Co So Ly Thuyet Chung Ve May Xet Nghiem Sinh Hoa

Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y çc ngµnh khoa häc c¬ b¶n vµ c«ng nghÖ
®· cã nh÷ng tiÕn bé vît bËc. Chuyªn ngµnh thiÕt bÞ xÐt nghiÖm ®îc thõa h-
ëng nhng tiÕn bé ®ã cho phÐp çc kÕt qu¶ xÐt nghiÖm cã ®é tin cËy cao, gi¸
thµnh h¹, thêi gian thùc hiÖn ng¾n. Tuy nhiªn ®iÒu nµy l¹i g¾n víi møc ®é
phøc t¹p cã tÝch hîp cao cña thiÕt bÞ xÐt nghiÖm.ViÖc vËn hµnh b¶o dìng,
söa ch÷a thiÕt bÞ ®ßi hái ph¶i cã hiÓu biÕt s©u vÒ nguyªn lý lµm viÖc vµ
cÊu t¹o cña thiÕt bÞ. M¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ hiÖn ®îc dïng rÊt phæ biÕn
trong tÊt c¶ çc viÖn vµ phßng kh¸m, lµ thiÕt bÞ kh«ng thÓ thiÕu trong cËn
l©m sµng. Gi¸o tr×nh nµy ngoµi môc ®Ých cung cÊp çc kiÕn thøc trªn cßn
híng dÉn çc thñ tôc vËn hµnh, b¶o dìng c¬ b¶n cho m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸.
Tµi liÖu nµy ®îc viÕt dµnh cho häc sinh hÖ dµi h¹n cña trêng Kü
ThuËt ThiÕt BÞ Y tÕ, ngoµi ra cßn lµ tµi liÖu tham kh¶o cho ®èi tîng lµ çc
Kü thuËt viªn söa ch÷a thiÕt bÞ xÐt nghiÖm.
Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tµi liÖu ch¾c ch¾n cßn cã thiÕu sãt. RÊt
mong nhËn ®îc sù gãp ý x©y dùng cña çc thÇy c«, çc chuyªn gia, çc b¹n
®ång nghiÖp vµ çc em häc sinh.
Mäi ý kiÕn ®ãng gãp xin göi vÒ Ban ThiÕt BÞ XÐt NghiÖm Y TÕ –
Trêng Kü ThuËt ThiÕt BÞ Y tÕ -1/89 L¬ng §×nh Cña - §èng §a – Hµ Néi
Xin tr©n träng c¶m ¬n!
T¸c gi¶
NguyÔn H÷u T
Môc lôc
Bµi 12. quang phæ kÕ.......................................................................................2
PhÇn 1...............................................................................................................2
C¬ së lý thuyÕt chung vÒ m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸......................................2
1. C¬ së vËt lý cña m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸............................................2
1.1. Mét sè kh¸i niÖm quang häc c¬ b¶n...................................................2
1.2. Mét sè dông cô quang häc c¬ b¶n......................................................5
1.3. §Þnh luËt ®o mµu............................................................................10
1.4. C¬ së quang ®iÖn cña ph¬ng ph¸p ®o mµu...................................15
2. TÝnh n¨ng t¸c dông cña m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸..............................23
2.1. Giíi thiÖu vÒ xÐt nghiÖm sinh ho¸.................................................23
2.2. Mét sè th«ng sè trong m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸.............................25
2.3. C¬ së ho¸ sinh dïng trong m¸y sinh ho¸............................................32
3. M¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸......................................................................36
3.1. S¬ ®å vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y sinh ho¸.............................37
3.2. Çc ph¬ng ph¸p ®o trong xÐt nghiÖm sinh ho¸..............................40
Lîng gi¸ kiÕn thøc phÇn 1.........................................................................42
PhÇn 2.............................................................................................................47
Giíi thiÖu m¸y sinh ho¸ th«ng dông................................................................47
M¸y Quang kÕ 722..........................................................................................47
1. Tæng quan vÒ m¸y quang kÕ 722........................................................47
1.1. Giíi thiÖu chung...............................................................................47
1.2. §Æc tÝnh kü thuËt...........................................................................47
1.3. CÊu tróc mÆt m¸y............................................................................48
2. Nguyªn lý lµm viÖc.................................................................................49
2.1. S¬ ®å khèi........................................................................................49
2.2. Nguyªn lý lµm viÖc..........................................................................50
3. VËn hµnh...............................................................................................51
3.1. Pha, ñ ho¸ chÊt vµ çch ®o mÉu......................................................51
3.2. Thao t¸c vËn hµnh m¸y quang kÕ 722.............................................62
4. B¶o dìng..................................................................................................63
4.1. B¶o dìng thêng xuyªn.......................................................................63
4.2. B¶o dìng ®Þnh kú............................................................................64
5. Mét sè h háng thêng gÆp vµ çch kh¾c phôc......................................65
Lîng gi¸ kiÕn thøc phÇn 2.........................................................................68
Tµi liÖu tham kh¶o....................................................................................72
1
Bµi 12. quang phæ kÕ
Môc tiªu
1. Tr×nh bµy ®îc çc c¬ së vËt lý cña m¸y sinh ho¸ vÒ quang häc,
®iÖn häc.
2. Tr×nh bµy ®îc çc th«ng sè thêng ®o trong m¸y sinh ho¸, c¬ së
ho¸ sinh ®Ó ®o ®îc çc th«ng sè nµy.
3. VÏ ®îc s¬ ®å nguyªn lý cña m¸y sinh ho¸, ph©n tÝch ®îc ho¹t
®éng cña s¬ ®å.
4. Tr×nh bµy ®îc çc ph¬ng ph¸p ®o trong m¸y sinh ho¸.
5. VÏ ®îc s¬ ®å khèi vµ ph©n tÝch ®îc nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y
quang kÕ 722.
6. Tr×nh bµy ®îc çch pha vµ ñ mét sè lo¹i ho¸ chÊt th«ng dông vµ
çch ®o trªn m¸y quang kÕ 722.
7. Tr×nh bµy ®îc quy tr×nh b¶o dìng m¸y quang kÕ 722.
8. Tr×nh bµy ®îc mét sè lçi thêng gÆp khi sö dông m¸y quang kÕ
722, ph©n tÝch ®îc nguyªn nh©n vµ çch kh¾c phôc çc lçi
PhÇn 1
C¬ së lý thuyÕt chung vÒ m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸
1. C¬ së vËt lý cña m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸
1.1. Mét sè kh¸i niÖm quang häc c¬ b¶n
1.1.1. ¸nh s¸ng ®¬n s¾c

Mçi ¸nh s¸ng øng víi mét gi¸ trÞ x¸c ®Þnh cña bíc sãng  trong ch©n
kh«ng cã mét s¾c mµu riªng biÖt gäi lµ ¸nh s¸ng ®¬n s¾c
E
2
H×nh 1.1. D¹ng sãng cña ¸nh s¸ng ®¬n s¾c
VÐct¬ n¨ng lîng E cña sãng ¸nh s¸ng lµ mét vÐct¬ cã ph¬ng vu«ng
gãc víi ph¬ng truyÒn sãng, cã vËn tèc truyÒn c= 3.108 m/s.
Ph¬ng tr×nh sãng ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã d¹ng:
 2 
xt  A cos  t  
 T0 
Trong ®ã:
xt: lµ gi¸ trÞ biªn ®é t¹i thêi ®iÓm t, A: lµ biªn ®é cùc ®¹i
T0: lµ chu kú sãng
: lµ pha
: lµ bíc sãng cña ¸nh s¸ng, =c/f.
1.1.2. ¸nh s¸ng tr¾ng

Nhµ b¸c häc Newton ®· lµm mét thÝ nghiÖm nh sau:
¤ng d¸n mét tê giÊy tr¾ng lªn mét ®Üa kim lo¹i trßn vµ chia h×nh trßn
®ã thµnh nhiÒu h×nh qu¹t nhá, sau ®ã «ng lÇn lît t« mµu theo thø tù ®á,
cam, vµng, lôc, lam, chµm, tÝm lªn çc h×nh qu¹t ®ã nh h×nh 1.2. Cho ®Üa
quay quanh trôc O, ban ®Çu quay chËm th× cßn thÊy 7 mµu, khi quanh tèc
®é quay ®ñ lín, do hiÖn tîng lu ¶nh cña m¾t lªn c¶m gi¸c c¶ b¶y mµu hoµ
trén vµo nhau vµ lóc ®ã m¾t chØ c¶m gi¸c ®îc mµu tr¾ng.
Tõ ®ã, «ng rót ra kÕt luËn: “¸nh s¸ng tr¾ng lµ hçn hîp cña nhiÒu ¸nh
s¸ng ®¬n s¾c, cã mµu biÕn thiªn liªn tôc tõ mµu ®á ®Õn mµu tÝm.”
§á
Cam
Vµng
Lôc
Lam
Chµm
TÝm
H×nh 1.2. M« pháng thÝ nghiÖm tæng hîp ¸nh s¸ng tr¾ng 3
H×nh 1.3 biÓu diÔn phæ ®iÖn tõ trêng cña vïng quang häc. D¶i ¸nh
s¸ng mµ m¾t thêng nh×n thÊy ®îc (vïng kh¶ kiÕn) trong vïng cã bíc sãng
xÊp xØ 0,4÷0,7µm. Ta thÊy çc d¶i mµu chÝnh trong vïng kh¶ kiÕn tõ ¸nh
s¸ng mµu tÝm tíi ¸nh s¸ng mµu ®á. Vïng tia tö ngo¹i bao gåm çc bíc sãng tõ
0,1÷0,4µm vµ vïng tia hång ngo¹i bao gåm çc bíc sãng trong kho¶ng
0,7÷1000µm.
H×nh 1.3. Phæ ®iÖn tõ trêng cña vïng quang häc

Vïng ¸nh s¸ng 7 mµu lµ vïng kh¶ kiÕn, cã bíc sãng biÕn thiªn tõ 390
nm ®Õn 770 nm. Trong thùc tÕ, çc nguån s¸ng tr¾ng kh«ng chØ cã bíc sãng
n»m trong vïng nµy mµ cßn lan sang c¶ vïng hång ngo¹i vµ tö ngo¹i. Çc ¸nh
s¸ng ®¬n s¾c cã bíc sãng l©n cËn nhau th× gÇn nh cã cïng mét mµu vÝ dô:
Vïng mµu ®á : =622770nm
Vïng mµu da cam: =597622nm
Vïng mµu vµng : =577597nm
Vïng mµu lôc : =492577nm
Vïng mµu lam chµm : =455492nm
Vïng mµu tÝm : =390455nm
4
1.1.3. Kh¸i niÖm quang phæ
Khi ph©n tÝch mét nguån s¸ng ra thµnh çc ¸nh s¸ng ®¬n s¾c gäi lµ
quang phæ. Cã 3 lo¹i quang phæ: Quang phæ liªn tôc, quang phæ v¹ch ph¸t x¹
vµ quang phæ v¹ch hÊp thô.
Quang phæ tiªn tôc lµ quang phæ gåm nhiÒu d¶i s¸ng, mµu s¾c kh¸c
nhau, nèi tiÕp nhau mét çch liªn tôc. VÝ dô ¸nh s¸ng mÆt trêi, bãng ®Ìn
d©y tãc nãng ph¸t ra ¸nh s¸ng... Quang phæ liªn tôc do çc chÊt r¾n, láng vµ
khÝ cã tû khèi lín ph¸t ra khi bÞ nung nãng.
Quang phæ v¹ch ph¸t x¹ lµ quang phæ gåm çc v¹ch mµu riªng lÎ, ng¨n
çch nhau b»ng nh÷ng kho¶ng tèi. Nguån ph¸t quang phæ v¹ch lµ çc chÊt
khÝ, hay h¬i cã tû khèi nhá ph¸t ra khi nãng s¸ng. Quang phæ v¹ch do çc
nguyªn tè kh¸c nhau lµ kh¸c nhau vÒ c¶ mµu s¾c lÉn sè lîng v¹ch. VÝ dô, h¬i
natri bÞ ®èt nãng sÏ cho quang phæ lµ 2 v¹ch mµu vµng, quang phæ cña h¬i
hi®r« cho 4 v¹ch lµ ®á, lam, chµm, tÝm...
Quang phæ liªn tôc, thiÕu v¹ch mµu do bÞ chÊt khÝ hay h¬i hÊp thô,
®îc gäi lµ quang phæ hÊp thô cña khÝ hay h¬i ®ã.
ViÖc øng dông quang phæ liªn tôc trong xÐt nghiÖm lµ rÊt cÇn thiÕt,
nguån s¸ng dïng trong ®ã ph¶i cã d¶i phæ réng ®Ó cã thÓ läc ra ®îc çc bíc
sãng cÇn thiÕt trong c¶ 3 miÒn: tö ngo¹i, vïng kh¶ kiÕn vµ vïng hång ngo¹i.
Quang phæ v¹ch ®îc øng dông trong çc m¸y ®o ®èt quang trong xÐt
nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh tÝnh cña mét sè chÊt trong dung dÞch. Tuy
nhiªn, hiÖn nµy ph¬ng ph¸p nµy kh«ng cßn ®îc dïng v× phøc t¹p vµ kÕt qu¶
kh«ng ®Þnh lîng.
1.2. Mét sè dông cô quang häc c¬ b¶n

PhÇn nµy giíi thiÖu mét sè dông cô quang häc c¬ b¶n cã øng dông
trong çc m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ hiÖn nay. §Ó hiÓu thªm vÒ cÊu t¹o chi
tiÕt cña tõng dông cô vµ çc lý thuyÕt liªn quan, b¹n ®äc tham kh¶o trong çc
tµi liÖu chuyªn m«n vÒ quang häc.
5
1.2.1. G¬ng
G¬ng lµ dông cô quang häc ph¶n x¹ hoµn toµn khi cã ¸nh s¸ng chiÕu
tíi. G¬ng chia lµm 3 lo¹i: g¬ng ph¼ng, g¬ng cÇu låi, g¬ng cÇu lâm. Trong
m¸y sinh ho¸, thêng dïng g¬ng cÇu lâm ®Ó tËp trung ®îc cêng ®é ¸nh s¸ng,
t¹o thµnh chïm s¸ng song song.
CÊu t¹o cña g¬ng thêng gåm 3 líp:
- Líp trªn cïng lµ thuû tinh trong suèt ®Ó ¸nh s¸ng ®i qua. Ngoµi ra nã
cßn cã t¸c dông t¹o bÒ mÆt ph¼ng ®Ó phñ líp ph¶n x¹.
- Líp ë gi÷a ®îc phñ lªn líp thuû tinh cã t¸c dông ph¶n x¹ ¸nh s¸ng, líp
nµy thêng lµ b¹c hoÆc nh«m.
- Líp cuèi cïng thêng lµ líp s¬n b¶o vÖ cho líp ph¶n x¹.
Líp ph¶n x¹ Líp b¶o vÖ
Líp kÝnh
trong suèt
H×nh 1.4. CÊu t¹o cña g¬ng
1.2.2. ThÊu kÝnh

ThÊu kÝnh lµ mét m«i trêng trong suèt giíi h¹n bëi hai mÆt cÇu hoÆc
mét mÆt ph¼ng, mét mÆt cÇu.
H×nh 1.5. H×nh d¹ng mét sè lo¹i thÊu kÝnh
6
NÕu thÊu kÝnh cã ®é héi tô D>0 ta cã thÊu kÝnh héi tô, D<0 ta cã
thÊu kÝnh ph©n kú. Trong m¸y xÐt nghiÖm, ngêi ta chØ sö dông thÊu kÝnh
héi tô ®Ó tËp trung ¸nh s¸ng hoÆc t¹o chïm s¸ng song song. Chïm s¸ng tíi
song song sÏ héi tô t¹i tiªu ®iÓm F cña thÊu kÝnh hoÆc chïm s¸ng tíi t¹i tiªu
®iÓm F sÏ t¹o chïm s¸ng song song.
H×nh 1.6. Sù tËp trung ¸nh s¸ng cña thÊu kÝnh héi tô
1.2.3. L¨ng kÝnh

Ngµy nay, l¨ng kÝnh kh«ng ®îc sö dông phæ biÕn trong çc m¸y ®o
mµu vµ quang phæ kÕ nhng vÒ mÆt lÞch sö l¹i cã ý nghÜa v« cïng quan
träng. L¨ng kÝnh t¸ch ¸nh s¸ng tr¾ng thµnh ¸nh s¸ng ®¬n s¾c do gãc khóc
x¹ cña çc bíc sãng khi ®i qua l¨ng kÝnh lµ kh«ng gièng nhau, nªn ®Çu ra
cña l¨ng kÝnh sÏ lµ phæ liªn tôc cña ¸nh s¸ng tr¾ng nh h×nh 1.6.
H×nh 1.7. Sù t¸n s¾c cña ¸nh s¸ng tr¾ng qua l¨ng kÝnh
7
§é réng cña d¶i quang phæ thu ®îc qua l¨ng kÝnh phô thuéc chñ yÕu
vµo n¨ng lîng khuÕch t¸n, b¶n chÊt cña l¨ng kÝnh vµ gãc ë ®Ønh l¨ng
kÝnh. L¨ng kÝnh sö dông trong çc m¸y ®o mµu ®îc lµm tõ thuû tinh vµ
cã thÓ cho ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã bíc sãng n»m trong d¶i 350 - 800nm. NÕu
phÐp ®o yªu cÇu thùc hiÖn trong vïng cùc tÝm th× sö dông l¨ng kÝnh
th¹ch anh v× th¹ch anh cã sù hÊp thô bøc x¹ yÕu trong vïng nµy nªn c êng
®é chïm s¸ng tèt h¬n.
1.2.4. Bé läc Gelatin

Bé läc lo¹i nµy cã gi¸ thµnh thÊp, cã thÓ t¹o ra hoÆc truyÒn d¶i bøc
x¹ réng  20nm. CÊu tróc cña kÝnh läc gièng nh mét chiÕc b¸nh
sandwich, kÑp gi÷a hai tÊm kÝnh máng lµ mét líp máng gelatin nhuém
mµu s¾c mong muèn. H¹n chÕ cña çc bé läc gelatin lµ:
1. Chóng cã d¶i th«ng réng lµ nguyªn nh©n g©y ra sù kh«ng tuyÕn tÝnh
cho çc ®êng chuÈn
2. Bé läc nµy hÊp thô gÇn 30-40% bøc x¹ tíi, v× thÕ lµm gi¶m n¨ng l îng
¸nh s¸ng ®i vµo bé ph¸t hiÖn quang.
Tuy nhiªn, çc bé kÝnh läc nµy l¹i thÝch hîp víi hÇu hÕt çc øng
dông th«ng thêng. §Ó ®¶m b¶o tÊt c¶ çc bíc sãng n»m trong d¶i quang
phæ nh×n thÊy ®îc, cã thÓ ghÐp nhiÒu kÝnh läc Gelatin kh¸c nhau.
1.2.5. KÝnh läc giao thoa

Sö dông çc kÝnh läc giao thoa sÏ cho d¶i th«ng hÑp gÇn 10nm, bé
läc lo¹i nµy chØ hÊp thô gÇn 10% bøc x¹ tíi qua toµn bé d¶i quang phæ v×
thÕ ¸nh s¸ng ®i tíi c¶m biÕn quang cã cêng ®é cao h¬n. Do vËy, hiÖn nay
hÇu hÕt çc lo¹i m¸y sinh ho¸ ®Òu sö dông lo¹i kÝnh läc nµy.
Chóng ®îc thiÕt kÕ bëi nhiÒu líp kÝnh ®îc ®Æt rÊt gÇn nhau vµ
kho¶ng çch gi÷a çc líp kÝnh b»ng 1/2 ®é dµi cña bíc sãng mµ ta cÇn läc
8
ra. Nguyªn lý läc mµu cña lo¹i kÝnh nµy nh sau: Khi ta cho mét chïm ¸nh
s¸ng tr¾ng ®i qua kÝnh läc, çc tia s¸ng ®i vµo kÝnh sÏ t¸n x¹ bëi nhiÒu
líp kÝnh ®îc ®Æt çch nhau 1/2 , nh÷ng tia s¸ng nµo cã bíc sãng kh«ng
trïng víi bíc sãng cña kÝnh läc t¬ng øng th× sÏ bÞ triÖt tiªu vµ ë ®Çu ra ta
thu ®îc ¸nh s¸ng cã bíc sãng t¬ng øng.
1/2 
H×nh 1.8. CÊu t¹o kÝnh läc giao thoa
1.2.6. Çch tö nhiÔu x¹

Çch tö ®îc cÊu t¹o dùa trªn hiÖn tîng nhiÔu x¹. Khi ¸nh s¸ng ®i qua
mét khe hÑp sÏ xuÊt hiÖn hiÖn tîng nhiÔu x¹ ¸nh s¸ng. Vïng nhiÔu x¹ sÏ
cho phæ cña ¸nh s¸ng chiÕu tíi.
Mét çch tö nhiÒu x¹ gåm mét sè lîng lín çc r·nh song song çch
®Òu nhau ®îc kh¾c gÇn nhau trªn cïng mét bÒ mÆt cã ®é bãng cao nh
thÐp, thuû tinh hoÆc th¹ch anh. Çch tö nhiÔu x¹ ®iÓn h×nh cã 1200 -
2000 v¹ch/mm, mËt ®é cµng dµy th× ®é ®¬n s¾c cµng tèt.
Khi ¸nh s¸ng tr¾ng chiÕu lªn çch tö, çc bíc sãng kh¸c nhau sÏ bÞ
chÖch theo çc gãc kh¸c nhau nh h×nh 1.9.
¸nh s¸ng tíi
Mµu ¸nh s¸ng ®¬n s¾c ®îc x¸c ®Þnh bëi gãc nµy
9
H×nh 1.9. Çc møc nhiÔu x¹ trªn çch tö ph¶n x¹
Khe s¸ng
ThÊu kÝnh héi tô
Khe s¸ng
Nguån s¸ng
Çch tö trong suèt
H×nh 1.10. CÊu tróc cña çch tö truyÒn
NÕu chïm s¸ng khuÕch t¸n sau ®ã ®îc héi tô l¹i trªn mét khe hÑp
th× cã thÓ chän bíc sãng ¸nh s¸ng ®ã b»ng çch dÞch chuyÓn khe hÑp ®ã.
Çch tö lo¹i nµy ®îc gäi lµ çch tö ph¶n x¹ thêng dïng ®Ó ph©n tÝch vïng
tö ngo¹i. Trong ph©n tÝch ¸nh s¸ng kh¶ kiÕn thêng sö dông çch tö truyÒn
cã cÊu tróc nh h×nh 1.10.
1.2.7. CuvÐt
§îc dïng trong m¸y xÐt nghiÖm ®Ó dùng mÉu khi ®o, v× vËy cuvÐt
ph¶i ®îc lµm víi çc ®Æc tÝnh:
- Cho qua tÊt c¶ çc bíc sãng dïng trong xÐt nghiÖm
- Cã bÒ mÆt quang häc ®¶m b¶o song song vµ ph¼ng tuyÖt ®èi ®Ó
tr¸nh sù ph¶n x¹ cña ¸nh s¸ng chiÕu tíi.
- Ph¶i cã ®é bÒn vÒ ho¸ häc, kh«ng bÞ çc ho¸ chÊt lµm háng.
10
Trong thùc tÕ cã nhiÒu lo¹i cuvet phô thuéc vµo chÊt liÖu chÕ t¹o.
CuvÐt thêng ®îc lµm tõ th¹ch anh, thuû tinh hoÆc nhùa trong, cã chiÒu dµy
quang häc chuÈn lµ 1 cm ®Ó ®¶m b¶o çc tÝnh chÊt trªn.
1.3. §Þnh luËt ®o mµu.

Ph¬ng ph¸p ®o mµu lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thµnh
phÇn dung dÞch dùa trªn viÖc so s¸nh cêng ®é cêng ®é mµu cña dung dÞch
nghiªn cøu víi cêng ®é cña dung dÞch chuÈn (dung dÞch cã nång ®é ®· biÕt
tríc).
Ngêi ta dïng ph¬ng ph¸p ®o mµu chñ yÕu lµ ®Ó x¸c ®Þnh lîng nhá
çc cña çc chÊt cã trong dung dÞch. Ph©n tÝch b»ng ph¬ng ph¸p ®o mµu
tèn Ýt thêi gian h¬n so víi ph¬ng ph¸p kh¸c, nã cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c mµ
kh«ng cÇn ph¶i t¸ch riªng çc chÊt cÇn x¸c ®Þnh ra khái thµnh phÇn dung
dÞch. Ph¬ng ph¸p ®o mµu ®îc thùc hiÖn b»ng hai çch c¬ b¶n:
+ Ph¬ng ph¸p ®o mµu chñ quan ( Quan s¸t b»ng m¾t )
+ Ph¬ng ph¸p ®o mµu kh¸ch quan ( §o mµu quang ®iÖn)
Ph¬ng ph¸p ®o mµu chñ quan hiÖn nay kh«ng cßn ®îc dïng do tÝnh
chÝnh x¸c chØ mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi, phô thuéc vµo ngêi quan s¸t. Ph-
¬ng ph¸p ®o mµu quang ®iÖn cho kÕt qu¶ chÝnh x¸c, kh¸ch quan nªn ®îc
øng dông phæ biÕn trong xÐt nghiÖm.
1.3.1. Sù hÊp thô ¸nh s¸ng cña dung dÞch

NÕu räi mét chïm s¸ng cã cêng ®é I0 vµo mét cuvÐt ®ùng mét dung
dÞch nµo ®ã th× mét phÇn Ir bÞ ph¶n x¹ trªn bÒ mÆt cña cuvÐt, mét phÇn
kh¸c Ia bÞ dung dÞch hÊp thô, phÇn cßn l¹i I t ®i qua cuvÐt ra ngoµi, gi÷a çc
®¹i lîng cêng ®é ¸nh s¸ng nµy cã çc hÖ thøc sau:
I0=Ir+Ia+It (1-1)
Trªn thùc tÕ, trong mét lo¹i ph©n tÝch ta chØ sö dông mét lo¹i cuvÐt
nªn cêng ®é ¸nh s¸ng ph¶n x¹ Ir lµ kh«ng ®æi. MÆt kh¸c, bÒ mÆt cuvÐt ®îc
lµm rÊt ph¼ng vµ ¸nh s¸ng chiÕu vµo ®îc tËp trung gÇn nh vu«ng gãc víi
11
bÒ mÆt cuvÐt nªn Ir lµ rÊt nhá. V× vËy cã thÓ bá qua thµnh phÇn ph¶n x¹.
Ta cã hÖ thøc ®¬n gi¶n h¬n nh sau:
I0= Ia+It (1-2)
B»ng çch ®o cêng ®é ¸nh s¸ng tíi I0 vµ cêng ®é ¸nh s¸ng ra khái
cuvÐt It, ta cã thÓ t×m ®îc cêng ®é ¸nh s¸ng bÞ hÊp thô Ia.
Ir
Ia It
I0
H×nh 1.11. M« t¶ ®êng truyÒn cña ¸nh s¸ng qua cuvÐt chøa dung dÞch
1.3.2. §Þnh luËt Bouguer - Lambert
Dùa trªn thùc nhiÖm, P. Bouguer vµ I.Lambert ®· thiÕt lËp ®îc mèi
liªn hÖ gi÷a ¸nh s¸ng truyÒn trong m«i trêng víi b¶n chÊt cña m«i trêng
truyÒn dÉn. §Þnh luËt Bouguer - Lambert ph¸t biÓu nh sau:
“Nh÷ng líp chÊt cã chiÒu dµy ®ång nhÊt, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh
nhau lu«n hÊp thô mét tØ lÖ nh nhau cña dßng s¸ng räi vµo nh÷ng líp chÊt
®ã.”
§Ó gi¶i thÝch ®iÒu nµy, ta gi¶ thiÕt mét chïm s¸ng cã cêng ®é 100
lux, qua líp dung dÞch cã chiÒu dµy nhÊt ®Þnh, chïm s¸ng bÞ hÊp thô mÊt
®i 50% ban ®Çu. Nh vËy, chïm s¸ng ®ã lã ra sau dung dÞnh chØ cßn l¹i 50
lux. Ta tiÕp tôc cho chïm s¸ng ®i qua mét líp dung dÞch cïng tÝnh chÊt vµ
chiÒu dµy nh líp dung dÞch tríc. Sau khi qua líp thø hai nµy, chïm s¸ng l¹i bÞ
hÊp thô 50% cêng ®é vµ do ®ã chØ cßn l¹i 25 lux.
Gi¶ sö cã mét líp m«i trêng cã bÒ dµy x (h×nh 1.11) ®îc mét chïm
12
s¸ng ®¬n s¾c chiÕu tíi mµ cêng ®é s¸ng tríc khi vµo m«i trêng lµ I0, sau
khi ®i qua m«i trêng cêng ®é ¸nh s¸ng lµ I x. Trêng hîp nµy çc yÕu tè ph¶n
x¹ vµ khóc x¹ coi lµ v« cïng nhá vµ cã thÓ bá qua.
I0 Ix
x
Mèi quan hÖ gi÷a cêng ®é ¸nh s¸ng tríc vµ sau khi ®i qua m«i trêng
H×nh 1.12. Sù hÊp thô ¸nh s¸ng cña m«i trêng
®îc biÓu diÔn bëi c«ng thøc:
I x  I 0 .e  x (1-3)
Trong ®ã  lµ hÖ sè hÊp thô cña m«i trêng, phô thuéc vµo b¶n
chÊt, mËt ®é m«i trêng vµ vµo bíc sãng cña ¸nh s¸ng chiÕu tíi. DÊu trõ
cho biÕt cêng ®é ¸nh s¸ng qua bÒ dµy x bÞ gi¶m ®i.
BiÓu thøc trªn còng lµ biÓu thøc biÓu diÔn ®Þnh luËt Bouguer -
Lambert cho biÕt qui luËt gi¶m cêng ®é ¸nh s¸ng sau khi truyÒn qua m«i
trêng. Thêng ngêi ta viÕt ®Þnh luËt Bouguer díi d¹ng sau:
I  I 0 .10  Kx (1-4)
I0 1 1
Trong ®ã k lµ hÖ sè t¾t, k = 0,43  . NÕu  th× K 
x
. VËy hÖ sè
I 10
t¾t cã gi¸ trÞ b»ng nghÞch ®¶o bÒ dµy mµ víi nã c êng ®é ¸nh s¸ng bÞ
yÕu ®i 10 lÇn. Nãi kh¸c ®i, nÕu lÊy chiÒu dµy hÊp thô b»ng ®¹i l îng
nghÞch ®¶o cña hÖ sè t¾t th× cêng ®é ¸nh s¸ng sÏ bÞ gi¶m ®i 10 lÇn.
1.3.3. §Þnh luËt Bouguer – Lambert - Beer

Khi nghiªn cøu sù hÊp thô ¸nh s¸ng cña dung dÞch, Beer ®· thiÕt lËp
®îc mèi liªn hÖ gi÷a hÖ sè t¾t K víi nång ®é cña chÊt hÊp thô ¸nh s¸ng nh
sau:
K =  .C (1-5)
13
Trong ®ã:
C: nång ®é chÊt tan trong dung dÞch
: hÖ sè kh«ng phô thuéc vµo nång ®é
§Þnh luËt Beer cïng t¬ng tù nh ®Þnh luËt Bouguer – Lambert. Nhng
nÕu ®Þnh luËt Bouguer – Lambert kh¶o s¸t sù thay ®æi ®é hÊp thô ¸nh s¸ng
víi dung dÞch cã nång ®é x¸c ®Þnh khi thay ®æi chiÒu dµy cña líp dung
dÞch hÊp thô, cßn ®Þnh luËt Beer l¹i kh¶o s¸t sù thay ®æi ®é hÊp thô ¸nh
s¸ng cña dung dÞch víi sù thay ®æi nång ®é cña mét líp dung dÞch cã chiÒu
dµy kh«ng ®æi. KÕt hîp hai ®Þnh luËt nµy, ta cã ®Þnh luËt Bouguer –
Lambert – Beer:
“§é hÊp thô cêng ®é ¸nh s¸ng cña mét líp dung dÞch phô thuéc vµo b¶n
chÊt, nång ®é vµ bÒ dµy cña líp dung dÞch cã ¸nh s¸ng räi qua”
VÒ mÆt to¸n häc, ®Þnh luËt ®îc biÓu diÔn b»ng ph¬ng tr×nh:
I x  I 0 .10  .C . L (1-6)
Trong ®ã:
C: lµ nång ®é chÊt tan
L: chiÒu dµy líp dung dÞch
: hÖ sè t¾t kh«ng ®æi, chØ phô thuéc vµo b¶n chÊt cña chÊt tan vµ
bíc sãng cña ¸nh s¸ng räi vµo dung dÞch.
Trong xÐt nghiÖm, chóng ta thêng sö dông mét sè çc th«ng sè gi¸n
tiÕp tõ ®Þnh luËt Bouguer – Lambert – Beer
Tû sè gi÷a cêng ®é chïm s¸ng sau khi qua dung dÞch I x víi cêng ®é
chïm s¸ng chiÕu tíi I0 ®îc gäi ®é truyÒn qua, ký hiÖu lµ T
Ix
T
I0
NÕu ®Æt sau cuvet thø nhÊt mét cuvet thø hai gièng cuvÐt thø nhÊt
vµ còng chøa dung dÞch cã nång ®é nh vËy, cêng ®é ¸nh s¸ng I2 sau khi
®i qua cuvÐt thø hai lµ:
I 2  TI 1 hay I2  T 2I0
14
Nh vËy, ¸nh s¸ng truyÒn qua çc cuvet ®Æt liªn tiÕp nhau gi¶m theo
cÊp sè nh©n. Víi lý do nµy cã thÓ biÓu diÔn ®é truyÒn nh mét phÐp ®o
logarit. PhÐp ®o nµy lµ ®é hÊp thô A hay gäi lµ mËt ®é quang D hay
O.D (Optical Density):
It
A   log (1-7)
Io
1
Hay A  log (§Þnh luËt Bouguer-Lambert)
T
A  aCL (§Þnh luËt Bouguer-Lambert- Beer)
1.4. C¬ së quang ®iÖn cña ph¬ng ph¸p ®o mµu

Trªn thùc tÕ, trong çc m¸y xÐt nghiÖm, ngêi ta kh«ng thÓ tÝnh to¸n
trùc tiÕp trªn tÝn hiÖu quang mµ ph¶i tÝnh trªn tÝn hiÖu ®iÖn, v× vËy cÇn
ph¶i cã nh÷ng linh kiÖn chuyÓn ®æi çc tÝn hiÖu quang thµnh tÝn hiÖu
®iÖn vµ dßng ®iÖn do linh kiÖn nµy t¹o ra ph¶i tû lÖ víi cêng ®é ¸nh s¸ng
chiÕu tíi. Çc linh kiÖn nµy gäi lµ linh kiÖn quang ®iÖn, hiÖn tîng biÕn
®æi quang thµnh ®iÖn gäi lµ hiÖn tîng quang ®iÖn. V× vËy ph¬ng ph¸p
ph©n tÝch thµnh phÇn dung dÞch dùa trªn nh÷ng linh kiÖn nµy cßn gäi lµ
ph¬ng ph¸p ®o mµu quang ®iÖn.
1.4.1. HiÖu øng quang ®iÖn

N¨m 1887, nhµ b¸c häc Hexer lµm thÝ nghiÖm víi tÊm kÏm tÝch
®iÖn ©m, vµ «ng ph¸t hiÖn ra r»ng chiÕu tia hå quang th× tÊm kÏm sÏ bÞ bít
©m ®i. Khi thay b»ng tÊm kÏm tÝch ®iÖn d¬ng th× ®iÖn tÝch trªn tÊm
kÏm kh«ng ®æi. Nhng khi ch¾n chïm tia hå quang b»ng mét tÊm kÝnh trong
suèt cã t¸c dông hÊp thô çc tia tö ngo¹i th× tÊm kÏm kh«ng bÞ mÊt ®iÖn
tÝch ©m. Çc thÝ nghiÖm víi çc kim lo¹i kh¸c cho kÕt qu¶ t¬ng tù ®· dÉn
tíi kÕt luËn: “Khi chiÕu mét chïm s¸ng thÝch hîp vµo mÆt kim lo¹i th× lµm
cho çc electron ë mÆt kim lo¹i bÞ bËt ra”. §ã chÝnh lµ hiÖn tîng quang
®iÖn.
15
§Ó kh¶o s¸t chi tiÕt hiÖn tîng quang ®iÖn, ngêi ta lµm thÝ nghiÖm
nh sau:
Mét bãng ®Ìn cã ®é ch©n kh«ng cao ( ¸p suÊt kho¶ng 10 -6 mmHg)
trong bãng ®Æt hai b¶n cùc kim lo¹i: b¶n cùc d¬ng anèt (A) vµ b¶n cùc ©m
catèt (K). B¶n cùc ©m lµm b»ng kim lo¹i cÇn nghiªm cøu hiÖu øng quang
®iÖn. Nguån ®iÖn vµ ®iÖn kÕ ®îc m¾c nh h×nh vÏ. BiÕn trë R ®Ó ®iÒu
chØnh ®iÖn ¸p nguån ®Æt vµo hai b¶n cùc A, K.
H×nh 1.13. ThÝ nghiÖm hiÖn tîng quang ®iÖn
Cho ¸nh s¸ng tö ngo¹i chiÕu vµo b¶n cùc K, chïm s¸ng nµy cÊp n¨ng l-
îng gióp cho çc electron bøt khái bÒ mÆt kim lo¹i. Díi t¸c ®éng cña ®iÖn tr-
êng ®Æt gi÷a A vµ K, çc eletron nµy chuyÓn ®éng vÒ phÝa A vµ tiÕp tôc
®i trong m¹ch ®iÖn t¹o thµnh mét dßng ®iÖn kh«ng ®æi, cêng ®é nµy ®îc
®o b»ng ®iÖn kÕ G. §iÖn ¸p ®Æt vµo AK ®o b»ng v«n kÕ V.
Sau khi lµm thÝ nghiÖm víi çc trêng hîp kh¸c nhau, ngêi ta thÊy r»ng:
- Khi chiÕu vµo catèt mét chïm s¸ng ®¬n s¾c th× trong m¹ch xuÊt hiÖn
dßng ®iÖn, ®©y gäi lµ dßng quang ®iÖn cã chiÒu tõ anèt sang catèt.
- Dïng çc bíc sãng kh¸c nhau chiÕu vµo ngêi ta thÊy hiÖn tîng quang
®iÖn chØ s¶y ra khi çc bíc sãng nµy nhá h¬n mét gi¸ trÞ 0 nµo ®ã (gäi lµ
giíi h¹n quang ®iÖn).
16
- Thay ®æi hiÖu ®iÖn thÕ U ®Æt vµo AK, khi U t¨ng th× dßng quang
®iÖn I còng t¨ng, nhng ®Õn mét møc nµo ®ã th× ®¹t gi¸ trÞ b·o hoµ I bh. Khi
®ã dï U cã t¨ng th× I còng kh«ng t¨ng.
1.4.2. Çc ®Þnh luËt quang ®iÖn
Tõ çc kÕt qu¶ ®· thÝ nghiÖm ë trªn vÒ hiÖn tîng quang ®iÖn, çc
nhµ b¸c häc nh Stoletov, Lenard... ®· tiÕp tôc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn vµ rót
ra 3 ®Þnh luËt gäi lµ çc ®Þnh luËt quang ®iÖn.
§Þnh luËt quang ®iÖn thø nhÊt ( ®Þnh luËt vÒ giíi h¹n quang ®iÖn)
“§èi víi mçi kim lo¹i dïng lµm catèt cã mét bíc sãng giíi h¹n 0 x¸c
®Þnh gäi lµ giíi h¹n quang ®iÖn cña kim lo¹i ®ã, hiÖn tîng quang ®iÖn
chØ s¶y ra khi bíc sãng cña ¸nh s¸ng kÝch thÝch nhá hoÆc b»ng giíi h¹n
quang ®iÖn (0)
VÝ dô: giíi h¹n quang ®iÖn cña mét sè kim lo¹i
B¹c 260nm, ®ång 300nm, kÏm 350nm, nh«m 360nm, canxi 450nm, kali
550nm, xª®i 660nm. V× vËy, trong xÐt nghiÖm cÇn ph¶i chän lo¹i cã ®Çu
thu quang cã giíi h¹n quang ®iÖn ®ñ lín.
§Þnh luËt quang ®iÖn thø hai ( ®Þnh luËt vÒ dßng quang ®iÖn)
“§èi víi mét ¸nh s¸ng thÝch hîp, cêng ®é dßng quang ®iÖn b·o hoµ tû
lÖ thuËn víi cêng ®é cña chïm s¸ng kÝch thÝch”
§iÒu nµy ®îc Anhstanh gi¶i thÝch lµ do sè electron quang ®iÖn bÞ
bËt ra khái mÆt cat«t trong mét ®¬n vÞ thêi gian tû lÖ víi sè ph«t«n ®Õn
®Ëp vµo mÆt cat«t trong thêi gian ®ã. MÆt kh¸c sè ph«t«n nµy l¹i tû lÖ víi
cêng ®é chïm s¸ng chiÕu tíi. §©y lµ mét tÝnh chÊt hÕt søc quan träng, mµ
nhê ®ã ®Ó cã thÓ chÕ t¹o ®îc m¸y ®o mµu quang ®iÖn.
Trªn ®©y lµ hai ®Þnh luËt quang ®iÖn cã ý nghÜa øng dông trong
m¸y sinh ho¸, cßn ®Þnh luËt thø 3 ta kh«ng xÐt tíi trong tµi liÖu nµy.
1.4.3. Mét sè linh kiÖn quang ®iÖn
1.4.3.1. TÕ bµo quang ®iÖn
17
 TÕ bµo quang ®iÖn Selenium (LRD-Quang trë)
§©y lµ lo¹i tÕ bµo quang ®iÖn ®¬n gi¶n nhÊt, tÕ bµo quang ®iÖn
nµy ®¸p øng tèt trong vïng quang phæ nh×n thÊy ®îc vµ kh«ng cÇn nguån
nu«i. Çc tÕ bµo quang ®iÖn nµy ho¹t ®éng dùa theo hiÖu øng quang
®iÖn trong, b»ng çch chuyÓn ®æi çc ph«t«n ¸nh s¸ng thµnh çc ®iÖn tö
trong tÕ bµo, khi ®ã sÏ xuÊt hiÖn mét ®iÖn thÕ qua b¶n cùc bëi sù thay
®æi cÊu tróc ®iÖn tö trong líp selinium. §Çu ra cña tÕ bµo tØ lÖ víi c êng
®é ¸nh s¸ng.
¸nh s¸ng
Selenium
§Õ s¾t
H×nh 1.14. CÊu tróc cña tÕ bµo quang ®iÖn

Selenium
 TÕ bµo quang ®iÖn Silic

TÕ bµo quang ®iÖn nµy còng t¹o ra ®iÖn ¸p khi ph«t«n ¸nh s¸ng
®Ëp vµo bÒ mÆt b¸n dÉn. Nhng ®é nh¹y cña lo¹i tÕ bµo nµy ë trong vïng
UV kÐm h¬n trong vïng nh×n thÊy cña quang phæ.
 Pin quang ®iÖn
¦u ®iÓm cña pin quang ®iÖn lµ gi¸ thµnh thÊp vµo cã ®é nh¹y cao
trong vïng cùc tÝm (UV-Ultra Violet) vµ ¸nh s¸ng nh×n thÊy ®îc. CÊu
tróc cña pin quang ®iÖn gåm mét bãng thuû tinh bªn trong tr¸ng mét líp
vËt liÖu nh¹y quang (Xezi hoÆc Kali ¤xit). Trong bãng thæi ®Çy khÝ vµ
mét anèt ®îc duy tr× ë ®iÖn ¸p cao. Pin quang ®iÖn ho¹t ®éng dùa trªn
18
hiÖu øng quang ®iÖn ngoµi. Khi ph«t«n ¸nh s¸ng ®Ëp vµo catèt quang sÏ
gi¶i phãng çc ®iÖn tö vµ çc ®iÖn tö nµy chuyÓn ®éng vÒ phÝa anèt,
nh vËy tÝn hiÖu ¸nh s¸ng ®· ®îc chuyÓn ®æi thµnh tÝn hiÖu ®iÖn.
HiÖu suÊt chuyÓn ®æi ¸nh s¸ng thµnh tÝn hiÖu ®iÖn cña pin
quang ®iÖn cao h¬n so víi çc tÕ bµo quang ®iÖn. Çc pin quang ®iÖn
cho phÐp ho¹t ®éng víi çc møc n¨ng lîng ¸nh s¸ng thÊp h¬n v× thÕ çc bé
läc th«ng d¶i thÊp h¬n.
¸nh s¸ng
anèt Catèt
H×nh 1.15. CÊu tróc cña pin quang ®iÖn

 èng nh©n quang ®iÖn
èng nh©n quang ®iÖn chÝnh lµ sù kÕt hîp cña mét pin quang ®iÖn
vµ mét bé khuÕch ®¹i cã hÖ sè khuÕch ®¹i cao. §é nh¹y cã thÓ ®iÒu
chØnh ®îc b»ng çch ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p ®a vµo èng nh©n quang.
èng nh©n quang ®iÖn gåm mét catèt quang vµ mét sè çc b¶n cùc
®in«t. Mçi lÇn mét ®iÖn tö ®Ëp vµo mét b¶n cùc ®in«t th× l¹i cã vµi
®iÖn tö ph¸t ra. KÕt qu¶ nµy sÏ ®îc nh©n lªn gÊp nhiÒu lÇn so víi tÝn
hiÖu gèc. V× vËy, èng nh©n quang ®iÖn nµy cã ®é nh¹y rÊt cao vµ v×
19
thÕ nã ®îc sö dông nhiÒu trong çc m¸y quang phæ kÕ.
¸nh s¸ng
®Çu ra
H×nh 1.16. CÊu tróc cña èng nh©n quang ®iÖn

1.4.3.2. Photo®ièt
Photo®ièt lµ mét lo¹i linh kiÖn quang b¸n dÉn, ho¹t ®éng cña nã dùa
trªn 2 hiÖu øng quang dÉn vµ quang ®iÖn trong. CÊu tróc vµ ký hiÖu cña
photo®ièt ®¬n gi¶n ®îc tr×nh bµy nh trªn h×nh 1.17 a,b.
H×nh 1.17. a/ cÊu tróc cña photo®ièt, b/ ký hiÖu, c,d/ çch m¾c
Díi t¸c dông cña n¨ng lîng ¸nh s¸ng, trong miÒn chuyÓn tiÕp p-n cña
chÊt b¸n dÉn nh¹y quang cã thÓ x¶y ra sù ion ho¸ çc nguyªn tö cña chÊt c¬
b¶n vµ cña t¹p chÊt dÉn ®Õn viÖc sinh ra çc cÆp ®iÖn tö vµ lç trèng. Çc
®iÖn tö vµ lç trèng nµy tËp trung ë hai ®Çu b¸n dÉn. NÕu m¹ch ngoµi ta nèi
20
hai ®Çu b¸n dÉn th× sÏ cã dßng ®iÖn ch¹y qua gäi lµ dßng quang ®iÖn I ,
hai ®Çu photo®ièt xuÊt hiÖn hiÖu ®iÖn thÕ U.
Cã hai çch m¾c photo®ièt: çch m¾c kh«ng dïng nguån nu«i ë m¹ch
ngoµi nh h×nh 1.17 c, vµ cã nguån nu«i ë m¹ch ngoµi nh h×nh 1.17 d. Khi
m¾c víi nguån nu«i mét chiÒu, ®iÖn ¸p ®Æt vµo ph¶i theo chiÒu ph©n cùc
ngîc.
§Æc trng von-ampe cña photo®ièt ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 1.18.
H×nh 1.18. §êng ®Æc trng Von-Ampe cña photo®ièt

Trªn h×nh vÏ ta thÊy, cêng ®é ¸nh s¸ng räi vµo m¹nh th× dßng ngîc cña
photo®ièt cµng lín, cã nghÜa lµ ®iÖn trë ngîc cña photo®ièt cµng gi¶m khi
chïm s¸ng räi cµng t¨ng.
§Æc trng biÓu diÔn sù phô thuéc cña dßng quang ®iÖn vµo cêng ®é
chiÕu s¸ng  ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 1.19.
I
U3
U2
U1

H×nh 1.19. Sù phô thuéc cña dßng quang ®iÖn vµo cêng ®é ¸nh s¸ng21
Sù phô thuéc nµy ®îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc: I=K.
Trong ®ã K ®îc gäi lµ ®é nh¹y tÝch ph©n cña photo®ièt, K= I/.
Sù phô thuéc cña ®é nh¹y vµo bíc sãng ¸nh s¸ng ®îc gäi lµ ®Æc trng phæ cña
photo®ièt. Víi çc bíc sãng kh¸c nhau th× ®é nh¹y cña photo®ièt còng kh¸c
nhau. §é nh¹y cßn ®îc hiÓu lµ hiÖu suÊt lîng tö cña photo®ièt, HiÖu suÊt l-
îng tö ®îc ®Þnh nghÜa lµ sè cÆp ®iÖn tö - lç trèng ®îc sinh ra øng víi mçi
photon tíi.
HiÖu suÊt lîng tö ®îc tÝnh theo c«ng thøc
1
 I  P 
   p   opt 
 q   h 
Trong ®ã, Ip lµ dßng quang ®iÖn t¹o ra tõ viÖc hÊp thô ¸nh s¸ng cã c«ng
suÊt Popt t¹i bíc sãng  (t¬ng øng víi n¨ng lîng photon hv). Mét trong çc h»ng
sè ¶nh hëng tíi hiÖu suÊt lîng tö lµ h»ng sè hÊp thô . V×  lµ mét hµm phô
thuéc rÊt lín vµo bíc sãng mµ d¶i bíc sãng lµ yÕu tè quy ®Þnh giíi h¹n dßng
quang ®iÖn. §é dµi bíc sãng c¾t c ®îc t¹o ra bëi ®é réng vïng cÊm, vÝ dô
bíc sãng c¾t kho¶ng 1.8m víi Gemani vµ cì 1.1m víi silic. Víi çc bíc sãng
dµi h¬n c, gi¸ trÞ cña  qu¸ nhá ®Ó xuÊt hiÖn sù hÊp thô trong. Víi çc bíc
sãng ng¾n th× gi¸ trÞ cña  rÊt lín (~105 cm-1), vµ v× vËy viÖc ph¸t x¹ chñ
yÕu bëi çc hÊp thô gÇn bÒ mÆt, n¬i thêi gian t¸i hîp rÊt ng¾n. Do ®ã, çc
h¹t dÉn cã thÓ t¸i hîp tríc khi chóng bÞ tËp trung t¹i líp tiÕp gi¸p p-n.
H×nh 1.20 lµ gi¶n ®å ®iÓn h×nh cña hiÖu suÊt lîng tö theo bíc sãng
cña mét sè ®ièt quang tèc ®é cao. Ta thÊy r»ng, trong vïng cùc tÝm vµ vïng
kh¶ kiÕn, çc ®ièt quang b¸n dÉn kim lo¹i cã hiÖu suÊt lîng tö cao, trong
vïng cËn hång ngo¹i, çc ®ièt quang silic (cã phñ líp chèng ph¶n x¹) cã thÓ
®¹t hiÖu suÊt tíi 100% t¹i vïng bíc sãng 0.8-0.9m. T¹i vïng cã bíc sãng 1.0-
1.6m, çc ®ièt quang Gemani vµ ®ièt quang nhãm III-V (lo¹i GaInAs) cho
hiÖu suÊt cao. Víi çc bíc sãng dµi h¬n, çc ®ièt quang cã thÓ ®îc lµm l¹nh
(kho¶ng 77K) ®Ó t¨ng hiÖu suÊt quang tö.
22
H×nh 1.20. HiÖu suÊt lîng tö phô thuéc bíc sãng cña çc bé thu quang
Do cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, ®é nh¹y cao vµ kÝch thíc nhá nªn photo®ièt
®îc dïng nhiÒu trong m¸y sinh ho¸ hiÖn nay, ®Æc biÖt lµ çc m¸y xÐt
nghiÖm x¸ch tay.
1.4.3.3. Phototranzito
Phototranzito còng lµ mét dông cô quang b¸n dÉn, nã lµ phÇn tö nh¹y

quang cã cÊu tróc nh mét tranzito, ho¹t ®éng nh mét photo®ièt nhng cã kh¶
n¨ng khuÕch ®¹i dßng quang ®iÖn.
¸nh s¸ng cã thÓ räi vµo B, C, E hoÆc c¶ 3 miÒn tuú vÞ trÝ cña cöa sæ
quang. T¬ng tù nh tranzito, phototranzito còng cã hai lo¹i thuËn p-n-p vµ ngîc
n-p-n. CÊu tróc vµ kÝ hiÖu cña phototranzito ®îc tr×nh bµy trªn h×nh 1.21.
23
H×nh 1.21. CÊu tróc vµ kÝ hiÖu cña phototranzito
Cã thÓ m¾c phototranzito trong çc s¬ ®å ®o quang nh çc tranzito
th«ng thêng (h×nh 1.22 d) hoÆc cã thÓ m¾c trë t¶i víi çc cùc EB, BC hoÆc
EC cßn ®Ó trèng mét ch©n ( h×nh 1.22. a,b,c)
H×nh 1.22. S¬ ®å m¾c phototranzito
Hä çc ®êng ®Æc trng von-ampe cña phototranzito ®îc tr×nh bµy trªn
h×nh 1.23.
Ic(mA) 3
2
1
IT 0
UCE 24
H×nh 1.23. §êng ®Æc trng von-ampe cña phototranzito
IT: dßng tèi khi cêng ®é ¸nh s¸ng =0
Trong s¬ ®å E chung, Ic=.I+IT
: hÖ sè khuÕch ®¹i dßng cña phototranzito
Víi ®Æc tÝnh ®é nh¹y cao, phototranzito gÇn nh ®· ®îc dïng trong
tÊt c¶ çc m¸y cÇn cã ®Çu thu quang, vµ dÇn thay thÕ photo®ièt.
2. TÝnh n¨ng t¸c dông cña m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸
2.1. Giíi thiÖu vÒ xÐt nghiÖm sinh ho¸

XÐt nghiÖm sinh ho¸ ®îc thùc hiÖn tõ rÊt l©u trong viÖc chÈn ®o¸n
l©m sµng. B»ng viÖc dùa trªn c¬ së y sinh vÒ çc chÊt trong c¬ thÓ con ngêi
kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu çc ph¶n øng ho¸ häc ®Æc trng cña çc chÊt nµy
víi mét sè chÊt nµo ®ã, ngêi ta cã thÓ tÝnh to¸n ®Þnh lîng cña çc chÊt cÇn
nghiªn cøu trong c¬ thÓ con ngêi. Ngµy nay, ngêi ta dïng çc m¸y ph©n tÝch
sinh ho¸ ®Ó cã ®îc ®Þnh lîng çc chÊt cÇn ph©n tÝch mét çch chÝnh x¸c
vµ ®¬n gi¶n. Dùa vµo sù xuÊt hiÖn çc chÊt dÞ thêng, t¨ng gi¶m cña çc
chÊt th«ng thêng cã ngêi ta cã thÓ chÈn ®o¸n nhiÒu bÖnh liªn quan ®Õn çc
c¬ quan trong c¬ thÓ con ngêi.
XÐt nghiÖm sinh ho¸ ®îc thùc hiÖn víi nhiÒu lo¹i mÉu bÖnh phÈm
nh m¸u, níc tiÓu, ph©n, dÞch n·o tuû, çc lo¹i dÞch kh¸c.
XÐt nghiÖm sinh ho¸ m¸u lµ çc xÐt nghiÖm ®îc dïng phæ biÕn nhÊt
hiÖn nay t¹i çc bÖnh viÖn, c¬ së y tÕ. Cho phÐp x¸c ®Þnh ®Þnh tÝnh çc
chÊt ho¸ häc trong m¸u. V× m¸u ®îc dÉn kh¾p c¬ thÓ, cã liªn quan mËt thiÕt
víi tÊt c¶ çc c¬ quan trong c¬ thÓ, v× vËy còng chÞu ¶nh hëng cña tÊt c¶ çc
25
c¬ quan nµy. VÒ ph¬ng diÖn vËt lý, m¸u lµ mét tæ chøc láng lu ®éng trong
hÖ tuÇn hoµn nhng lu«n cã sù trao ®æi mËt thiÕt víi çc chÊt dÞch gian
bµo, lµm nhiÖm vô vËn chuyÓn çc nguyªn liÖu dinh dìng vµ çc s¶n
phÈm chuyÓn ho¸ cho çc tæ chøc, c¬ quan trong c¬ thÓ. Ng êi ta ph©n
biÖt trong m¸u cã 2 thµnh phÇn: Thµnh phÇn láng gäi lµ huyÕt t ¬ng lµ
mét lo¹i dung dÞch keo bao gåm níc, çc muèi, çc chÊt gluxit, protit,
vitamin, vµ hooc m«n; thµnh phÇn ®Æc, cßn gäi lµ thµnh phÇn h÷u h×nh
bao gåm çc tÕ bµo m¸u nh hång cÇu, tiÓu cÇu vµ b¹ch cÇu. Khi ly t©m
m¸u, phÇn tÕ bµo sÏ ë díi cïng, huyÕt t¬ng chia lµm 2 phÇn, phÇn ®Æc
s¸nh mµu vµng vµ phÇn dung dÞch trong phÝa trªn cïng gäi lµ huyÕt
thanh, XÐt nghiÖm sinh ho¸ m¸u sÏ x¸c ®Þnh nång ®é çc chÊt trong
huyÕt t¬ng hoÆc huyÕt thanh, cßn viÖc x¸c ®Þnh sè lîng, chÊt lîng, kÝch
thíc... cña çc tÕ bµo sÏ lµ phÇn xÐt nghiÖm c«ng thøc m¸u ® îc ®Ò cËp ë
mét tµi liÖu kh¸c.
XÐt nghiÖm sinh ho¸ níc tiÓu còng lµ mét xÐt nghiÖm thêng thÊy
trong çc bÖnh viÖn. Tuy nhiªn, ngµy nay víi tiÕn bé khoa häc kü thuËt,
ngêi ta ®· thùc hiÖn ph¬ng ph¸p sinh ho¸ kh« dïng que thö ®Ó x¸c ®Þnh
®Þnh tÝnh hoÆc b¸n ®Þnh lîng víi çc m¸y xÐt nghiÖm níc tiÓu hoÆc tù
so s¸nh trªn b¶ng mµu chuÈn cho kÕt qu¶ nhanh, cã thÓ thùc hiÖn t¹i gia
®×nh dÔ dµng. PhÇn nµy ®· ®îc tr×nh bµy chi tiÕt trong phÇn tµi liÖu
m¸y xÐt nghiÖm níc tiÓu, çc b¹n quan t©m cã thÓ ®äc tham kh¶o. Víi
nh÷ng chÊt mµ que thö kh«ng gi¶i quyÕt ®îc th× cÇn ph¶i dïng tíi xÐt
nghiÖm sinh ho¸ ë phßng thÝ nghiÖm, tÊt nhiªn nÕu kh«ng cã m¸y xÐt
nghiÖm níc tiÓu th× b¹n vÉn cã thÓ dïng m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ ®Ó
x¸c ®Þnh çc chÊt trong níc tiÓu mét çch ®Þnh lîng, vµ ®«i khi nÕu nghi
ngê kÕt qu¶ cña m¸y níc tiÓu, b¹n cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i nhê xÐt nghiÖm
sinh ho¸ t¹i phßng thÝ nghiÖm.
XÐt nghiÖm sinh ho¸ ph©n cã gi¸ trÞ chÈn ®o¸n çc bÖnh ®êng tiªu
ho¸. Nhng hiÖn nay xÐt nghiÖm nµy Ýt ®îc dïng v× lý do vÖ sinh, ngêi ta
26
chØ thùc hiÖn víi ph©n nÕu xÐt nghiÖm vÒ tÕ bµo, vi khuÈn hoÆc ký
sinh trïng.
DÞch n·o tuû lµ líp dÞch bao quanh n·o vµ tuû b¶o vÖ cho hÖ thÇn
kinh trung ¬ng tríc çc biÕn ®æi vÒ ¸p lùc vµ çc chÊn ®éng. DÞch n·o
tuû ®îc ph©n çch víi m¸u bëi mét mµng ng¨n kh«ng cho çc tÕ bµo m¸u
vµ phÇn lín protein huyÕt t¬ng vµo dÞch n·o tuû, trong khi çc phÇn tö
nhá tan trong níc nh gluco th× thÊm qua mµng. DÞch n·o tuû tiÕp cËn mËt
thiÕt víi n·o vµ tuû nªn nh÷ng tæn th¬ng cña hai c¬ quan nµy ®Òu cã ¶nh
hëng tíi dÞch. Nghiªn cøu dÞch n·o tuû cã thÓ chÈn ®o¸n mét sè bÖnh
thÇn kinh vµ theo dâi tiÕn triÓn cña bÖnh.
Çc lo¹i dÞch kh¸c nh dÞch mËt, dÞch mµng phæi, dÞch mµng
bông... gióp chÈn ®o¸n kh¸ chÝnh x¸c çc bÖnh liªn quan trùc tiÕp ®Õn
çc c¬ quan nµy.
2.2. Mét sè th«ng sè trong m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸

Çc m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ hiÖn nay cã thÓ lµm ®îc rÊt nhiÒu
th«ng sè, ®iÒu nµy phô thuéc vµo viÖc ngêi ta nghiªn cøu ra çc ho¸ chÊt
t¬ng øng cho tõng th«ng sè. Trong ph¹m vi tµi liÖu, chØ xin nªu ra mét sè
çc th«ng sè trong m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ m¸u thêng gÆp trong xÐt
nghiÖm t¹i çc bÖnh viÖn vµ cã ý nghÜa trong chÈn ®o¸n çc bÖnh phæ
biÕn hiÖn nay. §Ó t×m hiÓu chi tiÕt çc th«ng sè sinh ho¸ m¸u kh¸c, b¹n
®äc tham kh¶o theo tµi liÖu chuyªn ngµnh y vÒ xÐt nghiÖm. Khi lµm xÐt
nghiÖm cÇn chó çc kÕt qu¶ xÐt nghiÖm chØ lµ kh¸ch quan, cÇn ph©n
tÝch biÖn chøng çc kÕt qu¶, tr¸nh û l¹i vµo m¸y, nh×n kÕt qu¶ phiÕn
diÖn mµ dÉn ®Õn kÕt luËn kh«ng chÝnh x¸c. Mçi th«ng sè ®o ® îc ph¶n
¶nh nhiÒu kÕt qu¶ bÖnh lý kh¸c nhau, cô thÓ:
27
2.2.1. Creatinin (CRE)
Creatinin lµ s¶n phÈm chuyÓn ho¸ cña Creatin-phosphat, mét d¹ng
dù tr÷ n¨ng lîng dïng cho viÖc co c¬. Creatinin kh«ng ®îc c¬ sö dông, vµo
m¸u råi ®îc thËn ®µo th¶i ra ngoµi qua níc tiÓu.
B×nh thêng, nång ®é creatinin trong huyÕt thanh lµ 44-106 umol/l
(0,5- 1,2 mg/dl)
T¨ng trong:
- Tæn th¬ng hoÆc dËp n¸t c¬ diÖn réng, viªm c¬...
- Çc bÖnh vÒ thËn: viªm thËn cÊp vµ m·n tÝnh, nhiÔm ®éc thuû
ng©n, bÝ ®¸i do t¾c ®êng tiÕt niÖu, sau khi c¾t bá thËn.
Gi¶m trong:
- Suy gan do gi¶m tæng hîp creatinin, nguyªn liÖu t¹o nªn creatin-
phosphat.
Creatinin lµ thµnh phÇn ®¹m æn ®Þnh nhÊt trong m¸u, kh«ng phô
thuéc vµo chÕ ®é ¨n uèng hoÆc nh÷ng thay ®æi sinh lý kh¾c mµ chØ
phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ®µo th¶i cña thËn nªn hiÖn nay ®îc sö dông
nhiÒu ®Ó theo dâi chøc n¨ng thËn, quan träng h¬n urª.
2.2.2. Protein toµn phÇn (PRO)

B×nh thêng, protein toµn phÇn cã trong 100ml huyÕt thanh lµ 7,1-
8,6 g, theo h»ng sè sinh häc cña ngêi ViÖt Nam, bao gåm 4,5-5,5g albumin
vµ 2,5- 3,5 globumin.
T¨ng trong çc trêng hîp mÊt níc liªn tôc ( n«n, Øa ch¶y), khi sèt kÐo dµi,
®a u tuû.
Gi¶m do:
- HÊp thu kh«ng ®ñ protein: thiÕu dìng, çc bÖnh lµm gÇy mßn c¬
thÓ, çc bÖnh cña bé m¸y tiªu ho¸.
- MÊt albumin qu¸ nhiÒu: bÖnh h thËn
- T¨ng møc huû ho¹i protein: bÖnh ®¸i th¸o ®êng thÓ nÆng, nhiÔm
®éc gi¸p nÆng.
28
- Gi¶m tæng hîp albumin: x¬ gan, viªm gan.
- T¨ng khèi lîng huyÕt t¬ng vµ khi m¸u bÞ pha lo·ng.
- T¨ng nhu cÇu protein: khi cã thai vµ cho con bó.
2.2.3. Urª
Urª lµ s¶n phÈm tho¸i gi¸ng quan träng cña protein, ®îc tæng hîp ë
gan vµ ®îc ®µo th¶i chñ yÕu qua thËn.
B×nh thêng, nång ®é urª trong huyÕt thanh lµ 2,5-6,7 mmol/l (15-
40 mg/dl).
T¨ng do:
- T¨ng cung cÊp: chÕ ®é ¨n giµu ®¹m, t¨ng chuyÓn ho¸ ®¹m trong
c¬ thÓ (sèt nhiÔm khuÈn...)
- Gi¶m ®µo th¶i;
Tríc thËn: ®¸i Ýt ( bÖnh tim, x¬ gan), mÊt níc ( Øa ch¶y, n«n
nhiÒu)
T¹i thËn: bÖnh cÇu thËn, èng thËn cÊp vµ m·n tÝnh
Sau thËn: t¾c ®êng dÉn níc tiÓu nh trong ung th hoÆc u lµnh
tuyÕn tiÒn liÖt, sái ®êng tiÕt niÖu.
Gi¶m do:
- ChÕ ®é ¨n nghÌo ®¹m
- Suy gan lµm gi¶m tæng hîp urª.
2.2.4. Cholesterol (CHO)

B×nh thêng, nång ®é cholesterol trong huyÕt thanh lµ 3,9-4,9
mmol/l (150-190 mg/dl)
Cholesterol t¨ng sau khi ¨n nhiÒu mì, khi cã thai tõ th¸ng thø 3 ®Õn
th¸ng thø 4 tríc khi sinh.
VÒ bÖnh lý:
T¨ng:
- BÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch
29
- ThËn h, cholesterol m¸u cã thÓ t¨ng 10 mmol/l
- Suy gi¸p
- Vµng da do t¾c mËt, sái mËt
- Chøng biÕng ¨n do thÇn kinh
- ¶nh hëng cña mét sè lo¹i thuèc.
Gi¶m:
- ThiÓu dìng, rèi lo¹n hÊp thu thøc ¨n
- Suy gan
- Cêng gi¸p
- BÖnh t¨ng sinh tuû
- Çc bÖnh nhiÔm khuÈn m·n tÝnh: HIV, lao...
2.2.5. Gluco (GLU)

B×nh thêng, nång ®é gluco m¸u lµ 4,4-6,1 mmol/l (80-110mg/dl).
NÕu gluco vît qu¸ ngìng thËn (>8,9-10 mmol/l) sÏ xuÊt hiÖn gluco trong
níc tiÓu.
T¨ng trong:
- BÖnh ®¸i th¸o ®êng, t¨ng rÊt cao trong h«n mª cña bÖnh nµy
- T¨ng nhÑ trong çc bÖnh u n·o, viªm mµng n·o, chÊn th¬ng sä n·o,
suy gan.
Gi¶m trong g¾ng søc c¬ n¨ng vµ kÐo dµi, ®ãi, c¬n h«n mª v× thiÕu gluco
do dïng isulin, u tôy, suy gan nÆng, suy tuyÕn yªn, tuyÕn gi¸p, tuyÕn th-
îng thËn, mét sè bÖnh thÇn kinh nh viªm mµng n·o, ®éng kinh, mÊt trÝ
sím, sau khi c¾t d¹ dµy, nhiÔm ®éc cån ethylic...
2.2.6. Bilirubil
Bilirubil lµ s¶n phÈm tho¸i gi¸ng cña chuyÓn ho¸ huyÕt s¾c tè. Cã
hai lo¹i bilirubil:
- Bilirubil gi¸n tiÕp h×nh thµnh trong hÖ thèng vâng m«, lµ lo¹i bilirubil
cha ®îc qua gan ®Ó vµo çc ®êng dÉn mËt, kh«ng tan trong níc nªn kh«ng
30
bµi tiÕt qua thËn. Bilirubil nµy cßn gäi lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña
bilirubil toµn phÇn, nång ®é b×nh thêng trong huyÕt thanh lµ < 12 umol/l
(<0,7 mg/dl).
- Bilirubil trùc tiÕp h×nh thµnh trong gan tõ bilirubil gi¸n tiÕp, b×nh th êng
chØ cã rÊt Ýt, <5umol/l (<0,3 mg/dl)
C¶ hai lo¹i bilirubil trªn kÕt hîp thµnh bilirubil toµn phÇn: nång ®é
trung b×nh trong huyÕt thanh lµ <17 umol/l (<1mg/dl)
Bilirubil toµn phÇn t¨ng trong çc trêng hîp cã tan m¸u ( sèt rÐt, sau
truyÒn m¸u), khi hÊp thô mét æ tô m¸u lín, tæn th¬ng nhu m« gan, thuèc
g©y ®éc cho tÕ bµo gan.
Bilirubil trùc tiÕp t¨ng do:
- Do ø mËt trong gan: viªm gan do virus hay do nhiÔm ®éc, x¬ gan
mËt...
- Do t¾c ®êng dÉn mËt ngoµi gan: sái mËt, h¹ch to chÌn Ðp ®êng
dÉn mËt.
2.2.7. Amylase
Nguån gèc amylase ë tôy vµ tuyÕn níc bät, amylase lµ men tham gia
qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ cacbon hi®rat.
B×nh thêng, nång ®é amylasa trong huyÕt thanh lµ 60-180 U/l
T¨ng cao trong bÖnh viªm tôy cÊp tÝnh, nång ®é trong m¸u cã thÓ t¨ng lªn
tíi 6-7 lÇn trong nh÷ng ngµy ®Çu, t¨ng võa ph¶i trong viÔm tôy m·n tÝnh,
ung th tôy, loÐt d¹ dµy t¸ trµng thñng vµo tôy, viªm tói mËt, quai bÞ, viªm
tuyÕn níc bät.
2.2.8. Creatininkinase (CK)

Cßn cã tªn lµ creatin phosphokinase (CPK). CK lµ men xóc t¸c ph¶n
øng:
Creatin+ATP creatin phosphat+ADP
31
Cã 3 ®ång men: CK-MM cã ë çc c¬, CK-MB cã chñ yÕu ë tim- lo¹i nµy
thêng ®îc dïng h¬n c¶, CK-BB cã chñ yÕu ë n·o. B×nh thêng, ho¹t tÝnh
CK trong huyÕt t¬ng chñ yÕu lµ CK-MM. TrÞ sè CK trung b×nh trong
huyÕt thanh lµ <195 U/L, trÞ sè cña CK-MB lµ <2-3% trÞ sè CK.
- CK t¨ng khi lao ®éng g¾ng søc, trong çc bÖnh vÒ c¬ nh viªm c¬, chÊn
th¬ng c¬, nhåi m¸u c¬ tim
- CK-MB t¨ng trong nhåi m¸u c¬ tim.
2.2.9. Lactat dehydrogenase ( LDH)

LDH lµ men cÇn thiÕt cho sù chuyÓn ho¸ gluco xóc t¸c ph¶n øng:
Lactat + NAD pyryvat + NADH 2
TrÞ sè trung b×nh trong huyÕt thanh lµ 100-250 U/l
Thay ®æi bÖnh lý
- Nhåi m¸u c¬ tim: nång ®é trong m¸u rÊt cao, gÊp tõ 7-10 lÇn; t¨ng
tõ 24 ®Õn 36 giê sau khi khëi ph¸t bÖnh vµ trë l¹i b×nh thêng sau 10-15
ngµy, nång ®é t¨ng song song víi møc tæn th¬ng.
- Çc bÖnh vÒ gan: t¨ng võa trong viªm gan do virus cÊp tÝnh, x¬
gan, di c¨n ung th ë gan, t¨ng nhÑ trong çc bÖnh ®êng mËt.
2.2.10. Phosphate
Lµ men ®Ó thñy ph©n çc este photphoric, rÊt cÇn ®Ó chuyÓn ho¸
photpho, trong l©m sµng thêng dïng 2 lo¹i xÐt nghiÖm phosphate axit vµ
phosphate kiÒm:
Photphat axit ( ACP)
Cã nhiÒu trong çc tæ chøc, c¬ quan nh tuyÕn tiÒn liÖt, hång cÇu, tiÓu
cÇu, l¸ch, x¬ng...TrÞ sè trung b×nh trong huyÕt thanh lµ <5,5 U/l
ACP t¨ng trong çc bÖnh ung th tuyÕn tiÒn liÖt, ®Æc biÖt khi cã di
c¨n vµo x¬ng.
Photphat kiÒm ( ALP)
32
Ho¹t ®éng trong m«i trêng pH 9-10, nguån gèc chñ yÕu ë x¬ng, mét phÇn
ë gan, thËn, l¸ch, niªm m¹c ruét... TrÞ sè b×nh thêng trong huyÕt thanh lµ
30-120 U/l.
Thay ®æi bÖnh lý:
- T¨ng trong bÖnh cßi x¬ng, nhuyÔn x¬ng, ung th x¬ng...
- Gi¶m trong bÖnh lao phæi, chøng lïn tuyÕn yªn, thiÕu hôt vitamin
C, thiÕu m¸u...
2.2.11. Tranramin
Lµ men gióp cho sù vËn chuyÓn nh÷ng nhãm amin, t¹o nªn mèi liªn
hÖ gi÷a nh÷ng sù chuyÓn ho¸ protein vµ gluxit. Cã 2 lo¹i ®îc chó ý trong
l©m sµng hiÖn nay nhÊt lµ :
Glutamo-Oxalo Tranramin ( GOT ), cã nhiÒu ë tim, gan råi ®Õn çc
c¬, thËn, phæi. Men nµy cßn ®îc gäi lµ aspartat amino transferase, trong
l©m sµng thêng gäi t¾t lµ AST.
Glutamo-Pyruvic Tranramin ( GPT), cã nhiÒu trong gan. Men nµy
cßn ®îc gäi lµ alanin amino transferase gäi t¾t lµ ALT
Trong huyÕt thanh, 2 lo¹i men nµy cã thªm ch÷ S ë ®Çu vµ viÕt t¾t
lµ SGOT vµ SGPT.
TrÞ sè trung b×nh trong huyÕt thanh lµ:
- SGOT < 35 U/l
- SGPT < 35 U/l
SGOT t¨ng trong nhåi m¸u c¬ tim cÊp tÝnh, viªm c¬ tim, viªm mµng
ngoµi tim, suy tim, trong nhåi m¸u c¬ tim cÊp tÝnh SGOT t¨ng rÊt cao.
SGPT t¨ng trong çc bÖnh vÒ gan mËt nh viªm gan cÊp tÝnh vµ
m·n tÝnh, x¬ gan, ung th gan, viªm ®êng mËt... Trong viªm gan do virus
cÊp tÝnh, SGPT t¨ng rÊt cao, cã khi gÊp 10-30 lÇn hoÆc h¬n.
2.2.12. Triglycerides ( PAP)

B×nh thêng nång ®é trong huyÕt thanh lµ < 2mmol/l ( <175 mg/dl)
33
T¨ng trong bÖnh x¬ v÷a ®éng m¹ch, cßn t¨ng trong bÖnh bÐo ph×,
nghiÖn rîu, ®¸i th¸o ®êng, suy gan, viªm tôy, suy thËn, nhiÔm khuÈn..
2.2.13. Axit uric ( AU)

Axit uric lµ s¶n phÈm tho¸i gi¸ng cña nucleprotit. B×nh thêng nång
®é trong huyÕt thanh lµ 208-327 umol/l theo h»ng sè sinh häc ng êi ViÖt
Nam, ë n÷ thÊp h¬n nam mét chót.
T¨ng trong bÖnh gót, trong sèt cao, báng réng, mét sè bÖng vÒ thËn
nh viªm thËn-bÓ thËn, thËn ø níc, lao thËn...
Gi¶m trong mét sè bÖnh cã tæn th¬ng tÕ bµo gan, mét sè trêng hîp
tæn th¬ng èng thËn.
2.3. C¬ së ho¸ sinh dïng trong m¸y sinh ho¸

Nh ®· biÕt, xÐt nghiÖm sinh ho¸ sö dông ph¬ng ph¸p ®o mµu
quang ®iÖn, ®Ó ®o ®é hÊp thô cña çc chÊt trong bÖnh phÈm, ng êi ta
kh«ng thÓ ®o trùc tiÕp çc chÊt ®ã v× b¶n th©n çc chÊt ®ã trong dung
dÞch lµ trong suèt. MÆt kh¸c, trong çc dung dÞch xÐt nghiÖm cã rÊt
nhiÒu çc chÊt kh¸c nhau nªn cµng khã kh¨n trong viÖc ®o ®¹c vµ tÝnh
to¸n. V× vËy, ®Ó lµm viÖc víi mét lo¹i chÊt cÇn nghiªn cøu trong dung
dÞch xÐt nghiÖm, ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p ®¸nh dÊu mµu. B»ng çch
sö dông tÝch chÊt ho¸ häc cña çc chÊt cÇn nghiªn cøu, ngêi ta sö dông
chÊt ®ã cho t¸c dông víi mét chÊt hay mét sè chÊt nµo ®ã, trong qu¸ tr×nh
ph¶n øng, chÊt ®ã sÏ t¹o ra mét s¶n phÈm hÊp thô ¸nh s¸ng ë mét b íc sãng
nµo ®ã lµ m¹nh nhÊt. Sù hÊp thô m¹nh hay yÕu sÏ tû lÖ víi nång ®é cña
chÊt ®ã trong dung dÞch. Tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh to¸n dÔ dµng ®Ó cã ®îc
çc th«ng sè mong muèn. PhÇn nµy sÏ tr×nh bµy çc nguyªn t¾c t¹o çc s¶n
phÈm cã tÝnh chÊt hÊp thô trªn ®Ó ®o mét sè th«ng sè xÐt nghiÖm ®iÓn
h×nh.

ViÖc t¹o mµu ®Ó ®o ®îc Cre theo çc ph¶n øng sau:
34
Creatinin  H 2 O Creatinina
 se
 Cretin
Cretin  H 2 O Creatinina
 se
 Sa cos ine  Ure
Sa cos ine  O2 Sa
cos  Glycine  HCHO  H 2 O2
inOxidase
H 2 O2  TOOS  4  A min oantipyrine Peroxidase

  Rq  4 H 2 O
Trong ®ã TOOS lµ N-Ethyl-N-(2-Hydroxy-3-Sulfopropyl)m-Toluidine

Pq lµ chÊt cã mµu ®á, v× vËy khi ®o cÇn bíc sãng 555nm
2.3.2. Protein toµn phÇn (PRO)

Dung dÞch Cu++ lµ dïng dÞch kiÒm ph¶n øng víi chuçi peptide cña
protein t¹o thµnh phøc polipeptide cã mµu tÝm. §o sù hÊp thô cña dung
dÞch nµy ë bíc sãng 540nm sÏ cho ta nång ®é cña protein trong dung dÞch
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng:

Cu    Pr otein OH
 Cu[ protein ] n
2.3.3. Urª
Amoni vµ CO 2 ®îc t¹o ra khi urª bÞ thuû ph©n víi xóc t¸c lµ urease.
Ion amoni t¹o ra kÕt hîp víi 2-Oxoglutarate vµ NADH víi xóc t¸c
Glutamate ®ihydro ( GLDH) t¹o thµnh Glutamate vµ NAD +, ph¶n øng
NADH/NAD t¹o ra sù thay ®æi tuyÕn tÝnh vÒ sù hÊp thô ë bíc sãng
340nm, nã tû lÖ víi nång ®é urª trong dung dÞch.
 2 NH   CO2
Ure  H 2 O Urease
 2 L  Glutamate  2 NAD   2 H 2 O
2 NH 4  2  Oxoglutarate  2 NADH GLDH
2.3.4. Cholesterol (CHO)

Ph¶n øng t¹o mµu cña cholesterol theo çc ph¶n øng sau:
Cholestero leste  H 2 O Cholesteri
   Cholestero l  AxitBeo
lEsterase
Cholestero l  O2 Cholestero
  4  Cholesten  3  1  H 2 O2
lOxidase
2 H 2 O2  Phenol  4  A min oantipyrine Peroxidase

  Rq  4 H 2 O
Rq lµ dung dÞch ®á, ®îc ®o ë bíc sãng 492 ®Õn 550nm
2.3.5. Glucose (GLU)

Ph¶n øng t¹o mµu cña glucose nh sau:
35
Glu cos e  O2 Glu
coseOxidase
 Axit  Gluconic  H 2 O2
2 H 2 O2  Phenol  4  A min oantipyrine Peroxidase
  Rq  4 H 2 O2
Rq lµ dung dÞch ®á, ®îc ®o ë bíc sãng 492 ®Õn 550nm, tèt nhÊt lµ ë
500nm.
2.3.6. Bilirubil toµn phÇn

AxÝt Sulfanic ph¶n øng víi natri nit¬rit ®Ó t¹o axÝt diazotized
sulfanilic. AxÝt nµy ph¶n øng víi bilirubil toµn phÇn víi chÊt xóc t¸c
dimethylsulfoxide t¹o thµnh azobilirubil, dung dÞch nµy ®o ë bíc sãng
540 ®Õn 560 nm, tèt nhÊt ë 555nm.
2.3.7. Amylase
Trong ph¶n øng, amylase ®ãng vai trß xóc t¸c. Tèc ®é ph¶n øng phô
thuéc vµo nång ®é amylase cã trong dung dÞch, s¶n phÈm t¹o ra hÊp thô
m¹nh ë bíc sãng 400-420nm, tèt nhÊt t¹i 405nm.
5  Ethylidene  G 7  pNP  5 H 2 O amylase
 2 Ethylidene  G5  2G 2  pNP 
2Ethylidene-G4+
2G3-pNP+Ethylidene-G3+G4-pNP
2G 2  pNP  2G3  pNP  G 4  pNP  14 H 2 O 
 Glu cos idase
  5 pNP  14G
Trong ®ã G: glucose
pNP: p-nitrophenol

Ph¬ng tr×nh ph¶n øng cña Creatine phosphate nh sau:
Creatine  Phosphat  ADP 
CK
Creatine  ATP
ATP  D  Glu cos e HK
 Glu cos e  6  Phosphate  ADP
G  6  P  NADP  G
 6  PDH
 Gluconate  6  Phosphate  NADPH  H 
HK: hexokinase
ATP: Adenosine tri-Phosphate
G-6-PDH: Glucose-6-Phosphate dehydrogense
NAPD: Nicotinamide adenine denucleotide phosphate
36
Ph¶n øng cho NADPH vµ G-6-P cã tèc ®é t¨ng sù hÊp thô ë d¶i bíc sãng
340nm (334-365nm) cho ta ®é ho¹t ®éng cña CK trong mÉu.

§o sù ho¹t ®éng cña LDH theo ph¶n øng sau:
L  Lactate  NAD  LDH
 Pyruvate  NADH  H 
§o LDH dùa vµo tèc ®é ph¶n øng trªn, LDH ®ãng vai trß xóc t¸c, ph¶n ¸nh
qua sù hÊp thô ë bíc sãng 334-365nm.
2.3.10. Phosphate
AxÝt phosphate (ACP):
Sù cã mÆt cña axÝt phosphate trong huyÕt thanh sÏ ph©n huû -
naphthyl phosphate thµnh -naphthol vµ phosphate v« c¬. -naphthol tiÕp
tôc ph©n huû díi xóc t¸c Fast red TR cho dung dÞch mµu vµng ®Ëm dÇn
lªn. §o sù thay ®æi cña dung dÞch nµy t¹i bíc sãng 405nm cho ta ho¹t tÝnh
cña axÝt nµy.
Phosphate kiÒm ( ALP):
ALP cã trong dung dÞch thuû ph©n p-Nitrophenylphosphate (PNPP),
trong qu¸ tr×nh gi¶i phãng p-nitrophenol vµ phosphate, sù t¨ng hÊp thô ë b-
íc sãng 405nm sÏ cho chóng ta biÕt ho¹t ®éng cña ALP trong dung dÞch.
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng thuû ph©n nh sau:
PNPP  H 2 O ALP

 p  Nitropheno l  P
2.3.11. Tranramin
AST (GOT):
L  Aspartate    Ketoglutarate AST
 Oxaloacetate  L  Glutamate
Oxaloacetate  NADH MDH
 L  Malate  NAD
MDH lµ Malate dehy®o, AST ®ãng vai trß xóc t¸c ph¶n øng t¹o
oxaloacetate, ph¶n øng oxaloacetate t¹o NAD hÊp thô ë bíc sãng 340 cho ta
sù ho¹t ®éng cña AST.
37
ALT (GOT):
ALT ®ãng vai trß xóc t¸c cho ph¶n øng t¹o pyruvate:
L  Alanine    Ketoglutarate ALT
 Pyruvate  L  Glutamate
Ph¶n øng cña pyruvate t¹o NAD hÊp thô ë bíc sãng 340nm cho ta ho¹t
®éng cña ALT trong dung dÞch:
Pyruvate  NADH LDH
 L  Lactate  NAD
LDH: Lactate deh®ro.

Triglycerides trong dung dÞch bÞ thuû ph©n díi xóc t¸c lipoprotein
lipase (LPL) thµnh Glycerol vµ axit bÐo. Glycerol t¸c dông víi ATP víi
xóc t¸c Glycerol Kinase (GK) t¹o ra glycerol-3-Phosphate G-3-P, G-3-P bÞ
oxi ho¸, dung dÞch cã mµu ®á nhÑ hÊp thô tèt ë bíc sãng 505 (490-
550nm).
Triglycerides  H 2 O LPL

 Glycerol  Axitbeo
Glycerol  ATP GK
 G  3  P  ADP
G  3  P  O2 GPO
 Dehydroxiaceton  phosphate  H 2 O2
2 H 2 O2  4  A min oantipyrine  p  Chlorophenol POD
 Rq  4 H 2 O
Trong ®ã:
GPO: Glycerol-3-Phosphate oxidase
POD: Peroxidase.
2.3.13. Axit Uric

Uricase chuyÓn axit uric cã trong dung dÞch thµnh allantoin, carbon
dioxide CO 2 vµ hydrogen peroxide H 2O2. Díi xóc t¸c cña POD, Phenol
derivative, 3,5-Dichloro-2-Hidroxy-benzenesulfonic axÝt (DHBS) vµ 4-
Aminoantipyrine, H 2O2 cho mét dung dÞch mµu ®á nhÑ cã thÓ ®o ë bíc
sãng 520nm, viÖc t¨ng hÊp thô t¬ng øng víi nång ®é uric cã trong dung
dÞch.
38
Uric  2 H 2 O  O2 Uricase
 Allantonine  CO2  H 2 O2
2 H 2 O2  4  A min oantipyrine  DHBS POD
 Rq  4 H 2 O
3. M¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸

Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña khoa häc kü thuËt trªn tÊt
c¶ çc lÜnh vùc, trong çc phßng xÐt nghiÖm, con ngêi ®· kh«ng ph¶i tù
lµm çc xÐt nghiÖm n÷a mµ dùa vµo çc m¸y xÐt nghiÖm. Con ngêi chØ
ph¶i lµm mét sè c«ng viÖc nh pha, ñ ho¸ chÊt nh trong çc m¸y quang kÕ,
hoÆc chØ pha, m¸y sÏ tù ñ vµ tÝnh to¸n kÕt qu¶ trong çc m¸y sinh ho¸
b¸n tù ®éng, hoÆc chØ lµ thao t¸c vËn hµnh m¸y cßn çc c«ng viÖc hót
mÉu, pha mÉu vµ ñ mÉu vµ tÝnh to¸n do m¸y lµm hoµn toµn trong çc
m¸y sinh ho¸ tù ®éng. V× vËy, m¸y sinh ho¸ trë thµnh mét c«ng cô ®¾c
lùc trong çc phßng xÐt nghiÖm, gióp cho c«ng viÖc xÐt nghiÖm trë nªn
®¬n gi¶n, ngêi lµm xÐt nghiÖm kh«ng cßn ph¶i nhí tõng ho¸ chÊt, çch
pha chÕ... C«ng viÖc chØ ®¬n gi¶n lµ cho tÊt c¶ mÉu vµo çc khay chøa
mÉu, chän lo¹i xÐt nghiÖm vµ nhÊn nót cho m¸y tù ®o ®¹c, tÝnh to¸n, vµ
hiÓn thÞ kÕt qu¶ cßn hä cã thÓ ®i lµm çc c«ng viÖc kh¸c nh lÊy mÉu
m¸u, thùc hiÖn çc lo¹i xÐt nghiÖm kh¸c. V× vËy thay b»ng c¶ phßng xÐt
nghiÖm, chØ cÇn mét kü thuËt viªn víi çc m¸y xÐt nghiÖm lµ ®ñ.
PhÇn nµy xin giíi thiÖu nguyªn lý cÊu t¹o cña mét m¸y sinh ho¸.
N¾m ®îc nguyªn lý nµy, b¹n cã thÓ hiÓu ®îc ho¹t ®éng cña mét m¸y sinh
ho¸ bÊt kú tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ ®ã dÔ dµng ph©n tÝch ho¹t
®éng cña chóng.
3.1. S¬ ®å vµ nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¸y sinh ho¸

Çc m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ tõ ®¬n gi¶n ®Õn hiÖn ®¹i ®Òu dùa
trªn nguyªn t¾c lµ ph¬ng ph¸p ®o mµu. Dung dÞch cÇn ®o ®îc ®a vµo
cuvÐt. Mét nguån s¸ng cã ¸nh s¸ng tr¾ng ®i qua bé läc ®Ó thu ® îc mét bíc
sãng phï hîp víi dung dÞch cÇn ®o, Bé ph¸t hiÖn quang thu cêng ®é ¸nh
39
s¸ng ®i qua cuvÐt chøa dung dÞch cÇn ®o chuyÓn thµnh tÝn hiÖu ®iÖn,
tõ tÝn hiÖu ®iÖn nµy m¸y cã thÓ tÝnh to¸n vµ hiÓn thÞ kÕt qu¶.
S¬ ®å nguyªn lý cña m¸y sinh ho¸ ®îc tr×nh bµy ®¬n gi¶n nh sau:
Bé chän CuvÐt
Nguån s¸ng bíc sãng
Bé ph¸t hiÖn quang
HiÓn
thÞ
H×nh 1.24. S¬ ®å nguyªn lý m¸y sinh ho¸

3.1.1. Nguån s¸ng
Nguån s¸ng cã nhiÖm vô ph¸t ra ¸nh s¸ng tr¾ng cã cêng ®é ®ñ m¹nh.
Lý do dïng nguån s¸ng tr¾ng ë ®©y nh phÇn c¬ së ho¸ sinh ta ®· biÕt,
chÝnh lµ do mçi mét xÐt nghiÖm khi ph¶n øng sÏ cho mét mµu ®Æc tr ng
cña xÐt nghiÖm ®ã, vµ nã sÏ hÊp thô m¹nh nhÊt mét d¶i bíc sãng t¬ng
øng, v× vËy khi ®o sù hÊp thô ta chØ dïng mét bíc sãng c¬ b¶n. Víi nhiÒu
xÐt nghiÖm ta sÏ dïng nhiÒu bíc sãng kh¸c nhau vµ nguån s¸ng tr¾ng sÏ
cÊp ®Çy ®ñ çc bíc sãng nµy cho tÊt c¶ çc xÐt nghiÖm.
Trong thùc tÕ ngêi ta cã thÓ dÔ dµng t¹o ra nguån s¸ng tr¾ng. H×nh
1.24 minh häa ®Çu ra cña mét ®Ìn tungsten. Chóng ta thÊy r»ng n¨ng lîng
gi¶m vÒ phÝa tia cùc tÝm gÇn nhng nã vÉn ®ñ m¹nh ®Ó cÊp n¨ng lîng
cho bé§Çu
ph¸trahiÖn quang ë bíc sãng gÇn 350nm. §Ó t¨ng cêng ®é ¸nh s¸ng
®Õn d¶i% vïng cùc tÝm, ngêi ta sö dông mét ®Ìn halogen tungsten. §Ìn nµy
100
gåm mét d©y tãc tungsten ®Æt trong vá th¹ch anh chøa halogen nh ièt
ch¼ng h¹n.
50
0
400 500 600 700 Bíc sãng (nm) 40
H×nh 1.24. §Çu ra cña mét ®Ìn Tungsten
§Ìn thuû ng©n lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh cña ®Ìn phãng ®iÖn qua líp
khÝ, nã t¹o ra sù ph¸t x¹ m¹nh trong quang phæ mµu xanh vµ d¶i cùc tÝm.
§Çu ra
%
Bíc sãng (nm)
H×nh 1.25. §Çu ra cña mét ®Ìn thuû ng©n
Nhîc ®iÓm chÝnh cña ®Ìn thuû ng©n lµ nã chØ cã thÓ ®îc sö dông ë
çc bíc sãng ®Æc trng. §Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm nµy, ngêi ta sö dông mét
®Ìn ®¬teri mÆc dï gi¸ thµnh cao vµ tuæi thä t¬ng ®èi ng¾n. §Ìn ®¬teri
ph¸t ra ¸nh s¸ng cã bíc sãng tíi 190nm, d¶i bíc sãng phï hîp víi hÇu hÕt xÐt
nghiÖm hiÖn nay.
41
§Çu ra
%
Bíc sãng
(nm)
H×nh 1.26. §Çu ra cña mét ®Ìn §¬tªri
khuÕch ®¹i
®¬
3.1.2. Bé läc bíc sãng
Bé läc bíc sãng dïng ®Ó chän lÊy mét bíc sãng yªu cÇu cho tõng xÐt
Ph¶
nghiÖm. Së dÜ ngêiøng
ta dïng nguån s¸ng tr¾ng vµ çc bé läc mµ kh«ng dïng
çc linh kiÖn ph¸t tªra çc bíc sãng cè ®Þnh lµ do dïng bé läc cã thÓ dÔ
dµng thªm çc bé läc
i theo yªu cÇu xÐt nghiÖm tøc lµ cã tÝnh më ®èi víi
xÐt nghiÖm h¬n lµ dïng linh kiÖn ph¸t ra bíc sãng cè ®Þnh. Trong çc
m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ hiÖn nay, bé läc thêng lµ mét b¸nh xe trªn cã
g¾n mét sè kÝnh läc , sè kÝnh läc trªn b¸nh xe nµy tuú thuéc vµo lo¹i m¸y.
Çc bé läc nµy lµ çc çch tö, kÝnh läc, l¨ng kÝnh kÕt hîp víi çc thÊu
kÝnh ®Ó thu ®îc mét d¶i rÊt hÑp bíc sãng: 340nm, 405nm, 505nm,
546nm, 570nm, 600nm, 650nm, 700nm...
3.1.3. Bé ph¸t hiÖn quang

Bé ph¸t hiÖn quang cã chøc n¨ng lµ biÕn ®æi tÝn hiÖu quang thu
®îc khi ¸nh s¸ng ®i qua cuvÐt thµnh tÝn hiÖu ®iÖn. Bé ph¸t hiÖn quang
lµ mét trong çc linh kiÖn quang- ®iÖn ®· xÐt ë phÇn tr íc, trªn thùc tÕ
hiÖn nay thêng dïng lµ photo ®ièt hay photo tranzito do kÝch thíc nhá,
42
thÝch hîp cho çc m¸y x¸ch tay hoÆc nh÷ng m¸y cã cÊu tróc nhá. §ång thêi
l¹i cã ®é nh¹y cao h¬n çc linh kiÖn kh¸c.
3.1.4. HiÓn thÞ

KÕt qu¶ ®o sÏ ®îc hiÓn thÞ trªn khèi hiÓn thÞ. Tuú tõng lo¹i m¸y
mµ cã çc çch hiÓn thÞ kÕt qu¶ kh¸c nhau, cã thÓ chØ ®¬n gi¶n lµ hiÓn
thÞ díi d¹ng sè trªn led 7 thanh, hiÓn thÞ trªn mµn h×nh CRT hoÆc lµ hiÓn
thÞ trªn mµn h×nh tinh thÓ láng (LCD). Tõ ®ã, kÕt qu¶ hiÓn thÞ cã thÓ ë
møc ®¬n gi¶n lµ cêng ®é dßng ®iÖn thu ®îc, hoÆc ®îc tÝnh to¸n ®Ó
hiÓn thÞ chi tiÕt ®Õn ®é hÊp thô, nång ®é chÊt, tªn bÖnh nh©n, sè thø
tù, ngµy th¸ng xÐt nghiÖm...
3.2. Çc ph¬ng ph¸p ®o trong xÐt nghiÖm sinh ho¸.
3.2.1. Ph¬ng ph¸p ®iÓm cuèi (Endpoint)

Ph¬ng ph¸p nµy chØ ®o ®é hÊp thô cña hçn hîp ph¶n øng mét lÇn, ®ã
lµ lóc ph¶n øng t¹o mµu ®· s¶y ra hoµn toµn, vµ nång ®é çc chÊt trong
dung dÞch sau ph¶n øng ®· æn ®Þnh. Cã thÓ ®o ®é hÊp thô ë mét bíc sãng
(monochromatic) hoÆc hai bíc sãng (bichromatic). Sö dông dung dÞch chuÈn
(Standard) ®Ó dùng ®êng chuÈn hay hÖ sè cµi ®Æt tríc.
Chia theo sè dung dÞch chuÈn sö dông khi ®o ta cã 3 lo¹i:
- PhÐp ®o chØ sö dông mét dung dÞch chuÈn: nång ®é cña mÉu còng
®îc tÝnh theo c«ng thøc:
( ASample  ABlank )Cs tan dard
CSample 
As tan dard  Ablank
- PhÐp ®o sö dông nhiÒu dung dÞch chuÈn (multistandard): nång ®é

cña mÉu ®îc x¸c ®Þnh tõ ®êng cong chuÈn. §êng cong nµy dùng ®îc tõ çc
dung dÞch chuÈn ®· biÕt tríc nång ®é vµ ®é hÊp thô ®o ®îc:
(Astandard- Ablank).TR
TR lµ chiÒu cña ph¶n øng : +1 nÕu chiÒu ph¶n øng t¨ng
-1 nÕu chiÒu ph¶n øng gi¶m
43
Nång ®é cña mÉu ®îc néi suy tõ ®êng cong chuÈn: (Asample- Ablank).TR
- PhÐp ®o sö dông hÖ sè:
Khi ®o kh«ng sö dông çc dung dÞch chuÈn mµ sö dông mét hÖ sè
cho tríc ®Ó tÝnh ra nång ®é cña dung dÞch. Nång ®é mÉu ®îc tÝnh theo
c«ng thøc:
Csample = (Asample- Ablank).F
Víi F lµ hÖ sè cho tríc
Chia theo sè bíc sãng sö dông khi ®o ta cã 2 lo¹i:
- PhÐp ®o mét bíc sãng: ®o ®é hÊp thô cña dung dÞch Tr¾ng, ChuÈn
vµ MÉu t¹i mét bíc sãng.
- PhÐp ®o hai bíc sãng: ®o ®é hÊp thô cña Tr¾ng (Blank), ChuÈn vµ
mÉu (Sample) t¹i hai bíc sãng, mét bíc sãng chÝnh vµ mét bíc sãng phô, ®é
hÊp thô cña çc dung dÞch ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Asample, Astandard, Ablank=Amain- Aref
A: ®é hÊp thô
main: Bíc sãng chÝnh
ref: Bíc sãng phô
3.2.2. Ph¬ng ph¸p ®éng häc (Kinetic)

Ph¬ng ph¸p ®éng häc ®îc sö dông ®Ó ®o ®é ho¹t ®éng cña enzym.
§Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ®o ngay khi b¾t ®Çu ph¶n øng, sau mét
kho¶ng thêi gian trÔ (Delay time) nµo ®ã, kh«ng cã thêi gian ®îi ph¶n øng
æn ®Þnh.
- Ph¬ng ph¸p ®o ®éng häc (K):
§é hÊp thô cña hçn hîp ph¶n øng ®îc ®o n lÇn trong thêi gian ph¶n
øng t (Reaction time), kho¶ng çch gi÷a n lÇn ®o lµ t/n gi©y vµ tÝnh gi¸ trÞ
chªnh lÖch cña çc ®é hÊp thô gi÷a phÐp ®o sau víi phÐp ®o tríc, kÕt qu¶
cuèi cïng lµ tÝnh ®îc gi¸ trÞ chªnh lÖch trung b×nh/phót (DA/min)
§é ho¹t ®éng cña enzym ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
44
§é ho¹t ®éng cña Enzym =DA/min.K.
Trong ®ã, K lµ hÖ sè thêng ®îc cho tríc víi tõng lo¹i ho¸ chÊt.
§¬n vÞ ®o ®é ho¹t ®éng enzym lµ U/L, ngoµi ra cßn sö dông ®¬n vÞ

míi lµ kat (katal) lµ lîng men xóc t¸c sù biÕn ®æi 1 mol c¬ chÊt trong 1
gi©y.
- Ph¬ng ph¸p ®o thêi gian cè ®Þnh (Fixed Time):
Còng t¬ng tù nh phÐp ®o ®éng häc, nhng chØ kh¸c lµ thêi gian gi÷a
çc lÇn ®o ®é hÊp thô lµ cè ®Þnh.
Lîng gi¸ kiÕn thøc phÇn 1

Lùa chän c©u ®óng/sai trong çc c©u sau:
1. ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã mét bíc sãng  x¸c ®Þnh trong ch©n kh«ng vµ cã mét
mµu s¾c riªng biÖt. ®óng-sai
2. ¸nh s¸ng tr¾ng lµ tæng hîp nhiÒu ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã mµu biÕn thiªn liªn
tôc tõ mµu ®á tíi mµu tÝm. ®óng-sai
3. Quang phæ v¹ch ph¸t x¹ lµ quang phæ gåm nhiÒu d¶i s¸ng, mµu s¾c kh¸c
nhau, nèi tiÕp nhau mét çch liªn tôc. ®óng-sai
4. L¨ng kÝnh vµ çch tö nhiÔu x¹ ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c cho ¸nh s¸ng
tr¾ng ®i vµo, nèi ra sÏ cho mét ¸nh s¸ng ®¬n s¾c. ®óng-sai
5. Çc líp kÝnh trong kÝnh läc giao thoa ®Æt çch nhau mét kho¶ng çch /2
®Ó läc ra ®îc çc tia s¸ng cã bíc sãng . ®óng-sai
Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt trong çc c©u sau:
6. M¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸ thêng sö dông çc bíc sãng:
A. Tõ bíc sãng mµu ®á ®Õn bíc sãng mµu tÝm;
B. Tõ bíc sãng 405nm ®Õn 760 nm;
C. Tõ 340nm trë lªn trªn vïng cËn hång ngo¹i;
D. Çc bíc sãng 340nm, 405nm vµ 505nm.
7. Khi ¸nh s¸ng ®i qua dung dÞch sÏ bÞ:
45
A. HÊp thô hoµn toµn;
B. HÊp thô mét phÇn;
C. Kh«ng bÞ hÊp thô;
D. HÊp thô mét phÇn, mét phÇn bÞ ph¶n x¹ vµ mét phÇn ®i xuyªn qua
dung dÞch.
8. §é hÊp thô ¸nh s¸ng cña dung dÞch phô thuéc vµo:
A. BÒ dµy líp chÊt láng;
B. Nång ®é dung dÞch mµ ¸nh s¸ng ®i qua;
C. B¶n chÊt cña dung dÞch mµ ¸nh s¸ng ®i qua;
D. C¶ ba ý trªn;
9. Trong m¸y sinh ho¸, gi¸ trÞ m¸y ®o ®îc trùc tiÕp lµ:
A. HÖ sè phô thuéc b¶n chÊt dung dÞch;
B. Cêng ®é ¸nh s¸ng sau khi ®i qua dung dÞch;
C. Nång ®é cña dung dÞch mµ ¸nh s¸ng ®i qua;
D. §é hÊp thô A cña dung dÞch mµ ¸nh s¸ng ®i qua.
10. T¸c dông cña çc linh kiÖn quang - ®iÖn lµ:
A. KhuÕch ®¹i tÝn hiÖu quang;
B. KhuÕch ®¹i tÝnh hiÖu ®iÖn;
C. ChuyÓn ®æi tÝn hiÖu quang thµnh tÝn hiÖu ®iÖn;
D. ChuyÓn ®æi tÝnh hiÖu ®iÖn thµnh tÝn hiÖu quang.
11. Ph«t« ®ièt lµ linh kiÖn cã t¸c dông:
A. ChuyÓn ®æi quang ®iÖn;
B. ChØnh lu dßng ®iÖn;
C. æn ®Þnh ®iÖn ¸p;
D. Díi t¸c dông cña n¨ng lîng ¸nh s¸ng, hai ®Çu b¸n dÉn khi nèi ra m¹ch
ngoµi sÏ cã dßng ch¹y qua gäi lµ dßng quang ®iÖn;
E. TÊt c¶ çc t¸c dông trªn.
12. Çc bÖnh phÈm dïng trong m¸y sinh ho¸ lµ:
A. M¸u toµn phÇn, níc tiÓu, dÞch n·o tuû, dÞch vÞ, ph©n;
46
B. HuyÕt thanh, huyÕt t¬ng, níc tiÓu, mét sè lo¹i dÞch;
C. ChØ dïng huyÕt thanh;
D. ChØ dïng huyÕt t¬ng.
13. M¸y sinh ho¸ dïng ®Ó ®o:
A. Çc lo¹i tÕ bµo trong m¸u;
B. Çc chÊt h÷u c¬ trong mÉu bÖnh phÈm;
C. Çc chÊt khÝ nh oxy, cacbonic, pH, çc chÊt v« c¬ nh Na+, K+;
D. TÊt c¶ çc lo¹i chÊt chøa trong dung dÞch bÖnh phÈm.
14. ViÖc ®o çc chÊt trong bÖnh phÈm dùa vµo nguyªn t¾c:
A. §o trùc tiÕp dung dÞch bÖnh phÈm;
B. T¹o çc ph¶n øng cã s¶n phÈm víi mµu ®Æc trng;
C. T¹o çc ph¶n øng cã s¶n phÈm hÊp thô mét d¶i bíc sãng nµo ®ã
m¹nh nhÊt;
D. So s¸nh mµu s¾c cña dung dÞch sau çc ph¶n øng ho¸ häc.
15. §Æc ®iÓm cña phÐp ®o ®iÓm cuèi trong m¸y sinh ho¸ lµ:
A. ChØ ®o ®é hÊp thô cña dung dÞch mét lÇn vµo lóc b¾t ®Çu ph¶n
øng;
B. §é hÊp thô cña dung dÞch nhiÒu lÇn ®Ó tÝnh ra nång ®é cña dung
dÞch;
C. §o ®é hÊp thô mét lÇn khi ph¶n øng t¹o mµu s¶y ra hoµn toµn,
nång ®é çc chÊt sau ph¶n øng ®· æn ®Þnh;
D. §o sù sai lÖch ®é hÊp thô gi÷a çc lÇn ®o.
16. Cã thÓ tÝnh ra nång ®é cña chÊt trong dung dÞch mÉu khi dïng ph¬ng
ph¸p ®iÓm cuèi b»ng çch ®o:
A. §é hÊp thô cña dung dÞch tr¾ng, dung dÞch chuÈn vµ dung dÞch
mÉu;
B. §é hÊp thô cña dung dÞch mÉu;
C. §é hÊp thô cña dung dÞch tr¾ng, dung dÞch mÉu vµ hÖ sè cho tríc;
D. C¶ A vµ C;
47
E. C¶ A, B vµ C.
17. Ph¬ng ph¸p ®éng häc tÝnh ra ®é ho¹t ®éng cña Enzym b»ng çch:
A. §o ®é hÊp thô mét lÇn sau khi ph¶n øng s¶y ra hoµn toµn, lÊy kÕt
qu¶ ®ã nh©n víi hÖ sè K cho tríc;
B. §o ®é hÊp thô mét lÇn tríc khi ph¶n øng s¶y ra hoµn toµn, lÊy kÕt
qu¶ ®ã nh©n víi hÖ sè K cho tríc;
C. §o ®é hÊp thô nhiÒu lÇn sau khi ph¶n øng s¶y ra hoµn toµn, lÊy
kÕt qu¶ ®ã nh©n víi hÖ sè K cho tríc;
D. §o ®é hÊp thô nhiÒu lÇn trong khi ph¶n øng ®ang s¶y ra, lÊy trung
b×nh hiÖu çc kÕt qu¶ liªn tiÕp, sau ®ã nh©n víi hÖ sè K cho tríc.
C©u hái tù lîng gi¸

18. Tr×nh bµy kh¸i niÖm vÒ ¸nh tr¾ng, ¸nh s¸ng ®¬n s¾c.
19. Tr×nh bµy cÊu t¹o vµ t¸c dông cña mét sè dông cô quang häc thêng gÆp
trong m¸y sinh ho¸.
20. Tr×nh bµy hai ®Þnh luËt quang ®iÖn, ph©n tÝch ý nghÜa cña hai ®Þnh
luËt nµy trong m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸?
21. Tr×nh bµy ®Þnh luËt Bouger- Lambert- Beer? ý nghÜa cña hai ®Þnh
luËt trong m¸y sinh ho¸?
22. Tr×nh bµy mét sè chÊt thêng ®o trong m¸y sinh ho¸? Ph©n tÝch çch
thøc ®Ó ®o ®îc çc chÊt nµy?
23. Tr×nh bµy s¬ ®å nguyªn lý m¸y sinh ho¸? Ph©n tÝch chøc n¨ng çc khèi?
24. Tr×nh bµy ph¬ng ph¸p ®o ®iÓm cuèi vµ ®éng häc dïng trong xÐt
nghiÖm?
48
PhÇn 2
Giíi thiÖu m¸y Quang kÕ 722
1. Tæng quan vÒ m¸y quang kÕ 722
1.1. Giíi thiÖu chung

M¸y quang kÕ 722 lµ lo¹i m¸y lµm viÖc trong vïng phæ cËn tö
ngo¹i-kh¶ kiÕn.
M¸y cã kh¶ n¨ng ®o ®îc:
- §é truyÒn qua T
- §é hÊp thô A
- Nång ®é C
M¸y ®îc sö dông ®Ó ®o ®¹c ®Þnh lîng hoÆc ®Þnh tÝnh víi dung
dÞch. Cã cÊu tróc ®¬n gi¶n, dÔ vËn hµnh vµ b¶o dìng.
1.2. §Æc tÝnh kü thuËt

- Ph¹m vi phæ quang häc: 320800nm
- §é chÝnh x¸c cña bíc sãng: 2nm
- T¹p t¸n quang: <0,8%
- Ph¹m vi ®o: T: tõ 099,9%
A: tõ 09 999
C: 09 999
- Sai sè: §é truyÒn qua: 0,5%
§é chÝnh x¸c chuyÓn ®æi TA:0,002A
- KÝch thíc: DxRxC=552x400x230mm
- Träng lîng: 21kg
- C«ng suÊt 40W
- §iÖn ¸p: 220V 22V- 50Hz
49
1.3. CÊu tróc mÆt m¸y
1.3.1. MÆt tríc m¸y quang kÕ 722

1) §ång hå hiÖn sè
2) Thang ®o T, A, C
3) C«ng t¾c nguån
4) Nóm ®iÒu chØnh bíc sãng
5) §ång hå kim chØ bíc sãng hiÖn t¹i
6) HÖ sè khuÕch ®¹i
7) ChiÕt ¸p ®iÒu chØnh “0” cña ®ång hå
8) ChiÕt ¸p ®iÒu chØnh “100” cña ®ång hå
9) Thay ®æi dung dÞch ®o
10) ChÊt chèng Èm
H×nh 2.1. MÆt tríc cña m¸y
50
1.3.2. MÆt sau m¸y
1) CÇu ch× 1,5A
2) æ c¾m d©y nguån
3) §Ìn c«ng suÊt
H×nh 2.2. MÆt sau cña m¸y
2. Nguyªn lý lµm viÖc
2.1. S¬ ®å khèi vµ chøc n¨ng çc khèi.
TBQ§
§Ìn halogen HÖ Buång ChØ thÞ
thèng ®o K kÕt qu¶
quang
AC
Nguån
æn ¸p
H×nh 2.3. S¬ ®å khèi m¸y quang kÕ 722
51
2.2. Nguyªn lý lµm viÖc.
- §Ìn Halogen: cung cÊp d¶i bíc sãng 320800nm cho çc xÐt nghiÖm.
M¸y dïng lo¹i ®Ìn 12V-20W.
- HÖ thèng quang häc:
H×nh 2.4. CÊu t¹o hÖ thèng quang häc cña quang kÕ 722.
1. Nguån s¸ng; 2. HÖ thèng kÝnh läc; 3,6. G¬ng cÇu lâm; 4,8. Khe
s¸ng; 5,7. G¬ng ph¼ng; 9. ThÊu kÝnh héi tô; 10. Buång ®o; 11. èng nh©n
quang
HÖ thèng quang häc cã chøc n¨ng chÝnh lµ t¹o ra chïm s¸ng ®¬n
s¾c cho tõng xÐt nghiÖm b»ng çch dïng bé läc (2), tËp trung chïm s¸ng
®¬n s¾c vµo ®óng vÞ trÝ trong buång ®o.
HÖ thèng chän bíc sãng lµ mét nóm xoay, phÝa díi cã g¾n buli vµ
b¶ng chia bíc sãng t¬ng øng, buli nµy ®îc nèi víi bé läc b»ng d©y kÐo. Khi
thay ®æi vÞ trÝ cña nóm xoay, bé läc bíc sãng còng xoay theo t¬ng øng víi
bíc sãng trªn b¶ng chia.
- Buång ®o: trong ®Æt mét gi¸ ®ì cuvÐt gåm 4 vÞ trÝ ®o, cho phÐp ®o 4
mÉu liªn tôc. Buång ®o ®îc bao kÝn ®Ó tr¸nh t¹p nhiÔu khi ®o, phÝa trªn
cã l¾p më ®Ó cho mÉu vµo. Khi tiÕn hµnh ®o cÇn ®ãng kÝn l¾p nµy
l¹i.
52
- TÕ bµo quang ®iÖn: Sö dông lo¹i tÕ bµo nh©n quang ®iÖn lo¹i G1030.
Cã chøc n¨ng chuyÓn ®æi tÝn hiÖu quang khi qua buång ®o thµnh tÝn
hiÖu ®iÖn ®Ó ®a ®Õn bé khuÕch ®¹i
- Bé khuÕch ®¹i: cã chøc n¨ng khuÕch ®¹i tÝn hiÖu ®iÖn thu ®îc tõ tÕ
bµo quang ®iÖn rÊt nhá ( cì mV) thµnh tÝn hiÖu ®ñ lín ( cì V) ®Ó tÝnh
to¸n vµ hiÓn thÞ.
- Bé hiÓn thÞ: Dïng ®Ìn led 7 thanh ®Ó hiÓn thÞ çc kÕt qu¶ ®o ë d¹ng
sè.
- Nguån æn ¸p: cã chøc n¨ng t¹o ra ®iÖn ¸p mét chiÒu 12 V cÊp cho nguån
s¸ng, 5 V cÊp cho m¹ch khuÕch ®¹i vµ hiÓn thÞ.
3. VËn hµnh
3.1. Pha, ñ ho¸ chÊt vµ çch ®o mÉu

Pha, ñ ho¸ chÊt lµ mét c«ng ®o¹n quan träng trong viÖc chuÈn bÞ
tiÕn hµnh mét xÐt nghiÖm. NÕu kh«ng thùc hiÖn tèt c«ng ®o¹n nµy cã
thÓ dÉn ®Õn sai lÖch rÊt lín kÕt qu¶ ®o. V× vËy, khi tiÕn hµnh pha, ñ
ph¶i thùc hiÖn ®óng quy tr×nh, ®óng ®Þnh lîng ho¸ chÊt pha vµ ®óng
thêi gian ñ cho tõng lo¹i xÐt nghiÖm. Vµ còng cÇn chó ý ®Õn çch ®o v×
çch ®o víi tõng lo¹i xÐt nghiÖm lµ kh«ng gièng nhau, mét sè ho¸ chÊt
b¾t buéc ph¶i ®o b»ng çc ph¬ng ph¸p ®éng häc, mét sè ho¸ chÊt b¾t
buéc ph¶i dïng çc ph¬ng ph¸p ®iÓm cuèi.
Cã rÊt nhiÒu lo¹i ho¸ chÊt trªn thÞ trêng hiÖn nay, phÇn nµy xin h-
íng dÉn çch pha vµ ñ ho¸ chÊt còng nh çch ®o cña mét sè xÐt nghiÖm
cña h·ng Diagnosticum. Çc lo¹i ho¸ chÊt kh¸c còng t¬ng tù, tuy nhiªn mét
sè th«ng sè cña ho¸ chÊt sÏ kh¸c. Khi sö dông cÇn theo híng dÉn cña h·ng
s¶n xuÊt ho¸ chÊt.

Lä thuèc thö R1 gåm:
- Creatinase >20 kU/l
53
- Sarcosine oxidase >6 kU/l
- Ascorbate oxidase >2 kU/l
- Catalase >100 kU/l
- TOOS >0,4 mmol/l
Lä thuèc thö R2 gåm:
- 4- Aminoantipyrine >2,5 mmol/l
- Creatinase >250 kU/l
- Peroxidase >50 kU/l
Lä dung dÞch chuÈn: Creatinine
BÖnh phÈm: HuyÕt thanh, níc tiÓu
Pha çc dung dÞch Tr¾ng (blank), chuÈn (Standard) vµ mÉu ®o
(sample) nh sau:
Blank Standard Sample
R1 1 ml 1 ml 1 ml
Níc cÊt 15 l - -
ChuÈn Cre - 15 l -
BÖnh phÈm - - 15 l
DÊu “–” chØ thÞ kh«ng cã.
Trén ®Òu çc dung dÞch vµ ñ mÉu ®o ë nhiÖt ®é 37 oC trong 5
phót, sau ®ã ®o mËt ®é quang A1.
TiÕp tôc trén 330 l R2 vµo tõng dung dÞch tr¾ng, chuÈn, mÉu ®o
ë trªn, tiÕp tôc ñ 5 phót ë nhiÖt ®é 37 oC, sau ®ã ®o mËt ®é quang A2.
Khi ®ã nång ®é cña creatinin trong mÉu ®îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng
thøc:
( A2  A1) Sample
xC S tan dard  C Sample
( A2  A1) S tan dard
3.1.2. Protein toµn phÇn

Thuèc thö R1 gåm:
- Potassium iodide 30 mmol/l
- Potassium Sodium tartrate 100 mmol/l
54
- §ång sunph¸t 30 mmol/l
- Dung dÞch hi®roxit 3,8 mol/l
Thuèc thö R2: dung dÞch chuÈn (Standard)
Pha Blank, Standard vµ Sample nh sau:
DD chuÈn - 10 l -
MÉu huyÕt thanh - - 10 l
Thuèc thö R1 1 ml 1 ml 1 ml
Dïng ph¬ng ph¸p ®o ®iÓm cuèi

Trén vµ ñ trong 10 phót ë nhiÖt ®é 25, 30 hoÆc 37 oC. Sau ®ã ®o
mËt ®é quang vµ tÝnh nång ®é protein toµn phÇn trong huyÕt thanh theo
c«ng thøc:
ASample
C Sample  xC Stadard
AS tan dard
3.1.3. Urª
Thuèc thö R1 :
Dung dÞch ®Öm (pH=8)
Thuèc thö R2 :
Urease >10 000 U/l
GLDH 16 000 U/l
NADH 0,3 mmol/l
2-oxoglutarate 6 mmol/l
Thuèc thö R3 : Dung dÞch chuÈn standard
BÖnh phÈm : HuyÕt thanh, huyÕt t¬ng, níc tiÓu
Trén thuèc thö lµm viÖc : trén R1 vµo R2, b¶o qu¶n ë 2-8 oC ®îc trong
4 tuÇn, ë 20-25oC ®îc 5 ngµy.
Pha çc dung dÞch cÇn ®o nh sau :
Thuèc thö lµm 1 ml 1 ml 1 ml
55
viÖc
R3 - 10 l -
Khi ®o dïng ph¬ng ph¸p ®éng häc :

Khi pha th× tiÕn hµnh ®o mËt ®é quang (A) trong kho¶ng 30s vµ 90s
Nång ®é urª trong bÖnh phÈm ®îc tÝnh theo c«ng thøc :
Csample=ASample/AStandard x CStandard
3.1.4. Cholesterol
Thuèc thö R1 :
Dung dÞch ®Öm (pH=6,9) 90 mmol/l
Phenol 26 mmol/l
Thuèc thö R2 :
Cholesterol oxidase 300 U/l
Peroxidase 1250 U/l
Cholesterol este 300 U/l
4-aminoantipyrine 0,4 mmol/l
Thuèc thö R3 : Dung dÞch chuÈn
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng
Trén thuèc thö lµm viÖc : trén R1 vµo R2, b¶o qu¶n ë 2-8 oC ®îc trong
4 th¸ng, ë 20-25oC ®îc 15 ngµy.
viÖc
R3 - 10 l -
Dïng ph¬ng ph¸p ®o ®iÓm cuèi :
56
Trén çc dung dÞch cÇn ®o, ñ ë 37 oC sau 5 phót th× ®o hoÆc 10 phót
ë nhiÖt ®é 15-25oC. §o mËt ®é quang (A) vµ tÝnh theo c«ng thøc ®iÓm
cuèi.
3.1.5. Glucose
Thuèc thö R1 :
Dung dÞch ®Öm Phosphate (pH=7,5) 80 mmol/l
Phenol 0,5 mmol/l
Thuèc thö R2 :
Glucose oxidase >10 000 U/l
Peroxidase >1000 U/l
4-aminoantipyrine 2,5 mmol/l
Thuèc thö R3 : Glucose chuÈn.
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng gan, dÞch tuû.
Thuèc thö lµm viÖc : trén R1 vµo R2, ë nhiÖt ®é 2-8 oC b¶o qu¶n ®îc
3 th¸ng, ë 20-25oC ®îc 3 tuÇn.
viÖc
R3 - 10 l -
ñ ë nhiÖt ®é 37oC trong 5 phót råi ®o mËt ®é quang (A) hoÆc 10

phót ë nhiÖt ®é phßng, tÝnh nång ®é theo c«ng thøc ®o ®iÓm cuèi.
3.1.6. Bilirubil toµn phÇn

Thuèc thö R1 :
Axit Sulfanilic 3,2 mmol/l
Axit HCl 165 mmol/l
Dimethylsulfoxide 7 mol/l
57
Thuèc thö R2 : ChuÈn Natri nitrit 8,6 mmol/l
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng cã chèng ®«ng.
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : trén R1 víi R2 theo tû lÖ 125ml/20ml
Pha çc dung dÞch do :
Sample blank Sample Standard blank Standard
Thuèc thö lµm - 1 ml - 1 ml
viÖc
R1 1 ml - 1 ml -
BÖnh phÈm 75 l 75 l - -
ChuÈn - - 75 l 75 l
o
ñ 3 phót ë nhiÖt ®é 37 C råi ®o mËt ®é quang cña çc dung dÞch theo
ph¬ng ph¸p ®iÓm cuèi.
Nång ®é bilirubil trong bÖnh phÈm ®îc tÝnh theo c«ng thøc :
ASample  ASampleblank
C Sample  xC S tan dard
AS tan dard  AS tan dardblank
3.1.7. Amylase
Thuèc thö R1:
NaCl 70 mmol/l
MgCl2 10 mmol/l
-Glucosidase >4 kU/l
Thuèc thö R2:
4,6-Ethylidene-G7-pNP 3 mmol/l
BÖnh phÈm: huyÕt thanh, níc tiÓu, huyÕt t¬ng
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc: trén R1 víi R2 theo tû lÖ 5:1, dung
dÞch nµy æn ®Þnh trong 4 tuÇn ë 2-8 oC vµ trong 5 ngµy ë 20-25 oC.
Pha dung dÞch do nh sau:
Thuèc thö lµm 600 l
viÖc
58
BÖnh phÈm 8 l
§o dung dÞch nµy theo ph¬ng ph¸p ®éng häc, tøc lµ ®o ®é thay ®æi
mËt ®é quang mçi phót (A/min), do trong 3 phót. NhiÖt ®é khi ®o lµ 370C.
§é ho¹t ®éng ®îc tÝnh nh sau :
§é ho¹t ®éng (U/l)= A/min x 7280

Thuèc thö R1:
Dung dÞch ®Öm imidazole (pH=6,6) 100 mmol/l
Magiª acetat 10 mmol/l
Thuèc thö R2 :
N-acetylcysteine 20 mmol/l
ADP 2 mmol/l
AMP 5 -
NADP 2 -
D-Glucose 20 -
Diadenosine pentaphosphate 10 mol/l
EDTA 2 mmol/l
Hexokinase 3500 U/l
G-6-P dehydro 2000 U/l
Creatine phosphate 30 mmol/l
BÖnh phÈm : huyÕt thanh
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : trén R1 vµo R2, dung dÞch thu ®îc æn
®Þnh trong 2 tuÇn ë nhiÖt ®é 2-8oC vµ trong 2 ngµy ë nhiÖt ®é 20-25oC.
Pha dung dÞch ®o nh sau :
Thuèc thö lµm viÖc 1 ml

BÖnh phÈm 20 l
59
§o theo ph¬ng ph¸p ®éng häc sau 2 phót ñ ë nhiÖt ®é 37 oC, tiÕn hµnh ®o
trong 3 phót. TÝnh to¸n ®é ho¹t ®éng cña emzym trong mÉu bÖnh phÈm
(U/l) víi hÖ sè :
K=8095 ( nÕu ®o ë bíc sãng 340nm)

Thuèc thö R1:
Dung dÞch ®Öm pH=9
2-methyl-2-amino-1-propanol 600 mmol/l
L- Lactat 100 -
Thuèc thö R2:
NAD 6 mmol/l
BÖnh phÈm: huyÕt thanh
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc: hoµ R2 vµo R1, dung dÞch æn ®Þnh
trong 2 tuÇn ë nhiÖt ®é 2-8 oC, trong 24 giê ë nhiÖt ®é 20-25 oC.
Pha dung dÞch do nh sau:

BÖnh phÈm 50 l
§o theo ph¬ng ph¸p ®éng häc sau 3 phót ñ ë nhiÖt ®é 37 oC, tiÕn hµnh ®o
trong 3 phót. TÝnh to¸n ®é ho¹t ®éng cña emzym trong mÉu bÖnh phÈm
(U/l) víi hÖ sè :
K=3 333 ( nÕu ®o ë bíc sãng 340nm)
3.1.10. AxÝt phosphate (ACP)

Thuèc thö R1:
60
Dung dÞch ®Öm Citrate, pH 5,2 150 mmol/l
Thuèc thö R2:
-Naphthyl phosphate 10 mmol/l
Fast Red TR 6 -
BÖnh phÈm: huyÕt thanh.
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc: trén R2 vµo R1, dïng trong 2 ngµy nÕu
nhiÖt ®é b¶o qu¶n tõ 2-8oC hoÆc trong 6 giê ë nhiÖt ®é 15-25oC, tr¸nh ¸nh
s¸ng.
Pha dung dÞch ®o gåm 1 ml thuèc thö lµm viÖc vµ 100 l bÖnh
phÈm.
Trén ®Òu vµ ñ trong 5 phót ë nhiÖt ®é 30 hoÆc 37 oC, sau ®ã ®o
b»ng ph¬ng ph¸p ®éng häc trong 3 phót. KÕt qu¶ A/min nh©n víi hÖ sè
K=750.
3.1.11. KiÒm phosphate (ALP)

Thuèc thö R1 :
§Öm Diethanolamine pH 9,8 1 mmol/l
MgCl2 0,6 -
Thuèc thö R2 :
p-Nitrophenylphosphate 10 -
BÖnh phÈm : huyÕt t¬ng
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : hoµ R2 vµo R1, dïng trong 2 tuÇn nÕu
nhiÖt ®é b¶o qu¶n tõ 2-8oC hoÆc trong 2 ngµy ë nhiÖt ®é 20-25oC.
Pha dung dÞch ®o:
BÖnh phÈm 20 l
ñ 30 gi©y råi ®o b»ng ph¬ng ph¸p ®éng häc trong 2 phót. TÝnh to¸n
víi hÖ sè K=3000.
61
3.1.12. AST (GOT)
Thuèc thö R1 :
§Öm Tris pH 7,5 110 mmol/l
L-Alanine 600 -
LDH 1 500 U/l
Thuèc thö R2 :
-Ketoglutarate 16 mmol/l
NADH 0,24 -
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng chèng ®«ng EDTA
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : hoµ R2 vµo R1 víi tû lÖ 2 :1, dïng
trong 4 tuÇn nÕu nhiÖt ®é b¶o qu¶n tõ 2-8 oC hoÆc trong 5 ngµy ë nhiÖt ®é
20-25oC.
Pha dung dÞch ®o:
BÖnh phÈm 100 l
ñ 2 phót råi ®o b»ng ph¬ng ph¸p ®éng häc trong 2 phót. TÝnh to¸n víi
hÖ sè :
K=1750 ë bíc sãng 340, 334 nm
K=3240 ë bíc sãng 365 nm.
3.1.13. ALT (GPT)

Thuèc thö R1 :
§Öm Tris pH 7,8 88 mmol/l
L-Aspartate 260 -
LDH 1 500 U/l
MDH 900 U/l
Thuèc thö R2 :
-Ketoglutarate 12 mmol/l
NADH 0,24 -
62
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng chèng ®«ng EDTA
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : hoµ R2 vµo R1 víi tû lÖ 2 :1, dïng
trong 4 tuÇn nÕu nhiÖt ®é b¶o qu¶n tõ 2-8 oC hoÆc trong 5 ngµy ë nhiÖt ®é
20-25oC.
Pha dung dÞch ®o:
BÖnh phÈm 100 l
ñ 1 phót råi ®o b»ng ph¬ng ph¸p ®éng häc trong 3 phót. TÝnh to¸n víi
hÖ sè :
K=1 746 ë bíc sãng 340 nm
K=1 780 ë bíc sãng 334 nm
K=3 235 ë bíc sãng 365 nm.

Thuèc thö :
Dung dÞch ®Öm pH 7,2 50 mmol/l
4 Chlorophenol 4 -
Mg2+ 15 -
ATP 2 -
GK 0,4 kU/l
Peroxidase 2 -
Liponprotein lipase 2 -
4-Aminoantipyrine 0,4 mmol/l
GPO 1,5 kU/l
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng
Pha çc dung dÞch ®o nh sau :
Standard Sample
Thuèc thö 1 ml 1 ml
63
ChuÈn 10 l -
BÖnh phÈm - 10 l
§o çc dung dÞch b»ng ph¬ng ph¸p ®iÓm cuèi sau 5 phót ñ ë nhiÖt ®é
37oC.
3.1.15. AxÝt Uric

Thuèc thö R1 :
§Öm phosphate pH 7,4 50 mmol/l
DHBS 4 -
Thuèc thö R2 :
Uricase 80 U/l
Peroxidase 660 -
4-Aminoantipyrine 1 mmol/l
Thuèc thö R3 : ChuÈn
BÖnh phÈm : huyÕt thanh, huyÕt t¬ng, níc tiÓu ®· pha lo·ng 1 :10 víi
níc cÊt.
ChuÈn bÞ thuèc thö lµm viÖc : hoµ R2 vµo R1, dïng trong 4 tuÇn 4
tuÇn nÕu nhiÖt ®é b¶o qu¶n tõ 2-8oC hoÆc trong 7 ngµy ë nhiÖt ®é 20-
25oC.
Pha çc dung dÞch ®o :
Thuèc thö lµm viÖc 1 ml 1 ml 1 ml
ChuÈn - 20 l -
§o çc dung dÞch sau khi ñ 5 phót ë nhiÖt ®é 37oC, tÝnh to¸n nång ®é
theo ph¬ng ph¸p ®iÓm cuèi.
64
3.2. Thao t¸c vËn hµnh m¸y quang kÕ 722
Chó ý r»ng khi míi bËt m¸y cÇn ®îi Ýt nhÊt 5 phót ®Ó lµm Êm m¸y,
nh»m lo¹i bá çc yÕu tè ¶nh hëng ë bªn ngoµi nh nhiÖt ®é, ®é Èm, h¬i níc...
Quy tr×nh ®o trong quang kÕ 722 nh sau :
1) ChuÈn bÞ m¸y ë ®iÒu kiÖn s½n sµng lµm viÖc, çc dung dÞch ®o
®· pha vµ ñ ®óng kü thuËt
2) Chän bíc sãng xÐt nghiÖm b»ng çch quay b¸nh xe, quan s¸t ®ång
hå kim chØ bíc sãng hiÖn thêi cho ®Õn khi kim chØ .
3) §iÒu chØnh nóm chän thang ®o vÒ vÞ trÝ T
4) §iÒu chØnh ®ång hå chØ gi¸ trÞ 0 cña thang ®o T vÒ vÞ
trÝ ‘00.0’.
5) §Æt dung dÞch chuÈn Standard cÇn ®o vµo gi¸ ®ì cuvÐt, thay ®æi
cho ®óng vÞ trÝ ®o b»ng nóm chän vÞ trÝ.
6) §iÒu chØnh ®ång hå chØ gi¸ trÞ 100 cña thang ®o T t¬ng øng víi
gi¸ trÞ ‘.000’
7) Thay ®æi dung dÞch standard b»ng dung dÞch Sample
8) §äc çc kÕt qu¶ ®o T, A, C trªn ®ång hå hiÖn sè, b»ng çch thay
®æi thang ®o vÒ çc vÞ trÝ T, A, C.
NÕu ®o ®éng häc th× ghi çc kÕt qu¶ theo thêi gian ®· quy ®Þnh,
NÕu ®o ®iÓm cuèi ta cã thÓ ®äc ngay kÕt qu¶.
Chó ý : Muèn kÕt qu¶ chÝnh x¸c chóng ta nªn lÆp l¹i thao t¸c ®o nhiÒu lÇn,
kÕt qu¶ cuèi cïng sÏ lÊy trung b×nh cña çc kÕt qu¶ ®o ®îc.
4. B¶o dìng
4.1. B¶o dìng thêng xuyªn

B¶o qu¶n m¸y :
- §Æt ë nh÷ng n¬i tho¸ng m¸t, nhiÖt ®é tõ 5-350C, tèt nhÊt lµ 25oC. §é
Èm nhá h¬n 85%.
- Tr¸nh nh÷ng n¬i cã h¬i axit, kiÒm, nhiÖt ®é cao, bôi bÈn
65
- Khi ®ang dïng kh«ng va ch¹m m¹nh, kh«ng di chuyÓn m¸y ®Ó tr¸nh
®øt d©y tãc bãng ®Ìn.
B¶o dìng thêng xuyªn :
Tríc khi b¶o dìng cÇn t¾t m¸y vµ rót ®iÖn nguån.
Mçi lÇn ®o xong, cuvÐt cÇn ®îc röa s¹ch ®Ó tr¸nh lÉn mÉu dÉn ®Õn
sai lÖch kÕt qu¶. V× vËy, khi ®o xong mét mÉu, cÇn röa s¹ch cuvÐt trong
níc s¹ch vµ ®Ó kh« trong kh«ng khÝ hoÆc lau kh« b»ng v¶i mÒm, kh«ng ®-
îc sÊy kh« hoÆc ph¬i n¾ng v× nhiÖt ®é sÏ lµm háng cuvÐt.
Khi lµm xong mçi xÐt nghiÖm cÇn lau s¹ch ho¸ chÊt, mÉu... r¬i rít
trªn m¸y.
Sau mçi ngµy lµm viÖc, cÇn lµm s¹ch çc cÆn l¾ng b¸m vµo cuvÐt
theo tr×nh tù sau :
1. Röa víi dung dÞch NaOH 1M
2. Röa víi níc cÊt
3. Röa víi dung dÞch HCl 0,5M
4. Röa l¹i b»ng níc cÊt.
5. Lau kh«.
Lau bÒ mÆt m¸y b»ng v¶i mÒm, ®ãng n¾p buång ®o ®Ó tr¸nh bôi
bÈn.
4.2. B¶o dìng ®Þnh kú

B¶o dìng ®Þnh kú ®îc thùc hiÖn 3 th¸ng mét lÇn.
§Ó thùc hiÖn viÖc b¶o dìng cÇn th¸o rêi phÇn vá m¸y.
* B¶o dìng lµ hÖ thèng quang :
HÖ thèng nµy rÊt ®Ô bÞ bôi bÈn, mèc, xíc.
Khi b¶o dìng cã thÓ dïng bãng cao su ®Ó thæi bôi trªn bÒ mÆt cña çc
thÊu kÝnh, G¬ng, kÝnh läc, bãng ®Ìn, tÕ bµo quang ®iÖn.
Chó ý : kh«ng ®îc dïng tay cÇm trùc tiÕp lªn bãng ®Ìn, khi cÇn th¸o
bãng ®Ó kiÓm tra th× ph¶i dïng giÊy kh«, s¹ch ®Ó cÇm vµo bãng.
66
NÕu cã nh÷ng vÕt bÈn kh«ng thæi s¹ch ®îc th× cã thÓ dïng chæi
chuyªn dông ®Ó quÐt. Tr¸nh lµm xíc çc bÒ mÆt quang häc. Kh«ng dïng çc
chÊt tÈy m¹nh ®Ó röa.
Cã thÓ dïng çc dung m«i lau kÝnh ®Ó lµm s¹ch thÊu kÝnh. Khi lau cÇn
dïng v¶i mÒm vµ lau theo h×nh xo¸y ch«n èc tõ trong t©m ra ngoµi mÐp.
§èi víi çc g¬ng, kh«ng ®îc dïng bÊt cø dung m«i nµo ®Ó lau, v× khi
cÇm tay vµo rÊt rÔ lµm bong líp ph¶n x¹ phÝa sau.
Khi b¶o dìng ph¸t hiÖn thÊy cã hiÖn tîng xíc, è mèc, nh÷ng vÕt bÈn
kh«ng thÓ lµm s¹ch ®îc trªn bÒ mÆt cña g¬ng, thÊu kÝnh, kÝnh läc th× lªn
thay thÕ.
* B¶o dìng hÖ thèng c¬ khÝ
HÖ thèng c¬ khÝ cña m¸y quang kÕ 722 kh¸ ®¬n gi¶n bao gåm çc
triÕt ¸p ®iÒu chØnh vµ hÖ thèng chän bíc sãng.
Khi sö dông l©u cã thÓ lµm sù chuyÓn ®éng cña çc bé phËn nµy trë
lªn khã kh¨n, khi ®ã chóng cÇn ®îc lµm s¹ch.
§Ó b¶o dìng hÖ thèng chän bíc sãng, ta lµm theo tr×nh tù sau
1- §¸nh dÊu vÞ trÝ cña nóm xoay
2- Níi láng vÝt h·m nóm xoay ( n»m bªn c¹ch nóm)- dïng tuèc-n¬-vÝt
nhá 2 c¹nh
3- KÐo th¼ng nóm xoay ®Ó th¸o ra khái trôc
4- LËt phiÕn che hÖ thèng chän bíc sãng
5- Dïng çc dung m«i lµm s¹ch çc phÇn vµ b«i tr¬n cho phÇn chuyÓn
®éng.
6- L¾p l¹i çc thµnh phÇn theo tr×nh tù ngîc l¹i.
Víi çc triÕt ¸p ®iÒu chØnh, do qu¸ tr×nh oxy ho¸ hoÆc bôi bÈn cã
thÓ lµm cho triÕt ¸p ®iÒu chØnh kh«ng ®îc chÝnh x¸c, khi ®ã ta còng cã
thÓ tiÕn hµnh b¶o dìng cho çc triÕt ¸p nµy.
Quy tr×nh nh sau :
1- §¸nh dÊu çc vÞ trÝ trªn triÕt ¸p
2- Dïng tuèc-n¬-vÝt nhá hai c¹nh níi láng çc vÝt h·m
3- Th¸o çc nóm ra
4- LËt phÇn vá m¸y phÝa trªn
5- Dïng clª ®Ó th¸o çc èc h·m ë díi.
6- Th¸o çc triÕt ¸p ra khái gi¸ ®ì
67
7- Th¸o vá triÕt ¸p vµ lµm s¹ch bÒ mÆt tiÕp xóc b»ng çc chÊt röa
8- §Ó kh« vµ l¾p l¹i theo tr×nh tù ngîc l¹i khi th¸o.
5. Mét sè h háng thêng gÆp vµ çch kh¾c phôc.

Do cã cÊu t¹o ®¬n gi¶n, nªn quang kÕ 722 ho¹t ®éng kh¸ æn ®Þnh, vµ
Ýt x¶y ra lçi. Çc lçi cña m¸y quang kÕ 722 thêng gÆp lµ:
* KÕt qu¶ ®o kh«ng chÝnh x¸c :
ViÖc ph¸t hiÖn kÕt qu¶ ®o kh«ng chÝnh x¸c cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng
çch ®o thö mÉu tr¾ng, nÕu cho kÕt qu¶ lín h¬n sai sè cho phÐp th× kÕt
qu¶ ®o mÉu b×nh thêng sÏ bÞ sai lÖch.
Lçi nµy cã thÓ do çc nguyªn nh©n :
1- Quy tr×nh pha ñ kh«ng ®óng : kiÓm tra l¹i quy tr×nh pha, ñ.
2- HÖ thèng quang häc bÞ bôi b¸m bÈn, çc thÊu kÝnh vµ g¬ng cã thÓ
bÞ è mèc, h háng : kiÓm tra l¹i hÖ thèng quang häc, nÕu cÇn th× b¶o dìng
hoÆc thay thÕ
3- VÞ trÝ cña çc cuvÐt cha ®óng : ®iÒu chØnh vÞ trÝ nµy cho
th¼ng hµng víi khe s¸ng vµ tÕ bµo quang ®iÖn.
* §é lÆp l¹i thÊp
Nguyªn nh©n g©y ra hiÖn tîng nµy thêng lµ do çc bät khÝ t¹o ra
trong qu¸ tr×nh hót mÉu vµo cuvÐt, v× vËy khi ®a mÉu vµo cuvÐt cÇn ®Ó
nghiªng cuvÐt vµ ®a vµo nhÑ nhµng ®Ó tr¸nh xuÊt hiÖn çc bät khÝ khi
®o.
* §o çc kÕt qu¶ b»ng 0
1- KiÓm tra l¹i bãng ®Ìn, tuæi thä cña bãng ®îc kho¶ng 2000 giê, v×
vËy nÕu bãng ch¸y cÇn ®îc thay thÕ, hoÆc bãng ch¸y do çc yÕu tè vÒ
nguån ®iÖn. Çch thay thÕ nh sau :
- Th¸o l¾p vá m¸y phÝa trªn bªn ph¶i m¸y, ta cã quan s¸t ngay thÊy
bãng n»m phÝa sau çc bé läc.
- Th¸o 2 vÝt h·m ch©n bãng, vµ rót bãng ra.
68
- BËt nguån vµ dïng ®ång hå v¹n n¨ng thang ®o V kiÓm tra ®iÖn ¸p
ch©n bãng xem cã ®óng 12 V kh«ng. NÕu ®óng ta tiÕn hµnh thay bãng
b×nh thêng, nÕu ®iÖn ¸p bÊt thêng cÇn kiÓm tra l¹i nguån cÊp vµ tiÕn
hµnh söa ch÷a nÕu cÇn.
- L¾p bãng míi, vÆn 2 vÝt h·m võa tay th× dõng.
- L¾p l¹i vá m¸y.
Chó ý : khi thay bãng míi kh«ng ®îc ®Ó tay tiÕp xóc trùc tiÕp víi bãng vµ
ch©n bãng, cã thÓ dïng giÊy lãt khi cÇm vµo bãng.
Thay bãng ®óng th«ng sè kü thuËt.
2- KiÓm tra l¹i tÕ bµo quang ®iÖn. NÕu háng th× cÇn ®îc thay thÕ.
TÕ bµo ®îc rót ch©n kh«ng, cã ¸p suÊt lín v× vËy rÊt dÔ bÞ nøt vì. Khi
kiÓm tra nÕu thÊy nøt vì th× tÕ bµo ®· bÞ háng. Khi thay thÕ cÇn hµn
®óng çc ch©n cña tÕ bµo, vµ nhÑ tay khi tiÕp xóc.
NÕu tÕ bµo cßn tèt th× cÇn kiÓm tra l¹i m¹ch khuÕch ®¹i. TiÕn hµnh
söa ch÷a m¹ch nÕu cÇn.
69
Lîng gi¸ kiÕn thøc phÇn 2
§¸nh sè thø tù ®óng cho çc quy tr×nh sau:
1. Quy tr×nh vËn hµnh m¸y quang kÕ 722:
….. ChuÈn bÞ m¸y ë ®iÒu kiÖn s½n sµng lµm viÖc, çc dung dÞch ®o
®· pha vµ ñ ®óng kü thuËt
…. §iÒu chØnh nóm chän thang ®o vÒ vÞ trÝ T
…. §iÒu chØnh ®ång hå chØ gi¸ trÞ 0 cña thang ®o T vÒ vÞ trÝ ‘00.0’.
….§Æt dung dÞch chuÈn Standard cÇn ®o vµo gi¸ ®ì cuvÐt, thay ®æi
cho ®óng vÞ trÝ ®o b»ng nóm chän vÞ trÝ.
....§iÒu chØnh ®ång hå chØ gi¸ trÞ 100 cña thang ®o T t¬ng øng víi gi¸
trÞ ‘.000’
…. §äc çc kÕt qu¶ ®o T, A, C trªn ®ång hå hiÖn sè, b»ng çch thay ®æi
thang ®o vÒ çc vÞ trÝ T, A, C.
…. Thay ®æi dung dÞch standard b»ng dung dÞch Sample
….. Chän bíc sãng xÐt nghiÖm b»ng çch quay b¸nh xe, quan s¸t ®ång hå
kim chØ bíc sãng hiÖn thêi cho ®Õn khi kim chØ .
2. Quy tr×nh röa cuvÐt sau mçi ngµy lµm viÖc
….Lau kh«.
….Röa víi níc cÊt
….Röa víi dung dÞch HCl 0,5M
…. Röa víi dung dÞch NaOH 1M
….Röa l¹i b»ng níc cÊt.
Chän mét c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt cho çc c©u sau:
3. Bé chuyÓn ®æi quang ®iÖn trong m¸y quang kÕ 722 lµ:
A. Quang trë;
B. èng nh©n quang;
C. Ph«t« ®ièt;
D. Ph«t« Trazito.
70
4. §Æc ®iÓm cña çch pha vµ ñ çc ho¸ chÊt trong xÐt nghiÖm sinh ho¸ lµ:
A. Gièng nhau ®èi víi mäi ho¸ chÊt;
B. Gièng nhau vÒ çch pha nhng nhiÖt ®é ñ kh¸c nhau;
C. Kh¸c nhau vÒ çch pha, vÒ thÓ tÝch khi pha, vÒ nhiÖt ®é ñ;
D. Ho¸ chÊt cña çc h·ng kh¸c nhau, vµ b¶n th©n çc ho¸ chÊt cña çc
th«ng sè cña cïng mét h·ng kh¸c nhau vÒ çch pha, thÓ tÝch pha, nhiÖt
®é ñ vµ thêi gian ñ.
5. Khi ®o víi mét ho¸ chÊt, cÇn chó ®Õn çc th«ng sè cña ho¸ chÊt:
A. NhiÖt ®é ñ cña ho¸ chÊt, thêi gian ñ cho mçi xÐt nghiÖm;
B. §¬n vÞ ®o nång ®é cña ho¸ chÊt;
C. Bíc sãng ®o cña ho¸ chÊt ®ã;
D. Tû lÖ pha lo·ng cña tõng ho¸ chÊt;
E. TÊt c¶ çc ý trªn.
F. C©u A vµ c©u C
6. Khi ®o çc th«ng sè sö dông phÐp ®o ®iÓm cuèi, khi ®o cÇn ph¶i pha:
A. Ph¶i ®ñ c¶ 3 dung dÞch: Tr¾ng, chuÈn vµ mÉu;
B. ChØ pha dung dÞch chuÈn vµ dông dÞch mÉu;
C. Dung dÞch mÉu, cßn tr¾ng vµ chuÈn cã thÓ kh«ng cÇn ®o;
D. Dung dÞch mÉu vµ dung dÞch tr¾ng.
7. Khi ®o çc th«ng sè sö dông phÐp ®o ®éng häc cÇn chó ý ®Õn:
A. Kh«ng cÇn pha dung dÞch tr¾ng, vµ chuÈn.
B. Dung dÞch tr¾ng sö dông lµ níc cÊt;
C. Ph¶i ñ çc ho¸ chÊt trªn 5 phót tríc khi ®o;
D. Pha dung dÞch mÉu vµ ®o ngay sau mét thêi gian trÔ yªu cÇu;
E. C©u A vµ c©u D;
F. C©u B vµ c©u D.
8. Cã thÓ biÕt ®îc mét sè h háng khi vËn hµnh m¸y quang kÕ 722 b»ng çch:
A. Çc th«ng b¸o lçi xuÊt hiÖn trªn mµn h×nh;
B. TiÕng cßi b¸o cã lçi;
71
C. Quan s¸t b»ng m¾t thêng;
D. Kh«ng thÓ biÕt m¸y cã lçi.
9. Khi ®o b»ng m¸y 722, çc kÕt qu¶ ®Òu b»ng '0' th× cã thÓ lµ do nguyªn
nh©n:
A. Bãng ®Ìn bÞ ch¸y.
B. Háng èng nh©n quang;
C. M¹ch khuyÕch ®¹i bÞ háng;
D. Cã thÓ do mét trong çc nguyªn nh©n trªn.
10. Bãng ®Ìn Halogen ch¸y cã thÓ do nguyªn nh©n:
A. Bãng hÕt tuæi thä, do tuæi thä cña bãng kho¶ng 2000 giê;
B. Nguån nu«i cho bãng bÞ thÊp ®iÖn ¸p;
C. Nguån nu«i bãng bÞ qu¸ ¸p;
D. C©u A vµ c©u C;
E. C©u B vµ c©u C:
C©u hái tù lîng gi¸
11. VÏ s¬ ®å khèi vµ ph©n tÝch ho¹t ®éng s¬ ®å khèi m¸y quang kÕ 722 ?
12. Tr×nh bµy quy tr×nh ®o çc xÐt nghiÖm b»ng m¸y quang kÕ 722 sö
dông ho¸ chÊt cña h·ng Diagnosticum ?
13. Tr×nh bµy çc qui tr×nh b¶o dìng m¸y quang kÕ 722 ?
14. Tr×nh bµy mét sè lçi thêng gÆp khi sö dông m¸y quang kÕ 722 ? Ph©n
tÝch nguyªn nh©n vµ çch kh¾c phôc lçi ?
72
§¸p ¸n c©u hái tr¾c nghiÖm phÇn lîng gi¸ kiÕn thøc
PhÇn 1
Lùa chän c©u tr¶ lêi ®óng sai
C1. ®óng C2. ®óng C3. sai C4. sai
C5. ®óng
C6. C C7. D C8. D C9. D
C10. C C11. A C12. B C13. B
C14. C C15. C C16. D C17. D
PhÇn 2.
§¸nh sè thø tù ®óng cho çc quy tr×nh sau:
C1. 1, 3, 4, 5, 6, 8, 7, 2
C2. 5, 2, 4, 1, 4
C3. B C4. D C5. E C6. C
C7. F C8. C C9. D C10. D
73
Tµi liÖu tham kh¶o
1. GS. NguyÔn ThÕ Kh¸nh

GS. Ph¹m Tö D¬ng
XÐt nghiÖm sö dông trong l©m sµng-NXB Y Häc- 2003
2. PGS. TSKH NguyÔn V¨n DÞp
VËn hµnh b¶o dìng thiÕt bÞ y tÕ- NXB Y Häc- 2000
3. GS. TSKH. NguyÔn Kim Giao
C¬ së kü thuËt ®iÖn tö – XNB §HQG -1999
4. Diagnosticum Rt- Hungary
Clinical Chemistry Reagents
5. Mannhaim Boehringer
Instructions for repair Photometer 4010
6. Biochemical Systems International
Srcreen master 3000 User’s Guide
7. Electa Lab
MiniLab clinical chemistry analyzer User manual- 4/2001
74

Co So Ly Thuyet Chung Ve May Xet Nghiem Sinh Hoa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Co So Ly Thuyet Chung Ve May Xet Nghiem Sinh Hoa

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Co So Ly Thuyet Chung Ve May Xet Nghiem Sinh Hoa

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lêi nãi ®Çu

Xin tr©n träng c¶m ¬n!

C¬ së lý thuyÕt chung vÒ m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸

1. C¬ së vËt lý cña m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸

1.1. Mét sè kh¸i niÖm quang häc c¬ b¶n

1.1.1. ¸nh s¸ng ®¬n s¾c

1.1.2. ¸nh s¸ng tr¾ng

H×nh 1.3. Phæ ®iÖn tõ trêng cña vïng quang häc

1.2. Mét sè dông cô quang häc c¬ b¶n

Líp ph¶n x¹ Líp b¶o vÖ

H×nh 1.4. CÊu t¹o cña g­¬ng

1.2.2. ThÊu kÝnh

H×nh 1.5. H×nh d¹ng mét sè lo¹i thÊu kÝnh

1.2.3. L¨ng kÝnh

1.2.4. Bé läc Gelatin

1.2.5. KÝnh läc giao thoa

H×nh 1.8. CÊu t¹o kÝnh läc giao thoa

1.2.6. C¸ch tö nhiÔu x¹

ThÊu kÝnh héi tô

H×nh 1.10. CÊu tróc cña c¸ch tö truyÒn

1.3. §Þnh luËt ®o mµu.

1.3.1. Sù hÊp thô ¸nh s¸ng cña dung dÞch

1.3.3. §Þnh luËt Bouguer – Lambert - Beer

A  aCL (§Þnh luËt Bouguer-Lambert- Beer)

1.4. C¬ së quang ®iÖn cña ph¬ng ph¸p ®o mµu

1.4.1. HiÖu øng quang ®iÖn

H×nh 1.13. ThÝ nghiÖm hiÖn tîng quang ®iÖn

1.4.3. Mét sè linh kiÖn quang ®iÖn

1.4.3.1. TÕ bµo quang ®iÖn

H×nh 1.14. CÊu tróc cña tÕ bµo quang ®iÖn

 TÕ bµo quang ®iÖn Silic

H×nh 1.15. CÊu tróc cña pin quang ®iÖn

H×nh 1.16. CÊu tróc cña èng nh©n quang ®iÖn

H×nh 1.18. §êng ®Æc trng Von-Ampe cña photo®ièt

Phototranzito còng lµ mét dông cô quang b¸n dÉn, nã lµ phÇn tö nh¹y

H×nh 1.22. S¬ ®å m¾c phototranzito

2.1. Giíi thiÖu vÒ xÐt nghiÖm sinh ho¸

2.2. Mét sè th«ng sè trong m¸y xÐt nghiÖm sinh ho¸

2.2.2. Protein toµn phÇn (PRO)

2.2.4. Cholesterol (CHO)

2.2.5. Gluco (GLU)

2.2.8. Creatininkinase (CK)

2.2.9. Lactat dehydrogenase ( LDH)

2.2.12. Triglycerides ( PAP)

2.2.13. Axit uric ( AU)

2.3. C¬ së ho¸ sinh dïng trong m¸y sinh ho¸

2.3.1. Creatinin (CRE)

H 2 O2  TOOS  4  A min oantipyrine Peroxidase

Trong ®ã TOOS lµ N-Ethyl-N-(2-Hydroxy-3-Sulfopropyl)m-Toluidine

2.3.2. Protein toµn phÇn (PRO)

2.3.4. Cholesterol (CHO)

2 H 2 O2  Phenol  4  A min oantipyrine Peroxidase

Rq lµ dung dÞch ®á, ®îc ®o ë bíc sãng 492 ®Õn 550nm

2.3.5. Glucose (GLU)

2.3.6. Bilirubil toµn phÇn

2.3.8. Creatininkinase (CK)

2.3.9. Lactat dehydrogenase ( LDH)

LDH: Lactate deh®ro.

H×nh 1.4. CÊu t¹o cña g¬ng

Bíc sãng (nm)