Problematyka

 wielokulturowości.  WYKŁAD  4.  

October  29,  2013  
 
Strukturalizm:  

o Bardzo  rozległy  nurt-­‐  socjologia,  logika,  językoznawstwo,  antropologia.    

o Rzeczywistość   jest   strukturyzowana,   uregulowana.   Rzeczywistość   jako   konspekt  
teoretyczny.    
o Przedstawiciele   nurtu   stawiali   sobie   oni   za   zadanie   odsłonienie   tego   co   ukryte,  
wewnętrznej  struktury.  Uważali,  że  kultury  zawsze  rozwijają  się  na  tej  samej  zasadzie,  
bo   i   człowiek   jest   taki   sam   w   swoim   sednie.   Te   zasady   zaczerpnięte   są   z  
językoznawstwa.  Żelazne  reguły  z  zakresu  fonologii  pokazują,  że  języki  są  do  siebie  
podobne.    
o Rozwojowi   językoznawstwa   zawdzięczamy   odkrywanie   żelaznych   reguł,   które   są   we  
wszystkich   językach.   Strukturaliści   uważają,   że   to   wynika   z   jednakowości   ludzkiego  
umysłu,  i  tak  samo  zbudowane  są  wszystkie  kultury,  zawsze  pod  spodem  jest  bowiem  
taka   sama,   uniwersalna   struktura,   do   której   nie   można   dotrzeć   empirycznie.  
Dostaniemy  się  bowiem  tylko  do  tej  “osłonk”.    
o Strukturalista  powinien  chcieć  dotrzeć  do  "gramatyki  kultury",  nie  tylko  "słów".  
o Funkcjonaliści   badali   to   co   indywidualne,   najważniejsze   dla   nich   były   szczegóły.  
Strukturaliści   odwrotnie-­‐   najważniejsze   są   ogóły,   to   co   niezmienne   i  
niezróżnicowane.  
o Levi  –  Strauss'a  bardzo  interesowały  mity,  bowiem  mit  dokonuje  jakiegoś  przekazu,  tak  
naprawdę   dotyczy   i   przyszłości,   i   przeszłości,   i   teraźniejszości.   Pewne   wątki   we  
wszystkich   kulturach   wracają.   Takie   jak   życie   i   śmierć.   „Wszystkie  mity  mówią  to  samo”-­‐
 dla   niego   mity   były   tym   czym   sny   dla   Freuda.   Zróżnicowanie   mitu   jest   tylko   na  
powierzcni,  pod  spodem  natomiast  jest  tak  naprawdę  ta  sama  opowieść.    

Poststrukturalizm:  

Jacques  Derrida  1930  –  2004  

Jego  zdaniem  dekonstrukcja  to  rozwój  tekstu,  odnoszenie  się  do  tego  co  jest  w  samym  
tekście,  nie  ma  nic  poza  tekstem.  Postrukturalizm   to   już   odejście   od   poszukiwania  
jednej   prawdy,   wpisane   przekonanie,   że   jest   wiele   prawd,   zainteresowanie  
bardziej   peryferiami   niż   centrum.  Określany  też  jako  postmodernista  (ale  sam  się  z  
tym  nie  zgadzał).  

Komunitaryzm/Communitarianism:  

Narodził   się   jako   odpowiedź   na   proceduralny  liberalizm  sformułowany  

przez  Johna   Rawlsa  w   książce   „A   Theory   of   Justice"-­‐   1971   r.   oraz   na  
kryzys  kapitalizmu  w  drugiej  połowie  XX  wieku.  
Ta   książka   przywróciła   do   życia   tradycyjną   kulturę   prawniczą.   Miała   szeroki   odzew,  
pojawiło  się  wiele  komentarzy  i  krytyki.    

Koncepcja   sprawiedliwość   dystrybutywnej-­‐   zakładała   redystrybucyjny   charakter  

wyrównywania   różnic   społecznych.   Powstała   w   czasach   dominacji   utylitaryzmu  
(wszystko   da   się   sprowadzić   do   użyteczność).   Dzieło   Rawlsa   miało   stanowić  
alternatywę   dla   utylitaryzmu.   Przejście   do   idei   umowy   społecznej,   jak   u   Locka,  
Rousseau,  Kanta.  
 
 

   
A.  B.  
   
 Problematyka  wielokulturowości.  WYKŁAD  4.  
October  29,  2013  
 
Fairness  –  uczciwość,  bezstronność.  Rawls  wprowadza  dwa  pojęcia:    

o położenia   pierwotnego   „original   position”   i   „zasłony   niewiedzy”   „veil   of  

ignorance”-­‐   strony   porozumienia   wybierają   metodę   wyboru   zasad   położeń  
społecznych,   zakładając,   że   nie   wiedzą   w   jakiej   grupie   społecznej   są,   nie   wiedzą   jakie  
maja   talenty,   zdolności,   nie   wiedzą   nic   o   swoim   intelekcie,   sile,   nie   znają   szczegółów  
planów  życiowych,  nie  wiedzą  w  jakich  okolicznościach  znajduje  się  ich  społeczeństwo,  
nie   wiedzą   też   do   jakiej   generacji   należą.   Jest   u   nich   natomiast   wiedza   ogólna,   znają  
zasady  ekonomii,  psychologii,  prawa,  itd.  
o Drugim   warunkiem   są   okoliczności   sprawiedliwości   -­‐   jednostki   (strony   umowy),  
wiedzą,  że  współpraca  społeczna  jest  opłacalna.    
o Racjonalność   stron   kontraktu   –  ci  ludzie  zza  zasłony  niewiedzy  są  racjonalni.  Mimo  
tej   zasłony   niewiedzy   starają   się   zaspokoić   swoje   potrzeby,   ale   wiedzą   o   tym,   że   dla  
osiągnięcia   swoich   celów   często   warto   współpracować.   Potrafią   też   daleko   planować.  
Strony  są  wolne  od  zawiści.    
o Poczucie   sprawiedliwości   –   strony   są   zdolne   do   kierowania   się   jakąś   koncepcją  
sprawiedliwości.    
o Warunki   formalne   dotyczące   zasad.   Zasady   winne   być   ogólne,   powszechnie  
stosowalne   i   powszechnie   zrozumiałe,   publiczne,   powinny   porządkować   zgłaszane  
roszczenia.  Powinny  spełniać  warunek  finalności  –  już  nie  ma  odwołania.  
o “Wczesny”   Rawls   twierdził,   że   te   warunki   mają   na   celu   umożliwienie   stronom  
bezstronności-­‐  przy  zasłonach  niewiedzy  każdy  dojdzie  do  takiego  samego  wniosku.    
o W   takiej   sytuacji   strony   będą   się   opierać   na   strategii   z   teorii   gier,   algorytmie   mini-­‐
max-­‐   minimalizowaniu   maksymalnych   możliwych   strat.  Ktoś  kto  dzieli  tort  i  nie  wie  
który  kawałek  mu  przypadnie  będzie  starał  się  dzielić  go  równo.  
o Jego   zasady   mają   charakter   proceduralny,   nie   formułują   jakiejś   koncepcji   dobra   tylko  
tworzą  pewną  procedurę.  

Zasady:    
1.  zasada   możliwie   największej   równej   wolności   dla   wszystkich   –  chodzi  tu  o  
swobody  podstawowe.    
2.  zasada  różnicy  –  wszelkie  dobra  powinny  być  tak  rozdzielone,  żeby  nierówności  
przystwarzały   największe   korzyści   najbardziej   upośledzonym.   Domniemanie   na  
rzecz  równości.    
3.  zasada  równych  szans  –  otwarty  dostęp  do  stanowisk  i  urzędów  dla  wszystkich.  
 
Komunitarianizm  narodził  się  w  latach  80.  w  opozycji  do  Rawlsa.  Przedstawiciele:  
o Michael  Sandel    
o Michael  Walzer    
o Alasdair  MacIntyre  
o Charles  Taylor  (to  nie  ten  sam  co  był  na  wcześniejszych  wykładach)    
 
Krytykowali   Rawlsa   za   to,   że   skupiał   się   praktycznie   tylko   na   jednostkach,   które   są  
indywidualnie   postrzegane,   cele   jednostek   nie   mają   związku   ze   wspólnotą.   Oni  
twierdzili,   że   istnieją   wartości   społeczne.   Dla   Rawlsa   bez   znaczenia   była   np.:  
narodowość  danej  osoby,  a  przecież  to  ma  zasadnicze  znaczenie.  Krytycy  twierdzili,  że  
ludzie   w   wizji   Rawlsa   to   jakieś   dziwadła,   niestworzone   twory,   dziwaczna   wizja,   która  
nie   ma   nic   wspólnego   z   tym,   że   człowiek   kształtuje   swoją   wiedzę   w   społeczeństwie.  
Zdaniem  komunitaryzmu  zasadnicze  znaczenie  na  to  kim  jesteśmy,  ma  to  w  jakiej  

   
A.  B.  
   
 Problematyka  wielokulturowości.  WYKŁAD  4.  
October  29,  2013  
 
rodzinie  wyrastamy,  w  jakim  narodzie,  w  jakiej  wspólnocie-­‐  to  nas  tworzy.  
 
Komunitarianizm   traktuje   jednostkę   nie   jako   abstrakcyjne   indywiduum,   lecz   zawsze  
jako   część   otaczającej   ją   wspólnoty/   wspólnot   (rodzina,   grupa   sąsiadów,   grupa  
zawodowa   itp.).   Podkreśla   się   znaczenie   tradycji   i   społecznego   kontekstu   w  
dokonywaniu  ocen  moralnych,  przez  co  zarzuca  się  niekiedy  tej  koncepcji  relatywizm.  
 
Zdaniem   komunitarystów   "ja"   jest   zakotwiczone   w   sytuacjach   społecznych-­‐   radically  
situated.   Koncepcja   "ja"   jest   sprzeczna,   jesteśmy   zakotwiczeni   bowiem   w  
społeczeństwie.    
Wolność   absolutna   jest   pusta,   prawdziwa   wolność   musi   być   usytuowana.   Rawls   nie  
mówi   o   wartościach   wspólnotowych.   Podmiot   Rawlsa   jest   disembodied  
(wykorzeniony).  Dla  komunitarystów  życie  społeczne  to  coś  więcej  niż  kontrakt.    
 
Charles  Taylor–  wolność  kwestionowania  wszystkich  ról  społecznych  jest  samobójcza.  
 
Dialogiczny   charakter   ludzkiej   egzystencji   Taylora-­‐   jednostka   nie   jest   jedynie  
egoistą,   kształtuje   się   w   kontaktach   z   innymi.   W   kontaktach   z   innymi   dokonujemy  
autointerpretacji  (significant  others)  
Ze   zdolności   do   samostanowienie   można   korzystać   tylko   we   wspólnocie,   nie   ma  
autonomii   poza   wspólnotą.   Trzeba   przyjąć   jakąś   wizję   dobra,   taką   jaka   jest   przyjęta  
przez  uczestników  danej  wspólnoty.  
 
[?]  Uniwersalizm  –  ostatni  zarzut  do  teorii  Rawlsa.  
Marksizm:   (współcześnie)  równość   formalna   u   Rawlsa   nie   przekłada   sie   na   równość  
materialną.   Marksiści   uważają,   że   to   jest   niesprawiedliwe.   Inni   uważają,   że   w   ogóle  
sprawiedliwości  nie  ma,  a  inni  że  tylko  ograniczona  może  być.  
Ci   którzy   uważają,   że   sprawiedliwości   nie   ma:  jak   wybuchnie   rewolucja   to   w  
komunizmie  zasady  sprawiedliwości  nie  będą  potrzebne,  konflikty  same  zanikną.  
Nurt  2.  własność  prywatna  jest  źródłem  zła,  bo  ona  prowadzi  do  pracy  najemnej  a  praca  
najemna   z   natury   jest   niesprawiedliwa,   prowadzi   do   wyzysku   lub   alienacji.   Marksiści  
uważają,  że  nie  ma  prawa  do  własności  prywatnej.  [?]  
 
"Nigdy  nie  wolno  człowieka  używać  jako  środka,  ale  zawsze  jako  celu"-­‐  Kant    
Marksiści  uważali,  że  wynajęty  pracownik  jest  właśnie  takim  środkiem.  Praca  najemna  
nie   jest   dla   nas   twórcza,   a   praca   zawsze   powinna   być   twórcza.   Wykonywanie   pracy  
zawsze   powinno   nas   rozwijać.   Nie   ma   co   rozmawiać   o   sprawiedliwości   tylko  
uskutecznić  środki  produkcji,  pracy.  Tak,  żeby  praca  nie  była  towarem,  wtedy  wzrastać  
będzie  wartość  pracy  samej  w  sobie.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

   
A.  B.  
   
 Problematyka  wielokulturowości.  WYKŁAD  4.  
October  29,  2013  
 
Feminizm   –   feminizmem   możemy   określić   praktycznie   wszystko,   to   bardzo   nieostry  
termin.   Trzy   typy   krytyki   przeciwko   temu   jak   interesy   kobiet   zostały   zlekceważone  
przez  Rawlsa:  
1. Atak  na  definicję  dyskryminacji  względem  płci.  "Neutralność  względem  płci"-­‐  role  
zostały   zdefiniowane   jeszcze   przed   "zrównaniem".   Społeczeństwo   neutralne,   zakłada  
konkurowanie   o   role   społeczne,   ale   zdefiniowane   przez   mężczyzn.   Z   racji   tego  
utworzone  reguły  nie  są  przystosowane  do  kobiet.  Trzeba  nadać  władze  kobietom,  dać  
im  możliwość  przedefiniowania  ról.    
2. Rozróżnienie   między   życiem   prywatnym,   a   publicznym  –  myśliciele  abstrahują  od  
relacji   rodzinnych,   milczą   na   ten   temat.   Ci,   którzy   definiują   sprawiedliwość   ignorują  
sferę   rodzinną,   więc   milcząco   pomijają   obecny   model,   w   którym   kobiety   są   uciśnione.  
Mężczyźni  mówią  filozoficznie  praktycznie  o  wszystkim,  ale  nie  mówią  prawie  wcale  o  
rodzinie.  
3. Samo   zajęcie   się   sprawiedliwości-­‐  jest  wyrazem  "męskiego  klucza”.  Męski  i  żeński  
typ   moralności   –   niektóre   feministki   uważają,   że   to   pozbawiony   prawdy   mit.  
Partykularne   myślenie   kobiet   (przyziemne)   w   swerze   domowej   wytwarza   lepszą  
moralność  niż  abstrakcyjne  pojęcie  męskie.    
 
Karol  Kirigan  –  wrażliwość  kobiet  i  męskich  rozwija  się  inaczej.  Zgodnie  z  tą  koncepcją  
problemy   moralne   są   konsekwencją   sprzecznych   obowiązków,   a   nie   konkurencyjnych  
uprawnień.    
“Żeński  klucz”  to  moralność  jako  opiekuńczość.    
“Męski   klucz”   natomiast   to   moralność   jako   bezstronność,   czyli   abstrakcyjne   zasady,  
pojmowanie  uprawnień  i  reguł.  
 
Etyka  opiekuńczości  –  kobiety.  
Etyka  sprawiedliwości,  poznawanie  zasad  -­‐  mężczyźni.    
Feministki   twierdzą,   że   ta   etyka   opiekuńczości   powinna   mieć   większy   udział   w   życiu  
publicznym.  Przede  wszystkim  na  płaszczyźnie  dyspozycji  moralnych.    
Męska  –  rozwiązywanie  problemów  poprzez  abstrakcyjne  reguły;  prawa-­‐  rights    
Kobieca   –   rozwiązywanie   problemów   w   odniesieniu   do   konkretnego   przypadku;  
obowiązki,  relacje  międzyludzkie  
 
Rootick   [?]   –   ona   powiada,   że   myślenie   kobiece   wiąże   się   z   postawą   holding  
(podtrzymywanie)  tego  co  już  jest,  więzi  międzyludzkich,  relacji,  to  jest  ważniejsze  niż  
jakieś  ambicje,  plany,  zdobywanie.  
 
Prof.  Iris  Rian-­‐  multikulturalistka,  feministka,  emancypantka.  

   
A.  B.