ПРАВА ПРИЗМА

Општи формули: плоштина: P  2B  M , М=L  H , волумен: V = B  H

каде: B - плоштина на основа, М - плоштина на бочна површина, L - периметар на основа , H - висина на призмата

ПРАВИЛНА ТРИАГОЛНА ПРИЗМА

Деф. Правилна траголна (тристрана) призма е призма чија основа е рамностран триаголник.

a2 3
база (основа) е рамностран триаголник B= L  3а
4
бочна површина (обвивка) М=L  H=3аН
основен раб е a
бочена раб и висина е H
a 3
висина на основата е h 
2
дијагонала на бочен ѕид е d : d 2  a2  H 2

Специјално, еднакворабна триаголна призма е призма кај која сите рабови се еднакви, т.е. a  H .
Триаголна призма НЕМА дијагонален пресек!
Плоштината на правилна триаголна призма е: Волуменот на правилна триаголна призма е:
a2 3 a2 3
P  2B  M  P  2   3aH V = BH  V H
4 4
********************************************************************************************
ТРИАГОЛНА ПРИЗМА ЧИЈА ОСНОВА Е ПРАВОАГОЛЕН ТРИАГОЛНИК

a b c  hc
база (основа) е правоаголен триаголник B  или B  L  аbc
2 2
бочна површина (обвивка) М  L  H  (а  b  c ) Н
основни рабови a,b,c d12  a 2  H 2
бочен раб и висина е H
d2 2  c 2  H 2
висина на основата е hc
дијагонали на бочните ѕидови d1 ,d 2 ,d3 d3  b  H
2 2 2

Плоштината на оваа триаголна призма е: Волуменот на оваа триаголна призма е:

a b a b
P  2B  M  P  2   ( a  b  c )H V = BH  V  H
2 2
********************************************************************************************
ПРАВИЛНА ЧЕТИРИАГОЛНА ПРИЗМА
Деф. Правилна четириаголна призма е призма чија основа е квадрат.
Oсновни елементи:
база (основа) е квадрат B  a 2 L  4а
бочна површина (обвивка) М=4аН
основен раб е a бочен раб (висина) е H
дијагонала на основата е d d a 2
дијагонала на бочниот ѕид е db db 2  a 2  H 2
просторна дијагонала е D D2  d 2  H 2

ЈАсминка 1
Плоштината на правилна четириаголна призма е: Волуменот на правилна четириаголна призма е:
P  2B  M P  2  a 2  4aH V = B  H  V  a2  H

За правилна четириаголна Специјално, ако сите рабови на една

призма постои еден четириаголна призма се еднакви, се
дијагонален пресек добива еднакворабна четириаголна
чија плоштина е: призма или КОЦКА
Q  d H  a 2H Плоштина на коцката е: P  6a 2
Волумен на коцката е: V = a3
Просторна дијагонала е: Da 3
Плоштина на дијагонален пресек е Q  a 2 2
********************************************************************************************
ЧЕТИРИАГОЛНА ПРИЗМА ЧИЈА ОСНОВА Е ПРАВОАГОЛНИК
(ПРАВОАГОЛЕН ПАРАЛЕЛОПИПЕД ИЛИ КВАДАР)

база (основа) е правоаголник B  ab L  2а  2b

- бочна површина (обвивка) М=(2а  2b )Н
- димензии на квадарот се должина a , ширина b и висина c  H
- дијагонала на основата е d d 2  a 2  b2
- дијагонали на бочните ѕидови се
d1 d12  b 2  c 2 и d2 d22  a 2  c2

- просторна дијагонала на квадарот е D  a 2  b2  c 2

Мрежа на квадарот:

Постои еден дијагонален

пресек чија плоштина е:

Q  d H

Плоштина на квадарот е: Волумен на квадарот е:

P  2B  M  P  2  ab  bc  ac  V = B  H  V  abc
********************************************************************************************
КОСА ПРИЗМА

За косата призма важат истите формули како и за права призма за плоштина и

волумен, но поинаку се пресметува плоштината на бочната површина.
Плоштина: P  2B  M , М=L1  s ,
каде L1 - периметар на нормален пресек, s - должина на бочен раб
Волумен: V = B  H или V = B1  s каде B1 е плоштината на нормалниот
пресек (бидејќи се заемно нормални нормалниот пресек и бочниот раб)
ЈАсминка 2
 *******************************************************************************************
ЧЕТИРИАГОЛНА ПРИЗМА ЧИЈА ОСНОВА Е РОМБ

d1  d 2
- база (основа) е ромб B  B  аha L  4а
2
- бочна површина (обвивка) М= 4аН
- основен раб е a
- бочен раб (висина) е H 2 2
дијагонали на основата се d1 и d 2  1    2   а 2
d d
-
2  2
2
- дијагонала на бочната сповршина е d d  a2  H 2
2 2
- дијагонали на призата се D1  d12  H 2 и D2  d 2 2  H 2
Мрежа на оваа четириаголна призма:

Кај оваа четириаголна призма постојат

два дијагонални пресека чии плоштини се

Q1  d1  H и Q2  d 2  H

Плоштината на оваа призма е: Волуменот на оваа призма е:

P  2B  M V = BH
d1  d 2 d1  d 2
P  2  4aH P  2аh  4aH V H V  ahH
2 2

********************************************************************************************
ПРАВИЛНА ШЕСТАГОЛНА ПРИЗМА

Деф. Правилна шестоаголна призма е призма чија основа е правилен шестаголник.

a2 3 a2 3
база (основа) е шестаголник B  6   3 L  6а
4 2
бочна површина (обвивка) М=6аН
основен раб е a , бочен раб (висина) е H
a 3
дијагонали на основата се d мала  2h  2  a 3 и d голема  2a
2
2
дијагонала на бочен ѕид е d  a2  H 2

просторни дијагонали на призмата се Dмала 2  d мала 2  H 2 и Dголема 2  d голема2  H 2

Плоштината на правилна шестаголна призма е: Волуменот на правилна шестаголна призма

P  2B  M V = BH
е:
P  26
a2 3
4

 6aH  3a a 3  2 H  V  6
a2 3
4
H 
3a 2 3H
2

ЈАсминка 3
********************************************************************************************
ПРАВИЛНА ЧЕТИРИАГОЛНА ПИРАМИДА

Геометриско тело чија основа е квадрат, а бочната површина(обвивка) ја сочинуваат четири рамнокраки
триаголници се вика правилна четириаголна пирамида. Мрежа:
база (основа) е квадрат: B  a 2
aha
бочна површина (обвивка) M 4  2aha
2
основен раб е a
бочен раб е s
висина е H
дијагонала на основата е d  a 2
бочна висина или апотема е ha

d a 2
радиус на опишана кружница на основата е R  
2 2
a
радиус на впишана кружница на основата е r 
2

Дијагоналниот пресек е рамнокрак триаголник со основа - дијагоналата на оснопвата и

краци - два спротивни бочни раба. Неговата висина е висината на пирамидата.
dH
Плоштината на дијагоналниот пресек е: Q
2
агол меѓу бочен раб и основа (меѓу бочен раб и радиус на опишана кружница) е  :
H R d 2H
sin  , cos    , tg 
s s 2s d
агол меѓу бочен ѕид и основа (меѓу апотема и радиус на впишана кружница) е  :
H r a 2H
sin  , cos   , tg 
ha ha 2ha a
2
d 
s2  H 2  R2  H 2   
2
2
a
ha  H  r  H   
2 2 2 2

2
2
a
s 2  ha 2   
2

Плоштината на правилна четириаголна пирамида е: Волуменот на правилна четириаголна пирамида е:

BH a2  H
P  B  M  P  a 2  2aha V= V
3 3

********************************************************************************************

ЈАсминка 4
********************************************************************************************
ПРАВИЛНА ТРИАГОЛНА ПИРАМИДА

Геометриско тело со основа рамностран триаголник и бочна површина (обвивка) составена од три
рамнокраки триаголници се вика правилна триаголна пирамида.

a2 3
база (основа) е рамностран триаг.: B 
4
aha
бочна површина (обвивка) M 3
2
основен раб е a
бочен раб е s
висина е H
бочна висина или апотема е ha

a 3
висина на основата е h 
2
2h a 3
радиус на опишана кружница на основата е R   (на црт. ro )
3 3
h a 3
радиус на впишана кружница на основата е r   (на црт. ru )
3 6
агол меѓу бочен раб и основа (меѓу бочен раб и радиус на опишана кружница) е  :
H R d 2H
sin  , cos   , tg 
s s 2s d
агол меѓу бочен ѕид и основа (меѓу апотема и радиус на впишана кружница) е  :
H r a 2H
sin   , cos    , tg 
ha ha 2ha a
2
a 3
s  H  R  H  
2 2

2 2

 3 
2
a 3
ha  H  r  H  
2 2

2 2

 6 
2
a
s  ha   
2 2

2

Плоштината на правилна триаголна пирамида е: Волуменот на правилна триаголна пирамида е:

a2 3 ah BH a2 3  H
P  BM  P  3 a V= V
4 2 3 3
За разлика од четириаголните пирамиди, триаголните немаат дијагонален пресек.
Правилната еднакворабна триаголна пирамида ( за која s  a , т.е. бочните и основните рабови се еднакви) се вика
тетраедар.

********************************************************************************************
ЈАсминка 5
********************************************************************************************
ПРАВИЛНА ШЕСТОАГОЛНА ПИРАМИДА

Геометриско тело со основа правилен шестаголник и бочна површина (обвивка) составена од шест
рамнокраки триаголници се вика правилна шестаголна пирамида.
Oсновни елементи:
3a 2 3
база (основа) е правилен шестаг.: B 
2
aha
бочна површина (обвивка) M 6  3aha
2
основен раб е a
бочен раб е s
висина е H
бочна висина или апотема е ha
поголемата дијагонала на основата е d v  2a

a 3
помалата дијагонала на основата е d m  2h  2 a 3
2

радиус на опишана кружница на основата е R  a (на црт. ro )

a 3
радиус на впишана кружница на основата е r  (на црт. ru )
2
Шестаголната пирамида има два дијагонални пресеци, бидејќи има две
дијагонали на сновата. Плоштината на поголемиот дијагонален пресек е

d v  H 2a  H
Q   aH
2 2

агол меѓу бочен раб и основа (меѓу бочен раб и радиус на опишана кружница) е  :
H R d 2H
sin   , cos   , tg 
s s 2s d
агол меѓу бочен ѕид и основа (меѓу апотема и радиус на впишана кружница) е  :
H r a 2H
sin   , cos    , tg 
ha ha 2ha a

s 2  H 2  R2  H 2  a2
ha 2  H 2  r 2  H 2  h2
2
a
s  ha   
2 2

2

Плоштината на правилна шестаголна пирамида е: Волуменот на правилна шестаголна пирамида е:

3a 2 3 BH а2 3  H
P  BM  P   3aha V= V
2 3 2

********************************************************************************************
ЈАсминка 6
********************************************************************************************
ЦИЛИНДАР

база (основа) е круг: B   R 2

бочна површина (обвивка): M  L  H  2 RH
радиус на цилиндарот е радиусот на основата R
генратрисата е истовремено и висина H
оска на цилиндарот е отсечката чии крајни точки се центрите на основите, а
по должина е еднаква на висината
оскин пресек е правоаголник со димензии - дијаметарот на основата и
висината
Плоштината на оскиниот пресек е Q  2R  H

Плоштината на цилиндарот е: Волуменот на цилиндарот е:

P  2B  M  2 R 2  2 RH  P  2 R( R  H ) V = B  H  V  R 2 H
Рамностран цилиндар е цилиндар на кој оскиниот пресек му е квадрат, т.е. за кој важи H  2 R

********************************************************************************************
КОНУС

база (основа) е круг: B   R 2

L  s 2 Rs
бочна површина (обвивка): M     Rs
2 2
радиус на конусот е радиусот на основата R
генратрисата е s
висина е H
оска на цилиндарот е отсечката чии крајни точки се центарот на
основата и врвот, а по должина е еднаква на висината
оскин пресек е рамнокрак триаголник со основа - дијаметарот на
основата и краци – две генератриси
2R  H
Плоштината на оскиниот пресек е Q   RH
2
Важи: s 2  R 2  H 2
Плоштината на конусот е: Волуменот на конусот е:
BH R 2 H
P  B  M   R   Rs  P   R( R  s)
2
V= V
3 3
Рамностран конус е конус на кој оскиниот пресек му е рамностран триаголник, т.е. за кој важи s  2 R

********************************************************************************************
ТОПКА
Голем круг е кругот кој минува низ центарот. Неговата плоштина е Q   R 2
Плоштина на топка е: P  4Q  P  4 R 2
4R3
Волуменот на топка е: V 
3

ЈАсминка 7