Lekcija 2

Biljna struktura
Biljna stanica
 Pregled biljne strukture
Vegetativno tijelo Lisni primordij

Aksilarni pup
Vegetacijski vrh
Apikalni meristem

biljaka sastoji se S meristemom Vidi (A)

od tri organa! List

Nodij
Izboj Internodij

LIST Razina tla

Žiljno
tkivo
Vidi (B)

STABLJIKA
Bočni korijen

KORIJEN Glavni korijen

Vidi (C)
Korijenove dlačice
Korijenov vrh
Korijenova kapa s apikalnim
meristemom
Pregled biljne strukture
(A) LIST

Gornja epiderma
Kutikula
Palisadni parenhim

Žilna ovojnica

Ksilem
Mezofil Floem
Donja epiderma

Stanica zapornica
Puč
Spužvasti mezofil

Donja epiderma
Kutikula
 Pregled biljne strukture
(B) STABLJIKA

Epiderma

Korteks

Srž

Ksilem

Floem

Vaskularni
kambij
 Pregled biljne strukture
(C) KORIJEN Epiderma

Korteks

Pericikal

Endoderma
Floem

Ksilem
Korijenova dlačica

Vaskularni
kambij
Tri glavna sistema tkiva utvrđeno je u
svim biljnim organima!

DERMALNO TKIVO (kožno)

MEHNIČKO TKIVO
VASKULARNO TKIVO
 Dermalno (kožno) tkivo

Kutikula

Stanice
epiderme

Palisadni
parenhim
 Mehaničko tkivo
Primarna st. stijenka
Stanice
parenhima

Središnja lamela
Stanice kolenhima Stanice sklerenhima
Primarna st. stijenka

Sklerenhimska zrnca
Jezgra
Vlakna
 Vaskularno tkivo
Ksilem Floem
Granične pore

Sekundarne Pore Sitasta stijenka

stijenke

Jezgra

Bočna
sitasta
Stanica
polja
pratilica

Sitasta
Primarne Pločica
stijenke Perforirane ploče

Traheide Sitasta stanica Sitaste cijevi

Žiljni elementi
 Rast biljke
Vegetacijski vrh
Lisni primordij
Apikalni meristem
Aksilarni pup
S meristemom Vidi (A)

List
Nodij
Izboj Internodij

Vidi (B)
Žiljno
Razina tla
tkivo

Bočni korijen

Glavni korijen
Vidi (C)
Korijenove dlačice
Korijenov vrh
Korijenova kapa s apikalnim
meristemom
 Nove stanice dobivaju se
dijeljenjem tkiva - meristemi
 životinjska stanica biljna stanica
Golđijev komplex hrapavi
slobodni ribosomi slobodni ribosomi endoplazmatski
retikulum( sa ribosomima )

lizosomi
Kloroplast
glatki
endoplazmatski lizosomi
retikulum
mitohondrij
glatki
endoplazmatski
mitohondrij retikulum

hrapavi
endoplazmatski
retikulum sa (ribosomima) citoplazmatska
membrana
citoplazmatska
membrana
Stanična
stjenka
privremena karioteka nukleolus
kromatin
vakuola
jezgra
 Biljna stanica
Tonoplast Jezgrica
Vakuola Jezgrina
Peroksisom ovojnica Kromatin

Složena Ribosomi
središnja Hrapavi
lamela endoplazmatki
Mitohondrij retikulum

Primarna st. stijenka Glatki

Plazmalema endoplazmatski
retikulum
Središnja lamela
Golgijevo tijelo
Kloroplast
Intercelularni
zračni prostor
Tablica. Pregled komponenti stanice
Stanična Središnja
stjenka lamela
Primarna
stjenka
Sekundarna
stjenka
Plazmodezmij

Protoplast Jezgra Jezgrina ovojnica

Nukleoplazma
Jezgrica
Kromatin

Citoplazma Plazmamembrana (plazmalema)

Citosol
Organele zaodjenute dvostrukom
membranom:
Plastidi
Mitohondrij
Organele zaodjenute jednostrukom
membranom:
Peroksisomi
Glioksisomi
Vakuole okružene tonoplastom
Endomembranski sistem* (glavne
komponente):
Endoplazmatski retikulum
Golgijev aparat
Vezikule
Citoskelet:
Mikrotubule
Actin filamenti
Ribosomi
Uljna tjelešca
*Endomembranski sustav uključuje također plazma membranu, jezgrinu
ovojnicu i tonoplast i druge membrane izuzev membrana koje obavijaju
plastide, peroksisome i mitohondrije.
Biljne stanice su okružene čvrstom staničnom stjenkom

Primarna stijenka Središnja lamela Jednostavna pora

Primarna stijenka
Sekundarna stijenka
Plazma membrana
 Stanična stjenka
Primarne funkcije:
– Regulacija volumena stanice
- Determiniranje oblika stanice
– Povezivanje stanica-stanica
(adhezija)
Sekundarne funkcije – formira
specializirane strukture za:
– Transport
– Obranu
– Reprodukciju

Značajnost za ljudske potrebe: Epiderma latice Epiderma lista

– Papir, tekstil, vlakna (pamuk,
konoplja), charcoal, lumber…
– Plastika, film, pokrivala, gel,
punila...
 Stanična stjenka
Stanične stjenke su Stanične stjenke su
esencijalne!
dinamične !
– Uklanjanjem stanične stjenke –
protoplasti poprimaju sferičan
oblik

•Protoplasti
 Struktura i sinteza stanične stjenke - GRAĐA
Plazmamembrana
Plazmodezmij Sek. stijenka
citoplazma Središnja lamela
• Stanične stjenke su
heterogene strukture
• – Izgrađene su od slojeva -
Primarna Plazmamembrana
lamela – analogno kao slojevi
stijenka
u drva
• – Svaka stanica sekrecijom
stvara vlastitu stjenku;
Središnja
lamela Celulozne fibrile • Središnja lamela je spoj
Primarna stijenka
sekundarne st. stijenke
između stjenki
• – Stanična stjenka je
ispresjecana sa
plazmodezmijima koji povezuje
susjedne stanice

Plazmodezmiji
 Struktura i komponente stanične
stjenke - GRAĐA
CELULOZA
-ß-1,4 glukan, polimer glukoze, osigurava tenzionu čvrstoću
KALOZA
-ß-1,4 glukan, polimer glukoze, u specijaliziranim stijenkama
PEKTINI
- negativno nabijeni polisaharidi koji daju otpornost na pritisak st.
stijenci
- vežu Ca 2+ i formiraju gel; važan za adheziju između stanica, regulaciju
poroznosti, pH, koncentraciju iona u st. stijenci
HIDROKSIPROLINOM BOGATI GLIKOROTEINI
PROLINOM BOGATI PROTEINI – modeliranje stijenke
GLICINOM BOGATI PROTEINI – modeliranje stijenke
LIGNIN
- polifenolni kompleks
- sekundarna stijenka
HEMICELULOZA
-šećeri koji povezuju celulozne mikrofibrile
 Shematski diagram glavnih strukturnih
elemenata primarne stjenke- GRAĐA

Središnja lamela
Pektin

Primarna
Stanična stijenka

Celulozne
Plazmamembrana mikrofibrile

vezivni glikan
HEMICELULOZA

Celulozne fibrile su međusobno povezane (hemicelulozom) unutar i između lamela

 Gdje se u stanici sintetiziraju dijelovi stanične stjenke
Plazmamembrana
• Celulozne
mikrofibrile se
sintetiziraju na TGN trans me
dia
plazma membrani. l cis

• Sinteza polisaharida
Celulozna
stanične stjenke mikrofibrila
odvija se pomoću
enzima u Golgi Sekretorna
aparatu. vezikula

• Polisaharidi se
sekrecijom izlučuju u Rozeta
staničnu stjenku
preko fuzije vezikula
membrane sa plazma Golgijeve
membranom. cisterne Hrapavi ER
Plazmamembrana
 St. stijenke
Strukturalni model
celulozne mikrofibrile

Celulozna
mikrofibrila
Biljna stanica Stanična stijenka

Hemiceluloza vezana na Amorfna

površinu celulozne područja
mikrofibrile

Kristalična područja

Lanci (1 4)
glukana
 Strukturalni model
celulozne mikrofibrile

Kristalična područja

Lanci (1 4)
glukana

glikozidna veza
Kako dolazi do sinteze celulozne mikrofibrile?

Celulozne fibrile sastoje se od linearnih lanaca glukoze

Fibrile se sintetiziraju od UDP-glukoze

Svaka fibrila sadrži celulozne lance vezane vodikovim

vezama (18-36 celuloznih lanaca kod višeg bilja)

Model sinteze
celuloze
 Model biosinteze celuloznih microfibrila pomoću
protein compleksa CesA, a celulosae sintetaze

Rozete u plazmamembrani
Arabidopsisa

Celulozna
Jedna podjedinica CesA = jedan celulozni lanac mikrofibrila

Šest podjedinica CesA / Rozeta

Šest rozeta / terminalni kompleks

36 celuloznih lanaca / mikrofibrila

Rozeta
Defekt u genu celuloza sintetaze utječe
na promjene u rastu
rsv1 (radially swollen 1) mutiran na genu za celuloza sintazu (CesA),
što uzrokuje zadebljanje korijena i kržljav rast

Divlji tip
 Primarna stanična stjenka nastaje “de novo” tijekom finalnog
stadija diobe stanice kada stanična pregrada odvaja stanice kćeri

Fragmoplast
Nova stanična stijenka
Stanična ploča

• Formiranje fragmoplasta, kompleksa microtubula, membrane i vezikule iz

ER i Golgi aparata, inicira stvaranje nove plazma membrane koja odvaja
stanice kćeri.

• Postojeće vezikule su prekursor iz kojih se uspostavlja nova središnja

lamela i primarna stjenka.
Sekundarna stanična stjenka
Mnoge biljne stanice sintetiziraju sekundarnu membranu nakon što se
Stanica potpuno izduži (nakon prekida izduživanja stanice)

Primarna stjenka Sekundarna stjenka

15-30% celuloze 50-95% celuloze
Nema lignina Prisutan lignin
Sekundarna stanična stjenka
Sekundarne stijenke () nalazimo u različitim tipovima stanica

Sklerenhimske stanice (npr. kruška) Kolenhim (stabljika lucerne)

Stanice zapornice puči

Sekundarna stanična stjenka osigurava rast
debla u drvenastih biljaka
Trahealni elementi stvaraju vodonepropusne stanične stijenke
različitih oblika
Sekundarne stjenke su višeslojne i debele, a orjentacija celuloznih
mikrofibrila po slojevima varira

Lumen

S3 sloj

S2 sloj

Celulozne
mikrofibrile S1 sloj
Poprečni presijek
Primarna stijenka
traheide

Središnja lamela

S2 sloj čini 75 – 85% ukupne debljine stanične stijenke drveta

 Kako biljna
Sekundarne stanica
stjenke upravlja
su višeslojne rastom
i debele, stijenkeceluloznih
a orjentacija ?
Oblici
mikrofibrila porasta
slojevima varira Oznake na
površini stanice
Rast u svim smjerovima Rast stanice
Većina biljnih stanica

Rast stijenke raspoređen je po čitavoj površini stijenke

Nasumce raspoređene celulozne Poprečno raspoređene celulozne
mikrofibrile: rast u svim smjerovima mikrofibrile: longitudinalni rast

Rast korijenovog vrha Korijenove dlačice

Polenove mješinice
Oznake na
površini stanice Rast stijenke je lokaliziran
Rast stanice

Korijenova dlačica
 Prestanak rasta stanice, razgradnja stijenke
I obrana
Do prestanka rasta stanice dolazi zbog krutosti izazvane povećanjem broja veza
(umrežavanja)

Hidrolitički enzimi mogu u potpunost ili djelomično razgraditi zrelu staničnu stijenku
tijekom zrenja plodova ili klijanja sjemena.

Oksidativno umrežavanje ukao reakcija na napad patogena

STANIČNA STIJENKA
Napad patogena može osloboditi GLJIVE
fragmente st. stijenke koji se mogu
ponašati kao stanični signalni čimbenici GLUKANAZE PEKTINAZE
HITINAZE

STANIČNA STIJENKA
VIŠEG BILJA

Stimulacija
fitoaleksina
 PLAZMA MEMBRANA
• semi-permeabilna barijera koja odvaja žive dijelove
stanice od neživog dijela i vanjskog okoliša
– barijera: drži stvari vani, drži stvari unutra
– permeabilna: "penetracija-moguća",
– selektivno permeabilna: samo specifične stvari mogu preći
membranu ..mogu proći kroz nju
• Zašto je plazma membrana tako "impermeabilna"
barijera?
• Ključ je njena struktura...... lipidni dvosloj
• Ništa........nema molekule niti tvari ma kako velika ili mala
bila koja može penetrirati ovu barijeru.
• Membrana je tako građena da stanica može birati što želi
primiti unutra ili izbaciti van
Biološke membrane su fosfolipidni
dvosloji
Hidrofobni ZRAK
rep

Hidrofilna
glava
VODA
Kolin

Fosfat
Glicerol

ZRAK

Masna
kiselina
Hidrofobni
rep

Hidrofilna
glava VODA
Biološke membrane su fosfolipidni
dvosloji koji sadrže proteine
Jezgra
Jezgrina
ovojnica

Jezgrica

Kromatin

Jezgrine pore
stanice luka
Sinteza proteina uključuje
transkripciju i translaciju
Jezgra citoplazma
Jezgrina
Transkripcija pora

Jezgrina
ovojnica

rRNA tRNA
mRNA
Amino
kis.

mRNA tRNA
Ribosomske
podjedinice
Ribosom
Translacija

Sinteza proteina Sinteza proteina

u citoplazmi na ER
 Sinteza proteina
Sinteza proteina Sinteza proteina
u citoplazmi na ER

Čestica za
Signalna Polipeptid
prepoznavanje
sekvenca signala (SRP)

Transportna
vezikula
Oslobađanje SRP

SRP receptor
Cijepanje
signalne Hrapavi
endoplazmatski
sekvence Postrani lanac retikulum
ugljikohidrata