BAŞLAMAK İÇİN, BAŞLA...

FİZYOLOJİ
FERHAD MEHERREMLİ M.D.⚕

BASKI 1

2020
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

Ön söz
Salam hərkəsə.2 il ərzində yığdığım məlumatları 30 günə qruplaşdırıb kitabda hamsın
yazdım. Əlimdən gələn qədər qısa net və izahlı şəkildə yazmışam.Kitabı türkcə yazdım
çünki istifadə etdiyim mənbələrin hamısı türk kitablarıdır ve türk məqalələridir.Kitab
67 şəkil 22 tablonu özündə cəmleştirir.İçərisindəki şəkillər ise çox gözəl şəkillərdir.
Coztanzo fizyoloji kitabındakı şəkillərə oxşar dizayn etmişəm ve bu dizayn ve eziyyeti
özüm çəkdiyim üçün üzərine öz adımı qeyd etdim,şəkilin altına ise istifadə etdiyim
mənbəni mənbə olaraq coztanzo qeyd etmişəm☺.Məlumatları yazarkən oxucunun
sıxılmaması üçün,bezməməsi üçün bir neçə rənglərə axıcı gözəl şiriftlərə ,qrafiklərə
önəm verdim. Asanlıqla yadda qalması üçün yazı stilini öncəliklə diqqətlə işləmişəm
yəni cox vacib məlumatları xüsusi rənglərlə rəngləmişəm alt alta səliqə ilə düzmüşəm
önəmli yerlərin xüsusən vurğulamışam. Çox çətinliklə tapılan mexanizmləri bir çox
məqalələrdən,textbooklardan, türk hocalarından tabıb ümumiləşdirib
yazdım.Önceden deyim kitab tam olarak bütün olarak guyton kimi ya digər
textbooklar kimi,tus kitabları kimi de məlumat cəhətdən geniş deyil, konspekt kimi
deyil.Kitabın içindekileri növbeti sehifede ayrıca səhifə olaraq qeyd etmişəm.Kitabın
içindeki melumatlar cox deyerli cox önemli bilgilerdir.İmtahana hazırlaşmak üçün
nəzərdə tutulmayıb ,ümumi biliyinizi artırmak üçün cox gözəl mənbədir amma belə
imtahana hazırlaşan vaxt təkrar üçünde göz keçirə bilərsiz. Beləcə siz çox asanlıqla
kliniki fenleri oxuya biləcəksız.İstifadə etdiyim mənbələrə gəlincə başda Coztanzo
fizioloji olmaqla,guytondan həm şəkil həmdə mətnlərdən, xarici
məqalələr,pdflər,slaytlardan istifadə etmişəm.Robbins kimi patoloji,Harrisons ve Cecil
kimi iç hastalıklarından şəkillərin istifadə etmişəm birazda metnlerinden istifadə
etdim.Kitabı oxuduqdan sonra fiziolojinin nə qədər maraqlı olduğun anlayacaqsız. .
Təkcə fizyoloji deyil klinik bilgilərə, famrakoloji bilgilərə toxunmuşam.
Birdaha qeyd edim bu kitab tam olarak geniş bir şəkildə fizyolojini əhate eləmir
ama növbəti səhifədə qeyd etdiyim bölümleri tam əhatəli şəkildə ve sizə qaranlıq
gələn mexanizmlerin geniş şəkildə izahın vermişəm eləcədə içində heç bir yerde
tapılmayan mexanızmləri yazmışam.Onsuz tapılan bilgileri mexanzimləri diger
kitablardan asanlıqla tapa bilərsiz.
Ayrıca sizi motivasiya etmək üçün kitabın sonunda 1 səhifə olmakla motivasiya
edici sözlərdə yazmışam sıxılanda bezəndə 1-2-sini oxuyaraq yeniden motivasiya ala
bilərsiz. ☺ Kitab 100% sizin faydanıza toxunacak ☺
Sosial şəbəkələrdəndə məni izləyərək ders videolarıma baxa biler,ve kitabla bağlı
dersle bağlı size qaranlıq qalan suallarınızı verə bilərsiz.
Youtube kanalı: ferhad meherremli.
Facebook: ferhad meherrem-lee

Bu günün öğrencilerine , yarının hekimlerine yararlı olması dileğı ile..

1
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

İçindekiler...
Bölüm1:
Otonom reseptörler(kısa bilgiler)......................................................3
Bölüm2:
Kardioloji(kısa bilgiler) ....................................................................10
Bölüm3:
Nefroloji.............................................................................................17
Bölüm4:
Asit Baz dengesi.. ..............................................................................27
Bölüm5:
Gastrointestinal sistem(GİS) ............................................................32
Bölüm6:
Karaciğer fizyolojisi .........................................................................48
Bölüm7:
Endokrin fizyolojisi.............................................................................51
Bölüm8:
Üreme fizyolojisi.................................................................................83
Bölüm9:
Bazı önemli spot bilgiler.....................................................................98
Bölüm10:
Bazı önemli mekanizmalar................................................................107

Motive edici güzel sözler.................................................................113

2
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

NOT:alfa 1 fozfolipaz C ,amma alfa 2 beta 1 beta 2 ise Adenilat siklazla çalışır.(iyi bil
şunu ☺)

Resim2 beta1 ve beta2 etki mekanizması resimde gösterilmişdir.(adenil siklaz

mekanizması). Resim Kaynak-Coztanzo fizyoloji

Adenil siklaz mekanizması:

αq-Gdp → αq-gtp-ye dönüşür ,αq-gtp ise adenil siklaz ile birleşir.Küçük bir miktar
sitoplazmik adenozin trifosfat (ATP)’ın cAMP’ye dönüşümü katalizlenir. cAMP de,
hücredeki özel proteinleri fosforile eden cAMP-bağımlı protein kinaz’ıaktive eder;
böylece hücrenin hormona yanıtına neden olan biyokimyasal reaksiyonlar başlar.
Tablo 2
reseptör Hedef doku Etki mekanizması
adrenoreseptörler
α1 Damar düz kası,böbrek ve splanknik
gastrointestinal İP3, hücre içi (Ca2+)artar.
kanal,sfinkterler,mesane sfinkteri
kası,radial kas,iris
α2 Gastrointestinal kanal Adenil siklazın inhibisyonu ,
duvarı,presinaptik adrenerjik nöronlar cAMP azalır.
β1 Kalp,Tükürük bezi,yağ dokusu,böbrek Adenil siklaz uyarılması,
cAMP artar.
β2 Iskelet kasının damar düz Adenil siklaz uyarılması,
kası,gastrointestinal duvarı,mesane cAMP artar.
duvarı,bronşiyoller

3
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

✓ Kardioloji
Qeyd: Kalp hızı(SA düğümü)—xronotropik
İletim hızı(AV düğümü)—dromotropik
Kasılma gücü—inotropik
• Primer pacemaker: sinoartial noddur( SA)-sağ artiumda vena kava suprerior
komşuluğunda yerleşmişdir.Normal şartlarda 60-100 spontan depolarizasyon
gösterir.
• Atriyoventriküler nodu(AV)- interatrial septumda yerleşmişdir 40-60 spontan
depolarizasyon gösterebilir.
• Hiss demetinin dalları ve Purkinye lifleri dakikada 20-40 spontan uyarı çıkara
bilir

Resim3

Şimdi hep birlikde bu konudakı en önemli noktaya tokunalım

Kardiak siklus
• Kalbin iki temel hareketi vardır
• 1.sistol(kasılma) 2.diastol(gevşeme)
• Sistolun mantığı-ventrikülün kasılarak volümün sistemik perifere atılmasıdır
• Diastolun mantığı- ventrikülün gevşeyerek artiumdakı volümün ventrikule
boşalmasıdır.
Şimdi kardiak siklus bu iki temelin üzerinden kurulmuşdur..

Biz diastol kısmından giriş yapalım diastolunda kendisi 3 parçaya ayıralım .

a parçası-hızlı doluş fazı ilk 1/3
b parçası,yavaş doluş
c parçası-diastolun son 1/3-i)

4
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

✓ Toplayıcı Tübül
1. Distal tübül ikinci kısmı ile aynı özelliklere sahiptir
2. Suya keçirgen değil, ADH-ın etkisi ile Suya keçirgen olur.ADH bu bölgede
aguaporin2 sayısın artıraraq Suyun kana emilimin artırır.
3. Aldosteronun en etkili olduğu yer toplayıcı tübül korteksidir.ALD etkisi ile Na
kana emilir ,K ve H ise idrara atılır.
4. Aldosteronun etki mekanizması:ALD tübül hücre içine girince mRNA sentezin
artırır,mRNA sentezin artması Na-K-ATPaz-ın ekspresyonunu artırır.
5. Spironolaktan ,Amilorid ve triamteren gibi diüretiklerin etki yerleri burasıdır.
6. Spironolaktan(K tutucu diüretikde olarak adlanır) ALD antagonistidir,Na kana
geri emilimin azaldır,K ve H ise kanda birikir.
7. ENAaC(epitelyal sodyum kanalı)-toplayıcı tübüllerde bulunur,ALD
bağımsızdır.(aşağıdakı resim12-a bakınız)
8. ENAC kanalları ile Na kana geri emilir, K ve H ise İdrara atılır.
9. Amilorid ve Triamteren bu ENAC kanallarını inhibe ederek Na ve su diürezi
yaptırırlar.(aşağıdakı resim12-a bakınız).K ve H atılımı azalır, kanda HiperK ve
asidoz gelişir.
10. K-H-antiportu burada yerleşir.(örn: Kanda HiperK olunca bu antiport devreye
girer kandakı fazla K+ idrara atılır karşılığında ise H+ kana emilir.Bu zaman
asidoz olur.Kanda fazla H+ olarsa bu zaman H+ idrara atılır karşılığında ise K+
kana geri emilir HiperK olur.Bu zaman alkaloz olur.)

Resim12 Vasopressin(ADH) reseptöre bağlanınca su kanalları aktifleşir.Amilorid ve

triamteren ise EnaC kanallarını inhibe eder.Aldosteron antagonistleri ise Aldosteron
reseptörlerini inhibe eder Aldosteron bağlanamaz etki edemez.Principle cell-esas
hücreler

✓ Farmakoloji bilgisi
1. Furasemid henlenin çıkan kolunda Na-2Cl-K inhibe edir.Bu zaman HipoNa
,HipoK ,Hipokloremi,HipoMg,HipoCa yapar( hatırla ☺ henlenin çıkan
kolundan aktif olaraq Na-2Cl-K ve passif olaraq Mg , Ca geriemilir)

5
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

✓ Asit Baz dengesi

Normal arterial PH aralığı: 7.38-7.42
Normal bikarbonat (HCO3 ): 22-26 mEq/L
pCo2 : 37-45 mmHg
• Tampon sistemleri
En önemli organlar: Böbrekler ve Akciğerler
Akciğerlerin Asit-baz bozukluklarında savunma hattı, hücredışı sıvıdaki CO 2,
konsantrasyonunun akciğerler tarafından kontrolüdür. Ventilasyondaki artış hücredışı
sıvıdan CO2 atılmasını sağlar ve kütle etkisiyle H+ konsantrasyonunu
azaltır(respiratuvar alkaloz). Bunun tersine, ventilasyonun azalması CO2 artırır ve
böylece hücredışı sıvıda H+ konsantrasyonu artar(respiratuvar asidoz)
Böbreklerin asidik(turşu) veya bazik(qələvi) idrar çıkarmasını sağlayan mekanizma
şu şekildedir: Tübüllere sürekli büyük miktarlarda HCO 3 filtre edilir ve eğer bu
idrarla atılırsa kandan baz uzaklaştırılmış olur. Diğer taraftan, tübül lümenine tübül
epitel hücreleri tarafından çok miktarda H+ de salgılanır ve böylece kandan asit
uzaklaştırılmış olur.Eğer filtre edilen HCO3’tan daha fazla H+ sekresyonu olursa,
hücredışı sıvıdan net asit kaybı oluşur. Bunun aksine, sekresyona uğrayan H+ den daha
fazla HCO3. filtre edilirse net baz kaybı olacaktır.
Özetle: Böbreklerden kana aşırı HCO3 geri emilerse kandan H+ ionları uzaklaştırılırsa
bu zaman metabolik alkaloz olur,böbreklerler eğer kandan HCO3 uzaklaştırırsa ve
kandan H+ ionları atamazsa kanda biriken H ionları olur bu zaman metabolik asidoz
olur:
Şimdi arkadaşlar olayı iyice anlamış olduk keçelim diğer konulara ☺
1. Böbrekler HCO3(bikarbonat) geri emile bilir yada idrara atıla bilir.Akciğerler ise
CO2-ni uzaklaştırmada rol oynar.
2. Metabolik söylerken aklınıza Böbrekler gelsin,Respiratuvar söylerken aklınıza
Akciğerler gelsin. ☺
3. Metabolik asidoz ve ya Metabolik alkalozda respiratuvar kompanzasyon
olur.(örn: metabolik alkaloz derken aklınıza böbrekler gelsin yani böbrekler
tarafından aşırı HC03 geriemilmesi artar,bunu gören akciğerlerde
hipoventilasyon yaparak kanda CO2-ni artıraraq alkalozu Hafifletir.
4. Respiratuvar alkaloz ve Respiratuvar asidozda renal kompanzasiyon
olur(örn:Respiratuvar asidoz derken aklınıza akciğerler gelsin yanı akciğerler
CO2 atamaz kanda birikir, bunu gören böbrekler devriyeye girer kana HCO 3
geriemirki asidozu hafifletsin.) amma renal kompanzasiyon cok geç devriyeye

6
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

Tükürük salğılanmasının mekanizması

Tükrük sekresyonu düzenlenmesi resimde gösterilmiştir.Yani örn: gida , koku gibi
uyaranlar parasempatiki uyarır parasempatikde Ach ile muskarinik reseptör aracılığı ile
asinar veya duktal hücrelerden fosfolipaz C mekanizması ile tükürük salğısın
uyarır.Dehidratasyon(yani organizm fazla su itirir) veya uyku korku gibi uyaranlar
parasempatiki inaktive edir ve tükürük salğısı baskılanır.Mesela insan korkarken neden
ağzı kurur bak işte şu mekanizma ile olur.
Sempatik uyaranlarda adenil siklaz mekanizması ile tükürük salğısın uyarır(ama
sempatik daha az etkiye sahiptir).
Biz atropin ile muskarinik reseptörleri engellersek yine tükürük salğısı durur.
• Parasempatik-7,9 krayal sinirlerden çıkar.
• Sempatik-1,3 toraks segmentlerden çıkar.

Resm20 KS-kranyal sinirler T1-T3(1 ve 3 Toraks segmentler), NE-norepinefrin,İP3-

inozitol 1.4.5 trifosfat,M-muskarinik reseptörler,ACH-asetilkolin,cAMP-siklik adenzin
monofosfat. Resim Kaynak-Coztanzo fizyoloji
İlk önce, tüm tükürük kanalları boyunca sodyum iyonları aktif olarak kana
geriemilirken, potasyum iyonları sodyumla değişmeli olarak aktif olarak
salgılanır(tükürük tübüllerine). Bunun sonucunda, tükürükte sodyum konsantrasyonu
ileri derecede azalırken, potasyum iyon konsantrasyonu artar.
İkinci olarak, bikarbonat iyonları kanal epitelinden kanal lümenine(yani tükürük

7
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

✓ Tiroid hormonları

Tiroid bezi (ya da tiroid), boyun ön kısmında, bir isthmus (kıstak) ile bağlanmış
iki lobdan oluşan endokrin bir bezdir (hormon üretir). Boynun önünde adem
elma’sının altında bulunur (2-4 trakeal kıkırdaklar arasında). Her bir lob yaklaşık
5x3x2 cm dir (yükseklik, genişlik, derinlik). Tiroid Latince kalkan demektir
(Latince “thyroides”, İngilizce “thyroid”). Türkçe’de kalkan bezi olarak
adlandırılır.
✓ T4 (90%) ana salğısıdır ama aktif değildir.
✓ T3 (10%) en aktifidir
✓ Gebeligin 13 haftasında ön hipofiz tirotropları gelişib TSH salğılar.
Trioglobin (TG) qlikoproteindir ve Folikül epitel hücrelerinden ER(endoplazmatik
reticulum) ve golgiden salğılanır.
Triozin+ İ - =Trioglobin
• Trioksin-T4, triyodotironin-T3

Resim38: resimde gösterilen ve Folikül epitel hücrelerinde yaranan TG folikül

lümeni(Kolloid) içerisinde depolanır ve kan damarından gelen İ- ile birleşerek
tiroksin yada triiyodotironin oluşturur.
Kliniki bilgi:

Resim 39: Pemberton bulğusu-Multinodüler guatr hastası ellerini başının üzerine

kaldırdığında tiroid torasik girişe çekilir,juguler venöz obstksiyon olur ve buna
bağlı olarak yüz ve boyunda konjesyon ortaya çıkar..

8
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

✓ Cushing sendromu(örn:Primer adrenal hiperplazi)

Tanım:Cushing sendromu deyince aklına adrenal korteks gelsin yani sendromda
problem adrenal korteksdedir,aşırı kortizol salğılanması yüzünden ACTH seviyyesi
azalmıştır.Pigmentasyon yoktur çünki ACTH seviyyesi azalmıştır.
Kliniki Özellikler: (kortizolun etkileri aklına gelsin):
• Hiperglisemi olur-Kortizol kan şekerin yükseltir.
• Kas kaybı olur- Kas protein katobolizmin artırır yani kasları parçalar ki yeni
glikoz sentez etsin.
• Osteoproz olur - Kemik kaybına bağlı.Kortizol Kemik yıkımını artırır.
• Stria olur-Kortizol protein üzernde katobolik etkisi kollejen kaybına neden
olur sonuç deri ince ve frajildir,kolayca berelenir,deri striaları özellikle karın
duvarında yayğındır.
• Hipertansiyon- Kortizol Katexolaminlerin etkisini artırır .
• Ödem olur-Fazla su tutulduğuna göre.
• Santral obezite-abdominal bölgede .
• Kadınlarda virilizasyon ve menstural düzensizlikler .
• Yuvarlak yüz ,Supraklaviküler yağ,buffalo hürgücü.
• Tedavi: Ketokonazol ve Metirapan
✓ Cushing Hastalığı(aşırı ACTH)
Tanım: Cushing hastalığı deyince aklına hipofizin hastalığı gelsin yani problem ön
hipofizdedir aşırı ACTH salğılanmasına bağlı adrenal medulladan aşırı Kortizol
salğısı olur.Bu hastalarda ACTH yüksek,Kortizol Yüksek,Hiperpigemtasyon olur.
Kliniki Özellikler: (kortizolun etkileri aklına gelsin):
• Cushing sendromu ile aynı(yukarıya bak).
Tedavi:ACTH salğılayan tümörün cerrahi olarak çıkarılması.

Resim44: Cushing sendromunun klinik özellikleri: Santral obezite ve geniş, mor

strialara ve yuvarlak yüz ,supraklaviküler yağ,buffalo hürgücü,dikkat ediniz.

9
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

Resim51 kaynak : Harrisons iç hastalıklar. Seminal vezikül(okla gösterilen)

• Testostron- hedef dokuda 5-α redüktaz ile aktife edilir.Yani dihidrotestosteron-

a çevrilir. (Testosteon hedef dokuda aktif değil, aktifleşmesi için
dihidrotestosteron-a dönüşmelidi. )
• Dolaşımdakı testosteronun 98%-i seks hormonu bağlayıcı globin(SHBG) ve
albumine bağlanır. 2%-i ise biolojik olarak aktifdir. Eğer dokunun testosterona
gereksinimi olarsa 98% faiz depolanmış testosterondan açığa çıkar.
• NOT: Seks hormonu bağlayıcı globilinler(SHBG) esdrojenlerle uyarılırken
androjenlerle baskılanır.
• NOT: Esdojen fazlalığı olan bir ekekte kadına benzer olmasının sebebi
esdrojenin SHBG düzeyini artırmasıdır.SHBG artarsa kandakı serbest
testosteron miktarı iner.
• Testisde 17 BETA (OH) STEROİD DEHİDROGENAZ androstenedionu
testestrona dönüştürür.
• Prostat hipertrofisi ve saç dökülmesi(örn:Kellik) gibi hastalıklarda Finasterid
kullanılır. Bu ilaç 5 α redüktaz-ı inhibe edir ve testestron dehidrotestostrona
dönüşə bilmir.
• Finasterid, bir antiandrojen olup testosteronu dihidrotestosterona(DHT)
çeviren 5-alfa redüktaz enziminin inhibitörüdür. Düşük dozlarda benign prostat
hiperplazisi (BPH) tedavisinde, yüksek dozlarda prostat kanseri tedavisinde
kullanılır.

10
Bunu okuyan kişi: bir gün başarılı olacaksın.Bunu asla unutma. Doctor.Ferhad. M.D.

➢ Şimdi Spot bilgiler ve bazı mekanizmaları tartışalım☺

✓ Bazı önemli spot bilgiler

Tablo18
Vazokonstriktör maddeler Vazodilatör maddeler
Tromboksan A2 Prostasiklin
Tromboksan A2 Prostaglandin D
Histamin(venül daralma) Prostaglandin E
Bradikin(venül daralma) Prostaglandin İ
Seratonin Histamin(arteriol genişletir)
Endotelin Bradikin(arteriol genişletir)
Noepinefrin,epinefrin Progesteron
Anjiotensin NO
Vasopressin
Ca
NOT: Seratonin -hasara yanıt senezlenir ve migren de vasküler spazm yaratır.
✓ Endotelin -bilinen en güclü vazokonstriktor maddedir.
✓ Epinefrin-bronşları genişletir.
✓ Histamin bronşları kasar.

Tablo19
Eksitatör mediyatörler İnhibitör mediyatörler
Glutamat Gaba
Dopamin Glisin
Epinefrin noepinefrin
Seratonin
Ach

• Prostoglandin E gebe kadınlarda uterusu kasar.

• Gebelik testinde HCG(human koryonik gonadotropin) idrarda artmışsa kadının
gebe olduğunu gösterir.

11