MAKRO iKTiSAT 1 (Indirpdf - Net-Sinavbu - Com-Beyza - Org)

www.kpss.6te.
net kpss bilgi ileti listesi
MAKROİKTİSAT 1
Ders Notları İstanbul Bilgi Üniversitesi
Nisan-2002
A.S.AKAT
Notlarından derlenmiştir. Grafiklerde kayma olabilir. Notlardan

istifade edecek arkadaşlarımız düzenlemesini kendilerince
yapabilirler.
Eksik ve hatalar için listemizi haberdar ediniz.
kpss_iktisat@yahoogroups.com
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
MAKRO EKONOMİ
Kavramlar, Kurumlar, Veriler

Birinci Bölüm
Mikroiktisat tekil hane ve firmanın karar sürecini ve bunların piyasalarda
karşılıklı bağlantılarını inceler. Makroiktisat çok sayıda hane, firma ve piyasayı eşanlı
etkileyen ekonominin tümüne ait gelişmeleri inceler.
Makroiktisadın temel uğraşı, ekonomik büyüme, işsizlik, enflasyon, faiz haddi,
döviz kuru, dış denge ve kamu dengesi arasındaki karşılıklı ilişkilerin saptanmasıdır.
Tanımı gereği, makroiktisat için iktisat politikalarının tasarlanması ve
uygulanması çok önemlidir. Tartışmaların odağında kamunun ekonomiye müdahale
biçimler yer alır
Makroiktisadın zorlukları
Makroiktisat aynı anda hem soyut hem de somut olmak zorundadır
Soyut: ekonomilerin davranışını açıklayan genel model ve teoriler gereklidir
Somut: teorik çerçeve Türkiye, ABD, AB, vs. fiilen varolan somut ekonomilere
uygulanmak zorundadır Halbuki özellikle farklı gelişmişlik düzeyindeki
ekonomiler arasında benzemezlikler çoğu kez benzerliklerden fazladır
Maalesef makroiktisadın temel teorik çerçevesi gelişmiş ülkelerin karşılaştığı
sorunlara çözüm ararken oluşmuştur Türkiye'nin geçmişi ve bugünü ise çok farklıdır
Temel değişkenler
GSMH büyüme hızı: ekonomik faaliyetteki değişimin yön ve hacmi
İşsizlik: iş bulamayanların sayı ve oranı
Ödemeler Bilançosu: ekonominin dış dünya ile ilişkileri
Enflasyon: fiyatlar genel seviyesindeki değişim
Faiz haddi: paranın fiyatı
Döviz kuru: dövizin fiyatı
Kamu maliyesi: vergiler, kamu harcamaları, bütçe dengesi
Para ve mevduat: para arz ve talebinin değişimi
Temel kurumlar
Maliye Bakanlığı: bütçenin hazırlanması, uygulanması ve vergiler
Hazine: kamu borçlanması, dış ekonomik ilişkiler, mali sektör denetimi
Merkez Bankası: para otoritesi, döviz rezervleri, ödemeler bilançosunun izlenmesi
Devlet İstatistik Enstitüsü: milli gelir, dış ticaret, enflasyon, sanayi üretimi, vs. temel
veriler
BDDK: bankacılık sektörü denetiminden sorumlu üst kurul
IFI: Uluslararası mali kuruluşlar (IMF ve Dünya Bankası)
Bazı tanımlar
Boom: GSMH'da hızlı büyüme
Resesyon: GSMH'da kısa süreli eksi büyüme
Depresyon: GSMH'da uzun süreli eksi büyüme
Deflasyon: fiyatlar genel seviyesinde düşüş
Maliye politikası: bütçe tarafından temsil edilen kamunun vergileme ve harcama
kararları toplamı
Para politikası: Merkez Bankası tarafından alınan

para arzı miktarı ve faiz haddi kararları

Döviz kuru politikası: döviz kurunda kamu müdahalesi (olmaması dahil)
Dış ticaret politikası: mal ve hizmet ihracatına kamu müdahaleleri
En basit model: çevrisel akım Makroiktisadın çıkış noktası ekonominin bütünü

açısından gelir ve harcama akımlarının analizidir İşin özü aslında çok basittir
Ekonomideki her harcama mutlaka bir ekonomik aktöre gelir yaratır Ekonomideki her
gelir mutlaka bir ekonomik aktörün harcamasıdır Buna gelir ve harcama çevrisel
akımı deriz
Çevrisel akımın düzgün işleyişini hangi mekanizmalar sağlar?

Çevrisel akım ne zaman bozulur? Bozulduğu takdirde tekrar düzgün işleyişi için
neler yapılabilir?
Çevrisel akım şeması
Faktör gelirleri (TL)
l ı Üretim faktörleri (emek, sermaye, i

vs)
Haneler Firmalar
t Mal ve hizmetler 1 1
Harcamalar (TL)
•Varsayımlar:
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla - GSYİH

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ekonomideki
toplam üretim, gelir ve harcamaları ölçer
Bir ülke içinde belirli bir dönemde üretilen nihai
mal ve hizmetlerin toplam piyasa değerine eşittir
Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından
üç aylık ve yıllık olarak hesaplanır
GSYİH ekonominin tüm kanuni üretimini kapsar
Piyasaya çıkmadan hane içinde tüketilen (tarım)
ve yasak malları (uyuşturucu) kapsamaz
Üretimde girdi olarak kullanılan mal ve
hizmetlerin birden fazla hesaba girmesine izin
verilmez (katma değeri ölçer)
Gayrisafi Milli Hasıla - GSMH

• GSYİH ülke içinde belirli bir dönemde üretilen
geliri ölçer
Ancak, ülke içinde üretilen gelirin bir bölümü yurt
dışında mukim kişi ve kurumlara aittir: örneğin
dışarıya yapılan faiz ve temettü ödemeleri
Aynı şekilde, ülkede mukim kişi ve şahısların yurt

dışından gelirleri olabilir: örneğin yurt dışından

gelen faiz, temettü ve işçi dövizleri
• Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) bir ülkede mukim
kişilerin elde ettikleri toplam gelirdir
• GSYİH'ya yurt dışından net faktör gelirlerinin
eklenmesi ile elde edilir
GSMH'nın bileşkenleri
Tüketim (C) haneler tarafından tüketim amacı ile

satın alınan tüm mal ve hizmetleri kapsar (yeni
konut hariç)
Yatırım (I) firmalar, haneler ve devlet tarafından
sermaye malları, binalar (yeni konut dahil) ve
stoklar için yapılan tüm harcamaları kapsar
Kamu tüketimi (G) yerel ve merkezi idare tarafından
satın alınan tüm mal ve hizmetleri kapsar fakat
transfer harcamaları dahil değildir
Net ihracat (NX) mal ve hizmet ihracatından mal ve
hizmet ithalatının çıkarılması ile bulunur
Temel makro özdeşlik: Y = C + I + G + NX
Milli Mu hasebe Yöntemleri

ÜRETİM HARCAMA GELİR
Ciftcilik ÖZEL NİHAİ TÜKETİM ÜCRETLER
Ormancılık Gida-içki Özel Sektör
Balikçılık Dayanıklı Tüketim Kamu
Tarım Toplam Yarı Dayanıklı ve MAAŞ
Tasocakcılıgı Enerji-Ulastırma- Özel Sektör
İmalat Hizmetler Kamu
Elektrik, gaz, su Konut Sahipliği KENDİ
Sanayi Toplam DEVLETİN NİHAİ RANT
İnsaat Sanayi Maaş-Ücret KAR
Toptan ve Parakende Diger Cari Firma-dışı
Otel ve Lokanta GAYRİSAFİ SABİT Firma karı
Ticaret Toplam Kamu Sektörü FAİZ GELİRİ
Ulastirma ve Makine Techizat
Mali Kuruluşlar Bina İnşaat
Konut Sahipliği Bina Dışı İnşaat
Serbest Meslek Özel Sektör
İzafi Banka Hizmetleri Makine Techizat
SEKTÖRLER Bina+Konut Insaati
Devlet Hizmetleri STOK DEĞİŞMELERİ
Kar Amacı Olmayan Mal ve Hizmet İhracatı
TOPLAM Mal ve Hizmet İthalatı
Ithalat Vergisi NET İHRACAT
GSYIH (Alıcı GAYRİSAFİ YURTİÇİ
Dış Alemden Gelen statistiki Hata
Dış Aleme Giden GSYIH (İstatistiki Hata
Dis Alem Net Faktör
GSMH (Alıcı
GSMH: Sektörler itibariyle (1)
( Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

Ciftcilik 16,6 13,2
Ormancılık 0,4 0,3
Balıkçılık 0,6 0,4
Tarım Toplam 17,5 14,0
Tasocakcılıgı 1,4 1,1
İmalat 23,9 19,0
Elektrik, gaz, su 3,7 3,0
Sanayi Toplam 29,0 23,1

İnsaat Sanayi 6,5 5,2
Toptan ve Parakende 20,5 16,3
4,4 3,5
Ticaret Toplam 24,9 19,8
Ulastirma ve Haberleşme 17,6 14,0
Mali Kuruluşlar 4,7 3,7
Konut Sahipliği 5,8 4,6
Serbest Meslek Hizmetleri 4,4 3,5
İzafi Banka Hizmetleri 4,1 3,3
SEKTÖRLER TOPLAMI 106,4 84,7
Kaynak : MB
GSMH: Sektörler itibariyle (2)
(Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

Tarım Toplam 17,5 14,0
Sanayi Toplam 29,0 23,1
Diğer Sektörler Toplam 59,8 47,6
SEKTÖRLER TOPLAMI 106,4 84,7
Devlet Hizmetleri 12,6 10,1
Kar Amacı Olmayan Özel 0,5 0,4
Hizmetler
TOPLAM 119,5 95,2
Ithalat Vergisi 5,1 4,0
GSYIH (Alıcı Fiyatlarıyla) 124,6 99,2
Dış Alemden Gelen 5,3 4,2
Dış Aleme Giden 4,3 3,4
Dis Alem Net Faktör Gelirler 1,0 0,8
Toplamı(Alıcı Fiyatlarıyla)
GSMH 125,6 100,0
Kaynak : MB
GSYİH: harcama kalemleri (1)
( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

ÖZEL NİHAİ TÜKETİM 89,1 71,5
Gida-içki 32,6 26,2
Dayanıklı Tüketim Malları 12,7 10,2
Yarı Dayanıklı ve Dayanıksız Tük. 12,3 9,9
Enerji-Ulastırma-Haberleşme 15,8 12,7
Hizmetler 9,5 7,7
Konut Sahipliği 6,2 5,0
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM 17,5 14,1
Maaş-Ücret 12,6 10,1
Diger Cari 4,9 3,9
GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE 27,8 22,4
Kamu Sektörü 7,5 6,0
Makine Techizat 2,0 1,6
Bina İnşaat 2,1 1,7
Bina Dışı İnşaat 3,4 2,7
Özel Sektör 20,4 16,4
Makine Techizat 11,8 9,5
Bina+Konut Insaati 8,6 6,9
İÇ TALEP (stok değişmeleri hariç) 134,5 107,9
Kaynak : MB

GSYİH: harcama kalemleri (2)
( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

ÖZEL NİHAİ TÜKETİM 89,1 Pay
71,5
DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM 17,5 14,1
HARCAMALARI
GAYRİSAFİ SABİT SERMAYE 27,8 22,4
OLUŞUMU
İÇ TALEP (stok değişmeleri hariç) 134,5 107,9
STOK DEĞİŞMELERİ 2,7 2,2
Mal ve Hizmet İhracatı 30,0 24,0
Mal ve Hizmet İthalatı -39,3 -31,5
NET İHRACAT -9,3 -7,5
GAYRİSAFİ YURTİÇİ HASILA 127,8 102,6
(GSYİH)
Istatistiki Hata -3,3 -2,6
GSYIH (İstatistiki Hata Çık.) 124,6 100,0
Kaynak :MB
Reel ve nominal GSMH

Milli gelir muhasebesi daima cari fiyatla tutulur
Nominal GSMH mal ve hizmet üretimini o
dönemde fiilen geçerli (cari) fiyatlarla hesaplar
Reel GSMH mal ve hizmet üretimini baz alınan
yılın (sabit) fiyatları ile hesaplar
GSMH deflatörü nominal milli geliri sabit
fiyatlarla milli gelire dönüştüren enflasyon
ölçüsüdür
Halen 1987 yılı baz alınmakta, yani reel milli
gelir 1987 fiyatları ile hesaplanmaktadır
Dönemler arası karşılaştırmalarda reel GSMH
kullanılır
Nominal ve reel GSYİH

Nominal % GSM Reel %
(Triyon TL) Değişi İndek Deflat (Trilyon TL) İndek
1987 75 100 75 100
1988 129 72,9 173 69,7 76 2,1 102
1989 227 75,9 304 75,5 76 0,3 102
1990 393 72,9 526 57,6 84 9,3 112
1991 630 60,3 843 59,2 84 0,9 113
1992 1093 73,5 1.46 63,5 89 6,0 120
1993 1982 81,3 2.65 67,4 97 8,0 129
1994 3868 95,2 5.17 107,3 91 -5,5 122
1995 7762 100,7 10.3 87,2 98 7,2 131
1996 14772 90,3 19.7 78,0 105 7,0 140
1997 28836 95,2 38.5 81,2 113 7,5 151
1998 52225 81,1 69.8 75,3 116 3,1 166
1999 77415 48,2 103. 55,8 111 -4,7 148

2000 124583 60,9 166. 50,9 119 7,4 159

Kaynak: MB
Uluslararası karşılaştırmalar
Uluslararası karşılaştırmalarda GSYİH'nın nüfusa
bölünmesi sonucu elde edilen kişi başına GSYİH
kullanılır
Mal ve hizmetlerin fiyatlarında ülkeden ülkeye
görülen farklılıklar uluslararası karşılaştırmalarda
ek sorunlar yaratır
Bir yöntem nominal GSYİH'nin cari döviz
kuruna bölünerek dolara çevrilmesidir
Daha gerçekçi yöntem ülkelerde aynı mal ve hiz-
metlerden oluşan bir sepetin maliyetine bakmaktır
Satın Alma Gücü Paritesi (Purchasing Power
Parity - PPP) Dünya Bankası tarafından
hesaplanır
Dünya: kişi başına GSMH
kişi Gayrisafi Milli GSMG- Gayri Safi Milli (1) / (2)

dolar, Gelir PPP (1) ABD % Gelir (2) %
ABD 34.260 100 34.260 100
Japonya 26.460 77 34.210 77
Almanya 25.010 73 25.050 100
Yunanist 16.940 49 11.960 142
Arjantin 12.090 35 7.440 163
Meksika 8.810 26 5.080 173
Rusya 8.030 23 1.660 484
Brezilya 7.320 21 3.570 205
Türkiye 7.030 21 3.090 228
Çin 3.940 12 840 469
Mısır 3.690 11 1.490 248
Hindistan 2.390 7 460 520
Pakistan 1.960 6 470 417
Banglade 1.650 5 380 434
Nijerya 790 2 260 304
Kaynak: World Bank
Fiyat endeksleri
Enflasyon fiyat endeksleri tarafından ölçülür
Çok sayıda bağımsız bölümden oluşan bir
bütündeki değişimi ölçmek için endeksler
kullanılır
Farklı unsurlara belirli ağırlıklar verilerek bir
sepet oluşturulur ve sepetin değeri izlenir
Tüketici Fiyatları Endeksi - TÜFE - ve Toptan
Eşya Fiyatları Endeksi - TEFE - en önemli
endekslerdir
1994 baz yıldır

Aylık, yıllık (son oniki aylık), yıl sonu ve

ortalama (son oniki ay yıllık ortalaması) şeklinde
izlenir
TÜFE'nin bileşimi
AĞIRLIK (%)
TÜFE 100
Gıda İçki 31,1
Giyim 9,7
Konut 25,8
Ev Eşyası 9,3
Sağlık 2,8
Ulaştırma 9,3
Eğlence 2,9
Eğitim 1,6
Lokanta 3,1
Diğer 4,4
TEFE-TÜFE farkı
TEFE firma girdileri düzeyinde enflasyonu ölçer
Dört ana kalemi vardır: Tarım (22.2 %), Maden-
cilik (2.5 %), İmalat Sanayi (71.1 %) and Elektrik-
Gaz-Su (4.2 %)
Diğer ülkelerde Üretici Fiyatları Endeksi kullanılır
TÜFE'de tüketicinin satın aldığı nihai ürünler,
TEFE'de ara mal ve girdiler vardır
Gömlek, pantalon TÜFE'de, kumaş, iplik
TEFE'dedir
TÜFE'nin yarısından fazlası hizmetler ve kiradır,
TEFE'de hizmet ve kira yoktur
TEFE ne ölçtüğü daha belirsiz bir endekstir
Aylık TEFE ve TÜFE

Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

— CPI — WPI
Yıllık TEFE ve TÜFE
Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

CPI -Annual —WPI-Annual
Ölçme sorunları
• Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz yılı idi
TÜFE'de kira payı çok yüksektir
Tarım ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
getiriyor
İkame etkisi: nisbi fiyat değişince daha ucuz mal

tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur
Kalite artışı: beraberinde gelen fiyat artışından
ayırdedilmelidir

ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %

0.5-2 arasında yüksek gösterdiği hesaplanmıştır
25
TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü
1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999
TÜFE-ort TEFE-ort. - GSYİH DEFLATÖR
REEL EKONOMİ
Büyüme, Yatırım, İstihdam İkinci Bölüm
Üretim ve büyüme
Ülkeler arasında hayat standardında çok büyük
farklar olduğunu kolayca gözlemliyoruz
Keza, aynı ülkenin de zaman içinde hayat
standardında büyük değişmeler olabilmektedir
Zenginliğin kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik artışları yatmaktadır
Bugün fakir ülkeler arasında kişi başına geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzyıl sonundaki düzeyine
ulaşamayanlar mevcuttur
Bazı ülkeler hızla zenginleşmiş (Japonya), diğerleri
ise zaman içinde gerilemiştir
Dünya deneyimi öğreticidir
Türkiye'de ekonomik büyüme

1923 öncesi için güvenilir ve anlamlı veri yoktur
1923-2000 arası (78 yıl) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme hızı % 4.5'tur

Ancak nüfus da yıllık ortalama % 2.3 artmıştır

Kişi başına reel milli gelirin uzun dönem ortalama
büyüme hızı % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmamıştır
Arjantin, İngiltere gibi nisbi gerileme yaşamamıştır
Pakistan, Bangladeş gibi ekonomisi durağan
kalmamıştır
Türkiye: kişi başına reel GSMH
8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000

1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatları (PPP USDollars)
Verimlilik ve zenginlik
Zenginliği belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir işçinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) ürettiği fiziki mal ve hizmet miktarını
ölçer
Kişi başına yüksek milli gelire sahip ülkeler tanım
icabı yüksek verimliliğe de sahiptir
GSMH'nın hızlı büyümesi verimliliğin hızlı
büyümesi ile özdeştir
Verimlilik ne üretildiğine değil, ne kadar etkin
üretildiğine bağlıdır çünkü mühim olan kişi
başına yüksek katma değer üretebilmektir
İsviçre, Danimarka örneklerini hatırlayı
Üretim fonksiyonu
• Üretimde kullanılan girdiler ile ürün miktarı
arasındaki ilişkiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktarı A = üretim teknolojisi L = emek miktarı K =
fiziki sermaye miktarı H = insan sermayesi N = doğal kaynak miktarı
F girdilerin nasıl birleştiğini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçeğe göre sabit getiri varsayılır
Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme hızları kamu politikaları ile
çok yakından ilgilidir
Bazı önemli politikalar şunlardır:
Tasarruf ve yatırımın teşvik edilmesi (K)

Eğitim ve insan sermayesinin teşviki (H)

Mülkiyet hakları ve siyasi istikrar (A, F)

Yabancı sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus artışının denetlenmesi (L)
İhracata yönelik büyüme (A)
Araştırma ve teknolojinin teşviki (A)
Fiyat istikrarı (hepsi)
Tasarruf ve büyüme
Kişi Başına GSYİH Yatırımların GSYİH

ortalama büyüme içindeki payı
(%) 1960-91 ( % ) 1960-91 ( % )
Güney Kore 7,0 24,0
Singapur 6,7 32,0
Japonya 5,4 34,0
İsrail 3,3 26,0
Kanada 2,7 24,0
Brezilya 2,6 19,0
Batı Almanya 2,6 27,0
Meksika 2,4 16,0
Türkiye 2,3 20,6
İngiltere 2,1 18,0
Nijerya 2,0 13,0
ABD 1,9 22,0
Hindistan 1,5 14,0
Bangladeş 1,4 4,0
Şili 1,3 20,0
Ruvanda 1,2 4,0
Sermaye birikimi ve mali sistem

Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yatırım, yatırım için tasarrufları yatırıma
kanalize edecek olan mali sistem gereklidir
Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yatırım yapanların aynı kişiler
olmaması yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yatırım
kararlarının eşgüdümünü sağlar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::
Mali piyasalar
Mali aracı kurumlar
Denetleyen kamu kurumları
Mali sistemin bölümleri

Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalarıdır
Piyasada alınıp satılan menkul değerlerle çalışır
Mali aracı kurumlar: bankalar ve yatırım fonlarıdır
Tasarruf yapanla yatırım yapan arasında aracılık
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
olduğundan, dünyanın her yerinde mali sistem sıkı
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumları: Merkez Bankası, Hazine, Sermaye

Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve

Düzenleme Kurulu
Kamu kurumları mali sistemin düzgün işleyişi
gözetler
Nüfus ve istihdam
Nüfusun çalışabilir yaştaki bölümüne (15-65 yaş
arası) yetişkin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
oluşur
İstihdam artı işsizlik emek gücünü verir
Emek gücüne katılma oranı emek gücünün yetişkin
nüfusa oranıdır
Gelişmiş ülkelerde emek gücüne katılma oranı daha
yüksektir
Daha çok kadının çalışması temel nedendir
Nüfus artışı düşük ülkelerde yetişkin nüfusun
toplam nüfusa oranı daha yüksektir
İstihdamın yapısı
Gelişmiş ülkelerin bir diğer özelliği emek
gücünde ücret ve maaşla çalışanların oranının %
90'lara varmasıdır
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az kısmı kendi işinde çalışan yada
işveren statüsündedir
Türkiye'de istihdamın yapısı çok farklıdır
Ücret ve maaşla çalışanlar, geçici işçiler de dahil,
istihdamın sadece % 45'ini oluşturur
Kendi işinde çalışan, aile işletmesinde ücretsiz
çalışan ve işverenler ise istihdamın % 55'idir
İşsizlik kavramının Türkiye'de gelişmiş
ülkelerden farklı algılanmasının geri planı budur
Emek gücü (22 milyon)

yetişkin nüfus (41 milyon)
Türkiye: nüfusun dağılımı

İstihdam (20.4 milyon)
İşsizler (1.6 milyon)
Emek gücü dışında (19 milyon=
Türkiye'de sivil istihdam
millions %

Ücretsiz Aile İşçisi Kendi Hesabına 5,1 5,1 25%

Çalışan Ücretli Yevmiyeli İşveren 7,3 1,8 25%
Toplam Sivil İşgücü 1,1 20,4 36% 9%
5%
100%
Sektörel millions %
Tarım, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık 8,3 0,2 41% 1%
Madencilik ve Taşocaklığı İmalat Sanayi 3,4 0,1 17% 0%
Elektrik, Gaz ve Su İnşaat ve Bayındırlık 1,3 2,8 6% 14%
İşleri Toptan ve Perakende Ticaret, 0,9 0,5 4% 2%
Lokanta ve Oteller Ulaştırma, 2,9 14%
Haberleşme ve Depolama Mali Kurumlar
Toplum hizmetleri
İşsizlik türleri
• İktisatçılar dört işsizlik türünü ayırdederler
Yapısal işsizlik
Gizli işsizlik
Konjonktürel işsizlik
Geçici işsizlik
İlki sermaye yada insan sermayesi yetersizliğinden

kaynaklanır
Kısa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
İkincisi çok düşük verimli istihdamdır
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel işsizliktir
Büyüme ile birebir ilişkisi vardır
Tam istihdamı sağlamış ekonomilerde bile bir
miktar geçici işsizlik mutlaka olur
Neden işsizlik olur?

Piyasa sisteminde işsizliğin neden ve nasıl
oluştuğu çok tartışmaya yol açmıştır
Teorik olarak, işsizlik halinde ücretlerin düşmesi
ve emek piyasasının dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin düşmesine rağmen iş bulamayanlar
kalır
Makroiktisat emek piyasası için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlarını kullanır
Yapışkan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yapışkan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroeko-
nomik dalgalanmaların açıklanmasında önemli
rol oynayan kavramlardır
GELİR VE HARCAMA TEORİSİ

İlk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm

Model ve gerçek
İktisadi olayların karmaşıklığı teoriyi soyut
modeller üstünde çalışmaya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yapılar aracılığı
ile temel ilişkiler açığa çıkartılır
Gerçeğe yaklaşmak için kısıtlayıcı varsayımlar
adım adım gevşetilir
İlk modelimizde şu varsayımları yapacağız:
Enflasyon yoktur ve olması söz konusu

değildir; yani reel ve nominal ayırımı
gereksizdir
Ekonomi dışa kapalıdır: dış ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur
Milli gelir özdeşliği

• GSYİH'nın aynı anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamaları yansıttığını hatırlayalım
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
• Kapalı ekonomide Net İhracat kalemi düşer
=C+I+G
=C+S+T
• Devleti de soyutlayınca işler iyice basitleşir
=C+I
=C+S
• Bu basit ilişkiden yola çıkacağız
Tasarruf = Yatırım
Çevrisel akımın düzgün işleyici için kazanılan
gelirin tümünün harcanması gerekir
Tüketim her iki denklemde varolduğuna göre,
tanım icabı bu eşitlik yatırım harcamalarının tam
tasarruf kadar olması ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yatırım kararları farklı
ekonomik aktörler tarafından alınmaktadır
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yatırım harcamaların
tasarruflara eşit olmasına ne ve nasıl temin eder?
İki zıt hipotez vardır: Klasik ve Keynesyen
50
Ölçme sorunları
• Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz yılı idi

TÜFE'de kira payı çok yüksektir

Tarım ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
getiriyor
İkame etkisi: nisbi fiyat değişince daha ucuz mal

tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur
Kalite artışı: beraberinde gelen fiyat artışından
ayırdedilmelidir
ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %
0.5-2 arasında yüksek gösterdiği hesaplanmıştır
25
TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü

1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999
TÜFE-ort TEFE-ort. - GSYİH DEFLATÖR
REEL EKONOMİ
Büyüme, Yatırım, İstihdam İkinci Bölüm
Üretim ve büyüme
Ülkeler arasında hayat standardında çok büyük
farklar olduğunu kolayca gözlemliyoruz
Keza, aynı ülkenin de zaman içinde hayat
standardında büyük değişmeler olabilmektedir
Zenginliğin kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik artışları yatmaktadır
Bugün fakir ülkeler arasında kişi başına geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzyıl sonundaki düzeyine
ulaşamayanlar mevcuttur
Bazı ülkeler hızla zenginleşmiş (Japonya), diğerleri

ise zaman içinde gerilemiştir

Dünya deneyimi öğreticidir
Kişi başına GSMH: eğilimler
1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997

—Japan —Turkey —Germany —Argentina —US —UK
26000
1000
Dünyada büyüme
Kişi 1900 Kişi 1997 Büyü

Reel yılı Reel yılı hızı
ÜLKE DÖNEM (başlang sırala (son) sırala (%)
Japonya 1890 - 1.196 6 23.400 2 2,82
Brezilya 1900 - 619 10 6.240 9 2,41
Meksika 1900 - 922 7 8.120 7 2,27
Türkiye 1927 - 1.287 8 6.430 8 2,11
Almanya 1870 - 1.738 5 21.300 4 1,99
Kanada 1870 - 1.890 3 21.860 3 1,95
Çin 1900 - 570 12 3.570 10 1,91
Arjantin 1900 - 1.824 4 9.950 6 1,76
Amerika 1870 - 3.188 2 28.740 1 1,75
İndonezya 1900 - 708 9 3.450 11 1,65
1997 -
Hindistan 1900 537 13 1.950 12 1,34
İngiltere 1870 - 3.826 1 20.520 5 1,33
Pakistan 1900 - 587 11 1.590 13 1,03
Bangladeş 1900 - 495 14 1.050 14 0,78
1997 US$ Fiyatlarıyla (Satın alma gücü paritesi)
Türkiye'de ekonomik büyüme

1923 öncesi için güvenilir ve anlamlı veri yoktur
1923-2000 arası (78 yıl) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme hızı % 4.5'tur
Ancak nüfus da yıllık ortalama % 2.3 artmıştır

Kişi başına reel milli gelirin uzun dönem ortalama

büyüme hızı % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmamıştır
Arjantin, İngiltere gibi nisbi gerileme yaşamamıştır
Pakistan, Bangladeş gibi ekonomisi durağan
kalmamıştır
Ayrıntılar bir sonraki tablodadır
Türkiye: büyüme performansı
Dönem GSM Nüfus Kişi Başına Yorum

H GSMH
1923- 4,5% NA NA Nüfus verileri 1927'de
1927- 4,5% 2,3% 2,1% Savaş yılları dahildir
2000
1927- 2,6% 1,8% 0,8% Savaş yılları dahil
1950
1927- 6,5% 2,1% 4,3% Yeniden inşa ve
1939- -6,0% 1,2% -7,2% Savaşın ekonomik
1945 6,3%
1945- 2,1% 4,0% faturasısonrası
Savaş
1950 4,8%
1950- 2,4% 2,3% toparlanma darbe, kriz,
Demokrasi,
2000
1950- 5,8% 2,8% 2,9% vs.
DP ekonomiyi
1960 6,0%
1960- 2,5% 3,4% dönüştürüyor
Demirel ve planlı
1970 4,4%
1970- 2,3% 2,0% ekonomi ve kriz
Popülizm
1980 5,3%
1980- 2,4% 2,8% Özal ekonomiyi dışa
1990 3,2%
1990- 2,2% 1,0% açıyoredilen onyıl
İsraf
2001
Türkiye: kişi başına reel GSMH
8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000

1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatları (PPP USDollars)
Verimlilik ve zenginlik
Zenginliği belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir işçinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) ürettiği fiziki mal ve hizmet miktarını
ölçer
Kişi başına yüksek milli gelire sahip ülkeler tanım
icabı yüksek verimliliğe de sahiptir
GSMH'nın hızlı büyümesi verimliliğin hızlı
büyümesi ile özdeştir

Verimlilik ne üretildiğine değil, ne kadar etkin

üretildiğine bağlıdır çünkü mühim olan kişi
başına yüksek katma değer üretebilmektir
İsviçre, Danimarka örneklerini hatırlayı
Üretim fonksiyonu
• Üretimde kullanılan girdiler ile ürün miktarı
arasındaki ilişkiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktarı A = üretim teknolojisi L = emek miktarı K =
fiziki sermaye miktarı H = insan sermayesi N = doğal kaynak miktarı
F girdilerin nasıl birleştiğini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçeğe göre sabit getiri varsayılır
Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme hızları kamu politikaları ile
çok yakından ilgilidir
Bazı önemli politikalar şunlardır:
Tasarruf ve yatırımın teşvik edilmesi (K)

Eğitim ve insan sermayesinin teşviki (H)
Mülkiyet hakları ve siyasi istikrar (A, F)
Yabancı sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus artışının denetlenmesi (L)
İhracata yönelik büyüme (A)
Araştırma ve teknolojinin teşviki (A)
Fiyat istikrarı (hepsi)
Tasarruf ve büyüme
Kişi Başına GSYİH Yatırımların GSYİH

ortalama büyüme içindeki payı
(%) 1960-91 ( % ) 1960-91 ( % )
Güney Kore 7,0 24,0
Singapur 6,7 32,0
Japonya 5,4 34,0
İsrail 3,3 26,0
Kanada 2,7 24,0
Brezilya 2,6 19,0
Batı Almanya 2,6 27,0
Meksika 2,4 16,0
Türkiye 2,3 20,6
İngiltere 2,1 18,0
Nijerya 2,0 13,0
ABD 1,9 22,0
Hindistan 1,5 14,0
Bangladeş 1,4 4,0
Şili 1,3 20,0
Ruvanda 1,2 4,0
Sermaye birikimi ve mali sistem

Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yatırım, yatırım için tasarrufları yatırıma

kanalize edecek olan mali sistem gereklidir

Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yatırım yapanların aynı kişiler
olmaması yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yatırım
kararlarının eşgüdümünü sağlar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::
Mali piyasalar
Mali aracı kurumlar
Denetleyen kamu kurumları
Mali sistemin bölümleri

Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalarıdır
Piyasada alınıp satılan menkul değerlerle çalışır
Mali aracı kurumlar: bankalar ve yatırım fonlarıdır
Tasarruf yapanla yatırım yapan arasında aracılık
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
olduğundan, dünyanın her yerinde mali sistem sıkı
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumları: Merkez Bankası, Hazine, Sermaye
Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve
Düzenleme Kurulu
Kamu kurumları mali sistemin düzgün işleyişi
gözetler
Nüfus ve istihdam
Nüfusun çalışabilir yaştaki bölümüne (15-65 yaş
arası) yetişkin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
oluşur
İstihdam artı işsizlik emek gücünü verir
Emek gücüne katılma oranı emek gücünün yetişkin
nüfusa oranıdır
Gelişmiş ülkelerde emek gücüne katılma oranı daha
yüksektir
Daha çok kadının çalışması temel nedendir
Nüfus artışı düşük ülkelerde yetişkin nüfusun
toplam nüfusa oranı daha yüksektir
Uluslararası karşılaştırmalar
(Milyon) Türkiy ABD Alma Japon Hindi Turke

e nya ya stan y*
Toplam Nüfus 64 268 82 126 961 64
Erişkin Nüfus 41 175 56 87 587 41
Erişkin 64% 65% 68% 69% 61% 64%

Nüfus/Toplam

İşgiicii 29 136 41 67 416 22
İşgücü/Toplam 45% 51% 50% 53% 43% 34%

Nüfus
Katılım Oranı 71% 78% 73% 77% 71% 54%
Kadın İşgücü Oranı 36% 46% 42% 41% 32% ■

Bütün sayılar World Bank 1997; son sütun (*işaretli) DIE
İstihdamın yapısı
Gelişmiş ülkelerin bir diğer özelliği emek
gücünde ücret ve maaşla çalışanların oranının %
90'lara varmasıdır
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az kısmı kendi işinde çalışan yada
işveren statüsündedir
Türkiye'de istihdamın yapısı çok farklıdır
Ücret ve maaşla çalışanlar, geçici işçiler de dahil,
istihdamın sadece % 45'ini oluşturur
Kendi işinde çalışan, aile işletmesinde ücretsiz
çalışan ve işverenler ise istihdamın % 55'idir
İşsizlik kavramının Türkiye'de gelişmiş
ülkelerden farklı algılanmasının geri planı budur
Türkiye: nüfusun dağılımı

İstihdam (20.4 milyon)
İşsizler (1.6 milyon)
Emek gücü dışında (19 milyon= Emek gücü (22 milyon)
yetişkin nüfus (41 milyon)
Türkiye'de sivil istihdam
millions %
Ücretsiz Aile İşçisi Kendi Hesabına 5,1 5,1 25%
Çalışan Ücretli Yevmiyeli İşveren 7,3 1,8 25%
Toplam Sivil İşgücü 1,1 20,4 36% 9%
5%
100%
Sektörel millions %
Tarım, Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık 8,3 0,2 41% 1%
Madencilik ve Taşocaklığı İmalat Sanayi 3,4 0,1 17% 0%
Elektrik, Gaz ve Su İnşaat ve Bayındırlık 1,3 2,8 6% 14%
İşleri Toptan ve Perakende Ticaret, 0,9 0,5 4% 2%
Lokanta ve Oteller Ulaştırma, 2,9 14%
Haberleşme ve Depolama Mali Kurumlar
Toplum hizmetleri

İşsizlik türleri
• İktisatçılar dört işsizlik türünü ayırdederler
Yapısal işsizlik
Gizli işsizlik
Konjonktürel işsizlik
Geçici işsizlik
İlki sermaye yada insan sermayesi yetersizliğinden

kaynaklanır
Kısa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
İkincisi çok düşük verimli istihdamdır
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel işsizliktir
Büyüme ile birebir ilişkisi vardır
Tam istihdamı sağlamış ekonomilerde bile bir
miktar geçici işsizlik mutlaka olur
Neden işsizlik olur?

Piyasa sisteminde işsizliğin neden ve nasıl
oluştuğu çok tartışmaya yol açmıştır
Teorik olarak, işsizlik halinde ücretlerin düşmesi
ve emek piyasasının dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin düşmesine rağmen iş bulamayanlar
kalır
Makroiktisat emek piyasası için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlarını kullanır
Yapışkan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yapışkan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroeko-
nomik dalgalanmaların açıklanmasında önemli
rol oynayan kavramlardır
GELİR VE HARCAMA TEORİSİ

İlk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm
Model ve gerçek
İktisadi olayların karmaşıklığı teoriyi soyut
modeller üstünde çalışmaya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yapılar aracılığı
ile temel ilişkiler açığa çıkartılır
Gerçeğe yaklaşmak için kısıtlayıcı varsayımlar
adım adım gevşetilir
İlk modelimizde şu varsayımları yapacağız:
Enflasyon yoktur ve olması söz konusu

değildir; yani reel ve nominal ayırımı
gereksizdir
Ekonomi dışa kapalıdır: dış ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur

Milli gelir özdeşliği

• GSYİH'nın aynı anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamaları yansıttığını hatırlayalım
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
• Kapalı ekonomide Net İhracat kalemi düşer
=C+I+G
=C+S+T
• Devleti de soyutlayınca işler iyice basitleşir
=C+I
=C+S
• Bu basit ilişkiden yola çıkacağız
Tasarruf = Yatırım
Çevrisel akımın düzgün işleyici için kazanılan
gelirin tümünün harcanması gerekir
Tüketim her iki denklemde varolduğuna göre,
tanım icabı bu eşitlik yatırım harcamalarının tam
tasarruf kadar olması ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yatırım kararları farklı
ekonomik aktörler tarafından alınmaktadır
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yatırım harcamaların
tasarruflara eşit olmasına ne ve nasıl temin eder?
İki zıt hipotez vardır: Klasik ve Keynesyen
Faiz haddi
Klasikler: faiz haddi
Klasik yaklaşım milli gelirin (Y) harcama kararla-
ından bağımsız şekilde sabit olduğunu kabul eder
Üretimi sermaye, emek, teknoloji, vs. (üretim fonk-
siyonu) belirler
Yatırımlar faiz haddinin (i) azalan bir fonksiyonu-
dur: faizler düşünce yatırım harcamaları yükselir
• Tasarruflar faiz haddinin artan bir fonksiyonudur:
faiz yükselince tasarruflar artar
S = S( i )
Tasarruf arzı ve yatırım talebi borçverilebilir fonlar
piyasasında biraraya gelir
Faiz haddindeki değişmeler ekonomiyi dengeye
getirir

Borçverilebilir fonlar piyasasında

Tasarruf
TL 1,200 trl.
denge
Borçverilebilir Fonlar (trilyon TL)
Tam istihdam kuraldır

Modelin anlamı çok açıktır
Çevrisel akım daima düzgün işler çünkü
tasarruflardaki bir artış yada yatırımlardaki bir
azalış halinde faiz haddi düşecek ve tasarruf-
yatırım eşitliği sağlanacaktır
Bu durumda çevrisel akımda bir düzensizlik
nedeni ile üretilebilecek milli gelirin talep
yetersizliği yüzünden üretilememesi diye bir
durum söz konusu değilidir
Ekonomi daima emek dahil tüm kaynaklarının tam
kullanıldığı bir dengededir
Eksi büyüme yada yaygın işsizlik gibi durumlar
varsa nedenleri başka yerlerde aranmalıdır
Keynes: eksik istihdam

Keynes için üretim fonksiyonu sadece ekonominin
üretim kapasitesini sınırlar; her hangi bir anda
üretilen miktar ise talebe bağlıdır
Keynesyen modelde Y sabit değil değişkendir
Yatırım harcamaları müteşebbislerin yırtıcılığı,
teknolojik değişim gibi dışsal nedenlerin etkisinde
dışsal bir veri kabul edilir
I=I
• Tasarruflar milli gelirin artan bir fonksiyonudur
(Y - C) = S = S ( Y )
Her yatırım harcaması düzeyine, ona eşit tasarrufu
sağlayacak milli gelir düzeyi tekabül eder
Denge noktasında pekala işsizlik olabilir

Gelir-harcama modeli
Tasarruf gelirin tüketilmeyen kısmıdır
Dolayısı ile tüketim fonksiyonu aslında tasarrufu
belirler
• Dengede, ekonomideki toplam harcama (H)
toplam gelire eşit olmak zorundadır
H = (a + PY) + I = Y
• Bu denklemi açınca
Y = (cc + I) x 1 / (1 - P )
Milli gelir otonom harcamalara ve tüketim eğilimi
tarafından belirlenir
1 / (1 - (3 ) = Çarpan Katsayısıdır
Sayısal örnek
• Tüketim fonksiyonunun iki parametresi
oc= 10 TLve (3 = 0.6
• Çarpan katsayısı
1 /( 1 -0.6 ) = 2.5
I = 20 TL ise, Y = 75 TL; C = 55 TL; S = 20 TL
Tersinden gidip Y = 100 TL haline bakalım: bu
durumda C = 70 TL ve S = 30 TL buluruz
Yani 100 TL gelir üretildiğinde sadece 90 TL
harcama yapılmaktadır: ürettiklerini satamayan
üreticiler mutlaka üretimi düşüreceklerdir
Y = 50 TL olsa, C = 40 TL ve S = 10 TL çıkar
Yani 50 TL gelir üretildiğinde 60 TL harcama
gelmektedir; üretim artışı kaçınılmazdır
Harcanan gelir H
75 TL
Gelir-harcama dengesi
1 daraltıcı açık
1—" H = C + 20
genişletici açık A^^ C = 10 + 0.6 Y
100 TL
75 TL
50 TL
Uretilen gelir Y

Kim haklı?
Uzun dönemde milli gelir verimlilik ve onu
belirleyen üretim faktörleri tarafından kısıtlanır
Bunlar değişmeden sadece toplam talepte artış
olması ekonominin daha fazla üretim yapmasına
sağlayamaz
Kısa dönemde durum farklıdır; toplam talep
yetersiz kalırsa ekonomi kapasitesinin altında
üretim yapabilir
Bu takdirde talep artışı geliri de yükseltecektir
Klasik model uzun döneme ve genel duruma,
Keynesyen analiz ise şu yada bu şekilde çevrisel
akımın kırıldığı resesyon ve depresyon dönem-
lerine tekabül etmektedir
Modele devlet giriyor

Şimdi modeli gerçekliğe doğru bir adım daha
yaklaştırmak için devleti ekleyebiliriz
Devlet milli gelir özdeşliğine vergiler (T) ve kamu
harcamaları (G) ile dahil olur
=C+I+G
=C+S+T
• Tasarruf-yatırım eşitliğini kullanarak
I = Y -C -G
I=S
S = ( Y -T -C ) + ( T -G )
• Kamu ve özel tasarrufları ayıredebiliriz
Sp = ( Y — T — C ) = özel tasarruf Sg = ( T — G ) = kamu tasarrufu
Tasarruf: özel ve kamu

• Özel tasarruf: gelirden vergiler ve tüketim
çıktıktan sonra kalan bölümdür
Sp = ( Y -T -C )
• Kamu tasarrufu ikamu harcamaları yapıldıktan
sonra kamuya kalan vergi gelirleridir
Sg = ( T -G )
( T - G ) kamu bütçesi dengesidir: eğer bütçe açığı
varsa Sg negatif olacaktır
Tasarruf daima yatırıma eşittir ama bütçenin
dengesine göre özel tasarruf yatırıma eşit, küçük
yada büyük olabilir
S = I + ( G -T )
• Tanım icabı, kapalı ekonomide kamu açığı özel
tasarruflarla karşılanır

•Gelişmiş ülkeler vatandaşları daha çok vergi ödüyor •ABD'de vergi AB'den daha
düşüktür •Türkiye'de vergi gelirleri gelişme düzeyine göre düşüktür
Dünyada vergi gelirleri

Vergi gelirleri GSMH oranı %
Fransa 38,8
İngiltere 33,7
İsrail 33,4
Almanya 29,4
Bulgaristan 25,1
Mısır 22,6
Brazilya 19,7
Yunanistan 19,7
ABD 19,3
Kanada 18,5
Rusya 17,4
Pakistan 15,3
Türkiye 15,2
Endonezya 14,7
Meksika 12,8
Hindistan 10,3
Türkiye: kamu maliyesi

Konsolide bütçe: merkezi hükümet, yerel idareler
ve ek bütçeye tabi kurumlar (üniversiteler, fonlar,
vs)
Maalesef Türkiye'de hükümetlerin bütçe dışında
önemli miktarda harcama yapma geleneği vardır
(görev zararları, kamu işletme zararları, vs.)
Devletin ekonomideki payını ölçmenin bir yolu
milli gelir serilerinde kamu tüketimi kalemine
bakmaktır
Kamu tüketimi devletin tüm mal ve hizmet
satınalmalarını kapsamaktadır
Fakat faiz, sosyal güvenlik kurumlarına ödemeler,
teşvikler, vs. şeklindeki transfer harcamaları
hariçtir
Bütçe kalemleri
• Faiz dışı denge:
Gelirler - Faiz dışı harcamalar
• Toplam harcama:
Faiz dışı harcama + faiz ödemeleri
• Genel bütçe dengesi:
Gelirler - Toplam harcama
Türkiye'de çok uzun süredir konsolide kamu
bütçesi açık vermektedir
Buna karşılık, faiz dışı denge her zaman ekside
değildir
Önce kamu gelir ve harcamalarının GSMH'ya
oranına bakacağız
Sonra her iki kalemin dağılımını göreceğiz

Bütçe gelirlerinin dağılımı
% 1995 2000
Toplam Bütçe Gelirleri 100,0 100,0
Gelirden alınan vergiler 30,7 31,4
Gelir vergisi 23,4 18,9
Kurumlar vergisi 7,3 12,5
Servetten alınan vergiler 0,6 1,0
Mal ve hizmet. alınan vergiler 30,5 34,0
KDV 16,3 15,0
Petrol tüketim vergisi 7,3 9,8
Diger vergiler 6,9 9,2
Dış ticaretten alınan vergiler 13,8 12,8
Diğer vergiler ve gelirler 24,4 20,7

MAKRO iKTiSAT 1 (Indirpdf - Net-Sinavbu - Com-Beyza - Org)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MAKRO iKTiSAT 1 (Indirpdf - Net-Sinavbu - Com-Beyza - Org)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.kpss.6te.

net kpss bilgi ileti listesi

Ders Notları İstanbul Bilgi Üniversitesi

Notlarından derlenmiştir. Grafiklerde kayma olabilir. Notlardan

Eksik ve hatalar için listemizi haberdar ediniz.

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Kavramlar, Kurumlar, Veriler

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

para arzı miktarı ve faiz haddi kararları

En basit model: çevrisel akım Makroiktisadın çıkış noktası ekonominin bütünü

Çevrisel akımın düzgün işleyişini hangi mekanizmalar sağlar?

Çevrisel akım şeması

Faktör gelirleri (TL)

l ı Üretim faktörleri (emek, sermaye, i

Gayrisafi Yurtiçi Hasıla - GSYİH

Gayrisafi Milli Hasıla - GSMH

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

dışından gelirleri olabilir: örneğin yurt dışından

Tüketim (C) haneler tarafından tüketim amacı ile

Milli Mu hasebe Yöntemleri

GSMH: Sektörler itibariyle (1)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

Sanayi Toplam 29,0 23,1

GSMH: Sektörler itibariyle (2)

(Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

GSYİH: harcama kalemleri (1)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

GSYİH: harcama kalemleri (2)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

Reel ve nominal GSMH

Nominal ve reel GSYİH

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

2000 124583 60,9 166. 50,9 119 7,4 159

Dünya: kişi başına GSMH

kişi Gayrisafi Milli GSMG- Gayri Safi Milli (1) / (2)

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Aylık, yıllık (son oniki aylık), yıl sonu ve

Aylık TEFE ve TÜFE

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

Yıllık TEFE ve TÜFE

Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

İkame etkisi: nisbi fiyat değişince daha ucuz mal

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %

TÜFE-ort TEFE-ort. - GSYİH DEFLATÖR

Türkiye'de ekonomik büyüme

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Ancak nüfus da yıllık ortalama % 2.3 artmıştır

Türkiye: kişi başına reel GSMH

8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000

Tasarruf ve yatırımın teşvik edilmesi (K)

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Mülkiyet hakları ve siyasi istikrar (A, F)

Kişi Başına GSYİH Yatırımların GSYİH

Sermaye birikimi ve mali sistem

Mali sistemin bölümleri

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-işletme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

Piyasası Kurulu, Bankacılık Denetleme ve

Emek gücü (22 milyon)

Türkiye: nüfusun dağılımı

Türkiye'de sivil istihdam