REPUBLIKA SRPSKA - BIH

NUBL
FAKULTET ZA BEZBJEDNOST I ZAŠTITU
BANJA LUKA

ORGANIZACIJA I
NADLEŽNOST POLICIJE

Legitimisanje lica

Profesor: Prof. dr Dragan Gaćeša Ime i prezime: Kristijan Pantelić

Asistent: Duška Zorić Br.indexa: 2076/20

Banja Luka, decembar 2020.

SADRŽAJ

UVOD ............................................................................................................................ 3

1. LEGITIMISANJE ...................................................................................................... 4

1.1. Identifikacijska obilježja ..................................................................................... 4

1.2. Opisivanje ........................................................................................................... 5

1.3. Pregled ličnih dokumenata .................................................................................. 7

1.4. Identifikacija nepoznatih lica i leševa ................................................................. 8

1.5. Identifikacija predmeta ..................................................................................... 10

2. ZAKON O LEGITIMISANJU ................................................................................ 11

2.1. Način postupanja kod legitimisanja .................................................................. 11

ZAKLJUČAK .............................................................................................................. 13

LITERATURA ............................................................................................................ 14

2
 UVOD

Legitimisanje predstavlja službenu radnju gdje policijski službenik utvrđuje identitet

nekog lica ili predmeta. Radi se o ovlašćenju koje policija preduzima u praksi, zbog čega joj
se s obzirom na propuste, posvećuje ogromna pažnja i predstavlja preventivnu mjeru kada je u
pitanju prestupnik. Ako se desi da neka osoba dođe u drugo mjesto, da izvrši bilo kakvo
krivično djelo, odustaće u slučaju ako ga policija legitimiše.

Jedno od područja kriminalističke istrage koje je doživjelo ogromne promjene, jeste

područje kriminalističke identifikacije, bilo da se radi o identifikaciji, odnosno legitimisanju
osoba ili predmeta, ili o traseološkoj identifikaciji. Neke od klasičnih identifikacijskih metoda,
koje su po svojim opštim karakteristikama biometrijske, dobijaju potpuno novo značenje i
kvalitet. Takođe, doživljavaju napredak u IT digitalnom okruženju. Primjenu modernih
tehnologija, neke davno odbijene metode identifikacije, doživljavaju procvat i novu afirmaciju.
Moderna tehnološka i naučna dostignuća omogućavaju nastanak i razvoj potpuno novih metoda
identifikacije koje se zasnivaju na fizičkim osobinama i ponašanju pojedinih osoba, koje prije
nije bilo moguće registrovati i koristiti kao na tehnološkim i elektronskim dostignućima za
apliciranje istih.

Kada je riječ o kriminalističkim istraživanjima, u području otkrivanja krivičnih djela,

legitimisanje i identifikacija nepoznatih počinioca krivičnih djela i utvrđivanje identiteta drugih
osoba, a u šitem smislu i u oblasti održavanja povoljnog stanja sigurnosti i ograničavanja
pristupa zaštićenom području za određenu kategoriju lica, odlična je prilika za primjenu raznih
biometrijskih metoda i postupaka.

Crte lica su instinktivno primarni fokus pristupa identificiranju. Međutim u slučajevima

lične identifikacije uzeti su u obzir i drugi dijelovi tijela (npr. Ruke), kao i visina tijela i hod
(na video zapisima).

3
 1. LEGITIMISANJE

Legitimisanje predstavlja utvrđivanje istinitosti osoba, dijelova tijela, tragova i

predmeta u cilju otkrivanja određenih karakteristika koje omogućavaju nesumnjivo i nesporno
prepoznavanje. Proces identifikacije zasniva se na dva osnovna postupka: prvi je traženje i
bilježenje karakterističnih osobina objekta ispitivanja, a drugi je uspoređivanje utvrđenih
karakteristika s već ranije poznatim podacima o objektu za koji se identitet pretpostavlja. Opšti
pojam identifikacije osobe, kao akt iza kojeg stoji cijeli niz pravnih radnji, ovisno o vrsti
predmeta u pravnom postupku, oduvijek je predstavljao vrlo važnu činjenicu. U medicinskoj i
sudskoj praksi, a posebno u policijskom poslu identifikacija je prva radnja kojom se započinje
razgovor, izdaju dokumenta, nalazi. Sudsko - medicinska praksa obuhvata primjenu višestrukih
metoda identifikacije: Opisivanje, pokazivanje, fotografisanje, pregled ličnih dokumenata i
isprava, daktiloskopiju, antropometriju, pregled bioloških tragova i dijelova leša, DNK.1

1.1. Identifikacijska obilježja

Svaki čovjek, životinja ili predmet (objekt) jedinstven je, neponovljiv, identičan samo
sam sa sobom, odnosno razlikuje se od svih drugih. Kriterij po kojem se razlikuje od svih
drugih su individualne karakteristike, a jedna od tih karakteristika, koje se mogu koristiti u
postupku kriminalističke identifikacije zovemo identifikacijske karakteristike.

Da bi se neke karakteristike mogle koristiti u procesu identifikacije treba zadovoljiti

sljedeće zahtjeve:

❖ univerzalnost (da ga posjeduje svaka osoba)

❖ individualnost ili originalnost (da je različito kod svake osobe)
❖ trajnost i nepromjenjivost mogućnost izdvajanja iz ukupnosti obilježja (zbog
mogućnosti stvaranja baza i komparacije)
❖ jednostavno prikupljanje i korištenje.

1
Tomić, K.: „Forenzički sadržaj materijalnih i personalnih dokaza“, Specijalistički rad, Panevropski
univerzitet Apeiron, Banja Luka, str. 38

4
 Što se tiče postupka utvrđivanja i provjere identiteta osobe koriste se ne samo fizičke
karakteristike koje se nazivaju i stvarnim ili faktičkim karakteristikama, već i pravne
karakteristike. Pod pravnim karakteristikama podrazumijevaju se karakteristike koje svaki
čovjek dobija na osnovu određenih pravnih propisa, poput imena, prezimena, državljanstva,
prebivališta i dr.

Kada su u pitanju predmeti za utvrđivanje identiteta odnosno za razlikovanje, takođe se

koriste pravne karakteristke (predmeti više vrijednosti dobijaju niz podataka, od serijskog
broja, modela, tipa, registarskih oznaka i sl.), ali i fizičko-faktičke karakteristike, odnosno
izgled predmeta. Identifikacijske karakteristike, prema diferencijalnoj ili individualnoj
vrijednosti mogu biti opšte, karakteristike koja se mogu koristiti za definiranje određene grupe
(npr. rasa, krvna grupa, oblik crteža papilarnih linija…) ili za eliminaciju, i posebna, koje
determiniraju upravo tu, određenu osobu (npr. građa molekule DNK, crtež papilarnih linija).

1.2. Opisivanje

Opisivanje je metoda koja se zbog pristupačnosti često koristi. Primjenjuje se kod

utvrđivanja identiteta leševa kao i identiteta ljudi koji se traže. Opisivanje obuhvata lični opis
i opis odjeće. Cilj ličnog opisa je da se na osnovu informacija od opisivača sklopi mozaik
izgleda lica za kojim se traga, ili tako opiše leš nepoznate osobe na osnovu čega bi moglo da
se ono prepozna. Krajem XIX vijeka Alphons Bertillon je metodu ličnog opisa upotpunio,
naučno obradio i tako postavio osnove za kasniji razvoj fotorobota, sačinjenog uz pomoć lica
koje daje podatke i crtača. Ta metodologija se po autoru zove i bertijonaža. Danas se
primjenjuje kompjuterska tehnika, gde umesto crtača kompjuter obrađuje dati opis i formira
crtež - lik.

5
 Opis glave i lica je najvažniji pa se oni prvi opisuju:

1. Glava – oblik (okrugla, ovalna, četvrtasta i sl.)

2. Lice – oblik, dužina, širina, bore, starost fotografije;
3. Kosa – boja, dužina, gustina, ćelavost, starost fotografije;
4. Čelo – visina, oblik, bore, starost fotografije;
5. Obrve – oblik, dužina, širina, gustoća, boja;
6. Oči – izgled, veličina, boja;
7. Nos – oblik, dužina, širina, dužina i širina baze od gornje usne;
8. Usne – oblik, širina, dužina, debljina nausnica;
9. Brada – oblik, širina, udaljenost od donje usne;
10. Uši – visina, oblik;2

U ličnom opisu se dalje opisuje izgled grudnog koša, ramena, ruku kompletno i šaka
pojedinačno, prsti, oblik trbuha, nogu. Danas je ova metoda usavršena primjenom komjutera,
odnosno programa koji posjeduje praktično neograničen broj kombinacija lika i figura pa i
prema osobinama geografskog porijekla.

U opisu odjeće opisuje se vrsta odjeće (kaput, sako, džemper i dr), tkanina, boja,
eventualne oznake, nakit, obuća. Takođe, gledamo i nesklad u odijevanju (kombinacija starog
i novog, ljetne i zimske odjeće i sl.). Što se tiče „ličnih stvari“, gleda se na prtljag (glomazan,
pretežak, ručne dorade, krvave stvari, prljave i sl.). Sva odjeća, obuća i lične stvari se obično
čuvaju do završetka identifikacije. 3

2
Gaćeša, D.: „Organizacija i nadležnost policije“, Nezavisni univerzitet Banja Luka, Fakultet za
bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018. str. 53
3
Gaćeša, D.: „Organizacija i nadležnost policije“, Nezavisni univerzitet Banja Luka, Fakultet za
bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018. str. 51

6
 1.3. Pregled ličnih dokumenata

Pregled ličnih dokumenata predstavlja rutinski postupak u procesu identifikacije živih

ili mrtvih. Sve vrste dokumenata sa fotografijom mogu da se iskoriste u ovu svrhu. Nedostaci
u izmjeni lika zbog starenja, i mogućnost manipulacije dokumentima ovoj metodi umanjuju
značaj.

Isprave možemo podijeliti u slijedeće kategorije:4

❖ OSNOVNE ISPRAVE – lična karta i putna isprava (pasoš);

❖ ISPRAVE IZJEDNAČENE SA OSNOVNIM – službenam legitimacija za
službena lica državnih organa – policija, vojska, inspekcijske službe,
diplomatska i konularna lična karta, pomorska knjižica – matrikula, lična karta
za strance;
❖ OSTALE ISPRAVE – vozačka dozvola, indeks studenta i druge isprave izdate
odm nadležnog organa sa fotografijom.

Slika 1. Primjer osnovne isprave – lična karta

4
Gaćeša, D.: „Organizacija i nadležnost policije“, Nezavisni univerzitet Banja Luka, Fakultet za
bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018. str. 51

7
 1.4. Identifikacija nepoznatih lica i leševa

Identifikacija nepoznatih lica se obavlja kada se pojavi sumnja u pogledu njegovog

identiteta, i to:

❖ kada postoje osnovi sumnje da je lice izvršilo krivično djelo za koje se goni po
službenoj dužnosti;
❖ ako lice uskraćuje davanje podataka o sebi, a postoji sumnja da je dokument
kojim se dokazuje istovjetnost (lična karta, putna isprava i dr.) falsifikovan ili
ako postoji sumnja da lice o sebi daje lažne podatke;
❖ ako lice zbog svojih fizičkih nedostataka nije u stanju da o sebi pruži podatke; i
❖ u svim slučajevima kada se pronađe nepoznati leš.

Postupak identifikacije se sprovodi na način koji obezbjeđuje nesumnjivo utvrđivanje

obilježja za određeno lice. Postupak obuhvata:

❖ uzimanje ličnog opisa, uključujući tjelesni pregled radi utvrđivanja postojanja

osobenih znakova i upoređivanja sa već postojećim ličnim opisom lica za koje
je postupak istovetnosti ranije bio sproveden;
❖ fotografisanje, upoređivanje fotografija sa već postojećim fotografijama lica, za
koje je postupak istovetnosi ranije bio sproveden;
❖ uzimanje otisaka prstiju i utvrđivanje kroz postojeće daktilografske zbirke sa
otiscima prstiju lica za koje je postupak istovetnosti ranije bio sproveden, a ako
se radi o licu koje nije ranije daktiloskopirano, nego se otisci prstiju upoređuju
sa otiskom desnog kažiprsta, odnosno drugog prsta čiji se otisak nalazi na
kartonu lične karte;
❖ prepoznavanje lica suočavanjem, ili po fotografiji koja se pokazuje roditeljima,
rođacima ili drugim licima koja to lice lično poznaju;
❖ provjeravanjem podataka koje o sebi dalo lice preko roditelja, rođaka i drugih
lica koja to lice lično poznaju; i
❖ uvid u matične knjige (rođenih,vjenčanih,umrlih) ili druge službene evidencije
i isprave (evidencija državljana,izvodi iz matičnih knjiga rođenih i vjenčanih i
dr.).

8
 Lice koje sprovodi postupak identifikacije sačinjava zapisnik ili službenu bilješku o
sprovedenom postupku.

Identifikacija leševa se u principu sprovodi istim metodama i sredstvima kao i

identifikacija živih lica. Specifičnosti koje se ispoljavaju prilikom sprovođenja ovog postupka
su:

❖ leš se fotografiše u zatečenom stanju, a zatim se tokom pojedinih faza ispitivanja

vrše fotografisanje pojedinih detalja;
❖ potrebno je izvršiti njegov detaljan spoljni i unutrašnji pregled. Taj posao
obavljaju ovlašćena službena lica (obavezno kriminalistički tehničar) i ljekar
sudske medicine (eventualno patolog);
❖ prije ili poslije spoljašnjeg pregleda leša od njega se uzimaju otisci prstiju.
Postoje određene poteškoće pri uzimanju otisaka papilarnih linija, zavisno od
starosti leša i njegove očuvanosti;
❖ pregleda se prvo odjeća prema redoslijedu njenog nošenja i ukratko opisuje, te
utvrđuje eventualno prisustvo oštećenje i podudarnosti tih oštećenja sa
povredam na tijelu;
❖ vrši se opisivanje spoljnog izgleda (lični opis opštih i posebnih obilježja);
❖ unutrašnji pregled leša se vrši na patologiji ili u pogodnoj prostoriji u blizini
mjesta pronalaženja leša. Ovaj pregled treba obaviti kada god je to moguće radi
utvrđivanja unutrašnjih povreda i uzroka smrti;
❖ prikupljena odjeća se čisti i detaljno opisuje. Pri opisivanju odeće je najbolje
početi od glave pa prema dole i od spoljne odjeće prema unutra, imajući u vidu
boju, materijal, veličinu, tip, kroj, proizvođača, oštećenja, izgubljena dugmad,
kopče, prisustvo mrlja (krv, sperma, masnoće, hemikalije i dr.) i njihovu tačnu
lokaciju;
❖ kada su u pitanju nepoznati leševi, odjeća se čuva sve dok se ne obavi
identifikacija;
❖ na lešu se dešavaju određene promjene koje otežavaju detaljnije opisivanje.‚

9
 1.5. Identifikacija predmeta

Identifikovati neki predmet znači utvrditi skup pravnih i faktičkih obilježja koje se
razlikuju od drugih predmeta iste vrste. U kriminalističkoj praksi, potreba za identifikacijom
predmeta se javlja najčešće kod predmeta kojim je izvršeno krivično djelo; predmeta koji su
proizašli iz krivičnog djela (npr. falsifikati); predmeta pribavljenih krivičnim djelom; predmeta
na kojima se mogu naći tragovi krivičnog djela; predmeta koji pomažu rasvjetljavanju ličnosti
izvršioca, njihovih veza i motiva, te svi ostali predmeti koji mogu pomoći rasvetljavanju
krivičnog djela i počinilaca. Identifikacijom se, prije svega, moraju utvrditi ona pravna i
faktička obilježja koja ukazuju na vlasnika tog predmeta.

dentifikacija se sprovodi na isti način kao kod lica upoređivanjem datog predmeta sa
likom (opis,trag) ili dva lika te stvari (trag sa lica mesta i eksperimentalni trag) upoređivajući
njihova fizička obilježja. Obilježja predmeta se mogu svrstati u sljedeće grupe:

❖ obilježja nastala namjerno u procesu izrade (konstruktivne osobine, oblik, veličina,

težina, boja, tvrdoća itd.). Ova obilježja karakterišu sve predmete iste serije proizvodnje
i služe samo za određivanje grupne pripadnosti. Vrijedniji predmeti u procesu
proizvodnje dobijaju posebne oznake namijenjene identifikaciji oznake modela, tipa,
serije, rednog broja. Te oznake su strogo individualne i mogu poslužiti za pouzdanu
identifikaciju predmeta;
❖ obilježja koja su u procesu izrade nastala nenamjerno. Ona nastaju kao posljedica
odstupanja od pojedinih projektovanih dimenzija, kvaliteta materijala itd. Veći broj
obilježja sa većim stepenom individualnosti nastaje od upotrebe alata (npr. mikroreljef
od narezivanja, oštrenja i sl.) ili slučajno, pri obavljanju drugih radnji (brušenje,
zavarivanje, lakiranje itd.); Obilježja nastala namjerno u toku upotrebe (npr. mnogi
vlasnici obilježavaju predmete nekim oznakama, dodavanjem ili skidanjem pojedinih
dijelova i sl.);
❖ obilježja nastala tokom upotrebe, koje se javljaju kao posljedica dejstva sila na predmet
i imaju značajne identifikacione vrijednosti (npr. istrošenost cijevi oružja, oštećenje na
đonu cipele, udubljenja na sječivu sekire itd.)

10
 2. ZAKON O LEGITIMISANJU

Postoji pravni osnov za primjenu ovog policijskog ovlašćenja. Nalazi se u članu 32.
Zakona o policiji i unutrašnjim poslovima Republike Srpske.

Legitimisanje

Član 32

(1) Legitimisanje je službena radnja koju preduzima policijski službenik radi provjere
identiteta lica.

(2) Legitimisanje se vrši usmenim obraćanjem licu koje treba legitimisati, zahtjevom
da pokaže i preda na uvid policijskom službeniku ličnu kartu ili putnu ispravu.

(3) Izuzetno, provjera identiteta može se vršiti i pomoću drugih javnih isprava sa
fotografijom, kao i pomoću lica čiji je identitet provjeren.

(4) Policijski službenik ovlašćen je da izvrši legitimisanje lica prema kojem primjenjuje
policijska ovlašćenja, kao i kada je to potrebno radi obavljanja policijskih poslova i zadataka.

(5) Policijski službenik upoznaje lice o razlozima zbog kojih se vrši provjera identiteta.

(6) Kada je neophodno, provjera identiteta uključuje i provjeru boravišta ili

prebivališta.5

2.1. Način postupanja kod legitimisanja

Ako uzmemo u obzir da su situacije kod legitimisanja brojne i da to zahtijeva mnogo

više prostora za obradu načina postupanja, ukazuje se samo na osnovne principe prilikom
vršenja ove službene radnje. Uspješno vršenje legitimisanja, odnosno identifikacije, koje je
obično prethodnica za neke druge službene radnje, kao što su privođenje, zadržavanje, lišenje
slobode i dr., zahtijeva određenjo ponašanje službenog lica.

5
ZAKON O POLICIJI I UNUTRAŠNJIM POSLOVIMA ("Sl. glasnik RS", br. 57/2016, 110/2016,
58/2019 i 82/2019), član 32

11
 Bitno je:

✓ u nastupu se mora biti kulturan, autoritativan i odlučan ako se već odlučimo na

vršenje radnje legitimisanja;
✓ niko bez stvarne potrebe ne sumnjiči, što ga može iritirati i dovesti do
bespotrebnih problema; policijski službenik mora biti dobar psiholog i taktičan
u postupanju;
✓ uvijek mora biti oprezan; oprez nije znak plašljivosti, već razuma i
predostrožnosti; ne možemo nikad unaprijed znati šta lice ima kod sebe od
oružja ili drugih predmeta za napad, niti kakve su mu namjere u datom trenutku;
✓ nikada previše ne primicati licu; po ocijenjenoj potrebi, od lica treba tražiti da
riječima kaže gdje mu se nalazi lična karta ili neka druga isprava za utvrđivanje
istovjetnosti (torba, zadnji džep pantalona, unutrađnji džep sakoa i sl.), a potom
je, uz praćenje reakcije lica od strane drugog policijskog službenika, sam uzeti;
✓ nikada se ne smije dozvoliti da se iza leđa nalaze lica za koja se može
predpostaviti da bi mogla izvršiti napad na policijskog službenika, a posebno
ako se legitimisanje obavlja u noćnim uslovima, na slabo osvijetljenim
mjestima;
✓ da postigne potpuni stepen iznenađenja za onog ko se legitimiše na otvorenom
prostoru prilikom izvođenja određenih operativno-taktičkih mjera i radnji kao
štom suzasjeda, potjera, pretres terena i dr.;
✓ da ne preduzimaju nikakve radnje koje bi mogle izazvati prisutne građane i
okrenuti ih protiv sebe;
✓ da se radnja legitimisanja izvrši savjesno i temeljito;
✓ da se preko dežurne službe izvrši provjera da li je za legitimisanim licem
raspisana potjernica;6

6
Gaćeša, D.: „Organizacija i nadležnost policije“, Nezavisni univerzitet Banja Luka, Fakultet za
bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018. str. 53

12
 ZAKLJUČAK

Primjena navedenih metoda identifikacije u svim područjima ljudskog života, pa i

kriminalističkog istraživanja, već danas je prisutna realnost. U radu su prikazane metode
identifikacije. Kod većine ljudi biće doživljene kao naučna fantastika, no realnost je činjenica
da se na temelju mikro traga biološkog materijala može identifikovati učinilac krivičnog dela.

Većina poznatih kriminalističkih metoda identifikacije tek su u razvoju, a mogućnosti

razvoja tih i ustanovljavanje novih može se širiti unedogled. Interes društva, bilo da se radi o
području policijsko-kriminalističke ili području privatne sigurnosti, je da se istraživanje i
razvoj metoda identifikacija nastavi. Primjena metoda kriminalističke identifikacije sve
značajnije će doprinositi uspješnom radu organa koji se bave suzbijanjem kriminaliteta. Stiče
se utisak da se zbog trenutne fasciniranosti novim metodama zapostavljaju neke klasične
metode identifikacije, koje u praksi dobijaju na kvalitetu i primenljivosti.

Treba vjerovati, da će nakon velikih amplituda – od skeptičnosti do fasciniranosti,

protokom vremena, senzibiliziranjem mjerodavnih i usavršavanjem pojedinih kriminalističkih
metoda identifikacije, slijediti osvješćivanje i primjena ponuđenih mogućnosti s pravom
mjerom.

13
LITERATURA

1. Gaćeša, D.: „Organizacija i nadležnost policije“, Nezavisni univerzitet

Banja Luka, Fakultet za bezbjednost i zaštitu, Banja Luka, 2018. str. 50-54
2. Tomić, K.: „Forenzički sadržaj materijalnih i personalnih dokaza“,
Specijalistički rad, Panevropski univerzitet Apeiron, Banja Luka, str. 38
3. ZAKON O POLICIJI I UNUTRAŠNJIM POSLOVIMA ("Sl. glasnik RS",
br. 57/2016, 110/2016, 58/2019 i 82/2019), član 32

Elektronski izvori:

1. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00450616909413137?journ
alCode=tajf20 ; 09.12.2020.
2. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S134462231630012
8 ; 09.12.2020.

14