NEMÂZİCMİNRES

Â'İLİ'
LEİMMETİ'
S
S
ELEFVEEDEBİHİMİ'
L-İLMÎ

İSLAM '
DA
TARTI
ŞMAADABI
SEL
EFİMAML
ARI
NIN
MEKT
UPLARI
NDANÖRNEKL
ERL
E

ABDULFETTÂHEBÛGUDDE

Mu
hac
irYayı
nl
arı
:No:
7
Mu
ası
rl
arı
nEse
rl
er
i:No
:2
1
 ‫ﻴﻢ‬
‫ﺮﺣ‬‫ﻟ‬
‫ﻤﻦﺍ‬
‫ﺮﺣ‬‫ﻟ‬
‫ﺑﺴﻢ ﷲﺍ‬
el
-HâmduLi
l
lâhiRabbi
lÂl
emin.Ve'
s-
Sal
âtuve'
s-
Selâmuâl
â
Rasûl
i
nâMuhammedi nveâl
âAli
hîveSahbi
hîecmaî
n.Emmâba'du:
Bu,Abdulf
ett
ahEbuGudde' ni
ntürkçeye"Al
i
mleri
nMektuplar
ından
Örnekler
leİsl
am'daTartı
şmaAdabı "i
smiyl
eçevri
l
mişgüzel v
e
f
aydalıbi
rri
salesi
dir
.Al
lah'
ıntev
fiki
ylebenburi
sal
eyii
hti
saretti
m.

Müel
li
feserdeİslam'datartı
şmav emünazar aadabınadairseleften
3mekt upaktar
mı ştı
r.Bunlardanilkiİ
mam EbuHani fe'ni
n,İ
mam
Osmanel -Bet
ti'
yeircagör üşündenber iol
duğunadairyazdığı
mektubudur.Benbumekt ububur ayaal madı
m.Allahizinver
irse
EnuHanife'
ni
nmür ciedenol upol maması yl
ail
gil
imustakilbi
rrisale
hazır
layı
pbumekt ubaoraday ervereceği
m.Diğerikimektup
hakkındaiseil
eridemüel l
i
finönsözündebi l
giver
ilecekt
ir
.

EbuGudde, eserindebuüçmekt updışı

nda" Selefi
nar alar
ındaki
i
htilaf
lar
arağmensev gi vekardeşli
ğikorudukl arı
nadai rbazıör -
nekler"devermi şti
r.-Kibenbunl ardanbirçoğunubur ayaakt ar
dım.-
Ay rı
cabunaekol ar ak"Seleft
ensonr agelenlerinihti
lafı
,ayrılı
kve
dağılmasebebi halinegetirmeler
i";
"Ali
mlerinr eddiyeler
indeki i
lmi
edepleri
ndenör nekler"
;"Ali
mlerhakkındaköt ükonuşmanı n
y eri
lmesi"gibibaşlıklaralt
ındabukonul arıkısacai şl
emi şti
r.

Ri
saledeki
önsözv edi
pnotl
armüel
li
feait
tir
.Tar
afı
mdan
ekl
enendipot
lar
ınsonunai
se(M)yazarakbel
i
rtt
im.

Müelli
fegeli
nce, asıl
adıAbdul
fettahb.MuhammedEbuGuddeel -
Kureşîolup,küny esiEbuZahi
d'dir
.Hicri1336senesi
ndeHal ep'
te
doğup,hicr
i 1417senesindeiseRi y
ad'davefatet
mişti
r.Kendisi
Hanef i
mezhebi nemensupol up,sonasrınöndegelenmuhad-
disl
eri
ndendi r
.70'denfazl
ate'li
fvetahkikeseri
neşretmi
ştir.
Not
:Eser
inçev
iri
siMer
yem HananMer
gen'
e,bası
mıi
se"
Mear
icKi
tap"
aai
tt
ir
.
Ab
dûlVe
hhâ
bel
-Mu
hâc
ir
2
 ÖNSÖZ
Rahmanv
eRahî
m ol
anAl
l
ah'
ı
nadı
yl
a..
.

Hamd;kudretvei
hsansahibiol
anAllah'
a,sal
atveselam;O'nun
yarat
tı
klar
ını
nenhayır
lı
sıol
anSey y
idi
miz,ResulveNebil
eri
nsonun-
cusuMuhammed' e,O'
nunmut t
akiali
ne,
hidayety
ıldı
zl
arıol
anasha-
bınaveonlar
aihsanil
etabi
olanimam vefaki
hkimseler
eolsun.
..

İ
mdi;Buküçükv ef aydalıki
tapta,sel
efimamlarını
nmektupör-
nekler
iniv
ei l
miedepl
er i
nibirar
ay ageti
ri
p,hi
crii
kinciasrı
nüçmüç-
tehi
timamı nı
n,üçayr
ımekt ubunuakt ar
dım.(
Bunlardan;)

İki
nci
si:İ
mam Mal ikb.Enesel-Medeni '
nin(v.179),Mısı
r'
ınf akihi
İ
mam Ley sb.Sa'del-
Fehmîel-Mısrî
'ye(v.170)y azdı
ğımekt ubudur .
İ
mam Mal ikbumekt ubundaonu,Medi ne'ninveul emasını
nf azil
et i
-
ne,onl
arl
aar al
arı
ndakimüt ev
ari
samel denv eonl ar
ınmuamel atla-
rı
ndanalmanınönemi neveonlar
ınfetvaları
nınkarşıt
ıolankimsel er-
denkaçı
nmanı nzorunlul
uğunayönlendir
mi şti
r.

Üçüncüsü:İmam Ley sb.Sa'd'

ın,İ mam Mal i
kb.Enes' ey azdığı
mektubudur.Bumekt ubu,İmam Mal ik'
inzi
krigeçenmekt ubunace-
vapolarakyazmıştır
.Mekt ubunda,Medi neehl i
ninfet
v al
arıarasın-
danalmadığıbazıfet
valari
çinözrünübey anetmi şveyineay nışekil
-
de,kendi
sinegörünendelil
l
eregörer eddett
iğifetval
arı
nısaymı ştı
r.

Bumekt uplardaiki
nciasrı
nal i
mlerinini
tikadîvebazı f
er'
îmesele-
l
erdekif i
kirvet artı
şmalarıhakkındagüzelör neklervardı
r.Yi
nebun-
l
arıniçerisi
ndesel ef
inil
mimesel el
erdekiihti
laf
ları
ylaberabersevgi
vekar deşli
ğinası ldakoruyupgözet ti
kleri
nev eherbi r
ini
n,gidi
lmesi
gerekenhakgör üşünkendigör üşüol duğunubel i
rt
mesi nerağmen
aralar
ındakimuhabbetv esami miyetev er
dikler
işiddetl
iönemedai r
muht eşem ör neklervar
dır.

Bumektupl
arı
niçeri
si
ndeselef
in,hüccetil
ehüccet i
nçar pı
ştı
ğı
dur
uml
ardasayıpsövmektenv
emuhat abınıcehal
et,sefi
hli
k,fası
k-
3
l
ık,
bidatvedalal
etl
eitham et
mektentam olar
aksakı
nıpuzakl
aşma-
l
arı
ylabir
li
ktekatısözl
üv eeksi
ktabi
rliol
madan,samimiyeti
leil
mî
meselel
eriar
aştı
rmaları
nıgözönüneserencanlımi
sal
lerdevardı
r.

Bendeçağı mızı
nil
im ehl
i
nev egençleri
mizedersolması,sel
ef-
i
sal
ihî
nimaml arı
nınil
mît ar
tışmalar
ındakiyöntemleri
ninvey üce
edepl
eri
ninonl
araöğret
il
mesi i
çinbumekt upl
arıbi
raradaneşret
ti
m.

(
Mal
i
kveLey
s'i
nmekt
upl
arı
nır
ivay
etedenl
er:
)

İmam Yahyab.Mai n"Tari

h"i
ndebui kimektubuLey s'
inkatibiAb-
dul
lahb.Sal
ihtari
kiy
leAbbased- Düvr
î'
denrivayeteder.HafızYakup
b.Süfy
anel-Fesev
îde" el
-Ma'
rif
etüve'
t-Tari
h"adlıeser
de, Leys'i
nta-
l
ebesiYahyab.Abdullahb.Bükeyrel
-Mahzumît ari
kiyl
erivayeteder.

Kadıİyaz,
İmam Malik'
i
nmekt ubununt amamı nıv eLeysb.Sa'd'ın
mektubununbirkı
smını"Ter
ti
bü'l-
Medar i
k"adlıkitabındaaktarı
r.Al-
l
ameİ bniKayyı
mda" İ
'l
amü'l
-Muv akkı
în"adl
ıeserindeLey s'
inmekt u-
bununtamamı nı
,Yakupb.Süf y
anel -
Fesevî'
ni
n" el-Ma'ri
fet
üv e'
t-Ta-
ri
h"ki
tabı
ndannakleder
ekzikreder.

Ki tabıilmîy oruml arl

avedi pnotl
arlaağırl
aşt
ırı
p,bumekt upl
arda
sözedi l
enmesel eler
dealimleri
nsözl er
inivedel i
ll
eri
niaraştır
may ı
uygunbul madı m.Çünküsözüabar taraksüslemeksel efi
nadet ide-
ği
ldi.Aksi neonl arzor l
ukvemeşakkat tenuzakbi rşeki
lde,bizi
m gibi
okuy ucularınanlamasızorol any erl
erdefiki
rl
eri
niyazarlar
dı.Bundan
dolay ıbut üryerlerdeaçıkl
amav eşerholarakdipnotl
arekledim.

Bumekt
upl
ardansonrada,dahafaydal
ıolmasıiçi
ngeçmişt
eki
al
i
mler
imi
zi
nil
mi edepl
eri
ndenbazıol
ayvehikay
eler
izi
kret
ti
m.

Allah'
tanbununlaili
m ehli
nivetalebeler
inifaydal
andır
masını
,Se-
l
ef-iSali
hin'
inedepler
iyl
eedeplenmey ebizikerem vefazl
ıyl
amuv af
-
fakkılmasınıi
steri
m.ŞüphesizkiO, cömer t
ler
inencömer divemer-
hamet l
il
erinenmer hametl
isi
dir.Al
lah,Muhammed' e,onunali
nev e
ashabınasalatv esel
am etsi
n.Aleml er
inRabbi All
ah'
ahamdol sun.

4
 Mal
i
kb.Enes'
i
nLey
sb.Sa'
d'
aMekt
ubu
Medineehli
ninil
mini
nfazi
let
i,başkal
arı
nınil
mineonlar
ıter
cih
et
mesiv eselef
inonl
arı
ntutt
uğuy ol
uizlemeslhakkı
ndadı
r.
Malikb.Enes'tenLeysb.Sa'
d'a,sel
am üzer
ineol
sun.Benkendi-
si
ndenbaşkabi rilahol
mayanAllah'ahamdederim.İ
mdi;All
ahbizi
desenidegizl
iv eaçıkt
akendii
taati
ylekor
usun,bi
ziv
esizihert
ürl
ü
köt
ülüktenesi
rgesin.

Yanımdakil
er,ai
lem,çocukl
arveben, seni
nhoşunagidecekbi
rdu-
rumday kensanabumekt ubuyazıy
or um.All
ah'ahamdolsun.Mektu-
bunbi zeul
aştı.All
ah'
ınsanabahşetti
ği ni
mettenvehali
ndenbahset-
mi şsi
n.All
ah'tanbanav esanaverdiğinimetl
eri
,tamamınaerdi
rme-
sinivebizikendisi
neşükredenkimsel er
denkıl
masınıni
yazederi
m.

Sanaaçı kl
amam için1banagönder mişolduğunkitapl
arhakkında
söyl
edikl
erinianl
adı
m.Sanabuki t
aplarıgönderi
yorum.Bunuy aptı
m
veokitaplardayapabil
eceğim kadardeğişikl
ikyaptı
m.Ensonunda
bukit
aplarsenindeistediği
ngibidüzgünbi rhal
egeldi.Ki
tapl
ardaki
2
herkundağın sonunudaüzer i
nde, '
'
Hasbunal l
ahv eni'
melvekil
"ya-
zanmühr ümlesonlandır
dım.

Senikor
umakv ei
ht i
y acı
nıgider
mekistedi
m.Senzatenbunaehil
bi
rkimsesi
n.Başkabirişy apmadığı
m bi
rsaati
midebunubaşarabil
-
3
mekiçi
nsanaay ı
rdı
m.Mekt ubunubanageti
renki
msei l
e(di
ğerih-
1 Ya ni
,okuyarakonl arhakkında
kigörüş
leri
mibeyanetmemiçin.
..Bume ktubuve
il
eri
degelecekcevabınıokurkenanla
şıl
acağıüzer
e,İma
mLe ys
'eMe di
ne hlininba
zı
iş
ler
ihakkındabirtakım kita
plargel
miş,İmam Leysdekita
plar
ınsıhhati
nde nemin
olmakis
tediğii
çinonl a
rıMe dine'
debul
unanİ mamMa l
ik'
egöndermiştir
.İma mMa -
li
kdeonlarıinc
elemişvei l
eridededeği
nil
eceğiüzer
egere
kennei s
eya pmıştır
.
2 Kundak- "
Fundak"dade ni
r-:Görünüşegör ebuFa rsç
abi rlaf
ızolupbir
çokan-
la
mdakullanı
lı
r.Buradaise,"Üzer
ineyazıya z
ıldı
kta
ns onrasarı
lar
akka t
la
nankağıt
"
manas
ındakull
anıl
mı şols
age re
k.Başkabi rkimseni
nki t
abailaveyapmasını
nönüne
geçme
ki ç
inonlarhersayfa
nınsonunakatibini
nmühr ünüba s
arlar
dı.
3 Ya
ni,ba
şkabirokuma
yayöne
lmediği
mbirsa
ati
mi,i
hti
yac
ınıgi
der
mekvei
st
edi
-
ği
nokit
apl
arıgöz
dengeç
irme
kiçi
nsadeces
anaada
dım.
5
ti
yaçl
arı
nda)sanaulaşacaktı
r.İht
iyaçl
arı
nıonat esl
im et
ti
m.Saygı-
değerkonumunuvehakkınıgözetmem gerekti
ğinidüşündüğüm i
çin
buhusustasanakar
şıcömer tdavrandı
m.

Benim buhusustakigörüşümüalmay ıv
emekt ubumasananasi-
hatederekbaşl
amamıi stemenbenihareketegeçir
di.Bunasi
hatl
e-
4
ri
minseninyanı
ndabi rdeğeriol
masınıumarı
m. Sanabugünedek
hephüsnüzanbeslemişolmam benisananasihatetmektenmenet-
mekteydi.
Ancakbuhusust abanabi
rşeysöy l
emedi nvebanabuko-
nudabirşeydeyazmadı n.

Bil
esi
nki,-
Allahsanar ahmetet si
n- banagel
enhaber l
eregör esen,
bi
zimiçi
ndebul unduğumuzbumeml ekett
ekii
nsanlaraay kır
ıolarak
hal
kaçeşitl
ifetvalarv eriy or
muşsun.Sen,emanetv efaziletsahibi
ol
uşuna,meml eket i
ndeki leri
nnezdindekimev ki
ine,seniny anındaki
ki
mseler
insanaol anihtiy acınaveseni nsöyl
edi
kleri
neitaatet mele-
ri
nerağmennef sinitehlikey eatmaktankor kmal
ısı
nv euy duğunt ak-
di
rdesenikurt
uluşagöt ür eceğini
umduğunşey l
erebağlıkalmal ı
sın.

ÇünküAl
l
ah(
cel
l
ecel
alühü)YüceKi
tabı
'
ndaşöy
lebuy
urur
:

"İyili
kya r
ışı
ndaönceli
ğikazana nMuhaci
rl
erveEns a
rveonlaragüzelc
e
uya nl
ardanAllahhoşnutolmuştur.Onl
ardaAll
ah'
tanhoşnutt
urlar
.Alla
h
onlar
a,içi
ndetemelliveebedikalac
akl
arı
,iç
ler
indenı
rma kl
ara ka
n
cennet
lerhazı
rl
amı şt
ır
.İş
tebüyükkurtul
uşbudur.
"(Tevbe100)

Yi
neşöy
lebuy
urmuşt
ur:

"Tağut'
akul
luketme kt
enkaçını
p,All
ah'
ayönel
enl
ere,onl
ara,müjde
vardır
.Dinl
eyipde,engüzelsözeuya
nkulla
rımımüjdel
e.İş
teAllah'ı
n
doğruyolaer
işt
ir
diğionla
rdı
r.İşt
eonl
arakı
lsahi
ple
ridi
r."(
Zümer17-18)

İnsanl
arancakMedine'
li
ler
etabî
dirl
er.Çünkühicr
etoray
ay apı
l-
mı
ş,Kur'
anoradanazi
lol
muş,haram v
ehel al
oradabi
ldi
ri
lmi
şti
r.Ay-
4 Leys'
in,Ma l
ik'
i
nbukitapl
arhakkındakiiz
leni
mleri
niöğrenmekist
emes
ionunte-
va
zusuna,ihl
ası
navedoğruolanıbi
lme yeyöneli
kolansevgi
sinede
lal
ete
der.Buis
e
Mali
k'i
,me kt
ubunana
siha
tilebaşl
ama sıi
çincesar
etl
endi
renbirdur
umolmuştur
.
6
rı
caPey gamber‫ ﷺ‬onl arınarasındaidi
.Onlarvahye,Kur'
an'ı
ninişine
şahitol
uy orlar dı.Peygamber‫ ﷺ‬onl ar
aemi rveriy
or,onlardabuna
i
taatediyorlar dı.All
ah, O'
nunv efatı
nıdil
eyerekO'nakendiyanındaki-
ni(cenneti)seçenekadarRasul ul
l
ah‫ ﷺ‬onl ar
asünnet l
erinianlatı
-
yor,onl
ardabunauy uyorl
ardı.All
ah'ı
nsalatv eselamı,rahmetv e
bereket
leriO' nunüzer ineolsun.

Peygamber '
den‫ ﷺ‬sonr a,ümmet iiçi
ndei nsanlarınO'naençok
tabiolanları
ndan işbaşına geçenlery eniol ayl
arla karşıl
aşmışl
ar,
bunlardanbildi
kler
iniuygulamışl
ar,bilmedi kl
eri
nisor muşlar,i
çti
hat-
l
arındav eil
kzamanl ar
ındakuvvetl
ibul dukları
nıalmı şl
ar;eğerbir
isi
,
onlaramuhal ef
eteder ekdahakuv v etl
ivedahaüst ünbi rşeysöyle-
mişse,kendigör üşleri
nibır
akıponunl aamelet mişlerdi
r.Bunlar
dan
sonrat abi
îl
eraynıyolagitmişveaynıusul lereuymuşl ardır
.

Bi
rişMedi ne'demev cut
sav eonagör eamel edil
iyor
sahi çkimse-
ninbununaksi nehar eketet
mesiniuy gunbulmam;çünküal ı
pgötü-
rülmesivesahi pçıkıl
masıimkansızolanomi ras,bunları
nel i
ndedir
.
Diğerşehi r
leri
ni nsanl
arı
,"Buamelbi zi
m meml eketi
mi zdev ar
dır
,
geçmişleri
mi zbunauy muşl
ardır
"deseler,bundaonl argüv enil
ecek
birkaynakol amazlarveMedine'l
il
eriçincaizolanşey ,onlari
çinca-
5
i
zol maz.

Sen,-Al
lahsenirahmetindenuzaketmesi n-nefsi
niçi
nbeni
m sa-
nayazdıkl
arı
mabak.Bi lkiben,sanayazdıkl
arı
ml aancakbi
rol
anAl-
l
ahadınasami miyetiv
esenigözet i
pesirgemey ii
stedi
m.Bunagöre
mektubumadeğer iniver
.Sendebi l
i
rsi
nki ,bensananasihat
tehiç
kusuret
medi m.

All
ahbizidesenideherhal
ükar
dakendi
sineveResul
üneit
aatet
-
mekonusundamuv af
fakkı
lsı
n.Al
lah'
ı
nsel
amı ,r
ahmetiveber
eket
-
l
eriüzer
ineolsun.

5 Medi
neehl
ini
namel
iningere
kli
li
ğiaçı
sındanİma
mMa l
ikveas
habı
nınme
zhe
bi-
nie
niyi
,Ka
dıİyaz"
Ter
tibu'
l-
Me da
rik"
de(1/47-
59)a
çıkl
amışt
ır
.
7
 Ley
sb.Sa'
d'
ınMal
i
kb.Enes'
eMekt
ubu
Selam üzeri
neolsun.Benkendisi
ndenbaşkai l
aholmay anAl l
ah'a
hamdeder i
m.İ mdi;-
All
ahbizedesi zedeafiyet
lerversin.Düny av e
ahi
ret
teakıbetimi
zigüzelkıl
sın.
-Mekt ubunbanaulaştı.Ondadur u-
munuzuni yiol
duğunuy azı
yorsun.Bunaçoksev i
ndim.Al lah,bunu
si
zi
ni çi
ndai m ey
lesi
n.Onu,şükürv eihsanı
nınartmasınay ardı
mcı
ol
araktamaml ası
n.

Sanagönderdiği
m ki
tapl
arhakkındakigörüşünü,onlar
ıdüzeltt
iği-
niveüzeri
nikendimührünlemühür l
ediğinianl
atı
yorsun.Onlarbize
gel
di.Al
lahsenibuyapt
ıkl
arı
ndandol ayıhayı
rl
amükaf atl
andır
sın.İş-
teonlar
,bi
zesendenulaşankit
aplardır
.Bende, seni
ngör üşünleon-
l
arı
nhakikati
neulaşmakist
emişti
m.

Mektubunda, seni nhakkı ndabanagel enşey leridüzeltmekv eba-

nanasihatet meki mkanl arınıv erdi
ğiiçinsanay azdı kl
arımınseniha-
reketegeçirdi
ğini,yazdıklarınadeğerv ermemiumduğunu, bunundi-
ğerhususlardabi zekar şıiyidüşünmeneengel olmadığını,çünkübe-
nim seninl
eböy lebi rşeyimünakaşaet medi ğimi ,yanını
zdakicema-
ati
namel i
nemuhal ifol
arakbazışey l
eref etvav erdiğimiişitt
iği
ni,
ya-
nımdakileri
nkendi leri
nev erdi ğimf et
valaraitimatet melerisebebiy
le
nefsi
mi çinkorkmam ger ekt iğini
, i
nsanları
nhi cretedi l
env eKur '
an'
ın
nüzulünesahneol anMedi neehl inetabi olduklarınısöy l
üyorsun.

İ
nşâAll
ahy azdıkl
arı
ndai sabetetmişsi
ndir.Nitekimyazdı
kları
nbe-
nim katı
mdai stediği
nkonumual dı.Şazfetvalardanhiçhoşlanma-
yan,Medineli
leri
ngeçmi şal i
ml eri
nisondereceüst üngörenveonla-
rı
nitti
faketti
kler
işey l
erihararetl
ebenimsey enbendenbaşkakendi -
sineil
im nispetedi l
enbi rkimsegör medim.Bununi çinal
eml er
in
6
Rabbiolanv eortağıolmayanAl l
ah'
ahamdol sun.
6 Doğruv eyanlı
şınbelir
ti
li
p,i
lmimüna kaşa
ları
nyapıl
dığıbi
ryerdedahiböyl
e s
ine
se
vgives a
ygıiledoluptaşa
nbirkonuşma,nazikbi
rdilvegüzelbi
rüslubunkul
lanıl
-
masıdi
kkatl
ericel
be tmekte
dir
.Al l
ahonla
rarahmeteyle
sin.
..Muhali
fl
erini
ngörüşle
-
r
ineedep,samimiyet
,s e
vgivetakdiri
leyakl
aşmakhususundanekadardahırs
lı
lardı!
8
 Rasul ul
l
ah'
ın‫ ﷺ‬Medi ne'
dekimakamı ,Kur'an'
ınO'
nаor adasaha-
belerarası
ndanazi
lol
uşu,Allah'
ı
nonlaraPey gamberivasıt
asıylaöğ-
ret
tiğişeyl
ervebuhusustainsanl
arı
nonl ar
at abiol
malarıgibianl
at-
tı
ğınhususlar
ageli
nce;bunl
arsöy l
edi
ğingibidir.

Zikret mişol duğun" İyili

kya rışı
ndaönc eliğikaza
na nMuha ci
rlerve
Ensa rileonl ar
agüz elceuya nl
arda nAlla
hhoş nutolmuş t
ur,onlardaAl lah-
tanhoş nut t
urlar
.Al l
a honla r
a,içindetemellivee bedikalacakla
rı,i
ç l
erin-
denı rma klarakanc enne t
lerhazır
lamıştı
r;iştebüyükkur tuluşbudur."ay e-
ti
negel ince; muhaci rl
erdenbi ri
nci derecey i kazananlarınçoğu, Allah-
ınrızası nıtalepi çi
n, All
ahy olundaci hadaçı kmışl
arv eor dul
art eşkil
etmi şler,insanlaronl arı
net rafındatopl anmı şl
ar,onlarda,bunl arın
arasındaAl l
ah'ı
nKi t
abıv ePey gamber ininsünnet i
ylehükmet mi şler
vebi ldiklerişeylerionlardangi zlememi şler dir.

Onlarınherordusunda-All
ahi çin-O'
nunkitabı
nıv eResulünün‫ﷺ‬
sünneti
niöğreten,Kur'
anv esünnet inaçı
klamadığıkonulardareyl
e-
ri
yl
eiçtihatyapanbirzümr evardı.Bukonudaonl arınbaşında,Müs-
l
ümanl arı
nkendileri
niyönetmeleriiçinseçmişol dukl
arıEbuBeki r
,
Ömerv eOsman( r
adıy
alahuanhum)ge
l li
yor
du.

Bunları
nüçüde, Müslümanor dular
ını
gözdenuzakt utmuy orl
arve
onl
ardanhaber si
zol muy or
lardı.
Bilaki
süçüde, dinidosdoğr ut utmak
vei
htil
aftankaçınmaki çinküçükbi rmeselededahi Allah'
ınKi t
abıve
Peygamber i
nin‫ ﷺ‬sünnet i
ylehareketedil
mesıger ektiğiniyazıyorl
ar-
dı
.Kur'
an'ınaçıkl
adığıv ePey gamber '
i
n‫ ﷺ‬amelet ti
ğiy ahutdaPey -
gamber'den‫ ﷺ‬sonr akendileri
ninisti
şareett
ikleribirmesel eyimut -
l
akaonlarabildir
iyorl
ardı.

Ortay
açıkanbirişi,Rasulullah'ı
n‫ ﷺ‬ashabıbirhükmebağl amı ş-
saveMı sı
r'
da,Şam'da,Irak'ta,EbuBekir,Ömerv eOsmandev r
inde
kendi
ler
ivefatedi
ncey ekadarohalüzer ekal mı
şlarveonlarabun-
danbaşkasınıemretmemi şlerse,bizdeMüsl ümanor dul
arıiçi
nRa-
sul
ull
ah'
ın‫ ﷺ‬ashabıv eonl arat abiol
anselef
inamel etmediğibi
rişi,

9
al
iml
eri
ngi t
ti
ğiv
earkal
arı
ndageçmişt
ekil
erebenzemeyenki
msel
e-
ri
nkal
dığıbi
rzamandaort
ayaat
maları
nıcai
zgörmüy or
uz.

Bununl
aber aberdahasonraRasulull
ah'ı
n‫ ﷺ‬ashabıdabi r
çok
şeyhakkı
ndakifet
val
ardaiht
il
afetmişl
erdi
r.Şay
etseni
nbi
ldi
ğinibi
l
-
memişolsaydı
m bunlar
ısanayazardı
m.

Rasul ul
lah'
ın‫ ﷺ‬ashabı ndansonr aSai
db.Müsey yebv eonungi -
bitabii
lerbirçokşi ddetl
iihti
lafl
aradüşmüşl erdir
.Keza,bunl ardan
sonraki
lerdei hti
l
afadüşmüşl erdir
.BenonlarlaMedi ne'dev ebaşka
7
yerl
erdegör üştüm.Bunl ar
ınbaşı ndaogünİ bniŞihab( ez-Zühri) v
e
Rebiab.EbiAbdur rahman8v ardı
.Rebia'
nı
nbazıgeçmi şşey leremu-
halef
etet t
iğihususlardanbirkısmıda; bi
l
diğin,hazırbul unduğunv e
seninYahy ab.Sai d,Ubey dull
ahb.Ömer ,Kesi rb.Fer katv eondan
dahay aşlıolanpekçokr eysahi biMedinel
iningör üşünüi şitt
iğim
meselelerdir
.Hattabunl arseni,onunmecl i
siniterketmekgi bihoş-
l
anmadı ğınbirşeyemecburet mi şt
ir
.

Rebi a'
yıkınadığımızbazışey l
erhakkı ndaseni nlev eAbdülazi
zb.
Abdul lah9il
emüzaker eetmişt i
m.Si ziki
niz, benim kabuletmediğim
şey debanakat ıl
ıyor,beni
m hoşl anmadı ğım gi bisi
zdeondanhoş-
l
anmı yordunuz.Bununl abir
li
kteAl l
ah'ahamdol sun;Rebia'
dapekçok
hay ır
,sağlam bi rakıl,
beli
ğbi rdil
,apaçıkbi rüst ünlük,İ
slam'ıgüzel
biry aşayış,genelol arakbütünkar deşlerinev eözelol arakdabize
karşısadı kbirmuhabbetv ar
dı r
.Allahonar ahmetv emağf i
retet
sin.

7 Tabiin'de
nolup,İmam,Fakih,Ha fı
z,Muha ddi
sbirzat
tı
r.Medineli
dir,fa
katŞa m'-
dayerle
ş mişt
ir
.Leysonunhakkı nda:"Çokge ni
şvederi
ni l
mivardı.Ha ngiil
imda lı
ol
ursaolsun,konuşmay
aba ş
layınca,dinl
iyen,omevzûyueniyibil
eno, kanâat
ineva -
rı
rdı
.”;Mâ li
kise,"
Obe nz
eriazbul una
nbi râli
mdir
."demişt
ir
.H.124'deve f
âtett
i.(M)

8 İma m,Fakih,Hafı
zveMüç te
hitbirzatol
up,reyler
indebasi
retsa
hibiolmasıne-
deni
yle"Rebia
tû'r
-Rey"di
yelakapla
ndırı
lmış
tı
r.İbnû'
l-Maciş
ûn,"SünnetiRebi
a'dan
dahaiyiez
b e
rleyenbirki
msegör medim.
"de mişt
ir.Kendis
iMe dine
'dekifet
valar
ın
sa
hibi
ydi.İ
ma mMa l
ikdefı
khıondanöğrenmişt
i.(Hic
reti
n)136senesi
ndeve f
atett
i.
9 O,(Tabi
in'
den)Abdül
azi
zbinel-
Ma c
işûnel
-Me de
nî'
di
r.Musanni
f,Faki
hvegü-
ve
nil
irbi
rzati
di.(
Hic
reti
n)164se
nesi
ndevefa
tett
i.All
ahrahme
te yl
esi
n.
10
 10
Onu,
amel
i
ndendahagüzel
ii
lemükaf
atl
andı
rsı
n.

İbniŞihabil
ekarşıl
aştı
ğımızvey azı
ştı
ğımızzamanda,onunbi r
-
çokçelişki
yedüştüğüolurdu.Bazenbirmesel ehakkı
ndaona, bi
r bi
-
ri
netersdüşenüçgör üşyazıl
dığı
ndaili
mv ereyini
nüstünlüğünerağ-
men, bukonudakiöncekireyi
nihatı
rl
amazdı.İştebuda,terketmemi
hoşgörmedi ği
nşeyleri
ter
ket memesebepol du.

Yinebili
yorsunki ,benimİ bniŞihab'ır eddet
ti
ğim birhususda,
Müslümanları
nor duları
namensupbi ri
sinin,yağmurlugecedeikina-
mazıbir
leşti
rmesimesel esi
dir
.Şam' ı
ny ağmur u,Al
lahbi l
i
rya,Medi-
ne'
ninyağmurundandahaçokt ur.Amaor adakiimaml ardanhi
çbiri
si
yağmurl
ugecedenamaz ıbir
leşti
rmemi şlerdi
r.Halbukiaral
arı
nda
EbuUbey deb.Cer rah,Halidb.Vel i
d,Yezidb.Süf y
an,Amrb.Asv e
Muazb.Cebel (radı
yal
lahuanhum)v ar
dı.

Peygamber '
in‫ ﷺ‬,"Helalveha ramıe
niyibile
nini
zMua zbi
nCe be
l-
di
r.
"buy urduğubizeul
aşmı ştır
.Yine"MuazkıyametgünüAli
mlerar
a-
sı
ndabiradımöndegele
c e
kti
r .
"diyebuyurmuştur.Yi
neonlar
ınarası
n-
daŞürahbilb.Hasene,Ebu'd-DerdaveBil
alb.Rebahdav ar
dı.

Mısı
r'
daEbuZer r,
Zübey rb.Av v
am, Sa' db. EbiVakkasv eHumus-
daBedirashabındany et
mi şkişi(r
adıy
allahuanhum)v ardı.Müslüman
ordul
arını
nhepsindedurum böy leydi
.Irak't
aHuzey febi nYeman, İ
m-
ranbinHusaynv ardı
.Alibi
nEbiTal i
bdeor adasenel erceikametet-
mişti
.YanındadaRasul ul
l
ah'ın‫ ﷺ‬ashabı( radıy
alahuanhum)v
l ar
dı.
Onlardaaslaakşam v eyatsınamaz ı
nıbi rl
eştirmemi şlerdi
r.

İ
hti
lafkonusuol
anmesel el
erdenbir
iside,birşahi tv
edav acı
nın
y
eminiil
ehükmetmei şi
dir
.Bil
iyor
um ki,Medine'debununl ahüküm
v
eri
lmektedi
r.Hal
bukineŞam veHumus' da,neMı sı
r'
da,nedeI r
ak'
-
t
aPeygamber '
in‫ ﷺ‬ashabıbununlahüküm vermi şti
r.Hulef
a-iRaşi
-

10 İma mLeys'i
nRebia
'yakar
şıgöst
ermişolduğue dep,insaf
,güzelövgü,takdi
rve
sa
ygınınbol
luğunaveonayaptı
ğıdual
arabirba kı
nız!Le ys'
inbazımeselel
erdeonu
el
eşt
irmesi
nerağmendurumla
rıböyl
edi
r.Alla
h'ınrahme tiiki
si
nindeüzerineols
un.
11
dî
n:EbuBekir
,Ömer,OsmanveAl
ide(radı
yal
l ,
ahuanhum)onl
ara,
bu-
nagörehüküm v
eri
l
mesiniy
azmamışt
ır
.

SonraÖmerbi nAbdülaziz(radı
yalahuanhu)ha
l li
feolunca,bi l
diğin
gi
bibuhal if
e,sünnetl
erii
hy avedi nidoğr utatbiketmeki çi
ngay ret
göster
me,r eydeisabetl
iolma,i nsanları
ngeçmi şolanmesel el
er i
ni
bi
lmeuğrundaçokçal ı
şmıştır
.OnaZür aykb.Abdul hakem, "SenMe-
di
ne'debi
rşahi tvehaksahi bi
nin( davacını
n)y eminiil
ehükmedi yor-
dun.
"diyey azmıştı
r.Ömerb.Abdül azizde,"Bi zMedine'debununl a
hükmediyorduk.Şamlıl
arıisebundanbaşkasıüzer i
nebul duk.Buna
göreancak,adilikierkeky adabi rerkekleikikadınınşehadet iyle
hükmederiz."di
yecevapv ermişti
r.

Buhali
fedey ağmurlugeceler deakşam i
leyatsınamazı
nıasla
bi
rl
eşti
rmemi
şti
r.Halbukikendisininotur
maktaolduğuHunası
ra'
da-
11
ki ev
inebar
daktanboşanırcasınay ağmury
ağardı.

İ
htil
afl
ımeselel
erdenbiri
sideşudur:Medi neli
lerkadınları
nmüec-
celmehi r
ler
ihakkı
ndaistedi
ğivakitbi
rtaleptebulunmay etki
sinesa-
hipolduğuna,tal
epetti
ğizamandamehr ini
nv er
il
mesinehükmeder -
l
er.Iraklı
l
ar,Şamlıl
arveMı sı
rlı
larbukonudaMedi nel
il
er ekatıl
ı
rlar.
HalbukineRasulull
ah'ı
n‫ ﷺ‬ashabı ndan, nedet abiî
ler
denhi çkimse
kadınınmüeccelmehr i
nehükmet mişti
r.Kadı nsadeceöl üm veyat a-
l
aksebebi yl
ekocasındanayrıl
ı
ncahakkı nıalabil
i
rdi.

İhti
l
aflıolandiğerbi rmeseledeşudur :Onl aragör ei l
a'da,ist
erse
dörtaygeçmi şolsun,( kocasıboşamakar arını)bel
irtmedi kçet al
ak
vakiol
maz.Hal buki Naf i
'
nin,Abdullahb.Ömer den-
' dör taygeçt i
kten
sonra(kocanınboşamakar ar
ını)beli
rt
mei şi kendisi
ndenr ivayetedi-
l
enodur -banaanl attı
ğınagör eAbdul lahbinÖmer( radıyal
lahuanhu),
All
ah'ı
nkitabındazi kretti
ğiil
ahakkı ndaşöy leder di
:"İl
ay apanki mse,
müddett amam ol ancay aAll
ah'ınemr ett
iğigi bigeridöneceky ada
tal
akakar arverecekt i
r.Başkat ürl
üy apmasıcai zolmaz. "

11 Huna
sır
a:Ha
leb'
i
nköyl
eri
nde
nol
anküç
ükbi
rye
rdi
r.Çöl
üne
tra
fında
dır
.
12
 Si
zise,"Allah'
ınKitabındat ay
inet
ti
ğidör tay dansonr abeklerve
kararı
nıbeli
rtmezset alakv akiol
maz"diyorsunuz.Hal bukiOsmanb.
Affan,Zeydb.Sabi t
,Kabi sab.ZueybveEbi Selemeb.Abdur r
ahman
binAv f
'ı
nil
ahakkı nda, "Dörtaygeçer
sebai nbi rtal
akol ur
."dedikl
eri
bizekadarul aşmışt
ır.Saidb.Müsey yeb,EbuBeki rb.Abdur r
ahman
binHişam veİ bniŞihabda, "
Dörtaygeçerset alakvakiolurveiddet
i
çer i
si
ndeer keğingeridönmehakkıv ardır.
"demi şl
erdi
r.

Başkabirmesel edeşudur :ZeydbinSabi t(r

adı
yal
lahuanhu)ş öy l
e
diyordu,"Ki
şiboşanmahakkı nıkarı
sınaverse,karı
sıdakocası nıihti
-
yaret sebutalakolur
.Kadınkendisiniüçtalakl
aboşar sabudat alak
olur.
"Abdülmel i
kbinMer v
anbununl ahükmet mişt
ir
.Rebiab. Ebi Ab-
durrahmandaay nışeyi
söylüyordu.

Halbukiinsanlarşununüzer inebi r
leşmişler
dir:Bukadı n,kocasını
seçerset alakv akiolmaz.Kendi si
nibi rveyaikitalaklaboşar sa,ko-
casını
nr i
c'at(dönme)hakkıv ardır.Eğerkadı nüçt alaklaboşar sa,
bubai nbi rt al
akolupkocası nahel alolmaz.Ancakkadı nbaşkabi r
kocayav ar
ırv eyenikocasıonunl acimaeder ,
sonr aöl üry adakadı -
nıboşar sa, i
lkkocasıil
ey enidenev l
enebili
r.Yalnızkocasıay nımec-
l
istekar ı
sınakar şıl
ıkl
ıolarak,"Bensanasadecebi rt alakhakkıv er-
dim"der se, kendisi
neyemi nett i
ril
irvebunagör ekar ısıi l
eadam baş
başabı r
akı l
ır.

Diğerbirmeseledeşudur:Abdull
ahb. Mes'udşöyledi
yordu,"Her
-
hangibirerkekbircar
iyeil
eevlense,sonraonusat ınal
sa,bununla
üçtalakvakiolur
."Rebi
adaay nışeyisöylüy
or du.Kezahürbirkadı
-
nı
nbirköleileevl
enmesi v
edahasonr aonusat ı
nalmasıdaböyledi
r.

Si
zdenbizeeleşt
ir
diği
m bazıf
etv
alarul
aşmışt
ır
.Benbunl
arı
nbir
12
kı
smınısanayazmıştı
m. Fakatsenmekt ubumacevapver
medin.
12 Ha fızİbniAbdil
ber
r"Cami uBeyanl
'l
-İl
m" de(2/
148)Leysb.Sa'
d'
danşöylededi-
ğiniri
vayete de
r:"Mali
k'
inPe yga
mber '
i
n‫ ﷺ‬s ünneti
nemuhali
folduğuhal
deha kla-
rındakendigörüşünübel
ir
tt
iği70me s
e l
eyite
spitett
im.Dahasonradaonabuhus us-
tabirmektupуа z
dım."Bel
kideo,buradaz i
krigeçenmesel
eler
edikkatç
ekiyord
ur.~>

13
Bendebununsanaağı
rgel di
ğindenkor
ktum.Bununüzeri
nekabul
etmedi
ğimveseni
ngörüşünüöğr enmekist
edi
ğim şey
lerhakkı
nda
sanamektupy
azmakt
anv azgeçti
m.

Bi
rdebanaul aştığı
nagör esen,- yağmurduasıy apmaki stedi
ği
13
zaman-Züf erbinAsı m el
-Hi l
alî'
ye, namazıhut bedenöncey eal ma-
sınıemretmişsin.Doğrusubunaçokhay r
etet ti
m.Çünkühut bev e
yağmurduası( namazı ),ay nenCumagünü( kıl
ınannamaz)gi bidir
.
Ancaki mam hut beyibit
ireceğizamancübbesi nitersçevi
rirv edua
eder,sonraini
pnamazı nıkılar.Ömerb.Abdül aziz,EbuBekirb.Mu-
hammedb.Amrb.Hazm v ebaşkal arıyağmurduasıy apmışlar,hep-
sidehut beveduay ınamazdanöncey ealmı şl
ardır.BununiçinZüf er
binAsım'ınfi
il
i
ni bütünhal kkınamı şvehoşkar şılamamı şt
ır
.

Diğerbirmesel edeşudur :İ
şitt
iğimegör esen,"İ
kimalortağı
ndan
herbir
ini
nhi ssesinisapmi ktarıolmadıkça,bunlar
azekatv acipol-
maz."diyormuşsun.Oy sakiÖmerb.Hat t
ab'ı
nmekt ubunda,bunlar
a
zekatvacipolduğuv ebunuar al
arındahisseler
inegörepaylaşacak-
l
arıvardı
r.Sizdenönce,Ömerb.Abdül azizvebaşkaları
nındevri
nde
bunagöreamelol unuyorduv ebunubi zeYahy abinSaidanlatmıştı
.
Buzatzamanı nı
nüstünbi lginler
indenger ideği
ldi
.All
ahonar ahmet
vemağf i
retetsin,
makamı nıcennetey lesi
n.

İhtil
aflımeselelerdenbirideşudur :Yinei şitt
iği
megör esenşöy le
söy lüyormuşsun, "Kendi si
nebi rbaşkası nı
nher hangibirmalsattığı
birki msei f
lasetse, satı
cıdapar asınınbirkısmı nıalsav eyamüşteri
mal ınbi rmi ktar
ınısar fetse,busat ıcımal ındanney ibulur
saonu
alı
r."Hal buki i
nsanlar,satı
cıparasınınbirkısmı nıalmışsav ey
amüş-
terimal ınbirkısmı nısarfetmişse,mal ınay nısı
nınger ialı
nmasıgö-

~>Fakata
li
ml e
rinsünnetianla
ma kkonusundakidüş
ünceler
ifarklı
dır
.Ahadhaberl
eri
al
makveyareddetme khususundakigörüşl
erideayrıayrı
dır
.İkia l
im,bi
rhadisian-
la
rke
nyadai kizıtme se
ledebiri
sinidi
ğeri
neterci
he der
kenihtil
afedebi
li
rl
er.Sonra
daonla
rdanherbiridiğer
ininsözünüsünnet
emuha li
folar
akgör ür
.
13 Ha
li
fee
l-Me
hdit
ara
fında
nMe
dine
'ni
nva
li
si(
ola
rakgör
evl
endi
ri
le
n)bi
rza
t.
14
r
üşündedi
rl
er.

Başkabi rmeseledeşudur :Sen,Pey gamber'i

n‫ ﷺ‬,Zübey rb.Av-
vam'aganimettenancakbi ratv erdiğinisöyl
üyorsun.Oysakii
nsan-
l
arınhepsi,Peygamber '
i
n‫ ﷺ‬onai kiatiçindörthisseverdi
ğinive
üçüncüati çi
nbi rşeyv ermediğinir iv
ayetediyor.Ümmet i
nhepsi,
Şamlıl
ar,
Mı sı
rl
ılar
,Ir
aklı
l
arv eAf r
ikalı
larbusözüzer i
neitt
if
aketmiş-
l
er,bukonudai kiki
şibil
eihti
lafadüşmemi şti
r.Kendisi
ndenrazıol
u-
nanbirki
mseden( bununaksini)işitmişolsandahiseninbuümme-
14
temuhalefetet
menuy gundüşmez.

Bunlarabenzerdahabirçokşeyibı
rakt
ım.Al
lah'
ınsenimuv af
fak
kı
lmasınıveömr ününuzunolmasınıi
steri
m.Çünkübundai nsanlar
i
çinfaydaumar ,seni
ngibibir
isi
nindekaybedi
lmesindenkorkarı
m.
Yurt
lar
ımızbir
biri
ndenuzakdaol saseninbul
unduğuny er
ey akı
nlık
duymaktayı
m.

İşt
ebenimy anımdaseni
nmev ki
i
nböy l
edir
,bundanemi nol
malı
-
sı
n.Haberi
ni,
durumunu,çolukçocuklar
ını
ndurumlar
ını,
seninv
eya-
kı
nlar
ındanbi
risi
ninher
hangibiri
hti
yacıolur
sabanay azmayıi
hmal
et
me.Çünkübenbununl asevinçduyarı
m.

Bunusanay azdığı
m anda,All
ah'ahamdol sunbi
ziyiveaf i
yett
e-
yiz.All
ah'
tanbizivesizi,v
erdi
ğinimetl
erinşükrüi
lenasipl
endirme-
sinivebizeolanihsanınıt
amaml amasınıdi
ler
im.All
ah'
ınselamıv e
rahmetiüzeri
nizeolsun.

14 Al la
mee l-
Ha cvi"el-Fikr
ü's-Samî "de( 1/
376)Le ysb. Sa '
d'ınme ktubunua ktardık-
ta
ns onraş öylede r
:" Bume ktuptana nl aş
ıla
nodurki ,Ma li
ks özü,Me dine- ehlinin-
amelivekuvve t
inde nötürü,Hi caze hlininhadisiüzerinet oplamaki stemi ş
tir.Anc a k
İmam Le yske ndigör üşüneba ğlıka l
ar a
khe rme ml eke t
inke ndinegör ebi ra slave
hüccet
es ahipol duğunai nanmı şt
ır.Leys '
in,İmamMa lik'
ingör üşle
r i
nit e
nki te tmesi-
nedege linc e
,Ma l
ik'
ina rkadaşları,fı
kı hvet ar
tış
maki taplar
ındaz atenbunl arınc e-
vapl
arınıve rmişler
dir.Bur as
ıge nişbirş e
kildeaçıkla
maya pma nınye ride ğildir.Bu
kit
apiseya lnız
cabua sı
rdaya şanant ar
tışma l
ariçinvef ıkıhus ulüadınabi rtabl odur."
15
 Mekt upl
arsonaermişoldu.Değerl
iokuy
ucubumektupl
ardageç-
miştekiönderl
eri
nfi
ki
rvegör üşl
eri
nçeli
şki
yegi
rdi
ğidur
umlardabi
r-
bi
rieri
nekarşıol
anadaplar
ınımüşahedeetti
.

İl
mimesel el
erdetartı
şmaahl akı
nav er
dikl
erişiddet
liöneme,gö-
rüşvefi
kirl
erdeayrı
lı
klarolduğundadahisevgi,muhabbet ,samimi
-
yetvekardeşli
ğikor
umal ar
ınadairselefi
nhayatındabirçokolayve
kesi
tl
ervardı
r.(Bunl
aradairbazıörnekl
er:
)

1.HafizZehebi"Si
y erüA'l
âmi '
n-Nübela"
daİmam Şafîi
'ninbi
yog-
raf
isi
niveri
rken,Şaf
ii
'nindear kadaşları
ndanolanİmam EbiMusa
Yunusb.Abdula'l
aes-Sadefîel
-Mısrî'
ninşöyl
edediği
ninaklet
mişt
ir
:

"Şafi
î
'dendahaakı
ll
ıbirkimsegörmedi
m.Birgünonunlabirme-
sel
edet ar
tı
şar
akayrı
ldık.Dahasonr
abenimlekar
şıl
aşt
ığındael
im-
dentuttuve"EyMusa'nınbabası
,birmesel
ededahianlaşamasak
dakardeşolmamızgerekmezmi?"dedi
."

Zehebîdediki
:"Buol
ayİmam'ı
naklı
nınkavrayı
şınavekemali
ne
delal
eteder
.Çünkümünazar
ayapani
nsanlarhal
enbirbi
rl
eri
ndenay-
rı
lmaktadı
rl
ar.
"

2.Yi
ne" Si
yer
üA'l
ami'
n-Nübela"
da,İ
mam İ
shakb.Rahuye'
ninbi
-
y
ografi
sindeİ
bniAdi
y'
inhocasıolanAhmedb.Haf
ses-Sadi'
denri
-
v
ayetl
eİmam Ahmedb.Hanbel şöyl
edemi
şti
r:

"
Kendi
sibazımeselel
erdebizemuhalifolmuşolsadahiçki
mse
Hor
asanköprüsünüİ
shak'ı
ngeçtiğigi
bigeçememişti
r.Zat
eni
nsan-
l
arhal
enbi
rbi
r l
eri
nemuhalifol
abi
lmektedi
rl
er."

3.Haf
izEbuÖmerbi nAbdilber
r,"
CamiuBey ani
'
l-
İlm"adlıeser
in
"
Babuİsabet
ü'l
-Münazarave'
l
-Mücadelev eİkameti'
l-
Hücce"bölü-
mündeAbbasb.Abdülazi
m el
-Anberî
'
ninşöyl
edediğinir
ivay
etetti
:

"Ahmedb.Hanbel
'i
ny anı
ndaydım.Alib.eI
-Medenîdevesi
nebin-
mişolduğuhal
degel
i
verdi.(
Rav i
)dediki
:Dahasonraşehadetkonu-
sundamünazaray
abaşladıl
ar.Sesl
eriöyl
eyüksel
diki,benaral
arı
n-
16
dabirsı
kıntıol
uşacağı
ndankortum.Ahmedşehadetgör
üşüüzer
in-
deykenAl
i,bunureddedi
pgeriçevi
rmekt
eydi
.EnsonundaAl
igi
tmek
i
steyi
nceAhmeday ağakal
kar
akonunbineği
ndentut
tu.
"

İşt
esana,ehl-
isünnetimamlar
ından,yolvemezhepkonusunda
bi
rbir
ler
inemuhal
ifol
anikibüy
ükaliminşaşır
tı
cıbi
rkı
ssasıdaha.
..
4.HafızEbu'l-Kasım b.Asaki
red-Dımeşkî
,"TebyînüKezibi
'l
-Müf-
terî
"adlıkit
abında,Haf ızEbiZerrel-
Heravî
ye- O,Abdb.Ahmedel -
Eş'arîel
-Mal i
kî'
dir.Buhari'
ni
n'el
-Camiu's-
Sahih'
inir
ivayetetmişti
r-
,
"SenHer at'
tansın.Bununlaberabernasılol
dudaMal i
kv eEş'
arî'
nin
mezhebi ndenol abil
din?
"diyesorul
duğunuriv
ay etet
mi şt
ir
.

Demişki,"
Bununsebebişudur ;Bağdat'
ahadist al
epetmeyegel-
di
mv eDarekutnî'n-
ni Şaf
ii
'dir
.Zamanınınhadi
sehl ini
nimamıydı
-ya-
nı
ndanhiçayrıl
mamay abaşladım.BirgünkendisineKadıEbuBekir
b.et
-Tay
yib-el-
Bakıl
lanîel-Mali
kîel
-Eş'
arî
-uğradı.Darekut
nîdeona
beni
şaşır
tanikramlardabulundu.

Ogidincededim ki,
"Eyalimv eönderki mse!Kendisinebui kr
am-
l
ardabulunduğunki şideki mdir?""Onut anımıy
ormusun? "dedi
.
"Ev
et"dedim.Dediki,"O,sünneti
nkı l
ıcı,EbuBekirel-
Eş'arî
'di
r.
"Ben
debundansonr aoKadı 'nınyanındanay r
ıl
mamay abaşladım.Ona
bütünmezhebinde-yaniFıkı
hveUsul u'd-Di
n'de-uydum."

5.KadıEbu'
l-
Kası
m b.Ebi'
l-
Avv
am,"Fedai
l
üEbiHanif
eveAshabi
-
hi
"adlıeser
de,Abdülazi
zed-Der
âver
dî'
denyahutİ
bniEbiSel
eme'
-
denşöyl
edediği
niri
vayeteder
:

"EbuHani feil
eMali
kb.Enes'i
,Rasulul
lah'
ın‫ ﷺ‬mescidindey at
sı
namazını
nsonsünnet i
ndensonr amüzaker eedi
pçalı
şır
larkengör-
düm.Biri
si,diğer
ini
ngörüşününaksineolduğuzaman,di
ğer işi
ddet
veöfkeyibirkenaraat
arakkarşı
sındaki
nihatal
ıol
maki l
ei t
ham et-
mektenkaçı nı
rdı
.Dahasonradaomecl i
sleri
ndebi
rl
ikt
esabahna-
mazınıkı
larl
ardı.
"
17
 6.Amrb.Ubeydbi
rmesel edehatal
ıbi
rgörüşbeli
rt
mişti
.Vası
lb.
Ataonunl
amünakaşaetmişv edahasonraAmrb.Ubey domesele-
dehataet
ti
ğini
anl
amıştı
."Beniml
ehakikat
inarası
ndabirdüşmanl
ık
yokt
ur.
"di
yer
ekhaki
katedönmüşt ü.

7.Hafı
zİ bniHacer" Tehzıbü'
t-
Tehzîb"
de,Basrahalkı
nınef
endil
e-
ri
nden,f
akihler i
ndenv ealimleri
ndenolanKadıUbey dul
lahb.el
-Ha-
senel-
Anber î
'ninbiyografi
sinde,tal
ebesiAbdur
rahmanb.Mehdî '
ni
n
şöyl
edediğini anlat
ır
:

"Bircenazedeykenonabi rmeselesordum vey anıl

dı.Dedim ki
,
"Al
lahseniısl
ahetsin.Bukonudaki gör
üşşöyleşöyledir
."Bununüze-
ri
nebaşınıeğerekbi rsaatkadarsessizkaldı.Başınıkaldı
rdığı
nda
i
seşöy l
esöy l
edi,"Pekala,nef
simiküçükdüşürerekbugör üştendö-
nüyorum.Çünkühaki katinkuyruğuolmakbana,bat ıl
ı
nbaşıol mak-
tandahasev i
mligelir
."All
ah-uTealaonarahmetey l
esin..
."

İşteselefimaml arı
nınkardeşl
ik,
samimi yet
,içt
enli
k,tevazuv eha-
ki
kator t
ayaçı ktı
ğındaonaboy uneğmel er
indekidurumlarıböy l
eydi
.
Onl
arhaki katiöğrendikl
eri
ndeonaul aşmaki çi
ny arı
şır
,nef i
sler
inde
bat
ılıkeşfett
ikler
indeiseondankaçar akuzaklaşır
lardı
.İhlashepsi-
ni
ni l
kesiolmuşt u.Onlar
ınyoll
arıdabir
di.

Benim amacım buradabunugenişveincedeninceyearaştı

rmak
deği
ldi
.Bensadeceal imler
inmektupl
arı
ndanbirkaçtanesini
nüze-
ri
ndeçalışmam münasebetiyl
ebuönemlimeseley eveyit
iri
lmişgi
-
di
şatainsanl
arı
ndikkati
niçekmeki
stedi
m.

Mekt uplar
dai smimezkurki şil
erininandı kl
arışeyinhakikatve
doğruluğundahi çtereddüt edüşmemesi ner ağmenbumekt uplar
dan
edep,t evazuv ei
hti
rampı narlar
ıfı
şkırı
r.Bununl abir
li
kteAll
ah'ı
n,di
ni-
ni
ni kamesi veşeri
atı
nınbey anedilmesiiçinseçtiğidi
nimaml arı
nda,
onları
nahl akları
yl
aahl aklanı
p,edepleri
yledonanal ı
m diyebizi
mi çi
n
güzel birörnekvardır
.Allah-uTeala'
nınrızasıhepsininüzer
ineolsun.
Al
eml
eri
nRabbi
olanAl
l
ah'
ahamd-
üsenal
arol
sun.
18