesi ve sonuçta forumda sunulacak ürünün
çok fazla kestirilebilir olamamasıdır. Sadece gönde-
rilen özetler üzerinden yapılan bir değerlendirmede
doğal olarak sürprizlerin çıkma olasılığı artmaktadır.
Bu kestirememe durumu yine doğal olarak forumun
strüktürünü ve akışını etkilemekte ve onu kontrol edi-
lemez olan bir mecraya dönüştürmektedir. Bunu
engellemenin bir yolu belki de forumda önemi ve
ağırlığı sunum yapma eyleminden çok tartışmaya
vermektir. Böyle bir ortamın sağlanması için önce-
likle yapılacak olan sunumların önceden katılımcılara
iletilmesi ve bu sayede bu sunumların forum başla-
madan önce katılımcılar tarafından özümsenmeleri-
ni sağlamaktır. Bu tür bir düzenlemenin getireceği
temel yenilik biçimden çok içeriğe verilen önceliktir.
Bu bağlamda içeriğin daha derinlemesine tartışıla-
bilme olasılığı artabilir ve tabii daha geniş katılımlı bir
düşünce gücüyle bu sunumların sınıflandırılması-
nın yapılması belirli oranda mümkün olabilir. Tüm
bu çabaların forumun bütünselliği ve sürekliliği için
yapıldığı düşünüldüğünde boşuna bir çaba içine gi- *
Araştırma Görevlisi
 EĞITIM
rilmediği görülebilir ancak böyle bir strüktüre etme
çabasının niceliğinden çok niteliğinin önemli oldu-
ğu varsayımı ile yola çıkılmalıdır..
IV. Mimarlık Eğitimi forumu için seçilen “esnek-
lik” temasının genel anlamıyla düşünüldüğünde
getirdiği potansiyellerin yanında bir dizi belirsizlik-
leri de içerdiği söylenebilir. Bu belirsizliklerin forum
sürecinde potansiyele dönüşme ihtimali olduğu
gibi içerdiği potansiyellerin de yine süreç içerisinde
bir tür belirsizliğe dönüşme riski mevcuttur. Esnek-
liğin çok çağrışımlı yapısının salt bu özelliğiyle bile
katılımcıları düşündürdüğü düşünülse de esnekliği
mimarlık eğitimi kapsamında düşünmenin yansı-
malarının o kadar açık uçlu olamayacağı kaygısının
da katılımcılar tarafından paylaşıldığı düşünülebilir.
Bunun temel nedeni, mimarlık eğitimi kapsamında
nasıl daha esnek olunabileceği ya da nasıl daha
farklı bir esneklik anlayışı geliştirilmesi gerektiğinden
çok esnekliği hangi kapsamda ele almak gerektiği
sorunu yatmaktadır. Daha doğrusu esnekliğin ön-
celikle yeni bir tanıma ihtiyaç duyduğu içgüdüsüyle
hareket edildiğinde esnekliğin getirdiği potansiyel
bir anda negatif bir boşluğa ve belirsizliğe dönüşe-
bilir. Yine de bu belirsizliklerin toplamı - matematiksel
anlamda değil ama onlardan bağımsız bir şekilde
oluşan bir bütünlük - sürprizlere açık bir süreci be-
raberinde getirmeye adaydır çünkü her katılımcının
esnekliğin modern zamandaki anlamı üzerine dü-
şündüğü varsayıldığında oluşacak değerler bütünü
belki de yöntem önerilerinden çok daha değerlidir.
Esneklik kavramının bu çok çağrışımlı atmosferinde
belirli bir anlaşma platformunun bulunamayacağı
gibi bir kaygı ortaya çıkabilir ama bu kaygının ger-
çek anlamda katılımcılar tarafından ancak tüm bü-
tünü gördükleri anda bir anlamı vardır ki bu da çok
fazla bir önem taşımamaktadır çünkü bu kaygı bir
süreklilik arz etmemektedir.
Mimarlık eğitimi forumunda konuşma yapmak
üzere davet edilen üç yerli ve altı yabancı konuş-
macının nasıl bir ortak paydada buluştuklarını ya
da buluşmaya çalıştıklarını analiz etmeye çalışmak
forumun geçirdiği aşamaları anlamaya yardım-
cı olabilir. Öncelikli olarak ulusal katılımcıların belki
bağlamları gerektirdiği için ve belki de bilinçli olarak
belirli dozlarda da olsa “ulusal” olanı analiz etmeyi
yeğledikleri söylenebilir. Uluslararası katılımcıların da
bu saptama bünyesinde doğal olarak “uluslararası”
bir rol izledikleri görüşü belirli şartlarda geçerlidir. Bu
belirli şartlar içinde belki de en önemlisi kaçınılmaz
olarak yerel bir boyutu olan ancak sunuş biçimleri
ile uluslararası bir kimliğe bürünebilmiş durumların
varlığıdır. Örneğin Kojin Karatani’nin değindiği nok-
talar farklı bir sunma biçimiyle yerel bir boyut kazan-
ma ihtimaline sahipken bu durum belki Hermann
Neuckermans’ın sunumu için çok fazla geçerli ola-
mayacaktır. Bu durum göründüğü gibi salt dinleyici
kitlesi ile açıklanabilecek bir durum değildir.
Dinleyici kitlesinin çoğunluğunun bir şekilde
36
mimarlık eğitimine çeşitli sebeplerle kafa yoran ve
bu anlamda görüş ve düşüncelerini profesyonel
ortamda paylaşmaya ve tartışmaya istekli ve hazır
bir insan topluluğundan oluştuğu düşünüldüğün-
de normal olarak sunumların çok daha interaktif
bir ortamda geçmesi gerektiği gibi bir düşünce
oluşabilir ve bu bir anlamda forumun asıl salt ama-
cı olarak görülebilir.
Mimarlık eğitimi üzerinde esneklik temalı bir
düşünce bütünü ortaya koyarken geçirilen dene-
yimlerin ve karşılaşılan sorunların tek taraflı anla-
tımlarından çok bu deneyimleri belirli bir kimliğe
büründürerek mevcut düşünce bulutu içinde ne-
rede yer aldığı üzerine yapılacak bir tartışma bu tek
taraflılığı elbette düşürebilecekti. Ancak IV. Mimar-
lık Eğitimi Forumu’nda bu anlamda bilinçli ya da
bilinçsiz olarak tercih edilen nokta bu tek taraflı de-
neyimlerin aktarılması ve ondan etki bakımından
daha zayıf kalması öngörülmüş bir geri besleme
ve tartışma zemini üzerine oturuyormuş gibi gözü-
küyordu. Bunda uygulanan formatın da çok bü-
yük bir etkisi olmuş olabilir ancak varılan nokta da
mimarlık eğitimi üzerine yapılan tartışmaların tek
taraflı tartışma kişiliğinden sıyrılıp belirli bir düşünce
bütünü temsil edecek ve seslendirecek bir kıvama
gelmemesi öncelikle bir tercih sebebi olmasının
yanı sıra aynı zamanda bir yöntem sorunudur da.
IV. Mimarlık eğitimi forumunda yapılan tartış-
maların ulusal-uluslararası olarak ayrılabilir olduğu
ve bu durumun da belirli oranda normal olduğu
belirtilebilir ancak bu salt içeriksel bir duruma işaret
etmemektedir. Aynı zamanda paylaşılan düşünce
ve deneylerin kapsayıcılığı ve etki alanı da sunulan
düşünceler uluslararası formata uygun olsa da “ulu-
sal” bir deneyim yaşanmasına neden olmaktadır.
Mimarlık eğitimi forumu boyunca süregelen
bir bütünselliğin ipuçları nerede bulunabilir şek-
lindeki soruya yanıt bulunmaya çalışıldığında ilk
akla gelebilecek alanlardan biri mimarlık eğitimi
için geçerli bazı kemikleşmiş sorunların ve bu so-
runların yarattığı bir belirsizlik ortamının girişilen ça-
baların ve öne sürülen eylemlerin başlıca hareket
noktası olduğudur. Mimarlık eğitiminin üstlendiği
kimliğin pozitif bilimler ile sanat arasında kalması
ve bu belirsizliğin yaratabileceği çok boyutluluğun
yanında potansiyel olarak bir belirsizlik kaynağı
olması forumdaki tartışmaları birleştiren belli başlı
etkenlerden biriydi. Forumun bütünselliğini etkile-
yen bir diğer etken ise esneklik konusundaki farklı
düşüncelerin yarattığı bir tür kavram kaosu idi. Bu
durumun doğal bir sonucu olarak ister istemez
ortaya çıkan karşıt tutumlar incelendiğinde bir an-
lamda esneklik üzerinden var olan konumların tes-
pitini yapmak mümkün olabildi. Bu her anlamda
ideolojik bir ayrıma denk düşmese de salt esneklik
konusunda bile terimin kendisi mevcut konumla-
rı meşrulaştırmanın bir yolu ya da yöntemi olarak
kullanılacak bir araç olarak düşünülmüş gibiydi.

KONYA SİLLE YAZ OKULU
imarlar Odası Konya Şubesi nin dü-
zenlediği, Yüksek Mimar ve Yazar,
Sevgili Hocamız Cengiz Bektaş’ın yö-
netiminde kurgulanan “Yaz Okulu”
1-9 Ağustos 2009 tarihleri arasında Sille‘de
gerçekleştirildi.
Gerçi daha önce de Şubemizce düzen-
lenen ve Selçuk Üniversitesi’nden Y.Doç.
Dr.Deniz Oktaç ve Y.Doç.Dr.Çiğdem Çiftçi’nin
yürütücülüğünü üstlendiği bir yaz okulu tec-
rübemiz vardı. Ancak sadece yerel anlamda
düzenlenen bu organizasyonun tanıtımını
ne yazık ki yeteri kadar yapamamıştık. Ancak
yaz okullarının öğrenciler için ne denli fayda-
lı olduğunun ve öğrencilik yaşamlarında en
az okullarında sürdürdükleri eğitimleri kadar
önemli olduğunun farkına varmıştık.
Bu kez Selçuk Üniversitesi öğrencilerinin
yanında diğer üniversitelerden de öğrencile-
rin katılacağı bir yaz okulu düzenleme fikrinin
geri planında, hem Konya’nın, hem de Sille
gibi fazla tanınmayan ancak çok büyük me-
deniyetlere ev sahipliği yapmış bir yerleşimin,
ilk önce öğrencilere, daha sonra onların nez-
dinde aileleri ve kentlerinde de tanınmasına
vesile olacağı şeklinde idi.
EĞİTİM
M. Serdar IŞIK* 37
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,
Balıkesir Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi
ve Selçuk Üniversitesi Mimarlık bölümlerine
mensup 12 öğrenci 9 gün boyunca tanıştılar,
kaynaştılar ve Sille’ de elbirliğinin, işbirliğinin,
işbölümünün, yardımlaşmanın, dostluğun zir-
vesine eriştiler.
Gündüzleri Sille sokaklarını, tarihi evleri,
mağaraları ölçtüler, biçtiler, kağıda bilgisaya-
ra döktüler; geceleri Selçuklu Belediyesi’nin
Odamıza 9 gün boyunca tahsis ettiği Sille
Konağı’nda yer sofralarında yemeklerini yedi-
ler, günün değerlendirmesini türküler eşliğin-
de yaptılar. Cengiz Bektaş’tan kerpici, Y.Doç.
Dr. Rahmi Erdem’den Sille Koruma İmar Planı-
nı, Y.Doç.Dr. İbrahim Bakır’dan Geleneksel ve
Modern Çadır Mimarisini, Ramazan Bulan’dan
Sille Taşı’nı, Y.Doç.Dr. Mehmet Emin Başar’dan
Konya Selçuklu Dönemi Mimarisini, Y.Doç.
Dr. Osman Nuri Dülgerler’den Osmanlı Dö-
nemi Mimarisi’ni ve Arş.Grv. H.Abdullah
Erdoğan’dan Cumhuriyet Dönemi Mimar-
lığını dinlediler, öğrendiler. Konya’yı Konya
yapan mimari şaheserleri gezdiler, gördüler.
Sarıkeçililer Yörük Şenliği’ne katıldılar. 9 gün-
lük emeklerini Hamam önünde Sillelilere ve *
Mimarlar Odası Konya Şube Başkanı
 EĞİTİM

davetlilere sergilediler ve kentlerine, ayrılığın nan evlerin de Odamız öncülüğünde restore

burukluğu içinde dönmek üzere yola çıktılar. edilmesi kaydıyla sembolik kira bedeli ile tahsis
Önümüzdeki ve takibeden diğer yaz ay- ettiği Sille Evi’nde yeni Yaz Okullarında ve yeni
larında Selçuklu Belediyesi değerli Başkanı ve öğrencilerle bilgi, görgü, deneyim ve yaşam
Meclis Üyelerinin Şubemize, arkasında bulu- biçimlerini paylaşmak dileği ile…

Düzenleyen ve T.M.M.O.B. Mimarlar Odası Selçuk Üniversitesi

Destekleyen Konya Şubesi Mimarlık Bölümü

Yöneten Cengiz Bektaş Y.Müh.Mim. Münih Tek.Ün.

Konuşmacılar İbrahim Bakır Y.Doc.Dr.-Selçuk Ün.

Mehmet Emin Başar Y.Doc.Dr.-Selçuk Ün.
Ramazan Bulan Teknik Öğretmen
Osman Nuri Dülgerler Y.Doc.Dr.-Selçuk Ün.
Rahmi Erdem Y.Doc.Dr.-Selçuk Ün.
H.Abdullah Erdogan Arş.Grv.-Selçuk Ün.

Yardımcılar Hafize Albayrak Mimar-Fh Kiel

Eda Erkan Altuntaş Mimar-Y.T.Ü.
Cökce Orhan Mimar-M.S.G.S.Ü.
Anıl Öktem Mimar-Y.T.Ü.
Ezgi Talaş Mimar B.A.Ü

Öğrenciler Eska Büyüközlü Selçuk Ün.

Sema Çavdar Selçuk Ün.
Tuğba Eksen Bozok Ün.
Özge Ercan Selçuk Ün.
Tuğba Göksu Selçuk Ün.
İbrahim Görgülü Selçuk Ün.
Halime Seda Güçlü Karabük Ün.
Ferhat Karademir Selçuk Ün.
Ayçan Kızılkaya M.S.G.S.Ü.
Abdülkadir Say Selçuk Ün.
Mevlüt Soyer Selçuk Ün.
Hilal Şahin Selçuk Ün.
Alican Tilkan Selçuk Ün.
Hatice Topak Selçuk Ün.
Sena Hazal Yazıcı Selçuk Ün.
Burcu Yıldırım Selçuk Ün.
Yusuf Yüzbaşı Bahçeşehir Ün.

38
EĞİTİM

39
 EĞİTİM

40
EĞİTİM

41
 EĞİTİM

42
 YENİLİK

YATAY SÜRME YANGIN KAPILARI:

Mimari Kullanışlılık İçin Katalizör1

Karin TETLOW 43
Won-Door Ürünleri için eğitim amacıyla hazırlamıştır.
Çeviren: Yrd. Doç. Dr. İlhan KOÇ2

enel mevzuat kabulüyle, sürme

kapı sistemleri çıkış (kaçış) ve açık
alanlar için geniş, doğramasız açık-
lıklara (boşluk) izin vermektedir.
Sigortacı Laboratuarları’nın (Underwriters La-
boratories-UL) yangın-sınıflama testlerini 1977
yılında başarılı bir şekilde geçtiğinden beri, kendi
kendine kapanan akordeon tip yatay sürme kapı-
lar, uzun zamandan beri belirli uygulamalar için
yangın gereksinimleri karşılamaya bir çözüm ola-
rak araştırılmaktadır. Fakat yirminci yüzyıl mevzu-
atları onları, yangın ve bina mevzuatı çıkış düzen-
lemelerini karşılamak için tam bir çözüm olarak
her zaman kabul etmediler. Acil çıkış olarak hiz-
met vermek ve iç mekanları ayırmak için mente-
şeli ahşap veya çelik çarpma standart kapılar ge-
nellikle profesyonel tasarımcılardan belirlemeleri
istenmiştir. Fakat 2000 yılından beri önemli mev-
zuat değişiklikleri yatay sürme kapı sistemlerinin
kullanımını oldukça genişletti. Bugün hemen he-
Eğrisel sürme yangın kapılar çok katlı merdiven evlerini korumakta ve pahalı duman uzaklaştırma sistemlerine
men bütün uygulamalarda hem yangın hem de
ihtiyaç gerektirmez. (Fotoğraf: John Durant izni ile)
yapım mevzuatlarını karşılamak için bu sistemler
evrensel olarak kabul edilmektedir. (Belirli uygu- Henüz birçok profesyonel tasarımcı, bu mev- 1
Horizontal Sliding Fire Doors: Catalyst for
lamalar, tipik olarak yanıcı ve zehirli malzemelerin zuat değişiklikleri ve genel mevzuat kabulünden Architectural Versatility Provided by Won-
depolanmasını içeren Grup H işlevleri istisna ola- ortaya çıkan önemli mimari olasılıklar - ve tasarı- Door Products
rak sınıflandırılmaktadırlar.) mın erken aşamalarında sürme kapı sistemlerinin 2
S.Ü. Müh. Mim. Fak., Mimarlık Bölümü
 YENİLİK

kapsanmasının öneminden habersizdirler. acil durumlarda kullanıcı problemleri göstermek-

Sürme kapı sistemleri, yanmaya dayanıklı tek tedirler. Üreticiler, sürme kapıyı kolaylıkla açan ve
veya çift çarpmalı sıradan kapıların kullanıldığı 4 kapatan algılayıcılar (sensörler) ve hassas mikroiş-
(~122 cm) veya 8 ft (~244 cm) genişliğini geçen lemci teknolojiyi araştırdılar ve geliştirdiler. Acil bir
açıklıklar gereken yerlerde gittikçe bir anahtar ta- durumda, sakat veya tekerlekli sandalyeli bir kişi
sarım rolü oynamaktadır. Ayrıca, düşey ayak izleri- yangın çıkış aletine dokunur; kapı, kişinin çıkışına
nin sınırlamalarından serbest olarak mimarlar şim- izin vererek ayarlanmış bir genişliğe kadar açılır ve
di hemen hemen sonsuz sayıda uygulamalar için geçişi koruma için tekrar kapanır. Sakat İnsanların
yangın dayanımı uzatılmış açıklık ve eğrisel boş- Yangın ve Yaşam Emniyeti için Ulusal Görev Kuv-
luklar tasarlayabiliyorlar. A.B.D. ve diğer ülkeler- veti kuruluşu (National Task Force on Fire and Life
de birçok uygulama örnekleri mevcuttur. Onlar, Safety for People with Disabilities)’ nun eş kurucu-
çok sayıda yapı çeşidinde monte edilmiş olarak, larından Edwina Juillet “Yangın dayanımlı yatay
okullar, kiliseler, yüksek büro binaları, gazinolar, sürme kapı, herhangi bir bina acil durumunda in-
hava alanları, gelişmiş yaşam donatıları, sağlık ba- sanları yangın bariyerleri içinden hareket ettirmek
kım donatıları, alışveriş merkezleri, oteller, kamu için en iyi yol” olduğunu söylemektedir.
ulaşım ve müzelerde bulunabilirler- ve genellikle
diğer çözümlerden daha düşük maliyetlidirler. 11 Nasıl İşlev Görürler?
Eylül (saldırısın) dan beri bina güvenliği konusu- Yangın-dayanımlı akordeon-tip yatay sürme ka-
na artan odaklanma ile hükümet büroları, büyü- pılar, duvarların yüzeysel girintili boşluklarda de-
kelçilikler, okullar ve mahkeme binaları da aynı polanmış olarak sipariş üzerine tasarlanmaktadır.
zamanda acil durumlarda koruma olarak gittikçe Elektronik sistemler ile izlenen ve kontrol edilen
sürme kapı sistemlerine yönelmektedir. bunlar (kapılar) yangın anında kendi kendine ka-
Sürme kapı sistemleri aynı zamanda, Çin’de panmaktadırlar. Buna ek olarak, UL (Underwriters
Macao şehrindeki Cotai şeridinde yapım aşama-
sında olan 2.4 milyar dolarlık lüks otel Venetian
Macao’dan İspanya’da Bilbao şehrindeki Frank
O. Gehry’nin Guggenheim müzesine kadar iko-
nik ve eşsiz mimari üretimlerinin mevzuat sınırlan-
dırmalarına yenilikçi bir çözüm önermektedirler.
Sürme kapı sistemleri, bir yapıdan insanları bir
engelsiz çıkış sistemi yoluyla hızlıca hareket etmeleri
için üstün pratik bir vasıta sağlamaktadırlar. Sakat-
lar ve tekerlekli sandalyeli sakinlerin kullanımı için
tekrarlanmış deneyler göstermiştir ki sürme kapı sis-
temi, insanlar bir binadan tahliye edilmesinde bir
kenar-menteşeli veya çarpma kapıdan daha çok
etkilidir. Çarpma kapılar, hem tekerlekli sandalye-
deki hem de yaya insanlar için, özellikle kalabalık
durumlarda, ve yangın ve karşı yönden kapıdan
geçerek gelen personeli kurtarma sırasında yapıda Sürme yangın kapısının ön cephe görünüşü (Kaynak: Won-Door)

Gömme Sürme Kapılı ve Çift Kanatlı Yangın Kapısının Plan Görünümü (Kaynak: Won-Door)

44

Laboratories (Sigortacı Laboratuarları) listelerinde
boşlukların boyutunun genişliğinde sınırlamalar
olmaması sebebiyle, sürme kapı sistemleri yeni
2008 UL onaylanmış 28 ft’lik (~854cm) maksimum
yüksekliğe ulaşabilir (fakat daha uzun uygulamalar
durumdan duruma göre değerlendirilebilir). Ayrı-
ca, döşeme kapı rayı gerektirmediğinden dairesel
formlar için hazırlanabilirler. Tavanın ve bir göm-
me sürme kapının arkasında her ayak için birkaç
inçe kadar katlanan akordeon kapıların üstünde
saklanmış ray detayı ile onlar aktif hale gelinceye
kadar hemen hemen görülmezler. Sürme yangın
kapı sistemleri, normalde kapalı olan kapılar için
tasarlanmış boşluklara uygulanabilir değildirler.
Tipik bir yatay sürme kapı sistemi iki raylı bir sis-
teme sahiptir. Kapı panelleri 24-kalibrelik çelikten
üretilirler ve her ft2 (ayak)’si 5,5 pound (~2,5kg)
ağırlığındadır. Paneller 4,5 inç (~11,5cm) geniş-
liğinde ve mukavemet için ondüle formundadır-
lar. İki ray arasında 6 - 8 inçe (~15-20cm) kadar
ölü hava boşluğu vardır.
Kapının montaj askısı ve sürme sistemleri ba-
ğımsızdırlar. Her bir katlanan kapı paneli dayanık-
lılığı artırmak ve bakımı daha kolay yapabilmek
için üsteki bir raydan bir çelik pim ve merdane ile
asılır. Her bir kapı paneli sökülebilir ve yenilenebilir
olduğundan kapı tamamıyla yerinde onarılabilir.
Kapı aksesuarları, bina ve yangın mevzuatı ta-
rafından belirlenmiş olan yangın sınıflarına göre
ayrı UL (Underwriters Laboratories (Sigortacı La-
boratuarları) listelere sahiptir. Bunlar yirmi dakika,
bir saat, bir buçuk saat ve üç saat (20, 60, 90 ve
180 dk.) tir.
Sürme kapı sistemi açık pozisyonda kalmak
için tasarlanmaktadır. Bina yangın alarm pane-
linden gelen bir sinyal üzerine, duman alarmı,
yangın alarmı (gibi), bir elle çekme noktası veya
bazı durumlarda, bir su fışkırtma valfının harekete
geçmesi üzerine kapı otomatik olarak kapanmak-
tadır. Açılma ve kapanma hızları Ulusal Yangın-
dan Koruma Birliği (NFPA) Mevzuatı tarafından
düzenlenmektedir, öyle ki, saniyede 6 inçten
(~15cm) daha az ve 24 inçi (~60cm) aşmayan
bir hız gerektirmektedir. Tipik açılma ve kapanma
oranı saniyede sekiz ve dokuz inç (~20-23cm)
arasındadır. Bu hızdaki bir oranda 80 veya 90
inçlik (~2m ve 2,3m) bir net açıklık genişliği on
saniyede oluşturulmaktadır.
Bu okuldaki kaçış (kapısını) koruyan
yangın dayanımlı sürme kapı sistemi ol-
maksızın, koridor bir duvar ve acil bir du-
rumda izdihama sebep olabilecek çarpma
kapılar gerektirebilir.
Kapı aksesuarının gelişmiş elektronik kontrol
sistemi, kapı sistemlerini sürekli olarak görün-
YENİLİK
Fotoğraf. Mark Thomas Production Ltd. Resimleme. Cary Rockcliff
tüleyen destekleyici batarya sistemi ve mikroiş-
lemcileri içeren bir 120-volt AC sistemi ile çalışır.
120-volt kablo kontrol kutusu yanındaki toplama
cebindeki bir bağlantı kutusuna bağlanmaktadır
ve sürekli olarak bataryayı şarj etmektedir. Hare-
ketlenme üzerine yüksek desibelli bir ses sistemin
yangın ayarında (mode) olduğunu gösteriyor ve
kapı kapanıyor. Şayet kapının özel bir sensor ile
donatılmış ilerleyen kenarı bir engelle karşılaşırsa,
durur, kısa bir süreliğine ara verir ve ondan sonra
kapanmaya devam eder. Kapıyı durdurmak için
sadece (kapının) ilerleyen kenarına ışık etkisi ge-
rektirmektedir.
Kapalı pozisyonda olduğu zaman, kapı her iki
kenardan kolayca yeniden açılabilir. Sadece yan-
gın kapısı aksesuarına basıncın beşte üç pound
(~750gr) kadarı kapının belirli bir ayarlı mesafe-
ye yeniden hareketlenmesine sebep olacak, tipik
olarak 36 inç (~90cm) ara verecek ve kapalı po-
zisyona dönecek. Geri çekilebilir mesafe aslında
acil yangın durumlarında sakat insanları çok katlı
binalardan tahliye etme metotlarını çalışan Kali-
forniya Rehabilitasyon Bölümü mühendisleri ile
birlikte tasarlanmıştır. Birçok üretici, çıkış (kaçış)
uygulamalarında yangın kapıları için Amerikan
Sakatlar Yasası (ADA) taleplerine uymak için beş
pound (2,3kg) veya daha az (bir yüklemede) aç-
mak için yaptırım uyguluyorlar. Kapının tepki gös-
terdiği mesafe yerinde ayarlanabilir.
Kapının montajını yeniden ayarlanması, ka-
panma pozisyonu tarafında kapının ilerleyen ke-
narında bulunan Open/Close (Açma/Kapama)
kilit düğmesine basarak başarılabilir. (Kapı) yan-
gın ayarında (mode) olmadığı zaman, istendi-
ğinde kapıyı pozisyona getirmek için bu kontrol
(düğmesi) kullanılabilir.
Şayet gücün gittiği süre bataryadaki voltajın
11 volt civarına düşecek kadar bir zaman değilse,
tipik sürme kapı sistemi tasarlanır, UL-(sisteminde)
listelenir ve montaj edilir, öyle ki binada güç
(elekt.) gittiğinde kapı kapanmaz. Kapı, tipik açıl-
malarda, sadece bateri gücünde ellinin üstünde
açılma ve kapanma döngülerini tamamlama ka-
pasitesindedir. Kapı aynı zamanda elle kullanmak
için de tasarlanmaktadır.
45
 YENİLİK
Kapının hareket sistemi strüktürel olarak ka-
pının askı (montaj) sisteminden bağımsız olması
sebebi ile kapının yüzeyine uygulanan herhangi
bir güç kapının işlev görmesini engellemeyecek-
tir. Kapının herhangi bir muhtemel önemli yön
değiştirmesi, kapının açılma ve kapanmasına çok
küçük bir etkiden daha fazla değildir. Kontrol
ünitesindeki akıllı devre kapının her iki kenarında
yüksek bir ısı veya yangın durumu algıladığında
kapıyı açılmaktan engeller.
Tasarım İmkânları
Boşlukları dolgusuz göstermeye izin vererek,
sürme kapı sistemleri, fevkalade mimari kullanış-
lılığa izin verirken, yangın ve çıkış (kaçış) mevzu-
at gereklerine pratik cevap verirler. Birçok müze
mimarı yatay sürme kapı sistemleri, geniş düşey
ve yatay iç mekânlar arasındaki açık görünüm-
leri korurken, aynı zamanda yangın ve yapım
mevzuatlarının karşılama problemlerini de çözer.
Bilbao Guggenheim Müzesi için Gehry Partners,
heyecan verici bir dış cepheyi güzelce yansıtan
iç mekânlar elde etmek için toplam 3,000 ft2 lik
(~280m2) 10 adet yangın dayanımlı yatay akor-
deon tarz sürme kapı kullanmıştır. Los Angles’ta
Getty Center’de J.Paul Getty Müzesi için Richard
Meier ve firması Richard Meier & Ortakları, insan-
ları sergi mekânları arasında serbestçe hareket
etmelerine izin vermek için görülebilir yangın
kırıcılar olarak 64 kapı veya 6600ft2 (~625m2) lik
sürme kapı tasarladılar.
Birçok yapı çeşidinde sürme kapı sistemlerinin
Bu müzedeki sınırsız açıklıklar (boşluklar) yangın-dayanımlı sürme kapıların kullanımıyla
mümkün olmuştur. (Fotoğraf. Sutton Fotoğraf izni ile)
46
bir sürü uygulamaları vardır. Bazıları, birkaç mev-
zuat uygunluk fonksiyonuna bir kerede hizmet
verir, örneğin, çıkışlar (kaçış) ve düşey açıklıkları
(boşlukları) koruyan, asansör fuaye bölücüleri
sağlayan ve uzaktan güvenlik görüntüleme ka-
pasiteleri ve çok yönlü yangın dayanımlı tasarım
özelliklerine izin vermesi gibi. Özet olarak, onlar
(sürme yangın kapıları), çokça kullanımda bir re-
ferans olan fakat bir mevzuat terimi olarak günü-
müzde çağdışı olan “alan bölme” sağlarlar. Mev-
zuat uygunluk uygulamaları (aşağıdaki kısımları)
içerir:
• Yangın Bölücü Duvar
• Yangın Bariyerleri
• Şaft Kapakları
• Yangın Bölücüler
• Duman Bölücüler
Yüksek yapılarda, sürme yangın kapı sistemle-
ri genellikle asansör fuayesini binanın geri kalan
kısmından ayırmanın ve mevzuat gereği olarak
kapı çıkışı sağlamak için en az pahalı yöntemdir.
Sürme yangın kapı asansör fuayelerine açıklığı-
nı maksimize ve asansör fuayesine çarpma kapı
konması veya çıkış koridorlarına tecavüz etme ile
bağlantılı herhangi tasarım sınırlandırmalarını mi-
nimize edebilmektedir.
Sürme kapı sistemleri Marriott, Hyatt, Walt
Disney World, Ritz Carlton and Hilton otelle-
rinde bulunmaktadır. Bu kapılar aynı zamanda
Las Vegas’ın birçok otelinde oyun katlarına açık
ve kolay girebilmeyi sağlamaktadırlar. Örneğin,
Caesar’s Palace, mültimilyon dolarlık Roman
Forum alışveriş merkezini gazinonun ana oyun
alanından ayıran özel bir mühendislik ile gizlen-
miş 32ft (~10m) yükseklikte 1,5 saatte (sürülerek)
kapanan yangın kapısına sahiptir (Buarada, ağır
ray sistemi ve önerilmiş yapı değişiklikleri, UL (Un-
derwriters Laboratories: Sigortacı Laboratuarları
derneği)’nin yayınlamış olduğu büyük boyutlu
özel kapı sertifikasına dikkat çekilmelidir).
Sürme kapılar, alanı bölmelere ayırmak için
ihtiyaç duyulan yangın ayıran duvarlar temin etti-
ği gibi mega-mekanlarda genişlik ve serbest giriş
sağlamaktadırlar. Alışveriş merkezleri ve spor te-
sislerindeki bazı sürme yangın kapı sistemleri açık
olduğu zaman 100ft (~300m) genişliktedir. Çeşit-
liliğin diğer ucunda ise, aşağı doğru çekilen tipik
bir yangın kepengi için yetersiz yükseklik olduğu
zaman sürme kapı aksesuarları oto garajlarının
girişlerinde kullanılmıştır.
1. Çıkış (Kaçış) Donanımı
Çıkış donanımı uygun olan yerde düzenlenebilir
ve yerleştirilebilir. Bu sakat insanların kalacakları
yeri de kapsar. Bu, kapının yüzeyinden farklı net
 YENİLİK

bir zıtlık sağlamak için bilinçli olarak tasarlanmak-

tadır ve hem grafik şekiller ve kalın yazıları kapsa-
maktadır. Kapsamlı zaman ve hareket çalışmaları,
donanımın kolayca görülebildiğini ve herhangi
bir özel bir bilgi veya çaba olmaksızın çalıştırılabil-
diği ortaya koymuştur.

2. Kılavuz Kenar Engelleme Detektörü

Kapı bir engele temas etmesiyle duracak, ara ve-
recek, ondan sonra kapanmaya çalışacaktır.

3. Kılavuz Düğme (Resimsiz)

Kılavuz düğmeye hafif basınç uygulayarak kapıla-
rın kapanmasını önlenmekte ve ayarlı bir mesafe-
ye kadar tekrar açılmalarına sebep olunmaktadır.

4. Tek Veya Çift Kanatlı Kapılar (Resimsiz)

Tek bir kapı, açıklığı boydan boya karşı duvara
yerleştirilmiş girintili bir (kapı) kasaya doğru sürü-
lerek kapanır. Daha geniş açıklıkların geçilmesi çift
kanatlı düzenleme kullanılmasıyla mümkündür.
Bu durumda depolama boşluğu boşluğun her
iki kenarına bölüştürülür.

5. Gömme Kapı (Resimsiz)

Gömme kapılar herhangi iç mekan kaplamalarıy-
la birlikte düzenlemek için tasarlanabilmektedir.
Gömme kapılar basit bir manyetik mandal ile ka-
palı kalırlar.

6. Raylı ve Tekerlekli Sistem

İki raylı sistem kapıya geniş mesafeli açıklıklara yer
sağlamasına izin verir. Hatta eğrisel düzenleme
mümkündür. Genellikle raylar, tavan hizasından
3-1/4 inç (~8,5cm) yukarısına monte edilirler.

7. Isısal Kilitleme Özelliği

Kapıdaki çevre ısısı gözlemlenir ve şayet çevre (ısı
şartları) olumsuz olursa düzenleme aleti otomatik
olarak çalışmaz olur.

8. Mikroişlemci Gözlemleme
Kapının depolama boşluğuna yerleştirilmiş bir
kontrol ünitesi kapının pozisyonunu sürekli olarak
gözlemlenmesini sağlamaktadır.

9. Güç Temini
Sürme kapı sistemleri, doğru akım (DC) güç sağlayı-
cısı olduğu kadar batarya devresinden faydalanan
tamamen elektronik kontrollü bir sistem kullanır.
10. Döşeme Contası Ve Yangın Astarı
Sıkıca yerleştirilmiş bir döşeme fitili ve yalıtılmış as-
tar, yayılmış duman ve alev karşı geçilemez bir
bariyer temin sağlar.
Yatay sürme kapı sisteminin tipik özellikleri (Fotoğraflar. Alan Wood’un izni ile)
11. Modüler Tasarım
Modüler tasarım, temel aletler kullanarak uygun
bir şeklide iyileştirilmesini sağlar.
Kaynak
www.wondoor.com, ce.ArchitecturalRecord.com

47
 SANAT
FOTOĞRAFÇI OLMANIN
ZOR YÜZYILI
Ya da Sorular ve Sorgular
48 Yazı ve Fotoğraflar: Halit Ömer CAMCI*
otoğrafçı Olmanın Zor Yüzyılı
Elektrik kablolarının, yarısı kaçak yapılmış,
(hazır yapılmışken de yıkılmamış, otopark
olarak kullanılmış) otel binalarının, cep te-
lefonu alıcısı kulelerin, Mimar Sinan mirası yapıları
kapatan beton iş hanlarının arasından şehri gör-
meye çalışıyorum. Karşıma ‘kötü yüzyılları’, savaş
kalıntılarını çağrıştıran fotoğraflar çıkıyor. Hâlbuki
modern ve medeni dünyada, aydınlık bir ülke-
deyim. Şehrimde iki bin yaşında taşlar var. Kaz-
dıkça daha da yaşlıları ve güngörmüşleri çıkıyor.
Böyle bir şehirde geçmiş yüzyılın bahtlı ressamları
dünyanın en güzel tablolarını yaparken bugün
elinde yetenekli fotoğraf makineleri ile dolaşan
bizlerin payına nedense denizi kesen metal yığını
köprüler, biçimsiz binalar, şehrin tarihi zenginliği-
ni saklayan beton yığınları düşüyor. Biz ne yaptık?
Bu mirası reddederken yerine neler inşa ettik? Ne-
den eski fotoğraflarla karşılaşınca hayran hayran
bakakalıyoruz? Neden bugün aynı şehirde aynı
güzel, estetik, gözü rahatsız etmeyen fotoğraf-
lar üretemiyoruz? İşin daha kötüsü mimari kirlilik
* Fotoğraf Sanatçısı - Gezgin Dergisi Genel
insan yüzlerine de yansıyor. O eski mütebessim
Yayın Yönetmeni olgun insanlar kayıplara karışmış durumda.
Mimarlar neyi inşa ederler?
Sadece binaları mı? Şehirleri mi? Zihinleri inşa
eden de bu yaşanan şehirler değil midir? Bir şehre
siluetini veren yapılar o şehirde yaşayan insanların
da zihinlerini, ufuklarını belirlemez mi? Mimarlar
neyi inşa etmeliler? Taşları, betonları mı? Geleceği
ve geniş ufukları inşa etme sorumluluğu onlara
ait değil mi? Mimarlık önce entelektüel birikimle,
yaşamışlık tecrübesi ile, insani bir bakışla başlamaz
mı? O taşı oraya koyan mimar bin yıl sonra da o
taşa bakacak insanlara gülümsemez mi?
‘Göremediğimiz Ayasofya!’
Ayasofya yapıldığı tarihte kim bilir nasıl yalnızdı.
Kendi gibi görkemli hangi yapı onu destekliyor-
du. Gladyatör dövüşleri için yapılan hipodrom da
yeterli idi belki ama sonrasında yapılan Süleyma-
niye, Sultanahmet bu yapıyı ve İstanbul’u tamam-
layan, bütünleyen yapılar oldu. Ayasofya’nın
Sultanahmet Camiine bakan yönünde yer alan
padişah türbeleri de elbette Ayasofya’nın yapı-
mından bir hayli yüzyıl sonra inşa edildi. Yukar-
dan bakıldığında yapının doğal parçaları gibi du-
ran türbeler uyumlu bir mimarinin ürünü olarak
 SANAT

ne gözü ne grafiği ne de fotoğrafçının bakışını

rahatsız ediyor. Bugün Ayasofya’nın ayakta kal-
masını sağlayan ve onun doğal bir parçası gibi
duran minareler, önceden kilise olan bu yapıya,
yapı camiye çevrildikten sonra eklendi. İlk mima-
rın ruhu yine bir tapınak görevi görecek olan
Ayasofya Camiinin üzerinde dolaşırken muhte-
melen mutlu mesuttu; çünkü bu görkemli eserin
mimari ömrü yüzyıllarca yıl daha uzamış oldu.
Ayasofya’nın gökyüzünü çağrıştıran kubbesini
neredeyse son yirmi yıldır hiçbir fotoğrafçı belge-
leyememiştir. ‘Mutlaka önemli olan’ ‘restorasyon’
çalışmaları buna mani olmaktadır. Çemberlitaş,
yüzyıllardır bir işaret ve remiz olarak adını verdiği
semtte etrafı restorasyon inşaatı ile istila edilmiş
vaziyette yıllardır beklemektedir. Hangi gün han-
gi saatte onu görebileceğiz, kaderimizde berrak
bir duruşla ona bakacağımız an var mıdır bileme-
mekteyiz.

İstanbul’dan İstanbul Olmayan Yerleri Çı-

kardığımızda
Gerçek İstanbul hangisidir? Başka şehirlere öykü-
nerek inşa edilen yerler mi? Manhattan’dan gelen
gökdelenler mi? Ankara’dan gelen Adalet Saray-
ları mı? Büyük bir otoban gibi şehri keserek açılan
Vatan Caddesi mi? Tarihi yapıları aşkın boyları ile
kapatan üçüncü dünya çağrışımlı iş hanları mı?
Dünyanın hemen hemen her şehrinde aynı olan
büyük alışveriş merkezleri mi? Burayı özel yapan,
İstanbul’u İstanbul yapan yapılar hangileridir?
İstanbul’dan İstanbul olmayan yerleri çıkardığı-
mızda karşımıza çıkacak manzara fotoğrafçıların
beklediği, özlediği gerçek İstanbul’dan başkası
değil. Nerede ise cenneti anımsatan o gerçeküs-
tü şehir nerede?

Geleneği Olmayanın Geleceği Olur Mu ?

İstanbul insanları daha denizden girişte, görkemli
binaları, yemyeşil ağaçları, munis evleri ile büyü-
lerdi. Hangi şehrin böyle bir silueti vardı. Dünya
tek bir ülke olsaydı başkenti İstanbul olurdu di-
yen Napolyon, bugünün İstanbul’unu görseydi
acaba ne derdi? Mimarlık tarihinin ‘Pir’i Mimar
Sinan’a senin yaptığın bu binaların etrafına çekir-
ge sürüleri gibi kötü kötü binalar yapılacak dese-
lerdi inanır mıydı? Mimar Sinan’lardan Sedefkâr
Mehmet Ağa’ya, Turgut Cansever’lere kadar Mi-
mari bir geleneği olan bu ülkenin mimari gele-
ceği nerede?
Böyle bir birikimden hangi mimar, içinden

49
 SANAT

deniz geçen bir şehirde insanlarla denizin arasına

binalar dikmeye cesaret edebildi. Hangi mimar
yüzyılların siluetine yeni bir yapı ekleme cesareti-
ni gösterebildi. Çirkin bir evren var mıdır? Ev-
rende bir çirkinlik görülebilir mi? Bir çiçek kim için
biçimsiz ve kaba gelebilir? Hangi dağ yersiz ve
şekilsizdir. Hangi ırmak görülmeye değmeyecek
vasatlıktadır? Geçmiş yüzyılların ustaları evrenle
barışık binalar, köprüler, ibadethaneler, okullar
yapmayı nereden öğrendiler. Muhitin ağaçların-
dan daha büyük boyu olmayan evleri inşa eder-
ken hangi insani duyguyu esas aldılar? Komşusu-
nun manzarasına hürmet ederek yaptıkları evlerle
oluşan yeni insani manzarayı yeniden bulabilecek
miyiz?

Sorular ve Sorgular
Cevaplarını bulmak istediğimiz çok soru var. Hep-
sine iyi niyetlerle, masum bilgilerle cevaplar ver-
mek ‘çok istiyoruz’. Geleceğin mimarları, tasarım-
cıları, fotoğrafçıları, ressamları, eli kalem tutanlar,
parmağı deklanşöre basanlar, fırça kullanıcıları,
taş kesenleri ortak bir ‘cennet’ inşa ederler diye
bir umut, bir uğrayıp bir gidiyor. ‘Bugün bozan
bizsek, vaktinde yapan da bizdik,’ diye teselli bu-
luyoruz.

50

TARİHİN SOLMAYAN
RENKLİ SİMÂLARI
anatla ilgilenen ya da araştırma yapan,
kendini eseriyle ifade etmeye çalışan her-
kesin bu alanda bu kadar uğraşmasının
elbette bir nedeni var, olmalıdır da… Bu
nedenler kimi zaman maddi kimi zaman mane-
vidir. Manevi yolculuğu üzerinde birkaç kelâm
etmek gerekir. İnsanoğlu yaratılış fıtratı gereği
bezm-i elestte idrâk ettiği ilahi güzelliği dünyaya
geldiği andan itibaren bu sefer burada aramayı
amaç edinir, bilerek ya da bilmeyerek… Sanatkâr
çoğu zaman uğraştığı sanata olan aşkını, sadece
aşık olmaktan ziyade aşka verdiği önemle ortaya
koymaya çalışır. Öyle ki söz konusu olan eser ya
da görünen değil, görünenin ardındaki gizli olan
güzel ya da güzelliklerdir. Bu nedenle sanatçının
eserlerine yüklediği anlam ve iletmeye çalıştığı
mesajlar çok daha önemli olur. Bu her sanat da-
lında, her sanatçıda elbette ki farklı farklı tezahür
edecektir. Benim için çini sanatı tarihi geçmişi
yanında, özellikle maneviyatıyla ilahi güzelliği
arama, bulma, çabalama, öğrenme, öğretme
adına her ne fiil, söz ya da düşünce var ise odur.
Dolayısıyla ilahi aşkı hatırlatma, âşinâlık kesbetme,
nâsibdar olma adına vesile olmasını temenni et-
SANAT
Leylâ Betül KÜÇÜK* 51
tiğim, istediğim, inandığım güzeller arasında bir
güzel… O kadar güzel ki sadece tarihini bilmek,
yapmasını bilmek ya da başka sanatseverlerle
paylaşabilmek yetmez hep daha fazlasına talib
olma iştiyâkıyla yanarsınız.
“Suda dâimâ sevgilimin hayâlini görüyorum,
Gülde dâimâ âşinâ bir koku alıyorum”, derken
Hz. Mevlâna ne kadar da açık ifade etmekte. Ya-
ratılış her zaman gizemini korumuş, incelenen,
merak edilen bir konu olmuştur. Bu bağlamda
bu gizemin baş aktörleri olan insan ve tabiat yüz-
yıllar boyu sanatın, edebiyatın hep konusu olmuş
ve bağlantıları üzerinde gönüller yorulmuş. Kimi
zaman bu inanılmaz gizemi çözme konusunda
bazen gönül akla düşman olmuş, bazen akıl gön-
lü yormuş. Öyle ki bu yolda nefisle verilen müca-
delede insanoğlu sözüyle, sazıyla, sanatıyla kendi
tecrübelerini, güzelliklerini paylaşmak veya yeni-
den yaşamak adına ya tek başına kalmış ya da
kendine kılavuzlar bulmuş, hep uğraşmış didin-
miş. Sonuçta ortaya birbirinden nadide eserler
vücuda getiren gönül ehli sanatçıların, yüzyıllara
meydan okuyan şahaneleri tezahür etmiş ve bu-
gün bile hala bize yol gösterir olmuştur. *
Av., Azref Çini Gn. Md.
 SANAT

Çini sanatını bugüne taşıyan bütün ustalar,

sanatkârlar, sultanlar ya da sevenlerin amacı ben-
ce hep aynı. Arapçada “güzellik” anlamına gelen
“cemâl” sözcüğü, “Allah (CC) güzeldir (cemîl), gü-
zel (el-cemâl) olanı sever” Peygamber (SAV) buy-
ruğunda olduğu üzere, insanın beden ve davra-
nışlarının güzelliği anlamını taşıdığı gibi, insandan
başka insanlara ulaştırılan bütün güzel ahlâk bilin-
cini de ihtiva eden özel bir kelimedir. Yani insan
yaratılış itibariyle özünde taşıdığı bu ilahi güzelliği
hep aramış ve asıl gerçek güzele olan aşkını bul-
ma yolunda kendini ifade etme şekillerini bulma-
ya çalışmıştır. Bu bazen bir mesnevi olmuş ki en
güzel örnekleri, Hz. Mevlâna’nın Mesnevi’si, Kara
Fazlî’nin Gül ü Bülbül’ü olmuş, kimi zaman hüsn-i
hat olmuş, kimi zaman inanılmaz cazibesiyle dün-
yaya nam salmış Sultan Ahmet Camii ve çinileri
olmuş. Hasılı bu güzellik başlı başına bir araştırma
ve inceleme konusu, üniversitelerde bölüm olur-
ken asıl hüviyetinden hiçbir güzellik kaybetmemiş.
Hz. Mevlâna “İki parmağının ucunu gözüne koy.
Bir şey görebiliyor musun dünyadan? Sen göre-
miyorsun diye bu âlem yok değildir” misalince
günümüzde hala tüm azameti ve ilhamıyla Sultan
Ahmet Camii, Rüstem Paşa Camii ya da bir Top-
kapı Sarayı çini cemâlleri hem kendileri hem de
ardındaki binlerce manasıyla haykırmaktadırlar.
Çini sanatının tarihi çok uzun bir zaman dilimi-
ni kapsamaktadır ve bu konuda ehil araştırmacılar
tarafından yazılmış çok güzel kaynaklar mevcut-
tur. Türkler Selçuklular döneminde küçük kap,
kâse, vazo vb. evâni diye tabir edilen kalıplarda ve
türbe, han, hamam, saray gibi mekanlarda çoğu
zaman turkuaz ve kobalt renkleriyle, mozaik tarzıy-
la, sırlı tuğlasıyla en güzel örneklerini sergilediler.
Selçuklu döneminin en belirgin özelliklerden biri
sonsuzluk prensibini ön plana çıkaran çini desen-
leridir. Genellikle geometrik motifler üçgen, dört-
gen, baklava ya da yıldız gibi tek tek şekiller olabil-
diği gibi birbirini kesen veya bağlayan, karmaşık
örgülü açık ya da kapalı sistemler halinde de kul-
lanıldı. Öyle ki Konya’da Karatay Medresesi’ndeki
24 köşeli yıldızlardan meydan getirilen geometrik
sistem sonsuzluğun ve bir merkezden idare edi-
len kâinat fikrinin en güzel temsilcilerinden biri-
dir. Daha birçok örneğini zikredebileceğimiz bu
muhteşem simâları birkez de yerinde müşahede
etmek ve o dönemi ve sanatkârını anlamaya çalış-
mak çok daha keyifli ve güzeldir şüphesiz. Çininin

52
 SANAT

mekanlardaki saltanatı Osmanlı’da zirve dönemi-

ni yaşamıştır dersek hiç de yanılmış olmayız. Zira
bu dönemde artık çini tezyinatında geometrik de-
senlerin yanı sıra natüralist üslup daha ağır bas-
mış ve zenginlikleri ifade etme açısından oldukça
ciddi bir kaynak olarak günümüze kadar gelebil-
mişlerdir. Çini tekniği geliştirilerek devam etmiş,
renkler artmış, desenler çiçeklerle, rumilerle zen-
ginleştirilmiş ve adeta tabiatın canlılığı yüzyıllara
meydan okumuştur, okumaktadır da halâ. Lale,
sümbül, karanfil, nar çiçeği, şakayık, kiraz dalları,
hayat ağaçları, gönül bağlayıcı renkleriyle, oriji-
nal, zengin ve girift kompozisyonlarıyla camileri,
türbeleri, sarayları, kumaşları, kalemleri kısaca ha-
yatın olduğu her mekanı adeta zenginleştirmiş ve
birlikte yaşanır yerler kılmıştır. Başından beri ifade
etmeye çalıştığım üzere bu tarihin renkli simâları
olan çiniler, yaratılış gizeminin iki temel unsuru
insan ve tabiatı konu edinerek, Allah’a olan sar-
sılmaz iman duygusunu çeşitli şekillerde yeniden
yine gönüllere aksettirmektedirler. Mekanlardan
sadece birkaçını örnek vermek yerinde görmeye
vesile olur inşaallah. Muradiye Camii’nin mihrabı
6.30 m. yüksekliği, 3.85 m. genişliği ile Bursa Yeşil
Camii’den sonra en büyük çini mihrablardan biri-
dir ve görülmeye değerdir. İnanılmaz zenginliğin
ifadesi olan Rüstem Paşa Camii ya da Topkapı Sa-
rayı Hırka-i Saadet Dairesi çinileri, Harem Dairesi
Altın Yol koridoru da mutlaka görülmelidir. Sultan
Ahmet Camii’nde yazılı kaynaklara göre 20.143
parça çini vardır ve hala sırlarını ihtiva ederek tüm
ziyaretçilerine bir perde aralama çabasındadırlar.
Çini sanatını yapan olabilmek için bence, in-
sanın öncelikle kendi iç dünyasında yukarıda çok
cüz-i miktarda isimlerini sıraladığım kılavuzlarla de-
rin bir yolculuğa çıkmak sanırım en güzel karar.
Sonrasında zaten bu son derece meşakkatli yolun
dertlerini benliğinizde kolaylıkla sindirebilir, asıl
maksada ulaşma yolunda yeni yolculuklara çıkabi-
liriz. Acizane duygularımı dile getirmeye çalıştığım
güzel yolculuğun tanışma yazısıyla umarım sizler-
de gönül ferahlığı yaşamışsınızdır. Zira bu hiçlik
dünyasında mekân aynı zaman da aynı, deği-
şen sadece biz yolcular. Bu gök kubbede bir hoş
sadâ bırakmak ise amacımız sanatın ve sanatçının
sahip olması gereken en güzel haslet edeb illâ ki
edebtir. Sonrası lâf-ı güzâftır vesselâm… Günün
birinde tarihin solmayan renkli simâlarında gönül-
den gönüle açılan yollarda buluşmak dileğiyle…

53
 YAYIN TANITIMLARI
Türkiye’nin Kültür
Mirası 100 Mimari
Şaheser
Türkiye’nin benzersiz hazinelerini
tanıtmak ve korunmalarına destek
olmanın NTV yayınlarının misyonu
arasında bulunması, yazar Meltem
Cansever’in de elini taşın altına koy-
masıyla bir nevi “mimari şaheser
seçkisi” sayılabilecek bu kitap orta-
ya çıkmış oldu. Yazarın önsözünde
de belirttiği gibi oldukça göreceli
bir kavram olan “şaheser” tanımına
tam anlamıyla layık olabilmek için
ciddi bir emek sarfedildiği görüle-
bilir. Yine kitabın önsözünden oku-
duğumuz oluşum sürecine göre,
bu seçki oluşturulurken ülkemizin
değerli mimar ve sanat tarihçile-
rinden, kendi seçtikleri yapılardan
oluşan birer liste göndermeleri is-
tenmiş.
Bu listeler olabildiğince farklı
yapı tipi, dönem, uygarlık, mimar
ve coğrafyaları temsil edecek şe-
kilde genişletilmiş. Neolitikten gü-
nümüze uzanan zaman diliminde
Hitit, Frig, Süryani, Ermeni, Bizans,
Gürcü, Ceneviz, Kommagene, Pon-
tus, Antik Yunan ve Roma, Lykia,
Beylikler, Selçuklu, Osmanlı, Cum-
huriyet Türkiye’si…gibi çok sayıda
uygarlıktan klasikten moderniste,
Birinci ve İkinci Ulusal Mimarlık’tan
art nouveau’ya, baroktan gotiğe
uzanan farklı stillerde camiler, kilise-
ler, medreseler, sivil mimari örnek-
leri, kamusal anıtlar, kaya mezarları,
su kemerleri, hamamlar…gibi farklı
yapı tipleri kapsanmaya çalışılmış.
Kitabın fotoğraflarında ise İzzet
Keribar ve Sami Güner gibi önemli
isimlerin olduğunu da ekleyelim.
Yine de bu değerli fotoğrafların oku-
ru yeterince doyurmadığı eleştirisini
yapmak zorundayız. Bu sahip oldu-
ğumuz mimari değerlerin karnaval
seçkisi olan albüm niteliğindeki ki-
tap, biz mimarlar, akademisyenler,
araştırmacılar için (yapılara ait çizim-
ler, eskizleri detay fotoğrafları vs…
olmadığından dolayı) bir nebze
eksik kalsa da, “ülkemizde görme-
miz gereken 1oo mimari yapıt ne
olabilir?” sorusunda önemli bir yol
54
gösterici cevap özelliklerine sahip İkinci kısımda ise endüstri ürünle-
olabilmeyi başarmış görünüyor. rinin psikososyal açıdan (estetik al-
“Türkiye’nin Kültür Mirası 100 Mimari
Şaheser”, Meltem Cansever, NTV yay.,
gısı, empati, meta, moda vb…) ir-
2009 delendiğini görmekteyiz. Tasarımın
kağıttan esere dönüşmesinden bir
önceki evreyi yani fikirden kağıda
dökülenlerin hangi süzgeçlerden
Tasarım Felsefesi geçtiğini merak edenler için bu ki-
İstanbul Üniversitesi’nde felsefe eği- tap iyi bir başlangıç olabilir.
timi görüp yine aynı üniversiteden “Tasarım Felsefesi, Tasarım Modelleri ve
Endüstri Tasarımı”, İsmail Tunalı, YEM
profesör ünvanına sahip olan İsma- yay., 2002
il Tunalı “Tasarım Felsefesine Giriş”
kitabını 4o yıldır devam eden uzun
kitap zincirinin son halkası olarak
tanımlar, ilk baskısı da 2002 yılında
gerçekleşir. Tasarımı doğaya alter-
Mimarlıkta Tasarımın
natif bir insani varlık modeli olarak
Ruhu
Mesleğe ilk adımını attığı andan
tanımlayan ve bunu hipotez ola-
itibaren “yaratıcılık nedir, nasıl
rak, bilim, felsefe, teknik ve sanatta
oluşur”u dert edinmiş bir akademis-
örnekleyen kitabın ilk baskısı kısa sü-
yenin, Lerzan Aras’ın mimari tasa-
rede tükenir ve ek bölümlerle 2004
rıma giriş derslerinde öğrencilerin
yılında ikinci kez basılır.
yaptığı çalışmalardan bu sorulara
İçinde bulunduğumuz yıl içeri-
cevap aramasıyla oluşan kitap ilk
sinde ise “Tasarım Felsefesi”, “Tasa-
elde mimarlık öğrencileri için çok
rım Modelleri ve Endüstri Tasarımı”
önemli.
alt başlığıyla yeniden basılır. İlk ki-
Okul döneminde bir öğren-
taptan farklı olarak bu baskıda kita-
cinin proje çalışması ekseninde
bın ele aldığı sorunlar ve araştırma
gelişerek diğer öğrencilerin de bu
mantığı ve dili bakımından yeni bir
sorgulamaya dahil olmasıyla bu
kitap kimliği taşımaktadır. Geçirdiği
tarz soruların o muğlak alanından
tüm bu evrimsel süreç sonunda
çıkılıp, dialoglar vesilesiyle meselele-
ise kitabın amacı tasarımı bir felse-
rin daha anlaşılabilir düzeye indir-
fe disiplini olarak temellendirmek
genmiş olması çok önemli.
olmuştur.
“Bu çalışma, bir mimarlık öğ-
Prof. İsmail Tunalı bu amacı
rencisinin ilk tasarım günlerinde ka-
şöyle dile getirir: “Uzun yıllar süren
lemini eline ilk aldığında, çevreye ilk
bir yayın sürecinde sanatın varlık
kez farklı bir gözle bakmaya çalıştığı
dünyasına ilişkin bir felsefe anlayışı
o tereddüt anlarında onların far-
getirdim. Ama doğaya alternatif
kındalık yolculuğunda ona destek
varlık yalnız sanat ve sanat dünyası
olması için hazırlandı” diyen Lerzan
değildir; aynı zamanda yine bir ta-
Aras, tasarımın ömür boyu sürecek
sarım varlığı olan endüstri ürünleri
keyifli bir yolculuk olabileceğini an-
ve teknik dünyasıdır. Buna göre,
latıyor. Yine kendi deyimiyle “Bu ki-
aynı felsefi tavırla endüstri ürün-
tapta verilen bilgiler her öğrencinin
lerine, teknik dünyasına eğilmeye
“doğru” arayışına başlaması için ilk
karar verdim.”
adım sağlayabilir.” Öğrencilere du-
Bu bağlamda kitapta “Tasarım
yurulur.
ve Tasarım Modelleri” ve “Endüstri
“Mimarlıkta Tasarımın Ruhu”, Lerzan
Dizimi” adlı 2 ana başlık bulunmak- Aras, YEM yay., 2008
tadır. İlk kısımda tasarımın bilim, fel-
sefe ve teknikle ilişkisine yer verilir-
ken aynı zamanda mimarlık, resim,
müzik ve edebiyat gibi sanatın farklı
kollarıyla da tasarım modeli açısın-
dan dirsek teması kurulmaktadır.

Selçuklu Çağında
Mimarlık
UNESCO Mevlana Hoşgörü
yılı kutlama etkinlerine katkı
amacıyla, Konya Mimarlar Odası
ve Selçuk Üniversitesi Mimarlık
Bölümü tarafından, 2007 yılının
Kasım ayında,”Selçuklu Çağı’nda
Mimarlık” temalı bir sempozyum
gerçekleştirilmişti. Türkiye’nin çeşitli
üniversitelerinden akademisyenlerin
Konya’da buluştuğu, yine ülkemizin
önemli isimlerinden Çekül Vakfı
Başkanı Prof. Dr. Metin Sözen ve
Prof. Dr. Ayşıl Tikel Yavuz, Mimarlar
Odası Genel Başkanı Bülend
Tuna’nın da katıldığı bu değerli
sempozyumda yer alan bildiriler
Mimarlar Odası Konya Şubesi’nin
çabalarıyla kitaplaştırıldı.
Editörlüğünü Selçuk Üniversite-
si’nden H. Abdullah Erdoğan’ın
yaptığı kitapta sempozyum açılış ko-
nuşmalarının ardından “Diyarbakır
Surları Üzerindeki Selçuklu Dönemi
İzleri”, “Bayburt Kent Sembolleri”,
“Van ve Çevresinde Yer Alan Sel-
çuklu Yapılarının Son Durumlarının
Görsel Analizleri” gibi bölgesel ince-
lemelerin yapıldığı bildirilerin yanı
sıra “Selçuklu Çağı Mimarisinde
Restorasyon Çalışmaları”, “Anado-
lu Selçuklu Minarelerinin Deprem
Açısından Değerlendirilmesi” gibi
Selçuklu Mimarisinin genelini irde-
leyen bildirilere de yer verilmiştir.
Tüm bildirilerde yer alan fotoğraf,
eskiz, çizim ve projelere de kullanışlı
bir şekilde yer verilmesi kitabın en
önemli özelliği olmuştur. Sempoz-
yuma katılamayanlar bu eserden
edindikleri takdirde hiçbir şeyi kaçır-
madıklarını anlamış olacaklardır. Li-
teratürde çok kıymetli bir yere sahip
olan bu çalışma için emek veren
başta editör olmak üzere, sempo-
zuyuma katkıda bulunan akademis-
yenlere ve basımı için destek veren
Mimarlar Odası Konya Şubesi’ne
teşekkür ederiz.
“Selçuklu Çağında Mimarlık
Sempozyumu ve Sergisi - Bildiriler
Kitabı”, TMMOB Mimarlar Odası Konya
Şubesi, 2009
Hastane Mimarisi
Selçuk Üniversitesi akademisyenle-
rinden Yrd. Doç. Dr. Dicel AYDIN’ın
lisansüstü eğitim sürecinde edindiği
bilgiler ve araştırma sonuçlarını
Mimarlar Odası Konya Şubesinde
başlayan Sürekli Mesleki Gelişim
Seminerleri çerçevesinde verdiği
derslerle paylaşmasının ardından
konuya ilişkin belirlenen eksiklikler
ve gelen talepler sonucu bu kitap
ortaya çıkmış.
Eser, teknik anlamda diğer
binalardan farklılaşan, fonksiyon
ve kullanıcı çeşitliliği açısından
karmaşıklaşan, teknolojinin direkt
müdahelesinin olduğu hastane
binalarında “fiziksel ortamın niteliğini
artırmak, hastane bütününü
oluşturan bölümlere ilişkin tasarım
ilkelerini mimari anlamda ortaya
koyarak tasarımcıya yol göstermek”
amacını gütmektedir.
Bu amaç doğrultusunda ki-
tapta hem sağlık alanında çalışan
yöneticiler, yatırımcılar, işletmeciler
için hem de bölümlerin taşıması
gereken nitelikleri ele alması yönüy-
le mimarlara ve mimar adaylarına
yol gösteren temel bilgiler anlatıl-
maktadır.
Hastane yapılanmasını tarihi
gelişimden başlayarak tüm detay-
larıyla ele alan eserde verilen aka-
demik bilgiler çeşitli hastanelerden
alınan fotoğraflarla desteklenerek
amaçta belirlenen ilke ve ölçütler
kapsamlı şekilde ele alınmaktadır.
Bu çalışma yeni hastanelerin yapı-
mında, yatırımcıların kaliteli hizmet
sunmasında etkili bir rehber niteliği
taşımaktadır.
“Hastane Mimarisi - İlkeler ve Ölçütler”,
Yrd. Doç. Dr. Dicle AYDIN, TMMOB
Mimarlar Odası Konya Şubesi, 2009
YAYIN TANITIMLARI
Gezgin
Bize bu sayıda çok değerli bir
yazısıyla da destek veren gezgin
bir fotoğraf sanatçısı Halit Ömer
Camcı’nın genel yayın yönetmeni
olduğu “Gezgin Kültür Dergisi”
son yıllarda raflarda yerini alan en
kaliteli dergilerden birisi.
Çok okuyanın yanında çok
gezenin de pekala bilebileceği
iddiasını ortaya koyan dergi okuyup
da gezemeyenlerin içinde kalan
ukdeleri oldukça göz alıcı biçimde
doldurmayı başarıyor. Kervanın
başında bulunan Halit Ömer’in ve
çevresindeki “iyi gözler” in elinden
çıkan fotoğraflarla süslenen
dergide yurt içi ve yurt dışı birçok
yer hakkında hevesleri kursakta
bıraktıran yazılar okuyabilirsiniz.
Basımı ve sunumu da yazı ve
fotoğraflara yaraşır kalitede olunca
sayfalardan mekanlara geçişiniz hiç
de zor olmuyor.
Etiyopya’da kara bir çocuğun
gözlerinden Peru’da İnkaların
ikizkenar yamuk mirasına, Mardin’in
sarı sıcak silüetinden Edirne’nin
–hâlâ- sadra şifa veren Şifahanesine
lezzetli yolculuklar yapmak
mümkün.
Şimdiye kadar yayımlanan
23 sayısının içeriği hakkındaki
bilgilere ve “Gezgin”i gezgin yapan
fotoğraflara www.gezginkultur.
com adresinden ulaşılabilir. Gitmek
isteyen, görmek isteyen, gidip
görmese de fotoğrafla ucundan
kıyısından ilgilenenlerin muhakkak
haberdar olması gereken “Gezgin
Kültür” e uzun soluklu bir ömür
diliyoruz.
“Gezgin Kültür Dergisi”
55
 YARIŞMA
“SOKAK ve ÇOCUK”
56
emen her insanın hafızasında çocuklu-
ğundan kalma yaşadığı sokaklarla ilgili ka-
reler vardır. Bu karelerin özlemi ve önemi
özellikle hızlı büyüyen kentlerde kendini
daha çok hissettirmektedir. Yıllar sonra insan fark
eder ki arada eğitim, kültür ve ekonomik farklar olsa
dahi en güzel dostlukların hala geçmişte sokakları
beraber paylaştıkları arkadaşları ile olduğunu fark
eder. Yıllardır sevgiyi, üzüntüyü güler yüzü pay-
laştığımız, bazen düğünümüzü yaptığımız bazen
yemeğimizi yediğimiz bazen de taziyemizi kabul
ettiğimiz sokakların mahallenin en önemli birimi
olduğu ve kişilerdeki sahiplik hissini artıran kentsel
öğeler oldukları gelişen apartmanlaşma ve siteleş-
me ile beraber kendini daha fazla hissettirmekte-
dir. Sokakta çocuk olmak... Belki sokağın ölçü ve
oranları ile kendi boyu-bosu ile ilişki kuran çocuk,
küçük dünyasında afili kelimeler ile tanımlayama-
sa bile içinde bulunmaktan ruh hali ile mutluluğu
tanımlamaktadırlar. Bir şeyden eminiz ki gün gelip
komşusunun komsusuna selam vermediği, sevinç
ve üzüntünün paylaşılmadığı apartmanlara geldik-
lerinde çocukluk günlerindeki kareler canlanarak
sokaklardaki zaman dilimleri içtenlikle anılacaktır.
Yarışma katılımcılarının belgeledikleri fotoğrafların
büyük çoğunluğunun tarihi doku içerisinden se-
çilmiş olması, kentlerin spekülatif dönüşümünden
duyulan rahatsızlığın beklide anket niteliğindeki so-
nuçlarıdır. Bu yönü ile apartmanda doğup büyü-
müş çocukların sosyal gelişimleri açısından sokak
kültürünün bir eksiklik olduğu söylenebilir.
Birbirlerinden güzel fotoğraflar. Beklenilenden
çok fazla bir katılım ( 403kişi, 1360 fotoğraf). Ama-
cına ulaşmış bir etkinlik. Mimariyi yönlendiren bir
öğe olarak sokak olgusu çocuk ile beraber ortaya
konulmuş. Katılımcılar, bazen sokaklardaki mutlu-
luğu, sevinci, hüznü, umutsuzluğu mekan olarak
objektiflere yansıtırken, bazen hareketli sirkülasyon
alanı olarak sokağı anlatmışlar. Gerek korunaklı,
tanımlanmış mekan olarak, gerekse de sirkülas-
yon alanı olarak sokağın duygusal ve oransal ola-
rak çocukla ilişkisi izleyicilere sunulmuştur. Ortaya
konulan çalışmalar sokağın duygusal atmosferini
belgelemeleri, anlatmaları yönü ile özellikle oda-
mız üyelerinin tasarımın insani, psikolojik ve hissel
boyutuna duyarlılık getirmesi bakımından önem-
senmektedir. Mimar kimliği ile son söz olarak, bu
yarışma bizlere hızlı proje üretme sürecinde genel-
de ihmal edilen mimari ve kentsel tasarımın sosyal
ve psikolojik boyutuna odaklanmamızın önemini
bizlere bir kez daha hatırlatması yönü ile oldukça
önemlidir, katkısı yadsınamazdır.
 YARIŞMA

GENEL BİLGİLER
Düzenleyen Kurum : MİMARLAR ODASI KONYA ŞUBESİ
Yarışmanın Adı : SOKAK VE ÇOCUK
Son Katılım Tarihi : 15 Kasım 2009
Ödül Bedelleri : Birinci 1.750 TL + Plaket-CD
İkinci 1.250 TL + Plaket-CD
Üçüncü 1.000 TL + Plaket-CD
Mansiyon (3 Adet) 500 TL + Plaket-CD
Jüri Üyeleri : Metin BERK, M. Turgay BİLGE, M. Serdar IŞIK, Abdullah SEZGİN, M. Reşat SÜMERKAN
TFSF Temsilcisi : Cahit SAĞLIK

SONUÇ BİLGİLERİ
Katılan kişi sayısı : 403
Katılan fotoğraf sayısı : 1.360
Ad Soyad Şehir Eser Adı
1. lik : Burak Şenbak İstanbul Ben Oynayamam
2. lik : Gürsel Egemen Ergin Bursa Sokak Sanatçıları
3. lük : Çetin Canbazoğlu Ankara Sokak ve Çocuk-2
Mansiyon : Nevcihan Güroğlu İzmir İsimsiz
Mansiyon : Firdevs Sayılan İstanbul Zeytinbağında Oyun
Mansiyon : Adem Karakaya Konya Mahzun Bakış

SERGİLEMELER
Ad Soyad Şehir Ad Soyad Şehir
1- Alpay SÖNMEZ İzmir 18- Ahmet ÇAĞLAR Bursa
2- Hüseyin TÜRK Ankara 19- Mete KAR İstanbul
3- Cihan KARACA Aydın 20- Nurşen COŞAR Ankara
4- Sabahattin ÖZVEREN İstanbul 21- Nevcihan Güroğlu İzmir
5- Nadire GÜNDAY Aydın (2) 22- Nedim Ozan TEKİN Ankara (2)
7- Elif Durhan KURU İstanbul 24- İbrahim AYŞIL İstanbul
8- Burak TOMAÇ Trabzon 25- Figen YAZAN İstanbul
9- Şahin KARAKAYA Kocaeli 26- Tarık Kaan MUŞLU İstanbul
10- Bekir TUĞCU İstanbul 27- Kürşat BAYHAN İstanbul
11- Berker DALMIŞ Kocaeli 28- Muharrem KURU İstanbul
12- Hatice KARA Ankara 29- Fahrettin ŞANKAYNAĞI İstanbul
13- Mustafa KARAÇELEBİ Konya 30- Murat ÖZTÜRK Konya
14- Selcen GENÇ Ankara 31- Hakkı CEYLAN İstanbul
15- Taner AKAN Ankara 32- Mustafa AKGÜN Konya
16- Ali MERMERTAŞ Trabzon 33- Engin KABAN İstanbul
17- Ahmet TARIMCI İstanbul 34- Davut AKBULUT Adana

57
 YARIŞMA

1. Ödül 551155-4 / İstanbul / Burak Şenbak / Ben Oynayamam Mansiyon 1 Nevcihan Güroglu / 780120-1 / İzmir / İsimsiz

2. Ödül 332868 -2 / Bursa / Gürsel Egemen Ergin / Sokak Sanatçıları Mansiyon 2 Firdevs Sayılan 223344-4 / İstanbul / Zeytinbaginda+O

3. Ödül 322542-2 / Bolu / Çetin Canbazoglu / Sokak ve Çocuk Mansiyon 3 Adem Karakaya / 666590 -2 / Konya / Mahzun Bakış

58
 YARIŞMA

Sebahattin Özveren 111109_1 OkulYolu- İstanbul

Alpay Sönmez 231975-4 Bakış - İzmir

Nadire Günday 289670-2 Oyun-Aydın

Hüseyin Türk - Ankara 879285-2 isimsiz

Cihan Karaca 200319-3- Aydın - Sokaktaki Neşe Nadire Günday 289670-3 İki Çocuk- Aydın

59
 YARIŞMA

Bekir Tuğcu 070997-3 Bezirgan-İstanbul

Elif Durhan Kuru 135246-3_Sokak Aralari- İstanbul

Berker Dalmış 912387-2-Kocaeli-Gülümseme

Burak Tomaç 065561-2-Artistik Hareketler- Trabzon

Şahin Karakaya 258012-3-Kocaeli-Beklenti Hatice Kara Çocuk olmak 606060-1 Ankara

60
 YARIŞMA

Mustafa Karaçelebi 995616-2 Konya Yağmurda Oyun Ali Mermertaş 002324 -3-Trabzon Dar Sokak

Selcen Genç 984510-2 Oyun Mevsim Tanımaz Ankara

Ahmet Tarımcı 150250-3-İstanbul Üçlü Sohbet

Taner Aka 123123-1 Okul Dönüşü -Ankara Ahmet Çağlar 163501-1 Çocukça1-Bursa

61
 YARIŞMA

Nedim Ozan Tekin 116518-1 Elma Şekeri-Ankara

Mete Kar 152500-2 Beyaz Prenses-İstanbul

Nurşen Coşar 391141-3 Ankara - Ahmet Nedim Ozan Tekin 116518-4

Nevcihan Güroğlu 780120-2 İbrahim Ayşıl 158993-3 İstanbul Akşehir Sokağı 2

62
 YARIŞMA

Muharrem Kuru 642531-3 - İstanbul İsimsiz

Figen Yazan 251176-1Sokakta Hayat-İstanbul

Fahrettin Şankaynağı- istanbul 196101-1-uzuneşek-2008

Tarık Kaan Muşlu 040685-1-İstanbul- Tarlabaşında Çocuklar

Kürşat Bayhan 410209-3-İstanbul Hadi Çocuklar Eve Murat Öztürk 070197-4 İsimsiz-Konya

63
 YARIŞMA

Engin Kaban 120120-2 -İstanbul-Sürü ve Çocuk

Hakkı Ceylan-891113-2 İstanbul - Eğlence

Mustafa Akgün-565555 - MENDİLCİ - Konya

Davut Akbulut 151278-1-Adana-17.Sokak

64
 ŞİİR

BEHÇET NECATİGİL
(16 Nisan 1916 - 13 Aralık 1979, İstanbul)

65

ehçet Necatigil, İstanbul Yüksek

Öğretmen Okulu ve Edebiyat
Bölümünden mezun oldu. Kars’ta,
Zonguldak’ta, Kabataş Erkek Lisesi’nde
ve İstanbul Eğitim Fakültesi’nde edebiyat
öğretmenliği yaptı. Kabataş Erkek Lisesi’nde
Demir Özlü, Hilmi Yavuz gibi yazar ve şairlerin
öğretmeni oldu.
İlk şiiri, lise öğrencisi olduğu yıllarda Varlık
Dergisi’nde çıktı. O tarihten ölümüne kadar hep
eserler verdi. Şiirlerinde evler, aile, çevre, aşk,
bunalım, hastalık, yalnızlık ve ölüm temalarını
işledi. Eski ve yeni kelimeleri ustaca şiirine
yerleştirdi. Sağlam ve tutarlı bir şiir dünyası oldu.
Şiir kitapları dışında, düz yazılarını topladığı Bile/
Yazdı adlı eseri de bulunmaktadır. Almanca’dan
çeviriler yapan Necatigil, radyo oyunları da
yazmıştır. Bu alandaki çalışmalarını; Yıldızlara
Bakmak (1965), Gece Alevi (1967), Üç Turunçlar
(1970), Pencere (1975) kitaplarında topladı.
Ailesi ölümünden sonra, Necatigil Şiir
Ödülü’nü her yıl verilmek üzere oluşturdu.
Ayrıca Kabataş Erkek Lisesi 3 Fen-F sınıfına Behçet
Necatigil Dersliği adı verildi. http://tr.wikipedia.org/wiki/Behçet_Necatigil
 ŞİİR
EVLER
İnsanlar yüzyıllar yılı evler yaptılar.
İrili ufaklı, birbirinden farklı,
Ahşap evler, kagir evler yaptılar.
Doğup ölenleri oldu, gelip gidenleri oldu,
Evlerin içi devir devir değişti
Evlerin dışı pencere, duvar.
Vurulmuş vurgunların yücelttiği evlerde
Kalbi kara insanlar oturdu.
Gündelik korkuların çökerttiği evlerde
O fıkara insanlar oturdu.
Evlerin çoğu eskidi gitti, tamir edilemedi,
Evlerin çoğu gereği gibi tasvir edilemedi.
Kimi hayata doymuş göründü,
Bazılara zamana uydular.
Evlerin içi oda oda üzüntü,
Evlerin dışı pencere, duvar.
Evlerde saadetler sabunlar gibi köpürdü:
Eve geldi bir tane, nar gibi,
Arttı, eksilmedi.
Evleri felaketler taunlar gibi süpürdü.
Kaderden eski fırtınalar gibi,
Ardı kesilmedi.
Evlerin çoğunda dirlik düzen
Kalan bir hatıra oldu geçmişte.
Gönül almak, hatır saymak arama.
Evlatlar aileye asi işte,
Bir çığ ki kopmuş gider, üzüntüden.
66
Evlerde nice nice cinayetler işlendi,
Ruhu bile duymadı insanların.
Dört duvar arasında aile sırları,
Bunca çocuk, bunca erkek, bunca kadın,
Gözyaşlarıyla beslendi.
Çocuklar, büyük adam yerine evlerin kiminde:
Çocukları işe koştu kalabalık aileler.
Okul çağının kadersiz yavruları,
Ufacık avuçlardan akşamları akan ter,
Tuz yerine geçti evlerin yemeğinde.
İnananların kaderi besbelli evlere bağlı,
Zengin evler fakirlere çok yüksekten baktılar,
Kendi seviyesinde evler kız verdi, kız aldı.
Bazıları özlediler daha yüksek hayatı,
Çırpındılar daha üste çıkmaya
Evler bırakmadı.
Yeni yeni tüterken ocakların dumanı
Kadın en büyük kuvvet erkeğin işinde
Erkekleri kaçtı, kadınları kaçtı
Evler dilsiz şikâyet kaçmışların peşinde.
Şu dünyada oturacak o kadar yer yapıldı,
Kulübeler, evler, hanlar, apartmanlar
Bölüşüldü oda oda, bölüşüldü kapı kapı
Ama size hiçbir hisse ayrılmadı
Duvar dipleri, yangın yerleri halkı,
Külhanlarda, sarnıçlarda yatanlar.
Behçet NECATİGİL

EVİN DÖNÜŞÜMÜ VE GÜVENLİKLİ SİTELER
vin tarihi, o uzun, hayli zengin, hayli
değişken tarihi, bir bakıma toplumların
ve insanın tarihidir. Evin tarihinde insan
ve toplumun hep sıcaklığını koruyan ve
dokuyan dönüşümünün izleri: aşikâr, besbel-
li, görünür izleri. Evin çatısında, duvarlarında,
odalarında, ocağında, sofrasında, koltuklarında,
sedirlerinde, biblolarında, avizelerinde, pencere-
lerinde ve perdelerinde hep insanın hayali, nefe-
si, bakışları, umudu, kaprisi, günahı, iyilik doku-
nuşları. Evin her yerinde insanın kokusu, korkusu,
aşkı, hüznü, kederi, neş’esi, sevinci. Ayyuka çıkan
sevinci yahut dağları un ufak eden ağır kederi.
Evin yankısı, insanın sureti.
Evin tarihi, süreğen bir tanıklığın tarihidir. İnsan
ve toplumun sırdaşı, kucağı olan ev, onun en ya-
lın, en hesapsız tanığıdır. İnsanın yaptığı, söylediği
evde yankılanır. İnsanın ne düşündüğünü ev du-
yar. Bu bakımdan ev insanının dönüşümün tanığı
ve tarihidir. İnsan ve toplum dönüştükçe ev de
dönüşür; ev insanın hayat tarzını takip eder, hayat
tarzına tanık olur ve onu yansıtır, onu anlatır.
Neden insanın en hasbi tanığıdır ev? Ev, ger-
çekte hayattır çünkü; Türk insanı, evinin adını
‘hayatlı ev’ koyarak ne büyük isabette bulunmuş-
tur! Hayat ve ev! Hayata ev kadar yakışan başka
DOSYA
Köksal ALVER1 67
bir mekân var mıdır? Hayatı tüm halleriyle içine
alan, kuşatan, bağrına basan, kucaklayan başka
bir mekân bulunabilir mi? Cami mi, mektep mi,
çarşı mı, eczane mi, hastane mi? Hangi mekân
hayatı çepçevre kuşatmaktadır, ev dışında? En
hasbi tanık oluşu bu şekilde anlaşılamaz mı evin?
Çünkü ev, insanın en temel, en yalın, en yakın
zorunlu mekânıdır. İnsan ev ile bir toplumsal ve
kültürel varlık haline gelir. Ev ile başlar; evde gö-
zünü açar: hayatı evden tanımaya başlar. Ev, ilk-
tir; belki bundan dolayı değişmez bir ilkedir; her
zaman var olmuştur, var olacaktır.
Bir tanık olarak ev, insanın tarihini takip eder.
İnsan nerede ise ev oradadır. Sanki insan evini
de üzerindeki hırka, aba gibi taşımaktadır. Öyle
ki, insanın uzun-ince ve oylumlu yürüyüşü, evleri
katetmektedir; evden başlamakta, evde bitmek-
tedir. Ev, her tabaka, her inanç, her kültür ve
medeniyete mensup insanın peşi sıra gelir. Onu
takip eder, onu evirir çevirir; yolunu-yordamını
hazır eder. Her ırkın/kavmin, medeniyetin, top-
lumun, kültürün ve de alt-kültürün kendine özgü
evi olur. Her medeniyet kendine özgü ev yapar;
evi giydirir. Kültür, inanç, gelenek evi giydirir; evi
biçimlendirir. Evin fonksiyonlarını, özelliklerini, ha- 1
Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi, Edebiyat
yata dahil olacak uzuvlarını ve ruh iklimini belirler. Fak., Sosyoloji Böl.
 DOSYA
Ev, fizikî bir nesne olmasının yanı sıra, daha önde bir kültür ve me-
deniyet göstergesidir. Simgedir, semboldür: metafordur. Kendinde
pek çok şeyi taşır, gösterir. Eve bakan, evin sahibini yani hangi ruh
ikliminin, inancın, kültür ve medeniyetin insanı olduğu görür.
Evin uzun tarihi, inanç, gelenek, kültür ve medeniyete göre bi-
çimlenen değişik tarzlar, biçimler, anlayışlar sunar. Çadırdan kulü-
beye, alaçıktan apartman dairesine, residencedan stüdyo dairesi-
ne; villadan bahçeli eve, gökdelenden apartmana, gecekondudan
güvenlikli lüks sitelere uzanan ve her tarzı içeren evin uzun tarihi,
insanın eve bakışı, evden beklentisini de aşikâr eder. Evin uzun tari-
hi, toplumların devirlerini, çağlarını, dönemlerini an an takip eder,
ortaya serer. Behçet Necatigil, ‘Evler’ şiirinde insanın ev macerasını
ne güzel anlatır: “İnsanlar yüzyıllar yılı evler yaptılar/ İrili ufaklı, birbi-
rinden farklı/ Ahşap evler, kagir evler yaptılar/ Doğup ölenleri oldu,
gelip gidenleri oldu/ Evlerin içi devir devir değişti.”
Evin uzun tarihi, aynı şekilde evin özellikleri, bölümleri, büyük-
lüğü, yüksekliği, genişliği, darlığı, konumu, mevkii, teknik ve tekno-
lojik özellikleri, fonksiyonları gibi pek çok özelliğine ilişkin zengin bir
veri sağlar. Bir organizasyon birimi olarak ev, zamanla farklı nitelikler
kazanmıştır. Sadece biçimsel açıdan değil fonksiyonel ve yaşamsal
pratikler açısında da ev, büyük, köklü dönüşümlerin alanı olmuş-
tur. Bir gösterge olarak ev, toplumsal dönüşümün tüm yönlerini
temsil etme, yansıtma, taşıma görevinin de yerine getirmiştir. Bu
bakımdan, evin tarihi, ev imgesinin tüm yüzlerini barındırmakta,
onun geçirdiği dönüşümlerin çetelesini tutmaktadır. Bir hayat alanı,
temel bir yapı olarak kurulan evin zamanla, örneğin, statü aracına,
gösteriş alanına evrilmesi de aynı şekilde bu dönüşüm hikayesinin
kaydettiği bir husus olmuştur. Evler, birer canlı tanık olarak kendinde
yaşayanların hallerini, durumlarını, dünyalarını yansıtmıştır. Kendileri
bile bundan etkilenmiştir bir bakıma. Gene, Necatigil’e kulak vere-
cek olursak, bunun nasıl gerçekleştiği anlaşılır: “Zengin evler fakirlere
çok yüksekten baktılar/ Kendi seviyesinde evler kız verdi, kız aldı/
Bazıları özlediler daha yüksek hayatı/ Çırpındılar daha üste çıkmaya/
Evler bırakmadı.”
Evin dönüşüm hikâyesinde, son yılların dikkat çeken bir olgusu
olan güvenlikli siteler, özel bir yerde durmaktadır. Güvenlikli siteler,
yeni bir ev modeli olarak pek çok şeye işaret etmektedir. Güvenlikli
siteler, bir anlamda kendi zamanının hayat tarzlarını, ev üzerinden
okumaya da imkân tanımaktadır. Yeni zamanların yönelimlerini,
ilgilerini, bakışlarını belgelemektedir. Güvenlikli siteler toplumsal
dönüşümün mekâna yansımasıdır bir anlamda. Her dönüşümde
rastlanan dejenere olma, bozulma, gelenekten kopma hali bu ör-
nekte de görülebilir. Bir dejenere hali midir güvenlikli siteler; bir bo-
zulmaya mı işarettir? Elbette bu sorunun cevabı, etraflı analizlere
muhtaçtır. Aslolan meseleyi, değişik yönleriyle analiz edebilmektir.
Bu anlamda güvenlikli sitelerin sosyo-ekonomik, tarihsel, politik, kül-
türel, psikolojik dayanaklarıyla birlikte okunması bir gerekliliktir. Aksi
takdirde tek yönlü bir okuma, sorunu belli bir yere kilitlemekten öte
bir şey yapamayacaktır.
Güvenlikli sitelerin, vurgulanması gereken en önemli niteliği kuş-
kusuz güvenlik esaslı yapılar oluşu ve bu güvenliği katı bir şekilde
uygulamaya sokmasıdır. Esasen ev, bir güvenlik arayışıdır; insanın
kendini güvende hissetmesinin, kendini güvenli kılmasının asli, ya-
lın, doğal ve zorunlu bir sonucudur. Barınak olarak ev, insanı dış
tehlikelerden, zararlardan korumakta, onu güvene almaktadır. Bun-
68
dan dolayı ev, kendini evinde güvende hisseder genelde. Kendini
en güvende hissettiği yer de evidir. Ancak güvenlikli sitelerin öne
çıkardığı güven durumu, bu yalın halin ötesinde anlaşılmalıdır. Çün-
kü buradaki güven, sadece belli kişilere, gruplara, seçilmişlere, imkâ-
nı olanlara has kılınmaktadır. Güvenliğin özelleştirilmesi ile yüzyüze
gelinmektedir. Toplumsal bütünlüğü zedelemeye, toplumu mekân
üzerinden ayrıştırmaya götüren bu durum, sosyal adalet, kentin
tüm yurttaşlarca adilce yaşanması, paylaşılması esasını da bozmak-
tadır. Hem evin kendi özel tarihinde hem de kentsel dönüşüm me-
selesinde güvenlikli siteler, yeni bir toplumsal-mekânsal-mimarî olgu
olarak yer almaktadır. Güvenlik gibi insanın aslî ve en yalın halini
belli bir mekânla kayıtlayan ve oradaki güvenliği cilalayan bir albeni-
ye dönüktür güvenlikli siteler.
Aynı zamanda evin sembolizminde, sembolik bir alan olarak
evin dönüşümünde yeni bir yorum olarak ortaya çıkan güvenlikli
siteleri, kendini var eden enstrümanlar etrafında da okumak gere-
kir. Duvarlar, parmaklıklar, kapılar, kameralar ve güvenlik görevlileri
gibi bir güvenlikli sitenin ayırıcı unsurlarının her birini de tıpkı bu
yapılar gibi sembolik değeri olmalı. Dışarıya keskin bir şekilde kapalı
olan ve dışarıdan izinsiz hiçbir kişinin girişine izin vermeyen, böyle-
ce kendini yabancıdan, tehlikeli olandan, düşmandan, dilenciden,
yardım toplayandan, fakirden, satıcıdan, hatta bayram şekeri almak
isteyen çocuklardan bile koruyan, saklayan, esirgeyen güvenlikli si-
telerin anlaşılmasında söz konusu kurucu unsurlar açıklayıcı bir rol
üstlenmektedir. Mekân, duvar ve kapıyla kendini bir anda yer aldığı
mahalden ayrıştırmakta, kendini çok özel, dokunulmaz, hatta ulaşıl-
maz bir konuma oturtmaktadır. Tabiri caizse kendini siterilleştirmek-
te, siteril olma yönünü cilalamaktadır. Güvenlikli sitelerin cazibesi ve
ağır baskı oluşturması da buradan kaynaklanmaktadır. Bu baskı ve
cazibe git gide ev tercihleri ve türlerinde kendini ana eğilim olarak
sunmaya adaydır.
Güvenlikli siteler toplu evler, toplu mekânlardır. Belirli bir sosyo-
ekonomik seviye ve statüye mensup kişileri bir araya toplayan, ama
aynı zamanda kimi toplumsal grupları dışarıda bırakan, farklı top-
lumsal statüler ve yapılar arasında bir duvar ören yapılardır. Fakat
bununla birlikte benzer ama kopuk hayatları ütopyavari bir araya
getiren yapılardır. İnsanlar arasında mekân üzerinden yeni bir bağ
ve ilgi kurma iddiasındadır. Bu ise güvenlikli sitelerin bir tür birliktelik,
mahallelilik ve hatta cemaat kavramlarıyla birlikte sunulmasının yolu
aralamaktadır. Oysa buradaki birlikteliğin gayet sunî, bir projeye
dayalı bir şekilde sonradan oluşturulmuş dolayısıyla gerçek cema-
atleşmeden ve bağlılıktan hayli uzak olduğu söylenmelidir. Reklamı
yapılan bu birlikteliğin ve mahalleliğin olsa olsa yeni bir pazarlama
tekniğinin kurnazca geliştirdiği bir dil ve söylemden öte bir değeri
yoktur.
Güvenlikli siteler de evin uzun tarihinde ortaya çıkan farklı mo-
dellerden bir tanesidir. Kendi özelinde, bir model ve örnektir; bir
sembolik yapıdır: pek çok hususu okumaya izin vermektedir. Değişik
faktörlerin oluşturduğu yeni bir ev türüdür. Açıklanması ve anlaşıl-
ması da tüm bu faktörlerin göz önüne alınmasına muhtaçtır. Bir
büyük kopuş, hatta bir bozuluş olup olmadığı, hâlihazırda ve yakın
gelecekte güvenlikli sitenin sunduğu ve beslediği hayat tarzı ve in-
san ilişkilerine getirdiği boyutla anlaşılacaktır. Mimari, iktisat, sosyolo-
ji, psikoloji gibi disiplinler bu hususu ilgiyle takip etmekte ve notlarını
düşmektedir.

GELENEKTEN GELECEĞE:
“İMAR REFORMU”
03 Nisan 2009 Konya
lkemizde artık ne yapılsa, ya da ne ya-
pılmak istense, adına “reform” deniyor.
Özellikle son yıllarda bu söylemle sunul-
mayan yasa ya da yasa tasarısı yok gibi...
Hangi alanda yeni bir düzenleme yapılmaya ih-
tiyaç duyulsa, kamuoyuna “reform yapıyoruz”
diye açıklanıyor ve medyamız da böyle tanımla-
mayı pek seviyor...
Oysa, tarihin tüm reformlarına baktığımız za-
man bunların hiçbirisi, gerçekleştikleri sürecin ön-
cesinde ya da başında, birilerinin “haydi reform
yapalım” demesiyle reform olmadılar. Hatta ger-
çekleştikten sonra bile reform oldukları, ancak
uzun yıllardan sonra geriye dönüp bakıldığında
anlaşıldı ve bu tanımını da zaten hep tarihçiler
yaptılar...
Bu nedenle, günümüzdeki şu “AB reformla-
rı” diye gündeme getirilen yeni yasal ve yönetsel
düzenlemelerin bile gerçekten bu tanıma yakışıp
yakışmadıkları; yani eskisine göre daha iyi bir du-
ruma neden olup olmadıkları, ancak “yaşanarak”
anlaşılacak. Belki de kuşaktan kuşağa yaşandıktan
sonra durumun eskiden daha iyi olup olmadığı
görülerek ne ad verileceği de belli olacak.
DOSYA
Oktay EKİNCİ* 69
Ne var ki bu gerçeğe rağmen biz yine de yeni
bir düzenleme için “reform” demeyi, aynı düzen-
lemelerle daha iyi ve daha olumlu bir sonuca ula-
şabileceğimizi umduğumuz, ya da bunun böyle
olmasını, bilinmesini istediğimiz için seviyoruz.
O kadar ki yine günümüzde kimi “şimdikin-
den daha geri” ve “daha olumsuz” sonuçlar
yaratabilecek yeni yasalar için bile “reform” denil-
mesine çok da karşı çıkmıyoruz. Hatta, bu tanımı
benimseyerek, tutup “reformu eleştiriyorum” di-
yenlerimiz de var; böylesi bir söylemle reformun
tarihsel saygınlığını zedelediklerinin bile farkında
değiller.
Oysa, eğer o yeni düzenlemeyi “geri” ve hat-
ta “zararlı” buluyorlarsa, söylemeleri gereken,
öncelikle bunun bir “reform” olamayacağı; hatta
tıpkı “karşı-devrim” gibi belki de “karşı-reform”
demenin daha doğru olacağı değil midir?
İşte ben de bu “ihtiyat” içinde “İmar Re-
formu” önerimi paylaşırken, şimdiki imar düze-
nimizden daha ileri bir durum için gerekli yeni
düzenlemelerindeki temel ilkeleri belirlemenin,
ancak “gelenekten geleceğe” bir bakışla olumlu
sonuçlar yaratabileceğini çok önemsiyorum, *
Yük. Mimar
 DOSYA
Çünkü, bence her alanda geçerli olmakla bir-
likte, özellikle kent, yapılaşma, çevre, mimarlık ve
şehircilik alanında, dünyanın başka hiç bir kültür
ve uygarlık coğrafyasında olmayan zenginlikteki
tarihsel birikimlerimizden yararlanarak geleceği
kurgulamanın tek çözüm olduğuna ve hatta “ya-
şamsal değer” taşıdığına inanıyorum.
Yine bu nedenle, günümüzdeki ve hayli
zamandır ülkemizde ne yazık ki egemen olan
“kimliksiz ve çıkarcı yapılaşma” ortamlarının da
geçmişimizi önemsemeyen, içeriksiz ve özümüze
yabancı bir sözde modernleşme saplantısıyla, sa-
dece rant amaçlı imar politikalarının sarmaş dolaş
olmasından kaynaklandığını savunuyor ve sorgu-
luyorum,,,
Düşündürücü Sorular
Konuya bu değerlendirmelerle girerken, dilerse-
niz önce kentlerimizin şu hepimizi üzen genel
görüntülerine bakarak şu soruyu düşünelim:
“Kentleşme, sadece yapı yığılmasıdır? Sadece
binaların çoğalması ve giderek daha da yo-
ğunlaşması mıdır?”
Bu yığılma altında ezilen, yok olan, ya da yok
olmasalar bile aynı yoğun yapılar arasında sıkışıp
kaldıkları anıtlarımızı, tarihi yapılarımızı ve hatta
çok özel anıların yaşandığı mekanları, binaları dü-
şünelim... “Kentleşme geçmişe, değerlerimize
vefasızlık mıdır?”
Hele o eski kent fotoğraflarındaki eşsiz güzel-
likle ve insanı büyüleyen tarihi dokularımız ile,
aynı yerden ve aynı açılardan bugün çekilen fo-
toğraflardaki insanı hüzünlendiren başkalaşım ve
çirkinlikler yığınından ibaret bir yabancılaşmanın
karşısında soralım; “Kentsel gelişme, kimliksiz-
leşme midir?”
Bunlara bir de günümüzün şu “çağdaş” ve
“modern” denilen yapılarındaki estetik yoksunlu-
ğu ve çevreye uyumsuzluk ile yakın geçmişe dek
kentlerimizi bezeyen sanatsal mimari ile insancıl
yerleşim dokularını kıyaslamayı eklediğimizde;
“çağdaş olmak karaktersiz olmak mıdır; mo-
dernlik kimliksizlik midir?”
Oysa, aynı karaktersiz ve kimliksiz mekanlar
içerisinde, geçmişten gelen örneğin “gelenek-
sel yemeklerimiz”i yaşatmaktan çok mutluyuz;
yerel özelliklerini tümüyle yitirmiş yapılaşmalarda
yöresel mutfaklarımızdan örnekler veren lokanta-
larımız çoğalıyor; Konya’da neyse ki bir Konya evi
var ama “Furun Kebab”ın iyisini yemek için kötü
apartmanların arasında beton bir binanın zemin
katında, kimliksiz bir çevreye bakarak yemeye
70
katlanmak zorundayız... “Geleneklere bağlı ol-
mak, ya da gelenekselden haz almak neden
sadece yemeklerde mi kalmalıydı?”
“Muhafazakar”larımız, o muhafaza etmedik-
leri eski konaklarının yerinde, “kat karşılığı zen-
ginleşme” adına yükselen kimliksiz apartman
dairelerinde yaşarlarken, kendilerine hala “mu-
hafazakar” diyebilirler mi ve bu sonuçtan mut-
lular mı?
Bir yandan “güç gösterisi” adına diktikleri
kuleleriyle ve paranın sağladığı siyasi kayırmayla
elde ettikleri oransız imar durumlarıyla inşa edil-
miş devasa yapılarıyla övünen; bir yandan da
geleneklere bağlı siyasi söylemlerle politika yapa-
bilenlerimiz de düşünsünler..
Başta Mevlana felsefesi olmak üzere, hangi
Anadolu düşüncesinde “gösteriş düşkünlüğü”
vardır; hangi tarihsel düşünürümüz, insanların
haklarını gasp eden bir “ayrıcalıklı yaşam” ya
da “ayrıcalıklı kazanç” peşinde koşmayı makbul
sayar?
İşte bütün bunların sonunda adlarından baş-
ka neredeyse hiç bir özgün değerleri kalmayan
kentlerimizi bile, aynı adlarının sonuna “m” ekle-
yerek, örneğin “Konyam” diyerek anıyorsak; yani
“bize ait”, “bizim” olmalarıyla övünüyorsak, aynı
“m”ye yakışır bir imar politikasını da artık benim-
semeli, geleneksel değerlerimizi çağdaşlığın esin
kaynağı yaparak, bizim kentlerimizi yeniden bizim
kılabilmenin yolunu bulabilmeliyiz...
“İmar Reformu” dileğimiz de öncelikle bunu
hedefliyor...
Uygarlık Tarihi Aklın Tarihidir...
“Geleneksel” değerleri önemsemeyi, kimileri
tutuculuk sayarlar... Bu yanılgı, tarihe, insanoğ-
lunun “uygarlık serüveni” olarak değil, ege-
menlerin siyasal geçmişi olarak bakılmasından
kaynaklanır...
Geçmişteki gerçek yaşanmışlıkları ve egemen-
lerin siyasi tarihi dışında da yaşamın sürdüğünü
yadsımanın gözardı ettiği gerçek ise şudur;
Kültürel birikimler, sadece insana has olan
“akıl” ve “yaratıcılığın” ürünüdür; çağlar boyu
süregelen gündelik yaşanmışlıklarla oluşurlar..
Bu nedenle uygarlık tarihi de “yaratıcı akıl”la
yazıldı...
Aklın ve yaratıcılığın ürünü olan “düşünen
ve tasarlayan” insana verilen değer, “kimlikli
kentleşme”yi sağlayabilmenin de temelidir...
Düşünen insanın toplumsal yaşama olan uy-
garlık katkısının önemini ve büyüklüğünü ise özel-

likle orta çağdaki Anadolu bilgelerimiz dünyaya
örnek olacak aydınlıkta dile getirmişlerdir.
Batı “ortaçağ karanlığı”ndayken, Anadolu’da
bu karanlığın asla geçerli olmadığını, hatta tersine,
düşünce ve akıl tarihinin en aydınlık ve insancıl
dönemlerinin yaşandığını anımsamazsak, geç-
mişten esinlenme erdemine de kavuşamayız...
Örneğin Ömer Hayyam; dünya düşünce
tarihinin eşsiz sözlerinden olan “dinlerin sana
vaadettiği cennet, yaratıldığın bu toprakla-
rın üzerindedir..” derken, yaratanın bize yaşa-
mı armağan ettiği yerdeki “cennet” değerlerin
kıymetini bilmemizi söylüyor. Kentimizi, çevremizi
cehenneme çevirerek cenneti sadece öbür dün-
yaya bırakmanın, yaşamı cehenneme sokarak
cenneti kutsamanın akıl dişiliğini özetliyor.
Ya da Hacı Bektaş Veli, batı hümanistlerinden
çok önce “okunacak en büyük kitap insandır”
derken, öncelikle insani değerlerin önemini vurgu-
lamıyor mu? Benzer şekilde Mevlana da “kendini
bilmeyen bir alim ne menem bir alimdir; olsa
olsa malumat yığmış zalimdir...” diyerek, bence
şu her şeyi bilen ama hep kendine saklayan, yani
bilgisini toplumsal esenliğe kazandırmaktan aciz
ya da bundan kaçınan kimi günümüz okumuş-
yazmışlarını da ne güzel tanımlıyor...
Batının “karanlık” çağı olan Ortaçağdaki işte
bu aydınlığımızın mimari ve kentsel kazanımlarını
da aynı düşünce zenginliğinin ürünü olarak gö-
rüp değerlendirdiğimizde, dünyanın en insancıl
ve en yaşanılır mekanlarını ve yerleşmelerini ya-
ratmış bir geçmişten bugünkü tam tersi duruma
nasıl gelebildiğimizi sorgulamalıyız...
Kimliksizleşmenin, yabancılaşmanın ve top-
lumsal yaşamın gereklerine aykırı çıkar yapılaş-
masının, hangi sapma ve saplantılardan kaynak-
landığını yine geçmişten ders alarak görebilirsek,
imar reformunun bize has, yani Türkiye’ye ve
Anadolu’ya has önceliklerini de kavramamız zor
olmayacaktır...
Koruma Bilincinin Doğuşu
Zaten, günümüzdeki “kültürel miras” kavramı-
nın temelinde de insan becerisine sahiplenme-
nin kuşaktan kuşağa aktarılması (miras) vardır.
Aynı kavramın yine günümüzdeki “koruma” bi-
linciyle buluşmasının çağdaş önderleri ise “insan
sevgisi”nin düşünürleridir.
Ruhi Su’nun o unutulmaz ve etkileyici Anado-
lu sesiyle seslendirdiği “ellerimiz hünerli, aklımız
yaratıcıdır” dizeleri, bütün bir uygarlık tarihinin
özetidir. Aynı gerçeğin “tarihsel belgeleri” olan
DOSYA
geçmiş mimari ve kentsel değerlerimiz de dünya-
nın “emek ve beceri”yle uygarlaştığını gösterir-
ken, onlarla beslenen “toplumsal yaratıcılık” ise
esenlikli bir geleceğin güvencesidir...
Ancak, insanoğlunun bu “çağdaş bilinç”le
buluşabilmesi için de aklın değerini farketmesi,
yani düşüncenin özgürleşerek aydınlanmayla
buluşması gerekiyordu...
Bu nedenle de tarihin “akla değer verilme-
yen” çağlarında, geçmişe ait değerler de önem-
senmediği için “koruma” kavramı gelişemedi...
Eski uygarlıkları elbette ki öncekilerden esin-
lendiler ama onları korumadan, genellikle yok
ederek, hatta üzerlerinde yükselerek yapılaştılar.
Örneğin, Bodrum’a giderseniz, kentin tarih-
sel simgesi olan görkemli “kale”nin taşlarına do-
kunun... Aslında, vaktiyle aynı kentte bulunan,
ama bir depremde yıkılan, Dünyanın 7 harikası
arasındaki efsanevi “Mozelyum”a da dokunmuş
olursunuz. Çünkü kale işte o muhteşem mabedin
taşları taşınarak yapılmış... Ama şimdi kalkıp da ne
o taşları taşıyanları eleştirebiliriz; ne kaleyi yıkıp taş-
larıyla yeniden Mozelyum’u yapmayı düşünebili-
riz; ne de bugün benzer tarihi yapıların taşlarıyla
yeni binalar yapmayı aklımıza getirebiliriz... Çün-
kü o çağda aklın ve yaratıcılığın değerine dayalı
bir koruma bilinci yoktu; bugün ise var...
Aynı durumun belki de en çarpıcısı ise Mimar
Sinan’ın bile camilerindeki son cemaat yerlerinin
çevresinde sıralanan sütunları antik ören yerlerin-
den toplamış olmasıdır. Mimarlık tarihinin dehası-
na, buna rağmen tek söz söylemeyez olmamızın
nedeni ise sadece saygımız değil, yaşadığı çağın
gerçekliğinin öyle olmasıdır. O çağlarda, sayısız
mimar, sayısız yapıyı antik kalıntılardan “devşir-
me” malzemeyle yaparken, halkın mimarisinde
de aynı devşirmeler yaygın değil midir?
İstanbul’daki Sultanahmet Camisi’nin tam da
Büyük Bizans Sarayı’nın üzerinde yapılması; hatta
Fatih Camisi’nin de Ayasofya’dan sonraki en bü-
yük kilisenin yerinde yükselmesi; benzer tutumla-
rın dünyada da sayısız anıtsal yapıda görülmesi...
koruma bilincinin insanlık için çok “yeni” bir er-
dem olmasından ötürüdür.
Tıpkı “insan hakları” gibi, hatta tıpkı “demok-
rasi” gibi ya da “fikir özgürlüğü”, “düşünce
özgürlüğü” gibi, hemen tüm çağdaş insanlık
kavramlarına koşut olarak “kültürel miras” ve bu
mirasın yine insanlık adına korunması gerekliliği
de aklın özgürleşmesi ve insan yaratıcılığının ev-
rensel değerinin kavranmasıyla birlikte, aydınlan-
manın armağanları olarak doğmuşlardır...
71
 DOSYA
Mimarlık tarihi de bu nedenle “aklın ve ya-
ratıcılığın belgeseli” olarak, tüm kazanımlarıyla
geleceğe aktarılması gereken bir “uygarlık mira-
sı” ve hatta uygarlaşmanın “tarihsel dersi” olarak
önem kazanmıştır...
“Koruma Hukuku”nun Doğuşu
Bu nedenlerle tarihin en ünlü ve gelişmiş yasa-
larında bile “eski eser” ya da “koruma” kavramı
yoktu. Hukuk fakültelerimizdeki temel dersler ara-
sında yer alan Roma Hukuku’nda, ya da Ham-
murabi kanunlarında; Hititlerin yasalarında; Uzak
Doğu’nun eski çağ hukukunda... hiçbirinde “kül-
tür mirası” ya da “geçmişe ait değerlerin göze-
tilmesi” yoktu...
Nitekim, bugünkü “kültür ve tabiat varlıkla-
rını koruma hukuku”muzun da evrensel teme-
lini oluşturan çağdaş koruma yasalarının “ilk”ini,
1850’lerde, dönemin hümanist Fransız aydını ve
yazarı Victor Hugo’nun kaleme almış olması rast-
lantı değildir.
Hugo’nun önemini görebilmek için, çağdaşı
olan kimi Fransız aydınlarındaki “koruma” önder-
liğini de anmamız lazım. Onlardan biri ve aynı za-
manda dönemin İçişleri Bakanı olan Guizot’du...
Ülkesindeki tarihsel yapılar arasında özellikle
“kutsal” sayılmayanların bilinçsiz bir şekilde yıkıl-
maları ve tahrip edilmeleri ancak devlet örgütüy-
le durdurulabileceğine inanan Guizot, 21 Ekim
1830 tarihinde ünlü raporunu yazarak, dünya-
da ilk kez bir devletin koruma görevini özel bir
“kamu hizmeti” olarak üstlenmesine neden
oldu. Guizot raporu, kültürel mirasın yokolması-
na karşı önlem alınması gerektiğini “bir ulus ve
insanlık görevi” olarak vurgularken, Fransa’nın
ne denli zengin bir mirasa sahip olduğunu ve
bunun sanat birikiminin geleceğe de aktarılması
gerektiğini açıklıyordu.
Guizot’un bu girişimi sonucunda Fransız hü-
kümetince tayin edilen “Tarihi Anıtlar Genel
Müfettişi” için öngördüğü hizmet tanımı da
yine “aydınlanma” amaçlıydı. Müfettiş bütün
Fransa’yı gezerek tarihsel binaları saptayacak ve
bununla da yetinmeyerek, hem o binaların sa-
hipleriyle görüşmeler yaparak, hem de vilayet ve
belediye meclisleriyle toplantılar düzenleyerek,
“cahillik yüzünden bu binaların yıkılmaması
için” bir tür eğitim seferberliği başlatacaktı.
Bu “ilk adımın” ardından 1837de yine
Fransa’da “Tarihi Anıtlar Komisyonu” kuruldu.
Komisyonun aldığı ilk kararlar da ülkede kültürel
miras ve tarihsel çevre korumacılığının kurum-
72
sallaşması yönündeki temek ilkeleri belirledi.
Örneğin, bunlar arasındaki “tarihsel binaların
korunmasında mimari özgürlüklerin sınırlan-
dırılması”, bugün bile kimi mimarlarımızın ko-
lay kolay benimseyemedikleri bir temel kuraldır.
Aslında bu kural, yine Aydınlanma felsefesiyle
gelişen “yaratıcı özgürlüğün” ve giderek “dü-
şünce özgürlüğünün” mimaride zengin bir
“kültürel dayanak” bulabilmesi açısından çok
önemlidir.
Çünkü bir tarihsel binanın mimarlık ve sa-
nat açısından taşıdığı değerlerden “özgürce”
yararlanmak, çağdaş tasarımını bu eski uygarlık
birikimini “daha ileriye” taşımak üzere gerçekleş-
tirmeyi hedefleyen tüm mimarların hakkıdır. Bu
nedenle, herhangi bir mimarın salt kendi özgür
tasarımı adına aynı tarihsel binanın özgünlüğünü
ortadan kaldırıcı davranışta bulunması, temelde
sanatın özgür gelişmesine engeldir.
Fransız Tarihi Anıtlar Komisyonu’nun 1840’lar-
da aldığı ve yine günümüz Türkiye’sindeki “mi-
marın yetkisi”yle ilgili kimi tartışmalar için de
çarpıcı bir içerik taşıyan diğer bir önemli kararı
ise “mimarlarda uzmanlık ayrımı” yönündedir.
Tarihsel mirasın korunmasında “özgünlüğün
bozulması” düşüncesi giderek o denli önem ka-
zanmıştır ki, örneğin “ortaçağdan kalma yapıla-
rın” ancak o çağ üzerinde özel eğitim görmüş ve
uzmanlığı belgelenmiş mimarlar tarafından resto-
re edilebileceği koşulu getirilmiştir.
Bir Uygarlık Fermanı
Burada, uygarlıkla uzmanlığa saygı arasındaki ev-
rensel ilişkinin tarihsel bir belgesini, Kanuni Sul-
tan Süleyman’ın Mimar Sinan’a talimatını anmak
isterim...
Dönem elbette ki aydınlanma çağı sayılmazdı
ama yüzlerce yıl sonra Fransız aydınlarının mima-
ri özen için gösterdikleri hassasiyetin, Osmanlı’nın
en muhteşem dönemini yaratan, Kanuni döne-
minin “kurallar uygarlığında” da görülmesi an-
lamlı değil midir?
İşte Kanuni’den Sinan’a ferman:
“Hassa mimarlarının başı Sinan’a hüküm ki,
Rumeli’den ve sair yerlerden gelip
doğramacılık ve bina bilgisinden habersiz
ve nasipsiz olarak, tamamen ehliyetsiz
şekilde, ellerine cedvel alıp mimarlık
yapmaktadırlar.
Bina eyledikleri evlerin ekseriya ocakları
tutuşup yandığından, buyurdum ki,

Bu emri aldığında, bu konuda dikkatli olup,
doğramacılık ve duvarcılık bilgisinden yoksun
bulunmakla beraber
eline cedvel (arşın) alarak mimarlık yapanları
yasaklayasın,
senin bilgin ve iznin olmadan o gibi ehliyetsiz
kimselere mimarlık ettirmeyesin...”
(Fi 17 Safer 980 - 29 Haziran 1572)
Tarihsel Mimari “Anı”lardır
Yeniden 19.yüzyıla gelecek olursak, başta Victor
Hugo olmak üzere, aklın tarihsel ürünlerine de-
ğer veren aydınların, mimari korumayı yasal gü-
vencelere bağlama çabasını görüyoruz...
Aralarında Anatole France, Renan, Vitet,
Guizot, Clateubriand gibi “aydınlanmanın”
ünlü isimleri bulunan bu aydınlardan, özellikle
Victor Hugo’nun kaleme aldığı ve Fransa’daki
ilk koruma hukukunun oluşmasında “felsefi te-
meli” de oluşturan yasanın adı; “Hatıralar için
Kanun”du. Yani, koruma, sadece bir mimarlık ya
da sanat tarihi sorumluluğu değil, hatta daha da
önemli olarak “toplumsal belleğin yaşatılması”
için gerekli ve zorunlu bir sosyal sorumluluk ola-
rak gerekliydi.
Yine Victor Hugo’nun işte bu “bellek” kav-
ramıyla da bütünleşik olarak, özellikle insanları
“hayrete” düşüren ve o denli görkemli ve “zor”
yapıtların eski zamanlarda nasıl ve “hangi güçle”
yaratıldığını merak ettiren “büyük anıtsal yapı-
ların” korunması için hazırladığı yasanın adı da
aydınlanma devriminin “neyi önemsediğinin”
bir başka kanıtıdır... Hugo’nun bu yasasının adı,
“Aklın Büyük Ürünleri için Kanun”du.
Bu anıtsal yapılar, ister din ve tanrı uğruna,
ister kral ya da padişahın tanrısal güçleri uğruna
inşa edilmiş olsunlar, “şaşırtıcı” görkemlerini as-
lında “insan aklının” yaratıcılığına borçluydular.
... ve “Cumhuriyet” Devrimi
Koruma konusundaki bütün bu gelişmeler, gü-
nümüzden “160 yıl önce” Aydınlanma ile birlik-
te ortaya çıkarken, Türkiye’de de ilk kez devlete
bağlı bir koruma örgütünün Cumhuriyetin ilanın-
dan “bir yıl” sonra kurulmuş olması, aynı “felsefi”
devrimin ürünüdür.
1924 yılında İstanbul’daki tarihsel binalar için
“Muhafazai Asar-ı Atika Ercümeni” kuruluş ve
görevleri talimnamesi Maarif vekâletince (Milli Eği-
tim Bakanlığı) çıkartılırken, Fransızların 1837’de
oluşturdukları kurul örnek alınmıştı. O kadar ki
üye sayısı bile 7 kişi olarak aynıydı.
DOSYA
Osmanlı devletini ve düzenini devirmiş bir yö-
netimin, üstelik o denli zorlu bir bağımsızlık savaşı-
nın ardından ve beş parasız bir yeni devlet olarak,
aynı Osmanlı’ya ait kültür mirasını korumak için
hemen bir kurum oluşturması; bu çabayla para,
kadro, bina ayırması ve ilerleyen yıllarda gerek
Atatürk’ün gerekse de İnönü’nün genelgelerinde
“tarihsel değerlerin korunmasına” özel önem
verilmiş olması, dahası yine o parasızlık dönem-
lerinde birçok cami, çarşı, medrese vb. yapıların
da yine devlet eliyle restore edilerek kullanıma
açılmaları, yaklaşık 100 yıllık bir gecikmeden son-
ra Türkiye’nin tanıştığı aydınlanma düşüncesinin
devrimci davranışlarına en çarpıcı örnekler değil
midir?
Nitekim, 1950 sonrasında bu anlayış yerini
toprak ve imar yağmasına bağlı bir liberalliğe bı-
raktığı için koruma konusunda daha ileri süreç-
ler pek yaşanamadı. Gayrimenkul Eski Eserler ve
Anıtlar Yüksek Kurulu aynı yıllarda kurulmuş olsa
bile yine bu Kurulun bilimsel niteliği ile genel siya-
setin ve toplumsal bilincin aydınlanmadan uzak
yapısı arasındaki çelişki bugünlere dek hep geri-
lim yarattı.
Mustafa Kemal Atatürk, 1936’da Ankara’daki
bir müze inşaatını ziyaret ederken, bu dersin özel-
likle bizim için taşıdığı değeri bakın nasıl açıklıyor;
“Eski milletler büyük çalışmalar sonunda
‘kendilerine has birer mimari stil’ yaratmışlar-
dır. Son asrın sanat çalışma ve düşünmeleri
sonunda da ‘modern bir mimari’ doğmuştur.
Fakat bu modern mimari de her milletin dü-
şünce ve karakter farklarıyla birbirinden ayrı
bir görünüş ve anlamdadır. Bir İtalyan mo-
dern mimarisiyle, bir Alman modern mimarisi
arasında çok değişiklikler vardır.
Bu modern mimariler bütün ‘görünüşle-
riyle de hangi milletin malı olduğu’nu anlat-
maktadır. Bizde de asrın bütün düşünce ve
ihtiyaçlarına cevap verecek, ruhlarımızı okşa-
yacak bir modern mimari lazımdır. Fakat bu
modern mimari diğer milletlerin taklitçiliği
değil, yurdumuza has, Türklüğe özgü bir mi-
mari olmalıdır... Bize orijinal bir modern Türk
mimarisi lazımdır.”
Nitekim Ulu Önderin bu anımsatmaları, döne-
min “ulusal mimarlık” çabalarına da temel olan
“gelenekten geleceğe” kimlikli çağdaşlaşmanın
özünü yansıtmaktadır.
Bugünkü “köksüz” ve “geçmişi yadsıyan”
sözde modern yapılaşmayla “toplumsal yaban-
cılaşma” arasındaki koşutluğu düşündüğümüz-
73
 DOSYA
de ise mimari ve kentsel yozlaşmanın önüne ge-
çebilmek için akıl ve yaratıcılık tarihimizle yeniden
buluşmamız gerektiği açık değil midir?
Yine bugün, pek çok uluslararası mimarlık ve
şehircilik belgesinde, “kimlikli çağdaşlık” için, ta-
rihsel tasarımların ve dokuların yaşatılmasının “ol-
mazsa olmaz” koşul olarak belirtilmesi, Atatürk’ün
kent kültürü ve uygarlık konusunda da ne denli
ileri görüşlü olduğunu kanıtlıyor.
Avrupa Birliği ülkelerinin mimarlık örgütlerin-
ce oluşturulan ve aday ülke olmamıza rağmen
Türkiye’den Mimarlar Odamızın da üye olarak ka-
bul edildiği Avrupa Mimarlar Konseyi’nin ünlü “Be-
yaz Kitap” adlı raporu, geleceğin Avrupa’sındaki
mimarlık ve şehircilik hedeflerini belirliyor.
Raporun şu vurgulaması ise geçmişten gelen
değerlerin sürdürülmesindeki kararlılığı çok çarpı-
cı olarak özetliyor: “Kentlerimizin gurur duydu-
ğumuz estetik ve sanat düzeylerini, 700 yıldır
ödünsüz uyguladığımız mimari denetim ve
cephelerin kamusal değer olduğu bilincine
borçluyuz...”
“Yavaş Şehir” Hareketi
Bütün bu değerlendirmeler ışığında, ülkemizde
de tarihle barışık ve geçmişi yok etmeden gele-
ceği kurgulayabilen, planlı ve yaşanabilir bir kent-
leşme için öngördüğümüz “İmar Reformu”nun
temel ilkelerini belirlemeden önce, son olarak
birkaç yıldır İtalya’da doğup yaygınlaşmaya baş-
layan ‘Yavaş Şehir (Slow City)’ hareketinden de
söz etmek istiyorum.
2008’in eylül ayında mimarlık sitesi
“Arkitera”da şu haber yayımlanmıştı; “İtalya’nın
‘Yavaş Şehir (Slow City)’ hareketini destekle-
yenler, kent merkezlerinde arabayı yasakla-
yarak ve Mc Donald’s şubeleriyle süpermar-
ketleri kapatarak yaşanır kentler oluşturmaya
çalışıyorlar. Asya’ya da sıçrayan bu akım, tüm
Avrupa’da hızla yayılıyor...”
Haber, özellikle kenti sadece “otomobil yolla-
rından ibaret sanan şu “battı-çıktı” düşkünlerine
karşı “manifesto”ya dönüştü... İnternette yayanlar
“keşke bizimkiler de ders alsalar...” notlarını ek-
lerken, Bursalı gazeteci İhsan Aydın şunları yazdı;
“Araçsız, marketsiz, betonsuz, gürültüsüz
bir kenti İtalyanlar kadar en az Türkler de hak
etmiyor mu? Var mı bu harekete katılacak bir
baba yiğit belediye başkanı?” (Olay-06 Ekim
2008)
Alman Spiegel dergisinden Gizem Kahra-
74
man’ın çevirisi ve Zeynep Günay’ın derlediği bil-
gilere göre, ilk yavaş şehir 99’da Toskana’ya bağlı
Chianti oldu.
Ardından Bra, Positano ve Orvieto derken
İtalya’daki sayıları 40’ı geçti. İngiltere, İspanya,
Portekiz, Avusturya, Polonya ve Norveç’ten kimi
kentlerle birlikte, otomobil ülkesi Almanya’dan bile
Hersbruck, Lüdinghausen, Schvvarzenbruck, VVal-
dkirch ve Überlingen “Yavaş Şehir”lere katıldılar...
‘Yavaş Şehir’ hareketinin önderlerinden,
1991-2004’de Orvieto’nun Belediye Başkanı Ste-
fano Cimicchi diyor ki; “..artık arabalar kent
merkezlerinden çıkarılmalı, insanlar sadece
yerel ürünleri tüketmeli ve sürdürülebilir ener-
ji kullanmalı; süpermarket ve McDonald’sIara
yüz vermemeli...”
Nitekim “Yavaş Şehir Bildirisi” de gürültü kir-
liliğini ve trafiği kesmek, yeşil alanları ve yaya böl-
gelerini artırmak, yerel üretim yapan çiftçilerle bu
ürünleri satan dükkân ve lokantaları desteklemek
gibi elliden fazla “taahhüt” içeriyor.
Yavaş Şehrin “salyangoz” logosunu kul-
lanabilmek için de kentin bu harekete bağlı
“müfettişler”ce sürekli denetlenmesi gerekiyor.
Kasım 99’da Orvieto’da hazırlanan “sözleşme
koşulları”nın bazıları özetle şöyle;
- Kentin değerlerini koruyacak çevresel politi-
kalar uygulaması;
- Toprağın işgalinin değil, kullanımının geliş-
tirilmesi;
- Doğal ve genetiğiyle oynanmamış besinle-
rin yeğlenmesi;
- Kültür ve geleneklerin korunarak yerli üreti-
min özendirilmesi;
- Konukseverliğin yaşatılması; turistlerin evler-
de ağırlanması.. Örneğin Bra kenti, otomobili,
süpermarketleri ve parlak reklam
ışıklarını yasaklanmakla yetinmedi; el sanatla-
rıyla geçinen ve yerel yiyecekler satan küçük aile
işletmeleri, en iyi ticaret birimleri oldular. Okullar-
da çocuklara, yerel üreticilerce yetiştirilen organik
meyve ve sebzeler yediriliyor. Fazla çalışmanın za-
rarlarına karşı bütün küçük marketler pazarın dı-
şında perşembeleri de kapatılıyor. İnsanların res-
mi işlemlerini koşuşturmadan yapmaları için bele-
diye cumartesi sabahları özel hizmet veriyor...
Yavaş Şehir hareketi nüfusu 50 binden az
kentleri üye kabul etse bile, Avrupa’nın kimi bü-
yük kentleri de “yavaşlama”ya başladılar.
Aslı Kayabal’ın Milano’dan yazdığına göre,
belediye “yeni bir kamu aracı doğuyor; bisiklet”

sloganı ile 65 istasyonda 800 bisikleti halkın kulla-
nımına sunmuş. 2009’da da 300 istasyonda 5 bin
bisiklet hedefleniyor (Cumhuriyet-23 Kasım 2008).
Peki, biz şu “Yavaş Şehir Uygarlığı”nı ülkemi-
ze ne zaman kazandıracağız?
Örneğin, Kolomb Amerika’ya vardığında bile,
kapalı çarşılarımız yüzlerce yaşındaydı.. AVM’lere
hayranlığı ve teslimiyeti bir kenara bırakın, tarihi
çarşı ve pazarlarımızı yaşatmayı ve daha da geliş-
tirmeyi ne zaman önemseyeceğiz?
Ya da “site”leşme yerine, her yönüyle insancıl
ve bize ait olan “mahalle” kültürümüzün sürdür-
meyi ne zaman akıl edeceğiz?
Mahallede:
Yoksul ile zengin “komşu”dur; beraberdir..
Bakkal da oralıdır; berberde, diğerleri de..
Kentle bütünleşir; kentli bilinciyle yaşanır..
Delisinden bekçisine insani birlikteliği vardır...
Sitelerin kültürü ise bu değerlerimize çok
yabancıdır: Yoksul ile zengin “ayrı” sitelerin
sakinleridir... Mahallelli olmayan Supermar-
ketler... Kentten soyutlanmış; içine kapalı;
“ayrıcalık” kaleleri.. Oralı olmayan herkesi
“suçlu” sayan güvenlik düzeni...
Burada, kimbilir kaçıncı kez TOKİ’ye soruyo-
rum: neden “çağdaş mahalle”ler değil sadece
“site”ler kuruluyor? Günümüzde de en mo-
dern yapılarla bile mahalle düzeni kurulamaz
mı; tek tip blokların yerine sokak düzeni için-
de özgün yerleşimler sürdürülemez mi?...
İmar Reformunun 7 İlkesi
İşte bütün bu değerlendirmelerin ışığında öner-
diğimiz İmar Reformu’nun ise 7 temel ilkesi var.
Yukarda ayrıntılarını ele aldığım için, sadece kısa
başlıklar ve vurgulamalarla yetiniyorum:
1- İmar Ve Koruma Hukuku Birleşmelidir
Amacı korumayı da içeren tek bir imar yasası
olmalı; korumasız imar, imarsız koruma kavra-
mı terk edilmelidir... Koruma ve imar yasaları iki
farklı anlayışı hedeflediğinden, özellikle imarın ar-
kasındaki rant ilişkileri ve parasal güç nedeniyle,
sonuç “korumasız imar”ın egemenliğiyle yaşan-
maktadır.
2- Tüm Planlar Korumayı İçermelidir
Koruma ve imar planı “aynı” olmalıdır. Koruma
DOSYA
amaçlı imar planı “ayrı” olunca, genelde imarın
korumayı içermediği anlayışı doğmuştur. Bu ya-
nılgı artık sona erdirilmeli; “korumama amaçlı
imar plam”nın olamayacağı gerçeği temel alın-
malıdır.
3- Kimlikli Kent İçin Geçmişten Esinleni-
len Çağdaşlık
Site yerine mahalle, sokak, meydan ve komşuluk
ilişkileri sürdürülmeli; yeni yerleşimlerde de blok
düzen ya da tip yapıların tekrarlandığı ruhsuz dü-
zenlemeler yerine geleneksel kent dokularımız-
dan esinlenilmelidir.
4- Kimlikli Mimari İçin Tarihteki “Özen” ve
“İşlevsel Estetik”
Eğitimden uygulamaya mimarlığın “sanat”sal
özüne bağlılık yeniden önemsenmelidir. Bunun
“bize ait” kimlik ve estetik değerlerle bütünleşmiş
bir yapılaşmaya dönüşebilmesi için de tarihsel mi-
marimizdeki “özen” ve “işlevsellik” kültürü, çağ-
daşı da kucaklamalıdır.
5- Alış Veriş Merkezleri Yerine Çarşılar,
Pazarlar..
AVM’ler kent dışına çıkartılmalı; semt pazarları ço-
ğaltılmalı; tarihi çarşılardaki insani alışveriş ilişkileri
çağdaş yaşamda da sürdürülmelidir. İnsanların
tatil günlerinde “tüketim makinesi” olmaları yeri-
ne “dinlenecekleri” bir kentsel düzen ve planla-
ma esas alınmalıdır...
6- Otomobil Yerine Kent
Avrupa Kentsel Şartı’nın “ya otomobil, ya kent;
ikisi artık bir arada olamaz..” vurgulamasın-
dan ders çıkartılmalı; kent merkezlerinde ya-
yalaştırma yaygınlaşmalı; ulaşımda toplu taşım
ve bisiklet temel alınmalıdır. Kentlerin “yaşam
topografyaları”nı alt üst eden bat-çık kavşaklar,
özellikle merkez semtlerde ve tarihi bölgelerde
yasaklanmalıdır.
7-”Kente Karşı Suç” Kavramı
İmara aykırı uygulamaların sıradan ihmaller de-
ğil, kuşaktan kuşağa yaşamı olumsuz etkileyen ve
toplumsal sorumlulukların gözardı edildiği davra-
nışlar olduğu önemsenerek, kente karşı suç kav-
ramı geliştirilmelidir. Tıpkı orman suçlarında oldu-
ğu gibi, imarla ilgili ihlallerde de “af” olamayacağı
anlayışı egemen kılınmalıdır...
75
 DOSYA

KENTSEL DÖNÜŞÜM VE KONYADA’Kİ

UYGULAMALAR ÜZERİNE BİR
DEĞERLENDİRME

76 Neslihan SERDAROĞLU*

Arş. Grv., Sağ, S.Ü., Şehir ve Bölge Planla-
ma Bölümü, Konya.
armaşık ve dinamik bir sistem olarak kent-
lerin, sürekli büyüme olgusuyla karşılaş-
maları, demografik, ekonomik, sosyal,
fiziksel yapısında önemli değişimlere ne-
den olmaktadır. Kentlerin dikkate değer şekilde
büyümesi, kentsel mekânın üzerinde daha çok
durulmasına; tüketim alanlarının yeni büyüme
unsurları (alışveriş merkezleri, spor alanları, ku-
leler, kongre merkezleri, vs.) üzerinde kentler
arası yarışın ön plana çıkmasına sebep olmuştur.
Kentlerin birçoğu için büyüme zorunluluğu ve
küresel ekonominin parçası olma ihtiyacı yeniden
yapılanmalara neden olmaktadır. Kentsel mekân-
daki bu yeniden yapılanma ile oluşan değişim
ve dönüşümler; kimi zaman mekân ve yaşam
kalitesini artırıcı yönde olurken, kimi zaman da
mekânın ekonomik, toplumsal, çevresel ve fiziksel
çökme ve bozulması olarak kendini gösterir. Kısa-
cası kentler, bugünkü sorunların odak noktaları
olmakta ve gelecekteki yaşam biçimi ve kalitesini
de belirlemektedirler (Thorns, 2004; Akkar, 2006;
Karaman, 2003).
Bununla birlikte, küresel kentsel gelişim süreç-
lerine eklemlenme isteği, kentlerde yerel yöne-
timler tarafından kısa zamanda çok sayıda kentsel
müdahalenin gündeme getirilmesine yol açmış-
tır. Ancak sözü edilen müdahalelerin genellikle
sınırlı ve parçacı fiziksel değişim ile sınırlı kaldığı
belirtilmektedir (Ataöv ve Osmay, 2007). Ayrıca,
bu çalışmaların özellikle kentlerin çeperleri olarak
adlandırılabilecek merkez dışı alanlarında ger-
çekleştirilen toplu konut uygulamaları üzerinde
odaklanmakta olduğu görülmektedir.
“Kent” ile ilişkili tüm kavramlar gibi “kentsel
dönüşüm” konusunun da son yıllarda ülkemizde
şehir planlama ve mimarlık gündeminin en fazla
sözü edilen konularından biri haline geldiği gö-
rülmektedir. Ülkemizin öncelikle büyük kentlerin-
de gerçekleşen kentsel dönüşüm uygulamaları,
son yıllarda Anadolu’nun birçok kentine yayılmış
ve bu kentlerde de “dönüşüm” adı altında pek
çok kentsel müdahale gerçekleştirilmiştir. Bu ça-
lışmada “kentsel dönüşüm” kavramının tanımlan-
ması, ortaya çıkış gerekçelerinin özetlenmesi ve
Konya’daki güncel kentsel müdahale çalışmaları,
bu çalışmaların sunduğu potansiyeller/yarattığı
sorunların tartışılması amaçlanmıştır.
Kentsel Dönüşüm ve Ülkemizde
Yansımaları
“Kentsel dönüşüm”, “kentsel sorunlara çözüm
üretmek amacıyla, değişime uğrayan bir bölge-

nin ekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel sorunla-
rına kalıcı çözüm sağlamaya çalışan kapsamlı bir
vizyon ve eylem” olarak tanımlanmaktadır (Ro-
berts, 2000)
Kent, sosyal, ekonomik ve kültürel dinamiklere
ya da zaman içinde değişen değer yargıları ve
normlara bağlı olarak gerçekte sürekli değişen,
dönüşen ve kendi kendini yenileyen bir organiz-
madır. Bu değişim hızlı ya da sağlıksız bir şekilde
gerçekleştiğinde, kent mekânının çeşitli yönler-
den bozulmaya uğradığı görülür. Kentlerin özel-
likle aldıkları göçler sonucunda fiziksel yönden
büyümesi ve çeperlerindeki kentsel oluşumların
hız kazanması, kent merkezlerinin önemini kay-
betmesine ve çeşitli kentsel sorunlarla karşı karşıya
kalmalarını doğurmuştur, bu mekânların fiziksel
ve sosyal anlamda iyileştirilmesi ve çağdaş gerek-
liliklere yanıt verecek ve bölgedeki yaşam kalite-
sinin yükseltilmesine katkıda bulunacak biçimde
yeniden düzenlenmesi amacıyla yukarıda sözü
edilen kentsel dönüşüm / yenileme / yeniden
canlandırma / sağlıklaştırma gibi yaklaşımlar gün-
deme getirilmiştir (Birol, 2008).
Kentsel dönüşüm bir olgu olarak belirli bir za-
man diliminde sürekli gerçekleşmekte ve bu süre-
cin temel felsefesi, dönüşen alanları kentin kendi
bütününde işleyen yapısına, yaşanabilir kentsel
mekan olarak entegre eden bir amaca hizmet
etmesidir (Thorns, 2004; Akkar, 2006).
Kentlerimizde ilk dönüşüm dalgası, Tanzimat
dönemi ile birlikte başlamıştır. 1838 tarihli Os-
manlı-İngiliz Ticaret Anlaşmasının özellikle liman
kentlerinde meydana getirdiği dönüşümler, ye-
rel yönetim anlayışının kent mekânındaki yansı-
maları, ilk dönüşüm dalgasının göstergeleridir.
Bunu, Cumhuriyet döneminde başlatılan, daha
bölgesel ölçekte, ancak kentleri doğrudan ilgi-
lendiren (örneğin Ankara’nın başkent olması,
demiryolu yatırımları, KİT’lerin orta büyüklükte
kentlerde yer seçimi gibi) bir dönüşüm dalgası
izlemiştir. Türkiye’nin özellikle büyük kentleri 3.
dönüşüm dalgasını 1950’lerde göçlerle yaşa-
mış, barınma, çalışma, ulaşım büyük kentlerin
temel sorunları haline gelmiş ve kentler büyük
bir hızla yatayda ve dikeyde dönüşmeye başla-
mıştır. Bir sonraki dalga, 1980’li yıllarda başta
İstanbul olmak üzere büyük kentlerin imar af-
larıyla yasadışı bir kentsel dokuya dönüşümü-
nün yaşandığı, belirli akslarda büyük yıkımların
yapıldığı ve işlevsel dönüşümlerin başlatıldığı
dördüncü dalgadır. Beşinci dalga, 1990’lı yıllar-
da küreselleşmenin kent mekânında meydana
getirdiği dönüşümleri ihtiva etmektedir. Büyük
DOSYA
ofis yapıları, plazalar, alışveriş merkezleri kent
mekânında kapsamlı dönüşümlere yol açmıştır.
1990’ların sonlarıyla birlikte ve Marmara Depre-
minin de etkisiyle 2000’li yılların başlarında ise
bugün yaşamakta olduğumuz son dönüşüm
dalgası başlamıştır (Özden, 2008; Kentleşme
Şurası, 2009).
Kentsel Dönüşüm ve Konya
Konya’nın planlı dönemine ilişkin özet niteliğin-
de bir değerlendirme yapıldığında; planlı dö-
neme 1946 Asım Kömürcüoğlu’nun planı ile
girildiği, bu planda yeni gelişime açılan bölge-
lerde Güzelkent akımından etkilenen uygulama-
lar hâkimken, 1954 Ferzan Baydar-Lale Baydar
planı ile birlikte, kentsel yenileme uygulamaları
başlatıldığı, eski doku yıkılarak apartmanlaşmalar
oluşmuştur. 1966 planında, 1980’li yıllarda ge-
cekondu alanlarının dönüşümünde sosyal ya-
pının önemsenmesinin temeli olan gecekondu
önleme bölgeleri belirleme çabaları dikkat çeki-
cidir. 1980’lerle birlikte planlamada yerel yöne-
timlerin yetkili olması sonucunda, kapsamlı imar
hareketleri başlamış ve kentsel dönüşüm proje-
leri gündeme gelmiştir. 1990’lara gelindiğinde
ülke çapında, uygulamada parçacı ve nitelikten
çok niceliğe önem veren plan değişiklikleri gün-
deme gelmiş, Konya kenti de bu süreçten derin-
lemesine etkilenme sürecine girmiştir. Sonraları,
stratejik planlama yaklaşımının etkisi ile Konya’da
da önemli kentsel projeler gündeme gelmiştir
(Sağ, 2008).
Konya’da 20. yüzyılın ortalarından son yıllara
dek kentsel mekânın gelişimine yönelik çok fazla
detaylı çalışma yapılmamıştır. Bu anlamda, kent
merkezindeki mimari ve kentsel sorunlar (kent
merkezindeki yapı stokunun bakımsızlığı, yaya
ve taşıt dolaşımındaki düzensizlikler, mekânsal
ve fiziksel koşulların yetersizliği, vb.) yapılmakta
olan kentsel müdahalelerin uygulama alanı ola-
rak olumlu yönünün bulunduğunu düşündürt-
mektedir.
Bu çalışmalarla bir yandan kent merkezinin ge-
nişletilmesi ve merkezdeki yoğunluğun azaltılma-
sı, diğer yandan da yukarıda sözü edilen bakım-
sızlık ve düzensizlik sorunlarına çözüm üretilmesi
hedeflendiği genel anlamda gözlemlenmektedir.
Ancak, çoğunlukla yapılmakta olan, kent merke-
zindeki asfalt, kaldırım, ağaçlandırma ve benzeri
çalışmalar, kent mekânının özünde barındırmak-
ta olduğu sorunlara çözüm önermekte zorlanan,
yüzeysel birer makyaj niteliğinde, basit kentsel
yenileme çalışmaları olarak adlandırılabilecek ça-
77
 DOSYA

Tablo 3.1. Konya Kenti kentsel dönüşüm alanları ve temel özellikleri

Dönüşüm Dönüşüm Alan Plan

Dönüşüm Alanı Yasal Dayanağı Aktörler
Karar Tarihi Büyüklüğü (Ha) Dönemi
1. Belediye ve Afra Civarı 1985 23 Plan Değişikliği 1966 Belediye-Özel Girişim
2. Tramvay İşletmesi 1986 4 Plan Değişikliği 1966 Belediye
3. Kule Site 29.06.2001 11 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim
4. Kipa 31.07.2000 2,5 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

5216 Sayılı Yasa

5. 8 Mahalle 15.01.2003 317 1966 Özel Girişim (Kooperatif)
69-73. madde

6. Dedeman 19.7.2004 1,4 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

7. Selçuklu Kipa 16.3.2007 1,6 Plan Değişikliği 1983 Özel Girişim

5393 Sayılı Yasa

8. İtfaiye Alanı 17.8.2007 3,2 1966 Özel Girişim
69-73. Madde

5393
9. Sanayi Alanı 12.05.2006 100 1946 Belediye-Özel Girişim
69-73. Madde

10. Sültemler 31.7.1991 4,8 Plan Değişikliği 1983 Özel Girişim

11.Karaciğan Güzelbahçe 04.07.1994 11 Plan Değişikliği 1983 Özel Girişim
12. Müsiad Evleri 18.03.1997 2,7 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

13. Havzan Hurdacılar

29.7.1998 3,9 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim
Beyzade Evleri

14. Yeni Yol Konakları 14.7.2005 2,5 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

5393 Sayılı Yasa

15. Çaybaşı 20.01.2006 17 1966 Özel Girişim
69-73. Madde

5393 Sayılı Yasa

16. Etbalık Ve Çevresi 20.01.2006 51,7 1966 Özel Girişim
69-73. Madde

17. Karkent 30.11.1994 12 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

18.03.2005 4,5 Plan Değişikliği 1966 Belediye-Özel Girişim

18. Karkent
14.4.2006 4 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

5393 Sayılı Yasa

19. Karatay Belediyesi-Eski Garaj 13.10.2006 10 1954-1966 Belediye-Özel Girişim
69-73. Madde

20. Devlet Üretme Çiftliği 13.5.2005 96 Plan Değişikliği 1966 Belediye-Özel Girişim
21. Akabe Konutları 17.02.2006 9 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim
22. Fevzi Çakmak 13.4.2007 2,5 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim
23. Hacısadık 22.11.2007 2,5 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim
24. Sarnıç 22.11.2007 4 Plan Değişikliği 1966 Özel Girişim

Kaynak: Sağ, 2008.

78
 DOSYA

lışmalar olduğunu söylemek çok da yanlış olmasa

gerek. Daha büyük ölçekli yenileme / dönüşüm
çalışmaları (yeni alışveriş merkezleri, kent merke-
zi yenilemesi, mahalle yenileşmesi, sanayi alanı
dönüşümü, et balık alanı dönüşümü gibi…) ise,
sosyal, kültürel ve ekonomik açılardan kente geti-
recekleri ve kentten götürecekleri noktasında pek
çok potansiyel ve sorunu da bir arada barındırma
özelliğindedir (Birol, 2008).
Bu yazıda Konya kentinin planlama sürecinde
gelişen, kentsel dönüşüm olgusunu tetikleyici ol-
duğu düşünülen; geleneksel kent merkezindeki
ve merkezin yakın çevresindeki ‘kentsel dönüşüm
projelerinin’; kent merkezine yakınlık, büyüklük,
yasal dayanak, temel içerik ve aktörlerine ilişkin
kısa bir irdeleme yapılacaktır.
Büyükşehir, Selçuklu, Meram, Karatay Beledi-
yelerinden edinilen bilgiler ışığında; dönüşüme
konu olabilecek 24 alan tespit edilmiştir (Şekil) (Bu
alanlara ilişkin ayrıntılı bilgiler tablodadır, Tablo).
Zaman açısından bakıldığında, Konya da dönü-
şümün yaşandığı ilk yer, 1966 planından sonra
plan değişikliği ile önerilerek 1985 yılında oluşan,
günümüz Belediyesi ve Afra Alışveriş Merkezi civa-
rıdır. Yapılan incelemelere göre, Konya kentinde
şu an dönüşmüş ve dönüşüm kararı alınmış alan-
ların oluşum fikirleri çoğunlukla 1966 ve 1983
yılı plan kararlarına dayanmaktadır. Bu durumun
sebebi, kent merkezine yakın bölgelerde artan ta-
lepleri karşılayabilmek için dönüştürülme düşün-
cesidir (Sağ, 2008).
Bu alanların konumları incelendiği zaman ta-
mamının, kent merkezinde işlevini yitirmeye baş-
lamış ya da çöküntü bölgesi olma özelliği taşıyan
veya kentsel gelişim baskısı nedeniyle yoğunluğu
artması gereken bölgelerde yer aldığı görülmek-
tedir. Bu noktada Konya’daki dönüşüm alanları-
nın yer tespitlerinin olumlu olduğunu söylemek
mümkündür (Sağ, 2008).
Belirlenmiş olan dönüşüm alanlarının büyük-
lüklerine bakıldığında (Şekil 3.1.); genel anlamda
küçük alanlar halinde dönüşümlerin uygulandığı
(Konya kentinde yapılan 24 adet dönüşümün
14 adetinin 1-5 ha arasında olduğu), bunun da
daha önce belirtildiği üzere birbirleriyle bütüncül
ilişkisi olmayan parçacı çözümler oluşturduğu
gözlemlenmektedir. Ayrıca kent merkezine yakın
bölgelerdeki alanların, kent çeperlerine yakın böl-
gelere oranla daha küçük oldukları tespit edilmiş-
tir (Sağ, 2008).
Konya kenti dönüşüm alanlarının farklı yasal
dayanaklara göre ilan edildikleri görülmektedir
(Şekil 3.2.). Bu alanların sadece 6 tanesi yasal

79
 DOSYA
Fotoğraf 1. Belediye ve Afra Civarı (kaynak: http://www.
komyapi.com.tr/images/proje/afra3.jpg)
Fotoğraf 2. Eski Otogar Alanı
(http://resim.konyaliyiz.net/images/588_kulesite.jpg)
Fotoğraf 3. Kule Site
Fotoğraf 4. Sanayi Alanı (http://www.konya.bel.tr/konyafo-
togaleri/konyagor/index.htm)
dayanak olarak 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye
Yasasının (2004) ve 5393 Sayılı Belediye Yasası-
nın (03.07.2005) 69–73. Maddesine dayanılarak
kentsel dönüşüm alanı ilan edilmiş olup, diğer
alanlarda 3194 Sayılı İmar Kanunu’na dayanarak
plan değişikliği suretiyle uygulamalar yapılmıştır.
Bu da bize açık bir şekilde, 2000’li yıllarla birlik-
te, Konya’da, kısa vadeli amaçlar adına, parçacı
birçok plan değişikliği uygulandığını, plan bü-
tünlüğünün zedelenebileceğini göstermektedir.
80
Bu alanların farklı konum ve nitelikte olmaları, bu
yasalarda tanımlanan yetkilerin alanın değişen
niteliklerine göre uyarlandığını göstermektedir
(Sağ, 2008).
Dönüşüm bölgelerinin fonksiyon değişimi in-
celendiğinde; Konya kentinde en çok dönüşüm
alanlarının konut ve ticarete dönüştürüldüğü gö-
rülmektedir. Konuttan konuta dönüşen alanların
köhneme ve eskimeden dolayı günümüz koşulla-
rına uygun olarak yenilenmek amacını taşıdığı an-
cak, sanayi ve resmi kurum alanlarında yaşanan
dönüşümlerin kentsel baskılardan kaynaklandığı
söylenebilir. Konya kentinde kentsel dönüşümün
en yeni oluşmaya başladığı bölge Karatay İlçesi,
en eski uygulamalar Meram İlçe sınırları içinde
olup, Selçuklu İlçesinde de eski ve yeni uygula-
malar gündemdedir.
Son olarak, dönüşüm alanlarında katılımcı ak-
törlere bakıldığı zaman tamamına yakınının be-
lediye-özel girişim ortaklık modeli kullanıldığı gö-
rülmektedir. Bu da bize yabancı ülkelerde kentsel
dönüşüm projelerinde önemli olan kamu-özel
ortaklığının Konya kenti için de oluşmaya başladı-
ğını göstermesi açısından önemlidir.
Konya’da kapsamlı kentsel müdahale süreci,
belediyenin taşınması ile etrafında bulunan eski
konut alanlarının yıkılarak yüksek yoğunluklu iş
merkezlerinin (kemerli, demirci ve nüve) ve yük-
sek katlı konut bloklarının yapılması (belediye ve
afra civarı kentsel dönüşüm projesi) ile başlamış-
tır. Daha sonra, kentte mekânsal dönüşüm anla-
mında en etkili ve itici müdahale olarak kent için
önemli bir landmark niteliğindeki, eski otogar ala-
nının yıkılarak yerine Kulesite alışveriş merkezinin
(eski otogar alanı kentsel dönüşüm projesi) yapıl-
ması olmuştur. İlk bakışta küçük ve orta ölçekli gibi
görünen kentsel müdahalelerin, tetikleyebileceği
diğer dönüşümler gözönüne alındığında aslında
hiç de önemsiz olmadıkları ve beraberlerinde pek
çok mimari ve kentsel sorunu getirebileceği düşü-
nülmektedir. Bu sorunlardan en önemlisi, kentte-
ki önemli kentsel çekim noktalarının eski önemini
kaybetmeleri sonucunda yoğun ticari etkinliklerin
odaklandığı geleneksel kent merkezinin önemini
ve özellikle sosyo-kültürel yönden değerini kay-
betmesi riskidir. Geleneksel kent merkezindeki
yaya yoğunluğunun özellikle akşam saatlerinde
büyük ölçüde Kule Site içerisine akmaya başladığı
gözlenmekte, bu durum, yapının özellikle kent
merkezinde mekânının kullanımına ilişkin önem-
li değişikliklere, orta ve uzun vadede ise fiziksel,
sosyal ve ekonomik anlamda kent merkezinin
çöküşüne yol açacağını düşündürtmektedir. Bu

nedenle, bu dönüşümü izleyen süreç içerisinde
geleneksel kent merkezinde (Karatay kent mer-
kezi kentsel dönüşüm projesi) yapıların eskimiş-
liği ve ticaretin canlandırılmasının gerekliliği dü-
şüncesinden hareketle dönüşüm çalışmaları hız
kazanmıştır. Mevlana bölgesi kentsel dönüşüm
çalışmaları da bu sürecin uzantısında başlamıştır.
Eski otogar alanı, yeni belediye alanı çevresinde
gelişen ticaret bölgesi, kent merkezinin çeperleri-
ne doğru, daha fazla dönüşüm ihtiyacını tetikle-
miştir. Bir başka örnek olarak, Karatay Belediyesi
sınırları içerisinde yoğunluk kazanan toplu konut
uygulamaları da küçük ölçekli kentsel dönüşüm
projeleri kapsamında değerlendirilebilmektedir.
Konya’da, ‘8 Mahalle Dönüşüm Projesi, Küçük
Sanayi Dönüşüm Projesi, Et Balık Kurumu Dö-
nüşüm Projesi’, “büyük ölçekli kentsel dönüşüm
çalışmaları” olarak değerlendirilebilir. 1946 planı
ile inşa edilmiş olan sanayi sitesinin hızlı tren istas-
yonunun bulunacağı muhtemel bölge olması bu
Kentsel Dönüşüm Projesi bölgenin cazibe merke-
zi haline getirilmesini içeren projelerin üretilme
sürecini oluşturmuştur. Kule Site Alışveriş Merkezi,
Belediye ve Afra (Makromarket) ve Çevresi Dönü-
şüm Projeleri ile ateşlenen, 8 Mahalle Dönüşüm
Projesi, Konya için kentsel dönüşümün mahalle
düzeyine yayılmaya başlanmasının izlerini belir-
ten, kent için oldukça önemli bir projedir.
Bitirirken…
Konya’da, geleneksel kent merkezi, barındırdığı
pek çok mimari ve kentsel soruna karşın, mekân
organizasyonu bakımından hala geleneksel
dokunun izlerini taşımaktadır. Bu durum, as-
lında bu bölgenin doğru bir müdahale sonu-
cunda “özgün yapısını koruyarak” yaşayan bir
kent mekânı haline gelme potansiyeline sahip
olduğunu göstermektedir. Konya’da yapılacak
kentsel dönüşüm çalışmalarında bir yandan,
kentin planlı ve sağlıklı bir şekilde gelişmesini ve
büyümesini sağlayacak biçimde mevcut sınırla-
rının dışına doğru genişletilmesini amaçlarken,
diğer yandan da kent merkezindeki geleneksel
dokuya ait izlerin ortaya çıkartılması ve bu izlerin
yapılacak dönüşüm aracılığıyla vurgulanması,
kent merkezindeki mekân kalitesinin bu yolla
arttırılması amaçlanmalıdır. Bunların yanında,
kentsel dönüşümde koruma ve ilişkili kavramla-
rın öneminin de gözardı edilmemesi gerekmek-
tedir. Çağdaş kentsel tasarım anlayışında kültü-
rel, tarihî, mimari miras niteliği taşıyan yapılar,
yapı grupları ve kent parçalarının korunması ve
değerlendirilmesi, özellikle sürdürülebilir kentsel
DOSYA
gelişmenin vazgeçilmez koşullarından biri olarak
kabul edilmektedir.
Konya kentinde ele alınan kentsel dönü-
şüm projelerinin kentsel dönüşümün temel
amaçları bakımından kısa bir değerlendirmesi
yapılacak olursa; projelerin çoğunluğunun, fi-
ziksel çöküşü durdurmak ve ekonomik kazanç
sağlamak amacıyla hayata geçirildiği söylene-
bilir. Kentsel yaşam kalitesini artırmak ve kültüre
dayalı dinamikleri harekete geçirmek ve katılımı
sağlamak adına çok olumlu bir süreç yaşan-
dığını söylemek zordur. Projelerin arkasındaki
temel felsefe, dönüşüm alanlarının rantını artır-
maya yöneliktir.
Bir kentsel dönüşüm çalışmasında, ulaşım,
arazi kullanımı, yayalaştırma ve kentsel dönü-
şüm alanında yer alacak yeni işlevsel kullanım-
lar konularında kararlar alınması gerekmektedir.
Ayrıca, dönüşüm projesinin yapılabilirliğinin
belirlenmesi için söz konusu düzenlemenin eko-
nomik ve toplumsal altyapısı oluşturulmalıdır.
Kentsel dönüşüm alanında yapılması planla-
nan değişikliklerle ilgili kararlar alınırken, kolektif
çalışma ve bilgi üretmeye dayalı bütüncül bir
düzenlemenin amaçlanmalıdır. Paylaşım, katı-
lım, toplumsal uzlaşma ve şeffaflık gibi ilkelerin
önemi yadsınamaz. Bu anlamda, kentsel dö-
nüşüm konusunda kültürel, mekânsal ve sosyal
anlamda “sürdürülebilirliği” ve sağlıklı gelişmeyi
sağlayabilecek kararları öncelikli olarak ele almak
gereklidir. Dönüşüm alanındaki mimari müda-
halelerin insan ölçeği, mekânsal çeşitlilik, mekân
tanımı gibi tasarıma yönelik kararlarla desteklen-
mesi, beraberinde sağlıklı bir kentsel yenileme
ve dönüşümü getirecektir.
Kaynakça
• ATAÖV, A., S. OSMAY, 2007, “Türkiye’de Kentsel Dönü-
şüme Yöntemsel Bir Yaklaşım,” METU JFA, sayı:24:2, Ankara.
• KARAMAN, A., 2003, “Dönüşüm Projelerinde Kentsel Tasa-
rımın Rolü”, Uluslar Arası 14. Kentsel Tasarım Ve Uygulamalar
Sempozyumu, Kentsel Yenileşme Ve Kentsel Tasarım, 28-29-
30 Mayıs 2003, MSÜ, İstanbul.
• ROBERTS, P., SKYES; H., 2000, “The Evaluation, Definiti-
on, Purpose Of Urban Regeneration”, Urban Regeneration:
A Handbook, London Sage.
• THORNS, D., 2004, “Kentlerin Dönüşümü, Kent Teorisi Ve
Kentsel Yaşam”, CSA Global Yayın Ajansı, İstanbul. (Türkçesi;
Nal, E., Nal, H.)
• AKKAR, Z.M., 2006, “Kentsel Dönüşüm Üzerine Batıdaki
Kavramlar, Tanımlar, Süreçler Ve Türkiye”, Planlama Dergisi
2006/2, Ankara.
• SAĞ, N., 2008, “Konya Kenti Planlama Sürecinde Kentsel
Dönüşümün İrdelenmesi”, Selçuk Üniversitesi, FBE, Şehir ve
Bölge Planlama Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Semineri,
Konya.
• ÖZDEN,P.P., 2008, “Şehir Yenileme”, İmge Kitabevi, İstan-
bul.
• BAYINDIRLIK VE İSKÂN BAKANLIĞI, 2009, Kentleşme Şu-
rası, “Kentsel Dönüşüm, Konut Ve Arsa Politikaları Komisyonu
Raporu”, Ankara.
• BİROL, G., 2008, “Kentsel Dönüşüm ve Balıkesir’deki Uy-
gulamalar Üzerine Bir Değerlendirme”, Mimarlık Dergisi,
Sayı:344, İstanbul.
81
 DOSYA

KORUMADA YASALARIN İZİN VERDİĞİ

DEĞİŞİM DÖNÜŞÜM DEJENERASYON

82 A. Deniz OKTAÇ1

Yrd. Doç. Dr. Selçuk Üniversitesi Mimar-
lık-Mühendislik Fakültesi Mimarlık Bölümü
Öğretim Üyesi
ir kent önemli bir tarih verisidir. Kentin
temelinin de yapılardan oluştuğu düşü-
nülürse, her yapının kenti tanımlayan bir
tarihi verisi olduğu sonucuna varılabilir
(Kuban, 2000, s.62). Bir tarihi yapıt, tarihi bir bel-
gedir. Aynı zamanda bir sosyal, ekonomik, kültü-
rel, teknik ve estetik belgedir.(Kuban, 2000, s.61).
Geleneksel mimari dokular ise tarihi belge olma
özelliğinin yanı sıra geleneksel kent kültürüne ait
verileri de yaşatırlar (Ahunbay, 2005, s.12). Her
yapının da kendi dilinde farklı bir anlatımı, mimari
tarzı, kültür birikimini sunuşu vardır. Korumanın
anlamı geçmişten gelen bu özellikleri günümüz-
de yaşatmak ve gelecek kuşaklara aktarmaktır.
Korumada uyanışlar dünyada 19. yüzyıl içinde
çıkmış ve gelişmiş (Sezgin, 2005, s.1), 20 yüzyılın
ortalarında kesin çerçevesini oluşturmuştur. 1964
yılında ilan edilen Venedik Tüzüğü’ne göre;
Madde 3: Anıtların korunmasında ve onarıl-
masındaki amaç, onları bir sanat eseri olduğu
kadar, bir tarihi belge olarak da korumaktır
Madde 4: Anıtların korunmasındaki temel
tutum korumanın kalıcı olması ve sürekliliğin
sağlanmasıdır.
Madde 6: Anıtın korunması, ölçeği dışına taş-
mamak koşuluyla çevresinin de bakımını içine al-
malıdır. Eğer geleneksel ortam varsa, olduğu gibi
bırakılmalıdır. Külte ve renk ilişkilerini değiştire-
cek hiçbir yeni eklentiye, yok etmeye, ya da
değiştirmeye izin verilmemelidir
Madde 7: Bir anıt tanıklık ettiği tarihin ve
içinde bulunduğu ortamın ayrılmaz bir par-
çasıdır. Anıtın tümünün, ya da bir parçasının
başka bir yere taşınmasına anıt korunması bunu
gerektirdiği, ya da çok önemli ulusal veya uluslar
arası çıkarların bulunduğu durumlar dışında izin
verilmemelidir (Erder, 1977, s.169).
Koruma toplumun genel eğitimi - tarih bilinci
ile doğrudan orantılıdır. Bir toplumdaki okumuş-
luk düzeyinin yüksek oranlarla verilmesi o toplu-
mun tarih bilincinin gelişmiş olmasının gösterge-
si olamamıştır. Ülkemiz de Selçuklu ve Osmanlı
eserlerinde güzel koruma-restorasyon örnekleri-
ne sahip olmasına rağmen (Önge, 1985, s.41-48
) tarih çevre koruma bilinci toplumda uyanma-
mıştır ve günümüzde yasalarla sağlanmaya ça-
lışmaktadır. Maalesef içinde bulunduğumuz Sel-
çuklu başkenti olan Konya’da da toplum, anıtsal
eserleri ve son yıllarda geleneksel konut dokula-
rının yok olmasını sadece seyretmiştir. Toplumda
tarih koruma bilincinin gelişmesinde geç kalması
yasalarımıza da yansımıştır.

13 Numaralı ve 4.3.1988 tarihli Kültür ve Ta-
biat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu Kararı ile
Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının ko-
ruma gruplarının belirlenmiştir. Buna göre:
“Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkların-
dan;
I.Grup yapılar : Değerlendirmede aranan ve
2863 sayılı yasada belirtilmiş bulunan özellikler-
den çoğuna, üstün değerlere sahip olması nede-
ni ile gelecek kuşaklar için içi ve dışı olduğu gibi
korunması gereken, malzeme değişikliği yapılma-
dan, sadece bakım ve koruma onarımı gerçek-
leştirilebilecek, ayrıca, binanın yaşamının devam
ettirilebilmesi için zorunlu tesisatın korunabileceği
veya mevcudun değiştirilebileceği yapılar,
II.Grup yapılar: Değerlendirmede aranan ve
2863 sayılı yasada belirtilmiş niteliklerden, özellik-
le çevresel niteliklerinin önemi açısından gabari-
sinde ve cephesinde değişiklik olmamak koşulu
ile taşıyıcı sistemde, iç kısmında, iç ve dış malze-
mesinde değişiklik yapılabilecek yapılar,
III.Grup yapılar: Değerlendirmede aranan ve
2863 sayılı yasada belirtilmiş niteliklerden, özellik-
le çevresel niteliklerinin önemi açısından cephe
özelliğine sadık kalınmak üzere, gabarisinde bazı
değişiklikler yapılabileceği gibi, yeni yeri belirlen-
mek koşuluyla taşınabilecek, taşıyıcı sisteminde, iç
kısmında, iç ve dış malzemesinde değişiklik yapı-
labilecek, yenilenebilecek yapılar,
IV.Grup yapılar: Çevresinin gerek mimari, ge-
rekse gabari bakımından tümü yenilenmiş ve tek
başına koruna şansını kaybetmiş veya,
Mimari özelliğini tümü ile yitirmiş veya
Kamu yararına kaldırılması gerekli olan taşın-
maz kültür varlığı yapılar olup gerek görüldüğü
rölöveleri veya yeterli miktarda fotoğrafları koru-
ma kuruluna iletip, karar alındıktan sonra yıkılarak
yerin Koruma Kurulunun önermesi doğrultusun-
da uygulama yapılabilecek yapılar olduğuna, “
kararı alınmıştır (Abacıoğlu, 2001, s.562).
5.11.1999 tarih ve 660 nolu ilke kararında
ise;
Taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında en
önemli sorun, yapılacak müdahalenin niteliğidir.
Her yapının kendine özgü sorunları olduğu için
tüm yapılara kapsayacak ve müdahale biçimini
belirleyecek genel sınıflandırmaların uygulamada
yanlış sonuçlar verdiği saptanmıştır. Bu nedenle
kurul kararlarına temel olacak ilkeler ve müdahale
biçimlerine daha uygun olduğu kabul edilen aşa-
ğıdaki tanımlar yapılmıştır.
Yapı
Yapılar, kendi başlarına bir tarihi ve estetik değer
taşımaları ya da kentlerin tarihi kimliğini oluşturan
DOSYA
kentsel sitler, sokaklar ve siluetlerin ögeleri olarak
iki gruba ayrılmıştır:
1. Grup Yapılar
Toplumun maddi tarihini oluşturan kültür ve-
rileri içinde tarihsel, simgesel, anı ve estetik nitelik-
leriyle korunması zorunlu yapılardır
II. Grup Yapılar
Kent ve çevre kimliğine katkıda bulunan kültür
varlığı niteliğindeki yöresel yaşam biçimini yansı-
tan yapılardır” (Kültür Bakanlığı web sayfası)
der ve korunacak her yapa müdahalenin ken-
dine özgü koşullarına göre saptanacağı belirtilir.
Bu müdahaleleri de bakım, onarım, basit onarım,
esaslı onarım (restorasyon), yeniden yapma (re-
konstrüksiyon) olarak belirler ve açıklar. 660 nolu
ilke kararından sonra artık yapılar I. ve II. grup ola-
rak tescillenmektedirler.
II., IIIve IV. grup yapılarda izin verilen taşıyıcı
sistemde, iç kısmında, iç ve dış malzemesinde de-
ğişiklik yapılabilecek yapılar kavramı,
III. ve IV. Grup yapılarda cephe özelliğine sa-
dık kalınmak üzere, gabarisinde bazı değişiklikler
yapılabileceği gibi, yeni yeri belirlenmek koşuluy-
la taşınabilecek, taşıyıcı sisteminde, iç kısmında, iç
ve dış malzemesinde değişiklik yapılabilecek, ye-
nilenebilecek yapılar kavramı,
IV. grup yapılarda gerek görüldüğü rölöveleri
veya yeterli miktarda fotoğrafları koruma kurulu-
na iletip, karar alındıktan sonra yıkılarak yerin Ko-
ruma Kurulunun önermesi doğrultusunda uygu-
lama yapılabilecek yapılar kavramı
yukarıda verilen Venedik Tüzüğü’nün 3.-4-6. Ve
7. maddelerine ters düşmektedir. Koruma kararı
alınmış bir eser tarihi, sosyal, ekonomik, kültürel,
teknik ve estetik belge niteliğini ve bütün mimari
karakteriyle özelliklerini sürdürebilmeli, geleceğe
yansıtılabilmelidir. Restorasyon var olan yapının
yıkılarak yerine yenisinin yapılması değildir. Koru-
ma kuramı yapının tahrip edilmeden korunması-
nı, yeni yapılan müdahalenin kendini belli etmesi-
ni, yapının yok olmuş, bilinmeyen yerleri üstünde
de yorum yapılmamasını söylemektedir. Koruma
amaçlı müdahalenin cinsi ne olursa olsun yapının
tarihi belge, estetik ve teknik özellikleri korunma-
lıdır. Günümüzde özellikle geleneksel konutlarda
sık uygulama şeklinde görülen rölöveleri arşivleyip
binayı yıktıktan sonra, tarihi yapı yerine günümüz
tekniğinde yeni bir yapı yapmakla tarihi değer
olma özelliği kaybolmaktadır. Mimarisi, strüktürü,
yapı malzemesi dokusu değişmiş bir binalar ile
koruma değil sadece tarih değer kaybolmuş ve
tarih yanıltılmış olmaktadır (Özgönül, 2009).
Koruma altındaki yapıların yerlerinin değiştiril-
mesi ise Venedik Tüzüğü 7. Madde’nin söylediği
gibi ulusal çıkarların gerektiği durumlarda düşü-
83
 DOSYA

nülebilir. Yapı çevresiyle birlikte doğup, yaşamış uzun bir koridor bıraktıktan sonra, iki oda-bir hol
ve kimliklenmiştir. Taşındığı zaman kimliğini, ta- yapılmıştır. Koridordan güneybatıdaki odaya ve
nıklık ettiği tarihi kaybetmekte, o çevre de özelliği- güney doğudaki merdivene geçilebilir.
ni kaybetmektedir.

Yasalar çerçevesinde koruma altına alınmış

ve müdahalelere maruz kalmış bir örnek:
Yapı Konya Karatay ilçesinde Mevlana Müzesi’nin
kuzeyindeki geleneksel konut dokusu içindedir
(Harita 1). Durak Fakih Mahallesi Mor Sokak no:
8’de bulunmaktadır. 91 pafta, 20 ada ve 42 par-
selde yer almaktadır. Yapı Konya Koruma Kurulu
tarafından üçüncü grup yapı olarak tescillenmiş-
tir. Günümüzde yıkılmış olduğu için yapı hak-
kındaki bilgileri Konya Koruma Kurulu arşivinde
bulunan tescil fişi, rölövesi ve eski fotoğraflarına
dayanarak edinilmektedir (Resim 1).

Çizim 1. Rölöve -zemin kat planı (K.K.K. arşivinden)

Harita I. Yapının konumunu gösteren harita

Resim I. Yapının güney doğusuna bakış (Konya Koruma Ku- Çizim 2. Rölöve-üst kat planı (K.K.K. arşivinden)
rulu arşivinden)

Konut Mor Sokak’tan içeri çekilerek yapılmış, ba-

tıdan yandaki bina ile bitişiktir. Diğer yönlerden
bahçe ile çevrilmiştir. İç sofa plan şemasına göre
iki katlı olarak kerpiç malzeme ile yapılmıştır (Çizim
1-6) (Resim ). Kırma çatı ile örtülmüştür. Zemin
katta binaya kuzey, doğu ve batı cepheden ol-
mak üzere üç yönden giriş verilmiştir Kuzeyde bu-
lunan iki girişten biri yoldan 75 cm yükseltilerek
merdiven sahanlığından, diğeri sofanın olması
gereken yerdeki odadan sağlanmıştır. Doğuda
ki girişten girilen holden de kuzey ve güneyde
bulunan odalara ve batıdaki hole geçilmektedir.
Sofanın içine, merdivene geçme imkânı veren
Çizim 3. Rölöve - kesitler (K.K.K. arşivinden)
Üst kata ahşap merdivenle çıkılır. Dikdörtgen bi-
çimli sofanın tavan ve zemin kaplamaları ahşaptır.
Tavan kaplamasının ortasında ahşap bir tavan süs-
lemesi bulunmaktadır(Resim 2). Kuzey de cephe
düz tutulmuşken güneyde sofanın güney duvarı
cepheden içeri çekilmiştir (Çizim 1-3). Sofanın do-
ğusunda iki, batısında bir oda bululur. Kuzeyden iki

84
 DOSYA

Çizim 4. Rölöve - Güney Cephe (K.K.K. arşivinden)
Resim 2. Eski yapının üst kat sofasının tavan göbeği (K.K.K.
arşivinden)
lı olarak duvarın ortasına oturtulmuş ve kenarlar
pencereden duvara doğru içbükey bir çerçeve
oluşturulmuş ve pencere yuvasının dışına ahşap
çerçeve yapılmıştır (Resim 6).

Çizim 5. Kuzey Cephe (K.K.K. arşivinden)

Resim 3-4. Eski Yapının odalarında bulunan dolap, ağzı açık ve gusülhaneler (K.K.K. arşivinden)

Çizim 6. Doğu Cephe (K.K.K. arşivinden)

pencere ile Mor Sokağa, güneyden üç pencere ile

bahçeye bakar. Sofanın kuzey doğusunda küçük,
güneydoğu ve güney batısında büyük iki odası
bulunur. Güney batı da bulunla oda doğuya ve
güneye cepheye bakan birer pencere ile güney
doğusunda bulunan oda doğu, güney ve batı
yönlere bakan birer pencere ile aydınlatılır. Oda
zeminleri ve tavanlar ahşap kaplıdır. Bu iki odada
ve zemin katta güney batıdaki odanın kuzey du-
varlarında ahşap dolaplar, gusülhane ve testilik do-
laplar yer almaktadır (Çizim1-3) (Resim 3-4).
Eski fotoğraflarında güney cephesinde sofa-
nın içeri çekilerek oluşturulan niş ahşap kemerle
süslenmiştir. Bu nişte üst kat penceresi kemerli
olarak yapılmıştır (Resim 5). Kuzey cephede ise
üst kat sofa pencereleri diğer pencerelerden fark- Resim 5. Eski yapının güney cephesi (K.K.K. arşivinden)

85
 DOSYA

almıştır. Daha sonra yeni bir rekonstrüksiyon ha-

zırlatarak kurula sunulmuş, bu proje 22.9.2006
tarihinde kurulda kabul edilmiş ve uygulamanın
Belediye tarafından denetlenmesine karar veril-
miştir. Böylece rölövesi ve eski fotoğrafları arşivle-
nen ev, ne zaman yıkıldığı belli olmamakla birlik-
te, yerine restorasyon (yeniden yapım) projesine
göre yeni bir yapı yapılmıştır. Yapıyı strüktürü ve
malzemesiyle korumak amaç olmadığı için resti-
tüsyon yapılmamıştır. Yeni plan şemasına göre
betonarme ve iki katlı olarak yapılmıştır. Yapılan
Resim 6. Yapının kuzey cephesi(K.K.K. arşivinden)
restorasyon projesine yapı 180 derece döndü-
rülmüştür (Çizim 7-10). Sofanın içeri çekilmesiy-
le oluşan nişli güney cephe yeni yapımda kuzey
cephede yapılmış ve rölöve projesindeki güney
cepheye benzetilmiştir (Resim 10). Özgün yapı-
sında kuzey cephe üst kat sofasındaki pencere
görüntüsü duvar kalınlıklarının azalması nedeniy-
le yapılamamıştır. Diğer cephelerde de özgünlük
aranmamıştır (Resim 11-12). Plan şemasına gelin-
ce zemin katta giriş kuzey cepheden verilmiştir.
Sofanın olduğu yerde merdiven, mutfak ve antre
yer almıştır. Tuvalet girişin doğusundadır. Doğu-
da salon ve bir oda, batıda iki oda ve aralarında
bir banyo bulunur. Üst katta plan tekrar eder. Ta-
Resim 7. Yapının doğu görünüşü (K.K.K. arşivinden)
van ve dolap süslemeleri yapılmaya çalışılmıştır.
Dolaplar üst katın odalarında görülür. Ancak do-
lapların yerleşimi geleneksel Konya evinde olma-
sı gereken yerinde değildir (Berk, 1951, s. 135)
(Çizim 9).

Resim 8. Yapının batı cephesine bitişik bina yıkıldıktan sonra

çekilen resim. (K.K.K. arşivinden)

Yapının sahibi 14.12.1993 yılında yapının ko-

runmaya değer olmadığı, üçüncü değil altıncı Çizim 7. Vaziyet Planı
grup tescilli bir yapı bile olamayacağı gerekçesiyle
tescilden düşürülüp arsada ifraz yapılmasını iste-
miştir. Kurul binanın tescilden düşürmeden arsa-
da ifraz yapılabileceğine karar vermiştir. 4.5.1998
yılında ise ev sahibinin evin maili inhidam oldu-
ğu uyarısı üstüne kurul evin rölöve ve restoras-
yon projelerini istemiştir. Hazırlanan restorasyon
projesinde cephelerde bazı pencere formlarında
değişiklik yapılması, kapatılması veya genişletil-
mesi nedeniyle restorasyon projesinin yenilen-
mesi istenmiştir. Ev sahibi yeni restorasyon pro-
jesini hazırlatmış, Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan
19.6.2006 tarihinde 7.686 TL. değerinde yardım Çizim 8. Restorasyon zemin kat planı (K.K.K. arşivinden)

86

Çizim 9. Restorasyon üst kat planı (K.K.K. arşivinden)
Çizim 10. Restorasyon kesiti (K.K.K. arşivinden)
Resim 9. Restorasyondan sonra evin kuzey cephesine Mor
Sokak’tan bakış (D. Oktaç)
Resim 10. Restorasyondan sonra bahçesiyle birlikte görünüşü
(D. Oktaç)
Tarihi eser olarak tescillenen ev artık malzeme-
siyle, plan şemasıyla, strüktürüyle bugünün yapısı-
DOSYA
Resim 11. Restorasyondan sonra doğu cephesi (D. Oktaç)
dır. Değişmeyen sadece binanın kütle boyutlarıdır.
Sonuç olarak tarihi belge olma niteliğini kaybet-
miştir. Değişmiş, dönüşmüş ve dejenere olmuştur.
Sadece giriş cephesi eskiyi hatırlatan unsurlara sa-
hiptir. O da ters yöne inşa edilmiştir. Tescilli bir eser
olarak hak etmediği müdahalelere uğramıştır.
Sonuç
Yasaları insanlar yapar ve uygular. Ülkemizde ko-
ruma bilincinin hala tam oluşmaması bu yanlışla-
rın ortaya çıkmasına sebep vermektedir. Koruma
bilinci oluşmuş bir toplumda yasaların ve uygu-
lamalarının doğru yönde olması beklenebilir. Ko-
nunu aktörleri olarak; tarihi eserini değil sadece
arsasını değerlendirmek isteyen ev sahibi, koru-
ma kurulları, proje ve uygulama yapan mimar,
uygulamayı denetleyen belediye olarak kurumlar
ve kişiler herkes bir miktar sorumludur.
Korumada yanlışlıkların yapılmaması için yasa
ve yönetmelikler tekrar gözden geçirilmeli veya
yeniden ele alınmalıdır. Tarihi yapılara müdaha-
lenin her aşamasında görev alan kişiler kesinlikle
koruma eğitimi almış kişiler olmalıdır. Daha önce
restorasyon yapmış olmak ehliyetli olduğu anlamı
taşımamalıdır. Böyle bir durumda daha önce ya-
pılan çalışmalar incelenerek iş verilmelidir. Halkın
her kesimine yöneticisinden sade vatandaşa ka-
dar koruma eğitimleri verilmeli, okullarımızda ta-
rih ve koruma bilinci dersleri olmalıdır. Tarih dolu
kentlerimizde koruma alanlarının tarihi özellikleri
kaybolup içi boşalmadan duyarlı kararlar alınmalı
ve duyarlı müdahaleler yapılmalıdır.
Kaynaklar
• ABACIOĞLU, Muhiddin, 2001, Açıklamalı ve İçtihatlı İmar
Kanunu Mevzuatı ve Uygulaması, Ankara.
• AHUNBAY, Zeynep, 2005”Doğal ve Kültürel Mirası Koruma
Alanında Geçerli Uluslar arası Belgelerin Türkiye’deki Uygula-
malara Yansımaları”, Korumada 50 Yıl Seminerleri 17-18 Ka-
sım 2005, İstanbul, s. 9-24.
• BERK, Celile, 1951, Konya Evleri, İstanbul.
• ERDER, Cevat, 1977, “Venedik Tüzüğü Bir Anıt Gibi Korun-
malıdır”, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, C.3, Sayı: 2, Anka-
ra, s. 169-190.
• KUBAN, Doğan, 2000, Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık
Boyutu Kuram ve Uygulama, İstanbul.
• ÖNGE, Yılmaz, 1985, “Modern Restorasyon Prensiplerinin
Anadolu Türk Vakıf Abidelerindeki En Eski Uygulamaları”,
II.Vakıf Haftası Seminerleri 3-9-Aralık 1984, Ankara.s. 41-48.
SEZGİN, H., “XXI. Yüzyıl Başlarında Taşınmaz Kültür Varlıkları-
nın Korunması Kavramının Gelişimi Dünya’daki ve Türkiye’deki
Sonuçları”, Korumada 50 Yıl Seminerleri 17-18 Kasım 2005,
İstanbul, s. 1-6.
• ÖZGÖNÜL, Nimet, 2009, “Restorasyon Değil Makyaj”,
Cumhuriyet- Ankara Eki, 09.10.2009.
http://www.kultur.gov.tr
87
 DOSYA

KENTİN İÇERİSİNE DUVAR ÖRMEK...

88 Mehmet Çağlar MEŞHUR*

*
Selçuk Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölü-
mü, Yrd. Doç. Dr.
erşeyin hızla değiştiği bir süreç yaşıyo-
ruz ya da hızlı olduğu iddia edilen bir
değişime ayak uydurmaya zorlanıyoruz.
Hangisinin daha geçerli olduğunu an-
lama konusunda kimi zaman tereddüt yaşasam
da, ikincisinin, yani bir zorlamanın olduğunu dü-
şünüyorum. Daha da açığı, bir değişim dayat-
ması ile karşı karşıya olduğumuza inanıyorum.
Somutun soyuttan, ölçülebilirin ölçülemeyenden
daha önemli olduğunu düşünmemizi isteyen bir
dayatma. Gözü açıklığın, daha fazlasını istemenin
ve daha fazla getirinin, saflığa, azla yetinmeye ve
kanaatkarlığa tercih edilmesi gerektiğine inanma-
mızı, böyle yaşamamızı isteyen bir kuşatma..
“Küreselleşen Dünyayı” gözümüze sokmaya
çalışan, güçlü olmayı ve daha fazla kazanmayı
her şeyin üstüne koyan, bu amaçla meşruiyet
sınırlarını zorlayan, kimi zaman hiçe sayan bir ya-
pılanma..
İçinde bulunduğumuz koşulların bu ölçüde
“karamsar” olmayı gerektirip gerektirmediği ko-
nusunda farklı düşünce ve görüşler olabilir ama,
sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamın bir yansıma-
sı olan kentler, Ülkemizdeki bir iki istisna dışında,
değişim adı altında yaşanan yozlaşmanın sah-
nelendiği mekanlara dönüşmüş durumda. Fırsat-
çılığın, gözü açıklığın, iş bitiriciliğin prim yaptığı
bir oyun..
Dahası, 1980’lerin sonunda İlhan Tekeli
Hoca’nın [1] planlamada “ikili ahlak anlayışı”
şeklinde kavramsallaştırdığı sorunun, çeşitlenerek
kök saldığı bir ortam. Hem kentte yaşayanların,
hem de kentin yöneticilerinin genlerine işlemiş
bir “duruma göre” anlayışı.
Planlamanın ve nitelikli kent yaşamının öne-
minden dem vururken, kendi arsası/taşınmazı
için en fazla getiriyi sağlamaya çalışan; insanların
birbirine karşı anlayış ve tahammül eksikliğini eleş-
tirirken, en küçük bir menfaat çatışmasında cana-
vara dönüşen; trafikteki nezaket eksikliğinden ya-
kınırken, sürücü koltuğuna oturduğunda boyut/
kişilik değiştiren bir kentli (!) profili..
Anakentlerin (büyükşehirlerin) bütüncül ola-
rak planlanmasının öneminden bahsedip, kentin
genelini ilgilendiren yatırımları, yönettiği ilçenin
sınırları içerisinde bir yerlere konumlandırmak için
“nüfuz savaşına” girişen; kentin 50 yılını planla-
maktan sözedip, kendi hizmet dönemi içerisinde
bitirilemeyecek hiçbir yatırıma girişmeyen; kentin
yönetiminde uzlaşı ve istişarenin önemini vurgu-
larken, 3 kişiyle yatırım ve proje kararlarını alan bir
yönetici profili..

Bu süreç içerisinde tecrübe ettiğimiz en da-
yanılmaz sorun ise öncelikler açısından yaşanan
değişim. Bireysel yararın, kamu yararının önüne
geçtiği; parçacılığın, bütünselliğe tercih edildiği
bir öncelik yozlaşması..
Ve bu öncelik yozlaşmasının şüphesiz en
çok hissedildiği alanlardan biri, kentlerde artan
araç sayısı ile birlikte yerel yönetimlerin öncelikli
planlama alanlarından biri haline getirdiği ulaşım
planlaması. Öğrendiklerimizin, bildiklerimizin ak-
sine, bireysel araçları, toplu taşıma araçlarından;
otomobilleri, yayalardan daha çok önemseyen
bir anlayışla..Tıpkı Konya kentinin son 10-12 yılı-
na damga vuran süreçte yaşananlar gibi. Ancak,
2009 yerel seçimleri sonrasında ortaya çıkan yeni
bir uygulama alanı var ki, zihin arkası özellikle
okunması gerekiyor. Yaya üst geçitleri…
Kentin İçerisine Duvar Örerek Yayalara
Hizmet Etmek
Mimaran Dergisinde çıkan “Popülist Belediye-
ciliğin Kente Yakıştırdıkları; Köprülü Kavşaklar ve
Yaya Üst Geçitleri” yazısının üzerinden 2 yıl geçti
[2]. 2004 yerel seçimlerinin akabinde ortaya çı-
kan ve Meram Tıp Fakültesinden Alaaddin Key-
kubad Kampusuna kadar olan taşıt arterini trafik
ışıklarından arındırma fantezisinin nasıl bir soruna
sebebiyet vereceğinin işlendiği yazıda, kent içi
ulaşım planlamasında, önceliğin otomobillerden
yana kullanılmasının ve bu kabullenimle kentin
içerisinden geçen bir yolda taşıt trafiğini kesintisiz
hale getirmenin yaya güvenliğini ciddi biçimde
tehdit edeceği vurgulanmıştı. Geçen 2 yıllık za-
man zarfında, İstanbul Yolu Cumhuriyet Mahal-
lesi girişinden başlayıp, Beyşehir Yolu Şefik Can
Caddesi kavşağına kadar olan bölgede yapılan
köprülü kavşak ve trafik ışıklarının kaldırılmasına
yönelik uygulamalarla taşıt trafiğinin kesintisiz
hale geldiği 8.5 km’lik kısımda meydana gelen
yaya kazaları, o makalede konu edilen tespitlerin
haklılığını ne yazık ki açık bir biçimde ortaya koy-
du. Sadece otomobillerin konforuna odaklanmış,
insan canını hiçe sayan bir yaklaşım içerisinde,
İstanbul Yolu ile Beyşehir Yolu üzerinde taşıt trafi-
ğinin kesintisiz hale getirildiği 8.5 km’lik kısımda,
2 yıl içerisinde (Şubat 2008-Ocak 2010) mey-
dana gelen yaya kazalarında 12 kişi yaşamını
kaybetti, 100’e yakın insan yaralandı [3].
Onlarca insanın hayatını karartan bu süreç ka-
der olarak açıklanadursun, 2004 yerel seçimlerini
takip eden dönemi köprülü kavşaklarla açan ve bu
dönemi yine köprülü kavşaklarla kapatan yönetim
[4], 2009 yerel seçimlerini yeni bir açılımla başlattı
ve bu açılım çerçevesinde yaya üst geçitleri yeni
bir çözüm olarak ortaya kondu. Hem de çok il-
DOSYA
ginç bir amaçla.. “Yayaların mevcut trafik akışın-
dan etkilenmeden güvenli bir şekilde karşıdan
karşıya geçmelerini sağlamak için” [5].
Aslında, yeni başlayan süreç, köprülü kav-
şakların mimarlarının hatalarını dolaylı da olsa
kabul etmesi ve bunun bir açıdan “eyvah”
demek anlamına gelmesi açısından önemli.
Çünkü, bundan birkaç yıl öncesine kadar hiç-
bir ihtiyacın bulunmadığı bir noktaya yaya üst
geçidi inşa etmek, aslında, o noktada bir yaya
güvenliği sorunu olduğunu kabul etmek
anlamına geliyor. Ancak meydana gelen her
yaya kazasında gündeme gelen yaya üst geçit-
lerinin ve yine her yaya kazasında öncekilere ye-
nileri eklenen demir korkulukların kime hizmet
ettiği, bu uygulamaların gerçekten yayalar için
mi yapıldığı başlı başına tartışılması gereken bir
konu…
Her ne kadar yaya üst geçitlerinin yayalar için
yapıldığı iddia edilse de, bir noktaya inşa edilen ve
demir korkuluklarla bütünleştirilen yaya üst geçidi
projelerinde yayalara çok açık bir mesaj veriliyor:
“Kentin içerisindeki bir yolda, yolun karşısına
geçmek istiyorsanız bu merdivenleri çıkıp, inmek
zorundasınız. Çünkü karşıdan karşıya geçmek is-
tediğiniz yolu otomobillerin konforlu bir biçimde
kullanılabilmesi için bu gerekli (!)”.
Kent içinden geçen bir yolda önce trafik ışık-
larını kaldırıp, köprülü kavşaklar inşa etmek; aynı
yol, yaya güvenliği açısından sorunlu hale gel-
diğinde de yaya üst geçitleri inşa edip, bunları
demir korkuluklarla bütünleştirip insanların önü-
ne duvar örmek.. Ve tüm bunların yayalar için
yapıldığını iddia etmek..Bu tartışmanın bir yerle-
rinde kent içi ulaşım planlaması açısından ciddi
bir yozlaşma ve akıl dışılık var.
Yayaları merdiven çıkmak zorunda bırakır-
ken, otomobiller için kesintisiz hareket olanağı
sağlamak.. Ve böylesine bir sürecin yayalar için
planladığını iddia etmek..İnanması zor. Bu süreç
aslında, nitelikli kent yaşamına ilişkin önemli kriter-
lerden birisi olan “yayalar için düz ayak olma”
koşulunun da, otomobiller için sağlanmaya çalı-
şılmasından başka bir şey değil.
Düz ayak olma koşulunun çok insanca bir
tarafının olduğu herkesçe bilinir. Yayaların oto-
mobillere karşı zayıflığından yola çıkılarak geliş-
tirilmiş bir planlama anlayışı. Ancak, Konya’da,
önce köprülü kavşaklarla başlayan, bugün yaya
üst geçitleri ile devam eden süreç, bir anlamda
zayıfın daha zayıf, güçlünün daha güçlü hale
getirilmesinden başka bir şey değil..
Yayalar açısından tartışma konusu yaptığımız
yaya üst geçitlerinin, bir de fiziksel engellileri ilgi-
lendiren yönü var ki, gerçek anlamda yüz kızar-
89
 DOSYA

tıcı.. Bugün Konya’da bırakalım engellileri, sapa-

sağlam insanların bile karşıdan karşıya geçmesi-
nin mucize olduğu yerler var:
- Otogar köprülü kavşağı ile Cumhuriyet girişi-
ne kadar olan alanda;
- Yine Selçuklu Belediyesine girilen köprülü
kavşaktan, Beyşehir Yolu Şefik Can Caddesi kav-
şağına kadar olan yaklaşık 6.5 km’lik güzergahta
karşıdan karşıya geçmek her an ölümle yüzleş-
mekten farksız..
Tekrar vurgulamakta yarar var, yayaların karşı-
dan karşıya geçmesinin bu derece zulme dönüş-
tüğü yer bir kent içi yol.. Resim 1. Beyşehir Yolu üzerinde inşa edilen Eş-
refoğlu Yaya Üst Geçidi. Yanlışı, daha pahalıya
VIP Yaya Üst Geçitleri.. yapmak.(Kişisel Arşiv; 2009)
Bu tartışma kapsamında, yayaları, otomobiller
Dolayısıyla, yayalar için yapıldığı iddia edilen,
karşısında “ikinci sınıf” bir meta olarak gören yaya
ancak ulaşım plancısı bir hocamızın vurguladığı
üst geçitlerinin, son birkaç yıl içerisinde projelen-
gibi [6], özünde yayalara karşı hakaret taşıyan
dirilen bazı örneklerine de değinmek gerekiyor.
yatırımların, yanlış tasarlanması gibi bir sorunla
Su Deposu yaya üst geçidi ile başlayan asansörlü
da karşı karşıyayız. Bu anlamda, Konya gibi, be-
yaya üst geçidi projeleri, kentin farklı yerlerinde
lediyecilik tarihinde, akılcılığın ve kamuya tasarruf
uygulanmaya devam ediyor.
sağlamanın ön planda tutulduğu bir kentte, hem
Ancak buradaki akıldışılığın vardığı nokta ger-
yanlış yapılması, hem de bu yanlışlığın kat be kat
çekten ürkütücü. Akla ilk gelen soru şu: “Kentin
pahalıya çıkması gibi kamu vicdanını açısından
yayalar için düzayak tasarlanması prensibi özürlü
sorgulanması gereken bir süreç yaşıyoruz....
ve yaşlılar için çok daha önemli iken, yaya üst ge-
çitlerine asansör koymak bir anlamda “günah çı-
Kentin En İyi Planlanmış İki Caddeyi Süsle-
kartmak” değil midir? Bunun aksi iddia edilse bile,
yen Yaya Üst Geçitleri
söz konusu asansörlerinin, insan yoğunluğunun
Bu tartışma kapsamında üzerinde özel olarak du-
azaldığı ve havanın karardığı saatlerde güvenli
rulması gereken iki yaya üst geçidi daha var.
bir biçimde kullanılacağı söylenebilir mi?”
Kerkük Caddesi üzerine inşa edilen yaya üst
Benzer biçimde Beyşehir Yolu üzerinde, her
geçidi bunlardan ilki..Kaldırım genişliği, otopark
tarafı kapalı olacak şekilde inşa edilen yaya üst ge-
çözümleri ve yapılaşma biçimi açısından kentin
çidinin havanın kararmasından sonra rahatlıkla
en nitelikli caddelerinden birinin üzerine yerleşti-
kullanılabileceğini kim söyleyebilir? (Resim 1)
rilen yaya üst geçidi sadece estetik açıdan değil,
projeyi uygulayan düşünce anlamında da sorgu-
lanmaya muhtaç (Resim 2)

Resim 2. Kerkük Caddesi üzerine inşa edilen yaya üst geçidi.

(Kişisel Arşiv; 2009)

Yine, Ankara Caddesi üzerine inşa edilen ve

300 metre uzunluğunda demir korkuluklarla

90

yaya güvenliğinin pekiştirildiği (!) yaya üst geçidi
de aynı anlayışın ürünü..
Resim 3. Ankara Caddesi üzerindeki yaya üst geçidi (üstte) ve
sadece yayaların geçişi için düşünülmüş trafik ışıkları. İki uygu-
lamanın da aynı elden çıktığına inanmak zor.
(Kişisel Arşiv; 2009)
Yazının başında vurgulandığı üzere, bir yaya
üst geçidi inşası o noktada yaya güvenliği açısın-
dan bir sorun olduğunu kabul etmek anlamına
geliyor. Ancak asıl sorun, sorunu çözmeye çalı-
şan anlayışın konuya yaklaşımı..
Yaşlıların, çocukların bile 10-12 saniyede kar-
şıdan karşıya geçebileceği bir cadde genişliğine
sahip Kerkük ve Ankara Caddeleri üzerinde yaya
üst geçidi inşa etmek, yazıda sıkça vurgulandığı
üzere otomobillere yayalardan daha çok önem
veren anlayışın ve öncelikler açısından yaşanan
yozlaşmanın bir yansıması…
Çözüm: Trafik Planlamasının En Akılcı, Etkin ve
Ucuz Araçlarından Biri; Trafik Işıkları
Sözü fazla uzatmadan ne yapılabileceği so-
rusuna cevap aramak gerekiyor. Aslında, bura-
da yapılan tartışma açısından sorulması gereken
soru çok basit ve anlaşılır: “yaya üst geçitleri ile
çözülmeye çalışılan yaya güvenliği sorunu,
trafik ışıkları ile çok daha ucuza ve daha etkin
biçimde çözülemez mi?”
Kentteki birkaç örneğe değinerek ortaya ko-
nan soruya cevap aranabilir:
DOSYA
1) Tramvayın Su Deposu durağına inşa edilen
ve VIP yaya üst geçitlerinden biri olan geçidi
yapmak yerine, TOKİ girişindeki trafik ışıkları
kapatılmamış olsaydı, yaya üst geçidinin yaya-
lara sağladığı iddia edilen yarardan kat be kat
fazlası sağlanabilirdi. Bu çözümde yayaların,
onlarca basamağı tırmanmadan karşıdan kar-
şıya geçebilmesinin yanı sıra, taşıt trafiğinin 15-
20 saniye bekleyeceği zaman dilimi içerisinde,
trafik ışığının çok daha uzağındaki noktalarda
da yayaların geçişine olanak sağlanmış olur-
du. Ayrıca, o bölgede hızlı akan taşıt trafiğini
yavaşlatmaya çalışan ve bu amaçla aylardır
hız ölçümü yapan trafik ekiplerinin bu ölçüde
mesai harcamasına gerek kalmayabilirdi.
2) Ankara Caddesi’nde Emniyet Kavşağı ile
Beşyol arasında inşa edilen ve altına yerleşti-
rilen demir parmaklıklarla kentteki en kötü ör-
neklerden birini oluşturan yaya üst geçidinin
yerine daha önce o bölgede bulunan trafik
ışığı kaldırılmamış olsa ve ışıklı yaya geçidinin
güvenliğini pekiştirmek için yol üzerinde, ken-
tin farklı yerlerinde yapılan uygulamalara ben-
zer biçimde hız azaltıcı yol işaretlemeleri düşü-
nülse cadde sadece o noktada değil, tama-
mında yayalar için güvenli hale getirebilirdi.
3) Yine, yayaların karşıdan karşıya geçme-
sinin mucize olduğu noktalardan biri olan
Aydınlıkevler’e (Makromarket Önü), (son de-
rece iyi niyetli bir uygulama olmasına karşın)
sabit radar yerleştirmek yerine, aynı noktaya
trafik ışığı konmuş olsa, hem yayalar açısından
kangren haline gelmiş bir sorun çözülür, hem
de trafiği yavaşlatmak için başka çözümlere
gerek kalmayabilirdi…
Burada önemle vurgulanması gereken
konu, kent içi ulaşımı yayalar açısından eziyet
haline getiren yaya üst geçitlerinin noktasal
bir işlev görmesine karşın trafik ışıklarının, taşıt
trafiğinin belirli noktalarda ketlenmesine/dur-
durulmasına bağlı olarak yayalara uzunca bir
koridorda güvenli geçiş alanı sunmasıdır. Bu
anlamda, kabul etmek gerekir ki, yaya üst ge-
çitleri yayaların güvenliğini arttırmamakta, sa-
dece, üst geçitlere birkaç yüz metrelik alanda,
yaya üst geçidine yürüyebilecek uzaklıkta olan
ve geçidin üzerine çıkabilecek güce sahip in-
sanlara hizmet vermektedir. Daha da kötüsü,
nasıl olsa yaya üst geçidi var düşüncesi, oto-
mobil kullanıcılarını daha güvenli sürat yapma
konusunda cesaretlendirmektedir. Dolayısıyla,
yaya üst geçidi inşası, sorunun farkına varan,
91
 DOSYA
ancak, “insani” çözümden uzak duran bir an-
layışa vurgu yapmaktadır. Yaya üst geçitlerinin
insani olmaktan uzaklığı ise, otomobillerin kon-
forunun temel alınmasından ve taşıtlara, trafik
ışıkları ile karşılaşmadan hareket etme kolaylılığı
sağlanmasından kaynaklanmaktadır.
Bitirirken…
Kabul etmek gerekir ki, bir yerel yönetimin kendi
felsefesi ve öncelikleri doğrultusunda kenti yön-
lendirme, tasarlama ve proje alanlarını belirleme
konusunda özgürlüğü vardır. Ve bunlar üzerin-
de, farklı düşünce ve yaklaşımların belirtilmesi,
tartışılması da son derece doğaldır. Ancak, bir
yerel yönetimin özgür olamayacağı tek konu, in-
sanların can güvenliğini tehdit eden öncelikler
belirleyemeyeceğidir. Bu anlamda, Konya kenti-
nin son 10 yılına damgasını vuran taşıt/otomobil
öncelikli ulaşım planlaması anlayışı ciddi biçimde
sorgulanmaya muhtaçtır.
80’li yıllardan itibaren “yeşil dalga” kavramı-
nı ülkenin literatürüne sokan ve bu çerçevede
taşıtlara olabildiğince konforlu ve kesintisiz bir
ulaşım imkânı sunarken, yayaları da gözeten
kentlerden biri iken, bugün kent içi trafiğin bü-
yük oranda otomobillere teslim edildiği; yaşa-
nan yaya kazaları sonrasında inşa edilen yaya
üst geçitleri ve demir korkuluklarla kentin içe-
risine görünmez bir duvar örüldüğü ve bu
uygulamaların yayalar için yapıldığının iddia
edildiği bir yönetim anlayışına gelinmiş olması
düşündürücüdür. Daha da kötüsü, otomobil-
lerin, trafik ışıklarında 15-20 saniye beklemesine
tahammül edemeyen ve taşıtların hızlandırıl-
masını temel alan bu anlayışın “çok doğru bir
yaklaşımmışçasına” propagandasının yapılma-
sıdır. Oysa ulaşım planlamasına kıyısından
köşesinden bulaşan herkes bilir ki, araç ve
yayalar açısından kent içi niteliği taşıyan her
türlü yolda taşıtların hızlandırılması değil,
yavaşlatılması esastır.
Kentin trafiğini yönetenlerce unutulmaması
gerekir ki, kendilerinin de yoğunlukla kullandığı
otomobillerin dışında da bir yaşam bulunmakta-
dır. Tramvayı, dolmuşu, otobüsleri ve bisikletleri
kullanan ve kentin içindeki yollarda karşıdan kar-
şıya geçmeye çalışan insanların oluşturduğu bu
grubun, yazı kapsamında da vurgulandığı üzere,
otomobili olanlara göre daha fazla gözetilmeye
ihtiyacı vardır. Dolayısıyla, ulaşım sorununun çö-
zümüne yönelik tercih hakkını köprülü kavşaklar-
92
dan yana kullanan yerel yönetimin, bu sürecin
ortaya çıkardığı yaya güvenliği sorununu çözmek
için yaya üst geçitlerine sarılmasının, öncekinden
çok daha yanlış bir süreç başlattığını vurgulamak
gerekir.
Aslında, çok basit birkaç soru üzerinden bu
tartışma sonlandırılabilir. Bu çerçevede, “Eski
deyişle trilyonlarca liraya mal olmuş veya
mal olmakta olan yaya üst geçitlerinden çok
daha az sayıda trafik ışığı ile yollar yayalar
açısından çok daha güvenli hale getirilemez
mi? ya da “İnsanların karşısına duvar örme-
yen, kenti otomobiller için değil, yayalar için
düzayak hale getiren böylesine bir çözüm
çok daha insanca olmaz mı?” soruları tartış-
maya değerdir.
Sonuçta, ısrarla vurgulamam gerekir ki, “Po-
pülist Belediyeciliğin Kente Yakıştırdıkları; Köprülü
Kavşaklar ve Yaya Üst Geçitleri” yazısı ile başlayan,
“Konya’nın Köprülü Kavşaksız Zamanları” yazısı [7]
ile devam eden bu süreci, “son” bir yazı ile değer-
lendirirken vurgulamaya çalıştığım şey, otomobil-
leri/taşıtları yok saymak değildir. Bu son yazıdaki
temel amaç, insan hayatından daha değerli bir
şey olmadığını ve yaya kazalarının nasıl bir ma-
nevi çöküntü yarattığını yöneticilerimizin de bil-
mesine karşın, bugün ulaşım önceliklerimizi hâlâ,
yayalar yerine otomobillerden yana kullanan an-
layışa karşı bir sitemdir.
Alıntılar
[1] İlhan Tekeli, Kentsel Korumada Değişik Yaklaşımlar Üzerine
Düşünceler, Planlama, 1988/2, Sayfa:19-22, TMMOB Şehir
Plancıları Odası, Ankara.
[2]………..Mehmet Çağlar MEŞHUR, “Popülist Belediyeciliğin
Kente Yakıştırdıkları; Köprülü Kavşaklar ve Yaya Üst Geçitleri,
Mimaran Mimarlık Kültürü Dergisi, TMMOB Mimarlar Odası
Konya Şubesi, Yıl:2, Sayı:3, Kış 2008, sayfa:4-8.
[3]……..Konya Emniyet Müdürlüğü, Trafik Tescil Şube Mü-
dürlüğü, Kaza İstatistikleri, 2009.
[4]…………28 Ekim 2008, “20’nci Köprülü Kavşak” başlıklı
haber. Erişim: http://www.konajans.com/news/1084/20nci-
koprulu-kavsak.html
[5]……….12 Nisan 2009, “Yaya Üst Geçitleri Hayatı Kolaylaş-
tırıyor” başlıklı haber. Erişim:
http://www.belediyebulteni.com/yaya-ust-gecitleri-hayati-
kolaylastiriyor_haberi_5174.html
[6]…..Doç.Dr.Hülagü KAPLAN, Konya Trafik Platformu’nun
25 Mayıs 2009 tarihli toplantısındaki konuşmadan.
[7]…..Mehmet Çağlar MEŞHUR, “Konya’nın Köprülü Kavşak-
sız Zamanları”, Memleket Dergi, Sayı:28, Şubat 2009, sayfa:
8-9.

TÜTMEYEN BACALAR:
Karaciğan Tuğla Kiremit Fabrikası1
nsanoğlunun şekillendirdiği ve kullandı-
ğı ilk materyaller tamamen doğal malze-
meden oluşmaktaydı. Taşı yontarak, ken-
disine ilk silahı yaptı, hayvan postundan
elbiseler giydi, ağaç dallarından kulübeler, ottan,
kamıştan çatılar inşa etti. İnsanın ilk şekillendirdi-
ği bir başka malzeme de topraktı. Toprağı suy-
la, saman ve ot ile karıştırıp, hazırladığı çamuru
belli ölçülerde keserek, bunları güneşte kurutup
sertleştirerek duvar örmede ilk mimari malzemeyi,
yani kerpiç yaptı. Kerpiç ve ahşap yardımıyla ken-
disine, içinde yaşayacağı, eşyalarını saklayacağı
ve hatta ibadet edeceği mekânlar inşa etti. Bütün
bu gelişmeler Yeni Taş Çağı (Neolitik) dediğimiz
ve günümüzden 9 bin yıl öncesinde gerçekleşti-
rildi ve Konya’nın hemen yanı başındaki Çatal Hö-
yük, bu dönemin en iyi bilinen merkezlerinden
biri olarak günümüze ulaştı.
Kerpiç üretimi günümüzde azalmış olsa da,
sağlıklılığı denenmiş, ucuz bir inşaat malzemesi
olması nedeniyle hala kullanılan bir yapı elema-
nıdır. Ancak, M.Ö. yaklaşık 6. yüzyılda, Güney
Mezopotamya’da Babilliler, daha iyi arıtılmış top-
rak kullanarak ve şekillendirdikleri kerpici fırınlarda
pişirerek, hatta dışa bakan yüzünü sırlayarak ilk
tuğlayı yaptı. Böylece kerpice göre daha dayanıklı
ve yüksek yapılar inşa etmede kullanılabilecek yeni
bir malzeme üretildi. Temel olarak kerpiç üretimiy-
le benzer işlemlerden geçen, ancak pişirilen, bu
sayede daha sert olan, dolayısıyla daha uzun süre
dayanabilen, daha yüksek katlar inşa etmeye uy-
DOSYA
K. Levent ZOROĞLU2 93
gun olan tuğlayı 3000 yıldan fazla bir süredir in-
sanoğlu kullanmaktadır. Bu yeni üretim tekniğiyle,
sadece duvar örgüsü için tuğla değil, aynı zaman-
da çatı kaplaması olarak kiremit de imal edilerek,
yapıların üst örtüsünde kullanılmaya başladı.
İşte, günümüzden 9 bin yıl önce, kerpiçle baş-
layan, tuğla-kiremit ile süren, toprağın şekillendi-
rilerek yapı inşasında kullanılacak bir malzemeye
dönüştürülmesi, geçmişten günümüze, küçük
işletmelerden, büyük fabrikalara kadar geniş bir
yelpaze içinde sürdürülmektedir. Konya, kısaca
“Toprak Sanayisi” olarak adlandırılan bu sektörün
en önemli merkezlerden biridir. Bu sektörün en
önemli temsilcilerinden biri olan ve yakın zama-
na kadar yalnızca Konya’nın değil, aynı zamanda
Türkiye’nin en modern tuğla ve kiremit fabrikala-
rından birini oluşturan Karaciğan Tuğla ve Kiremit
Fabrikası da Konya toprağını kullanarak bu üreti-
mi yapmış olan bir tesisti.
7, 8 yıl öncesine kadar binaları da ayakta olan
bu fabrika Topraksarnıç mahallesindeydi. Fabrika-
nın kuruluş öyküsü şöyledir: Şimdi rahmetli olan
Mehmet Karaciğan (1902-1988) (Resim 1) 1949
yılında Konya’da ilk tuğla fabrikasını kurmuştu.
Başlangıçta bu fabrika açıkta kurutmalı ve fırında
pişirmeliydi ki, şimdi ayakta duran baca bu tesiste
pişirilen tuğlaların fırın gazlarını dışarı atılıyordu.
1
Bu yazının hazırlanmasında katkıda bu-
Baca 35 m yüksekliğinde olup, alt çapı 3,5 m ka-
lunan Mustafa ve İhsan Karaciğan’a teşek-
dardır. Bunların zemin altında 3 m kadar derine kürlerimi sunarım.
inen temeli bulunmaktadır. Bacanın en önemli 2
Prof. Dr., Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fa-
özelliği, iç duvarındaki spiral örgü nedeniyle, du- kültesi Arkeoloji Bölümü
 DOSYA
manın kıvrımlar oluşturarak, hızlanması, böylece
daha da yükseğe atılmasıydı. Bu baca o zamanlar
Türkiye’nin en iyi baca ustaları olarak bilinen Eski-
şehirli Tatoğlu Kardeşler tarafından yapılmıştı.
İlk fabrikadan geriye kalan tek baca Konya Kül-
tür ve Tabiat Varlıkları Bölge Kurulu kararıyla tecil
edilmiştir. Bu ilk fabrikada daha çok, insan gü-
cüyle ve içi dolu, deliksiz tuğla imal etmekteydi.
Daha çok kerpicin kullanıldığı ve en fazla iki katlı
ahşap-kâgir yapıların yaygın olduğu o yıllardaki
Konya’da, bu fabrikanın açılışıyla, daha kalıcı ve
daha çok katlı yapıların inşa edilmesi hızlanmıştı.
İlk fabrikanın faaliyete geçmesinden 5 yıl sonra,
yani 1954 yılında, M. Karaciğan, Almanya’dan ithal
edilen ve yine Almanlar tarafından montajı yapılan
Resim 1. Mehmet Karaciğan (1902-1988) yeni makinelerle modern bir tuğla-kiremit fabrikası
kurdu. Fabrikanın açılışı bizzat 3. Cumhurbaşkanı
rahmetli Celal Bayar tarafından gerçekleştirildi ve
Konya daha fazla ve daha hızlı üretim yapan bu
modern fabrikadan Türkiye’nin birçok yerine, hat-
ta Ortadoğu’da birkaç ülkeye satış yapıldı.
Böyle bir fabrikanın o yıllarda Konyalı bir giri-
şimci tarafından açılmasının zorlukları arasında
çok ilginç bir olay da vardır. M. Karaciğan, fab-
rikanın inşaatını tamamlamış, ancak elektrik ener-
jisi konusunda o zamanın Konya’sında sorunlar
olduğu için bir jeneratör ithal etmek istemiş, her
türlü formalitenin tamamlanmasına rağmen, Mer-
kez Bankası bir türlü jeneratör için yatırılan parayı
Almanya’ya havale etmemiş. Bu sırada Konya’ya
bir ziyaret yapan rahmetli Adnan Menderes, Or-
duevinde kentin sorunlarını dinlemek üzere bir
toplantı yaptığında, M. Karaciğan, ithalatla ilgili so-
rununu anlatarak yardım istemiş, Başbakan da yar-
dım edeceğine söz verdiği halde işler yine beklen-
diği gibi olmamış. Bir gün Başbakan’ın Londra’ya
gideceğini öğrenen M. Karaciğan, doğruca
Ankara’ya, havaalanına giderek Başbakanı uğur-
layan protokolün arasına karışmış, Başbakan önü-
ne gelince de, hemen jeneratör ithal sorununun
henüz çözülmediğini anlatıvermiş. Bunun üzerine
Resim 2. Karaciğan Tuğla-Kiremit Fabrikasının 1950’li Yıllardaki Bir Görünümü.
94
Başbakan yanında bulunan Ticaret Bakanına der-
hal bu sorunun çözülmesi talimatını vermiş ve o
gün ithal müsaadesiyle birlikte jeneratörün parası
Almanya’ya havale edilerek, M. Karaciğan’ın talebi
gerçekleşebilmiştir. Bizzat yaşanmış olan bu olay,
o yılların girişimcilerinin idealleri için ne kadar mü-
cadeleci olduklarının güzel bir örneğidir. Diğer
taraftan, o yıllarda birçok Konyalının kentlerinde
böyle büyük bir üretim tesisinin olmasının onlar
için bir gurur vesilesi olduğu o günlerin tanıkları
tarafından ifade edilir.
Fabrika 105.000 metrekarelik bir arazi üze-
rinde, idare merkezi dışında 3 ana binadan oluş-
maktaydı. Bunlardan ilkinde toprak suyla karıştırı-
larak çamur haline getirilmekte ve makinelerden
geçirilerek, tuğla ve kiremit kalıplarına ulaşmakta,
burada şekillenmekteydi. İkinci binada tuğla ve
kiremit biçimini alan çamur kurutulmaktaydı. Son
binada ise, tünel fırın bulunmaktaydı ki, burada
yakıt olarak feul-oil kullanılmaktaydı. Fırında olu-
şan gazlar, 1949 yılında yapılmış olan bacalara
veriliyordu. Fabrikanın kullandığı toprak ise, şimdi
Hal binası, Toptancılar bölgesi ve Kule Site’nin ol-
duğu bölgeden getirilmekteydi ki, bu alan, Sille
Barajı yapılmazdan önce gelen sellerin oluşturdu-
ğu allüviyal bir arazi idi.
Zaman zaman yeni teknolojilerin de takip edi-
lerek, sürekli modernize edilen Karaciğan tuğla ki-
remit fabrikasında tam kapasiteyle çalışıldığı zaman,
günde 30.000 kiremit ve 50.000 tuğla üretilmek-
teydi ki, bunun yalnızca 20 işçi ile gerçekleştirildiği
düşünülürse, üretiminin ne kadar makineleşmiş ol-
duğu kolayca anlaşılır. İnşaat sektörüne delikli tuğla
ve kiremit gibi yeni bir malzeme sağlayan bu fabrika
sayesinde, yapı üretimine hız getirilmiş, özellikle ya-
pıların çatı ve duvarlarının daha sağlam ve korunaklı
olmasına katkıda bulunulmuştu. Bu özelliğiyle fabri-
ka, o yıllarda Türkiye’deki teklerden biriydi.
1950’li yıllardaki Konya imar planına göre fab-
rika şehrin bir hayli dışındaydı (Resim 2). Zaman
içinde fabrikanın toprak alım yerleri ve fabrika ala-
nının çevresi yavaş yavaş imar alanı içine girmeye
başladı. Diğer taraftan 1974 yılındaki petrol krizi
sırasında, akaryakıt fiyatlarının ani yükselişi, üretim
maliyetini artırdı. Bunun üzerine fırınlarda reviz-
yon yapılarak, kömür tozunun yakıt olarak kulla-
nımı başladıysa da, çevresi giderek konut alanı
durumuna gelen fabrikada bu yakıtın kullanımı
da sorun yarattı. 1980’lerin ikinci yarısına kadar
düşük kapasiteyle çalıştırılan fabrika 1990’lı yıllara
gelindiğinde artık üretimini durdurdu. Makinele-
rin Eskişehir’e taşınması gündeme geldi ve öyle
de yapıldı. Böylece, Konya sanayisinin en eski fab-
rikalarından biri, kentsel gelişime yenik düşerek,
faaliyetini sonlandırmış oldu.
 ETKİNLİKLERİMİZ

ETKİNLİK HABERLERİ

95

1. İstanbul’da 21 Şubat’ta yapılan Ücretli Çalışan Mimarlar Kurultayına İşyeri Temsilcilerimizden Musta-
fa Şahin, Ali Gölen, Ayşın Özyurt katılım sağlamışlardır.

2. 27 Şubatta Ankara’da yapılan Mesleki Uygulama Denetim Komitesi Danışma Kurulu Toplantısına,
Danışma Kurulu Üyesi olan Ahmet Toprak katılım sağlamıştır.

3. 26-27 Şubat 2009 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilen Cumhuriyet’in Mimarlık Mirası Sempozyu-
muna, Yönetim Kurulu Üyelerimiz ve poster sunumu yapan H.Abdullah Erdoğan ve O.Nuri Dülgerler
katılım sağlamışlardır.
 ETKİNLİKLERİMİZ
4. 7-8 Mart’ta Ankara’da gerçekleştirilen Ücretli
Çalışan Mimarlar Kurultayına Mustafa Şahin, Ali
Gölen, A.Ulvi Özçelik, İbrahim Tekin, Ayşın Öz-
yurt, Tülay Yenice Karadayı katılım sağlamışlardır.
5. Merkez Yönetim Kurulu Toplantısı, Şubemiz Ev
Sahipliğinde Genel Merkezimiz, Şubeler, Birimle-
rimizin katılımı ile 13-14 Mart tarihlerinde “Kent-
leşme Sorunlar-Potansiyeller” teması ile gerçekleş-
tirilmiştir.
6. 07- Mart Suriye Gezisi ve Yaşam Kongresi
7. 21-22 Mart tarihlerinde Bursa Yapı Fuarına ve
Bursa’ya teknik bir gezi düzenlenmiş; iki otobüs
ile katılım sağlanmıştır.
8. 31 Mart tarihinde Barrisol PVC Gergi Tavan Sis-
temlerinin tanıtım toplantısı Şubemizde yapılmıştır.
9. 2-5 Nisan 2009 tarihlerindeki Konya Yapı Fua-
rına katılım sağlanmış, Oktay Ekinci’nin “ Gelenek-
ten Geleceğe İmar Reformu” konulu söyleşisi çok
sayıda üyemizin katılımı ile Tüyap Fuar Merkezin-
de gerçekleştirilmiştir.
96
10. 10-11-12 Nisan 2009 tarihlerinde Antalya/
Kemer’de 41.Dönem Olağanüstü Genel Kurul
toplantısı yapılmış, Şube Delegelerimiz ve Yöne-
tim Kurulumuz katılım sağlamışlardır.
11. 24 Nisan 2009 tarihinde Adana’da gerçek-
leştirilen “Kent Yoksulluğu ve Mimarlık “ konulu
panele Şubemizi temsilen Mustafa Sütiçen ve
Burhanettin Değer katılım sağlamışlardır.
12. 25 Nisan Cumartesi günü Serbest Çalışan
Üyelerimizle Bera Otel’de yemekli istişare toplan-
tısı yapılmıştır.
13. 27 Nisan Pazartesi günü Dekortaş Yapı Malzeme-
si Tanıtım Toplantısı şubemizde gerçekleştirilmiştir.
14. Yönetim Kurulumuz Trabzon’da 15-17 Mayıs
2009 tarihlerinde gerçekleştirilen Merkez Yönetim
Kurulu Toplantısı ve Karadeniz Bölgesi Mimarlar
Forumu’na (FABSR) katılım sağlamışlardır.
15. 21 Mayıs 2009 tarihinde şubemizde Philips
A.Ş tarafından “Aydınlatma Kavramları, Enerji Ve-
rimliliği, Verimli Aydınlatma Çözümleri “ konula-
rında tanıtım toplantısı düzenlenmiştir.

16. İzmir’de 30 Mayıs’ta gerçekleştirilen 2.Yarış-
malar Sempozyumuna şubemizce katılım sağlan-
mıştır.
17. 4-6 Haziran tarihlerinde Elazığ’da gerçekleş-
tirilmiş olan “.Geçmişten Günümüze Harput Mi-
marisi” konulu panele başkanımız M.Serdar Işık
katılım sağlamıştır.
18. 21 Haziranda Üyelerimizle birlikte olmak
amacıyla Karaman/Taşkale yöresine düzenledi-
ğimiz teknik gezi ve pikniğimize şubemizden ve
birimlerimizden çok sayıda misafirimiz katılım sağ-
lamıştır.
19. 24 Haziran tarihinde Mitsubishi grubu tara-
fından üretilen “Alpolic/fr kompozit levhaların ta-
nıtım toplantısı düzenlenmiştir.
20. Bu yıl 4.düzenleyeceğimiz Geleneksel Fotoğ-
raf yarışması için konu “Sokak ve Çocuk” olarak
belirlenerek, duyurusu yapılmıştır.
21. 26 Haziran -2 Temmuz tarihleri arasında üye-
lerimiz ve ailelerinden oluşan grubumuz Karade-
ETKİNLİKLERİMİZ
niz Teknik gezimize katılım sağlamışlardır. Karade-
niz Bölgesinin eşsiz güzelliklerini doyasıya görme
fırsatını bulan misafirlerimiz keyif ve beraberlik içe-
risinde 5 gün geçirmişlerdir.
22. 3-4 Temmuz’da Ankara/Beypazarı’nda yapı-
lan Mimarlık Korumanın Neresinde Çalıştayına
O.Nuri Dülgerler katılım sağlamıştır.
23. 17-18 Temmuz’da Samsun’da yapılan Merkez
Yönetim Kurulu Toplantısına M.Serdar Işık, Musta-
fa Sütiçen, Hüseyin Başar katılım sağlamışlardır.
24. 19 Temmuz 2009 tarihinde Aksaray Temsil-
ciliğimiz organizasyonu ile yapılacak olan teknik
geziye Yönetim Kurulu Üyelerimiz katılım sağla-
mışlardır.
25. 19 Temmuz 2009 tarihinde Samsun’da yapı-
lan İşyeri Temsilcilikleri Eşgüdüm Komitesi Toplan-
tısına İTEK Yürütme Kurulu Üyesi Mustafa Şahin
katılım sağlamıştır.
26. 25 Temmuz da Antalya/ Alanya Temsilcili-
ği organizasyonu ile Alanya’da yapılacak olan
97
 ETKİNLİKLERİMİZ
“Mimarlık ve Kentleşmede Cumhuriyetin Beklen-
tileri” konulu panele Mustafa Sütiçen, İhsan Kılın-
çarslan, Hüseyin Başar ve Mehmet Koyuncu’.
27. Şubemiz tarafından örgütlenen ve Cen-
giz Bektaş’ın yönettiği 2009 Sille Yaz Okulu 01-
09.08.2009 tarihleri arasında gerçekleşti.
28. 14-16 Ağustos tarihleri arasında üyelerimizde
oluşan bir grup Çanakkale ve civarına düzenlenen
teknik gezimize katılım sağlamışlardır.
29. Meslekte 25 ve 40 yılını dolduran üyelerimi-
ze, meslekleri adına yapmış oldukları bunca öz-
verili çalışma adına 29 Ağustos tarihinde yemekli
plaket töreni düzenlenmiştir.
30. Yönetim Kurulu toplantılarımız temsilcilikleri-
mizde gerçekleştirilmiştir.
31. 29 Ağustos 2009 tarihinde Ankara’da yapılan
İşyeri Temsilcilikleri Eşgüdüm Komitesi Toplantısı-
na Komite asil üyesi Mustafa Şahin ve yedek üyesi
Ali Gölen katılım sağlamışlardır.
98
32. 09 Eylül 2009 tarihinde Akşehir temsilcilik bi-
nasının yerinde incelemesi yapılmıştır.
33. Adana’da 11-12 Eylül 2009 tarihlerinde yapı-
lan Merkez Yönetim Kurulu Toplantısına M.Serdar
Işık ve Mustafa Sütiçen katılım sağlamışlardır.
34. 25-26-27 Eylül 2009 tarihlerinde yapılmış
olan Tarihi Kentler Birliği Toplantısına Şubemiz
Yönetim Kurulu katılım sağlamış; Sille’de Yaz Oku-
lu Fotoğrafları ve Eski Konya Fotoğrafları sergisi
gerçekleştirilmiştir.
35. Mimarlık Haftası Etkinlikler kapsamında 5 Ekim
Pazartesi günü yemekli Basın Toplantısı, 9 Ekim
Cuma günü ise “Sokak ve Çocuk” konulu resim
etkinliği, Sille Yaz okulu Fotoğraf Sergisi, Eski Kon-
ya Fotoğrafları Sergisi ve Üyelerimizin Proje sergisi
yer almıştır. Yine aynı gün Yrd.Doç.Dr. İbrahim
Bakır tarafından “Gelenekten Günümüze Çadır
Mimarisi” konulu sunum yapılmıştır. 10 Ekim Cu-
martesi ise Yrd. Doç.Dr. A.Deniz Oktaç ve Yrd.
Doç.Dr Çiğdem Çiftçi rehberliğinde eski ve yeni
Konya kent dokusu gezilmiştir.

36. Yönetim Kurulumuz 16-17 Ekim 2009’da
Kayseri’de gerçekleştirilen II. Merkez Danışma Ku-
rulu Toplantısına katılım sağlamışlardır.
37. 23-25 Ekim 2009 tarihleri arasında Antalya’da
gerçekleştirilen Yapex Fuarına gezi düzenlenmiş;
bu çerçevede Bucak ve yöresindeki hanlar da ge-
zilmiştir.
38. 30 Ekim 2009 İnşaat Mühendisleri Odası ile
istişare toplantısı yapılmıştır.
39. Adana’da 4 Kasım 2009 tarihinde gerçekleş-
tirilen “Kentlilik Kültürü, Kentlilik Hakları ve Mimar”
konulu Panel-Foruma Başkanımız M.Serdar Işık
katılım sağlamıştır.
40. 6-7 Kasım 2009’da Kocaeli’de yapılan olan
Merkez Yönetim Kurulu Toplantısına M.Serdar
Işık, Mustafa Sütiçen ve Hüseyin Başar katılım sağ-
lamışlardır.
41. 14 Kasım 2009 tarihinde Şubemizde Mesleki
Sorumluluk Sigortası tanıtım toplantısı üyelerimi-
zin katılımı ile yapılmıştır.
42. 20 Kasım 2009 Antalya Taş Sempozyumuna
katılım sağlanmıştır.
43. 21 Kasım 2009 tarihinde “Sokak ve Çocuk”
konulu fotoğraf yarışmamızın jürisi toplanmış ve
tüm fotoğraflar değerlendirilerek sonuçlar belir-
lenmiştir.
44. 29. Kasım 2009 tarihinde Ankara ve Konya
şubelerinin birlikte düzenlediği “Mimarlık ve İmar
uygulamaları” toplantısı düzenlenmiştir.
45. Ereğli Temsilciliğimiz seçimli toplantısına göz-
lemci olarak Mehmet Koyuncu katılım sağlamıştır.
46. 12 Aralık 2009 tarihinde Afyon Temsilciliğimiz
seçimli toplantısına Yönetim Kurulumuz katılım
sağlamış aynı gün 2005 yılında satın alınan ve
ETKİNLİKLERİMİZ
restorasyon çalışmaları tamamlanan hizmet bina-
sının açılışı yapılmıştır.
47. 18 Aralık tarihinde serbest çalışan üyelerimizle
toplantı yapılmıştır. Serbest çalışan üye sorunları
ile oluşturulmuş olan komisyonumuz çalışmala-
rını tamamlamış ve bunu rapor olarak Yönetim
Kurulumuza sunmuştur. Yönetim Kurulumuz da
serbest çalışan üyelerle karşılıklı istişarelerde bu-
lunmuştur. Aynı gün “Sokak ve Çocuk” temalı
fotoğraf yarışmamızın Ödül Töreni gerçekleştiril-
miştir.
48. Karaman Temsilciliğimizin seçimli toplantısı 19
Aralık Cumartesi günü Yönetim Kurulumuzun da
katılımıyla gerçekleşti. Yönetim Kurulumuz aynı
gün restorasyon çalışmaları devam eden hizmet
binası için yerinde incelemelerde bulunmuştur.
49. 19 Aralık 2009’da Niğde Temsilciliğimiz se-
çimli toplantısına gözlemci olarak Mehmet Ko-
yuncu katılım sağlamıştır.
50. 25 Aralık 2009’da yapılan Akşehir Temsilcili-
ği seçimli toplantısına Yönetim Kurlumuz katılım
sağlamıştır.
51. 26 Aralık 2009’da yapılan Aksaray Temsilcili-
ği seçimli toplantısına Yönetim Kurulumuz katılım
sağlamıştır.
52. 8 Ocak Cuma günü Ticaret Odası Konfe-
rans Salonun da Öncüoğlu+ACP Ortaklarından
Enis Öncüoğlu, Önder Kaya, Engin Öncüoğlu
bizlerle birlikte oldular. Ulusal ve Uluslararası
pek çok projeye imza atan ve ödüller alan mi-
marlar deneyimlerini söyleşi ortamında üyele-
rimizle ve Mimarlık Bölümü öğrencileriyle pay-
laşmışlardır.
53. 9 Ocak 2009’da Şubemiz Yönetim Kurulu
ve Birimlerimiz Afyon Temsilciliği ev sahipliğinde
Afyon’da Bölge Toplantısı yapmışlardır.
99
 ETKİNLİKLERİMİZ

100
ETKİNLİKLERİMİZ

101
 ETKİNLİKLERİMİZ

102
 KENTİN TANIKLARI

ALÂEDDİN TEPESİNDEN MEVLÂNA

CADDESİNE BAKIŞ

103

1920’li Yıllar

1950’li Yıllar
 KENTİN TANIKLARI

1970’li Yıllar

2009

104