MARMARA ÜNİVERSİTESİ

TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ
MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
2019-2020 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI BAHAR DÖNEMİ

BİLGİSAYAR DESTEKLİ KALIP TASARIMI

FİNAL ÖDEVİ

ÖĞRENCİ

ADI: Deniz

SOYADI: GENÇ

No: 170116501

Dr. Öğr. Üyesi OĞUZ GİRİT

İSTANBUL, 2020
 1. Çekme kalıbı uygulaması

Şekilde verilen örnek iş parçasıyla ilgili kalıp verileri hesaplanacaktır.

Verilenler :

T = 1 mm

δb b = 30 kg / mm2

m = d / D = 29 / 47 = 0,617 = 0,8

q = 0,2

Parçanın ilkel açınımını bulma

D= √ d2 + 4∗d∗¿ ¿

D= √841+ 4∗29∗(13−0,43∗3)

D= √841+116∗11,79

D= √841+1358=46,90 mm , 47 mm alınacaktır.

Çekme çapını ve derinliğini belirleme

Yapılmak İstenen İş parçasına Göre:

Çekme Çapı = Ø27 mm

Çekme Derinliği = 13 mm
Çekilecek parçaya uygun radyüs değerlerinin belirleme

Zımba radyüs değerlerinin belirlenmesi sac kalınlığına göre yapılır.

5.T < R1 < 0,3.d R1 = 3.T

R2 = 5.T

T = Sac kalınlığı

Çekme boşluk değerlerini sacın özelliklerine göre uygun belirleme

Çekilecek malzeme çelik olduğu için:

C=T + 0,07∗ √ 10∗T =1+0,07∗√ 10

C=1+0,07∗3,16=1,22mm

Teorik çekme kuvvetinin hesaplanması

Pç =π∗d∗T∗δb∗m¿ 3,14∗29∗1∗30∗0,8=2185 Kg

Teorik sac tutma kuvvetinin hesaplanması

π π
Pb= ∗( D2−d2 )∗q¿ ∗ ( 472 −292 )∗0,2¿ 0,785∗( 1368 )∗0,2=215 Kg
4 4

Dişi çekme plakasının ve baskı plakasının ölçülendirilmesi

Bu elemanların ölçülendirilmesinde kalıpta şekillendirilmek istenen parçanın açınım ölçüsü

dikkate alınmalıdır.

Radyüs değerlerinin belirlenmesi

R=0,8 √( D−d )∗T =0,8∗√ ( 49−29 )∗1¿ 0,8∗4,24=3,39 mm

Parça merkezleme elemanlarının belirlenmesi

Parça merkezleme elemanları parçanın durumuna uygun olarak pimlerden veya plakalardan
oluşturulabilir. Pim kullanılacaksa en az üç adet kullanılmalıdır.

Çekme zımbasının ölçülendirilmesi

Çekme zımba ölçüsü çekilecek parça ölçüsüne göre ölçülendirilir. Parçanın ölçüleri zımbaya
göre oluşur. Zımba boyu parçanın çekme deriliği ve baskı plakası (Sıyırıcı) ölçülerinin
toplamından 10-20 mm daha uzun yapılabilir.

Zımba tutucu plakasının ölçülendirilmesi

Zımba tutucu plakası zımbalara taşıyıcılık yapan eleman olup ölçülendirilmesi kalıptaki
fonksiyonlarını yerine getirecek biçimde ve üzerine gelebilecek muhtemel yüklere dayanacak
kalınlıkta belirlenmelidir. Dış ebatları bağlanacağı yer ve konum düşünülerek belirlenmelidir.

Kalıp alt plakasının ölçülendirilmesi

Kalıp alt plakası kalıbın alt grubuna taşıyıcılık yapan eleman olup kalıp ebatlarına göre
ölçülendirilir Alt grubun pres tablasına bağlanmasında kullanılmakla beraber ölçüleri kalıp
ebatından büyük seçilir. Kalınlığı ise üzerine gelen yükleri karşılayacak değerde seçilmelidir.
Genellikle platina (Ç1020) adı verilen plaka malzemelerden kesilerek istenen ölçülerde işlenir
ve kılavuz kolonlar da bu plakaya bağlanır.

Kalıp üst plakasının ölçülendirilmesi

Kalıp üst plakası kalıbın üst grubuna taşıyıcılık yapan eleman olup kalıp ebatlarına göre
ölçülendirilir. Üst grubun pres koçbaşlığına (Tablasına) bağlanmasında kullanılmakla beraber
ölçüleri kalıp ebatından büyük seçilir. Kalınlığı ise üzerine gelen yükleri karşılayacak değerde
seçilmelidir. Genellikle platin (Ç1020) adı verilen plaka malzemelerden kesilerek istenen
ölçülerde işlenir ve burçlar bu plakaya bağlanır. Bazı durumlarda bu plakanın altında ikinci
bir plaka kullanılır ve buraya kalıp üst grubunu oluşturan elemanlar bağlanır.
Klavuz kolon ve burçların ölçülendirilmesi

Kılavuz kolonların ölçüsü kalıp boyutlarına ve karşılaşması muhtemel yük ve kuvvetleri

karşılayacak değerde seçilmelidir. Kesin hesaplaması olmamakla beraber standardize edilmiş
çizelgelerden de faydalanılabilir. Aşırı yanal kuvvetlerin oluştuğu durumlarda kolonlarla
birlikte sürtünme plakaları kullanılır.

Burçlar kolonlara yataklık yapan elemanlar olup belirli ölçülere kadar standart olarak üretilir
ancak kalıp boyutları büyüdükçe burç ölçüleri de büyümekte, kalıbın özelliğine uygun burçlar
özel olarak üretilmektedir. Malzemeleri çelik ya da bronzdur. Günümüzde grafitli bronz
burçlar da kullanılmaktadır. Bu burçların en önemli özelliği çalışma anında kendi kendilerini
yağlayabilmeleridir.

Klavuz kolon
Yuvarlama Kalıbı Uygulaması

Şekildeki parça 300° yuvarlatılacaktır, parçanın yuvarlama açınım boyunu, yuvarlama

kuvvetini bulunuz ve kalıp resmini çiziniz. (Parça çizimi ve ölçülendirmesi Catia programında
yapılmıştır)
Şekilde parçanın ölçülendirilmesi yapılmıştır.

s=Normal sac kalınlığı s1=Değişen sac kalınlığır i=İç büküm radyüsü

r n =Tarafsız eksen radyüsü R=Dış bükümradyüsü y=Katsayık =kalınlık değişme katsayısı
L= Açınım boyu
Yuvarlama açınım boyunun bulunması
r n =R−( y . s )

L=Ln + aLn=π . r n . α /180

R/s= 12/4=3 bulunur.

rn
=2,5 Tablodanbakarak aldık bu değeri .
s
 α 3,14∗7,5∗300
Ln=π . r n . = =39,2 mm
180 180
L=Ln + a= 30+39,2 = 69,2 mm

Yuvarlama kuvvetinin bulunması

σ z . b . s2
F y=
4. r n .(1−μ)

S=Sac kalınlığı
b=Yuvarlama genişliği
rn=Tarafsız eksen yarıçapı
µ=Sürtünme katsayısı

52,01∗20∗4 2
F y= =45,723 kN
4∗10∗(1−0,09)

Parça Numarası Parça Adı

1 Kalıp Sapı
2 Burç
3 Zımba tutucu
4 Sütun
5 Yuvarlatma erkek zımbası
6 Dişi kalıp
7 Alt plaka
8 Doğal mıknatıs
9 Dişi zımba
Kenarlama Kalıbı Uygulaması

Şekilde ölçülendirilmesi verilmiş malzemeye kenarlama kalıbı uygulaması yapılacaktır:

Delme çapının bulunması
d 1=D m−2.( H−0,43 r−0,72 s)

d 1=62−2.(15−0,43.3−0,72.3)
d 1=38,9 mm

Sac kalınlığında meydana gelen değişimin bulunması

d1 38,9 =0,63 mm
S1=S . √ K K= K=
Dm 62

Kenarlama kuvvetinin bulunması

F k =1,1. π . s .σ s .(D m−d1 )
kg
σ s ≅ 0,6 σ zσ s ≅ 0,6.37σ s ≅ 22,2
mm2
F k =1,1∗3,14∗3∗0,6∗37∗( 62−38,9 ) F k =¿5313,84 kg

Bükme kalıbı uygulaması

Şekildeki parça bükme kalıbı yöntemiyle üretilecektir, gerekli hesaplamaları yapıp kalıp
parçalarının resimlerini çiziniz. (Parça Catia programı kullanılarak çizilmiştir)
Hesaplamalar
α∗π 45 °∗3,14
L1=24,17 mmL2=L4 = ∗( R 1+ y∗T ) L2=L4 = ∗( 2+3,14 ) =2,088 mm
180 ° 180 °
α∗π 90 °∗3,14
L3=25,88 mmL5=34,34 mmL6=L8 = ∗( R1 + y∗T )¿ ∗( 2+ 0,33∗2 )
180 ° 180 °
L6=L8 =4,176 mmL7=14 mmL9=13 mm
LT =24,17+2,0881+25,8+34,34+ 4,176+14 +13=123,895 mm

Parçanın açınımı ise parçanın açınım boyu ve parçanın üretilebilmesi için gerekli olan genişliktir.

Sac parçanın açınımının oluşturulmuş şekli

Dişi bükme plakası (Catia’da yapıldı)

Bükme zımbası (Catia’da yapıldı)

Kalıp alt plakası (Catia’da yapıldı)

Kalıp üst plakası (Catia’da yapıldı)

Kalıp bağlama sapı (3D modellemesinde bir sorun oluşmuştur)

Kalıp montaj resmi