BIOLOGIJA 3.

1. Molekule RNK 1X
2. Prirodna selekcija 1X
3. Biosfera

1. Biosinteza bjelančevina1X
2. Biološka evolucija
3. Populacija 1X

1. Mitoza i mejoza 1X
2. Biološka budućnost čovjeka
3. Podjela biosfere

1. Hromozomi1X
2. Faktori evolucije prema Darvinu 1X
3. Biocenoza 1X

1. Molekula DNK1X
2. Lamarkova teorija evolucije1X
3. Ekosistem 1X

1. Međudjelovanje gena 1X
2. Promjenljivost (varijabilnost) 1X
3. Ekologija-podjela 1X

1. Primjena genetike1X
2. Predhumana faza antropogeneze1X
3. Rast populacije 1X

1. Mendelovi zakoni1X
2. Izolacija kao faktor evolucije 1X
3. Ekološka valenca 1X

1. Numeričke varijacije 1X
2. Porijeklo života na zemlji 1X
3. Vodeni ekosistemi 1X

1. Strukturne mutacije1X
2. Pravci evolucije 1X
3. Antropogeni faktori1X

1. Biotehnologija 1X
2. Biološko porijeklo čovjeka1X
3. Sukcesija u ekosistemu 1X

1. Rekombinacija-crossing over1X
2. Evolucija-definicija1X
3. Ograničavajući ekološki faktori1X

1. Hromozomsko inžinjerstvo1X
2. Embriološki dokazi evolucije1X
3. Primarni klimatogeni ekosistemi 1X

1. Bioreaktori 1X
2. Nasljeđivanje i promjenljivost kao faktori evolucije 1X
3. Tercijarni antropogeni ekosistemi1X

1. Determinacija pola 1X
2. Proces specijacije1X
3. Mora i okeani kao ekosistemi 1X

1. Genetičko inžinjerstvo 1X
2. Humana faza antropogeneze 1X
3. Biotički faktori 1X

1. Humana genetika 1X
2. Dokazi evolucije1X
3. Jedinka i populacija1X
 1. Geni 1X
2. Darvinova teorija evolucije 1X
3. Ekološki faktori 1X

1. Fenotipske modifikacije1X
2. Genetički drift 1X
3. Kruženje materije i energije1X

1. Genetička ravnoteža 1X
2. Paleontološki dokazi evolucije1X
3. Sekundarni antropogeni ekosistemi 1X

PRVA KOMBINACIJA

1.MOLEKULE RNK

RNK cine : riboza i uracil.

RNK nastaje transkripcijom DNK pomoću enzima.
Nalaze se u citoplazmi.
Uloga RNK u sintezi bjelančevina je nezamjenjiva. Ona prenosi informacije sadržane u vidu
aminokiselina sa DNK na ribozom.

2..PRIRODNA SELEKCIJA
Prirodna selekcija je faktor evolucije.
-prirodna selekcija je dejstvo ma kojeg faktora sredine koji izaziva usmjerene promjene iz
generacije u generaciju

3.BIOSFERA
Biosfera predstavlja vrhunski bioloski sistem jer se u biosferi objedinjuju svi stepeni organizacije
zivog svijeta.
Odlikuje se specificnom strukturom, koja se ogleda u prostornom rasporedu ekosistema :
horizontalnom i vertikalnom.
Biosferu sacinjavaju : atmosfera, hidrosfera i litosfera.

DRUGA KOMBINACIJA

1.BIOSINTEZA BJELANČEVINA
Biosinteza proteina se zove još i translacija ili prevođenje. Ovaj proces se odigrava u ribozomima i
jedan je od najsloženijih biosintetičkih puteva.
U ćelijama se svakog momenta sintetiše na stotine i hiljade proteina.
U DNK se nalazi i čuva informacija o strukturi bjelančevina.
Translacija je proces gdje se informacija koja je zapisana u strukturi proteina RNK , prevodi dalje u
obliku aminokiseline.
Molekuli RNK se pomoću enzima odvaja od DNK, prolazi kroz pore jedra i kreće se prema
ribozomima. U ovom prenosu se prenose i aminokiseline i to su transportne RNK.

2.BIOLOŠKA EVOLUCIJA 1X

Biološka evolucija na Zemlji traje od nastanka prvih prokariotskih stanica ( prije oko 3,8 milijardi
godina).Procesom evolucije nastala su sva živa bića koja nas okružuju.Tokom prošlosti Zemlje ,
određene jedinke posjedovale su osobine ( zapisane u genima) kojima su bile bolje prilagođene na
okolišne uslove nego druge jedinke. Te su se osobine ( odnosno „dobri geni“ ) prenosile na potomke
što je omogućilo da i one budu dobro prilagođene na nove uslove.

3.POPULACIJA 1X

POPULACIJA prestavlja skup jedinki iste vrste koje žive na određenom prostoru u određenom
vremenu. Karakteristike populacije su : gustina, natalitet, mortalitet i rast populacije .

TREĆA KOMBINACIJA

1.MITOZA I MEJOZA

MITOZA je ćelijska dioba putem koje nastaju sve ćelije organizma osim gamete. Nju čini
udvostručavanje hromosoma i tako se stvara po jedna kopija svakog hromosoma.
Sve ćelije nastale mitozom imaju diploidan broj hromosoma 2n jer su porijeklom od zigota a zigot
postaje spajanjem dva gameta.
MEJOZA je poseban tip ćelijske diobe tokom koje se diploidni hromosomski broj reducira na
haploidni. Mejoza je uključena u proces stvaranja gameta. Haploidni gameti su proizvod mejoze.

2.BIOLOŠKA BUDUĆNOST ČOVJEKA

Istraživanja genoma pokazala su da su se u posljednjih 5 000 godina   ljudski mozak smanjio za 150
kubičnih centimetara,  odnosno za oko 10 posto. 
Ipak, britanski genetičar Steve Jones smatra da je ljudska evolucija jednostavno stala i da će ljudi za
milijun godina (ako prežive) biti vrlo slični današnjima.
Naime, uz današnju naprednu medicinu i bolje uvjete života mnogo više ljudi preživi djetinjstvo, pa
prirodna selekcija nije toliko utjecajna.

3.PODJELA BIOSFERE 1x
Biosfera se dijeli na : atmosferu, hidrosferu i litosferu.
1.atmosfera -je vazdusni omotac , koji cini oblogu nase planete.
2.-hidrosfera je vodeni omotač Zemlje i
3.-litosfera je spoljašnji, površinski, tvrdi pokrivač Zemlje.

ČETVRTA KOMBINACIJA
1.HROMOSOMI
Hromosomi su nosioci nasljednosti u ćeliji.
Građeni su od DNK i bjelančevina a pod mikroskopom se najbolje uočavaju za vrijeme mitoze i
mejoze.
Vlaknaste su građe. Broj hromosoma može biti :
1.- haploidni u polnim ćelijama i
2.- diploidni u somatskim ćelijama.
U hromosomima su smješteni GENI . Glavni dio hromosoma je dvostruka nit DNK koja je dijelom
ravna a dijelom namotana oko bjelančevina.

2.FAKTORI EVOLUCIJE PREMA DARVINU

Faktori evolucije prema Darvinu su :

-nasleđivanje
-promjenjivost
-prirodna selekcija
-borba za opstanak i
-hiperprodukcija potomaka.

3.BIOCENOZA

Biocenoza ili životna zajednica je skup organizama različitih vrsta koje žive na istom prostoru u
istom vremenu i istim ekološkim uslovima.

Karakteristike biocenoze su : kvalitativan i kvantitativan sastav , vremenska struktura, odnosi

ishrane i prostorni raspored.

1.- kvalitativan sastav predstavlja PRISUSTVO zastupljenih vrsta, a kvantitativan sastav

predstavlja BROJNOST populacija u biocenozi.

2.-vremenska struktura- to su periodične i sezonske promjene biocenoze koje su pod uticajem

godišnjih doba te promjene dana i noći, dnevno noćne promjene.

3.-odnosi ishrane- čvrsto povezuju sve vrste članova biocenoze i oni uzajamno čine metabolizam
biocenoze

PETA KOMBINACIJA

1.MOLEKULE DNK
DNK je nukleinska kiselina oblika dvostruke spirale, dva nukleotidna lanca.
Sastavljena je od : adenina, guanina, citozina i timina.
Smještena je u staničnoj jezgri .

Dnk je osnovna molekula na kojoj se temelji nasljeđivanje i odgovorna je za prenošenje nasljednog

materijala i osobina (od boje kose do sklonosti prema nekim bolestima). Nalazi se u hromozomima i
ima šećer dezoksiribozu. DNK molekule su međusobno povezane vodikovim vezama.

2. LAMARKOVA TEORIJA EVOLUCIJE

LAMARK je smatrao da dijelovi tijela usljed upotrebe ili neupotrebe se mijenjaju ( preci žirafe su
imali kratak vrat i noge iste dužine a da bi dohvatile grane stalno se istežu i tako se vrat sve vise
razvija).
Lamarkova teorija ima tri principa a to su principi : potrebe, navike i stepen promjene.
1.-princip potrebe znaci nema novog organizma bez nove potrebe.
2.-princip navike, nema novih adaptacija bez potreba u sredini
3.-stepen promjene se bilježi u naslijeđe i prenosi na narednu generaciju .

3.EKOSISTEM

EKOSISTEM predstavlja prostorno i vremenski ograničenu jedinicu biosfere koja obuhvata živu i
neživu materiju.
SASTOJI se od: biotopa i biocenoze.
BIOTOP ili stanište je prostor u kome članovi životne zajednice žive i zadovoljavaju svoje
potrebe , kreću se , hrane, dišu . . .Biotop naseljavaju pripadnici odgovarajuće BIOCENOZE
tj.životne zajednice..

DINAMIKA ekosistema se ogleda u međuđelovanju njegovih komponenti u vidu:akcije, reakcije i

koakcije,
1.-akcije=djelovanje abiotičkih faktora
2.-reakcije= djelovanje živih organizama
3.-koakcijom= djelovanje između samih organizama.

ŠESTA KOMBINACIJA

1. MEĐUDJELOVANJE GENA
Oblici su: dominantnost i recesivnost
DOMINANTNOST se ispoljava u sposobnosti gena da vrši funkciju koja mu je namjenjena
(normalan vid, tamna kosa,ravna kosa). RECESIVNOST se karakteriše odsustvom njegove
funkcije ( kratkovidnost, svijetla kosa, krvna brupa 0).
Sva svojstva organizma uslovljena su međusobnim djelovanjem gena i spoljašnje sredine. Osobine
se ne nasljeđuju od roditelja nego od gena koji te osobine determišu.
Ako je jedna osobina određena jednim parom gena onda je to MONOGENSKO nasleđivanje,
a ako jednu osobinu određuje veći broj različitih gena pri čemu i sredina utiče na ispoljavanje ove
osobine onda je to POLIGENSKO nasljeđivanje.
MONOGENSKE osobine proizilaze iz prostog odnosa jedan gen, jedan enzim jedna osobina.

2.PROMJEN JIVOST , VARIJABILNOST

Promjenjivost je jedan od faktora evolucije.
Promjenjivost može biti : naslijeđena i nenaslijeđena .
NASLIJEĐENA promjenjivost je postojanje razlika među jedinkama ili grupama jedinki.
Nasljedna promjenjivost je rezultat mutacija i rekombinacija. Može biti individualna i grupna.

NENASLIJEĐENA promjenjivost se zasniva na mogućnosti spoljašnje sredine da djeluje na

formiranje genotipa. Genotip određuje kakve se osobine mogu razviti a njihov razvitak zavisi od
spoljne sredine.

3.EKOLOGIJA – PODJELA 1X

Ekologija je nauka o životnoj okolini , proučava odnose živih bića prema njihovoj spoljašnjoj
sredini.
Ekologija se DIJELI NA : ido ekologiju i sene kologiju.
- IDOEKOLOGIJA ( proučava odnose jedinke organizma i uslova sredine) i
-SINEKOLOGIJA ( proučava odnose populacija, biocenoza i ekosistema i uslova sredine.

SEDMA KOMBINACIJA

1.PRIMJENA GENETIKE
Za medicinu genetika ima veliki značaj jer se nasledjuju :odstupanja od normalnog i mnoge bolesti
covjeka.
Oplemenjivanje je način stvaranja sorti i pasmina biljaka i životinja uz primjenu određenih metoda
i postupaka.
AMINOCENTEZA je postupak za otkrivanje nenormalnosti u toku embriogeneze kao i genetičko
savjetovalište za sprečavanje rađanja nenormalne djece.

2.PREDHUMANA FAZA –ANTROPOGENEZA

ANTROPOGENEZA istražuje revolucijski razvoj čovjeka.
Fosilni ostaci govore o razvoju čovjeka i njegovih davnih predaka.
PREDHUMANA faza obuhvata evolucioni razvitak predljudi i tu spadaju: rama pitacine i australo
pitacine.
1.-ramapitacine - nazvane po prvom otkrivenom fosilu ramapiteku u Africi i Aziji
2.-australopitacine - nazvane po južnom majmunu australopiteku i on je bio sličniji čovjeku nego
majmunu.

3.RAST POPULACIJE
Rast populacije - zavisi od odnosa nataliteta i mortaliteta .
Kada je populacija mlađa , znači da je veći broj jedinki u mlađoj dobi tada populacija RASTE ,
brojčano se povećava.
Negativan rast je ako je omjer obrnut, ako je veći broj jedinki u starijoj dobi , tada populacija ili
stagnira ili opada.
OSMA KOMBINACIJA

1.MENDELEVI ZAKONI –

Postoje 3 Mendeleva zakona ili pravila a to su :

1.Zakon jednoobraznosti
2.Pravilo rastavljanja i
3.Pravilo nezavisnog nasljeđivanja
Postoji i cetvrto pravilo : nasljedjivanje kod covjeka .
1.Prvi, zakon jednoobraaznosti glasi : kada se ukrste dvije jedinke čiste linije , hibridi koji se
dobijaju međusobno su jednaki.
2.U drugom, pravilu rastavljanja ostvaruje se odvajanje osobina generacije djedova .Da bi se to
postiglo potrebno je obezbijediti da gameti proizvedeni od hibrida budu čiste linije i da nose samo
jednu mogućnost , ( ili glatku ili naboranu površinu sjemenke).
3.Treće pravilo = nasljedne osobine se prenose nezavisno jedna od druge. Ovaj zakon predpostavlja
da nasljedne faktore nose različiti hromosomi.
4.Mendelev zakon o nasljeđivanju kod čovjeka - ljudska bića nasljeđuju mnoge osobine preko gena
koje nose hromosomi x i y.

2.-IZOLACIJA KAO FAKTOR EVOLUCIJE 1X

Faktori evolucije su : nasljeđivanje , promjenjivost , prirodna selekcija , izolacija, genetički drift

IZOLACIJA je prekid razmjene gena među grupama jedinki .

3.Ekološka valenca
Pošto su svi ekološki faktori promjenjivi jedna organska vrsta ne može biti istovremeno
prilagođena na sve njih.
U kojoj mjeri se vrsta prilagođava uslovima sredine zavisi od njene ekološke valence.
EKOLOSKA VALENCA predstavlja širinu kolebanja pojedinih ekoloških faktora u čijim je
granicama moguć opstanak neke vrste , znači sposobnost prilagođavanja vrsta u životnim sredinama
. Razlikujemo dvije vrste organizama : eurivalentni i stenovalentni.
Eurivalentni su organizmi sa širokom ekološkom valencom , imaju siroke mogucnosti
prilagodjavanja i to im omogucava opstanak u razlicitim sredinama.
A stenovalentni imaju usku ekološku valencu.

DEVETA KOMBINACIJA

1.NUMERIČKE VARIJACIJE
Mutacijom dolazi do promjene nasljedne informacije DNK.
Numeričke mutacije su odstupanja u broju hromosoma.

2.PORIJEKLO ŽIVOTA NA ZEMLJI

Postoji više teorija o porijeklu života , a to su :
1.-vječnost života= život je oduvijek postojao
2.-život je došao s druge planete i
3.-život je nastao od nežive prirode u toku evolucije materija preko prostih jedinjenja ka složenim.

3. VODENI EKOSISTEMI

Vodeni ekosistemi su : rijeke , bare, jezera , mora i okeani .

U okviru RIJEKE moguće je izdvojiti 3 zone: izvorišna, središnja i zona donjeg toka.
1.-izvorišnu zonu karakteriše mala količina vode, veća brzina, kamenita podloga i voda je bistra.
2.-U središnjoj zoni količina vode je veća a dno šljunkovito
3.-U zoni donjeg toka je velika količina vode, i sedimentno tlo.

JEZERO je stajaća voda sa sledećim karakteristikama:

dno je prekriveno sedimentima, dubina vode je velika. Kod jezera imamo površinsku i dubinsku
zonu.

BARE su prirodna ili vještačka udubljenja nepravilnog oblika, plitke vodene mase gdje žive razne
biljke i životinje.
Na horizontalnom profilu MORA i okeana moguće je izdvojiti : -neritsko područje i
-okeansko područje

DESETA KOMBINACIJA

1.STRUKTURNE MUTACIJE
Mutacijom dolazi do promjene nasljedne informacije DNK.

Imamo : strukturne, numeričke mutacije i mutacije gena.

STRUKTURNE mutacije su odstupanja u građi hromosoma .

2.PRAVCI EVOLUCIJE 1x
Pravci evolucije su :divergentna, progresivna i regresivna evolucija.
,,,Divergentna evolucija je proces u kojim iz populacije jedne vrste moze nastati nekoliko novih
vrsta.

,,,Progresivna evolucija predstavlja stalni razvoj zivota od prostih ka slozenijim jedinjenjima.

,,,Regresivna evolucija je uproscavanje gradje i funkcije nekih vrsta organizama na putu njihovog
prilagodjavanja na posebne uslove zivotne sredine.

3.ANTROPOGENI FAKTORI
Negativni efekti na životnu sredinu koji su povezani sa LJUDSKIM djelovanjem zovu se
antropogenim faktorima.
Među najvažnije antropogene faktore spadaju:
1.Nekontrolisana urbanizacija (širenje gradova)
2. Industrijalizacija (porast industrijske proizvodnje )
3.Smanjenje poljoprivrednih površina
4.Širenje saobraćajnica ,
5. Energetika
6. Zagađenje zraka, vode, tla, vojne aktivnosti . . .

JEDANAESTA KOMBINACIJA

1.BIOTEHNOLOGIJA

Biotehnologija povezuje prirodne i tehničke nauke da bi se postigla primjena organizama stanica i

njihovih dijelova u dobivanju prozivoda za dobrobit čovječanstva.
Ona se bavi pronalaženjem puteva za veću prozivodnju hrane, lijekova i rješavanje energeskih
potreba zamjenom skupe proizvodnje.

2.BIOLOŠKO PORIJEKLO ČOVJEKA

Proces nastanka čovjeka tekao je od naprimitivnijih hominida preko raznih prestavnika homo.
Najstariji fosilni hominid nađen je u Africi i star je oko tri i po miliona godina.
Homo sapiens je razuman čovjek sisar i kičmenjak.Covjek je rezultat dugotrajne bioloske
evolucije.Dugotrajnom evolucijom razvili su se oblici koji su imali neke ljudske osobine kao sto su
kretanje, gradja lobanje, zubi i sl. Kasnije se razvilo dvonozno kretanje , oslobadjanje ruku, razvoj
mozga i govora . . .
Smatra se da je danasnji covjek neposredni potomak HOMO SAPIENSA.

3.SUKCESIJA U EKOSISTEMU

Sukcesija u ekosistemu može biti : kratkotrajna, dugotrajna , primarna, sekundarna i sukcesija

biocenoza.

,,,Dugotrajna sukcesija moze biti uzrokovana djelovanjem covjeka ali i drugim uticajima npr.
klimatogenim, pirogenim , fitogenim , zoogenim .

,,,Kratkotrajne sukcesije nastaju uglavnom utjecajem covjeka a primjer je obrada tla.

...Primarne sukcesije su one na prostorima na kojima prije nije bilo zivota.

...Sekundarne sukcesije su na prostoru koji je unisten djelovanjem covjeka npr.pozari , sjece ,

krcenje.

,,,Sukcesija biocenoza je kada covjek mijenja biocenozu npr.uvodi nove vrste.

DVANAESTA KOMBINACIJA

1.REKOMBINACIJA – CROSSING OVER

Rekonbinacija ili crossing over je izmjena dijelova nesestrinskih kromatida i njima pripadajućih
gena.

Crossing over se događa u prvoj fazi mejoze .Tada se spareni kromosomi postave usporedno jedan
do drugog i približe.Zahvaljujuci rekombinaciji povecava se genska raznolikost vrsta i zato je bitna
u evoluciji.

2.EVOLUCIJA – DEFINICIJA 1X
Evolucija je promjena učestalosti nasljednih 
osobina neke biološke populacije živih bića od jedne do druge generacije. Ove osobine su kodirane
u obliku gena, koji se kopiraju prilikom razmnožavanja i naslijeđuju ih potomci.

3. OGRANIČAVAJUĆI EKOLOŠKI FAKTORI

Iako ekološki faktori deluju cjelovito i međusobno se uslovljavaju, ponekad samo jedan ekološki
faktor može da ima odlučujuću ulogu za život određenog organizma.
Tada taj faktor postaje OGRANIČAVAJUĆI , koji može da ugrozi ili potpuno onemogući život tog
organizma.
Na primer, količina soli u podlozi po pravilu predstavlja ograničavajući faktor. Velika količina soli
u zemljištu onemogućava život mnogim biljkama.

13.KOMBINACIJA

1.HROMOZOMSKO INJŽENJERSTVO
Hromozomsko injženjerstvo je manipulacija grupama gena u genetičko injženjerskim
eksperimentima.Tu se radi o metodama da se u recepijentske sisteme unese donorska nasljedna tvar
u obliku krupnih čestica.

2.EMBRIOLOŠKI DOKAZI EVOLUCIJE

-Embrioloski dokaz evolucije je dokaz o zajedničkom porijeklu što znači da bliski organizmi
imaju visi
stupanj sličnosti sekvencije DNA od filogenetski daljih organizama.
Uporednom analizom embrionskog 
razvića raznih organizama također se mogu izvesti zakljućci o stepenu i suštini njihove sličnosti,
koja dokazuje zajedničko porijeklo.
3.PRIMARNI KLIMATOGENI EKOSISTEMI
Primarni klimatogeni ekosistemi su : led, polarne pustinje, tundre, tajge, listopadne šume,
subtropsske šume, tropske šume , savane i stepe.
LED je voda u čvrstom agregatnom stanju.
POLARNE PUSTINJE su prostori sa godišnjom količinom padavina manjom od 250 mm .To su
većinom ravnice s kamenom ili šljunkovitom podlogom.

U TUNDRAMA ja rast drveća onemogućen zbog niskih temperatura koje max. dostižu između 5 i
15 oC. Slaba je vegetacija.

TAJGE su zimzelene sjeverne šume maksimalne temperature do 25oC. To su tamne četinarske

šume koje čine različite vrste jele i smreke i u kojima žive mrki medvjed, vuk, lisica, polarni zec,
srna dabar...
LISTOPADNE ŠUME rastu u umjerenom pojasu gdje su ljeta topla, zime blage i ima dosta
padavina. Razlikujemo vertikalnu spratovnost :
-sprat visokog drveća
-srednjeviskog drveća
-niskog drveća
-šibova-zeljasti biljaka
Životinje ovih šuma su zec, jež, kuna, jelen, slavuj...
Zemljište SUBTROPSKIH šuma bogata su hranjivim solima. Srednja godišnja temperatura je
15oC.
TROPSKE šume se nalaze na ekvatorskom dijelu zemlje, srednja godišnja temperatura je 25-30
stepeni ima duboko vlažno i hranjivo tlo za razne vrste biljki a to su banane, kivi, kafa, ananas a
ovde stanuju papagaji, gorile, lavovi, tigrovi...
SAVANE nastaju kao posljedica duge ljetne suše koja traje od kasnog proljeća do rane jeseni. Tu
spadaju visoke trave i trnoviti žbunovi.
STEPE se nalaze između polupustinja i pustinja a to su trave livadarke. Tlo u polupustinjama ne
postoji, životinjska naselja su rijetka a sreću se zmije i gušteri.

14.KOMBINACIJA

1.BIOREAKTORI
Biotehnološki proizvodni uređaj se naziva bioreaktor .
To je vještačka životna sredina, podešena za određenu mikrobiološku kulturu.
Sastoji se od osnovne posude gdje je smještena kultura mikroorganizama i mnogobrojnih dodataka pomoću
kojih se drže pod stalnom kontrolom uslovi za životnu i biohemijsku aktivnost mikroorganizama.

Najčešći oblik je cilindar sa posebno formiranim dnom koje je podešeno za lakše pražnjenje.

2.NASLJEĐIVANJE I PROMJENJIVOST KAO FAKTORI EVOLUCIJE

1.-nasljeđivanje omogućava kontinuitet života na zemlji

2.-promjenjivost omogućava različitost među živim bićima
3.TERCIJALNI ANTROPOGENI EKOSISTEMI

TERCIJALNI ekosistemi su ugaženi travnjaci, naselja i smetljišta.

ANTROPOGENI SISTEMI su:

1.gusto i rijetko naseljena područja (sela i gradovi),
2.- agro-ekosistemi (pašnjaci i površine pod biljnom proizvodnjom),
3.- pošumljena područja,
4.- divlji ekosistemi.

15.KOMBINACIJA

1.DETERMINACIJA POLA
Hromosomska garnitura čovjeka sastoji se od 22 para autosoma i 1 para heterosoma .

Heterosomskom paru pripada x hromosom i y hromosom kod moškarca a kod šene su dva x
hromosoma.

DETERMINACIJA se događa pri oplodnji. U normalnim uslovima među spermatozoidima je

jednak broj x odnosno y hromosoma i zato je podjednaka vjerovatnoća nastanka muškog odnosno
ženskog zigota.

2.PROCES SPECIJACIJE
Specijacija je evolucijski proces kojim nastaju nove biološke vrste.
Postoje 4 geografska moda specijacije a to su :alopatrična, peripatrična, parapatrična i simpatrična.
Specijacija moze da bude i vjestački indukovana putem stočarstva , poljoprivrede ili laboratorijskih
eksperimenata.

3.MORA I OKEANI KAO EKOSISTEMI

Na horizontalnom profilu MORA I OKEANA moguće je izdvojiti :

-neritsko područje od obale do 200m dubine i
-okeansko područje koje obuhvata okean.

Na gustoću mora utiče toplota i slanost. Specifičnost ekosistema morskih voda je u slanitetu vode
koja iznosi oko 35 promila i ona ovisi o dotoku kopnenih voda, isparavanju i količini padavina.
Najbrojniji i najraznovrsniji živi organizmi se nalaze u dubini 50-100m

16.KOMBINACIJA

1.- GENETIČKO INJŽINJERSTVO

Genetičko inžinjerstvo je naučna grana koja obuhvata istraživanje i metode u oblasti direktnog
manipuliranja nasljednim materijalom.
GENETIČKO INŽINJERSTVO je skup biohemsikih postupaka kojima se izrezuju cijeli geni,
njihovi dijelovi iz DNK jednog organizma a koji se umeću u unaprijed određeno mjesto u DNK
drugog organizma

2.HUMANA FAZA ANTROPOGENEZE

Humana faza počinje pojavom prvih pripadnika homo, razlikujemo 3 grupe: anhantropi, paleontropi
i neantropi.
1.-anhantropi- praljudi - tu spadaju homo habilis- sposoban čovjek koji je proizveo oruđe za rad i
hodao uspravno, i homo erektus -uspravan čovjek visine 150-160cm, kosog čela i isturenog lica
2.-paleontropi-stari ljudi koji su predstavljeni grupom neandretalci, oni su bili niski i vješti lovci
3.-neantropi-novi ljudi - koji su prvi predstavnici homo sapiens.

3.BIOTIČKI FAKTORI
Biotički faktori su :
1.Uzajamni odnosi organizama i
2.Antropogeni faktori tj.uticaj čovjeka.
Biotički faktori predstavljaju uzajamne uticaje biljaka, životinja i čovjeka .
Sve biljke i životinje su uslovljene uzajamnim odnosima i djelatnošću drugih oraganizama.
,,,Biljke mogu djelovati jedne na druge ( primjer njihovih uzajamnih odnosa su : simbioza,
parazitizam i dr.
,,,Uzajamni odnosi među životinjama se najjasnije ogledaju u lancima ishrane.
,,,Biljke mogu djelovati na životinje a životinje na biljke. Primjer uzajamnih odnosa između biljaka
i životinja su : ishrana životinja zasniva se na biljkama, životinje oprašuju biljke.

17.KOMBINACIJA

1.HUMANA GENETIKA
Humana genetika je grana genetike koja se bavi proučavanjem pojava biološkog nasleđivanja kod
čovjeka. Metode humane genetike su: geneaološka netoda , metoda blizanaca, citogenetička i
populaciono statistička metoda.
1.-geneaološka - je praćenje predaka i potomaka;
2.-metoda blizanaca- njom se utvrđuje u kolikom stepenu geni a u kolikom spoljašnji faktori utiču
na određene osobine ili oboljenja;
3.-citogenetička metoda - može se utvrditi postojanje neke hromozopatije;
4.-populaciono-statistička - kojom se ispituju nasljedne osobine u velikim grupama ljudi.

2.DOKAZI EVOLUCIJE

Dokazi evolucije su : embriološki i paleontološki.

-Embrioloski dokazuju zajedničko porijeklo živih bića na osnovu njihove sličnosti.

-Paleontoloski dokazi upucuju na redoslijed nastanka glavnih biljnih i životinjskih skupina, Prvo su
se pojavili najjednostavniji organizmi a zatim sve složeniji i složeniji, a to znači da su se složeniji
organizmi ravili od jednostavnih .

3.JEDINKA I POPULACIJA

POPULACIJA prestavlja skup jedinki iste vrste koje žive na određenom prostoru u određenom
vremenu.
Karakteristike populacije su : gustina, natalitet, mortalitet i rast populacije.
1.-gustina - pokazuje brojnost jedinke unutar populacije i izražava se brojem jedinki.
2.--natalitet - je broj rođenih jedinki u jedinici vremena
3.-mortalitet- je broj umrlih u jedinici vremena
-rast populacije - zavisi od odnosa nataliteta i mortaliteta .

18. KOMBINACIJA

1.GENI
Gen je osnovna jedinica nasljedne informacije i svaki dio molekule DNK koji se prepisuje RNK.
Sastoji se od 1000 nukleotida.
Geni su nosioci nasljednih osobina svakog živog organizma. Sadrže sve upute za izgradnju i
održavanje organizma. Skup svih gena nekog organizma zovemo GENOTIP.

2.DARVINOVA TEORIJA EVOLUCIJE

DARVINOVA teorija objašnjava da su u borbi za opstanak jedinke sa dužim vratom i prednjim
nogama imale na raspolaganju više hrane dok su one sa kraćim bile eleminisane.

3.EKOLOŠKI FAKTORI

Ekološki faktori su pojedinačni elementi djelovanja spoljašnje sredine na živa bića.

Dijelimo ih na :abiotičke, biotičke i antropogene.
1.-ABIOTIČKI faktori - potiču iz nežive prirode a to su: edafski, orografski i klimatski faktori.
-edafski su:faktori tla i litosfere),
- orografski je -nadmorska visina) i
-klimatski a to su :svjetlost, temperatura, vlažnost

2.-BIOTIČKI faktori potiču od živih bića , od : virusa , biljaka i životinja. Pa imamo : -virogene
faktore (od virusa) ,
-fitogene faktore (od biljaka) i -zoogene faktore (od životinja ).
3.-ANTROPOGENI faktori potiču od čovjeka (uništenje prirodnih resursa, ravojem naselja i sl)

19.KOMBINACIJA

1.FENOTIPSKE MODIFIKACIJE

Fenotipske modifikacije su promjene fenotipa usljed djelovanja vanjskih faktora. Npr. Promjena
boje krzna kod himalajskog kunića usljed djelovanja temperature.
 Oboljeli fenotip se javlja kao posljedica mutacija. Ono može biti:
1.-autozomno-dominantno,
2.-autozomno-recesivno,
3.-dominantno i
4.-recesivno nasleđivanje vezano za X hromozom.

2.GENETIČKI DRIFT
Genetički drift je faktor evolucije , on remeti genetičku ravnotežu.
Geneticki drift je iznenadna i neočekivana promjena u frekvenciji pojedinih gena jedne generacije u
odnosu na drugu unutar iste populacije.
Geneticki drift predstavlja slučajne promjene učestalosti alela kroz generacije.

Ako se od jedne velike populacije izdvoji manja grupa jedinki i oformi novu populaciju, ona ne
mora biti ista već se čak može veoma razlukovati od matične populacije.

3.KRUŽENJE MATERIJE I ENERGIJE –

Stvorena organska materija sadrži hemijsku energiju koja predstavlja osnovni izvor energije koja se
koristi za disanje biljaka i životinja.
Sunčeva energija se transformira u hemijsku i u tom obliku se zadržava u ekosistemu, a potom u
vidu toplotne energije napušta ekosistem i kaže se da ENERGIJA protiče kroz ekosistem.
Organske MATERIJE se nalaze u zemljinoj kori, vodi i atmosferi odakle ih producenti koriste.

U procesu sinteze neorganskih elemenata i jedinjenja sa drugim mineralima se preobraćaju u

složene organske materije,, a ovako stvorena organska materija koja čini biljna i životinjska tkiva,
nakon njihove smrti podliježe raspadanju te nastaju minerali koje biljke mogu koristiti i tako
MATERIJE stalno kruže u ekosistemu.
Stvaranje organske materije zove se BIOLOŠKI PRODUKTIVI

20.KOMBINACIJA

1.GENETIČKA RAVNOTEŽA

GENETIČKA RAVNOTEŽA - je stanje pri kojem nema promjena u genetičkoj strukturi

populacije.

USLOVI za genetičku ravnotežu su da je :

- populacija dovoljno velika,
-da je ukrštanje jedinki slučajno,
- da odsustvuju faktori koji remete genetičku ravnotežu populacije

FAKTORI koji remete genetičku ravnotežu su:

1.-neslučajna ukrštanja,
2.- genetički drift,
3.-migracije,
4.- mutacije,
5.- prirodna selekcija.
2.PALEONTOLOŠKI DOKAZI EVOLUCIJE

Prema njima, na našoj planeti su se najprije pojavili najjednostavni organizmi, a zatim sve složeniji
i složeniji.
Zato se mogao izvesti zaključak da su se složeniji organizmi razvili od jednostavnijih. Kao
ubjedljiva ilustracija se uzimaju:

 prijelazni oblici i
 evolucijski nizovi
Prijelazni oblici su fosili.

3.SEKUNDARNI ANTROPOGENI EKOSISTEMI

SEKUNDARNI antropogeni ekosistemi su rezultanta međudjelovanja prirodnih ekoloških prilika.

Livade i pašnjaci su stvoreni u cilju proizvodnje hrane za životinje.
Autorica skripte : Delalić Indira 