Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 92
BO GIAO DUC VA DAO TAO VO QUANG (Téng chi bién) BUI GIA THINH (Chi bién) NGUYEN PHUONG HONG VAT LI 6 (Tai ban Idn thet musi hai) NHA XUAT BAN GIAO DUC VIET NAM LOI NOI DAU ‘Cée em dang 6 trong tay cudn sich Vat li 6. Cac em hi dong theo sy huréng din ciia thy gio, 6 gido va theo e&e chi din trong sich. Trong tigt hoc, cie em sé thye hign cde hoat déng cht yeu sau day. 1, Thu thap thong fin : Théng qua vige tu Lim thi nghigm hoe quan sit thé nghigm do thdy, e8 gido lim ; quan sit hign tuong tur nhién ; dc tai ligu ; xem tranb, anh ; 6n Tai nhimg kign there da hoc 6 lop duréi cdc em sé thu thap dutge nhimg théng tin can thigt vé cate hign tong vat li cn hoc. Nhiing phén cé lién quan dén vige thu thip théng tin can thiét durge dénh du bing ki higu 2. Nit i thong tin : Can cit vao nhitng théng tin da thu thap duge, dng thoi théng qua mdt hé thong cae cfu hoi trong bai hoe, cde cem sé rit ra nhiing két ludn cn thigt, 6 1a vige xtr Hi thong tin, Trong sich ¢6 nhiéu ciu khdng duge viet tron ven, Cac em phai tim tir thich hop dé dién vio ché tréng cita cde céu nay. Nhitng phén ¢6 lign quan dén vige xit li théng tin due dénh dau bing ki higu @. 3. Van dung : Hoat déng nay vita gidip ede em vin dung nhiing két lun da rit ra tir bai hoe vio thye t€ dé higu séu bai hoe, vita ip cic em tu kiém tra trinh d6 etia minh, Phin van dung diroe trinh bay dudi dang cée cau hoi va cée bai tap, trong dé 6 bai cic em phai tur vit cu tra I6i, e6 bai cic em phai chon cau tra lai ding trong sé ede c@u tr ldi cho sn. Céc bai e6 dink du (*) 1a cde bai Gp kho. Nhiing phn c6 lign quan dén vige van dung duge dénh déu bing ki higu ¥. thing noi dung cdc em phai hoc thuge va ghi nhé duge in bang chir dm trong nén khung mau. Trong sich, viée huémg din céc em thu thap théng tin, xit It thong tin va van dung ede thong tin duge thong qua cde cau hoi hoe cde lénh, Ching duge ki higu bing GM, ¢6 dénh sé lién tue . tir du dén cudi méi bai, Véi cic cau yéu cdu didn tir vao chd tréng, truc tigp vio sich gido khoa, hoge khéng dign tryc tiép, ma viet vao vé cia minh ki higu cia céu, chit s6 4 chd tréng phai dién tir, vad cudi eting la tir dure chon Vi du: 6 bai 2, “BO BO DAT”, phan “Ratt ra ket luan”, sé duge cdc em thyc hign trong ve nur sau : TB (1) -d6 dai (2) - gidi han do (3) = dé chia no nhat cite em c6 thé dién Ngoai ra, & cuéi méi bai cdn c6 thé co mye “C6 thé em chua biét”, viét vé nhiing van dé li thi liém quan dén néi dung bai hoc hoje mye “Giii te, gidp ce em thu gifin m6t chit cudi bai hoe. Mong rang cuén sach nay sé li ngudi ban gan giii va than thiét ctia ede em trong suét nam hoe. TAP THE TAC GIA CHUONG | ‘aoe (ele m Lyc lagi? @ Trong lyc [a gi? m Khél luong 1a gi ? m Do do dat, thé tich, Iyc, kh6l lugng nhu thé nao ? ™ Cé nhung méy co don giin thudng ding nao ? Ching gttip ich gi cho hoat dong cla con ngudt ? Pole B >To +y-U [chi bo em cat ‘gtdoan dy da 1 gang ay, 20.8) i ob 14 gang ay? Tai sao do dé dai cia cung mot dogn day, ma hai chi em lai co két qué khac nhau ? BE khdi tranh cai, hai chi em phai théng nhat voi nhau vé diéu gi ? I. DON VI DO DO DAI 1. On lai mét s6 don vi do d6 dai Bon vi do 46 dai tong hé théng don vi do Judng hop phap ciia nurde ta 1A mét (ki higu : m). Don vi do d6 dai thuéng ding nho hon. met la déximét (dm), xentimeét (cm), milimet (mm) vit Wen hon mét li kilémér (km) Tim sé thich hop dién vao cde ché tréng sau : Tim = (1) soe ds Im = (2) sone MS tom = (3)... mm 5 km = (4) 00m. Y 2. Use long Hay wée hong dé dai Im trén canh ban, Diing thurde kiém tra xem wée Iuong, cla em e6 dang khong ? Hay ude lugng xem dQ dai cia gang tay em I bao nhiGu em. Ding thude ‘kim tra xem ude Inong etia em 06 ding khong ? a a I. DO DO DAI 1 4. Tim hiéu dung cu do dé dai HI Hay quan sét hinh 1.1 va cho biét the mde, hoe sinh, ngudi ban vai dang ding thudie nao trong nhing thude sau da thude ké, thude day (thuée cudn), thude meét (thuée thing) ? Khi sir dung bat ki dung cu do nao cing cin bigt gidt han do vi dé chia nho nh eta nb. Gi¢i han do (GHD) cia thude la d9 dai Jon nit ghi trén thude. BO chia nhd nhvit (CNN) cia thude 1a (46 chi gia 2 vach chia liém tip trén thud, [Hl Hay cho biét GHD va DCNN cia mot thude do ma em ¢6. TI C6 3 thude do sau day : ~ Thuée cd GHD Im vi DCNN lem. ~ Thuée e6 GHD 20em vi BCNN Imm. ~ Thude ¢6 GHD 30cm vi DCNN Imm. Hoi nén ding thude mao dé do a) Chiéu rng cia eudn sich Vat I 6 ? b) Chigu dai ctia cudn sch Vat li 6? c) Chiéu dai etia ban ho TBI the may thug ding thuée nio dé do chiéu dai cla manh vai, cdc s6 do co thé cua Khiich hing ? a) °c) Hinh 1.1, Mot so hinh dnh vé do a6 dai Y 2. Do d6 dai Do chiéu dai ciia ban hoc va bé day cudn sich Vat li 6. 4) Chun bi ~ 1 thude day, thude ké hoe sinh, — Ké bang két qua do d6 dai vio vo (bang 1.1). Bang 1.1. Bang két qua do do dai ‘Chon dung eu BO dal | do dé dai BO dai vatcéndo | ude [Te long GHD |DCNN) Lén 1 Chiu dai ban hoe caem Bé day cudn séch |... mm vat i 1b) Tigh hank do ‘BBi v6i timg 46 dai, lam theo chi din durGi day va ghi két qua vio bing + — Use luang 46 dai cin do, — Chon dung cu do : xéc dinh GHD va BCNN cia dung cu do. Ly th thy — Do di dai : do 3 lan, ghi vao bang, ri tinh gid tri trung binh © Dan vi do a6 dai hgp phap ca nuse Viet Nam IA mét (m). © Khi ding thuéc do, can biét GHD va BCNN cia thuéc. BAI 2. DO DO DAI (tiép theo) I. CACH DO DO DAI IE Hay dya vio phan thye hanh do d6 dai d6i véi timg vat 6 tiét trade dé tr Wi cde eau hoi sau GI] Em hay cho biét d dai wée hong va két qua do thue té khie nhau bao nhigu ? Em di chon dung cu do nado ? Tai sao? Em dit thude do nhu thé no ? Em it mat nhin nhu thé nao dé doc két qua do ? Néu dau cudi cita vit khéng ngang bing vii vach chia thé nao ? foc két qua do nhur © Rit ra ket tudn Hay chon tir thich hgp trong khung dé di Khi do d6 dai céin 4) Use liramg (1) ‘vio ché trdng trong cdc cau sau cfin do. by Chon thude €6 (2) e.n...¥ 66 (3) . thich hyp. ©) Dat thurée (4) 6 dai cain do sao ~PCNN cho mét dau cia vat (5) .. ~ d0 dai vach s6 0 ciia thude. -GHD 44) BAL mat nhin theo hudMg (6) o.oo = vudng géc véi canh thude 6 diu kia etia vat. = doe theo ¢) Doe va ghi két qua do theo vach chia (7) = gin nh o Vi déu kia cia vat bine vi ~ ngang bing vii EE a vu. VAN DUNG ‘Trong cfc hinh sau déy, hinh nio ‘ve vi tri dat thude ding dé do chigu dai bait chi (H.2.1) 2 a) Khong dat thuée doc theo chiéu dai bat chi. 1b) Dat thude doc theo chiéu dai bit chi, nhung mét dau khéng ngang bing véi vach sé 0, ©) Dat thude doc theo chiéu dai bit chi, vach s6 0 ngang bing v6i m@t dau cua biit ch. ‘Trong ef hinh sau diy, hinh ndo VE vj tri dat mat ding dé doc két qua do (2.2)? a) Dat mit nhin theo hudng xién sang phai b) Dat mat nhin theo huéng xién sang trai ¢) Dat mat nhin theo huéng vudng géc ‘véi canh thutée tai dau ctia vat Quan sit Ki hinh 2.3 va ghi ket qua do tuong img. DIR on B)I= 2) se 91=8) 0 a) b) ° ° a) by ° [emi 2 3 4 5 6 7 Oo Domi 2 3 4 5 6 7 8 Hinh 23 10 ll H Kinh nghiém cho thay 9 dai cia sai tay mét nguéi thuéng gin bing chiéu cao ngudi a6: 49 dai vong nim tay thuOng gin biing chigu dai cia bin chan nguoi ao (2.4). Hay kiém tra lai xem c6 ding khong. Hinh 24 Céich do d6 dai: © Uéc lugng 46 dai cn do 48 chon thuée do thich hgp. © Bat thuée va mat nhin ding céch. © Doe, ghi két qua do ding quy dinh. Se eer ee Co thé em chua biét + Inh (inch) va dm (mile) 1a dan vi do d6 dai thuting dang eda nuéc Anh va cae nuée sit dung tiéng Anh. Jinh = 2,54cm. Mét dét ngon tay nguti én co chiéu dai khoang tinh. Tivi 21inh ¢6 nghfa la duéng chéo cita man hinh dai 21inh = 53,30m. 1 dam (mile) = 1609m. © DE do nhing khoang cach rét Ién trong va tru, nguai ta khong ding dan vi mét hoac kilémét (km), ma diing dan vi nam anh sang. Mot nam anh sang (1 n.a.s) = 9461 tikm. eee u & CONE Rt ti Re Gel Lam thé nao dé biét chinh xac cai binh, cai 2m chita duoc bao nhiéu nutc ? 1. DON VI DO THE TICH ® Mai vat, di to hay nhé, déu chiém mot thé tich trong khang gi Don vi do thé tich thug diing 1a mét hoi (m*) va lit (J). 1 t= 1dm3 ; Imi = lem? (lee). EX] Tim sé thich hop dién vao cde chd trong dui day : Il. DO THE TICH CHAT LONG 1. Tim hiéu dung cu do thé tich FA Quan sat hinh 3.1 va cho biét tén dung cu do, GHD va DCNN cia nhiimg dung ou dé, [EY 6 nha, néu khéng cé ca dong thi em e6 thé ding nhing dung cy nio dé do thé tich chat ting ? Trong phong thi nghiém ngudi ta thudng ding binh chia d6 dé do thé tich chat long (H.3.2). Hay cho biét GHD va CNN cota ting binh chia 4 ny. Hinh 32 , Bink chia dé 2 — ign vio chd tréng eiia edu sau : Nhiing dung cu do thé tich chat long 26m ™ 2. Tim hiéu cach do thé tich chat ldng (A 6 hinh 3.3, hay cho biét cich agit binh chia 46 nao cho phép do thé tich chat long chinh xée Hl Xem hinh 3.4, hay cho biét cach at mit ndo cho phép doc ding thé tich cfin do? [BY Hay dye thé tich do theo cae vj tri mdi tén chi bén ngodi binh chia d6 6 hinh 3.5, © Rutt ra két luan [I Chon tir thich hop trong khung dé dién vao ché tréng trong cac edu sau Khi do thé tich chat long bing binh chia d6 edn : ‘ ‘ ‘ 8 5 | a) >) a) Hin 33 & coe “BS caw Rome Hinh 3.4 a) Hinh 35 eee B a) Ue rang (1) sow Glin do. ~ neane by Chon binh chia d9 6 (2) .... vt €6 (3) ue theh hop. - pda nbd ) Dat binh chia &@ (4) = thing ding ) Dj mat nhin (5)....v6i d} cao mye chat long trong binh, — thé'tich ¢) Doc va ghi két qua do theo vach chia (6) .. —GHD voi mye chat long. _ penn Y 3. Thyc hanh Bo thé tich murde chtta trong 2 binh. 4) Chudin bi ~ Binh chia 6, chai, lo hoje ca dong cé ghi sin dung tich. ~ Binh | dung day nude, binh 2 dung mot it nuée, ~ Ké sin bang ghi két qua do thé tich chat long vio vo (bang 3.1). b) Tigh hank do — Use lugng thé tich cita nude (lit) chtta trong 2 binh va ‘ghi két qua ude lwong d6 vao bang 3.1. ~ Kiém tra ude lugng bing eich do thé tich ca ching va hi két qua do vio bang 3.1. Being 3.1. Keét qué do thé tich chat ting vicinaontes |__Oeacie | meres] Teun se Nube trong binh 1 | (1). © © ) Nutic trong bin 2 | (2). . oy @) © BE do thé tich chat ling cé thé ding binh chia d6, ca dong, CYP MO aR Bo ai cel Lam thé nao dé biét chinh xac thé tich ciia cai dinh 6c va hon dé (H.4.1) ? 1. CACH DO THE TICH VAT RAN KHONG THAM NUGC VA CHiM TRONG NUGC © 1. Ding binh chia do Quan sit hinh 4.2 va mé ta cach do. thé tich cia hon da bing binh chia a3, 1 2. Ding binh tran Néu hin da to khong bo lot binh chia 6 thi ngu6i ta ding thém binh tran va binh_ chita dé do thé tich cia né nhur 6 hinh 4,32, Hy mé ti céch do thé tich hon dé bing pluong php binh tran vé é hinh 4.3 Hinh 4.) @ Rut ra két lun Chon tir thich hop trong khung a¢ dién vao ché tréng trong cae cau sau Thé tich cua vat rin bat ki khng thém nude 66 thé do duge bing cdch a) (1) vit dé vio chat long dumg ran ra trong binh chia d9. Thé tich cita phiin chit = thé chim ong (2) bing thé tich cia vat thi b) Khi vat rin khong 6 lot binh chia d thi spe Io — dang len 8) oon. d6 vo trong binh tein, Thé tich ‘ctia phan chat Long (4)... bang thé tich ca vat @ 3. Thuc hanh : Bo thé tich vat ran «@) Chudin bi = 1 binh chia dé; 1 chai, lo hode ca dong... c6 ghi sin dung tich : day bude. ~ 1 binh trin (néu khdng e6 thi thay bing ca, bat hoje binh chita bé lot vat ran). = 1 binh chita (néu kh6ng cé thi thay bang khay hod dia dat duéi binh tran), ~ X6 dumg nude Bang 4.1. ~ Vat rin khéng thm nude (hon da, dinh —-K@l que dfo thé tich vat rain de hoje khod hong...) vat | Dung cudo | Thé | Thé = Ké bang 4.1 vio vi edn wich | tic b) Ue ong thé tich cia vat (em*) va zhi | 488 |g Loon | bore | duce ‘két qua vao bang. ich (em?) | (em) ¢) Kiém tra wée lgng bing céch do thé tich cia vit va ghi két qua vao bang. Mon [2 [Bln 1A | 16 | VAN DUNG FI Néu ding ca thay cho binh trim va bat to thay cho binh chita d& do thé tich cia vat nhu 6 hinh 4.4 thi can phai cha y diéu gi? Hinh 44 TB Hiy ty kim mot binh chia 46 : Dan bing gidly tring doc theo chai nhya (hoje 6c), diing bom tiém bom Sem? nude vio chai, dénh dtu myc nude va ghi Sem? vio bing wi, Tigp te lim nhur vay va ghi 10cm’, 1Sem® .. cho dén khi nude diy bin chia d6. [Hay tim hai vat mio dé va do thé tich cita ching bing binh chia d6 vita tao ra. © é do thé tich vat ran khéng tham nu6c va chim trong nu6c, co thé dung binh chia dé, binh tran. Co thé em chua biét 0 m ve Snr? © Ngutti ta da xae dinh duge céng thie toan dé tinh thé tich cita mbt s6 . ‘> vat 06 dang hinh hoc khée nhaw — (H.4.5). Nhu vay, chi can do d6 dai cc canh hinh hép, ban kinh hinh — Hinhhép inh clu cdu,... r6i tinh thé tich theo céng thitc. Hivh 45 SS " BAI 5. KHOI LUONG - DO KH6I LUONG Do khéi lugng bang dung cu gi ? I. KHOI LUONG. DON VI KHOI LUONG 4. Khéi lugng a) Hay tra 1d ede edu hoi sau ‘Trén v6 h6p sita Ong Tho c6 ghi : “Khéi long. tinh 397g". S6 dé chi side nang cha hop sta hay dtegng sita chita trong hop ? Trén vo tii bét gidt OMO 6 ghi 500g. $6 do chi gi? © b) Hay tim tir hofe sé thich hop trong khung dé -397¢ dign vio ché tréng trong cac cau sau - 500g (1) sss 1a kh6i lugng cia bét giat chita trong tii. = long (2) secon JAkhOi hugng ctia sita chita trong hop. = khoi lung Moi vat déu c6 (3) Khéi hong ciia mot vat chi (4) cchait chita trong vat 2. Don vi khéi lugng BH a) Trong hé thdng do ring hop phip eiia Viet ‘Nam, don vj do khéi lugng La kilogam (ki higu: kg). Kilogam la khoi lugng cha mot qua can méiu, dat GV ién Bo ludng qude té 6 Php (H.5.1) Hinh 5.1 is a b) Cae don vi kh me Ki the ip a 1 — mili jinn, tiger (hig mg) “Ime = = ta: 1 ta= 100kg. = gam (ki higu g): mt ~héctogan (cin goi 7 lang): 1 lang = tdh (ki higu 1) : 1t = 1000kg. | DO KHOI LUGNG 1B Ngudi ta do khéi lugng bang can. Trong phong thi nghiém, ngudi t thudng ding cin Ro-bée-van a8 do khdi hing 1. Tim higu cn Ré-béc-van TI Hay aéi chiéu anh ciia cai can Ré-bée-van trong hinh 5.2 véi céi cin that 8 nin ra céc bé phn sau day : dén can (), dia can (2), kim ein (3), hop qua can (A), 6c digu chinh (5) va con ma (6). [BY Hay cho biét GHD va DCNN cia can Ro-bée-van trong lop. © 2. Cach ding can Ré-béc-van dé can mot vat Chon tir thich hgp trong Khung dé dign ‘ao ché trong trong cae cau sau ‘Thoat tin, phai diéu chinh sao cho khi cchura can, dn can phai nam thang bing, kim can chi dung vach gittal), Dé la vige (1) sos DHL (2) a si Ten da ean bén tri. Bat ken dia can bén kia = qua can imOt $6 (3) eevee C6 Kadi Iutong phi hop va digu chinh con ma sao cho din cén nim a -» kim odin nim (5) wren bane chia 9. Téng Khoi bong eta cae (6) = dling gitta trén dia cin cOng véi sé chi ctia con mi sé bing khéi Iuong cla (7) = vat dem can = diéu chink sO = theng bing YY GD Hay thyc hién phép can mot vat ndo dé bing en R6-béc-van. (@) Bat con ma ov tr s6 0, vin de didu chin cho dn ki don edt nim thing bing. eee » 3. Cac loal can khae Hay chi trén céc hinh 5.3, 5.4, 5.5 va 5.6 xem dau la can ta, edn don, cn dng bé, cin y 16. Hinh $3 Hinh S4 Hin SS |. VAN DUNG Hay xe dinh GHD vi DCNN cua cai cin ma em (hoge gia dinh em) thudng dung vi ding can d6 dé xéc dinh khéi luong cla mot Sng bo gao c6 ngon. Néu cé thé, hiy so sinh ket qua do cita em v6i két qua do cita cae ban khac trong (6. GB Trude mét chige céu cé mét bién bio giao thong trén cd ghi ST (H.5.7). Sé ST c6 ¥ nghia gi? Hinh $7 © Moi vat déu cé khéi Iugng. Khéi Iugng sita trong hép, khdi luong b@t gidt trong tdi, v.v.... chi lugng sifa trong hép, lugng bot gidt trong tdi, v.v... Khéi lugng ctia mt vat chi lugng chat tao thanh vat do. © Don vi clia khdi lugng [a kilogam (kg). © Nguti ta diing can dé do khdi lugng, Co thé em chua biét Mot cai nhén 1 chi vang (1 déng cén vang) c6 khdi luong la 3,759. Mot Jugng (lang ta) la 10 chi. * Kh6i Iuong cita mét con voi vao khodng 6000kg. Thé ma voi lai rat so kién, con vat chi co khéi lutong khong day 1mg ! = Khéi luong ciia mét con ¢4 voi vao Khoang 100000kg. * Theo hé théng don vi do luting hop phap ctia Viél Nam, thi téin co ki hiéu 18 t. Do do, bién béo giao théng d hinh 5.7, dang [6 phdi ghi la 5t. 2 == Se CoN MOMMA ol UBT) Trong hai nguti ai tae dung luc day, ai téc dung lc kéo len cai tid ? L Luc 41. Thi nghigm 4) BG tri thi nghigm nhur 6 hinh 6.1. TE Nha xét vé tac dung ctia 16 xo la tron Jén xe va ctta xe Ién 16 xo 1d tron khi ta day: xe cho né ép 15 x0 lai. ) B6 tri thi nghiém nhu 6 hinh 6.2. TA Nhan xét vé téc dung cita 16 xo lén xe va cla xe lén 16 xo khi ta kéo xe cho 16 xo an ra ¢) Dua tir tir mt cye eda mot thanh nam cham Igi gin m6t qué nang bing sit (H.6.3). I Nhan xét vé tac dung cua nam chim Jen qua ning. Hinh 6.1 ai Ding tir thich hop trong khung dé dién vaio chd trdng trong cae eau sau a) Ld xo Id tron bi ép da te dung vao xe Hin mot (1). oo» Lite d6 tay ta (thong qua xe Kin) da tée dung fen 16 = tue hie xo 1d trdn mot (2) .. lim cho 1d xo bi méo di = Ine dy b) La xo bj din da tée dung len xe Kin mot (3) seonewe Lie dé tay ta (théng qua xe lin) da tée dung — lye kéo len 1d xo mér (4) lam cho l& xo bi din di ra = Inc ép c) Nam cham da téc dung lén qua nang mot (5)... © 2. Rut ra két luan Khi vat nay dy hodle kéo vat kia, ta noi vat nay tie dung lure 1én vat kia |. PHUONG VA CHIEU CUA LUC © Lam lai cae thi nghigm 6 hinh 6.1 va 6.2 — Lue do 16 xo & hinh 6.2 tic dung lén xe Kain c6 phurong doc theo 1d xo va e6 ehiéu huéng tir xe lin dén cdi coe (tire 1a hudng tir tri sang phai). — Lue do 16 xo la tron 6 hinh 6.1 tae dung len xe lan 6 phuong gan song song véi mat ban, va c6 chiéu day ra. Vay, mdi lye cé phuong va chiéu xée dinh. Hay xae dinh phuong va chiéu cita ye do nam cham tée dung 1én qua nang trong thi nghigm 6 hinh 6.3. M HAI LUC CAN BANG 4 Quan sit hinh 6.4. Dodn xem soi day sé chuyén ding nhwr thé nao, néu 461 kéo co bén tréi manh hon, yéu hon vi néu hai doi manh ngang nhau? I Néu nban xét vé phuong va cchiéu eta hai Ie ma hai di tie dung vaio soi diy, Hinh 64 2 a Ding ede tir thich hap trong Khung 46 dign vio ché tréng trong cae cau sau = phucong a) Néu hai d6i kéo co manh ngang nhau thi ho sé tée dung | oyigie Jen day hai tue (1) .». Soi day chiu téc dung cita hai lye cn bing thi sé (2) 'b) Luc do déi bén phai tac dung len diy ‘6 phuong doc theo ~ dung yen soi day, ¢6 chiéu hudng vé bén phi. Lye do di bén trai the dung én soi diy c6 phirong doc theo soi day va 66 (3) ..- huréng vé bén trai. ©) Hai Iue cn bing 1a hai tye manh nhur nhau, ¢6 cling (4) ..oneene BhUMg NUE (5) nennenennny Kae dung vao cling mot vat. ~ can being v Iv. VAN DUNG [BI Tim tir thich hop dé dign vao ché tréng trong cdc edu sau — } STR PO Hivh 65 Hinh 66 8) Gié tie dung vio buém mot b) Bau tau te dung vao toa tau mot [ED Tim mot thi du vé hai lue edn bing, © Tac dung day, kéo cila vat nay lén vat khéc goi Ia Ive. © Néu chicé hai lye tac dung vao ciing mét vat ma vat van dig yén, thi hai lye dé la hai lye can bang. © Hailye can bang fa hai lye manh nhurnhau, 66 cling phusng nhung Igutic chiéu, tac dung vao cling mot Co thé em chua biét '= Trong tiéng Viét co nhiéu tit d8 chi cdc lute cu thé nhur: Lut kéo, luc dy, ue hut, lve nang, lye ép, lve uén, lye nén, luc git v.v... Tuy ahién, tat cd cae luc d6 déu c6 thé quy vé tac dung day vé phia nay, hay kéo vé phia kia. eee 3 BAI 7. TIM HIEU KET QUA LE NHONG HIEN TUONG CAN CHU Y QUAN SAT KHI CO LUC TAC DUNG 1. Nhing sy ~ Vat dang chuyén déng, bi ditng Ix a chuyén dng — Vat dang dimg yén, bat déu chuyén déng., ~ Vat chuyén d6ng nhanh len, ~ Vat chuyén d6ng chi ~ Vat dang chuyén déng theo huéng nay, bing chuyén dong theo hudng khéc. Hay tim bén thi dy cy thé dé minh hoa nhiing sy bién d6i chuyén dong. 2. Nhimg su bién dang D6 la nhiing sy thay déi hinh dang ctia mot vat. Thi dy, 16 xo bj kéo dain dai ra, Hay tra ldi céu hoi néu 6 dau bai. a — NHUNG KET QUA TAC DUNG cuA LUC 1. Thi nghigm ‘Trong thi nghigm 6 bai 6 (H.6.1), dang ‘ithxe, ta dot ign budng tay khOng git xe nia Nhiin xét vé két qua téie dung ctia 1d xo ld trim lén xe lie dé, Bude sgi diy vo mot xe lan, réi tha cho xe chay xudng tir dinh mét déc nghiéng. Hay tim cach gitr day, sao cho xe chi chay dén_ lung chimg déc thi dimg lai (1.7.1). Nhan xét vé két qua ciia hye ma tay ta tic. dung In xe théng qua soi diy. Hinh 7.1 HX At mot 1d xo a tron nim ngang & lung chimg dée. Tha mot hin bi lan tir dinh ddc xudng sao cho né va chgm vio think bbén ea 10 xo (H.7.2). hin xét vé két qua ca lye ma Id x0 tic ‘dung 1én hon bi khi va cham. TB Lay tay ép hai dau mot 1 xo. Nhan xét Hinh 7.2 vv kot qua tia Ie ma tay ta the dung Ie 1 x0. ©@ 2. Rut ra két luan - bien dang TA] Chon cum tirthich hop trong khung dé | — bien déi chuyénn dong cia dién vao ché tréng trong cae edu sau a) Lye day ma 16 xo lé tron tée dung Ién xe lin da lam (1), b) Lure ma tay ta (thong qua soi day) tée dung lén xe lain khi dang chay da lim @ xe. ©) Lye ma 1d xo li trin tae dung lén hon bi khi va cham da lam (3).. - hon bi 4) Lue ma tay ta ép vio 16 xo da lam (4) . Cee 2s -xe. Hay vice tdy dit cau dui day : 1B e6 thé lim (1) vat B hoge kim, 1B. Hai két qua may 06 thé Lure ma vat A te dun Q |. VAN DUNG y néu 3 thi du vé lye tée dung én mét vat lim bién ddi chuyén dong cua vat. (HD Hay néu 3 thi dy vé lye tae dung Ién vt lim vat bién dang, GBM Hay néu mot thi dy vé lye tac dyng lén mot vat co thé gay ra déng thoi hai ‘két qua ndi trén. © Luc tac dung Ién mét vat c6 thé [am bién déi chuyén dong cilia vat dé ho&c lam no bién dang. ——_—_ —_ or Co thé em chua biét Hinh bén [a anh chup mt cai vot dang dap vao mét qué béng trong mét khoding thai gian r&t ngéin. Luc ma mat vat tac dung vao qua bong lam cho qua bong bj bién dang. Nguye lai, lve ma qua bong tac dung vao mat vot cing fam cho mat vot bj bién dang. Hinh 73. 26 T_T BAI 8. TRONG LUC - DON VI LUC Con : B6 ai ! Tai sao nguai dung 6 Nam Cue khéng bi roi ra ngoai Trai Bat ? B6 : Con khong biét fa Trai Bat hut tat cd moi vat, ké cd cdc vat 6 Nam Cuca? I. TRONG LUC LA Gi ? 1. Thi nghigm a) Treo mt vat ning vao mot 1d xo, ta thay 15 xo bj dan ra (H.8.1). TAI 16 xo c6 tée dung lye vio qua nang Khéng ? Lue 46 ¢6 phuong va chigu nhur thé ndo ? Tai sao qua ning vin dimg yén? b) Cam mt vién phan trén cao, r6i doe nhién buéng tay ra. Didu gi ching t6 c6 mét lye tic dung Ién vign phan ? Lye d6 ¢6 phuong va chigu nhu thé nio ? Hinh 8.1 27 Tim tir thich hyp trong khung dé dién vio chd tréng trong cac cu sau ~ Lé xo bj dan dai ra da te dung vio qua ngng m6t lye kéo [én phia trén. Thé ma qua ning van dimg yén. Vay phai cd mét Ie nia tic dung vio qui ning hudng xudng phia dudi dé (1) . . V6i lye eta 16 x0. Lye nay do (2)... - tée dung lén qua ning, ~ Khi vign phan duroe budng ra, né bit dé roi xudng, Chuyén dOng cia né da bj G) sev Vy pha 6 mét (4)... vign phan xudng phia dui. Lye nay do (5) tie dung lén vién phan. © 2. Két uan a) Trai Dat tac dung Iue hit 1én moi véit. Lue nay goi la {trong lye. ‘b) Nguoi ta goi cumg do (46 lon) cua trong lye tic dung lén mét vat la trong long ciia vat dé. Il, PHUONG VA CHIEU CUA TRONG LUC 1. Phuong va chiéu cia trong lye Day doi (11.8.2) 1a dung cu ma thy né (thy xay) ding 46 xée dinh phuong thing dimg. Day doi gém mot qua ning treo vao dau m6t sgi diy mém. Phuong cia day doi la phuong thang dig. Diing tir thich hgp trong khung dé dién vao chd trdng trong cae cfu sau: a) Khi qua ning treo trén diy doi ding yén thi trong lye tde dung vio qua ning 43 (1) voi lye kéo oita soi day. Do d6, phuong cita trong luc eting li phutong ua (2) _ ire 1 phuremg (3) b) Can ett vio hai thi nghigm é hinh 8.1 va 8.2 ta 66 thé ‘két ludn 1a chiéu ciia trong lye hung (4). = due hit Tri Bat = edn bing = bigin doi Hinh 8.2 ~ thing ding = tit tren auding dedi = can bing ~ day doi 28 ea © 2. Két van ‘Tim tir thich hgp dé dign vao ché tréng trong edu: Trong lye e6 phurong (1). va c6 chigu (2) IL DON VI LUC Vv Iv. VAN DUNG BEDE do cumg 49 cia lye, he théng don vi EY Treo mot day doi phia tren do long hop phép cia Vigt Nam ding mat mrdc diing yén cua mét chau don vi niuton (ki higu N). nurée, Mat nude la mat nim ngang, ‘Trong lugng cia qué cin 100g durge tinh Hay ding mét thurée éke dé tim tron 1a 1 niuton, méi lién hé giita phyong thang ‘Trong lugng cia qua cin 1kg la 10N. “% — dimg va mat nim ngang. © Trong lye la lye hiit cla Trai Dat. © Trong lye ¢6 phuong thang ding va c6 chiéu hung vé phia Trai Dat. © Trong lugng cia mét vat la cudng dé cila trong lye tac dung len vat do. © Bon vj lye Ia niuton (N). Trong Iuong cia qua cén 100g la 1N. —————— Co thé’ em chua biét "= Tiong luting cila mét vat la cuting dé clia lut hut cila Trai Bat lén vat do. Do do, trong luong ctia vat phy thude véo vj tr eile vat wén Trai Dét. Chéng han, Khi {én cao thi trong lugng cia vat sé gidm di chut it. Trai lai, KhGi lvong cla mot vat knéng thay d6i theo vi tr dét vat, vi kn6i lugng chi lugng chat chia trong vat. © Thye ra, trong lugng clia qué can 100g chi 6 0,98N. Tuy nhién, néu khong yéu céu d6 chinh xac cao, ta c6 thé ldy tron trong lueng cia qua can 100g 18 1N. “© Khi dé b6 lén Mat Trang thi trong ludng trén Mat Trang cia nha du hanh va tru (tue la lye huit cite Mat Trang Ién nguéi dd) chi bang 1/6 trong lugng cda nguéi do trén Trai Bt, cdn khdi lutgng cia ngubi do khéng déi SSS » BAI 9. LUC DAN HOI Mét soi déy cao su va mét Id xo c6 tinh chat nao ging nhau ? 1. BIEN DANG DAN HOI. DO BIEN DANG Ta hay nghién citu xem sy bién dang cia dt ld xo e6 dge diém gi? © Thi nghiem Treo mét 16 xo xoan dai o tr thé thing ding vio mét e4i gié thi nghiém, réi tién hinh ede phép do sau = = Do chiéu dai cia 16 xo khi chwra kéo din 1n6 (16 xo chua bi bién dang, hinh 9.1), B6 Id cchiéw dai tut nhién cia 16 xo (1,). Ghi gid tei do duge vio 6 tuong img cia bing 9.1. = Méc m@t qua ning 50g vio diu dui cita 16 x0. Do chiéu dai iia 18 xo Nie d6 (0). D6 la chidu dai cla 16 xo hic bi bign dang. Ghi két qua vao 6 twong img cia bing 9.1. ~ Tinh trong hugng etia qua ngng va ghi vao 6 twong ting eda bang 9.1. Being 9.1. Bang ket qua Sa” | EAE | ome | RES 0 0 (N) ly (om) 0 (cm) 1 qua nang ww) (cm) (em) 2 qua nang eve (ND (om) (cm) 3 qua nang vce (ND, (om) (cm) 20 a ~ Bo lai chiéu dai cua 16 xo khi bé qua ning: ra va so sinh v6i chidu dai ty nhién eta 10 xo. ~ Méc thém mot, r6i hai... qua ning 50g vio dau dui eta 1 xo va kim nhur trén (FL9.2) (Khong duige treo dén 5 qua ning, vi sé lim hong 16 x0). © Rut raket nan I] Tim tir thich hop trong khung dé dién vao chd tréng etia ede cau sau: Khi bi ede qua ning kéo thi 19 xo bi (1) , chigu dai cia né (2) .. Khi bo ede qua ndng di, chiéu di cla 1 x0 6 Iai (3) cchidu dai ty nhign cua n6, Ld xo lai 06 hinh dang ban du. Bin dang cita 16 xo ¢6 die diém nh tren 1 bién dang dan hoi. Lé xo Li vat cé tinh chat dan hoi, 2. 8 bién dang ctia 16 xo BE DG bign dang eda 16 xo Li higu gitta chidu dai khi bién dang va chiéu dai ty nhién cia lo x tke = 10003. 1m} = 1000000cm3, Rw » 40 MAU BAO CAO 1. Ho véiién hge sinh 2, Tén bil tugc hank 3. Muc tiéu ctia bai : Nam duge cdich xée dinh khoi higng riéng eta ede vat rin khOng thm nuée, 4. Tom tit le thuyét a) Khoi lugng rigng cia mot chat 1a gi? 'b) Dom yj khdi lugng riéng la gi? S.Tém tt cdch lam « BE do khdi long riéng ca s6i, em phai thye hign nhig cng vige sau : a) Do khéi hrong ctia s6i bing (dung cu gi ?) ‘b) Do thé tich clia soi bing (dung cu gi ?) ) Tinh khdi Iugng riéng ca s6i theo eng thie. 6, Baing ket qué do khoi lugng riéng cia sdi Lan | _ Khoi twang si Thé tich s8i Khoi lugng riéng go | Theog | Theokg | Theocm? |Theom? | cla séi (kolm) 1 2 3 Gia tri tung binh eda khdi lugng rigng cua soi 1: ott = ES epient b Fi D, BAI 13. MAY CO DON GIAN Mét Ging béténg nang bi lan xuéng muong (H.13.1). Co thé dua éng lén bang nhing cach nao va ding nhiing dung cu nao dé cho dé vat va ? |. KEO VAT LEN THEO PHUONG THANG DUNG m1. Bat van dé Néu chi ding day, ligu 66 thé kéo vat lén theo phuong thang ding véi lye nho hon trong hrong cia vat duge khéng (H.13.2) 2 2. Thi nghi 6 lop, ta ding khéi tru kim Joai nho thay cho ‘ng béténg dé Lam thi nghigm nham tra 10i cu hoi trén, Lam thé no ava dng airy? ZZ Hinh 13.1 Hinh 13.2 4 4) Chutin bj Being 13.1. K 6t quai thi nghiém ~ Hai lye ké, khdi try kim loai c6 moc. Te ~ Chép bang 13.1 vao vo. “Trong lugng cla vat ae Tong 2 lye a ding dé kéo vat lén .N = Do trong Iuong cia vit nhw hinh 13.3a va ghi két qua vao bang 13.1. ~ Kéo vat lén tir tit nhur hinh 13.3b, do lye kéo va ghi két qua vao bang 13.1. © Nhan xér Gd Tir két qua thi nghiém, hay so sinh ye kéo vit len vei trong lugng cia vat. @ 3. Rut ra két luan [A Chon tir thich hgp trong khung dé Hin 133 dién vao ché tréng trong cau sau : Khi kéo vat lén theo phuomg thing ding can phai ding le (1 lon hon trong lugng cia vat —nhé hon [I Hay néu nhing kho khan trong ~ it nhat bing cach kéo niy. ll. CAC MAY CO DON GIAN Trong thye té, ngudi ta sir dung cde dung cu nhy tim van dat nghiéng, xi beng, réng roc, ... dé di chuyén hoge nang cdc vat nang lén cao mot cach 48 ding. 2 CS BE Céc dung cu kétrén durge goi la nhting may co don gidn, C6 ba loai may co don giin thong ding 1a mat phing nghiéng (H.13.4), don béy (H.13.5) va rong roc (H1.13.6). Hinh 134 Hinh 13.5 EZ] Chon tir thich hop trong diiu ngode dé dién vao ché tréng trong cdc cau sau : a) May co don gin 1a nhing dung cy gitip thye hign cdng vige (1) .. hon. (nhanhlaé dang) b) Mat phing nghiéng, don bay, rang roc Bh) . (paldnglmdy co don gicin) ” © Khi kéo vat én theo phutong thai Hinh 13.6 Y BB Neu khdi tong eita dng bétSng 18 200kg va luc kéo cia méi ngudi trong hinh 13.2 ki 400N thi ning ngudi ny 66 kéo duge dng ‘bétSng len hay khong ? Vi sao? BB Tim ohimg thi dy sir dung may co don gin trong cude sdng ding cn phai ding iye 6 cutng dé it nhat bang trong Iueng cua vat. @ CAc may co don gidn thutng ding 14 : mat phang nghiéng, den by, rong roc. —-__— RF BS CYB m UC Cll ialc Mot sé ngutti quyét dinh bat bat ba muong, dung mat phang nghiéng dé kéo Gng bét6ng lén (H.14.1). Liéu lim nhu thé ¢6 aé dang han khong ? m1. Dat vin dé Ding tim van lam mit phing nghiéng cd Hin 44 thé Lim gidm tye kéo vat Ién hay khong ? Mun Lim giam lye kéo vat thi phai tang hay giam 46 nghiéng cua tim van ? 2. Thi nghigm @) Chudin bi ~ Lue ké e6 GHD 2,5 - 3N, khéi try kim loai cé moc, 3 tm van co 46 dai khée nhau va mot s6 vat ké, = Chép bang 14.1 vao wa. Bang 14.1. Ket qua thi nghi¢m Trong lung Cuting do ota ola vat: P= lye kéo vat Fp Lén 1 | Bé nghiéng lan Fy .N Lan2 ‘BO nghiéng vila Lan do | Mat phang nghiéng F=.N Lan3 | BG nghiéng nhd Fp=..N a a b) Tigh hank do = Do trong lugng ca vat P ‘va ghi két qua vao bang 14.1 = Do lye kéo vat F, trén mat phing nghiéng c6 d6 nghiéng khée nhau : +Lén 1 : Ding tim van c6 d6 dai ngin nhat va lép thi nghigm nhw hinh 14.2. Cim luc ké kéo vat Ién tit tit doc theo mat phing nghigng, Doc vi ehi 6 chi cia yc ké vio bing, + Ldn 2 : Tim cach 1am giam do nghiéng ciia mit phang nghiéng. Lip Jai thi nghigm va ghi tigp s6 chi cia hre ké vio bang. +Lén 3 : Tip tue kim gidm 46 nghiéng ela mgt phing nghiéng. Lip lai thi nghigm va ghi tigp sé chi cia lye ké yao bing. Trong thi nghigm & hinh 14.2 em da lam giam 49 nghiéng cua mat phang nghiéng bang cach nio ? © 3. Rutt ra két ludn Dua vio bang két qua thi nghigm trén dé tra loi vain dé dat ra 6 dau bai. Y 4, Van dung Néu hai thi du vé str dung mat phang nghiéng. Tai sao di lén dée cing thoai thodi, cng dé hon ? - Hinh 14.2 (A 6 hinh 14.3 cho Binh da ding mgt lye SOON dé dua mgt thing phuy ‘ning 2000N tir mat dat 1én xe 616, Néu sir dung, mét tim van dai hon thi cha Binh ding lye ndo c6 Igi hon trong ede le sau day ? a)F=2000N; ¢) F SOON; d) F=S00N Hay giai thich edu tra 161 cua em. Hinh 14.3 SSS } i) © Ding mat phang nghiéng cé thé kéo (day) vat lén véi lye nhd hon trong lugng cia vat. © Mat phang cang nghiéng it, thi luc can dé kéo vat trén mat phang dé cang nhéd. ee Co thé em chua biét © Cac kim tu thap ctia Ai Cap duge xay dung céch day hon 4000 nam, la mot trong nhing ki quan cia nhan loai. Trong 86 cac kim turthap nay, 66 “Kim tur Hish 144 thap Lon” cao 138m, duge x4y dung bang hdn 2300000 tang da, méi tang nang khoang 25000N. Trong hinh 14.4, hoa si tuting tuong canh nhiing nguéiné Jé dting mat phang nghiéng dé kéo nhiing tang da khding I6 lén xay kim tu thap. as EE BAI 15. DON BAY Mét sé nguféi quyét dinh ding can vot dé nang Gng béténg én (H.15.1). Ligu Jam niu thé cb dé dang hon hay khong ? Hinh 15.1 . tim _Hi€u cAu Tao cUA DON BAY I Hay quan sft hinh vé chige efin vot, xa beng, biia nhé dinh 6 céc hinh 15.1, 15.2, 15.3. Ching déu la cae din bay. Cae din bay déu cé mot diém xac dinh, goi li diém twa. Don bay quay quanh diém tua (0). Trong hong clia vat céin ning (F,) tac dung vio mot diém cia don bay (O,). Lye ning vit (F,) tée dung vio mét diém kha ea din bay (09). Hy dién cae chit O, O, va O, vio vi ch hgp trén cdc hinh 15.2, 15.3, Hink 15.3 Et By ll. DON BAY GIUP CON NGUOI LAM viéc Dé DANG HON NHU THE NAO ? m1. at van dé Trong dén bay 6 hinh 15.4, mudn he nang vat Jon nhé hon trong lung ca vat thi cde khoding cach OO, (khoang cach tir diém tya téi diém tac dung iia trong Iuong vit) vi OO, (khoang céch tir diém tya t6i diém tée dyng cit lye ke) phai ‘thod man diéu kign gi? 1 2. Thinghiém 00, Fle .0N (00, = 00, FyeaN [Foe aN (00, < 00, = N b) Tith hank do Lip dung cu thi nghiém nur hinh 15.4 46 do luc kéo F,. A - Do trong lugng cia vat va ghi két qua vao bang 15.1 ~ Kéo le ké dé ning vat lén tr tt. Doe va ghi s6 chi cia Iye ké theo 3 truéng hgp ghi tong bang 15.1 48 ——T—TT © 3. Rut ra két luan A} Chon tir thich hgp trong khung dé dién ‘yao ché tréng ciia edu sau : Muén lye nang vat (1) .. trong long cia vétthl phi lm cho Khodng cach tir diém ta tai diém tae dung cia lye nang (2) ... _ khoding céch tir diém tua t6i diém tic dung cia trong lueng vat. dung Tim thi du str dung dén bay trong cude séng, v4. Hily chi ra diém tua, cdc diém tie dung cola luc Fy, Fy lén din bay trong hinh 15.5. Hay chi ra cdch cai tién vige sit dung don bay & hinh 15.1 4é lam giém luc kéo hon. © Mi don bay déu co: - Diém tya 1a O. ~ Diém tae dyng cia lye F, 1a O,. = Diém tac dung cila lye F, la O>. © Khi 00, > 00, thi F, < Fy. —lénhon - bing = nhd hon Ze Sh Hinh 15.5 eee RSS Ste a9 CIM) celal Mét sé nguei quyét dinh dang rang rec dé nang vat fen (H.16.1). Ligu fam nh thé co dé dang hon hay khong ? 1. Tim HIEU VE RONG ROC HM Rong roe duge mie nhu & hinh 16.2a duge goi la rong roc ¢6 dinh, con 6 hinh 16.2b 1a rong rye don Hiy mé ta cfc rong roc vé Ghinh 16.2. RONG ROC GIUP CON NGUOI LAM viEC DE DANG HON NHU THE NAO ? 30 Hinh 16.1 a) ») Hinh 16.2 4. Thi nghigm duci (H.21.4a). ~ Mit déng 6 phia trén (H.21.4b). theo Dong 2 ban © 2. Tra Idi cau hdi 20 Yeo : Banc ~ Mat déing 6 pl [BI Déng va thép né vi nhiét nhu hau hay khdc nhau ? BB Khi bj ho néng, bing kép luén ludn cong ve phia thanh nao ? Tai sao ? Hinh 214 6 ll A Bing kép dang thing. Néu lim cho Ignh di thi né 66 bj cong khong ? Néu 6, thi cong vé phia thanh thép hay thanh déng ? Tai suo? V 3. Van dung Bang kép duge sir dung nhiéu & céc thiét bi ur dong déng - ngit mach dién khi nhigt 46 thay di. (BD) Tai sao ban 1a dign vé 6 hinh 21.5 lai tyr dOng tt khi da du néng ? ‘Thanh dng cia bang kép 6 thiét bj dong ngat cua ban la nay nim 6 phia én hay dudi ? Hinh 21.5 @ Sufco dan vi nhiét khi bi ngain can c6 thé gay ra nhiing luc rat Ién. @ Bang kép khi bi dét néng hogc lam lanh déu cong Iai. Nguéi ta ting dung tinh chat nay cia bang kép vao vige déng - ngit ty dong mach dién. Co thé em chua biét “© Mac du 6 ché tiép néi hai déu thanh ray duting tau hoa da dé khodng cach cho thanh ray nd ra khi nhiét d6 tang, nhung khi nhiét d6 tang qua nhiéu, thi céc thanh ray van bi uén cong (H.21.6). Nhu vay did biét lye do sy dan nd vi nhiét gay ra Idn téi ching nao ! Hinh 21.6 SSS * Con: Me gi, cho con di da bong nhé ! ‘Me: Khéng duge déu ! Con dang sét nong day nay ! Con : Con khéng sét dau ! Me cho con di nhé ! Vay phai ding dung cu nio a6 e6 thé biét chinh xiie nguisi con c6 st hay khong? 1. Nhigt ké I Hay nhé lai bai hoc vé nhiét ké da hoe & lop 4 dé tra Iii cate cau hoi sau day : C6 3 binh dung nude a, b, ¢ ; cho thém nude da vio binh @ dé c6 nurde lanh va cho thém nurde néng vio binh © dé ¢6 muée dim, a) Nhiing ngén tr6 ciia ban tay phai vao binh a, nhiing ngén tro cita ban tay trai vito binh ¢ (H.22.1). Cae ngén tay c6 cm gide thé nao? b) Sau mét phit, rit cd hai ngén tay ra, r6i cling nhing ngay vio binh b (H.22.2). Cie ngon tay ¢6 eam gide thé nao ? Tir thi nghigm nay c6 thé rit ra két Tudn gi? TA Cho bids, thi nghigm vé o hinh 22.3 va hinh 22.4 ding dé Lim gi? Hinh 22.1 Hinks 22.2 Hinh 22.3 ~Hinh 22.4 os a © Tra loi cau hoi TI Hay quan sat rai so sinh ede nhigt ké hinh 22.5 vé GHD, DCNN, céng dung va dién vio bang 22.1 Cu tg0 cita mhigt kéy t€ 06 die dim 2 Cau tgo nhu vay c6 tae dung gi? Being 22.1. Loai cHe | BCNN | Cong dung nhigt ké Q . Nnigtké | Tu. thuyngén | _aén Nhiatké | Tir ye | dn... Nnigt kB | Tur rou | én. 2. Thang Nhiét do MH a) Nam 1742, Xen-xi-ut (Celsius, 1701 ~ 1744), ngudi Thuy Dién, da dé nghj chia khodng cach gitta nhigt 4 cua | nude dé dang tan va nhigt d6 cia hoi nue dang s6i thanh 100 phan bang nhau, mdi phiin img véi 1 40, ki higu la 1°C. Thang nhigt d6 nay goi li thang nhigt d6 Xen-xi-ut Chit C trong ki higu °C 18 chit céi dau ctia t@n nha vat li, Trong thang nhigt dO nay, nhing nhigt dg thép hon 0°C duge goi 0 la nhiét d6 am. Vi du, -20°C duge goi 1a Am 20°C. Minh 22.5 ee Mb) Trude dé, vao nim 1714, nha vat li ngudi Dite la Fa-ten-hai (Fahrenheit 1686 ~ 1736) di dé nghi m9t thang nhigt 4) mang (én Ong. Trong thang nhigt dO nay. nhigt d6 cita nude 44 dang tan 1a 32°F, cin nhigt d6 cia hoi made dang s6i ld 212°P, Nhu vay, khong 100°C ting véi khoang 212°F ~ 32°F = 180°F, nghia la khoang 1°C = khong 1,8°P. ‘Thang nhiét d6 Fa-tenhai doe sit dung 6 phan én cdc nude néi tiéng Anh, Thi dy : Tink xem 20°C img véi bao nhiGu OF ? 20°C = O°C + 20°C. Vay 20°C = 32°F + (20 x 1,8°F) = 68°F, Y 3. Van dung TI Hay tinh xem 30°C, 37°C img vai bao nhiéu OF 7 © Dé do nhiét dé, ngubi ta ding nhiét ke. © _Nhigt ké thudng ding hoat dong dya trén hign tugng dn né vi nhigt lla cae chat. © Cé nhiéu logi nhigt ké khéc nhau nhur: Nhiét ké rugu, nhigt ké' thuy gan, nhigt ké y 18... © Trong thang nhiét d6 Xen - xi- ut, nhiét d6 olla nut dé dang tan 0°C, cla hoi nue dang s6i fa 100°C. Trong thang nhigt d6 Fa - ren - hai, nhigt db cia nude dé dang tan la 32°F, ctla hol nude dang séi la 212°F. —_—_— —_—_—- Co thé em chua biét s Napa hai thang nhiét d6 tn, trong khoa hoc c6n dling thang nhiét dé Ken-vin. Bon vi nhiét d6 trong thang nhiét dé nay gol la kenvin, duge ki higu bang chit K. Méi dé trong thang nhiét d Ken-vin (11) bang mét dé trong thang nhiét do Xen-xiut (1°C) va 0°C Ung véi 273K. Nhiét dé trong thang nhiét do Ken-vin dugc goi la “nhiét d6 tuyét d6i", va ki hiéu bang T. 7 — © Nhiét ké kim foai duye cau tao dua trén sy dan né vi nhiét ctia mét bang kép. Bang kép nay duge cuén thanh vong tron, mét déu duge gift e6 dinh, déu cén lal gan voi mét kim quay trén bang chia dO (H.22.6). Khi nhiét d6 thay déi, thi véng tron bang kép cu6n lai hoc dn ra lam quay kim. Trén bang chia d6 06 ghi cc gia tr mhigt 06. © C6 mot sé chat 66 dc diém d6i mau theo mhiét d6. Ngubi ta sit dung tinh chat nay dé ché tao ra nhiét ké, got la mhigt ké d6i mau. Nhiét ké nay thuéng duc diing trong y t6, thay cho nhiét ké thuy ngan. Chi céin dén mét bang gidiy nhé ¢6 phil m6t lop chat déi mau theo mhiét d6 (H.22.7) Ién tran ngubi bénh la 66 thé biét duye higt d6 co thé cia ho. + Hién nay, ngubi ta con sit dung nhigt ké hién s6, [a logi nhigt ké ma sé chi nhigt d9 céin do hién ngay trén man hinh, Hinh 22.8 la dnh chup nhigt ke hign s6 duge gan véo déng hé dign tir a€ ban Hinh 22.7 Hinh 228 a BAI 23. THUC HANH DO NHIET DO 1. DUNG NHIET KE Y TE DO NHIE DO CO THE 1. Dung cu Nhigt ké y 18 (loai nhigt ké thug ngin), Quan sit nhiét ké y té va dién vao ché tréng trong cae cau sau day Nhigt d@ thap nhat ghi trén nhigt ke hit d6 cao mht ghi trén nbigt ke Pham vi do cia nhigt ke: Tir... dén DO chia nho nhat cia nhigt ke Nhigt d6 duge ghi mau dé: 2. Tién trinh do ~ Kiém tra xem thuy ngin di tut hét xudng bau chua, néu cén trén Gng thi céim vio phan than nhigt ké, vay manh cho thuy ngfn tut hét xuéng bau. Chui ¥ : Khi vay, tay cém chit nhigt ké dé khoi bi vang ra va phai chit ¥ khong dé nhiét ké va dap vao cae vat khic. ~ Diing bang y té lau sach than va bau nbigt ke ~ Ding tay phai cém than nhiét ké, dat bau nhiét ké vao nach trai, kep cdnh tay lai 4 git nhige ke, = Ché chimg 3 phut, réi ldy nhiét ké ra dé doc nhiét 46. Chis § : Khong cm vio bau nhigt ké khi doc nhiét 46. = Bo nhigt d6 caa minh va ctia mot ban Khe, Ghi cde két qua do duge vao ban béo céo thi nghigm, 2 aoa Il THEO DOI SU THAY DOI NHIET DO THEO THO! GIAN TRONG QUA TRINH DUN NUGC 4. Dung cy Nhigt ké dau, céc dumg nude (logi cée bing ‘thuy tinh chju nhig, den cén, gid 46. Quan sat nhigt ké du va dign sé ligu vao ehd tténg trong cfc cfu sau : Nhiét d6 thap nat ghi trén nhiét ké + Nhigt 46 cao nhit ghi trén nhigt ké = Pham vi do eta nhiét ké : Tir... dé D6 chia nhd nhit cia nhiét ke 2. Tién trinh do a) Lap dung ey theo hinh 23.1, ‘b) Ghi nhiét d6 cua nude trude khi dun. ©) Dét dén cn dé dun nude. Cit sau 1 phitt lai ghi nhiét 46 cia nude vao bang theo doi nhigt d6, t6i phiit thir 10 thi tit dén c6n, d) Ved6 thi. Ve tren gidy ké 6 duong bigu dién sur thay d6i nhiét 46 cia murde khi dun nhu sau : Ve hai true vudng gée. Truc nim ngang ghi gis ‘rj thdi gian theo phit. Mdi canh cita 6 vuéng nim trén true ngang bigu thi 1 phiit. Truc thing dig ghi gid tri cia nhigt 46 theo °C. Mai canh cia 6 vudng mim trén truc nay, biéu thi 2°C. Vach gée ciia true nhigt a} ghi nhigt 46 ban du iia nude (tte Ta nhigt d6 do trurée khi dun), = Néi cae diém xée dinh nbigt 46 tng voi thoi gian dun, ta duge dudng biéu dién su thay déi nhigt d6 theo thei gian ctia nude dang duge dun néng. Hinh 23.1 Minh 23.2 B 74 2. Ghi lai: mAu BAo CAO J Ho vd tén hoe sith $cc a) $ die diém ctia nhigt ké y 16. b) 4 dic diém cia nhigt ké dit. 3. Cle két qua do a) Bo nbigt d co thé ngudi +b) Bang theo di nhigt dé ciia nude Ngudi Niet do Théi gian Nhiét 60 Ban than (end ec) Ban. ° 1 2 3 4 5 6 7 @ 2 10 TN YSU Cy (chal Ng NE 5 Lang Ngi Xa d Ha Néi néi ting vé duc déng. Nam 1677 cae nghé nhan cla lang nay d& dic thanh céng pho tung Huyén Thién Tran Va bang déng den, 1 mét trong nhiing pho tuong déng tén nhét 6 nude ta. Tugng cao 3,48m, 6 khéi lugng 4000kg, hién dang dugc dat tai dén Quén Thénh, Ha Nii. ic duc déng lién quan dén hién trong mii ede em sé hoe trong bai nay. Tuong ding Huyén Thién Trin Vi 1. SU NONG CHAY @ 1. Phan tich két qua thi ng! Trong cic phong thi nghiém, ngwoi ta nghién eiru su néng chay bing thi nghigm tuong ty nhu thi nghigm vé 6 hinh 24.1 ~ Diing dén cén dun nude va theo ddi nhiét 46 cia bang phién. Khi nhigt d bang phi Jen t6i 60°C thi cit saw 1 phiit lai ghi nhige dO va nhan xét vé thé (rn hay long) cia bang phign vio bing theo dai. Ghi cho ti khi nhiét d6 cia bang phign dat dén 86°C, ta duge bing 24.1. Hinh 24.) SS 15 @ Hay dua vao bang 24.1 dé vé trén gidy ké 0 duong biéu dién su thay di nhigt 4 cla bang phién theo thdi gian khi nong chay. ~ True nim ngang la true théi gian. Mai canh ciia 6 vudng nim irén true nay biéu thi 1 phut, Truc thing dimg la true mhigt anh etia 6 vudng nim trén true ny biéu thj 1°C. Gée cua true nhigt do ghi 60°C ; géc ctia tryc théi gian ghi phut 0, — Néi cdc diém xc dinh nhiét 46 img vdi thii gian dun, ta duge dudmg biéu dign su thay d6i nhigt d6 cia bang phién theo ‘thoi gian trong qué trinh néng chi ~ Cin ett vio during biéu dign vita ve duge, tra loi eae eau hoi sau day TBI Kai duoc dun néng thi nhigt a6 eva bang phién thay d6i nhu thé ndo ? Bung. bigu dign tir pt 0 dén phi thir 6 1a doan thang nam nghiéng hay nam ngang ? Toi nhigt d6 no thi bang phign bit dau néng chay ? Lite niy bing phién tén tai & nbiing thé nio ? Trong sudt thi gian néng chay, nhigt 4} ciia bang phién c6 thay doi khéng ? Dudng biéu dién tt phat thir 8 én phat thr 11 la doan thang nam nghiéng hay nim ngang ? Khi bing phign da néng chiy hét thi nhigt a6 cia bang phigh thay d6i nlur thé nao theo thi gian ? Dudmg biéu dién tir phit thir 11 dén phiit thir 15 ta doan thang nim ngang hay nim nghiéng ? = Being 24. Théi gian | Nhigt do | Thé ran ‘dun (phit) ec) hay ling 0 0 én 1 63 ran 2 6 ran 3 6 an 4 72 rn 5 75 rin 6 7 ran 7 79 rn 8 80 van va ling 8 80 ran va ling) 10 80 ran va King) 4 80 rin va lng 12 a tna 13 a2 long 14 84 long 15 86 lng © 2. Rit ra két luan ‘Chon tir thich hgp trong khung 46 dién vao chd tréng cia cdc edu sau: a) Bang phién néng ehay 6 (1) ..... higt d6 nay goi la mhiet do néng chdy cia bang phign. bb) Trong thai gian néng chiy, nhigt 46 cca bang phién (2)... = 70°C, 80°C, 90°C = thay doi, khong thay adi 76 a BAI 25. SY NONG CHAY VA SU DONG DAC (tiép theo) ll. SU DONG DAC 1. Dy'doan Trong thi nghigm vé su néng chay cua bang phién, khi bang phign duge dun nong, né ndng dan Ién rdi ndng chily, Hay dy doin digu gi sé xiy ra d6i v6i bang phién khi thoi khOng dun néng va dé bing phign ngudi din, Hay viét diéu dw dodin d6 ciia em vio ve. Being 25.1. 2. Phan tich két qua thi nghigm ve ve ans pric 1) ~ Dun biing phi nhur thi nghiém 6 trong “ : hinh 24.1 (Bai 24) Ién 16 khong 90°C ri | Tht gian | Niet 46 | ThE rn tit den edn, pe er I ~ Lay ng nghiém dung bing phién ra khoi o 86 tong nue ndng va dé cho bang phign ngudi dan. 1 a tng Khi nhigt d6 bang phién giam din dén 86°C 2 82 18n9 thi bit du ghi nbigt d6 va thé eua bing phién 3 at ‘eng trong thir gian quan sit. Cér sau 1 phiit igi ghi 7 20 | ng va rin mhigt 6 va thé cia bing phin, cho t6i khi 5 eo ing va rn nhiét d6 gidm t6i 60°C, ta duge bang 25.1 a : 6 80__| long va ran) b) Hay dya vao bing 25.1 dé ve duing biéu 7 30 king var didn su thay déi nhigt dO cua bang phién 5 ~ theo thai gian trong qué trinh bing phién re ren dong dic 9 7 van = True nim ngang 1a true théi gian, mi 0 78 ran canh ofa 6 vung nim trén tryc nay bigu thi |__1” T én | phiit. Truc thing ding la tryc nhigt 46, 12 69 ran méi canh 6 vudng ndm trén trye nay biéu thi 13 66 ran 1°C. Gée cia tryc nhigt 46 ghi 60°C ; gde 14 63 rin cola trye thoi gian la phut 0. 18 60 ran el n ~ Nai cde digm xe dink nhigt 40 ing v6i thi gian dé ngudi, ta duge dudng biéu dign su thay d6i mhigt 46 cia bang phign theo thii gian trong qué trinh dong dic. ¢) Can cir vio duéng biéu dién vita vé duge, tri Idi ede eu hoi sau day = GA] Toi nhigt a6 nao thi bing phién iu ding dic ? A Trong cac khoang thoi gian sau, dang cia during biéu di8n c6 die diém gi: ~ Tir phot 0 dén pit thir 4 ; ~ Tit phot thir 4 dén phat thir 7 5 = Tir phat thir 7 dén phat thir 157 Bang 25.2 Nhiét do nong chdy ctia mot so chat Trong cée khodng thi gian sau, nhigt dO cita bang phign thay déi thé nao : = Tir phit 0 déin phiit thir 4 ; = Tir phat thir 4 dén phat thir 7 ; = Tir phit thir 7 dén phiit thir 157 © 3. Rut ra két luan Chon tir thich hop trong khung dé dién vio ché trdng cia cic cau sau a) Bang phign dong die 6 (1) Nhigt a6 nay goi la mhier do dong dae ciia bang phign, Nhiét d6 dong dae (2) son nhigt d6 néng cha. b) Trong thd gian dong dic, nbigt a6 cita bang phién (3) = 70°C, 80°C, 90°C = bing, lon hon, nhé hon — thay dé, khiing thay dt. nist 66 Niet a6 chat chat re peng ay) VAN DUNG hay (°C) (ec) ann a Vonfam SB Hinh 25.1 ve dung biéu dién su (chat thay ddi nhigt d> theo thoi gian Kh tameay| 3370 | chi | 327 Sng cha at nado? tam dy aéng chay cia chit nd0? 1 5 ‘dién) Thép | 1300 | Kem | 420 d re) Bang B6nq | 1083 | Fg} 80 4] 2 Vang | 1064 | Nusc| 0 A Trai gian ‘ TEPPP ES ut Thuy | 99 a (phat) Bac | 960 | ngan Rugu | -17 a 8 a Hay ma ta st thay 461 nhigt 46 va thé cua chat 46 khi néng chay 2 Trong vige dae tugng déng, e6 nhiing qua trinh chuyén thé nio ctia déng ? [1 Tai sao new ta dine nhigt d6 cia mde da dang tan dé lam mot moc do mhit d6 ? © Su chuyén tir thé ran sang thé léng goi la su néng chay. Suv chuyén tir thé Iéng sang thé ran goi IA su déng dic. © Phan én cac chat néng chay (hay déng dac) 6 mét nhiét do xac dinh. Nhiét d6 d6 goi la nhiét d6 néng chay. Nhigt d@ néng chay ctla cdc chat khac nhau thi khac nhau*. © Trong théi gian néng chay (hay dong dic) nhiét dé ciia vat khong thay déi. Ning ehdy (a nin de. Rain {6 nbrigt bp xdic inh) Long Big de (@ mhigs do xe dah) ———_—_———- * 6 cac Jdp trén, cac em sé duc biét khéng phai chat nao cing néng chay (hay déng dc) 6 mot nnigt dO nhat dinh, C6 nhiéu chat (nhu thay tinh, nua dung, vv...) Kh ‘i dun néng, chung mém ra r6i néng chéy aén trong khi nhiét d6 van tiép tuc tang. Co thé em chua biét © Phén l6n cac chat rén khi néng chéy ©6 kém theo su tang thé tich, con khi dong déc thi gidm thé tich. Tuy nhién, c6 mét s6 it chét nhur déng, gang, nuéc... lai tang thé tich khi déng dac. “© Truéng hgp cila nuéc [a rat dic biét. Cac phép do chinh xdc cho thay 10cm? nude, khi dong dac 6 0°C sé cho 109em3 nude da. Trong khi tang thé tich nube 66 thé gay ra nhang lye rat ldn. Khi nhigt dO xuGng t6i 0°C, nude dong thanh bang, gay ra nhitng luc 16n dén mute c6 thé lam va ng dn nutéc, chai dung nutc, tang da co ké hd chita nutée. ee » BAI 26. SU BAY HOI VA SU NGUNG TU 1. SU BAY HOI Nudie mute srén ‘met dudng nluca da bign di du, khi Mat Troi tai xudt hhign sau con muta? ink 26.1 1. Nh lai nhimg diéu da hoc tir lop 4 vé sy bay hoi ~ Hign tugng nurGe bign thanh hoi (nude bay hoi) cde em da hoe & lop 4 Mai em hay tim va ghi vao vé m6t thi dy vé nude bay hoi. — Khdng phai chi cé nuée méi bay hoi, moi chat Jong déu 06 thé bay hoi, Hay tim va ghi vao vo mét thi du vé sur bay hoi etia mot chat long khong pha i nude: 2. Sy bay hoi nhanh hay cham ctla mét chat long phy thuge vao nhimg yéu t6 nao 7 a) Quan sét hién tuong Trong doi séng, c6 nhiéu hién tong gidip ta nhan biét sy bay hoi cla mét chat xay ra nhanh hay chm (t6e d6 bay hoi) phy thuge vio nhing yéu t6 nio. Hay quan sat nhiing hign tugng m6 ta & hinh 26.2 dé tra loi cde cu hoi sau day. Quan do vé & hinh Ay khé nhanh hon vé hinh A, , chimg t6 te a6 bay hoi phy thuge vaio yéu t6 nado ? 80 | A Quan do vé 6 hinh By kh6 nhanh Quin do vé 6 hinh C, khé nhanh hon vé & hinh By, chimg to t6c 49 bay hon vé o hinh C, , chimg to tc do bay hoi phu thudc vao yéuté nto? = ~—_—hi phy thuge vao yéu t6 nao? Hinh 26.20-¢ © b) Rutt ra nhan xét Tit vige phan tich céc hign twong trén, ¢6 thé rit ra nhén xét : Toe db bay hoi ciia mot chai ong phy thude veo whigt do, 16 va dién tich mat thodng ctia chdi long Chon tir thich hgp trong khung dé dién vao ché tréng cota ce cu sau : = Nhigt d6 cing (1)..... thi te d6 bay hoi cing (2 = Gi6 cing (3) ..... thi tée d6 bay hoi cang (4) .. ~ Dien tich mit thong cia chat long eang (5) . 9 bay hoi cang (6) .. thi 6c — lon, mo = cao, thap = manh, ven 81 © ¢) Thi nghiém kiém tra Nh§n xét 6 trén méi chi 1a mot dy doan, Cin phai Lam thi nghigm a8 kigm tra, Thi du: Muén kiém tra tée dong cia nhiét d6 d6i vi su bay hoi cia nude, ta phai lam cho nhigt 46 thay di, con git nguyén dign tich mat thong va khong cho gid tae dng, Cy thé, c6 thé lam thi nghiém nhur sau: ~ Lay hai dia nhom c6 dign tich long ia nhwr nhau, dat trong phong khong 6 gid. — Ho néng mot dia ~ D6 vao méi dia khong tir 2em} dén Sem’ nude. Quan sét xem nude 6 dia nio bay hoi nhank hom, [Bl Tai sao phi ding dia c6 dign tich long dia nhwr nhau ? EY Tai sao phai dt hai dia trong cling mét phong khong c6 gié ? El tai ao chi ho néng mat dia ? - Can cit vao két qui thi nghigm nao, © thé khang dinh dy dodn tée 46 bay hoi phu thude mhigt dé la ding ? Hay tu vach ké hoach dé thye hign thi nghigm kiém tra xem téc 46 bay hoi 6 phy thude vao cde yéu t6 gid, dign tich mat thosing cia chit long khong. Chit can néu 1d : Trong ké hoach thi nghiém ~ Myc dich thi nghigm : Ding dé kiém tra téc déng ciia yéu 16 nio ? = Cae dung cu en ding. ~~ Cée buée tign hanh thi nghiém, Ghi ké hoach thi nghigm vio ve dé xin ¥ kign thay gido, e6 gio. Thay 6 sido sé cho em biét ké hoach thé nao la ding, dé cde em thye hién néu c6 dit dung cu. Yd) Van dung Tai sao khi tréng chuéi hay trong mia, nguisi ta phdi phat bét ld ? (Dé lam mudi, nguoi ta cho nude bién chay vao rudng mudi, Nude trong nude bién bay hoi, cdn mudi dong lai trén rung. Thoi tiét nhur thé ndo thi nhanh thu hogch duge mudi? Tai sao ? 2 | BAI 27. SU BAY HOI VA SU NGUNG TU (tiép theo) Il. SU NGUNG TU 1. Tim céch quan sat sy ngung ty 4) Du dodn Hign twong chéé ling bién thanh hoi Ye ;— Bay ho sur bay hui, cn hién twang hai bien thank | LOMB = Hoi chdé ing ta sut ngumg tu, Newng tu fa qué trink nguoe voi bay hot. Dé 48 quan sit hign tugng bay hoi, ta cé thé cho chat long bay hoi nhanh bing céch ting nhigt d6 chat long. Vay mudn a8 quan sit hign twong ngung tu, ta kim tang hay giam nhigt 46 ? ‘Ngung tu la qua trinh nguge véi bay hoi, nén ta c6 thé dur dodn Khi giim nhigt d6 cita hoi, sue ngumg tu s® xay ra nhanh hom vi tas 8 quan sit durge hign twgng hoi ngumg ty. 1b) Thi nghiém kiéin tra Trong khéng khi ¢6 hoi nude. Bing cach giim nhiét 46 tia khong khi, ta 06 thé lim hoi nurée trong khong Khi ngung tu nhanh hon va quan sit duoc hign trong nay. ‘Nave = Dung cu thé nghiém : +2 eéc thuy tinh giéng nhau. + Nude e6 pha miu. + Nube da dap nho, + 2 mhigt ke, = Tien hanh thi nghigm (8.27.1) : + Ding khiin khé lau mit ngoai etia hai be + BS mude miu dily t6i 2/3 mAi cde. Mot céec ding dé déi ching, mét eée ding lim thi nghigm. + Do nhigt a etta née & hai cde. + DO nuGe da vyn vio cdc Lim thi nghiém, Chit § : Phai dat hai ede kha xa nhau, Hinh 27.1 we 8 @ c) Rit ra két Iudn Theo déi nhiét 46 cla nude & hai céc va quan sat hign tugng xay rao mit ngoai cla hai céc nude dé tri loi ce edu hoi sau : Cae gigt nude dong 6 mat ngodi cdc thi nghiém 1a do dau ma c6 ? Vay dy doan ciia ching ta 6 ding khong ? GY Co gi khic nhau gitta nhigt dj cia 2. yan dung nude trong cde déi ching va trong céc “ thi nghigm ? Hay néu hai thi dy vé hign trong ngumg ty. A Giai thich sy tao thanh gigt nude dong trén ld cay vio ban dém. C6 hign tung gi xdy rao mat ngoai cla céc thi nghiém ? Hign tugng ny ¢6 xay ra 6 ede di elimg khong ? EB) Cie gigt mrde dong & mat ngodi cia c6e thi nghiém 6 thé la do nuée & trong ode thim ra khéng ? Tai sao ? TY Tai sao ruqu dung trong chai khéng diy nit sé can dain, con néu nit kin thi khong can? © Suychuyén tir thé long sang thé hoi goi la su bay hoi. © Téc dé bay hoi ciia mat chat long phy thudc vao nhiét dé, gid va dign tich mat thoang cua chat long. © Suchuyén tir thé hoi sang thé léng goi la su ngung tu. —$ $$ Oe Co thé em chua biét Hai phan ba bé mat Trai Bat co nude bao phil. Luong nude nay khong ngug bay hoi, tao thanh mét lép hoi nuéc trong khi quyén day tir 10km dén 17km. Hdi nuéc tao thanh may, mua, sudng mi), tuyét anh hung dén khi héu Trai Dat va déi sing con ngubi. “© Khi khong khi co nhiét dé 30°C, ta van cam thay dé chiu, néu trong méi ‘mét kh6i khéng khi chita khOng qué 7,59 hoi nue. Cén néu luong hei nue trong mé6t mét khéi khéng khi vugt qua 25g, thi ta cém thay rat of bute, kho chiu, dit nhiét d6 van la 30°C. © G nue ta trong nhimg ngay am ust, méi mét khéi khéng Khi co thé chita tdi 30g hdi nutic. a i BAI 28. SU SOI Binh va An dang dun nuée, Binh chgt reo lén: ~ A! Nuc s6i r6i, tat lita di thoi ! An nga I6i Binh : — Nutic 86i r6i, nhung cit dun thém it nit cho né néng gia hon. Binh khang dinh : — Nufdc da s6i, thi di cé dun mai, nutic ding khéng néng hon ién déu | An cai Iai : = V6 If! Minh van tiép tuc dun thi nutic phai van tiép tue néng lén chit! Bai nay gitp cdc em biét duge trong cude franh lug nay, ai ding, ai sai mI. THI NGHIEM VE SU SOI ‘Trude khi tign hinh thi nghiém, cfc em cin doc ki ndi dung cia phiin nay, dé nim chic cach lim thi nghigm va ghi két qua. 4. Tién hanh thi nghigm ‘Muén biét ai ding, ai sai, cach tét nhat 1a, lim thi nghigm kiém ehiimg. a) Thi nghiém duge bé tri nh hinh 28.1. = Bét den én dé dun nude, b) Theo doi su thay di mhiét a9 ciia nuGe theo thi gian, cae hign tugng xay ra 6 trong Jong khéi made, trén mit nude va ghi két qua theo hung dan sau Hinh 28.1 ae 8s = Khi nhigt 46 cia nude dat 161 40°C, thi eit sau 1 phuit lai ghi mhigt 6 cua nude, cing véi phn nhin xét hién tugng xay ra trong binh nude vio bang theo déi (bang 28.1), cho téi khi nuéc den, si duge 3 phat thi dimg va ~ Khi ghi nhjn xét hign trgng xy ra trong long khéi nude va trén mat nude cin theo huéng din sau + Quan sét xem vao phiit thir bao nhigu thi xudt hign ce hign trong duge néu dusi day © 2. Vé dung biéu dién ~ Ve trén gidy ké 6 duémg biéu dién sy thay di nhiét d6 ctia nude theo thoi gian, + Truc nam ngang 1a truc thdi gian ; ghi cde gid tri thoi gian theo phut, (moi canh cia 6 vudng nim trén truc nay bigu thi 1 phitt, + True thing dig 14 true nhigt 4, ghi cde gia tr] nhigt d6 theo °C, (mei canh 6 vudng nam trén tryc nay biéu thi 2°C), Ge cita true nhigt dO 1a 40°C. Gée cla truc thei gian 1a phat 0, ~- Ghi nan xét vé dudmg biéu dién, Otrén mat nude: | Strong lbng nude = Hién tuong |= | ~ Hién tigng A Being 28.1. C6 mot ft hoi | Cac bot khibat dau) — Cae hign tong xay ra trong qué trink nuéc bay én. xudit hién 6 day binh. dun mie = Hién twong it: | ~ Hién twang B=) Trai aian | nniet ao | Hen etna] Hien trgra Mat nuéc bat | Cacbotkhindilén.| |theeder | nase (e)| enmet | tena ong du xao déng = Hien tugng C . - = Hién tuong iil; | Nuéc reo. 1 mat nude x80 46n9 | — Hien tuong D : tanh, hat" née | Cac gt kn nin | 2 bay len rét nhieu nhiéu hon, cang di len eang to ra, khi| [4 ti mat thoang thi] [5 v6 tung. Nuéc s6i 6 suing suc, 7 8 + Khi ghi phin nhdn xét hign tuong [9 xay ra vao bing theo doi, khong can 10 ding loi dé mé ta hign tugng, chi edn [11 ghi vao bang cdc chit cai A, B, C, D 12 ode céc con sé la ma I, H, HI chi ede [13 +hign trong da néu img véi théi gian xay 4 ra hign tugng 46. - 15 86 | BAI 29. SU SOI (tiép theo) |. NHIET DO SOI 1. Trd di cau hdi Da vao két qua thi nghigm tra loi ede edu hoi sau G nhigt 46 nao bit dau thay xuat hign cac bot khi o day binh ? G nigt d6 nao bat dau thay cae bot khi tach khoi diy binh va di lén m§t nuée ? G nhigt 46 nao xay ra hién trong ede bot khi ndi Len ra va hoi murée bay lén nhiéu (née s6i) ? mit nude, ve tung, Trong khi nude dang s6i, nhigt d6 cia nude co ting khdng ? Being 29.1. Chi Nhiet do soi etia Cae chdt khée nhau s6i 6 nhigt d6 khée nhau. mot s6 chat Bang 29.1 ghi nhigt d6 s6i cua mOt sO chat 6 diéu | pat Nhiet 46 kign chun, $01 (°C) tte 35 © 2. Rut ra két luan Ruou a Trong cude tranh Ivan cia Binh va An (néu 6 | Nude 100 phan du bai), ai ding, ai sai? Thuy nein 357 Chon tir thich hop trong khung dién vio ch L258 2580 tring trong cae cfu sau day a) Nuée $61 6 nbhigt 46 (1) une Nhigt d6 nay goi li Q) one cla nude, = 100°C, gdn 100°C b) Trong sudt thdi gian sOi, nhigt dO cia nude (3) | ~ shay déi, khong thay adi .) Sur soi lil mot sy bay hoi de bigt. Trong sust thei | ~ MMe 40 904 gian s6i, nude vita bay hoi tao ra cde (4) — bor kh vita bay hoi trén (5) .... = mat thodng el 87 48 lam mot mée chia mhigt d6 [Ed Tai sao dé do nhiét d6 ctta hoi mude sdi, ngudi ta phai ding nhigt ké thuy ngfin, ma khong ding nhigt ké rurgu 2 A Binh 29.1 vé dung biéu dién su thay déi nhigt 49 eta nude khi duge dun néng. Ce doan AB vi BC cia dung biéu dién img vei nhiing qué trinh nao ? veto Th gan As 1015 BOTen o8 8888 Hinh 29.1 © Mai chat l6ng s6i 6 mot nhiét do nhat dinh, Nhiét d6 dé goi la nhigt sé © Trong suét théi gian séi, nhiét do cia chat lbng khong thay déi. Co thé em chua biét © Nhiét dé si cda chat [ing cén phu thude 4p suat tran mat thoang. Ap sudt trén mat thoang cang [dn thi nhiét d6 s6i clia chat Iéng cang cao. Do dé trong néi ap sua, nhiét do s6i cia nuéc cao han 100°C. © Hinh 29.2 vé dudng biéu dién sy phy thubc ctia nhiét d6 s6i ctia nuée vao 46 cao so voi mat bi6n khi d6 cao nay khéng 14n lm, Binh Phang Xi Pang thuge day Hoang Lién Son cao khodng 3200m so véi mat bién, [a dinh nui cao nhat nude ta. Hay da vao dé thi dé xc dinh gan dung nhiét d6 s6i cla nude 6 day. eo 2 a 5 a 16 can (m) Hinh 29.2 8 a BAI 30. TONG KET CHUONG II: NHIET HOC 1. ON TAP i Tra Ii cau héi 1. Thé tich cita ede chat thay d6i nhw thé nao khi nhiét d6 tang, khi nbiét 46 iam ? 2. Trong ede chit rin, long, khi chat nao né vi nhigt nhigu nhat, chat nao no ‘vi nhigt it nhat ? 3. Tim mot thi du chimg t6 sit co din vi mhigt khi bi ngan tre c6 thé gay ra hing lye rét lon 2 4, Nhigt ké hoat dong dua trén hign ‘uong nao ? Hay ké tén va néu cng dung, cla cée nbigt ké thuimg gap trong i séng. 5. Dién vao dung chém chim trong so dé tén goi ciia cic sw chuyén thé tig v6i cde chiéu mai tén a) 6. MGi chit e6 néng chay va déng dae 6 cling mét mhigt d6 xée dinh khéng ? Nhiét d6 nay goi la gi? 7. Trong thoi gian néng chay, nhigt 46 cia chat rin c6 ting khéng khi ta van tigp tue dun ? 8. Chat long 6 bay hoi 6 mot nhigt 6 xac dinh khong ? Téc d6 bay hoi cia mot chat long phy thude vio nhiing yéu té nio? 9. O nhigt d6 nao thi mét chat long, cho di c6 tiép tuc dun van khéng tang nhigt 45 ? Su bay hoi cia chat long 6 nhigt 5 nay €6 dae diém gi? ‘The = =) rhe = The un = Thélong = kh @) v i. VAN DUNG 1. Trong cae céch sip xép dud diy cho ede chat ng vi nhigt ti it t0i nhiéu, cach sp xép nao dung ? A. Rin ~ khi - long. B. Long ~ rin i ©. Ran — long - kl D. Long ~ khi ~ rin 2. Nhigt ké nio trong eée nhigt ké sau day e6 thé ding dé do nhigt 46 ciia hoi nude dang soi ? 89) A. Nhigt ké rugu. B. Nhiét ké y 16. C. Nhiét ké thuy ngan. D, Ca ba loai trén déu khéng ding durge. 3. Tai sao trén dung dng din hoi phai c6 nhimg doan duge uén cong (H.30.1). Hay vé lai hinh ca doan éng nay khi duéng éng néng lén, lanh di? 4, Hy sir dung s6 ligu trong bang 30.1 dé ta 16i cdc cau hoi sau diy : Hinh 30.1 Being 30.1. Chat hit 49 néng chay (°C) Nném 660 Nuéc da 0 Rugu 117 +600 Sat 1535 1500 Béng 1083 1400 gdh +300 Thuy agan 39 tooo MuGian 801 S00 1000 4) Chit nao c6 nhiét 46 néng chity cao nhat ? 300 'b) Chit nao cé nhiét 4 néng chay thép nhit ? a0 c) Tai sao c6 thé ding nhigt ké rou dé do nhimg 709. nhiét d6 thip t6i -50°C. Co thé ding nhiét ké thuy, 00 ngain dé do nhiing nhiét d6 nay khéng ? Tai sao? S00 4d) Hinh 30.2 vé mot thang nbiét dé tir -200°C dén oo 1600°C. Hay : 200 = Ding biit mau dénh du vao vi ti trén thang ¢6 too ghi nhigt 46 sing voi mhiét d6 trong lép em, ° ~ Dinh dau nhigt d néng chiy va ghi tén chat c6 “100 trong bang 30.1 vao thang nhigt 46, (thi du, 200 nude duge ghi 6 vach ing v6i 0°C clia thang trén hinh 30.2). Hinh 302 90 i ~ G nhigt 46 cia lép hoc, céc chat nao trong bing 30.1 6 thé rin, 6 thé long ? ~ G nhiét 46 eva 1ép hoe, c6 thé e6 hoi celia chait nao trong cic hei sau diy ? + Hoi nude + Hoi déng. + Hoi thuy ngan, + Hoi sit, 5. An va Binh cing luge khoai, Khi ndi Khoai bat du s6i, Binh bio nén rit bat cli ra, chi dé ngon lira nho, dit cho Khoai tigp tue s6i. An lai n6i, phai tiép tyc chat thém cii nita, dé ngon lita chay that to, vi An cho ring, cang dun cho lira to, thi nude luge khoai cing néng, nhu ‘yay khoai cing mau chin. Y kign nao diing ? Tsi sao? 6, Hinh 30.3 vé dutmg bigu dign sir thay i nhigt d6 theo thai gian ctia nude, Hoi; — Nntdo%C a) Cae dogn BC, DE img v6i cdc qué rinh no ? b) Trong ede dogn AB, CD nude tén tai @nhing thé nao ? $o8 8 GIAL TRE © CHU VE SU CHUYEN THE Hang ngang 1. Tén goi sy chuyén tir thé ran sang thé long (8 6). Hinh 30.3 ‘Thei gian 2. Tén goi sw chuyén tirthé long sang thé khi (hay hoi) (6 6). © dng dén tee a bay Hinh 304 4. Vige ta phai lam dé kiém tra cac dy dodn (9 6), 5. Mt yéu t6 nira tic dOng dén tée a} bay hoi (9 4). 6. Tén goi sur chuyén tir thé ling sang thé rin (7 6). 7. Tit dung dé chi sy nhanh chm (5 6). Hang doc Hay didn ta ndi dung cia tir trong ede 6 hang doe dicae 16 ddm (H.30.4), Co thé em chuta biét © Ch&t cacbon didxit (thutng goi fa tuyét khd) co thé chuyén thang tur thE ran sang thé hoi. Sy chuyén thé dc biét nay goi la “Sy thang hoa". Khi thang hoa, tuyét khé Jam lanh khéng khi xung quanh, khién cho hoi nue trong khéng khi ngung ty, tao nén mét man suang. Néu chiéu anh sang mau vao man suting nay, ta s6 dude mét man suéng mau tuyét dep. Hién tugng nay thudng duoc sit dung dé tao cénh trén san dién ca - mua - nhac. © Trong lang Mat Trai nhiét d6 Ién toi 20 triéu a6 (20000000°C). G nhiét 6 nay, vat chat Kh6ng t6n tai 6 thé réin, thé I6ng hay thé kh thong thueng ma ta biét. No tén tai dubi mét thé dac biét, gol la “Plasma”. G thé plasma, vat chat t6n tai du6i dang céc hat mang dién. 2 aT Trang Lai noi déu 3 CHUONG |: CO HOC Bo dé dai 6 ‘Bo do dai (tip theo) 9 ‘Bo thé tich chat long 2 Bo thé tich vat ran khéng thaim nue 15 Khoi lugng - Bo khdi lugng 18 Lye ~ Hai lye can bang at Tim hiu kt qué tae dung etia hse 24 Trong lye ~ Ban vi luc 27 Lue dan héi 30 Luc ké - Phép do Ive - Trong lvang va kha Iuong 33 Kh luong riéng ~ Trong luong riéng 36 Thye hanh : Xae dinh kndi lugng riéng cba s6i 39 May co don gian at Mat phéng nghiéng 44 Bon bay 47 Rong roc 50 Téng két chung | : Co hoc 53 CHUONG II: NHIET HOC Bai 18 ‘Suné vi nhiét ota chat rn 58 Bai 19. Sy né vi nhigt cla chat l6ng 60 Bai 20. Sy nd vi niet cla chat Ki 62 Bai 21 Mot s8 cng dung ota su nd vi nhigt 65 Bai 22 INhigt ké ~ Thang nhigt a6 68 Bai 23 Thyc hanh do niigt a6 72 Bai 24 Su’ néng chay va sy déng dae 75 Bai 25 ‘Surnéng chay va sy dong dac (tiép theo) 7 Bal 26 ‘Su bay hoi va sy ngung ty 80 Bai 27 ‘Su bay hoi va s\-ngung (tip theo) 83 Bai 28 Su sti 85 Bai 29 Su s6i (tip theo) 87 Bai 30, Téng két chuong II: Nhiét hoc 89 Myc tye

You might also like