George Gilder

Η ψυχή του πυριτίου

Εκδόσεις Αμέθυστος

http://amethystosbooks.blogspot.com/
Περιεχόμενα

Η Ψυχή του Πυριτίου ......................................................................................................... 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ...................................................................................................................... 3

ΟΜΙΛΙΑ ......................................................................................................................... 4

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΕΣ ........................................................................ 14

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΔΟΣΙΜΑΤΟΣ ....................................................................................... 17

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΗ Η ΕΚΦΡΑΣΗ: «Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΗ»; ............................. 21

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΑΓΓΙΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΜΕ ΤΟ ΑΓΓΙΓΜΑ ΤΟΥ ΜΙΔΑ ..... 25

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΜΕΝΕΣ ...................................................... 34

2
 Η Ψυχή του Πυριτίου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το κείμενο αυτό βασίζεται σε μια ομιλία που έκανε ο

George Gilder το 1997 στο Βατικανό, ενώπιον θεολόγων,
Ιταλών πολιτικών καθώς και οικονομικών και πολιτικών
συμβούλων του πάπα Ιωάννη Παύλου του Β´. Η ομιλία
ήταν μέρος ενός συνεδρίου που είχε οργανώσει το Acton
Institute και το Legionaries of Chist, για να γιορτάσει την εγκύκλιο του
πάπα Centesimus Annus.

O George Gilder γεννήθηκε το 1939 στη New York City. Σπούδασε στο
Exeter Academy και στο Harvard υπό την επίβλεψη του Henry Kissinger.
Συνέβαλε στην ίδρυση του Advance, ενός περιοδικού πολιτικής σκέψης,
το οποίο ίδρυσε εκ νέου στην Washington, μετά την αποφοίτηση του το
1962. Εργάστηκε την ίδια εποχή ως συντάκτης ομιλιών για μερικούς
διάσημους επίσημους και υποψήφιους, όπως οι Nelson Rockefeller,
George Romney, Richard Nixon. Κατά την δεκαετία του ’70 μελέτησε τα
αίτια της φτώχειας και του πλούτου. Από την μελέτη αυτή προέκυψαν τα
βιβλία του Men and Marriage και Visible Man, όπως και το bestseller
Wealth and Poverty.

Η έρευνα του περί της δημιουργίας του πλούτου, τον οδήγησε σε μια
βαθύτερη εξέταση της ζωής επιχειρηματιών της εποχής μας, που είχε ως
αποτέλεσμα αρκετά άρθρα και το βιβλίο The Spirit of Enterprise (1986).
Στο έργο του Microcosm (1989) εξέτασε τις πηγές της νέας ηλεκτρονικής
τεχνολογίας, οι οποίες ριζώνουν στην κβαντική φυσική. Το επόμενο
βιβλίο του, Life After Television, ήταν μια προφητεία για το μέλλον των
υπολογιστών και τηλεπικοινωνιών, και προοίμιο για το βιβλίο του,
Telecosm, με θέμα τις τηλεπικοινωνίες.

Στο βιβλίο του The Israel Test, συσχετίζει το έργο του πάνω στον
καπιταλισμό, με την ασφάλεια και ευημερία του Ισραήλ, που για τον
Gilder είναι «το κεντρικό θέμα της διεθνούς πολιτικής». Σύμφωνα με τον
Gilder, η έχθρα προς το Ισραήλ, πηγάζει από την έχθρα προς την
καπιταλιστική δημιουργικότητα. Η αντίδραση προς αυτό το είδος

3
δημιουργικότητας θα έχει συνέπειες για το μέλλον του Ισραήλ, των ΗΠΑ
και του κόσμου.

Ο Mr. Gilder είναι συντάκτης για το περιοδικό Forbes. Αρθρογραφεί

συχνά για τα περιοδικά: The Economist, The American Spectator,
Harvard Business Review, The Wall Street Journal, WIRED και άλλα.
Είναι ενεργό μέλος της εκκλησίας.

ΟΜΙΛΙΑ

«Η εργασία καθίσταται ακόμα πιο καρποφόρα και δημιουργική στο

βαθμό που οι άνθρωποι γνωρίζουν τις παραγωγικές δυνατότητες της γης
και τις ανάγκες αυτών για τους οποίους δουλεύουν. Στην εποχή μας
ιδιαιτέρως, υπάρχει μια άλλη μορφή ιδιοκτησίας, η οποία καθίσταται
όλο και πιο σημαντική, όχι λιγότερο σημαντική από την κατοχή γης,
και είναι η κατοχή τεχνογνωσίας, τεχνολογίας και ικανοτήτων. Η
ευημερία των βιομηχανικών εθνών βασίζεται πολύ περισσότερο σε αυτό
το είδος ιδιοκτησίας, παρά στην ιδιοκτησία φυσικών πόρων».
(Αναφέρεται στην 100η επέτειο του Rerum Novarum, στο Centesimus
Annus της 1ης Μαΐου 1991).

Δημοσιευμένο την 1η Μαΐου 1991, το Centesimus Annus επιστρέφει στα

θέματα της λακωνικής εγκυκλίου που εκδόθηκε 100 χρόνια πριν, στο
Rerum Novarum, το οποίο είχε αναιρέσει τον μαρξισμό, πολύ πριν
εξελιχθεί σε παγκόσμια μάστιγα τυραννίας και φόνων. Η κριτική του
σοσιαλισμού όμως δεν σήμαινε και αποδοχή του καπιταλισμού. Τα «νέα
πράγματα» στα οποία ο πάπας Λέων ο ΙΓ´ είχε αφιερώσει την προσοχή
του στο Rerum Novarum, που εκδόθηκε τον Μάη του 1891, δεν ήταν
ούτε θετικά ούτε νέα. Η εγκύκλιος αναφερόταν «στις τρομακτικές
συνθήκες στις οποίες η νέα και συχνά βίαιη διαδικασία της
(καπιταλιστικής) εκβιομηχάνισης» είχε μειώσει μεγάλα πλήθη λαού.

Το πραγματικά νέο δεν ήταν οι άσχημες συνθήκες. Ήταν η επιβίωση ενός

χωρίς προηγούμενο πλήθους ανθρωπίνων όντων σε όλο και βελτιούμενα
επίπεδα ζωής, με την ταυτόχρονη νέα μη ανοχή των συνθηκών φτώχειας,
οι οποίες προηγουμένως είχαν γίνει δεκτές ως αναπόφευκτες. Τα θέματα
αυτής της θαυμάσιας εγκυκλίου ήταν στην πραγματικότητα παλιά, η
φτώχεια δηλαδή την οποία πάντα έχουμε μαζί μας και η κτηνωδία των
αμαρτωλών ανδρών που κατέχουν την δύναμη.

4
Εννέα χρόνια αργότερα όμως (1900), θα ξεσπάσει στην Ευρώπη κάτι
πραγματικά νέο, το οποίο θα άλλαζε για πάντα τις διαστάσεις της
ανθρώπινης ζωής, και το οποίο θα δικαιολογούσε τις παλιές αποκαλύψεις
της Γραφής. Το νέο αυτό πράγμα ήταν η κβαντική μηχανική. Αν και η
κβαντική θεωρία ήταν ένα πεδίο πολύπλοκο και συγκεχυμένο, οι
φιλοσοφικές και θεολογικές συνέπειες της συνοψίζονται σε ένα
συγκλονιστικό γεγονός: την κατάρριψη της ύλης.

Όλη η προηγούμενη φυσική αποδεχόταν ουσιαστικά, πως το θεμέλιο της

φύσης ήταν τα υλικά σωματίδια, όπως το έθεσε ο Newton: «στερεά, με
μάζα, σκληρά, αδιαπέραστα, κινούμενα σωματίδια... τόσο σκληρά ώστε
δεν είναι δυνατόν να σκιστούν ή να κομματιαστούν, αφού καμιά
κανονική δύναμη δεν μπορεί να χωρίσει αυτό που ο ίδιος ο Θεός
δημιούργησε στην αρχή... αποτελούν σώματα της αυτής φύσεως και υφής
σε όλες τις εποχές». Για 200 χρόνια, αν εξαιρεθεί το κομμάτι για τον Θεό
και την δημιουργία, σχεδόν όλοι οι κορυφαίοι επιστήμονες μοιράζονταν
αυτές τις υλιστικές υποθέσεις, οι οποίες βασίζονται σε αισθητηριακά
μοντέλα και αιτιοκρατική λογική.

Αν και το άτομο δε θεωρείται ως η τελική ανάλυση, οι περισσότεροι

επιστήμονες βάζουν κάποιο άλλο σωματίδιο, ίσως το κουάρκ, στην
ρητορική του Newton. Παλιά πίστευαν πως το θεμέλιο του φυσικού
κόσμου είναι τα φυσικά στερεά -τα λεγόμενα “δομικά στοιχεία της
φύσης”- που μοιάζουν κατά κάποιο τρόπο με τα στερεά που βλέπουμε,
και στην αιτιοκρατική λογική τα συνδέουμε σαν να είναι οδοντωτοί
τροχοί και μοχλοί. Θεωρούσαν λοιπόν πως αυτά τα στερεά αποτελούν το
σύνολο της ύλης, από τα άτομα και τις μπάλες του μπιλιάρδου μέχρι τον
ανθρώπινο εγκέφαλο.

Ο μεγάλος συμπατριώτης του Newton από τον 18ο αιώνα, ο Adam Smith
είχε επεκτείνει την υλιστική μεταφορά στην κοινωνία, ισχυριζόμενος πως
η οικονομία είναι ένας κουρδιστός μηχανισμός, μια «great
machine»(μεγάλη μηχανή). Αργότερα, ο Καρλ Μαρξ είχε εφαρμόσει τον
υλισμό στην ίδια την δομή των πολιτικών και κοινωνικών ιδεών, οι
οποίες θεωρήθηκαν φαντασιοκοπήματα περί κατοχής φυσικού κεφαλαίου
ή αποξένωσης από αυτό. Ο Charles Darwin είχε επεκτείνει το υλιστικό
σχήμα στην Καταγωγή των Ειδών και την οργάνωση της κοινωνικής
ζωής. Ο Sigmund Freud και οι ακόλουθοι του ανέπτυξαν μια ψυχολογική

5
θεωρία περί δυνάμεων και πιέσεων, που εμποδίζονταν ή
ελευθερώνονταν, οικοδομούνταν ή γκρεμίζονταν, πράγμα που έμοιαζε
πολύ με την κλασική μηχανή των ατμομηχανών.

Εννέα χρόνια μετά την έκδοση του Rerum Novarum, οι υλιστικές

αυτές φαντασίες κατέρρευσαν. Ο Max Planck, είχε δείξει πως η θεωρία
του Newton δεν ισχύει για την καρδιά της ύλης. Το άτομο, που κάποτε
θεωρούνταν ως στερεό σωματίδιο, προέκυψε πως είναι μια αινιγματική
σύγκλιση πεδίων και δυνάμεων, που σύμφωνα με τον Richard Feynman
«συμπεριφέρονται σαν κάτι για το οποίο δεν έχεις καμιά άμεση
εμπειρία... ούτε σαν κύματα ούτε σαν σωματίδια... ή οτιδήποτε έχεις δει».
Όπως είπε ο Planck, η νέα θεωρία απαιτεί από εμάς να «κάνουμε ένα
μεγάλο βήμα από το ορατό και άμεσα ελέγξιμο προς την σφαίρα του
αοράτου, από τον μακρόκοσμο προς τον μικρόκοσμο». Δεν υπάρχει πια
τίποτα στερεό ή φυσικώς καθορισμένο στην κυρίαρχη θεωρία περί
ατόμου. Στην ρίζα των καταρρακτωδών αλλαγών της σύγχρονης
οικονομικής ζωής -η πτώση της αξίας των υλικών πόρων στην
τεχνολογία, στο εμπόριο και στη γεωπολιτική- βρίσκεται αυτή η αρχική
απόρριψη της ύλης από την ίδια την επιστήμη της ύλης.

Η υπέρβαση της ύλης στην φυσική απαιτεί την επιστροφή σέ

κοινωνικά θέματα με τα οποία καταπιάνονται το Rerum Novarum και
Centesimus Annus. Ολόκληρη η καθολική διδασκαλία επιμένει στην
ανεπάρκεια του υλισμού ως εξήγησης της ζωής. Η κατάρρευση του
υλισμού μέσα στην ίδια την επιστήμη της ύλης δικαιώνει την κεντρική
θέση της καθολικής μεταφυσικής. Ανοίγει τον δρόμο για την
θριαμβευτική επιβεβαίωση του πρωτείου του πνεύματος σε όλα τα
πεδία της ανθρώπινης ύπαρξης. Το μεγάλο σε αποσύνθεση πτώμα του
σύγχρονου υλισμού ακόμα επισκιάζει και παραλύει την ακαδημαϊκή
φιλοσοφία και την σύγχρονη κουλτούρα, και οι αναθυμιάσεις του
διεισδύουν κρυφά στους διαδρόμους και τα αναγνωστήρια των ηγετικών
σχολών της θεολογίας. Η εκκλησία στέκεται ως το ένα παγκόσμιο ίδρυμα
που κρατά τα ηθικά και πνευματικά θεμέλια της επιστημονικής αλήθειας,
και τα επεκτείνει μέχρι τις αμφιλεγόμενες υποθέσεις του ανθρώπου μέσα
στην κοινωνία.

***

6
Σχόλιο: ΜΙΑ ΨΥΧΡΗ ΔΙΑΜΑΧΗ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΥΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ
ΑΥΛΟ Η ΟΠΟΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΤΗΝ ΔΙΑΜΑΧΗ ΚΤΙΣΤΟΥ ΚΑΙ
ΑΚΤΙΣΤΟΥ.
ΝΙΚΗΤΗΣ Η ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΣ, Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Η
ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΩΘΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΕΧΕΙ
ΛΥΣΕΙ ΤΑ ΔΙΚΑ ΤΗΣ ΕΝΔΟΓΕΝΗ ΗΘΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ.
ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ ΠΕΡΑΝ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ΣΤΗΝ
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΔΥΝΑΜΑΙ.

Ας προσέξουμε ότι αρχίζει νά αλλάζει μέ τήν επιστημονική

επανάσταση πού περιγράφεται, η συναίσθηση τής αμαρτίας καί η
έννοια τής αιρέσεως.

Μπορούμε άραγε νά δούμε τήν αίρεση πού διέλυσε τήν εκκλησία,

πώς κατακτά τόν κόσμο; Τήν αίρεση τής οικονομίας τού Αγίου
πνεύματος; Πού συμπληρώνει τό ημιτελές έργο τού Κυρίου;
Αυτονομημένη από τόν Κύριο; Διότι όπου θέλει πνεί; Από τό σώμα
Κυρίου, από τήν ύλη; Πού καταργεί τήν πίστη στούς Αγίους; Η ΥΛΗ
ΕΙΝΑΙ ΑΥΛΗ. Τί νά τήν κάνουμε τήν ψυχή λοιπόν; Γιατί νά τήν
προφυλάξουμε; Ψυχή όμως είναι η καρδιά. Καί ο σκοπός τής
αιρέσεως είναι νά απαλλαγούμε από τήν καρδιά, όπου βρίσκεται η
πνοή τού Θεού, η ελευθερία. Είναι ψυχή αγέννητος, δέν εξαρτάται,
είναι αεικίνητος καί αθάνατος. Έχει δική της κίνηση, παλμική. Η
καρδιά πιστεύει. Όσο γιά τήν ταύτιση της εκκλησίας μέ τό άυλο, άς
θυμηθούμε τόν Λόγο τού Αναστημένου Κυρίου. «είμαι εγώ ο ίδιος.
Ψηλαφίστε με καί ίδετε, ότι πνεύμα σάρκα καί οστέα ούκ έχει καθώς
εμέ θεωρείτε έχοντα»(ψηλαφίστε με καὶ ἰδέτε· ἕνα πνεύμα δὲν ἔχει
σάρκα καὶ ὀστᾶ, ὅπως βλέπετε νὰ ἔχω ἐγώ).

Τό πνεύμα δέν είναι αόρατο, είναι πύρ καί Φώς.

Σχόλια στο Ιστολόγιο του Αμέθυστου

Μ (12/12/14 7:13 μ.μ.): Ουσιαστικά η απόρριψη του υλισμού έγινε από την ίδια την
επιστήμη του υλικού κόσμου, τη Φυσική, μετά την επαναστατική θεωρία του Max
Planck περί "ακαθόριστης ύλης". Ο συγγραφέας αυτό το συνδέει με την ανατροπή
αξιών στον τομέα της οικονομίας στον σύγχρονο κόσμο: τη θέση της κατοχής πόρων
και μέσων παραγωγής πήρε πλέον η τεχνογνωσία. Αυτό το ζούμε ξεκάθαρα..

7
M (12/12/14 7:54 μ.μ.): Αδ. αμέθυστε, εξήγησέ μας το σχόλιο γιατί δεν το
καταλαβαίνουμε..πως συνδέονται αυτά μεταξύ τους;

amethystos (12/12/14 8:16 μ.μ.): H αμαρτία εξαρτάται από τό σώμα καί η αίρεση
από τήν έλλειψη σώματος. Τό σώμα δίνει τό μέτρο.

Μ (12/12/14 8:35 μ.μ.): Άρα κατά το βαθμό που "δεν υπάρχει" το Σώμα του Κυρίου
(η Νύμφη), δεν υπάρχει και η συναίσθηση της αμαρτίας.

Ανώνυμος (12/12/14 10:09 μ.μ.): Όλα τα κομπλεξικά -και ανατομικά αδικημένα...-

αναγνωρίζουν την επιστήμη μόνο στο πλαίσιο της αίρεσης. Γνωστό.

amethystos (12/12/14 10:33 μ.μ.): Τί εννοείς;;

Μ (12/12/14 11:37 μ.μ. ): 10:09 Για να καταλάβουμε τώρα, οι κατηγορίες είναι :

1) το κόμπλεξ

2) η αδικημένη ανατομία

3) η ανικανότητα αναγνώρισης της επιστήμης

4) η εμμονή με την αίρεση που επισκιάζει τα πάντα, ακόμα και την

κατανόηση της επιστήμης, και οδηγεί σε παράλληλες ερμηνείες..

Δεν ξέρεις ότι σε αυτή τη ζωή το κάθε πράγμα έχει κρυμμένα μυστικά που δεν
φαίνονται με την πρώτη ματιά;; ότι υπάρχουν συμβολισμοί παντού;; ότι ο Θεός μας
μιλάει με χίλιους τρόπους;; με σύμβολα, με εικόνες, ακόμα και με επιστημονικές
θεωρίες όπως η κβαντική του M. Planck… και κυρίως με αυτές;;

Ανώνυμος (13/12/14 11:43 π.μ.): Aμέθυστε, όπως κατάλαβες, σε κάλυψαν οι

υποβολείς σου (γαλλικά: souffleurs...). O Δημόκριτος όμως δεν ήταν ούτε υποβολέας
ούτε κομπλεξικός.

amethystos (13/12/14 11:58 π.μ.): Έχουμε ακουστά ότι κάπως έτσι μιλούσε η Πυθία
στούς Δελφούς. Ή όποιος δέν έχει τίποτε νά πεί. Δώσε μας τό νόημα γιά νά
καταλάβουμε.

Μ (13/12/14 12:03 μ.μ.): Ο αμέθυστος είναι ο κομπλεξικός κι εγώ ο υποβολέας του

κομπλεξικού;;;

Πως βγαίνει το συμπέρασμα;;

H επιστήμη είναι άθεη;;; Έχεις μείνει πίσω.

Ανώνυμος (13/12/14 2:32 μ.μ.): 11.43 Έχεις κάτι να πεις επί της ουσίας;; Η έτσι
γενικά θέλεις κάτι να πεις κι εσύ;;

Επωφελήσου τουλάχιστον, μια που είσαι εδώ. Έχει τόσα αξιόλογα πράγματα να
διαβάσεις...

8
Ανώνυμος (13/12/14 3:08 μ.μ.): Ο υποβολέας είναι αυτός που καθοδηγεί και
υποδεικνύει στον άλλο τι θα πει. Πως είναι λοιπόν δυνατόν αυθαίρετα να μας
αποδίδεις αυτούς τους ρόλους;; Aυτά που λες είναι ΑΣΥΝΑΡΤΗΣΙΕΣ;;;

Θεωρείς τον αμέθυστο, ένα άτομο ικανό να χειραγωγηθεί;;; Φτάσε πρώτα το μυαλό
του και μετά μίλα... Toν χτυπάτε όλοι αλλά.. είναι "πολύ σκληρός για να πεθάνει"...

amethystos (13/12/14 4:20 μ.μ.): Οι παλαιοημερολογίτες είναι ήδη χαμένες ψυχές. Ο

σκοπός τους είναι νά σπέρνουν ζιζάνια. Πρέπει νά αντιμετωπίζονται περίπου όπως οι
λογισμοί.

Ανώνυμος (13/12/14 6:36 μ.μ.): Όσοι δεν είναι σε διατεταγμένη υπηρεσία και
ρουφιάνοι, όπως εσείς που όλα ξέρετε να τα ερμηνεύετε και να τα τοποθετείτε στη
σωστή τους βάση (με άγνωστο για τους πολλούς σκοπό), είναι πάντοτε
...παλαιοημερολογίτες ή Πυθίες!

Γνωστό και διαχρονικό το σταυροφορικό σύστημα της συκοφαντίας. Αλλά έχει

τελειώσει η κασέτα. Όπως τελειώσατε κι εσείς:

μείνατε στην ορθή εξωτερική σας εικόνα, το μέσα όμως είναι άδειο και
τηλεκατευθυνόμενο... Τουλάχιστον μην πιάνετε με το στόμα σας τους Αγίους.

ΟΛΑ ΤΑ ΕΧΕΤΕ ΛΕΡΩΣΕΙ, ΑΡΚΕΤΑ!

Ανώνυμος (13/12/14 6:37 μ.μ.): Αμέθυστε,

Τι βοήθεια ήταν αυτή που μας έδωσες... Τι ωραίο, να αντιμετωπίζονται όπως οι

λογισμοί!!!!!!! Πω πω τι θυμήθηκα, «Ψευδοπροφηται εισι και οι λογισμοι, Λυκοι
εισιν αρπαγες εν ενδυμασι προβατου». Από το εξωμολογηταριον αγίου Νικοδήμου
του αγιορείτου.

amethystos (13/12/14 6:42 μ.μ.): 6:36 Ο,τι είμαστε αυτό βλέπουμε, αυτό καί
καταλαβαίνουμε.

Μ (13/12/14 8:27 μ.μ.): 6:37 Πολύ ωραίο αυτό που είπες.

6:36 Παραπονιέσαι για ένα άδειο περιεχόμενο όταν εσύ ο ίδιος κάνεις ότι μπορείς για
να το "αδειάσεις" μπροστά στα μάτια σου, και να μείνει μόνο η εξωτερική εικόνα,
την οποία κοιτάς υπέρμετρα... και βγάζεις συμπεράσματα... με προκατάληψη… και
εμπάθεια… ΔΕΝ ΘΕΛΕΙΣ να κοιτάξεις πιο βαθιά τον άλλο, ίσως για να μην
αναγκαστείς να αναθεωρήσεις τις απόψεις και τα δεδομένα σου… με βάση τις
εμπειρίες σου..

Δεν μπορούμε τελικά να συνυπάρξουμε όλοι;; Nόμιζα ότι είχε αρχίσει να γίνεται…
Ας βάλουμε τον "καλό λογισμό" για τον άλλο και ακόμα και αν δεν ισχύει, θα γίνει
σιγά σιγά η μεταμόρφωση... μέσω της θετικής εικόνας που του δημιουργούμε για τον
εαυτό του με τη συμπεριφορά και την αποδοχή μας…

Ανώνυμος (13/12/14 8:29 μ.μ.): Mη δικαιολογείσαι τόσο φθηνά υπεροπτικά για μια
ακόμη φορά. Αυτό που λες, δεν ισχύει και για σένα και για την κριτική σου;

9
Έχω ωστόσο να παρατηρήσω ότι γενικότερα οι ελιγμοί σου είναι δείγματα μιας
στάσης και "φιλοσοφίας" εν τέλει μη ελληνικής. Τότε γιατί κόπτεσθε εδώ ως Έλληνες
και για τους Έλληνες;;;

amethystos (13/12/14 8:32 μ.μ.): Aν νομίζεις ότι η αγραμματοσύνη είναι ελληνική,

τότε έχεις δίκαιο.

Ανώνυμος (14/12/14 1:07 μ.μ.): Οι αληθινοί Έλληνες είναι πέρα από αυτό τον
διαχωρισμό, άσχετα με τη συμβολή τους στην παιδεία. Αλλά οι γραμματείς πάντα
ήξεραν και ξέρουν κάτι περισσότερο (ως ραδιούργοι)!

amethystos (14/12/14 1:25 μ.μ.): Ακριβώς. Τό παλαιό πού αρνείται ο νεωτερισμός,

δέν έχει καμμία σχέση μέ τήν ελληνική σοφία καί επιστήμη. Ο Γαλιλαίος
εισήγαγε τήν βαρύτητα καταργώντας τούς Έλληνες. Σήμερα ημιμαθείς τού
Οικουμενισμού καί λάτρεις τής πλαστικής ζωής, ταυτίζουν τό Δυτικό παλαιό
πού απορρίπτει η ίδια η Δύση, μέ τήν παράδοσή μας.

Ανώνυμος (5/12/16 1:22 μ.μ.): Ο άνθρωπος δεν έχει μόνο ψυχή, έχει και λόγο αλλά
και πνεύμα (η ψυχή εκπορεύει το πνεύμα και γεννάει τον λόγο). Το βρέφος δεν μιλάει
όταν γεννηθεί… Η κόλαση είναι πνευματικός θάνατος.

Οι αιρέσεις δεν διαλύουν την Εκκλησία του Χριστού. Δεν μπορεί κανείς να νικήσει
την Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού. Η αίρεση διαλύει το πνεύμα. Δεν διαλύει την
Θεανθρώπινη Κοινωνία. Η Εκκλησία πάντα είναι δυνατή γιατί είναι Κοινωνία Θεού
και ανθρώπου και δεν μπορεί ποτέ να διαλυθεί από τον υιό την αμαρτίας. Μας λέει ο
Απ.Παύλος γιατί υπάρχει η αίρεσις, το λέει καθαρά.

amethystos (5/12/16 2:27 μ.μ.): Ας τήν ανακαλύψουμε λοιπόν καί άς τήν

πολεμήσουμε γιά τούς επόμενους.

Ανώνυμος (13/3/19 7:19 μ.μ.): Αμέθυστε πρέπει να μου θυμίσεις από παλαιότερο
σχόλιο σου ακριβώς εκείνο το χωρίο που ρωτούσε σε όραμα- νομίζω ο Ιωάννης της
Κλίμακος- τον άγγελο για το πριν της ενανθρωπήσεως του Κυρίου.......σε ευχαριστώ.
Αν όχι καλά κάνει και μου κρύβετε. Συνέχισε την καλή δουλειά.

amethystos (13/3/19 10:14 μ.μ.): Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, Λόγος ΚΖ΄, Περί
ησυχίας, Β΄, 13 γράφει: Ενώ κάποτε ασκούσα την συνεχή προσευχή, βρέθηκα
ανάμεσα στους Αγγέλους και ένας εξ’ αυτών με διαφώτιζε σε ό,τι εδιψούσα να μάθω.
Ζητούσα να μάθω πώς ήταν ο Άρχων (ο Χριστός) προ της ενανθρωπήσεώς Του, αλλά
δεν του επιτρεπόταν να μου διδάξη. Τον ερωτούσα πώς και σε ποια μορφή ευρίσκεται
τώρα. Μου απαντούσε: Με την ιδία μορφή (την θεανθρώπινη), αλλ’ όχι με την ιδία
φθαρτή ανθρώπινη σάρκα. Συνέχιζα να ρωτώ: Τι σημαίνει η δεξιά του Αιτίου (του
Πατρός), στάσις και καθέδρα του Χριστού; Αδύνατον να διδαχθή ακοή ανθρώπου
αυτά τα μυστήρια, απαντούσε! Τότε του ζήτησα να με οδηγήση εκεί που με είλκυε ο
πόθος μου! Δεν έφτασε ακόμη η ώρα, μου είπε, διότι στερείσαι το πυρ της αφθαρσίας
(το οποίο θα αποκτήσης στην άλλη ζωή).

***

10
Η απαίτηση αυτή της εκκλησίας σχετίζεται με την πραγματικότητα της
πολιτικής οικονομίας, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο τομέα. Αυτό
ήταν και το αντικείμενο του Centesimus Annus. Στους τομείς της
τεχνολογίας, οικονομικών και πολιτικής των διαφόρων εθνών, ο πλούτος
με την μορφή φυσικών πόρων ολοένα και χάνει την αξία και σημασία
του. Οι δυνάμεις της διάνοιας και του πνεύματος υψώνονται παντού
πάνω από την κτηνώδη δύναμη των πραγμάτων. Το αληθινό
κεφάλαιο της παρούσας καπιταλιστικής οικονομίας δεν είναι υλικό.
Είναι ηθικό, διανοητικό, και πνευματικό. [Τό Πρόσωπο].

Αυτή η αλλαγή σημαδεύει μια μεγάλη ιστορική διαίρεση. Αυτό που

επικρατούσε στην προηγούμενη ανθρώπινη ιστορία ήταν η κίνηση
και ο χειρισμός των υλικών αντικειμένων, ενάντια στην τριβή και την
βαρύτητα. Στην κλασική εικόνα της ανθρωπότητας, ο Άτλας φέρει
την γήινη σφαίρα πάνω στους όμως του ή ο Σίσυφος παλεύει με μια
τεράστια πέτρα πάνω σε μια ατέλειωτη βουνοπλαγιά. Για αιώνες, οι
άνθρωποι πλούτιζαν αποκτώντας τον έλεγχο πάνω σε περιοχές και
θησαυρούς, σκλάβους και στρατούς. Ακόμα και η βιομηχανική
επανάσταση εξαρτήθηκε από την φυσική εργασία, φυσικούς πόρους,
φυσικές (ωμές) πηγές ενέργειας, και μεταφορά των υποδομών. Ο
πλούτος και η δύναμη ανήκαν σε αυτόν που κατείχε υλικά πράγματα ή
που διοικούσε στρατιωτικές δυνάμεις ικανές να κατακτήσουν με φυσικά
μέσα, παραγωγική γη, εργασία και κεφάλαιο.

Σήμερα όμως, το δίκτυο των τηλεπικοινωνιών μεταφέρει

περισσότερα αγαθά από όλα τα supertanker του κόσμου. Είτε στον
αέρα είτε στα σύρματα, τα ηλεκτρόνια ή τα φωτόνια, δεν ταξιδεύουν,
αλλά προκαλούν ταλαντώσεις, κουνώντας το φορτίο τους πέρα δώθε, οι
οποίες ταξιδεύουν μέσα στο μέσο στο οποίο βρίσκονται (αέρας ή σύρμα)
σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός. Όπως γίνεται και με τα κύματα στο
νερό, το κύμα κινείται, αλλά το νερό μένει στο ίδιο σημείο (το νερό
κινείται δηλαδή μόνο πάνω κάτω, δεν μεταφέρεται κατά μήκος). Η
κβαντική θεωρία όμως δείχνει, πως τα φωτονικά κύματα δεν
κινούνται δια μέσου ενός ξεχωριστού υλικού. Με τον τρόπο αυτό
καταρρίπτεται και η αναλογία με τα σωματίδια ή και τίς σφαίρες
(πιστολιού), την οποία χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι φυσικής, οι οποίοι
δίνουν το πρωτείο στην εννοιολογικά πια εξαφανισμένη μάζα. Από
την εποχή των πολιορκητικών κριών και καταπελτών, τα συστήματα
επικοινωνίας μετέφεραν μάζες μόνο με τις ταχυδρομικές υπηρεσίες.

Ο άυλος χαρακτήρας του πλούτου μεταμορφώνει τους τρόπους

παραγωγής. Ο πλούτος τώρα δεν πάει στους κυρίαρχους της
εργασίας τών σκλάβων αλλά στούς ελευθερωτές τής ανθρώπινης

11
δημιουργικότητας, όχι στους κατακτητές γης αλλά στους χειραφέτες
της διάνοιας. Ο υλισμός σήμερα δεν επικρατεί ούτε καν στην
επιστήμη της ύλης. Το άτομο στην καρδιά της φυσικής είναι τόσο κενό
αναλογικά προς το μέγεθος του πυρήνα του, όσο κενό είναι το ηλιακό
σύστημα σε σχέση με το μέγεθος του ήλιου. Τα ηλεκτρόνια που είναι η
καρδιά τής ηλεκτρονικής, δεν μπορούν να προσδιορισθούν σε κάποιο
συγκεκριμένο χρόνο και τόπο.

Μια παραδειγματική τεχνολογία της εποχής είναι το microchip - ένας

υπολογιστής σκαλισμένος μέσα σε ένα θραύσμα επεξεργασμένης
ύλης. Περισσότερο από κάθε άλλη εφεύρεση, η συσκευή αυτή μας
δείχνει την υπέρβαση της ύλης. Ας δούμε την παραβολή του microchip,
που την είπε κάποτε ο Gordon Moore, ιδρυτικός πατέρας της Intel και
αρχηγός της Silicon Valley.

«Χρειαστήκαμε υπόστρωμα για το chip μας. Ψάξαμε λοιπόν το

υπόστρωμα της ίδιας της γης. Ήταν κυρίως άμμος. Έτσι
χρησιμοποιήσαμε την άμμο».

«Χρειαστήκαμε μεταλλικό αγωγό για τα σύρματα και τους διακόπτες του

chip. Ψάξαμε ανάμεσα σε όλα τα μέταλλα της γης και βρήκαμε το
αλουμίνιο που ήταν το πιο άφθονο. Έτσι πήραμε το αλουμίνιο».

«Χρειαστήκαμε ένα μονωτή και ουσίες τόσο για να προστατέψουν το

chip χημικά κατά την διαδικασία της κατασκευής του όσο και να το
μονώσουν ηλεκτρικά κατά την διάρκεια της χρήσης του. Είδαμε πως το
πυρίτιο (silicon) της άμμου αναμιγνυόταν με το οξυγόνο του αέρος για να
σχηματίσει το διοξείδιο του πυριτίου - ένα είδος γυαλιού. Ο τέλειος
μονωτής για να προστατέψει το chip. Χρησιμοποιήσαμε λοιπόν αυτό».

Το αποτέλεσμα είναι μια τεχνολογία -μεταλλικό οξείδιο πυριτίου-

κατασκευασμένη από τα τρία πιο κοινά στοιχεία στη γη. Το πιο

12
πολύτιμο στοιχείο μέσα σε αυτό το θεμελιώδες προϊόν της εποχής είναι η
ιδέα του σχεδιασμού (design). Η πιο σημαντική δύναμη για την
δημιουργία πλούτου στον μοντέρνο καπιταλισμό είναι το caput (το
κεφάλι). Όπως το επεσήμανε ο Micheal Novak, ο καπιταλισμός είναι
κατά κύριο λόγο ένα σύστημα που έχει ως κέντρο την διάνοια.

Καθώς είμαι λοιπόν ένας συντηρητικός συνήγορος του

καπιταλισμού, επικροτώ την κριτική που ασκεί ο πάπας στις
υλιστικές απαιτήσεις των οικονομικών τής ελεύθερης
αγοράς και στην απληστία των καπιταλιστών. Η χριστιανική
αλήθεια πρέπει αναγκαστικά να ισχύει και για την σφαίρα
της οικονομίας - για όλες τις μεγάλες προσπάθειες,
επιχειρηματικές και παραγωγής, στις οποίες οι περισσότεροι από εμάς
αφιερώνουμε τόσο πολύ από τον χρόνο μας και τον θησαυρό μας.

Ο καπιταλισμός όμως, παρόλη την παραγωγικότητα και

δημιουργικότητα του έχει βυθιστεί στις υλιστικές του δεισιδαιμονίες,
και απέτυχε να παράξει ή να δημιουργήσει ένα πειστικό επιχείρημα,
για την ηθική ουσία του. Η πρόθεση του πάπα να αναδείξει αυτή την
μεγάλη διανοητική αποτυχία του καπιταλισμού, ξύπνησε μέσα μου μια
νευρικότητα, ίσως ανάλογη προς την δυσαρέσκεια που ένιωσε ο
πλούσιος νέος όταν ο Κύριος μας του υπέδειξε τι να κάνει για να είναι
τέλειος. Έχω μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την διανοητική και ηθική
ανάπτυξη του καπιταλισμού, και δεν υπάρχει άλλο εφετείο πέραν από τον
Θεό.

Σχόλια στο Ιστολόγιο του Αμέθυστου

Μ (13/12/14 10:19 μ.μ.): Πόσο ωραία τα περιγράφει! Η περιβόητη "ύλη" όπως

ξέρουμε είναι ένα τεράστιο κενό, διακοπτόμενο από ηλεκτρικά φορτία.. που αποκτά
"συνοχή" μέσω δυνάμεων και πεδίων... Πόσο πιο έντονος είναι ο άυλος χαρακτήρας
της "ύλης" από τον υλικό… Και ακόμα βλέπουμε ότι το μικροτσίπ που κάποτε θα μας
υποδουλώσει είναι φτιαγμένο από τα ίδια υλικά που μας γέννησαν. Άρα από την ίδια
την "ύλη" μας, και την "αιτία" μας, έρχεται και η φυλακή μας.

Ανώνυμος (20/3/19 9:39 μ.μ.): Σε αντίθεση, ή και αντιπαράθεση με την ορθόδοξη

παράδοση, που έχει ως κέντρο την καρδιά. "Ει έχεις καρδίαν, δύνασαι σωθήναι" -
"Αν έχης καρδιά, μπορείς να σωθής"...

13
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΕΣ

Το πρόβλημα είχε αρχίσει με τον Adam Smith. Όπως πολλοί σύγχρονοι

διανοούμενοι της δεξιάς, είχε γοητευθεί από τους τρόπους της
ελεύθερης αγοράς, αλλά είχε απογοητευθεί από τους επιχειρηματίες.
Σπάνιες είναι οι συναντήσεις τους κατά τις οποίες «δεν συνωμοτούν
κατά του δημοσίου συμφέροντος», γράφει ο Smith σε ένα από τα πιο
διάσημα κείμενα του. Δεν πρέπει να περιμένει κανείς πως θα πάρει το
ψωμί του από τον φούρναρη «λόγω φιλανθρωπίας». Μια αλχημεία
ιδιοτέλειας -καθοδηγούμενη από ένα αόρατο χέρι- θα μας φέρει τις
ωφέλειες του καπιταλισμού.

Αργότερα, οι πιο μαθηματικοί συνήγοροι του καπιταλισμού θα

υμνήσουν την ισορροπία, ένα νευτώνειο χορό εξισώσεων, ως πηγή του
ψωμιού μας που πολλαπλασιάζεται. Μέχρι σήμερα, οι πιο
συντηρητικοί θα υποστήριζαν τις ελεύθερες αγορές αντί να
επικροτήσουν τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Θα επαινούσαν την ατομική
ελευθερία αντί τα συγκεκριμένα ελεύθερα άτομα -τους
επιχειρηματίες- που κάνουν το σύστημα να λειτουργεί.

Αυτό είναι το όραμα για ένα καπιταλισμό χωρίς καπιταλιστές. Βλέπει

το σύστημα ως αλληλεπίδραση συμφερόντων, που ένα αόρατο χέρι τα
έχει υψώσει σε μια κατάσταση ισορροπίας, και το οποίο (σύστημα)
αποτελείται κυρίως από αόρατους ανθρώπους. Είναι μια οικονομική
ληστεία, τόσο του ανθρώπου όσο και του Θεού. Είναι μια οικονομία
στερημένη τόσο από τον άνθρωπο όσο και από τον Θεό. Δεν είναι
περίεργο λοιπόν που ο πάπας το βρίσκει αυτό προσβλητικό.

Ως απάντηση σε αυτό το νιρβάνα της ελεύθερης αγοράς, η αριστερά

μπορεί να προσφέρει αποπλανητικές κατηγορίες κατά του
«μονοπωλιακού καπιταλισμού»... καταλόγους με «εγκλήματα στα
σαλόνια»... καταθλιπτικές απαγγελίες «σκοτεινών σατανικών
γραναζιών». Η αριστερά επισφραγίζει την κριτική της με περίεργες
ιστορίες περί θηριωδών «ληστών βαρόνων» ως πατέρων του
συστήματος και άμεσων προγόνων των σημερινών πολυεθνικών
ηγετών.

Στις επιθέσεις αυτές, η δεξιά απαντά μόνο με το δεδομένο πως ο

καπιταλισμός εργάζεται για να δημιουργήσει υλικό πλούτο, και πως
οι σχετιζόμενες με αυτόν ελευθερίες είναι εγγενείς στο προσωπικό
συμφέρον των διανοουμένων. Στην δραματική απεικόνιση των
δεδομένων της αριστεράς (που μιλά για καπιταλιστές εγκληματίες και
μονοπώλια, ληστές-βαρόνους και σεΐχηδες πετρελαίων σε αντίθεση με τις
εικόνες των κακοποιημένων φτωχών και των άστεγων - ή σε ένα

14
αριστερό ρεπερτόριο των «συμπονετικών σοσιαλιστών ηγετών», των
μαχητών διαδηλωτών, και των αυστηρών επαναστατικών ηρώων), η
δεξιά απαντά με τσιτάτα περί αφηρημένων διαδικασιών της αγοράς
και κυριαρχίας των καταναλωτών. Όπως το εξέφρασε πολύ εύγλωττα
ο πάπας, αυτό δεν δίνει απάντηση.

Η υπόθεση του καπιταλισμού είναι αναγκαίως και υπόθεση των

καπιταλιστών. Το επιχείρημα δεν είναι δύσκολο. Ακόμα και οι
λεγόμενοι ληστές-βαρόνοι έφτιαξαν σιδηρόδρομους, βιομηχανίες
χάλυβα και πετρελαίου, βιομηχανίες στις οποίες ακόμα στηρίζεται εν
μέρει η ευημερία της Αμερικής, και από τις οποίες εξαρτάται ο
τρίτος κόσμος. Για πρώτη φορά οι ληστές-βαρόνοι έδωσαν την
δυνατότητα στις μάζες των φτωχών την ελπίδα πως μπορούν να
δραπετεύσουν από την ανέχεια και την καταπίεση - ακόμα και να
ονειρευτούν τον πλούτο. Σήμερα, όλα αυτά τα μεγάλα τέρατα του
λεγόμενου μονοπωλιακού καπιταλισμού δέχονται από παντού επιθέσεις
των ανταγωνιστών τους.

Μέσα στην ακράτητη λογική του καπιταλισμού, τα μονοπώλια

μεγάλωσαν με το συνεχές χαμήλωμα τιμών. Οι πολυτέλειες που
κάποτε πουλούσαν στους πλούσιους, έγιναν προσιτές στην
πλειονότητα των πολιτών του κόσμου. Οι ληστές-βαρόνοι κατέληξαν
να κάνουν αυτοκίνητα και πετρέλαιο και τηλέφωνα και χάμπουργκερ
και τηλεοράσεις, προσιτά στους φτωχούς σε όλες σχεδόν τις
καπιταλιστικές χώρες.

Είδαμε όμως πως τέτοια πρακτικά και υλιστικά επιχειρήματα

αποτυγχάνουν στο να πείσουν τούς περισσότερους χριστιανούς,
συμπεριλαμβανομένου και του πάπα. Ο χριστιανισμός δεν είναι κατά
κύριο λόγο υλιστική πίστη, και δεν σέβεται τον έλεγχο του υλισμού. Το
πιο εύγλωττο επιχείρημα κατά του καπιταλισμού -μια κατηγορία που
επαναλαμβάνεται διαρκώς στα γραπτά των καθολικών, και στο
Centesimus Annus- είναι πως το σύστημα βασίζεται στον εγωισμό
και την απληστία. Οι περισσότεροι υποστηρικτές αλλά και κριτικοί
της ελεύθερης αγοράς αποδέχονται αυτή την τοποθέτηση, πως η
ιδιοτέλεια αποτελεί τον πυρήνα του καπιταλισμού, πράγμα που
υπονοεί πως το σύστημα αυτό παραβιάζει βασικές θρησκευτικές και
ηθικές διδασκαλίες.

Όλα αυτά υπονοούν πως ο πλούτος μας πηγάζει από κάποια

φαουστική συμφωνία: μια συμφωνία με τον διάβολο με την οποία
αποκτούμε υλικά αγαθά υποκύπτοντας, ως αντάλλαγμα, στο
αμάρτημα της απληστίας. Από τον καρπό τους θα τους γνωρίσεις.

15
Αφού πηγάζει από την αμαρτία, το σύστημα φέρει καρπούς μιας
διεφθαρμένης και άκομψης ευημερίας, που θρέφει το σώμα και
αφήνει την ψυχή πεινασμένη σε μια ζούγκλα από τεχνητά φώτα. Η
αριστερά το τονίζει αυτό πολύ συχνά, πως ανάμεσα στον πακτωλό
των (κακών) αγαθών, εκατομμύρια φτωχοί είναι πεινασμένοι και
άστεγοι, ενώ ο Θεός συμπορεύεται μαζί τους, φέροντας τον σταυρό
του, περνώντας μέσα από το πλήθος των αυτο-ικανοποιημένων
καπιταλιστών.

Αυτή η κριτική αντηχεί μέσα από το Centesimus Annus και μας

πληροφορεί για την στάση Αμερικανών καθολικών επισκόπων. Οι
υποστηρικτές του καπιταλισμού απέτυχαν παταγωδώς να
απαντήσουν σε αυτή την κριτική. Η κριτική όμως αυτή απευθύνεται
κυρίως στις καταχρήσεις, τις οποίες η κοινή γνώμη συσχετίζει με τον
καπιταλισμό, και όχι στον ίδιο τον καπιταλισμό. Αν όμως αυτή η
σημαντική διάκριση παραβλέπεται, η κριτική οδηγεί τις εκκλησίες
στο να εγκαταλείψουν τον υψηλό τους ρόλο στην ηθική και
πνευματική καθοδήγηση των οικονομικών υποθέσεων, και κάνει
τους εργάτες και επιχειρηματίες να ντρέπονται, επειδή ικανοποιούν
τις υλικές ανάγκες της ανθρωπότητας. Δημιουργεί ένα σκουπιδότοπο
(μια έρημη χώρα), όπου στρατιές άσχετων κληρικών και
επιχειρηματιών συγκρούονται την νύχτα. Οι κληρικοί απαιτούν
σιωπηρά από τους επιχειρηματίες να παραιτηθούν από τα κέρδη που
συντηρούν την επιχείρηση τους, και οι επιχειρηματίες, υποβιβαζόμενοι
πέρα από τα όρια της εκκλησίας, αμφιταλαντεύονται μεταξύ ενοχής και
ανήθικης αντίδρασης (περιφρόνησης). Και δυο πλευρές όμως,
αποδέχονται ασυνείδητα αυτό που έχω ονομάσει υλιστική
ψευδαίσθηση: δηλαδή την ιδέα πως ο πλούτος προέρχεται κυρίως
από τους ιδιοτελείς χειρισμούς, ιδιοτελή κατανομή και κατανάλωση
υλικών αγαθών.

***

16
Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΔΟΣΙΜΑΤΟΣ

Ο ηθικός πυρήνας τού καπιταλισμού είναι ο ουσιαστικός

αλτρουισμός τής επιχείρησης. Τα ανθρωπολογικά δεδομένα δείχνουν
πως το σύστημα δεν ξεκινά με την απληστία που προκαλεί πολέμους
μεταξύ των φυλών, αλλά με τα δώρα που αποτρέπουν τους πολέμους. Ο
καπιταλισμός δεν ξεκινά με το πάρσιμο αλλά με το δόσιμο. Οι
καπιταλιστές των φυλών δεν ήταν πολεμιστές ή αρπακτικά. Ήταν
αυτοί που έκαναν γιορτές, συσσίτια - οι λεγόμενοι μεγάλοι άνδρες που
υπερέβαιναν τα όρια της ανταλλαγής, δίνοντας δώρα στους γείτονες
τους.

Τέτοια δώρα, άφθονες είναι οι μαρτυρίες στην βιβλιογραφία τού

κλάδου της ανθρωπολογίας, επέβαλλαν χρέη στους αποδέκτες τους,
οι οποίοι προσπαθούσαν να ανταποδώσουν επίσης με δώρα. Με τον
τρόπο αυτό επεκτάθηκαν και επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες ανταλλαγής,
οι οποίες είχαν μείνει στάσιμες λόγω των περιπλοκών του
προκαθορισμένου εμπορίου ή λόγω αντιφάσεων τής προκαπιταλιστικής
νοοτροπίας που είχε ως κανόνα το άθροισμα να είναι μηδέν. Στο
παιχνίδι αυτό όπου το άθροισμα είναι μηδέν, το κέρδος για τον ένα
παίκτη υπάρχει μόνο όταν ο άλλος ζημιώνεται. Κατά τις εθελοντικές
καπιταλιστικές ανταλλαγές, και δυο συμμετέχοντες, είναι σε καλύτερη
κατάσταση από ότι πριν την ανταλλαγή. Αλλιώς δε θα έκαναν εθελοντικά
την ανταλλαγή.

Τα πιο πετυχημένα δώρα, είναι αυτά που αποφέρουν το μεγαλύτερο

κέρδος. Τα δώρα εκείνα δηλαδή που για αυτόν που τα αποδέχεται
έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία απ’ ότι για αυτόν που τα δωρίζει. Οι
πετυχημένοι δωρητές είναι και οι πιο αλτρουιστές, αυτοί δηλαδή που
ανταποκρίνονται με τον πιο έντονο τρόπο στις επιθυμίες των άλλων. Με
τα πιο ανταποδοτικά και καταλυτικά δώρα, ο δωρητής εκπληρώνει
μια άγνωστη, ανέκφραστη, ή και ασυνείδητη ανάγκη, με ένα
εκπληκτικό τρόπο. Ο αποδέκτης παραλυμένος και ευγνώμων από την
ανέλπιστη συμπάθεια του δωρητή, έχει ζήλο να του το αποπληρώσει.
Για να τον αποπληρώσει όμως, ο αποδέκτης πρέπει να κατανοήσει τον

17
δωρητή. Με τον τρόπο αυτό, το αγώνισμα αυτό του δοσίματος, μπορεί να
οδηγήσει στην επέκταση των συμπαθειών.

Ο κύκλος αυτός του δοσίματος (τα κέρδη της οικονομίας) θα αυξάνει για
όσο τα δώρα θα εκτιμούνται περισσότερο από τον αποδέκτη παρά από
τον δωρητή. Κατά την απόφαση τους, για το ποια νέα δώρα να
συνθέσουν ή να δημιουργήσουν, οι δωρητές πρέπει να εστιαστούν
περισσότερο στις ανάγκες των άλλων παρά στις δικές τους. Πρέπει να
παραιτηθούν από την δική τους άμεση ευχαρίστηση για να
μπορέσουν να κατασκευάσουν αγαθά που έχουν αξία για τους άλλους.

Ο καπιταλισμός σήμερα εμμένει ακόμα στις ίδιες αρχές τού φανταστικού

δοσίματος σε συνθήκες ειρήνης. Ως δώρο ορίζεται κάτι όχι στην
περίπτωση μη ανταπόδοσης, αλλά στην περίπτωση μη
προκαθορισμένης ανταπόδοσης. Αντίθετα προς τις επενδύσεις στον
σοσιαλισμό, οι επενδύσεις σε συνθήκες καπιταλισμού αναλογούν σε
δώρα, αφού οι ανταποδώσεις δεν είναι προκαθορισμένες, και
εξαρτώνται εξολοκλήρου από την κατανόηση των αναγκών των
άλλων.

Όπως τα επιτυχημένα δώρα εκτιμούνται περισσότερο από τους

αποδέκτες παρά από τους δωρητές, οι επενδύσεις επιτυγχάνουν μόνο
όταν τα προϊόντα που προκύπτουν από αυτές, εκτιμούνται
περισσότερο από τους αγοραστές παρά από τους παραγωγούς.

Αυτή η διαφορά μεταξύ της τιμής παραγωγής και της τιμής της
ανταλλαγής είναι το κέρδος του συστήματος. Το κέρδος είναι ένας
δείκτης αλτρουισμού του προϊόντος - ένα μέτρο του κατά πόσο μια
επένδυση αντικατοπτρίζει την ακριβή κατανόηση των αναγκών των
άλλων, όπως και ένα μέτρο απώθησης των άμεσων αναγκών και
επιθυμιών του παραγωγού.

Εγωκεντρικοί παραγωγοί, που προσανατολίζονται περισσότεροι στην

αυτό-έκφρασή τους παρά στην υπηρεσία των άλλων, συχνά
ισχυρίζονται πως έχουν μια κάποια ιδιαίτερη αρετή και απαιτούν
δημόσια οικονομική στήριξη για τα προϊόντα τους που δε θέλει
κανείς, είτε είναι εναλλακτική ενέργεια, πλεόνασμα βουτύρου,
ανόητα ποιήματα και μουσική, ή ανεπιθύμητες υπηρεσίες
προσωπικών συμβουλών. Αυτοί περιφρονούν τους επιχειρηματίες για
την «άλλη κατεύθυνση» που ακολουθούν. Αυτοί όμως οι
επιχειρηματίες που προσανατολίζονται προς την αγορά, είναι
διατεθειμένοι να θυσιάσουν τα προσωπικά τους συμφέροντα και την
αυτοέκφραση τους για να υπηρετήσουν τους άλλους.

18
Ακόμα και τότε, το κέρδος δεν αντικατοπτρίζει απλώς τον
υπολογισμό των αναγκών που επιδεικνύουν οι άλλοι, αλλά και μια
εμπνευσμένη πρόβλεψη για το μέλλον τους.

Το κέρδος είναι το υπολειμματικό εισόδημα, πέρα από το

προβλεπόμενο εισόδημα. Αν τα εισοδήματα είναι με ακρίβεια
προβλέψιμα, είναι κάτω από την δυνατή τιμή - και ο καπιταλιστής θα
έχει κέρδη που σπάνια ξεπερνούν τον πληθωρισμό και τους φόρους.

Στην πραγματικότητα, οι ιδιοκτήτες των περισσότερων μεγάλων εταιριών

στην Ευρώπη, είχαν πολύ λίγα κέρδη από τις μετοχές τους, για σχεδόν
δυο δεκαετίες. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ενώσεις εργατών αντιτίθενται στα
σχέδια διαμοιρασμού του κέρδους με τον τρόπο που γίνεται σε μεγάλες
εταιρίες, που πολλοί κριτικοί τις βλέπουν ως αντιπροσώπους του
καπιταλισμού.

Οι μεγάλες εταιρίες βέβαια είναι συχνά το σκληρωτικό (άκαμπτο)

πρόσωπο του εν παρακμή καπιταλισμού, οι οποίες ζητούν χάρες από την
κυβέρνηση, για να καλύψουν τα κέρδη τα οποία δεν έχουν πια γιατί δεν
υπηρετούν τους άλλους. Η καρδιά του συστήματος πρέπει πάντα να
δίνει, όχι να παίρνει, γιατί το σώμα θα εξουθενωθεί και θα σαπίσει.

Ο αλτρουισμός του καπιταλισμού πάει πιο πέρα. Ο επιχειρηματίας

δεν πρέπει απλά να κατανοήσει τις ανάγκες των άλλων. Πρέπει να
συνεργαστεί με άλλους στη δουλειά του. Και πάνω απ’ όλα πρέπει να
επιθυμεί την επιτυχία των άλλων. Ο επιχειρηματίας πρέπει να είναι
γεμάτος αισιοδοξία και ελπίδα για τους πιθανούς πελάτες του. Πρέπει
να επιθυμεί την ευημερία τους.

Πάνω απ’ όλα, πρέπει να θέλει οι φτωχοί νά

ευημερήσουν, έστω και για ένα μόνο λόγο: οι
φτωχοί αποτελούν πάντα την παγκοσμίως
μεγαλύτερη αγορά, η οποία δεν έχει ακόμα
συνδεθεί με το σύστημα. Πρέπει να αρχίσει
εξοικονομώντας, θυσιάζοντας, την προσωπική
κατανάλωση για να υπηρετήσει τους άλλους. Και
πρέπει να ελπίζει για τήν επιτυχία των άλλων, και
να χαίρεται για αυτήν.

***

19
ΣΧΟΛΙΟ: [Είναι ίσως πιό εύκολο τώρα νά κατανοήσουμε τό ένδυμα
φωτός πού μάς περιτυλίγει καί μάς πνίγει, σάν τόν δηλητηριασμένο
χιτώνα τού Ηρακλή, πού είχε σάν σκοπό του τήν αγάπη, ποτισμένον
όμως στό δικό του δηλητήριο μέ τό οποίο τά βέλη του σκότωσαν τόν
κένταυρο.

Δημιουργήθηκε ένα "πνευματικό" σύμπαν, μιά οικονομική

"εκκλησία", μέ τήν πρόοδο τής εκκοσμικεύσεως, στηριγμένο στίς
χριστιανικές αρετές καί στήν θεολογία τού άλλου, όπως επινοήθηκαν
από τήν εξέλιξη τού παπισμού καί στήν βοήθεια τού ηλεκτρισμού,
πού σήμανε τήν πνευματοποίηση τής ύλης, μετουσιώνοντας τήν ύλη
σέ πνεύμα (Καζαντζάκης). Καί τό σύμπαν αυτό φτάνει πλέον στήν
αποθέωση τού δαιμονισμού, πραγματοποιώντας τήν απειλή τού
Εωσφόρου. Θά κάνω τήν γυναίκα άνδρα καί τόν άνδρα γυναίκα,
καταστρέφοντας τήν δημιουργία τού ανθρώπου καί τήν οικονομία
τής σωτηρίας του.

Αυτό τό "πνευματικό" σύμπαν διαθέτει πλέον καί τήν θέωσή του,

τήν αγαπολογία, τήν αποθέωση τής ανθρώπινης αγάπης, τήν
σωματοποίηση τού Θεού. Τόν έρωτα τού προσώπου].

Σχόλια στο Ιστολόγιο του Αμέθυστου

Ανώνυμος (7/5/19 11:20 μ.μ.): Tί είναι αυτό το "περίεργο" για τις μέρες μας που
περιγράφει αυτός ο άνθρωπος; Ή μήπως δεν είναι καθόλου "περίεργο"...

amethystos (7/5/19 11:20 μ.μ.): Eίναι ο καπιταλισμός, όπως δέν τόν γνωρίζουμε.
Προιόν τής εκκοσμικεύσεως.

20
ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΗ Η ΕΚΦΡΑΣΗ: «Η ΑΠΛΗΣΤΙΑ ΕΙΝΑΙ
ΚΑΛΗ»;

Το πνεύμα του εμπορίου είναι γενναιόδωρο και αισιόδοξο όσον

αφορά την φύση του ανθρώπου. «Δώσε και θα σου δοθεί» είναι η
θεμελιώδης αρχή. Ο αλτρουισμός -ο προσανατολισμός
προς τις ανάγκες των άλλων- είναι η ηθική και
οικονομική πυξίδα του εμπορίου. Το επιχείρημα, που
χρησιμοποιήθηκε από τον Adam Smith μέχρι τον Gordon
Gekko, ότι ο καπιταλισμός είναι πολύτιμο σύστημα επειδή
ανιχνεύει και εκμεταλλεύεται την ανθρώπινη απληστία
είναι το αντίθετο της αλήθειας.

Η απληστία στην πραγματικότητα αναγκάζει τους ανθρώπους να

αναζητήσουν πρώτα την δική τους άνεση και ασφάλεια. Ο άνθρωπος
που ενδιαφέρεται πραγματικά μόνο για τον εαυτό του συνήθως ζητά
από την κυβέρνηση επιδόματα, αφού δεν είχε την πειθαρχία να τα
κερδίσει μόνος του υπηρετώντας τους άλλους. Ακολουθεί τις δικές του
επιθυμίες εις βάρος της οικογένειας του και τους αφήνει να ζουν με το
επίδομα ανεργίας. Οι απαιτήσεις των καταναλωτών, άπληστες ή
δικαιολογημένες, είναι ανίκανες να επιβάλουν ανάπτυξη χωρίς
πειθαρχημένους, δημιουργικούς, και ηθικούς παραγωγούς νέων αξιών.
Κάθε αποτελεσματική ζήτηση προέρχεται εν τέλει από την παροχή. Το
εισόδημα μιας κοινωνίας δεν μπορεί να ξεπεράσει την παραγωγή της. Η
παραγωγή αγαθών αξίας δεν βασίζεται στην ηδονή και ακολασία, αλλά
στην εξοικονόμηση, θυσία, αλτρουισμό, δημιουργικότητα, εμπιστοσύνη
και πίστη. Μέχρι σήμερα, οι πιο συντηρητικοί επικροτούν μάλλον τις
ελεύθερες αγορές παρά τις ιδιωτικές επιχειρήσεις και τους
επιχειρηματίες.

Το δόσιμο, ξεκινώντας από την οικογένεια και επεκτεινόμενο προς

την κοινωνία, είναι το ηθικό κέντρο του συστήματος. Δεν επιτυγχάνει
επιτρέποντας στους κορυφαίους καπιταλιστές να απολαμβάνουν πλούτη.
Αν συσσωρεύσουν τον πλούτο τους, το σύστημα τείνει να αποτύχει.
Επιτυγχάνει με την πρόκληση του καπιταλιστή συνεχώς να δώσει τον
πλούτο του πίσω στο σύστημα με τη μορφή νέων δώρων και επενδύσεων.

Η πεποίθηση ότι η καλή τύχη των άλλων είναι επίσης τελικά δική του δεν
έρχεται εύκολα ή πάντα στο ανθρώπινο μυαλό. Είναι όμως ο χρυσός
κανόνας της οικονομίας, το κλειδί για την ειρήνη και ευημερία, η πηγή

21
των δώρων της προόδου. Η πηγή της δημιουργίας πλούτου είναι
απολύτως χριστιανική.

Η αισιοδοξία του επενδυτή είναι πάντα κατά κάποιο τρόπο μη-λογική. Σε

μια ελεύθερη κοινωνία, δεν έχει κανένα τρόπο να επιβάλει τα αγαθά του
στην αγορά, και οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να τα απορρίψουν ως
ευτελή. Οι επενδύσεις του λοιπόν δεν πρέπει να πηγάζουν μόνο από το
πνεύμα του αλτρουισμού ή φιλανθρωπίας, αλλά και από την ελπίδα και
την πίστη.

Ο κυβερνητικός προγραμματισμός υποθέτει πως το μέλλον μπορεί να

προβλεφθεί και ελεγχθεί. Αλλά όπως γράφει ο Βρετανός οικονομολόγος
George Shackle: «Τι σχέση έχει ένας κόσμος όπου η γνώση είναι ήδη
ολοκληρωμένη και όλα είναι γνωστά, με ένα κόσμο όπου η επιλογή
αφορά το μέλλον, αλλά η γνώση αφορά μόνο στο παρελθόν;»

Από την σκοπιά τής γνώσης τού παρελθόντος, ο επιχειρηματίας φαίνεται

ηλίθιος. Δια μέσου της ιστορίας, οι περισσότερες από τις επενδύσεις
κλειδιά είχαν περιφρονηθεί από τους ειδικούς του χώρου. Η πλειονότητα
των νέων επενδύσεων σε ανεξερεύνητα πεδία ή μη δοκιμασμένα
προϊόντα, πάντα αποτυγχάνει. Λιγότερο από 1% όλων των δυνατών νέων
εφευρέσεων φτάνουν στο στάδιο της παραγωγής. Από όλα τα βιβλία που
γράφτηκαν, μόνο ένα μικρό ποσοστό έχει εκδοθεί, και ίσως μόνο το 10%
αποδίδει στον συγγραφέα τον χρόνο και τον κόπο που κατέβαλε. Αυτές
όμως οι «παράλογες» επενδύσεις, αυτή η σπατάλη δημιουργικής
ενέργειας, είναι το μυστικό της επιτυχίας του καπιταλισμού και πηγή
ανθρώπινου θριάμβου, αντίθετα προς την θεώρηση του Malthus, για
αιώνες τώρα.

Ένας ορθολογιστής διανοούμενος, μπορεί να έχει τις επιφυλάξεις του

ώστε να εξαρτηθεί από μια άλογη διαδικασία όπως είναι ο καπιταλισμός,
που βασίζεται στην αισιοδοξία και την πίστη, που σκοπό έχει την
επιβίωση του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο ορθολογιστής αντίθετα θα
προτιμήσει να βασιστεί στον σχεδιασμό και τόν έλεγχο και τήν φυσική
ασφάλεια.

Πάνω από όλα, ο ορθολογιστής διανοούμενος φοβάται τον

πολλαπλασιασμό της ανθρώπινης ζωής πάνω στη γη, γιατί βλέπει τον
κόσμο ως ένα περιορισμένο σύστημα, και το κάθε νεογέννητο το

22
βλέπει ένα επιπλέον στόμα, και όχι μια επιπλέον διάνοια. Θα δει τους
ανθρώπους ως πρόβλημα που πρέπει να λυθεί και όχι ως ευκαιρία
αγάπης και δημιουργικότητας. Θα μετρήσει αριθμούς, θα τους
συγκρίνει με τα υλικά αποθέματα και φυσικούς πόρους, και θα
προβλέψει την παρακμή της φυλής. Θα υποστηρίξει την συγκέντρωση
και ανακατανομή του υλικού πλούτου, αντί να υποστηρίξει την
απελευθέρωση των ανθρώπων στα πρόθυρα της νέας δημιουργίας.

Το πρόβλημα είναι πως ο εκκοσμικευμένος διανοούμενος είναι

άνθρωπος με πολύ λίγη πίστη. Αυτή η έλλειψη πίστης εκδηλώνεται
στην ειδωλολατρική λατρεία των υλικών πραγμάτων. Όπως οι πυγμαίοι
στην ζούγκλα λατρεύουν τα δέντρα, ο διανοούμενος τείνει να απορρίψει
την ύπαρξη κάθε πράγματος που δεν μπορεί να δει ή να αισθανθεί.
Πιστεύει ότι ο πλούτος αποτελείται από πράγματα.

Δια μέσου όλων των αιώνων επαναλαμβάνεται η ίδια αρρωστημένη

παρεξήγηση περί της φύσης του πλούτου και του πλούτου που κατέχουν
τα έθνη. Ως πλούτος θεωρείται πάντα κάτι το στερεό και υπολογίσιμο, το
οποίο μπορείς να πιάσεις και να κρατήσεις, να συγκεντρώσεις, να
μετρήσεις και καταμετρήσεις, να μονοπωλήσεις. Στην εποχή του
ιμπεριαλισμού θεωρούσαν ότι αποτελείται από γη και στρατό που
μπορούν να την κατακτήσουν. Κατά την εποχή του εμπορίου έβλεπαν
τον πλούτο στα νομίσματα (κομμένα από ευγενή μέταλλα), τα οποία
κέρδιζαν με ισορροπημένο εμπόριο. Σε όλες τις εποχές οι άνθρωποι
θαύμαζαν πολύτιμους λίθους. Στην σημερινή εποχή, τα ορυκτά καύσιμα
και τα στρατηγικής σημασίας ορυκτά φαίνεται πως είναι το ανοικτό
σουσάμι, αλλά οι αναζητητές του πλούτου ακόμα σκαλίζουν να βρουν
χρυσάφι και μπιχλιμπίδια, όπως επίσης και ακίνητα.

Όλα αυτά μαρτυρούν την υλιστική δεισιδαιμονία, μια προσκόλληση

των αριστερών και μεγάλου μέρους της ιντελιγκέντσιας του
καπιταλισμού: η ιδέα πως ο πλούτος είναι υλικός και πως μπορεί κανείς
να τον μαζέψει, πως είναι πεπερασμένος και καθορισμένος, πως μπορεί
να υποβληθεί σε μέτρηση και καταμέτρηση, πως υπόκειται στην
εντροπία και την εξαφάνιση. Στην εποχή μας όμως, ο πλούτος δεν
αποτελείται από πράγματα, αλλά από σκέψεις. Ο επιχειρηματίας δεν
βρίσκει την αξία μέσα στο νέο προϊόν ή στην δεξαμενή πετρελαίου ή στο
computer design. Ο επιχειρηματίας σήμερα προσδίδει αξία σε κάτι που

23
προηγουμένως θεωρούνταν ευτελές. Και αυτή η αξία πηγάζει από τις
δικές του αξίες: το θάρρος του, την αυθεντικότητα του, την
εργατικότητα και την πίστη. Τα πιο πολύτιμα προϊόντα σήμερα
αποτελούνται από ιδέες υψηλής πολυπλοκότητας οι οποίες έχουν
εγγραφεί σε microchip πυριτίου.

Όταν οι επιστήμονες εγγράφουν ολόκληρους νέους κόσμους πάνω σε

κόκκους της άμμου, η τιμή συγκεκριμένων περιοχών και πόρων πέφτει.
Σε μεγαλύτερο βαθμό από ποτέ άλλοτε στην ιστορία, ο πλούτος είναι
μάλλον μεταφυσικός παρά υλικός. Τα «όρια της προόδου», που
υποτίθεται επιβάλλουν τον πληθυσμιακό έλεγχο, είναι απλώς νέοι
ορίζοντες της προόδου. Από τα απέραντα πλούτη του διαστήματος μέχρι
τους μικροηλεκτρονικούς γαλαξίες του εσωτερικού σύμπαντος, από την
μικροβιολογία μέχρι την επιστήμη των laser, ο κόσμος ανοίγει τις πύλες
του, απομακρύνει όρια και εμπόδια, υπερβαίνει τους «κλειστούς
κύκλους» της οικολογίας με τις όλο και πιο πλατιές (συνεχώς
διευρυνόμενες) σπείρες της δυνατότητας. Παρόλα αυτά οι ειδικοί
φοβούνται. Ξέρουν ότι ζουν σε μια εποχή -τολμούν να το πουν- με
πρωτοφανείς κινδύνους: έλλειψη αγαθών, μόλυνση περιβάλλοντος, πείνα
και λοιμοί. Στην πραγματικότητα οι ούτω λεγόμενες κρίσεις είναι
πρωτοφανείς κυρίως όσον αφορά την δυνατότητα υπέρβασης τους
μέσω της συνεχόμενης ανάπτυξης του καπιταλισμού.

Σχόλιο: [ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΤΕΝΙΖΕΙ ΠΛΕΟΝ ΤΟ

ΜΕΛΛΟΝ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΟΠΟΙΑΣ ΟΙ
ΠΑΛΗΟΙ ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΝ ΝΑ ΣΤΗΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
ΑΡΝΟΥΜΕΝΟΙ ΝΑ ΠΑΛΕΨΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ
ΚΑΠΟΙΩΝ ΑΡΕΤΩΝ ΣΤΟΝ ΝΕΟ ΤΥΠΟ ΑΝΘΡΩΠΟΥ].

24
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΑΓΓΙΓΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΜΕ ΤΟ
ΑΓΓΙΓΜΑ ΤΟΥ ΜΙΔΑ

Γιατί πολλοί διανοούμενοι αισθάνονται μόνο νέους πόνους και

κλειστοφοβία, με την σχεδόν απεριόριστη επέκταση των
πραγματικών ανθρώπινων δυνατοτήτων; Ενώ η επιστήμη και η
επιχειρηματικότητα ανοίγουν τεράστια νέα πανοράματα ευκαιριών, οι
εγκαθιδρυμένες μας αρχές πέφτουν από φόβο σε όλες τις διαθέσιμες
σπηλιές και κλουβιά, όπως πολλοί ιθαγενείς που φοβούνται την
ελευθερία και την αλλαγή. Μέσα στις δημογραφικές και οικολογικές
φυλακές όπου έχουν περιορίσει τους εαυτούς των και όπου επιθυμούν
να φυλακίσουν την ανθρωπότητα, βρίσκουν ελπίδα μόνο με την
αναστολή της προόδου, βλέπουν την δυνατότητα μόνο στην μείωση
του πληθυσμού, βρίσκουν την χαρά και την ελευθερία μόνο στον
μόχθο και την στειρότητα του «απελευθερωμένου» αισθησιασμού.

Οι διανοούμενοι αυτοί είναι απολύτως ειλικρινείς όσον αφορά την

κλειστοφοβία τους. Οι αρρωστημένοι φόβοι τους περί «μη
ανανεώσιμων» πηγών, «πεπερασμένων» πόρων, «ορίων της ανάπτυξης»
και «κύκλων της φύσης που κλείνουν», μαρτυρούν την δεινή κατάσταση
στην οποία βρίσκονται οι θνητοί προσκυνητές της ύλης και της σάρκας.
Η ύλη δεν ανανεώνεται, η σάρκα είναι πεπερασμένη, η νεότης περνά
και εκτοπίζεται από τους νόμους της φύσης και την έλλειψη
ενέργειας. Ο σύγχρονος διανοούμενος, αρνούμενος τον θεό είναι
παγιδευμένος, και προβάλλει την παγίδευση του πάνω στον κόσμο, με
ένα τρόπο που δείχνει εκκοσμικευμένη αυτοκτονία. Αλλά ο κόσμος δεν
είναι παγιδευμένος. Ο άνθρωπος δεν είναι πεπερασμένος. Το ανθρώπινο
πνεύμα δεν είναι δεμένο στον υλικό εγκέφαλο.

Όπως τα περισσότερα πράγματα που προκαλούν υστερία στους

μοντέρνους διανοούμενους (η πληθυσμιακή κρίση, η ενεργειακή
κρίση, η ρύπανση του περιβάλλοντος), έτσι και η σημερινή κρίση
είναι μια βαθιά θρησκευτική διαταραχή, μια αποτυχία της πίστεως.
Μπορεί να ξεπεραστεί κυρίως με την λατρεία, με την αποδοχή του
δεδομένου, πως πίσω από το σκοτάδι και την θολούρα της υλικής μας
παγίδευσης, βρίσκεται ένα πνεύμα καταλλαγής, το οποίο μπορούμε να
προσεγγίσουμε μέσω της αλληλεπίδρασης της πίστης και αυτού που
μερικοί ονομάζουν επιστήμη, και άλλοι ποίηση. Αληθινά όμως
αποκτάται με διάφορες μορφές προσευχής.

25
Πέρα από τους μακρούς λαβυρίνθους των πραγμάτων και τα
περιπλεγμένα αναγνωστήρια, ο εμπνευσμένος ερευνητής μπορεί
τελικά να εισέλθει στα ανάκτορα του πνεύματος της πρόνοιας. Τότε
βλέπει τα όρια του πολιτισμού που φέρει την όψη του θανάτου: τους
σκοτεινούς λαβυρίνθους της αίσθησης και της σάρκας, τις μάταιες
αποθήκες ενός στείρου πλούτου. Μπορεί να σταθεί εν τέλει, με τις πιο
ξέφρενες υποθέσεις του, στα όρια της ύλης, όπου η ζωή και ο Θεός
υπάρχουν πάλι, και να δει ένα κόσμο ανανεωμένο και απαστράπτοντα
λόγω των δυνατοτήτων που παρουσιάζονται.

Εκεί που είναι ο θησαυρός σου, είναι και η καρδιά σου. Ο μαρξισμός
και η στατική νοοτροπία βασίζονται στην ψευδαίσθηση του υλισμού,
που πιστεύει πως ο θησαυρός είναι (σ)τα πράγματα. Ο καπιταλισμός
βασίζεται στον θησαυρό των ιδεών και του πνεύματος. Στον βαθμό
που οι καπιταλιστές είναι αρπακτικοί και υλιστές, μίζεροι και
τσιγκούνηδες, φιλήδονοι και ακόλαστοι, προδίδουν την ουσία της
επιχειρηματικότητας και αποφεύγουν την ανάπτυξη της.

Ο μύθος του Μίδα, του βασιλιά που μεταμόρφωνε τα πάντα σε χρυσό

μέχρι που δεν είχε τι να φάει, δεν είναι μια ιστορία περί των κινδύνων και
αντιφάσεων του καπιταλιστικού πλούτου. Είναι η ιστορία των παγίδων
του υλισμού. Οι αληθινοί καπιταλιστές έχουν ένα άγγιγμα αντίθετο από
αυτό του Μίδα, που μετατρέπουν τις αποθήκες χρυσού και ρευστότητας,
μέσω της αλχημείας του δημιουργικού πνεύματος, σε παραγωγικό
κεφάλαιο και πραγματικό πλούτο. Το θεμέλιο του πλούτου είναι πάντα
το να δίνεις, και όχι να παίρνεις. Η πιο βαθιά αλήθεια του καπιταλισμού
είναι η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη.

Οι χριστιανοί διανοούμενοι συχνά κατηγορούν τον καπιταλισμό, πράγμα

κατανοητό λόγω της πληθώρας της ματαιότητας και του κακού. Ο
καπιταλισμός όμως δεν είναι το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ο
εκκοσμικευμένος ηδονισμός.

Στο βαθμό που οι καπιταλιστές παράγουν διεφθαρμένα αγαθά,

καταστρέφουν τις ηθικές συνθήκες της καπιταλιστικής προόδου -
υποσκάπτουν τις οικογένειες από τις οποίες πηγάζουν όλοι οι αληθινοί
φυσικοί πόροι. Είναι σε ένα μεγάλο βαθμό η απελευθερωμένη κουλτούρα
αυτή που αρνείται να απαγορεύσει την πορνογραφία, ή να εκτοπίσει

26
αποτελεσματικά την φιληδονία, ή να στηρίξει τις ηθικές αξίες τής
οικογενειακής ζωής.

Η αξία των αγαθών που παράγουν τα έθνη πηγάζει από τις αξίες των
ανθρώπων. Αν οι εκκλησίες κήρυτταν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και
αποτελεσματικότητα τις δικές τους ηθικές και θρησκευτικές αξίες, αντί
να κηρύττουν σοσιαλιστικά και υλιστικά φαντασιοκοπήματα, οι
διεφθαρμένοι καπιταλιστές δε θα έβγαζαν τόσο εύκολα χρήματα από τα
πάθη των άλλων, και η κοινωνία θα ήταν πιο ευημερούσα. Τα κέρδη που
βασίζονται στα πάθη είναι εσφαλμένα σε μια καπιταλιστική κοινωνία,
επειδή υποσκάπτουν την πίστη και την εμπιστοσύνη, την ελπίδα και την
φιλανθρωπία, από τις οποίες εξαρτάται η αληθινή ανάπτυξη και πρόοδος.

Οι κεντρικές αλήθειες του Χριστιανισμού είναι ζωτικές για το

κεφάλαιο. Το κρίσιμο κεφάλαιο του συστήματος δεν είναι η φυσική
συγκέντρωση φυσικών πόρων και μηχανημάτων, αλλά το μεταφυσικό
κεφάλαιο της ανθρώπινης ζωής. Η πιο ουσιαστική πράξη του
καπιταλιστή (το καθεαυτό παράδειγμα του δοσίματος ή της
επένδυσης χωρίς προκαθορισμένο αποτέλεσμα) είναι η γέννηση, το
μεγάλωμα και η εκπαίδευση των παιδιών. Πάνω απ’ όλα, σε κοινωνίες
ανώτερου επιπέδου, όπου η παιδική εργασία σπανίζει, τα παιδιά
παρουσιάζουν μια επιμηκυσμένη και αβέβαιη έφεση προς την εργασία
και τον πλούτο, την αγάπη και την πίστη, χωρίς εξασφαλισμένη
μελλοντική αποπληρωμή. Χρειάζονται δεκαετίες ακριβής προετοιμασίας
πριν νά είναι σε θέση να προσφέρουν στην κοινωνία, αρνητικά ή θετικά.
Πολύ συχνά, τουλάχιστον από την οπτική γωνία των γονιών, τα παιδιά
καταλήγουν σε λάθος αποφάσεις. Η διάσημη στατιστική μελέτη της Ann
Landers υποδεικνύει πως το 70% των μητέρων αισθάνεται εξαπατημένο
από τα παιδιά τους, και εάν μπορούσαν εκ των υστέρων να επιλέξουν, δε
θα τα γεννούσαν.

Οι γονείς είναι οι καθαυτό επιχειρηματίες, και όπως συμβαίνει με όλους

τους επιχειρηματίες, οι πιθανότητες είναι εναντίον τους. Κάθε ανθρώπινη
πρόοδος βέβαια, επιχειρήσεων, οικογενειών και κοινωνιών, εξαρτάται
από την επιχειρηματική θέληση να ανατρέψει κανείς τις πιθανότητες.
Μέσα σε αυτή την οικογένεια πυρήνα, λαμβάνει χώρα η πιο κρίσιμη
διαδικασία που οδηγεί στην καπιταλιστική σταθερότητα και πίστη.

27
Μέσα στην οικογένεια πηγάζουν οι πιο απαραίτητες πράξεις της
καπιταλιστικής διαμόρφωσης: η ψυχολογία του δοσίματος, της
εξοικονόμησης, και της θυσίας, ενόψει του αβέβαιου μέλλοντος,
ενσαρκώνεται σε κάθε παιδί, μέ μια μεγάλη δέσμη δυνατοτήτων, που
θα αποδώσει κοινωνικές αμοιβές, που φτάνουν τόσο μακρυά στο
μέλλον, που ούτε το πιο διορατικό επιχειρηματικό σχέδιο δεν μπορεί
να προβλέψει.

Έτσι λοιπόν, ο πάπας συμφωνεί πλήρως με τον καπιταλισμό, όταν

απορρίπτει τον υλισμό. Ο υλισμός είναι ο αιώνιος εχθρός -και πειρασμός-
του καπιταλισμού.

Ο πάπας έχει δίκαιο όταν υποστηρίζει πως τα πολυεθνικά μέσα

παραγωγής πρέπει να ανήκουν σε πολλά χεριά, και έχει επίσης δίκαιο
όταν επικρίνει την εκμετάλλευση των πολλών από τους λίγους σε μια
ταξική κοινωνία. Οι μοντέρνες επιχειρήσεις όμως, με τα εκατομμύρια
ελεύθερων πελατών και μετόχων (πολλοί από τους οποίους είναι εργάτες
που συμμετέχουν σε συνταξιοδοτικά ταμεία) επεκτείνουν τον έλεγχο και
τα πλεονεκτήματα της παραγωγής, περισσότερο από κάθε γραφειοκρατία
του σοσιαλισμού ή κάθε επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών.

Τα ανθρωπολογικά δεδομένα δείχνουν πως ο καπιταλισμός δεν

αρχίζει με την απληστία που προκαλεί φυλετικούς πολέμους, αλλά με
τα δώρα που τους αποτρέπουν. [Τά γνωστά καθρεφτάκια]. Τα
καπιταλιστικά συστήματα αποδίδουν το 85% των εισοδημάτων τους στην
εργασία, και αποτελούνται από εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις, που
ανήκουν σε εργάτες. Οι μικρές επιχειρήσεις έδωσαν μεγάλη ώθηση στην
αύξηση του ανθρώπινου πλούτου, και κατέστρεψαν την ταξική κοινωνία,
ενώ ο πόλεμος των τάξεων υφίσταται ακόμα μεταξύ γραφειοκρατών και
προλετάριων σε όλα τα σοσιαλιστικά κράτη.

Αν η εκκλησία πραγματικά ενδιαφέρεται για το υλικό πρόβλημα της

πείνας και φτώχειας, πρέπει να μετριάσει τις προσπάθειες της που
αφορούν την διανομή φαγητού, και να προωθήσει τις ηθικές και
πνευματικές συνθήκες της καπιταλιστικής γεωργικής καλλιέργειας.
Οποιαδήποτε επιχειρηματικότητα επεκτείνεται στην παραγωγή φαγητού -
από την Κίνα μέχρι το Bangladesh- οι άνθρωποι αρχίζουν να παράγουν

28
ώστε να φάνε. Όπου κυβερνά το κράτος εξαπλώνεται η πείνα και η
εξάρτηση.

Πάνω απ’ όλα, ο πάπας έχει δίκαιο όταν εκθειάζει την ισότητα. Όπως το
επεσήμανε ο Tom Bethell, λαμπρός καθολικός συγγραφέας στην Νέα
Υόρκη, η ισότητα ενώπιον του νόμου είναι η κεντρική προϋπόθεση για
την καπιταλιστική ευημερία. Χωρίς την ισότητα ενώπιον του νόμου, η
ιδιωτική περιουσία δεν μπορεί να διαφυλαχθεί από τους ισχυρούς,
και οι ελεύθερες ανταλλαγές δεν μπορούν να λάβουν χώρα. Για να
μπορείς να δώσεις, πρέπει να είσαι σε θέση να κατέχεις. Σε μια
κοινωνία με στρώματα, όπου οι ισχυροί ελέγχουν τον νόμο, η
επιχειρηματική πρόκληση δεν μπορεί να λάβει χώρα. Ο καπιταλισμός
ακμάζει επειδή αγωνίζεται για το δικαίωμα περιουσίας, εξίσου για
όλους. Για τον λόγο αυτό επωφελείται διαρκώς από τις δημιουργικές
εκπλήξεις των φτωχών.

Στην Αμερική σήμερα, οι περισσότερες από τις πιο δημιουργικές και

επιτυχημένες νέες επιχειρήσεις, προέρχονται από τις ιδέες και θυσίες
αγράμματων ανθρώπων. Πολύ συχνά, οι άνθρωποι αυτοί είναι άποροι
μετανάστες, χωρίς προσωπική γοητεία ή γνώση αγγλικών. Δεν έχουν
ούτε απολυτήριο λυκείου. Αλλά εργάζονται 16 ώρες ημερησίως, και στο
τέλος ξεπερνούν αποδεκτές δυνάμεις και αρχές του κόσμου.

Επειδή οι κορυφαίοι επιχειρηματίες είναι σπάνια κομψοί, ψηλοί,

ευφραδείς, ή καλά μορφωμένοι, δεν εντυπωσιάζουν τους ακαδημαϊκούς ή
τους αριστοκράτες, και δεν ξοδεύουν τα χρήματα τους στις
δραστηριότητες που είναι της μόδας. Ο καπιταλισμός όμως, είναι το
μόνο οικονομικό σύστημα, όπου οι τελευταίοι γίνονται πρώτοι
υπηρετώντας τους άλλους με ταπεινό τρόπο.

Οι διανοούμενοι και άλλοι που φέρουν την πιστοποίηση «πρώτος»,

από τα σχολεία και άλλες επαγγελματικές κοινότητες, επαναστατούν
εναντίον ενός συστήματος που επιβραβεύει ένα τόσο παρδαλό και
ακατάλληλο πλήρωμα, αποτελούμενο από επιχειρηματίες που ο
πλούτος τους ξεπερνά αυτόν των παλιών βασιλιάδων. Αυτή όμως η
συνεχής άνοδος των ναυαγισμένων της γης, είναι το εξισορροπητικό
θαύμα του καπιταλιστικού πλούτου. Και όπως τονίζει ο Bethell, η
ισότητα ενώπιον του νόμου τείνει να περιοριστεί σε διάφορες

29
προνομιούχες τάξεις. Αυτό μπορεί να αποφευχθεί μόνο εάν η ισότητα
αυτή εξαγιασθεί με την πίστη στην ισότητα ενώπιον του Θεού. Η
επιμονή του πάπα να αναφέρεται στην θέση των φτωχών, δεν είναι
επίθεση εναντίον του καπιταλισμού, αλλά συμπλήρωση του.

Αν μου επιτρέπετε, θα έλεγα πως ο πάπας ίσως διαπιστώσει, πως η

κοσμική κοινωνία όπως την ονειρεύεται πρέπει να είναι
επιχειρηματική και καπιταλιστική. Αν και πολλοί καπιταλιστές
αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν τις ουσιώδεις αξίες του συστήματος, το
πρόβλημα των ελεύθερων οικονομιών δεν είναι η φύση της οικονομίας,
αλλά η διαφθορά τους από τον κοσμικό ηδονισμό και την ανήθικη
κουλτούρα.

Ο καπιταλισμός υποφέρει από την αυξανόμενη προδοσία των ηθικών,

πνευματικών και θρησκευτικών του θεμελίων, από πλευράς εκκλησιών
και σχολείων, κηρύκων και πολιτικών, που πιστεύουν πως οι ύψιστοι
φυσικοί νόμοι του δοσίματος και της πίστης, είναι άσχετοι προς τα
μεγάλα δράματα της ανθρώπινης δημιουργικότητας και παραγωγής, της
επιστήμης δηλαδή και της τέχνης.

Το πρόβλημα είναι μια κρίση της θρησκείας. Πάρα πολλοί κληρικοί

αρνήθηκαν τις απαιτήσεις του πνεύματος χάριν αδέξιων εγχειρημάτων
του υλισμού και κοινωνικής πολιτικής, στερώντας έτσι τον καπιταλισμό
από τους απαραίτητους ηθικούς κανόνες και ρίζες, σκορπώντας πείνα και
φτώχεια στο όνομα της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Ο μακαρίτης επίσκοπος Escriva γράφει: «Μην ξεχνάτε πως η

φιλανθρωπία είναι περισσότερο κατανόηση παρά δόσιμο». Η κατανόηση
είναι δύσκολη. Είναι όμως το πρώτο βήμα προς μια επιτυχημένη
φιλανθρωπία. Το δόσιμο προϋποθέτει μια με πολύ κόπο αποκτημένη
κατανόηση των άλλων. Αυτή είναι το κύριο συμπέρασμα που η
εμπειρία του καπιταλισμού προσφέρει στην εκκλησία. Το πνεύμα του
καπιταλισμού είναι αυτό που αναγνωρίζει την δυσκολία του
επιτυχούς δοσίματος, και κατανοεί την σκληρή δουλειά και την
θυσία που καταβάλλει ο χριστιανικός αλτρουισμός, πράγμα για το
οποίο έχει πάρει εντολή να κάνει.

30
Το να δίνεις χωρίς να πληγώνεις είναι δύσκολο. Η υπερβολικά
«γενναιόδωρη» ξένη βοήθεια πληγώνει τους αποδέκτες της, σπάζοντας
το ηθικό τους ή μειώνοντας τους σε εξαρτημένους, και η εξάρτηση αυτή
τους καταστρέφει την ζωή. Η ανώνυμη ιδιωτική δωρεά μπορεί να είναι
από μόνη της καλό πράγμα. Ως παράδειγμα για τους άλλους μπορεί να
ενισχύσει το γενναιόδωρο πνεύμα της κοινότητας. Αλλά ως κανόνας της
κοινωνίας, το καλύτερο είναι αν οι δότες αναζητήσουν κάποιο είδος
εθελοντικής ανταπόδοσης. Γιατί το πνεύμα του δοσίματος σκορπίζεται, ο
πλούτος ελκύεται από εκείνους που εμφανίζουν την μεγαλύτερη
πιθανότητα ότι θα τον ανταποδώσουν, και που είναι οι πιο ικανοί να τον
χρησιμοποιήσουν προς όφελος των άλλων. Εν συντομία, ο πλούτος πάει
σε εκείνους, τα δώρα των οποίων προκαλούν τις μεγαλύτερες
ανταποδώσεις.

Ακόμα και οι πιο φτωχές οικογένειες θα είναι σε καλύτερη κατάσταση σε

ένα σύστημα ελεύθερων επιχειρήσεων και επενδύσεων, παρά με ένα
εξαιρετικά «συμπονετικό» επίδομα ανεργίας, που δεν απαιτεί επιστροφή.
Η κατανόηση του νόμου της αναλογίας (δηλαδή, για να απαιτήσεις
πρέπει πρώτα να προσφέρεις, για να επενδύσεις πρέπει να
εξοικονομήσεις, και να σκέφτεσαι τους άλλους για να υπηρετήσεις
τον εαυτό σου) είναι κρίσιμη για όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής.

Η πραγματική γενναιοδωρία δεν είναι μαλακή ή συναισθηματική. Η

ουσία της δεν είναι το να χαρίσεις κάτι, αλλά το υπεύθυνο δόσιμο. Δεν
έχει και πολλή σχέση με τα συνήθως τεμπέλικα ή παραμορφωμένα «καλά
έργα» των ευκολόπιστων, με τις διαμαρτυρίες και τα προγράμματα
«κοινωνικής αλλαγής» και την ισότητα που απαιτεί η στείρα και
αρπακτική αριστερά. Το μεγαλύτερο μέρος της πιο πολύτιμης και
γενναιόδωρης εργασίας προέρχεται από την εργασία και θυσία των
κανονικών πολιτών, που στηρίζουν τις οικογένειες τους, ιδρύουν
μικρές επιχειρήσεις, προσφέρουν χρήσιμες υπηρεσίες, επιστρέφουν
αυτά που κερδίζουν, με συνέπεια την βελτίωση των ανθρώπων, και
με τον τρόπο αυτό εκτελούν το έργο του Θεού.

Ο καπιταλισμός μεταμορφώνει την ώθηση που δίνει το δώρο σε μια

πειθαρχημένη διαδικασία δημιουργικής επένδυσης, που βασίζεται σε μια
συνεχιζόμενη και εμπνευσμένη ανάλυση των αναγκών των άλλων. Ο
επενδυτής δεν μπορεί να είναι εγωιστής. Ένας πραγματικά εγωκεντρικός

31
καπιταλιστής θα αποφύγει την πρωτοβουλία (τις πιο επισφαλείς, αλλά
και πιο προσοδοφόρες καινοτόμες επιχειρήσεις), που επειδή δεν έχει
ακόμα δοκιμαστεί, εξαρτάται από την ευφάνταστη κατανόηση (μέσα
στον χώρο της φαντασίας) του κόσμου που βρίσκεται πέρα τον εαυτό
μου, και από την γενναιόδωρη και στοχευμένη αφιέρωση σε αυτήν.

Σύμφωνα με τον Adam Smith, ο εγωισμός και η απληστία οδηγούν (σαν

να τα κινεί ένα αόρατο χέρι) σε ένα ακμάζοντα καπιταλισμό. Η αλήθεια
όμως είναι το αντίθετο του λαμπρού αυτό συμπεράσματος. Ο άπληστος ή
εγωκεντρικός άνθρωπος αναζητά πρώτα την δική του άνεση και
ασφάλεια -και απαιτεί από το κράτος να του τα δώσει- παίρνοντας από
τους άλλους αυτά που δεν έχει κερδίσει. Η απληστία επομένως δεν
οδηγεί στον καπιταλισμό αλλά στον σοσιαλισμό. Σαν να οδηγείται από
ένα αόρατο χέρι, η ιδιοτέλεια επιβάλλει στην κοινωνία μια ακόμα
μεγαλύτερη ευμάρεια, η οποία καταλήγει στην εξαφάνιση της πίστης, της
ελπίδας και της φιλανθρωπίας του χριστιανικού καπιταλισμού.

Για τον λόγο αυτό, ο πάπας πρέπει να συνεχίσει να επικρίνει τον

σύγχρονο καπιταλισμό για τον υλισμό και την ανηθικότητα του. Το
σύστημα όμως μπορεί να σώσει τον εαυτό του, όχι γινόμενο
σοσιαλιστικό, αλλά προσκολλώμενο περισσότερο αληθινά στους
ουσιαστικούς νόμους του αλτρουισμού της επιχειρηματικότητας.

Ο καπιταλισμός μεταμορφώνει την ώθηση που δίνει το δώρο, σε μια

διαδικασία δημιουργικής επένδυσης, που βασίζεται στην συνεχή και
εμπνευσμένη ανάλυση των αναγκών των άλλων.

Αναφέρομαι πάλι στα λόγια του επισκόπου Escriva, από την ομιλία του
«Στο μαγαζί του Ιωσήφ», όπου ο Κύριος μας είχε επιλέξει να εργαστεί τα
πρώτα 30 χρόνια της ζωής του: «Ως αρχή για την εργασία σου μπορώ
σου δώσω αυτήν: Αν θες να είσαι χρήσιμος, υπηρέτησε. Γιατί για να

32
κάνεις σωστά τα πράγματα, πρέπει γνωρίζεις το πως... δεν αρκεί να
θες να κάνεις το καλό. Πρέπει να ξέρεις πως να το κάνεις».

Αυτή η τεχνογνωσία είναι η πρωταρχική πηγή του πλούτου της

μοντέρνας οικονομίας. Βασίζεται στην πίστη, ελπίδα, φιλανθρωπία.
Και ενισχύεται από την πνευματική πειθαρχία. Όπως το θέτει ο Michael
Novak: είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να ανταποκριθούμε
στην εντολή του δημιουργού μας, που μας δημιούργησε βάσει της
εικόνας του, να είμαστε δηλαδή δημιουργικοί.

Ο εξαγιασμός της εργασίας είναι η πρωταρχική αποστολή της

εκκλησίας. Πιστεύω πως αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να
δώσει η εκκλησία σε αυτόν τον εφήμερο κόσμο. Όταν η εργασία είναι
εξαγιασμένη, γίνεται έργο του Θεού, και υπακούει στους νόμους του
Θεού. Η υπηρεσία των άλλων και η υπηρεσία του Θεού, με μια
χρήσιμη επιχείρηση, είναι το μυστικό της ευημερίας και της
ελευθερίας.

ΣΧΟΛΙΟ: ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΔΟΥΜΕ ΤΟΝ

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ ΧΩΡΙΣ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ. Ο
ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΑΥΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΟΣΜΙΚΕΥΣΗ
ΤΕΛΙΚΩΣ, ΚΑΙ ΚΛΕΙΝΕΙ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ
ΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ
ΤΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ.

33
Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΜΕΝΕΣ

Ας επιστρέψουμε όμως, συμπερασματικά, στην αποκάλυψη που

επέφερε η κβαντική φυσική και την αντιστοιχία της προς την Γραφή.
Οι επιστήμονες δεν θεωρούν πια το θεμέλιο της ύλης, σε αντίθεση προς
τον Newton, ως κάτι το αδρανές, τυφλό, απροσπέλαστο, αποτελούμενο
απλώς από σωματίδια. Οι επιστήμονες συμφωνούν τώρα πια, πως η
ύλη προέρχεται από κύματα, πεδία και πιθανότητες. Για να
κατανοήσουμε την φύση, πρέπει να σταματήσουμε να θεωρούμε τον
κόσμο ως κάτι το υλικό, και να αρχίσουμε να τον φανταζόμαστε ως
εκδήλωση τής θείας συνείδησης, πλήρη σπιθών ενέργειας που φέρουν
πληροφορίες.

Οι θεμελιώδεις μονάδες της κβαντικής θεωρίας είναι τα σωματίδια-

κύματα, ένα μεγάλο παράδοξο, το οποίο εμφανίστηκε για πρώτη φορά το
1887, όταν οι Albert Michelson και E. W. Morley, έδειξαν με τα διάσημα
πειράματά τους πως δεν υπάρχει αιθέρας μέσα στο σύμπαν. Πριν γίνουν
αυτά τα πειράματα, επικρατούσε η πίστη πως το σύμπαν ήταν γεμάτο
από ένα στερεό υλικό, το όποιο ήταν αναγκαίο για την διάδοση των
κυμάτων του φωτός. Προηγούμενα πειράματα είχαν δείξει πως το φως
είναι κύμα. Και αφού είναι κύμα, πρέπει να υπάρχει κάποιο υλικό μέσο
δια μέσου του οποίου θα μπορούσε να ταξιδεύει. Καταρρίπτοντας την
τοποθέτηση πως είναι αναγκαία η παρουσία του αιθέρα ως φωτοφόρου
μέσου, οι Michelson και Morley έδιωξαν το μεγαλύτερο μέρος της ύλης
από το σύμπαν.

Στην κβαντική αποκάλυψη της επιστήμης, το φως

προέκυψε πως είναι ένα εσωτερικό παράδοξο των
κυμάτων, χωρίς ουσία, τα οποία κινούνται με σταθερή
ταχύτητα, σε σχέση με ένα μέσο, επίσης χωρίς ουσία.
Το 1905, σε ένα άρθρο που του έφερε το βραβείο Nobel,
ο Albert Einstein δήλωσε, πως αν δεν υπάρχει ο
αιθέρας, το φως δεν μπορεί να είναι κύμα. Δεν υπάρχει
τότε κάτι το οποίο θα μπορούσε να κυματίσει. Επεκτείνοντας την
σκέψη του Planck, ο Einstein είπε πως το φως αποτελείται από
κβάντα -πακέτα ενέργειας- τα οποία αποκάλεσε φωτόνια. Αν και
χαρακτηρίζονται ως σωματίδια, τα φωτόνια δεν διαθέτουν μάζα, και
ακολουθούν τις εξισώσεις κίνησης των κυμάτων, τις οποίες έθεσε ο

34
James Clerk Maxwell το 1860. Οι εξισώσεις αυτές υποδεικνύουν πως
τα φωτόνια είναι μια διασταύρωση κύματος και σωματιδίου.

Εν αρχή ήταν ο λόγος, η ιδέα. Διεισδύοντας στα ενδότερα τού ιερού τού
υλικού κόσμου, μέσα στον μικρόκοσμο δηλαδή, η ανθρωπότητα υπερέβη
τις κυρίαρχες ψευδαισθήσεις περί ύλης, και επανέκτησε επαφή με τις
πρωταρχικές δυνάμεις τής διάνοιας και του πνεύματος. Αυτές οι νέες
δυνάμεις κατέστησαν τα υλιστικά φαντασιοκοπήματα του
παρελθόντος ξεπερασμένα: την πεποίθηση δηλαδή, πως κατανοώντας
τα πράγματα μπορεί να κατανοήσει κανείς την σκέψη, και πως
ελέγχοντας τα πράγματα μπορεί να κυβερνήσει κανείς τον κόσμο. Η
κβαντική εποχή είναι εποχή ελεύθερων ανδρών και γυναικών, που
ιεραρχούνται βάσει της πίστεως και της αληθείας, και οι οποίοι
αναζητούν τις πηγές του φωτός.

Το μυστικό της συμφιλίωσης της επιστήμης με την θρησκεία

βρίσκεται σε αυτή την ενοποιό αναζήτηση. Η κβαντική όραση
βρίσκει στα θεμέλια τού στερεώματος τον σταυρό καμωμένο από
φως. Συνδυάζοντας το σωματίδιο με το κύμα ενώνει το πεπερασμένο
με το άπειρο, την μάζα που περιορίζεται σε ένα μόνο σημείο με την
αιώνια ακτινοβολία. [ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΥ]

Τι άλλο μπορεί να περιμένει ο χριστιανός να βρει ως θεμέλιο του

κόσμου; Με αυτό το φως είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τα
παράδοξα: εγκέφαλο και νόηση, το χρονικό και το θείο, σάρκα και
λόγο, ελευθερία και πεπρωμένο. Με αυτό τό φως μπορούμε να βρούμε
ακόμα και την αλήθεια. Δεν μπορούμε όμως να δούμε δια μέσου αυτού
του φωτός (τι βρίσκεται πέρα από αυτό). Στην επιστήμη και την
τεχνολογία, στην θρησκεία και την οικονομία, ο μόνος τρόπος για να
θριαμβεύσουμε είναι να καταλάβουμε πως η αλήθεια είναι ένας
παράδοξος και σωτήριος σταυρός, στην καρδιά του φωτός και της ζωής,
και εκπέμπεται τόσο στον μικρόκοσμο όσο και στο σύμπαν. Και όλες
μαζί οι δυνάμεις τού σατανά δεν μπορούν να την νικήσουν.

ΣΧΟΛΙΟ: Καί τί δουλειά έχει η εκκλησία μ’ αυτή τήν συμφιλίωση;

Κανένας δέν μπορεί νά καταλάβει ότι εδώ ομιλούμε γιά τό φώς τής
τέταρτης ημέρας; Ότι η ελληνική φιλοσοφία ομιλούσε γιά τό φώς τής

35
πρώτης ημέρας; ΟΤΙ Ο ΗΣΥΧΑΣΜΟΣ ΤΕΛΙΚΩΣ ΚΑΙ ΜΟΝΟΝ
ΟΜΙΛΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ; Τόσα διδακτορικά πού
χάθηκαν;

Εάν είχαν διαβάσει ποτέ τήν ερμηνεία τής δημιουργίας τού

ανθρώπου, από τόν Αγιο Ιωάννη τόν Χρυσόστομο, θά είχαν διαβάσει
τό εξής: Ο Θεός έλαβε ύλη από τήν γή. Δέν έλαβε χώμα, αλλά ότι
πολυτιμότερο διαθέτει η γή καί έπλασε τόν άνθρωπο. Καί στήν
συνέχεια σ' αυτό τό πλάσμα ενεφύσησε πνοή Ζωής. ΤΗΝ ΨΥΧΗ.
Αυτό πού ερευνούσε η φυσική τού Γαλιλαίου καί τού Νεύτωνος ήταν
καί είναι οι δερμάτινοι χιτώνες. Τό σώμα, τό οποίο φιλοδόξησε νά
σώσει η ηθική τού Κάντ καί οι Θείοι κανόνες τού σημερινού
οργανωσιακού κλήρου. Τό σώμα πού προσέλαβε τόν θάνατο καί τό
οποίο μέ τήν βοήθεια τής τυπικής ηθικής τό καθιστά αθάνατο.
Σήμερα η επιστήμη ανακάλυψε τήν ύλη καί τήν συγχέει πότε μέ τό
πνεύμα καί τήν ελευθερία, πότε μέ τό άπειρο καί αιώνιο τής ψυχής,
πού καθιστούν τίς αρετές της περιττές. Διότι η αρετή καί τό αγαθό
είναι ταυτόσημα μέ τήν ψυχή.

ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΕΤΡΟ, Η ΘΕΛΗΣΗ, Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ.

Καί η επιστήμη λοιπόν αγνοώντας καί πάλι τά ουσιώδη, γράφει τό

νεωτερικό της μυθιστόρημα.

Η αίρεση της οικονομίας του πνεύματος θεμελιώνει ήδη το μέλλον

μας. Γέννησε ήδη τόν homo oeconomicous.

ΤΕΛΟΣ

36