Laag-energiewoning en

passiefhuis in houtskelet

Hermans Mattheus

3 PBa Bouw

Academiejaar : 2009-2010
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

INHOUD

1. Inleiding ........................................................................................................................................... 2

2. Algemene bepalingen ...................................................................................................................... 3

2.1 Passief huis .............................................................................................................................. 3

2.2 Lage energie woning................................................................................................................ 4

3. Toegepaste materialen.................................................................................................................... 5

3.1 Algemeen................................................................................................................................. 5

3.2 Kerto ........................................................................................................................................ 5

3.3 Leno ......................................................................................................................................... 6

3.4 Finnjoist ................................................................................................................................... 7

3.5 Celit.......................................................................................................................................... 8

3.6 Isofloc ...................................................................................................................................... 8

3.7 Majpell 5 .................................................................................................................................. 9

4. Voorbeelden van passief huizen ..................................................................................................... 9

4.1 Traditionele passiefhuizen in IJsland ....................................................................................... 9

4.2 Onderzoeksschip Fram .......................................................................................................... 10

4.3 Passief op 2164m hoogte: van het Rocky Mountains Institute of Amory............................. 10

4.4 Het Passiefhuis in Darmstadt Kranichstein ........................................................................... 11

4.5 Super-lage energie gebouwen door Hans Eek ...................................................................... 12

5. Bronnen ......................................................................................................................................... 13

Bijlage A - Woordenlijst ......................................................................................................................... 14

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

1. INLEIDING

Met dit document wil ik de lezer ervan informatie geven over lage-energiewoningen en passiefhuizen
in houtskelet. Zelf vind ik dat bouwen in hout zich uitstekend leent voor het vervaardigen van lage-
energiewoningen. Het is een bouwmethode die in België nog door het grote publiek ontdekt moet
worden en dat heeft me geïnspireerd om hierover wat meer uitleg te geven.

Eerst en vooral zal ik wat algemene informatie van laag-energiewoningen en passiefhuizen

bespreken. Hierbij zal ik uitleggen wat deze termen precies inhouden. Maar ook zal er uitleg worden
gegeven over waar deze huizen aan moeten voldoen om deze benaming te mogen gebruiken.

Vervolgens zal ik meer uitleg geven over enkele veel voorkomende materialen bij bouwen in
houtskelet. Het betreft hier enkele materialen voor het oprichten van de houtskeletstructuur, alsook
enkele materialen voor het luchtdicht maken van de woning.

Als laatste zal ik enkele voorbeelden geven van lage-energiewoningen en passiefhuizen. Het betreft
hier voorbeelden die de evolutie van dergelijke woningtypes illustreren.

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

2. ALGEMENE BEPALINGEN

2.1 PASSIEFHUIS

Zoals de naam passiefhuis al laat vermoeden, heeft men bij een passiefhuis weinig tot geen actieve
verwarmingsbronnen nodig. De term passief verwijst naar het onafhankelijk karakter van het
binnenklimaat in dergelijke woning.

De reden waardoor we een passiefhuis passief kunnen noemen, is in feite een combinatie van
verschillende factoren. Een systeem van bouwtechnische, geografische en mechanische elementen
worden zo op mekaar afgestemd zodat deze zorgen voor een optimaal gebruik van aanwezige
warmte.

Een eerste belangrijk punt is dat de leefruimtes van de woning (keuken, living,…) naar het zuiden
worden gericht om zodoende op een zo efficiënt mogelijke manier de warmte afkomstig van de zon
de kunnen benutten. Bijgevolg zullen de ruimtes waarin minder activiteit is (berging, garage,…) naar
het noorden worden gekeerd.

Om de temperatuur binnen de buitenwanden van de woning op peil te houden, dient de schil

(buitenwanden, dak, kelder, funderingsaanzet) van het gebouw te worden ontworpen om zo weinig
mogelijk koude door te geven. Dit kan op verschillende manieren worden gerealiseerd. Een veel
voorkomende techniek is om aan de buitenzijde van het binnenspouwblad een thermische isolatie te
voorzien. De dikte van deze isolatie is afhankelijk van het gewenste binnenklimaat en wordt
berekend voor elke woning afzonderlijk. Voor een passiefhuis is het warmteverlies via buitenwanden
en dak vastgelegd op 0,15 W/(m²K).
Deze thermische isolatie zal zonder gebruik van afdoende luchtdichtende materialen van weinig
waarde zijn. De warmte die binnen de schil van het gebouw wordt opgeslagen mag niet via kieren en
tochtgaten ontsnappen. Daarom moeten alle aansluitingen met gevelelementen en dakelementen
voldoende luchtdicht worden gemaakt.

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

Een woning waarin geen verse lucht van buitenaf naar binnen geraakt is niet leefbaar. Daarom moet
een passiefhuis worden uitgerust met een geschikt ventilatiesysteem, dit is in de meeste gevallen
een balansventilator. Dit systeem zal in bepaalde kamers verse lucht inblazen en in andere kamers de
lucht ontrekken. De warmte die zich nog in de afgezogen lucht bevindt wordt via een
warmtewisselaar teruggegeven aan de ingeblazen lucht. Op deze manier bestaat er een zo min
mogelijk verlies aan warmte.

Energieprestatie waarde: niet gedefinieerd

Isolatiewaarde: Max. K15
Energievraag voor ruimteverwarming: Max. 15 kWh/m²
Luchtverlies bij drukverschil 50Pa: Max. 0,6 x Volume woning/uur

2.2 LAGE ENERGIEWONING

Het binnenklimaat in een lage energiewoning is in tegenstelling tot een passiefhuis niet
onafhankelijk. Het energieverbruik oftewel de behoefte aan externe energiebronnen is bij een lage
energiewoning echter wel een stuk lager in vergelijking met een traditionele woning.

Het principe van een lage energiewoning loopt zowat parallel met dat van een passiefhuis. De
meeste elementen die bij het passiefhuis aan bod zijn gekomen, gelden hier ook, maar worden niet
zo ver doorgedreven.

De geografische ligging van de woning t.o.v. de zon is nog steeds belangrijk maar men is er niet meer
zo aan gebonden als bij een passiefhuis.

De isolatie van de schil is in de meeste gevallen niet zo ver doorgedreven als bij een passiefhuis. Aan
de luchtdichtheid van een lage energiewoning wordt minder aandacht geschonken. Kritieke punten
zoals aansluitingen van ramen, deuren,… worden steeds afgekit, maar aan de binnenzijde wordt geen
luchtdichte folie geplaatst.

Ook een lage energiewoning wordt uitgerust met een ventilatiesysteem. Echter bij de keuze van het
systeem heeft men nu meer vrijheid. Er kan worden geopteerd om de verse lucht via
verluchtingsgaten in de ramen binnen te halen en via het dak de vervuilde lucht uit te stoten.

Het voordeel van deze grotere vrijheid bij de keuze van deze verschillende elementen is dat een lage
energiewoning gecreëerd kan worden uit een bestaand huis. Bij de verbouwing van een bestaande
woning kan men aan de oriëntatie van de woning, de opbouw van gemeenschappelijke muren en in
veel gevallen de funderingsopbouw niet meer veel veranderen. Maar het is wel mogelijk de rest van
het gebouw zo aan te passen dat het deze nadelen zoveel mogelijk neutraliseert.

Energieprestatie waarde: Max. E60

Isolatiewaarde: Max. K33
Energievraag voor ruimteverwarming: Max. 75 kWh/m²
Luchtverlies bij drukverschil 50Pa: Max. 3 x Volume woning/uur

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

3. TOEGEPASTE MATERIALEN

3.1 ALGEMEEN

De keuze om hout als constructiemateriaal te gebruiken is niet toevallig. Sinds lang ziet men in dat
hout vele voordelen kan bieden t.o.v. van andere bouwmaterialen. We denken hierbij aan een lage
warmtegeleidingcoëfficiënt, een hoge druksterkte en de makkelijke bewerkbaarheid.

Hiernaast kan bouwen met hout ons helpen met het slagen in een van de grootste uitdagingen waar
de mens ooit heeft voorgestaan. De opwarming van de aarde en de verandering van het klimaat zijn
de laatste 10 jaar uitgegroeid tot onderwerpen waar iedereen mee bezig is. De grootste oorzaak
hiervan is de uitstoot van koolstofdioxide (CO2). Het is nu net koolstof waaruit hout is opgebouwd.
Door hout te verwerken als constructiemateriaal i.p.v. te verbranden, kunnen we verhinderen dat
grote hoeveelheden CO2 de dampkring worden ingestuurd.

3.2 KERTO

Kerto is een speciaal gelamineerd fineer timmerhout. Het bestaat uit verschillende lagen fineer van
naaldhout (meestal grenen) die in Finland gewonnen worden. Elke
individuele schil fineer is 3mm dik en deze schillen worden aan mekaar
gelijmd in een continue proces. De schillen worden zo op mekaar gelijmd
dat de nerven van elke schil verspringen waardoor Kerto zijn hoge
dimensionale stabiliteit krijgt. Door dit productieproces worden de
natuurlijke gebreken van hout geminimaliseerd zodat problemen met
krimp en zwelling tot het verleden behoren.

Afhankelijke van de eisen van de gebruiker kan men Kerto platen maken tot 23m lang. Ook balken,
planken en cross-sectionale vormen zijn mogelijk.

Het productieproces bestaat uit verschillende handelingen die continue volgen op mekaar.

- Eerst worden hele boomstronken op maat gezaagd zodat ze verwerkt kunnen worden
- Deze stronken worden geschild waardoor een vlakke plaat bekomen wordt
- Deze plaat wordt op de gewenste lengte gesneden
- Vervolgens worden de platen machinaal gedroogd
- De gedroogde platen worden gelijmd. Hierbij is belangrijk dat de nerfrichting bij elke plaat
van richting verandert.
- Na het verlijmen worden de platen gestapeld

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

- Deze stapel wordt door een pers gevoerd. Hierin wordt de lijm verwarmd waarna de plaat
zich als een massief geheel gaat gedragen.
- Deze massieve platen worden op de juiste breedte gezaagd
- Tenslotte worden de Kerto’s naar de voorraadruimte verplaatst

Er bestaan verschillende types van Kerto op de markt, afhankelijk van de belasting die men hierop
wilt uitoefenen.

Kerto-Q bestaat uit individuele lagen fineer, die longitudinaal en loodrecht op de langsrichting van
het paneel geplaatst zijn. Dit type van Kerto kan gebruikt worden als verdeelbalk of als drager in de
structuur. Het voordeel van Kerto-Q is dat het erg stabiel is, er kunnen grote formaten van dit type
balk gemaakt worden en het kan hoge belastingen verdragen.

Kerto-S bestaat uit lagen fineer waarvan de vezels uitsluitend in de langsrichting van de plaat lopen.
Kerto-S is als plaat geproduceerd en wordt dan in strips gescheiden, die als balken worden gebruikt
in zwaar belaste en lineaire componenten (balken, spanten, gordingen). De voordelen van Kerto-S:
het is gemakkelijk bewerkbaar, materiaal-en gewichtbesparend en het heeft een flexibele doorsnede.

Kerto-T kan door zijn fineerlagen die in langrichting lopen dienen als kolom of dwarslat in
constructies. Het is ook geschikt voor vloerconstructies omdat Kerto-T bijzonder maatvast is. De
vormstabiliteit en maatnauwkeurigheid zorgt bij ecologische houtskeletbouw en bij gebouwen met
meerdere verdiepingen, voor een bijzonder hoge kwaliteit. De voordelen van Kerto-T zijn erg
uiteenlopend. Het neemt vrijwel geen water op, is vormvast en behoeft geen behandeling.

3.3 LENO

De term Leno staat voor grote en massieve onderdelen vervaardigd

uit hout. Muren, plafonds en dakonderdelen zijn gemaakt van
kruiselings gelamineerde vurenhouten latten die op maat
vervaardigd worden. Finnforest heeft het merk Leno ontwikkeld en
gepatenteerd met oog op grondstof efficiënte productieprocessen.
Met deze procedure zijn massief houten constructies met afmetingen
tot 4,80m x 20m te verkrijgen. De diktes variëren tussen 50 en
300mm en staan garant voor de meest economische doorsnede voor
elke situatie. Het gebruik van Leno heeft vele voordelen:

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

- Een constructie voor wand, plafond en dak garandeert de gemakkelijkste detailontwerpen en

verbindingen.
- Project-productie in combinatie met duurzame materialen vereenvoudigt de planning en het
ontwerp.
- Met slanke doorsneden is een ruimte winst van 15% haalbaar.
- Doorgedreven prefabricage en grote oppervlakken verhogen de efficiëntie en verminderen
de bouwperiode.
- Hoogwaardige grondstoffen en continue kwaliteitsbewaking zorgen voor duurzaamheid en
garandeert de kwaliteit.

Moderne bouwmethodes vereisen, in aanvulling op de statische eigenschappen van componenten,

meer functionaliteit. Daarom heeft men ervoor gekozen om Leno ook als buitenmuur variant te
ontwikkelen, nl. KertoInLeno. De muur wordt gekenmerkt door volgende eigenschappen:

- Verhoogde statische belasting

- Luchtdichte componenten in combinatie met voorgeschreven aansluitingen voor vaste en
gemakkelijke verbindingen.
- Pre-installatie kanalen voor elektrische kabels.

3.4 FINNJOIST

Finnjoists zijn I-liggers die bij de bouw van een huis in houtskelet veelvuldig worden gebruikt. Ze
worden toegepast bij de constructie van daken, vloeren en wanden.

De I-liggers zijn opgebouwd uit Kerto flenzen waartussen een OSB

lijf wordt aangebracht. Door het smalle lijf en de bredere flenzen
beschikken Finnjoists over een groot draagvermogen terwijl de
hoogte van het element relatief beperkt blijft. Dit maakt deze I-
liggers het ideale materiaal voor grote overspanningen.

Finnjoists zijn in standaardhoogtes te verkrijgen. Deze liggen

tussen de 200 en 600mm, afhankelijk van de toepassing ervan. De lengtes kunnen oplopen tot 14m.

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

Voor het productieproces van een Finnjoist zijn verschillende stappen te onderscheiden.

Eerst worden de OSB platen op hun lange zijde gemonteerd waarna de tand en groef doormiddel van
freeskoppen wordt aangebracht. Nadien gaat deze plaat door een verdeelzaag waar de plaat in strips
wordt gesneden. De breedte van deze strips is bepalend voor de uiteindelijke hoogte van de
Finnjoist. Na het zagen worden de langse randen schuin afgefreesd.

Tegelijkertijd worden de flenzen voor de I-ligger klaar gemaakt. Men vertrekt van Kerto-S balken die
men doormiddel van een verdeelzaag in verschillende delen zaagt. De strips worden door een frees
voorzien van een groef. Hierin wordt nadien lijm aangebracht.

Tussen 2 uitgefreesde flenzen wordt een OSB-lijf aangebracht. Onder een temperatuur van ongeveer
70°C worden de flenzen machinaal gedrukt tegen de OSB. Op deze manier wordt een stevig en
vormvast geheel bekomen. Nadien wordt de I-ligger vervoerd naar de droogkamer waarna deze
wordt verpakt en getransporteerd.

3.5 CELIT

Celit platen zijn multifunctionele panelen, te gebruiken voor wand

en dakdichting. De belangrijkste eigenschappen van dit materiaal is
dat het waterdampdoorlatend en vochtabsorberend is. Deze diffuse
capaciteit zorgt voor een vlotte ontwatering van vocht in
bouwmaterialen. Naast dit is het ook een thermische en akoestische
isolator. Dankzij de tand en groef verbinding tussen de platen, zorgt
een correcte installatie voor een waterdicht geheel.

Celit platen worden voornamelijk gemaakt van onbehandeld zaagafval. Dit hout wordt versnipperd
en vervolgens onder grote hitte en druk geperst tot vellen. Speciale houtharsen binden de houtvezels
tot een stabiele plaat. Doormiddel van een bitumenemulsie of door paraffine wordt de plaat
vochtbestendig gemaakt.

3.6 ISOFLOC

Isofloc is een isolatiemateriaal dat veel wordt toegepast bij huizen

in houtskelet. Isofloc bestaat uit krantenpapier dat wordt
versnipperd. Tijdens het productieproces worden de vezels met
additieven gemengd die dienen voor bescherming tegen brand en
schimmels.

De plaatsing van Isofloc verschilt met die van traditionele

isolatiematerialen. Isofloc wordt namelijk in de constructie
geblazen nadat deze is gemonteerd. Het grote voordeel hiervan is
dat de isolatie overal goed met mekaar aansluit en zo de kans op koudebruggen doet afnemen.

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

Isofloc bezit een thermische geleidbaarheid van 0,040 W/mK, wat in vergelijking met andere
isolatiematerialen vrij hoog is maar dit wordt gecompenseerd door de grote dikte waarin Isofloc
meestal wordt aangebracht.

3.7 MAJPELL 5

Majpell 5 is de productnaam voor het dampscherm van fabrikant SIGA.

Een dampscherm is in een lage-energiewoning of een passiefhuis een
essentieel onderdeel. Om een ideaal binnenklimaat te garanderen, wordt
het binnenvolume van de woning volledig afgescheiden van de
buitenlucht. Dit gebeurt met luchtdichte materialen zoals een
dampscherm. Een dampscherm verhindert dat door drukverschillen
tussen binnen en buiten, er een uitwisseling gebeurt van lucht.

De plaatsing van een dampscherm gebeurt meestal van binnenuit. De folie wordt tegen de
draagstructuur van het dak geniet of gekleefd. De naden tussen de verschillende vellen worden met
een luchtdichte band gedicht. Ook de naden tussen folie en structuur worden met dergelijke band
gedicht waardoor er een luchtdichte laag ontstaat in de constructie. Tegen deze folie worden nadien
meestal latten gemonteerd om het gewicht van de isolatie op te vangen.

4. VOORBEELDEN VAN PASSIEFHUIZEN

4.1 TRADITIONELE PASSIEFHUIZEN IN IJSLAND

In IJsland bestond er in de Middeleeuwen door overexploitatie een tekort aan hout. Dit was voor de
IJslanders het moment om een nieuwe bouwtechniek toe te passen, deze wordt Torfrasenbauweise
genoemd. Een huis op deze manier gebouwd bestaat voornamelijk uit leem en gras.

De IJslanders ontdekten al snel dat dergelijke geconstrueerde huizen uit zichzelf warm blijven. Enkel
de kwaliteit van de ramen en de ventilatie liet nog te wensen over.

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

4.2 ONDERZOEKSSCHIP FRAM

Het eerste echt functioneel en volledig passief gebouw was geen huis, maar een schip: de Fram. Dit
schip werd gebouwd door Fritjof Nansen en hij schreef het volgende:

"... De muren zijn bedekt geteerd vilt, dan een grenen houten lambrisering, dan een dikke laag vilt,
dan luchtdichte linoleum en dan weer een lambrisering. De maximum dikte van de wand bedraagt
ongeveer 40 cm. Het venster, waardoor de koude zeer gemakkelijk blijkt door te dringen, was
uitgevoerd in drie lagen en op die manier beter beschermd dan andere ramen. (Hier) is het een
warm, comfortabel verblijf. Of de temperatuur nu 5 ° of 30 ° of onder het nulpunt ligt, we hebben
geen vuur in de oven. De ventilatie is uitstekend aangezien er frisse winterlucht door de ventilator
blaast. Ik denk er dan ook aan om de verwarming weg te nemen; deze staat enkel in de weg." (Van
Nansen: "Night and Ice", 1887)

4.3 PASSIEF OP 2164M HOOGTE: VAN HET ROCKY MOUNTAINS INSTITUTE OF

AMORY

Amory Lovins, wereldwijd bekend door zijn publicaties over alternatieve energie, beweert dat het
niet stopt bij theorie. Op 2164m hoogte, bouwde hij in Old Snowmass, Colorado, een zeer goed
thermisch geïsoleerd en tegelijk passief zonnehuis. In de wintertuin groeit tropische vegetatie, de
verwarming wordt zelden gebruikt.

Deze ervaring gaf de mensen die bezig waren met het onderzoek naar passieve technieken,
voldoende zekerheid en vertrouwen dat de theorie ook naar de praktijk kon worden omgezet. Lovins

10

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

beschouwde dit project niet enkel als een onderzoeksproject, maar als een oplossing voor een
energiestandaard in de toekomst.

4.4 HET PASSIEFHUIS IN DARMSTADT KRANICHSTEIN

Opgestart door een team van wetenschappers die deel uit maken van het "bouwvoorbereidend
onderzoeksproject voor passief huizen”, een internationale co-operatie, waar ook Bo Adamson en
Gerd Hauser deel van uit maken. Zij worden systematisch gefinancieerd door de staat Van Hessen om
onderzoek uit te voeren naar energie-efficiënte huizen, componenten te ontwikkelen en nieuwe
prototypes te vervaardigen. Met inbegrip van geïsoleerde kozijnen, verlaagd verwarmingsgebruik en
CO2-controlerende ventilatie.

Volgens de plannen van professor Bott / Ridder / Westermeyer, werden in 1990 door een
particuliere ontwikkelaar vier geschakelde woningen gebouwd. De huizen zijn doorgaans bezet sinds
1991. Een bijbehorend meetprogramma bevorderd de kennis inzake zeer goed isolerende
componenten, ramen, ventilatie, warmteterugwinning, gedrag van de gebruiker, de luchtkwaliteit
binnen, het ontstaan van interne warmtebronnen en nog veel meer.

Onder normaal residentieel gebruik, bevestigd dit project de functionaliteit van alle belangrijke
componenten, en dit de klok rond. Het gemeten energieverbruik voor verwarming is stabiel en
bedraagt voor 15 jaar minder dan 10 kWh. De besparing ten opzichte van traditionele gebouwen is
dus meer dan 90%. De metingen i.v.m. de uitstekende luchtkwaliteit en die van een hoog thermisch
comfort werden door de gebruikers bevestigd.

Het merendeel van de onderdelen (vb. geïsoleerde kozijnen) waren voor dit project individueel
ontwikkeld en met de hand vervaardigd. Aangezien de functionaliteit ervan bewezen is, kan met
massaproductie van start gaan.

11

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

4.5 SUPER-LAGE ENERGIE GEBOUWEN DOOR HANS EEK

In Zweden wordt een straat met lage-energiewoningen bezet. De ervaringen met een complexe en
onbetrouwbare techniek had men echter vroeg geleerd en eigen gemaakt door essentiële zaken
correct te maken: luchtdichtheid, zeer goede warmte isolatie, goede ramen, betrouwbare
mechanische verluchting. Een belangrijke pioneer in Zweden is Hans Eek, zijn levensverhaal
weerspiegelt zijn ervaringen met het gebouw, uit “Technologische kerstboom” over lage-
energiewoningen tot passief huis.

Hierboven zijn rijhuizen afgebeeld uit het Zweeds-Duitse project “Ingolstadt-Halmstad”. Deze huizen
zijn echter niet passief maar de stap om hiertoe te komen is slechts klein.

12

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

5. BRONNEN

- http://de.wikipedia.org/wiki/Passivhaus
- http://www.finnforest.de/produkte/kerto/Pages/Default.aspx
- http://www.finnforest.de/produkte/leno/Pages/Default.aspx
- http://www.finnforest.de/produkte/finnjoist/Pages/Default.aspx
- http://celit.de/celit-3d.phtml
- http://isofloc.de/isofloc-l-leichte-waerme-daemm-flocke.phtml
- http://www.siga.ch/Detail-Majpell.61.0.html?&L=3
- http://www.passivhaustagung.de/Passivhaus_D/Geschichte_Passivhaus.html

13

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

BIJLAGE A - WOORDENLIJST

HOOFDSTUK 1
vorhanden aanwezig
verschließen afkitten
abstimmen afstemmen
die Abluft afvoerlucht de
der Balance Ventilator balansventilator de
bestehend bestaand
das Raumklima binnenklimaat het
der inneren Hohlraum binnenspouwblad het
die Bauweise bouwstijl de
konstruktive bouwtechnisch
die Quelle bron de
die Außenwänd buitenwand de
die Kombination combinatie de
das Dach dak het
die Dicke dikte de
weitreichend doorgedreven
der Energieverbrauch energieverbruik het
das Fundament funderingsopbouw de
die Nutzung gebruik het
gemeinsam gemeenschappelijk
geografisch / geographisch geografisch
gewünscht gewenst
das System het systeem het
der Holzrahmen houtskelet het
hineinblasen inblazen
die Dämmung isolatie de
der Riss / Riß kier de
die Kälte koude de
niedrigen laag
das Niedrigenergiehaus lage-energiewoning de
lebensfähig leefbaar
der Wohnraum leefruimte de
die Luft lucht de
der Luft-Dichtungsmaterial luchtdichtingsmateriaal het
mechanisch mechanisch
die Mauer muur de
der Norden noorden het
unabhängig onafhankelijk
entweichen onttrekken
optimal optimaal
die Ausrichtung oriëntatie de

14

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

das Passivhaus passiefhuis het

die Technik techniek de
das technischen Geräten technische toestellen de
die Temperatur temperatuur de
thermisch thermisch
traditionell traditioneel
festsetzen vastleggen
üblich veel voorkomend
die Lüftungsanlage ventilatie de
renovieren verbouwen
der Lüftungsschlitz verluchtingsgat het
frisch vers
unterschiedlich verschillend
die Heizung Ressource verwarmingsbron de
ausreichend voldoende
die Freiheit vrijheid de
die Wärme warmte de
der Wärmebedarfs warmtebehoefte de
der Wärmeverlust warmteverlies het
der Wärmetauscher warmtewisselaar de
gering weinig
der Wohnkomfort wooncomfort het
die Sonneneinstrahlung zonlicht het
der Süden zuiden het

HOOFDSTUK 2
passen aansluiten
der Zusatz additief het
trennen afscheiden
akustisch akoestisch
der Balken balk de
die Behandlung behandeling de
die Belastung belasting de
schützen beschermen
der Baumstumpf boomstronk de
der Brand brand de
die Fähigkeit capaciteit de
der Baustoff constructiemateriaal het
Durchlaufverfahren continue proces
das Dachelement dakonderdeel het
die Atmosphäre dampkring de
die Dampfsperre dampscherm het
der Bedarf de eis de

15

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

die Durchlässigkeit doorlatendheid de

der Abschnitt doorsnede de
trocknen drogen
die Trockenkammer droogkamer de
die Druckfestigkeit druksterkte de
der Druckunterschied drukverschil het
dauerhaft duurzaam
die Latte dwarslat de
ökologisch ecologisch
elektrisch elektrisch
einzeln elke, iedere
die Emulsion emulsie de
wesentlich essentieel
der Hersteller fabrikant de
die Furnierschicht fineer lagen
das Furnierschichtholz fineer multiplex
der Flansch flens de
der Film folie de
der Fräskopf freeskop de
fräsen freezen
der Mangel gebrek het
geklebt gelijmd
einfach gemakkelijk
patentiert gepatenteerd
das Gewicht gewicht het
die Pfette gording de
das Fichtenholz grenenhout het
die Aktion handeling de
das Harz hars de
die Menge hoeveelheid de
hochwertig hoogwaardig
das Holz hout het
die Holzfaser houtvezel de
der I-Träger I-ligger de
blasen inblazen
der Dämmstoff isolatiemateriaal het
das Kabel kabel de
kleben kleven
Klimawandel klimaatsverandering
die Spalte kolom de
das Kohlendioxyd / Kohlendioxid koolstofdioxide de
Wärmebrücke koudebrug
das Zeitungspapier krantenpapier het
das Schwinden krimp de
die Qualitätskontrolle kwaliteitscontrole de

16

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

die Längsachse langsrichting de

der Körper lijf het
der Klebstoff lijm de
verkleben lijmen
formstabil maatvast
fest massief
mehrere meerdere
die Menschheit mensheid de
multifunktional multifuntioneel
die Naht naad de
das Nadelholz naaldhout het
die Ader nerf de
klinken nieten
unbehandelt onbehandelt
das Teil onderdeel het
die Entwässerung ontwatering de
die Gestaltung ontwerp het
die Erwärmung opwarming de
die Spannweite overspanning de
das Paraffin paraffine de
die Presse pers de
die Platzersparnis plaatsbesparing de
die Platzierung plaatsing de
die Bohle plank de
die Planung planning de
die Vorfertigung prefabricage de
der Herstellungsprozess productieproces het
die Schale schil de
das Schälfurnier schilfineer het
schälen schillen
der Schimmel schimmel de
der Dachstuhl spant de
stabil stabiel
die Standardhöhe standaardhoogte de
stapeln stapelen
Nut und Feder tand en groef
der Zufall toeval het
transportieren transporteren
die Herausforderung uitdaging de
unterschiedlich uiteenlopend
endgültig uiteindelijk, definitief
der Austausch uitwisseling de
die Kopfleiste verdeelbalk de
der Stock verdieping de
erleichtern vereenvoudigen

17

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

verpacken verpakken
zerkleinern versnipperen
die Verarbeitbarkeit verwerkbaarheid de
die Bodenkonstruktion vloerconstructie de
feuchtigkeitsbeständig vochtbestendig
der Vorteil voordeel het
die Vorratskammer voorraadkamer de
Formstabilität vormvastheid
die Wärmeleitfähigkeit warmtegeleidingscoëfficient de
das Wasser water het
der Wasserdampf waterdamp de
wasserdicht waterdicht
der Verschnitt zaagafval het
schneiden zagen
wirtschaftlich zuinig, economisch
das Quellen zwelling de

HOOFDSTUK 3
die alternative Energie alternatieve energie de
bedecken bedekken
die Einsparung besparing de
zuverlässig betrouwbaar
fördern bevorderen
behaupten beweren
entsprechend bijbehorend
komfortabel comfortabel
komplex complex
die Kooperation co-operatie de
durchdringen doordringen
dreifache driedubbel
die Erfahrung ervaring de
finanzieren financiëren
die Funktionalität functionaliteit de
nutzen gebruiken
gemessen gemeten
geteert geteert
das Gras gras het
Island Ijsland
die Kenntnis kennis de
die Vertäfelung lambrisering de
der Lehm leem het
die Lebensgeschichte levensverhaal het
das Linoleum linoleum de

18

Hermans Mattheus
Laag-energiewoning en passiefhuis in houtskeletbouw

die Luftqualität luchtkwaliteit de

die Massenproduktion massaproductie de
das Messprogramm meetprogramma het
das Mittelalter Middeleeuwen de
unzuverlässig onbetrouwbaar
die Forschung onderzoek het
der Entwickler ontwikkelaar de
die Lösung oplossing de
der Ofen oven de
die Übernutzung overexploitatie de
der Pionier pionier de
das Reihenhaus rijhuis het
das Schiff schip het
schreiben schrijven
das Land staat de
die Straße straat de
das Defizit tekort het
die Theorie theorie de
die Zukunft toekomst de
tropisch tropisch
ausgezeichnet uitstekend
die Vegetation vegetatie de
der Aufenthalt verblijf het
das Vertrauen vertrouwen het
der Filz vilt het
ausreichend voldoende
hauptsächlich voornamelijk
das Feuer vuur het
entfernen wegnemen
weltweit wereldwijd
der Wissenschaftler wetenschapper de
die Winterluft winterlucht de
die Sicherheit zekerheid de
selten zelden

19

Hermans Mattheus