Professional Documents
Culture Documents
Κέντρο μάζας
Κέντρο μάζας
Κέντρο μάζας
Θέμα 1
Λύση
y
m3
3/2
C
3/4
m1 m2
O 1 7 1 x
2 12
m i x i m1 x1 m 2 x 2 m 3 x 3 1 0 2 1 3 1 / 2 7
xc m
m i m1 m 2 m 3 1 2 3 12
m i y i m 1 y 1 m 2 y 2 m 3 y 3 1 0 2 0 3 3 / 2 3
yc m
m i m1 m 2 m 3 1 2 3 4
Θέμα 2
Το σχήμα δείχνει τρεις μάζες 2m, m και m που κινούνται με ταχύτητες (ως προς το Ο) 2υ,
υ και 0 αντίστοιχα. Οι θέσεις των μαζών τη χρονική στιγμή t είναι –2x, -x και 0
αντίστοιχα. Το πρόβλημα είναι μονοδιάστατο.
α) Ποια είναι η θέση, ορμή και ταχύτητα του ΚΜ τη χρονική στιγμή t;
β) Τη στιγμή t ποια είναι η ταχύτητα του κάθε σωματιδίου ως προς το ΚΜ; Ποια είναι η
ολική ορμή ως προς το ΚΜ;
γ) Δείξτε ότι τα 3 σωματίδια θα συγκρουστούν ταυτόχρονα. Που και πότε θα συμβεί αυτό;
δ) Αν η κρούση είναι τελείως πλαστική, βρείτε την κινητική ενέργεια του ΚΜ και το
ποσοστό της αρχικής κινητικής ενέργειας που χάνεται σε θερμότητα.
(Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
2m 2υ C m υ m
x
-2x 54 x -x Ο
xc
m x i i
m0 m( x ) 2m(2x ) 5mx
5
xc x
m i
m m 2m 4m 4
υc
mi υi
m0 mυ 2m2υ 5mυ
5
υc υ
mi m m 2m 4m 4
pc
mi pi
m0 mm υ 2m2mυ 5m 2 υ
5
p c mυ
mi m m 2m 4m 4
υi υ i υ c
5 5 5 1 5 3
Άρα: υ1 0 υ υ, υ2 υ υ υ και υ3 2υ υ υ
4 4 4 4 4 4
δ) Αν η κρούση των σωματιδίων είναι πλαστική τότε αυτά θα κινούνται ως ένα σώμα
μάζας Μ = Σmi = 4m με ταχύτητα ίση με την ταχύτητα του ΚΜ (υ υ c ) όπως προκύπτει
κι από την αρχή διατήρησης της ορμής:
5
p αρχ p τελ mυ 2m2υ m0 4mυ 5mυ 4mυ υ υ υc
4
Άρα η κινητική ενέργεια του ΚΜ μετά την κρούση είναι:
2
1 1 5 25
K τελ Mυ c2 4m υ K τελ mυ 2
2 2 4 8
Η αρχική κινητική ενέργεια του συστήματος είναι:
Άρα το ποσοστό της Καρχ που χάνεται σε θερμότητα λόγω της πλαστικής κρούσης είναι:
9 25 2
αρχ τελ mυ
2 8 11 / 8 11
0,31 (ή 31%)
αρχ (9 / 2)mυ 2
9 / 2 36
Θέμα 3
Ένα σύστημα αποτελείται από δύο σημειακές μάζες m1=10kgr και m2=6kgr που έχουν
συνδεθεί μεταξύ τους με στερεά ράβδο αμελητέας μάζας όπως φαίνεται στο σχήμα.
Αρχικά το σύστημα είναι ακίνητο, ενώ στη συνέχεια υπό την επίδραση των δυνάμεων :
F1 8xˆ (N) και F2 6 yˆ (N) το σύστημα αρχίζει να κινείται.
m1 F1
3m
F2
O 4m m2 x
α) Υπολογίστε τις συντεταγμένες του κέντρου μάζας των δυο μαζών σαν συνάρτηση του
χρόνου.
β) Υπολογίστε την ολική ορμή του συστήματος σαν συνάρτηση του χρόνου.
Λύση
m1x1 m 2 x 2 10 0 6 4 24
x c (0) 1,5
m1 m 2 10 6 16
m1 y1 m 2 y 2 10 3 6 4 30
y c (0) 1,875
m1 m 2 10 6 16
x t
dx (1) c
Άρα: υcx (t ) c dx c 0,5 tdt x c (t ) 0,25t 2 1,5 (m)
dt 1,5 0
y t
dy ( 2) c
και υ cy (t ) c dy c 0,375 tdt y c ( t ) 0,1875t 2 1,875 (m)
dt 1,875 0
β) Επίσης είναι:
P t
dP
Fext F1 F 2 8xˆ 6yˆ dP 8xˆ 6yˆ dt
dt 0 0
P( t ) 8tx̂ 6tŷ (kgr m sec -1 )
Θέμα 4
Έστω τρία σώματα με μάζες m1=2kgr, m2 = 3kg και m3=5 kgr. Το σύστημα των τριών
μαζών είναι απομονωμένο. Οι τρεις μάζες βρίσκονται στις θέσεις (0,0), (1.5,2) και (3,2)
αντίστοιχα. Κάποια χρονική στιγμή οι μάζες m1 και m2 συγκρούονται στο σημείο (4,3). Να
βρεθεί η θέση της μάζας m3 εκείνη τη χρονική στιγμή.
Λύση
m i ri m1 0xˆ 0yˆ m 2 1,5xˆ 2yˆ m 3 3xˆ 2yˆ
rc
m i m1 m 2 m 3
Επειδή το σύστημα των μαζών είναι απομονωμένο το κέντρο μάζας του συστήματος είναι
σταθερό κι ακίνητο ( υc 0 εφόσον δεν είχε αρχική ταχύτητα), δηλαδή το διάνυσμα θέσης
του είναι σταθερό. Οπότε αμέσως μετά την κρούση είναι:
m1 (4xˆ 3yˆ ) m 2 (4xˆ 3yˆ ) m3 r3 5(4xˆ 3yˆ ) 5r3 (1)
rc
m1 m 2 m3 10
1,95xˆ 1,6yˆ 2xˆ 1,5yˆ 0,5r3 r3 2(0,05xˆ 0,1yˆ )
r3 0,1x̂ 0,2ŷ
Θέμα 5
Δύο σώματα μαζών m1 και m2 έχουν ταχύτητες υ1 και υ2 αντίστοιχα ως προς αδρανειακό
σύστημα αναφοράς. Βρείτε την ταχύτητα του κάθε σώματος και την ολική ορμή τους ως
προς το σύστημα του κέντρου μάζας.
Λύση
m1 υ1 m 2 υ 2
Η ταχύτητα του κέντρου μάζας είναι : υ c (1)
m1 m 2
(1)
m1υ1 m 2 υ 2 m (υ υ 2 )
υ2 υ 2 υc υ 2 1 1 (3)
m1 m 2 m1 m 2
Άρα στο σύστημα του κέντρου μάζας τα δυο σώματα φαίνονται να κινούνται σε αντίθετες
κατευθύνσεις.
(2),(3)
m1m 2 (υ1 υ 2 ) m 2 m1 (υ1 υ 2 )
P΄ p1 p2 m1υ1 m 2 υ2 P΄ 0
m1 m 2 m1 m 2
Θέμα 6
Λύση
Η ολική ορμή του συστήματος των σωματιδίων ως προς το σύστημα του κέντρου μάζας
είναι:
N
N
P pi m i υi (1)
i 1 i 1
όπου υi η ταχύτητα κάθε σωματιδίου ως προς το σύστημα του κέντρου μάζας.
Αλλά η ταχύτητα του κέντρου μάζας ως προς το σύστημα του κέντρου μάζας θα δίνεται
από τη σχέση:
N
m i υi N
υc i 1
N
m i υi Mυc (2)
mi i 1
i 1
N
όπου M mi
i 1
Επειδή όμως η υ c είναι η ταχύτητα του ΚΜ σε σύστημα που διαρκώς συμπίπτει με το ΚΜ
είναι προφανώς υc 0 , οπότε η (1) δίνει:
N
( 2)
P m i υi Mυc P 0
i 1
Άρα η ολική ορμή συστήματος σωματιδίων ως προς το σύστημα του κέντρου μάζας είναι
πάντα μηδέν.
Θέμα 7
Έστω δύο σωματίδια με μάζες m1, m2 και διανύσματα θέσης r1 , r2 αντίστοιχα ως προς
σταθερό σύστημα αναφοράς Οxyz. Να αποδειχθεί ότι το κέντρο μάζας των δύο αυτών
σημειακών μαζών βρίσκεται πάνω στην ευθεία που τις ενώνει και οι αποστάσεις του από
τις δύο μάζες είναι αντιστρόφως ανάλογες των μαζών.
(Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
y
m1
r1
C
r1 r2
rc
m2
r2
O x
z
m1 r1 m 2 r2
Το διάνυσμα θέσης του κέντρου μάζας είναι: rc (1)
m1 m 2
Σύμφωνα με τη διανυσματική άθροιση ισχύει:
(1) m1 r1 m 2 r2 m2
r1 rc r1 r1 r1 rc r1 r1 ( r1 r2 ) (2)
m1 m 2 m1 m 2
και
(1) m1 r1 m 2 r2 m1
r2 rc r2 r2 r2 rc r2 r2 ( r2 r1 ) (3)
m1 m 2 m1 m 2
Άρα όπως φαίνεται από τις (2) και (3) οι αποστάσεις του κέντρου μάζας από τις δύο μάζες
είναι αντιστρόφως ανάλογες του αθροίσματος των μαζών.
Στη συνέχεια υπολογίζοντας το εξωτερικό γινόμενο των r1, r2 προκύπτει:
(2),(3) m2 m1 m1 m 2
r1 r2 ( r1 r2 ) ( r2 r1 ) ( r1 r2 r2 r1 ) 0
m1 m 2 m1 m 2 ( m1 m 2 ) 2
επειδή r1 r2 r2 r1
Άρα αφού r1 r2 0 είναι r1 // r2 κι επομένως το κέντρο μάζας των δύο αυτών μαζών
βρίσκεται πάνω στην ευθεία που τις ενώνει.
Θέμα 8
Απομονωμένο σύστημα αποτελείται από δυο σωματίδια με μάζες m1 και m2 που κινούνται
με ταχύτητες υ1 και υ 2 κάθετες μεταξύ τους. Δείξτε ότι το μέτρο της ορμής κάθε
σωματιδίου ως προς το σύστημα αναφοράς του κέντρου μάζας είναι p1 p2 μ υ12 υ 22
όπου μ = m1m2 / m1+m2 η ανηγμένη μάζα του συστήματος.
(Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
όπου υ1 , υ2 οι ταχύτητες των σωματιδίων ως προς το σύστημα του κέντρου μάζας.
m1 υ1 m 2 υ 2
Η ταχύτητα του κέντρου μάζας είναι: υc (2)
m1 m 2
Αλλά σύμφωνα με τους μετασχηματισμούς Γαλιλαίου ισχύουν:
(2) m υ m 2 υ 2 m2
υ1 υ1 υ c υ1 1 1 υ1 (υ1 υ 2 )
m1 m 2 m1 m 2
(2) m υ m2 υ2 m1
και υ2 υ 2 υ c υ 2 1 1 υ2 (υ 2 υ1 )
m1 m 2 m1 m 2
m1m 2
Άρα οι (1) γίνονται: p1 (υ1 υ 2 ) μ(υ1 υ 2 )
m1 m 2
m1m 2
p2 (υ 2 υ1 ) μ(υ 2 υ1 )
m1 m 2
Επειδή τα διανύσματα υ1 και υ 2 είναι κάθετα μεταξύ τους τα μέτρα των υ1 υ 2 και
υ 2 υ1 είναι ίσα, δηλαδή :
υ1 υ 2 υ 2 υ1 υ12 υ 22
Άρα τα μέτρα των ορμών p1 και p 2 είναι ίσα και ισχύει:
Θέμα 9
Δείξτε ότι η στροφορμή ενός συστήματος Ν σωματιδίων ως προς το κέντρο μάζας του
συστήματος δίνεται από τη σχέση L L rc p , όπου L η στροφορμή του συστήματος
ως προς το ακίνητο σύστημα αναφοράς του εργαστηρίου και rc , p τα διανύσματα θέσης
του κέντρου μάζας και ορμής του συστήματος ως προς το ακίνητο σύστημα.
(Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
ri ri rc και υi υ i υ c οπότε η (1) δίνει:
N
L m i ( ri rc ) ( υ i υ c )
i 1
N
N N
N
m i ri υ i m i ri υ c m i rc υ i m i ( rc υ c ) (2)
i 1 i1 i 1 i 1
Όμως από τον ορισμό του διανύσματος θέσης του κέντρου μάζας είναι:
N N
i i m i rc M rc
m r
i 1 i 1
N
όπου M m i η ολική μάζα του συστήματος.
i 1
N
N
L m i ri υ i rc m i υ i L L rc p
i 1 i 1
Θέμα 10
Δείξτε ότι για τη στροφορμή L συστήματος Ν σωματιδίων ως προς το σύστημα του
κέντρου μάζας ισχύει πάντα:
N
N
L i 1
ri p i r p
i 1
i i
όπου τα διανύσματα L , ri, pi , αναφέρονται στο σύστημα του κέντρου μάζας, ενώ το
διάνυσμα p i αναφέρεται στο ακίνητο σύστημα του εργαστηρίου.
(Τμήμα Χημικών Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
N
N
L ri pi m i ri υi (1)
i 1 i 1
N
N
Αλλά: υi υ i υ c οπότε η (1) δίνει: L mi ri υi mi ri υc (2)
i 1 i 1
Επειδή όμως το διάνυσμα θέσης του κέντρου μάζας ως προς το σύστημα του κέντρου
μάζας είναι πάντα μηδέν ισχύει:
N
m i ri N
rc 0 i 1
0 m i ri 0
mi i 1
i 1
Θέμα 11
Λύση
N
1
K m i υ i2 (1)
i 1 2
Αλλά από το μετασχηματισμό Γαλιλαίου είναι: υi υi v , όπου v η ταχύτητα του
κέντρου μάζας. Αντικαθιστώντας στην (1) προκύπτει:
N N
1 1
K m i ( υi v) 2 m i ( υi 2 v 2 2υi υ c )
i 1 2 i 1 2
1 N 1 N N
m υ
i i 2
mi v 2 m i υi υ c
2 i1 2 i1 i1
N
Αλλά η ολική ορμή των σωματιδίων m i υi στο σύστημα του κέντρου μάζας είναι
i 1
πάντα μηδέν οπότε η τελευταία δίνει:
1 N 1 1
K
2 i 1
m i υi 2 Mv 2 K E Mv 2
2 2
Θέμα 12
Λύση
m m2 m2
r1 1 rc r2 (1)
m1 m1
και r2 rc r2 r2 r2 rc r2 ( rc r2 ) (3)
Δηλαδή τα διανύσματα θέσης των δύο σωματιδίων ως προς το κέντρο μάζας είναι κάθε
χρονική στιγμή παράλληλα με αντίθετες κατευθύνσεις κι επομένως θα έχουν όμοιες
γεωμετρικές τροχιές. Άρα η τροχιά που διαγράφει το σωματίδιο m2 είναι ελλειπτική όπως
φαίνεται στο σχήμα.
Θέμα 13
Λύση
Καθώς το ελατήριο είναι συμπιεσμένο κατά x και η μάζα m2 κινείται προς τα δεξιά θα
ασκείται σε αυτή η δύναμη του ελατηρίου F = kx. Όταν η μάζα m2 περάσει από την αρχική
της θέση τότε η μάζα m1 οριακά αφήνει το τοίχωμα και θεωρείται ότι υ1 0 .
Η ταχύτητα υ2 της μάζας m2 τη στιγμή αυτή υπολογίζεται μέσω του 2ου νόμου του
Newton:
dυ 2 dυ dx dυ
F m 2 α 2 kx m 2 m2 2 kx m 2 2 υ 2
dt dx dt dx
υ2 x
k υ 22 k x2 k
υ 2 dυ 2 xdx υ2 x
0
m2 0 2 m2 2 m2
Άρα η (1) δίνει για την ταχύτητα του κέντρου μάζας τη στιγμή αυτή:
m1 0 m 2 x k / m 2 x km 2
υc υc
m1 m 2 m1 m 2
Θέμα 14
Να προσδιοριστεί η θέση του κέντρου μάζας ομογενούς σύρματος που έχει τη μορφή του
ενός τετάρτου περιφέρειας κύκλου ακτίνας R.
(Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών Ε.Μ.Π.)
Λύση
R
dθ 1 1
xc
xdm και y c
ydm (1)
θ
x
O A
B
πR 1
dm λds και M λds λ ds λ πλR (2)
A
2 2
Οπότε οι σχέσεις (1) λόγω των (2) γίνονται:
2 2
πR πR
xc xds και y c yds (3)
π/2
2 2R
και yc R
2
sinθdθ cosθ0π/2 y c 2R
πR 0
π π
Παρατηρείται ότι λόγω συμμετρίας του σχήματος, το κέντρο μάζας βρίσκεται στη
διχοτόμο της γωνίας των αξόνων Ox και Oy.
Θέμα 15
Λύση
4M
οπότε η (1) γίνεται: dm xdy (2)
πR 2
Επομένως το κέντρο μάζας του ημικυκλίου είναι:
(2) R
1 4
yc
ydm yc
πR 2 0
yxdy (3)
π/2
4R
cοs
2
φ[-d(cosφ)]
π 0
π/2
4R cos 3φ 4R 1 4R
0 yc
π 3 0 π 3 3π
Θέμα 16
Λύση
4M
Οπότε η (1) γίνεται: dm xdy (2)
αh
(2) h
1 4
yc
ydm y c yxdy
αh 0
(3)
y h yα
x (4)
x α/2 2h
h h
4 yα 2 2
yc y dy 2 y 2 dy y c h
αh 0 2 h h 0 3
Θέμα 17
Λύση
(2) R
1 3
zc
zdm zc 3
2R 0
zx 2 dz (3)
π/2 π/2
3 3R
sin φcos φdφ
4 3 3
zc R sinφcos φdφ
2R 3 0
2 0
π/2 π/2
3R 3R cos 4 φ 3R 1 3
cos φ[-d(cosφ)] 0 zc R
3
2 0
2 4 0 2 4 8
Θέμα 18
Μια λεπτή μη ομογενής ράβδος μήκους έχει γραμμική πυκνότητα που δίνεται από τη
α
σχέση : λ( x ) α x
όπου α σταθερά και x η απόσταση από το ένα άκρο της. Να προσδιοριστεί το κέντρο
μάζας της.
Λύση
x x
O dx
Θεωρούμε στοιχειώδες τμήμα της ράβδου μάζας dm και πλάτους dx σε απόσταση x από το
Ο. Είναι:
1
dm λdx α1 x dx (1)
Και ολοκληρώνοντας την (1) υπολογίζεται η ολική μάζα της ράβδου.
Δηλαδή:
1 x2 2 3α
dm α
1 x dx M α
x
2 0
α
2 2
(2)
0 0
1 (1),(2)
2
1 2
x2
xc
xdm xc xα 1 x dx
3α 0 3 0
x
dx
2 x 2 x3 2 2 3 2 5 2 5
xc
3 2 3 0 3 2 3 3 6 9