‫علوم تشریح سر و گردن‬

‫استاد عباسی‬
‫جلسه دوم‬

‫‪1‬‬
 ‫ـ مثلث های گردن‬
‫گردن از لحاظ جراحی و اناتومی سطحی به تعدادی مثلث تقسیم میشود‪:‬‬
‫درعقب گردن‌‪ ،‬عضله تراپزیوس (‪ )trapezius‬یا ذوزنقه ای وجود دارد که با توجه به ان میتوان گردن را به دو ناحیه تقسیم کرد‪(.‬کنار قدامی‬
‫تراپزیوس‪،‬گردن را به دو بخش تقسیم میکند)‪8:‬‬
‫ناحیه خلفی گردن‬ ‫‪.1‬‬
‫قسمت اعظم گردن از کنار قدامی تراپزیوس تا خط وسط که ناحیه قدامی طرفی گردن نامیده میشود‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫از لحاظ اناتومیک اهمیت ناحیه قدامی طرفی بیشتر از ناحیه خلفی است زیرا شامل عروق و اعصاب بیشتری میباشد‪.‬ناحیه قدامی طرفی تقریبا‬
‫چهارگوش و مستطیلی شکل بوده و توسط عضله موربی به نام ‪ ( sternocleidomastoid)SCM‬به دو ناحیه مثلثی تقسیم میشود‪-۱:‬مثلث‬
‫قدامی(‪-۲ )ant‬مثلث خلفی(‪)pos‬‬
‫*ازلحاظ اناتومی سطحی حدود این دومثلث کامال مشخص و قابل تشخیص است چرا که ‪ SCM‬در تمام طول خود قابل لمس میباشد‪.‬‬
‫حدود مثلث خلفی‪:‬‬
‫ـ کنار قدامی ان‪،‬لبه خلفی عضله ‪ SCM‬میباشد‪.‬‬
‫ـ کنار خلفی ان‪،‬لبه قدامی عضله تراپزیوس میباشد‪.‬‬
‫ـ راس ان در بال‪،‬در ناحیه پشت ‪ occipital‬قرار دارد‪.‬‬
‫ـ قاعده ان در پایین‪،‬در قسمت ثلث میانی ‪ clavicle‬قرار دارد‪.‬‬
‫ناحیه مثلث خلفی‪،‬خود توسط بطن تحتانی عضله اموهایوئيد (‪ )omohyoid‬به دو ناحیه مثلثی شکل تقسیم میشود‪:‬‬
‫مثلث پایینی که ا ُمکلویکوالر (‪ )omoclavicular‬نام دارد‪(.‬ناحیه ای بین عضله اموهایوئید و استخوان کالویکل قرار دارد)نام دیگر‬ ‫‪.1‬‬
‫ان مثلث سوپراکلویکوالر بزرگ است‪.‬‬
‫مثلث باالیی که فضای بزرگتری به خود اختصاص داده و مثلث ‪ occipital‬نام دارد‪(.‬مثلث قدامی به خط وسط نزدیک تر بوده و‬ ‫‪.2‬‬
‫نسبت به مثلث خلفی اهمیت بیشتری دارد)‬
‫حدود مثلث قدامی‪:‬‬
‫ـ ضلع قدامی ان‪،‬خط وسط است‪.‬‬
‫ـ ضلع خلفی ان‪،‬لبه قدامی عضله ‪ SCM‬است‪.‬‬
‫ـ راس ان در پایین و قاعده ان در باالست که توسط بِیس مندیبل تعیین‪ 8‬میشود‪.‬‬
‫در باالی مثلث قدامی استخوان هایوئید قرار دارد که محل اتصال و اتکای عضالت است‪.‬این استخوان‪،‬مثلث قدامی را به دو ناحیه تقسیم میکند‪:‬‬
‫‪-۱‬سوپراهایوئید‪-۲‬اینفراهایوئید‬
‫در هر دو ناحیه عضالتی با همین نام دیده میشود‪.‬در مرز بین دو ناحیه ذکرشده عالوه بر استخوان هایوئید‪،‬بطن خلفی عضله دیگاستریک (‬
‫‪ )posterior belly of digastric muscle‬نیز وجود دارد‪.‬ناحیه سوپراهایوئید‪ 8‬توسط عضله دیگاستریک به دو مثلث تقسیم میشود‪:‬‬
‫مثلث باالیی و عقبی که بزرگتر بوده که مثلث ساب مندیبوالر( ‪ )submandibular‬نام دارد‪(.‬این مثلث بالفاصله در زیر فک دیده‬ ‫‪.1‬‬
‫میشود) نام دیگر ان مثلث دیگاستریک است‪.‬‬
‫مثلث جلویی که کوچکتر بوده و ساب منتال(‪ )submental‬نام دارد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫حدود مثلث ساب مندیبوالر‪8:‬‬
‫ـ ضلع خلفی ان‪،‬بطن خلفی دیگاستریک است‪.‬‬
‫ـ ضلع قدامی ان‪،‬بطن قدامی دیگاستریک است‪.‬‬
‫ـ قاعده ان در باالی بیس مندیبل قرار دارد وخطی فرضی است که از مندیبل به زائده ماستوئید( ‪ )mastoid process‬وصل میشود‪.‬‬
‫حدود مثلث ساب منتال‪:‬‬
‫‪2‬‬
 ‫ـ بطن قدامی دیگاستریک‬
‫ـ تنه استخوان هایوئید‬
‫ـ خط وسط‬
‫در کف مثلث ساب منتال‪،‬عضله مایلوهایوئید(‪،)mylohyoid‬گره های لنفاوی ساب منتال و شروع ورید ژوگوالر قدامی(‪anterior jugular‬‬
‫‪ )vein‬دیده میشود‪.‬‬
‫در کف مثلث ساب مندیبوالر‪،‬قسمتی از عضله مایلوهایوئید‪،‬عضله هایوگلوسس(‪،)hyoglossus‬عضله استیلوهایوئید(‪،)stylohyoid8‬عضله‬
‫جنیوهایوئید(‪ )geniohyoid8‬و عناصری مثل غدد بزاثی ساب مندیبوالر(از پشت شریان فاشیال یا سطحی عبور میکند)‪،‬عصب لینگوئال(‬
‫‪ )lingual nerve‬عصب هایپوگلوسال(‪ )hypoglossal‬و گانگلیون ساب مندیبوالر دیده میشودند‪8.‬‬
‫ناحیه اینفراهایوئید توسط بطن فوقانی اموهایوئید‪ 8‬به دو مثلث تقسیم میشود‪:‬‬
‫مثلث جلویی که ماسکوالر یا عضالنی نام دارد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫مثلث عقبی که مهم تر بوده و کاروتید نام دارد‪(.‬قسمت اعظمی از غالف کاروتید در این مثلث قرار دارد و نبض شریان‪common‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪ carotid‬در این مثلث لمس میشود)‬
‫حدود مثلث ماسکوالر‪:‬‬
‫ـ ضلع فوقانی ان‪،‬بطن فوقانی عضله اموهایوئید است‪.‬‬
‫ـ ضلع خلفی ان‪،‬نیمه‪ 8‬تحتانی کنار خلفی عضله ‪ SCM‬است‪.‬‬
‫ـ ضلع قدامی ان‪،‬خط وسط است‪.‬‬
‫محتویات مثلث ماسکوالر‪:‬عضالت اینفراهایوئید‪،‬استرنوهایوئید(‪،)sternohyoid8‬استرنوتیروئید( ‪،)sternothyroid‬تیروهایوئید(‪8‬‬
‫‪ )thyrohyoid‬میباشد‪.‬این عضالت نواری شکل بوده و روی احشایی مثل غده تیروئید‪،‬غدد‪ 8‬پاراتیروئید‪،‬حنجره و نای در مثلث ماسکوالر قرار‬
‫میگیرند‪.‬‬
‫حدود مثلث کاروتید‪8:‬‬
‫ـ ضلع قدامی ان‪،‬بطن فوقانی اموهایوئید‪ 8‬است‪.‬‬
‫ـ ضلع خلفی ان‪،‬نیمه‪ 8‬فوقانی کنار قدامی عضله ‪ SCM‬است‪.‬‬
‫ـ ضلع فوقانی ان‪،‬بطن خلفی عضله دیگاستریک است‪.‬‬
‫*از لحاظ اناتومی سطحی برای تشخیص سریع مثلث کاروتید از لندمارک عضله ‪ SCM‬استفاده میکنیم‪.‬اگر خطی فرضی از وسط عضله ‪SCM‬‬
‫عبور کند‪،‬جلوی نیمه فوقانی ان مثلث کاروتید‪ 8‬و جلوی نیمه تحتانی ان نیز مثلث ماسکوالر قرار میگیرد‪.‬در پشت عضله هم مثلث خلفی گردن‬
‫وجود دارد‪.‬‬
‫*مهمترین عنصری ای که از مثلث کاروتید عبور میکند‪،‬غالف کاروتید بوده و مهمترین عنصری که از غالف کاروتید( ‪)carotid sheath‬‬
‫عبور میکند‪،‬شریان ‪ common carotid‬است‪.‬‬
‫*شاهرگ اصلی گردن به دو شاخه کاروتید داخلی و خارجی تقسیم میشود‪.‬قسمت اعظم شاخه های جانبی شریان کاروتید خارجی در مثلث‬
‫کاروتید از این شریان جداشده و به سمت مسیر خود میروند‪.‬‬
‫*مثلث کاروتید محل مناسبی برای لمس نبض شریان ‪ common carotid‬است‪.‬‬
‫جمع بندی‪:‬گردن به دو ناحیه تقسیم میشود‪-۱:‬ناحیه خلفی ‪-۲‬ناحیه قدامی طرفی‬
‫ناحیه خلفی‪،‬همان روی عضله تراپزیوس است وناحیه قدامی طرفی‪،‬ازکنار‬ ‫مرز بین این دوناحیه کنار قدامی عضله تراپزیوس است‬
‫قدامی تراپزیوس تا خط وسط امتداد دارد‪.‬‬
‫ناحیه قدامی طرفی توسط عضله ‪ SCM‬به دو مثلث تقسیم میشود‪-۱:‬مثلث قدامی ‪-۲‬مثلث خلفی‬
‫مثلث خلفی توسط بطن تحتانی اموهایوئید به دو مثلث تقسیم میشود‪-۱:‬مثلث ‪(occipital‬مثلث باالیی) ‪-۲‬مثلث اموکالویکوالر یا سوپرا‬
‫کالویکوالر بزرگ(مثلث پایینی)‬

‫‪3‬‬
 ‫مثلث قدامی توسط استخوان هایوئید‪ 8‬به دو ناحیه تقسیم میشود‪-۱:‬ناحیه سوپراهایوئید‪-۲‬ناحیه اینفراهایوئید‬
‫ناحیه سوپراهایوئید‪ 8‬خود به دو مثلث تقسیم میشود‪-۱:‬مثلث ساب مندیبوالر یا دیگاستریک‪-۲‬مثلث ساب منتال‬
‫ناحیه اینفراهایوئید نیز به دو مثلث تقسیم میشود‪-۱:‬مثلث ماسکوالر‪-۲‬مثلث کاروتید‬
‫*مثلث سوپراکالویکوالرکوچک بین تاندون های عضله ‪ SCM‬قرار دارد‪.‬‬
‫محتویات سقف مثلث خلفی‪:‬پوست‪-‬فاسیای سطحی‪-‬الیه ‪ investing‬فاسیای عمقی(پرده سفید رنگی برروی مثلث)‪-‬عناصر سطحی که در سقف‬
‫لسر اکسیپیتال(‪ )lesser occipital‬که به موازات کنار‬ ‫طی مسیر میکنند‪ 8‬مثل شاخه های سطحی شبکه گردنی که شامل ‪ ۴‬شاخه عصبی‬
‫خلفی باال میرود‪،‬گریتر اریکوالر(‪ )great auricular‬که از روی عضله ‪ SCM‬به سمت جلو میرود‪،transfer cervical ،‬سوپراکالویکوالر‬
‫بزرگ که درنیمه تحتانی مثلث خلفی پخش میشود‪،‬است‪.‬‬
‫محتویات کف مثلث خلفی‪:‬فاسیای ‪( prevertebral‬یکی از الیه های فاسیای عمقی که در زیر ان عضالت دیده میشود)‪-‬عضالت از پایین به‬
‫باال شامل‪-۱:‬اسکالن قدامی(‪-۲)scalene anterior‬اسکالن میانی(‪-۳)scalene middle‬اسکالن خلفی(‪-۴)scalene posterior‬عضله‬
‫‪-lavatory scalpule ۵‬نوارپشت سری(اسپایناتیس کپیتیس یا ‪-۶ )splenius capitis‬سمی اسپایناتیس کپیتیس( ‪)semispinalis capitis‬‬
‫عصب فرنیک(‪ )phrenic nerve‬از روی این‬ ‫*از بین این ‪ ۶‬عضله‪ ۲،‬عضله در تشریح‪،‬لندمارک هستند‪-۱8:‬عضله اسکالن قدامی‬
‫عضله عبور میکند‪ -‬فضای بین دوعضله اسکالن قدامی و میانی که از ان شریان ساب کالوین و تنه های شبکه عصبی براکیال عبور میکند‪-.‬از‬
‫ریشه نخاعی عصب اکسسوری(زوج ‪ ۱۱‬مغزی) از‬ ‫جلوی این عضله ورید ساب کالوین عبور میکند‪-۲.‬عضله ‪lavatory scapula‬‬
‫روی این عضله عبور میکند و دو عضله تراپزیوس و ‪ SCM‬را عصب دهی میکند‪.‬‬
‫ـ شبکه گردنی‬
‫در گردن دو شبکه عصبی وجود دارد که یکی در نیمه باالی گردن قرارگرفته و شبکه ‪ cervical‬نام دارد و دیگری در نیمه تحتانی گردن قرار‬
‫دارد و ‪ bracial‬نام دارد‪.‬‬
‫*شبکه ‪ cervical‬از الحاق شاخه های ونترال ریشه های ‪ c1،c2،c3،c4‬به وجود می اید‪.‬‬
‫*شبکه ‪ bracial‬از الحاق شاخه های ونترال و ریشه های ‪ c5،c6،c7،c8،T1‬به وجود می اید‪.‬‬
‫شبکه ‪:cervical‬در نیمه باالیی و عمقی گردن قرار دارد و دارای ‪ ۳‬لوب عصبی است‪.‬شاخه های جانبی که در طول شبکه از ان جدا میشوند‬
‫عبارتند‪ 8‬از‪:‬‬
‫الف)شاخه های پوستی(جلدی)‪:‬‬
‫‪Lesser occipital‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪Great auricular‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪Transverse cervical‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪Supra clavicular‬‬ ‫‪.4‬‬
‫(وظیفه این ‪ ۴‬شاخه تامین حس پوست ناحیه قدامی طرفی گردن و منطقه پایین سر است)‬
‫*شاخه ‪ transverse cervical‬نسبت به سه شاخه دیگر در حس پوست گردن نقش پررنگ تری دارد‪lesser occipital،great.‬‬
‫‪ auricular،transverse cervical‬از لوب سوم یعنی ‪ c2،c3‬منشا میگیرد‪ supera calvicular.‬از لوب سوم یعنی ‪ c3،c4‬منشا میگیرد‪.‬‬
‫ب) ‪(ansa cervicalis‬قوس گردنی)‪:‬در مجاورت غالف کاروتید بوده و جلوی ان قرار دارد‬

‫‪4‬‬
5