TS en 1012 1

ICS 43.060.
40 TÜRK STANDARDI TS 12305

EN 12979/Nisan 2003
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 1012-1
Şubat 2012
ICS 23.080; 23.140; 23.160
KOMPRESÖRLER VE VAKUM POMPALARI - GÜVENLİK

KURALLARI - BÖLÜM 1: HAVA KOMPRESÖRLERİ
Compressors and vacuum pumps - Safety requirements - Part

1: Air compressors
TS EN 1012-1 (.2012) standardı, EN 1012-1 (2008) standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon
Komitesi’nin (CEN, Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon
Komitesi (CEN) ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
YAVUZ KEÇECi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 03.01.2014
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
 Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak
gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın
uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.
 Bu standardı oluşturan İhtisas Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
Kalite Sistem Belgesi

İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite
Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun
olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün
garantisi altında olduğunu ifade eder.
TSEK
Kritere Uygunluk Belgesi (TSEK Markası Kullanma Hakkı)
Kritere Uygunluk Belgesi; Türk Standardları bulunmayan konularda firmaların ürünlerinin ilgili uluslararası
standardlar, benzeri Türk Standardları, diğer ülkelerin milli standardları, teknik literatür esas alınarak Türk
Standardları Enstitüsü tarafından kabul edilen Kalite Faktör ve Değerlerine uygunluğunu belirten ve
akdedilen sözleşme ile TSEK Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSEK
Markası kullanılacak ürünlerin ticari Markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten geçerlilik süresi bir yıl olan
belgedir.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
ICS 23.080; 23.140; 23.160 TÜRK STANDARDI TS EN 1012-1/Şubat 2012
Ön söz
 Bu Standardı; CEN tarafından kabul edilen EN 1012-1 (2010) standardı esas alınarak TSE Makina İhtisas
Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce TS 9933 EN 1012-1: 1999’un
revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 21 Şubat 2012 tarihli toplantısında Türk
Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
 Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.
 Bu standardın AB Direktifi/Direktifleri ile ilişkisi, bu standardın tamamlayıcı kısmı olan, Ek ZA (bilgi

için)’da verilmiştir.
 EN 1012-1 standard serisi, “Kompresörler ve vakum pompaları - Güvenlik kuralları” genel başlığı altında
aşağıdaki bölümlerden oluşmaktadır:
 Bölüm 1: Hava kompresörleri,

 Bölüm 2: Vakum pompaları,
 Bölüm 3: Proses kompresörleri.
İçindekiler
0 Giriş .......................................................................................................................................................... 1
1 Kapsam .................................................................................................................................................... 1
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ........................................................................................... 1
3 Terimler ve tarifler ................................................................................................................................... 4
3.1 Genel terimler ..................................................................................................................................... 4
3.2 Belirli terimler ...................................................................................................................................... 5
4 Önemli tehlikelerin listesi – Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi................................................. 6
5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu tedbirler ..................................................................................... 8
5.1 Genel .................................................................................................................................................. 8
5.2 Mekanik güvenlik ................................................................................................................................ 8
5.3 Elektrik güvenliği ...............................................................................................................................10
5.4 Kumanda sistemleri ..........................................................................................................................10
5.5 Isıl güvenlik ....................................................................................................................................... 11
5.6 Gürültü ..............................................................................................................................................12
5.7 İşlenen, kullanılan veya atılan malzeme ve maddeler ......................................................................12
5.8 Yangın ve patlama ............................................................................................................................12
5.9 Ergonomik esaslar ............................................................................................................................14
5.10 Makina parçalarının kırılması ve diğer işlevsel arızalar ....................................................................14
5.11 Basınç tahliyesi – parçalanma ..........................................................................................................16
5.12 Bilgilendirme ve uyarı tertibatları ......................................................................................................16
6 Güvenlik kurallarının ve/veya koruyucu tedbirlerin doğrulanması .................................................. 17
6.1 Basınç deneyi ...................................................................................................................................17
6.2 Gürültü ..............................................................................................................................................17
6.3 Taşınabilir kompresör ünitelerinin kararlılığı .....................................................................................17
6.4 Doğrulama yöntemi...........................................................................................................................17
7 Kullanma talimatları .............................................................................................................................. 19
7.1 Genel ................................................................................................................................................19
7.2 Birlikte verilen dokümanlar (özellikle, talimat el kitabı) .....................................................................20
7.3 Özel tip kompresörler ........................................................................................................................21
7.4 İşletme talimatları ..............................................................................................................................22
7.5 İşaretlemeler, işaretler ve yazılı uyarılar ...........................................................................................23
7.6 Gürültü ..............................................................................................................................................24
7.7 Sökme ...............................................................................................................................................24
Ek A (Bilgi için) Bilgi levhaları, işaretler ve etiketler .................................................................................. 25
Ek ZA (Bilgi için) - Bu standardın, Makina güvenliği Direktifi 2006/42/EC'nin temel gerekleri ile
ilişkisi .............................................................................................................................................................. 29
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 30
Kompresörler ve vakum pompaları - Güvenlik kuralları -

Bölüm 1: Hava kompresörleri
0 Giriş
Bu standard, EN ISO 12100-1’de belirtilen C tipi bir standarddır.
İlgili makinalar, kapsadığı tehlikeler, tehlikeli durumlar ve olaylar bu standardın kapsamında belirtilmiştir.
Bu C tipi standardın hükümleri, A tipi veya B tipi standardlarda belirtilenlerden farklı olduğunda bu standardın
hükümlerine göre tasarımlanmış ve imal edilmiş makinalar için C tipi standardın hükümleri, diğer
standardların hükümlerinden önce yer alır.
Bu standard 1996’da yayımlandığında, kompresörlerin tüm tiplerine uygulanmıştır. Standard halihazırda; bu

bölümde yer alan sıkıştırılmış hava, azot ve inert gazlar için kompresörler, ikinci bölümde yer alan vakum
pompaları ve üçüncü bölümde yer alan proses gazları için kompresörler olmak üzere üç kısma ayrılmıştır.
CEN/TC 12 veya ISO/TC 67 komiteleri, çalışmalarının kapsamındaki kompresörler için hükümler belirleyip
daha sonra, bu standardın kapsamına giren hava kompresörleri için belirtilenleri etkilemeden proses gazları
için kompresör parçaları ile ilgili herhangi bir revizyon veya değişiklik yapmış olsaydı bu durum uygulayıcılar
tarafından daha pratik bir çalışma olarak değerlendirilebilirdi.
Kompresör ünitelerinin güvenlikle ilgili olmayan hususlarına dair standardlar aşağıda belirtilmiştir:
 Sabit kompresör üniteleri için EN 61000-6-4 ve EN 61000-6-2,

 Kızaklı ve gezer kompresör ünitelerinin elektromanyetik uyumlulukları için EN 13309.
1 Kapsam
Bu standard, 0,5 bar’dan daha büyük işletme basıncına sahip ve hava, azot veya inert gazları sıkıştırmak
amacıyla tasarlanmış olan kompresörlere veya kompresör ünitelerine uygulanır. Bu standard, amaçlarına
uygun olarak ve imalatçı tarafından önceden görülebilen hatalı kullanım şartlarında çalıştırılan
kompresörlerin veya kompresör ünitelerinin tasarımı, kurulması, işletilmesi, bakımı, sökülmesi ve hurdaya
ayrılması ile ilgili tüm önemli tehlikeleri, tehlikeli durumları ve olayları kapsar (Madde 4).
Bu standard, aşağıda belirtilen kısımlardan meydana gelen, genel amaçlı kompresör üniteleri kapsar:
 Kompresör,
 Tahrik sistemi,
 Çalışma için gerekli her bileşen veya tertibat.
Bu standard, proses gaz kompresörleri ile ilgili genel kuralları da kapsar ancak özel kurallar için prEN 1012-3
uygulanır.
Bu standard, akü ile beslenenler dâhil olmak üzere herhangi bir güç kaynağı ile tahrik edilen, ayrıca motorlu
taşıtlara takılan veya birlikte kullanılan kompresörleri kapsar.
Bu standard, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılan kompresörler için kuralları kapsamaz.
Bu standard, yayımından sonra imal edilen kompresörlere uygulanır.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır.
Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen
atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması
şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi hâlinde en son baskısı
kullanılır.
1
EN, ISO, IEC Adı 1) Adı

TS No
vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 547-1 Safety of machinery - Human body TS EN 547-1 Makinelerde güvenlik - İnsan
measurements - Part 1: Principles for vücudu ölçüleri - Bölüm 1:
determining the dimensions required for Vücudun tamamının makinelere
openings for whole body access into ulaşması amacıyla açıklıkların
machinery gereken boyutlarının tayini için
prensipler
EN 626-1: 1994 Safety of machinery - Reduction of risks TS EN 626- Makinelerde güvenlik -
+A1:2008 to health from hazardous substances 1+A1:2009* Makinelerden yayılan tehlikeli
emitted by machinery - Part 1: maddelerin sağlığa zararlı olma
Principles and specifications for rizikolarının azaltılması - Bölüm
machinery manufacturers 1: Makine imalatçıları için
prensipler ve özellikler
EN 837-2 Pressure gauges - Part 2: Selection and TS EN 837-2 Basınç ölçerler - Bölüm 2:
installation recommendations for Basınç ölçerler için seçim ve
pressure gauges montaj tavsiyeleri
EN 953:1997 Safety of machinery - Guards - General TS EN Makinalarda güvenlik -
+A1:2009 requirements for the design and 953+A1:2011 Koruyucular - Sabit ve hareketli
construction of fixed and movable koruyucuların tasarımı ve
guards yapımı için genel özellikler
EN 982:1996 Safety of machinery - Safety TS EN Makinalarda güvenlik- Akışkan
+A1:2008 requirements for fluid power systems 982+A1:2009* güç sistemleri ve bileşenleri için
and their components - Hydraulics güvenlik kuralları - Hidrolik
EN 983:1996 Safety of machinery - Safety TS EN Makinelerde güvenlik - Akışkan
+A1:2008 requirements for fluid power systems 983+A1:2009* güç sistemleri ve bileşenleri için
and their components - Pneumatics güvenlik kuralları - Pnomatik
EN 1005-2 Safety of machinery - Human physical TS EN 1005-2 Makinalarda güvenlik - İnsanın
performance - Part 2: Manual handling fiziksel performansı - Bölüm 2:
of machinery and component parts of Makinalara ve makinanın
machinery bileşenlerine elle yapılan taşıma
ve muhafaza işlemleri
EN 12021 Respiratory protective devices - TS EN 12021 Solunumla ilgili koruyucu
Compressed air for breathing apparatus cihazlar - Soluma tertibatları için
sıkıştırılmış hava
EN 13445-5: Unfired pressure vessels - Part 5: TS EN 13445- Basınçlı kaplar - Ateşle temas
2009 Inspection and testing 5: 2010* etmeyen - Bölüm 5: Muayene
ve deney
EN 13445-6 Unfired pressure vessels - Part 6: TS EN 13445- Basınçlı kaplar - Ateşle temas
Requirements for the design and 6 etmeyen - Bölüm 6: Küresel
fabrication of pressure vessels and grafitli dökme demirden yapılan
pressure parts constructed from basınçlı kapların ve basınçlı
spheroidal graphite cast iron parçaların tasarımı ve imalâtı
için özellikler
EN 60204-1: Safety of machinery - Electrical TS EN 60204- Makinalarda güvenlik -
2006 equipment of machines - Part 1: 1: 2011 Makinaların elektrik donanımı -
General requirements Bölüm 1: Genel kurallar
(IEC 60204-1:2005, modified)
EN 60204-11 Safety of machinery - Electrical TS EN 60204- Makinalarda güvenlik -
equipment of machines - Part 11: 11 Makinaların elektrik donanımı -
Requirements for HV equipment for Bölüm 11: 1000 V a.a veya
voltages above 1000 V a.c. or 1500 V 1500 V d.a'nın üzerindeki ve 36
d.c. and not exceeding 36 kV kV'u aşmayan gerilimlerde
(IEC 60204-11:2000) kullanılan yüksek gerilim
donanımı için kurallar
1)
TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. * işaretli
olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayınlanmış olan Türk Standardlarıdır.
2
EN, ISO, IEC Adı Adı

TS No
EN 61310-2: Safety of machinery - Indication, TS EN Makinalarda güvenlik - Gösterim,
2008 marking and actuation - Requirements 61310-2: işaretleme ve harekete geçirme -
for marking (IEC 61310-2:2007) 2008 Bölüm 2: İşaretleme ile ilgili
özellikler
EN ISO 2151: Acoustics - Noise test code for TS EN ISO Akustik - Kompresörler ve
2008 compressors and vacuum pumps - 2151:2009* vakumlu pompalar için gürültü
Engineering Method (Grade 2) deney kodu - Mühendislik metodu
ISO 2151:2004) (Derece 2)
EN ISO 4126-1 Safety devices for protection against TS EN ISO Aşırı basınca karşı koruma için
excessive pressure - Part 1: Safety 4126-1 emniyet cihazları - Bölüm 1:
valves (ISO 4126-1:2004) Emniyet vanaları
EN ISO 11688- Acoustics - Recommended practice for TS EN ISO Akustik - Düşük gürültü
1 the design of low-noise machinery and 11688-1 seviyesine sahip makina ve
equipment Part 1: Planning donanımın tasarımı için tavsiye
(ISO/TR 11688-1:1995) edilen uygulama - Bölüm 1:
Planlama
EN ISO 12100- Safety of machinery - Basic concepts, TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Temel
1: 2003 general principles for design - Part 1: 12100-1: kavramlar, tasarım için genel
Basic terminology, methodology 2007 prensipler - Bölüm 1: Temel
(ISO 12100-1:2003) terminoloji, metodoloji
EN ISO 12100- Safety of machinery - Basic concepts, TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Temel
2: 2003 general principles for design - Part 2: 12100-2: kavramlar, tasarım için genel
Technical principles 2006 prensipler - Bölüm 2: Teknik
(ISO 12100-2:2003) prensipler
EN ISO 13732- Ergonomics of the thermal environment TS EN ISO Isıl çevrenin ergonomisi -
1 - Methods for the assessment of human 13732-1* Yüzeylerle temasa karşı insan
responses to contact with surfaces - tepkilerinin değerlendirilme
Part 1: Hot surfaces metotları - Bölüm 1: Sıcak
(ISO 13732-1:2006) yüzeyler
EN ISO 13732- Ergonomics of the thermal environment TS EN ISO Isıl çevrenin ergonomisi -
3 - Methods for the assessment of human 13732-3 Yüzeylerle temasa karşı insan
responses to contact with surfaces - tepkilerinin değerlendirilme
Part 3: Cold surfaces metotları - Bölüm 3: Soğuk
(ISO 13732-3:2005) yüzeyler
EN ISO 13849- Safety of machinery - Safety-related TS EN ISO Makinelerde güvenlik - Kumanda
1: 2008 parts of control systems - Part 1: 13849-1: sistemlerinin güvenlikle ilgili
General principles for design 2008* kısımları - Bölüm 1: Tasarım için
(ISO 13849-1:2006) genel prensipler
EN ISO 13850: Safety of machinery - Emergency stop - TS EN ISO Makinelerde güvenlik - Acil
2008 Principles for design (ISO 13850:2006) 13850: durumlarda durdurma teçhizatı -
2009* tasarım prensipleri
EN ISO 13857: Safety of machinery - Safety distances TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Kol ve
2008 to prevent hazard zones being reached 13857: bacakların ulaşabileceği
by upper and lower limbs 2009* bölgelerde tehlikenin önlenmesi
(ISO 13857:2008) için güvenlik mesafeleri
EN ISO 14121- Safety of machinery - Risk assessment TS EN ISO Makinalarda güvenlik- Risk
1 - Part 1: Principles (ISO 14121-1:2007) 14121-1 değerlendirmesi - Bölüm 1:
Prensipler
EN ISO 14122- Safety of machinery - Permanent TS EN ISO Makinalarda güvenlik -
1 means of access to machinery - Part 1: 14122-1 Makinalara daimi erişme
Choice of fixed means of access vasıtaları - Bölüm 1: İki seviye
between two levels (ISO 14122-1:2001) arasındaki sabit erişme
vasıtalarının seçimi
Working platforms and walkways vasıtaları - Bölüm 2: Çalışma
(ISO 14122-2:2001) platformları ve yürüme yolları
3
EN, ISO, IEC Adı Adı

TS No
Stairs, stepladders and guard-rails vasıtaları - Bölüm 3: Normal
(ISO 14122-3:2001) merdivenler, basamaklı
merdivenler ve korkuluklar
4 means of access to machinery - Part 4: 14122-4* Makinalarda erişim için kalıcı
Fixed ladders (ISO 14122-4:2004) vasıtalar - Bölüm 4: Sabit
merdivenler
EN ISO 14163 Acoustics - Guidelines for noise control TS EN ISO Akustik - Susturucular ile gürültü
by silencers (ISO 14163:1998) 14163 kontrolü için kılavuz
EN ISO 15667 Acoustics - Guidelines for noise control TS EN ISO Akustik - Mahfazalar ve kabinler
by enclosures and cabins 15667* ile gürültü kontrolü için kılavuz
(ISO 15667:2000)
ISO 3857-1: Compressors, pneumatic tools and TS 9529: Kompresörler, pnömatik aletler ve
1977 machines - Vocabulary - Part 1: General 1991 makinalar - Terimler- Kısım I-
Genel
ISO 3857-2: Compressors, pneumatic tools and TS 9530: Kompresörler, pnömatik aletler ve
1977 machines - Vocabulary - Part 2: 1991 makinalar - Terimler Kısım II -
Compressors Kompresörler
ISO 8573-1 Compressed air - Part 1: Contaminants TS ISO Sıkıştırılmış hava - Bölüm 1:
and purity classes 8573-1 Kirlilikler ve saflık sınıfları
ISO 8573-2 Compressed air - Part 2: Test methods TS ISO Sıkıştırılmış hava - Genel
for oil aerosol content 8573-2 kullanım amaçlı - Bölüm 2:
Aerosol haldeki yağ muhtevası
tayini için deney yöntemleri
ISO 8573-3 Compressed air - Part 3: Test methods TS ISO Sıkıştırılmış hava - Bölüm 3: Nem
for measurement of humidity 8573-3 oranının ölçülmesi için deney
yöntemleri
ISO 8573-4 Compressed air - Part 4: Test methods TS ISO Sıkıştırılmış hava - Bölüm 4: Katı
for solid particle content 8573-4 parçacık muhtevası tayini için
deney yöntemleri
IEC 60417 Graphical symbols for use on TS IEC Donanım üzerinde kullanılan
2)
(2002-10) equipment 60417 :2006 grafik semboller - Bölüm 1: Genel
bilgiler ve uygulama
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından, EN 12100-1:2003’te verilen terimler ve tarifler uygulanır. Özellikle
kompresörler için gerekli terimler ve tarifler, aşağıda belirtilenler ile birlikte ISO 3857-1:1997 ve ISO 3857-
2:1997’de verilmiştir.
3.1 Genel terimler
3.1.1 Kompresör
Gaz veya buharı, giriş basıncından daha yüksek bir basınca sıkıştıran kompresör ünitesinin bir kısmı.
3.1.2 Kompresör ünitesi

Kompresörü, tahrik sistemini ve çalışma için gerekli her parça ve tertibatı ihtiva eden bir ünite.
3.1.3 Tahrik sistemi

Güç kaynağı ve bağlantı mekanizmasından meydana gelen sistem.
Not 1 - Güç kaynağı, bir elektrik motoru, buhar makinası (türbini) vb. olabilir.
2)
IEC 60417, gerekli olduğunda IEC web sitesine üye olunarak erişilebilen sadece veri tabanından elde
edilebilir (http://www.graphical-symbols.info/graphical-symbols/equipment/db1.nsf/welcome?openpage). Bu
standardla ilgili belirtilen semboller, Ek A’da bulunabilir.
4
Not 2 - Bağlantı mekanizması; tahrik kayışı, mil, dişliler vb. olabilir.
3.1.4 İnert gaz

Yüksek basınçlarda dahi etkin olmayan özelliğini muhafaza eden kimyasal gaz.
3.1.5 Basınç
Atmosfer basıncına bağlı basınç (örneğin, gösterge basıncı).
Not 1 - Birçok durumda bu basınç, etkin basınç olarak da belirtilir.
Not 2 - Basınç birimi bar’dır (1 bar = 100 kPa).
3.1.6 Sıvı darbesi

Sıkıştırılamayan maddeyi sıkıştırmak amacıyla yapılan işlemden kaynaklanan aşırı kuvvet.
3.1.7 Müsaade edilebilir en yüksek basınç

İmalâtçı tarafından belirlenen, kompresör veya kompresör ünitelerinin tasarımlandığı en yüksek basınç.
Not - Bu basınç, müsaade edilebilir en yüksek çalışma basıncı olarak da tanımlanabilir.
3.1.8 Normal çalışma şartları

Belirlenen madde sıkıştırılırken imalatçı tarafından belirtildiği gibi kompresörün, belirli ortam sıcaklığında,
müsaade edilebilir sınırlar içerisinde uygun bir şekilde muhafaza edildiği ve çalıştırıldığı şartlar.
3.2 Belirli terimler
3.2.1 Hava kompresörü

Havanın, azotun veya inert gazların sıkıştırılması için tasarlanan kompresör.
3.2.2 Kompresör tertibatı

Bir bütün olarak işlev gören sıkıştırma işlemini sağlayan kompresör üniteleri ve yardımcı donanımdan
meydana gelen tertibat.
Not - Tertibat ile ilgili sınırlamalar, imalatçı tarafından tanımlanır.
3.2.3 Taşınabilir ve kızaklı kompresör
3.2.3.1 Taşınabilir kompresör ünitesi

Tekerlek monte edilen ayrıca iş sahasında ve dışında çekilerek taşınabilen kompresör ünitesi.
3.2.3.2 Kızaklı kompresör

Kızaklar üzerinde monte edilmiş ve belirli bir yerde kısa mesafede çekilebilen veya hareket ettirilen
kompresör ünitesi.
3.2.3.3 Brüt kütle

Kızaklı veya taşınabilir kompresör ünitesinin (takımlar, donanım ve yakıt dâhil) belirtilen azami kütlesi.
Not - Takımlar ve donanımlar; örneğin beton kırıcıları, kazıcılar ve tipik bir uygulama işlemi için taşınabilen
hortumları kapsar.
3.2.4 Proses kompresörü

Hava, azot veya inert gazlar dışında tüm havaların sıkıştırılması için amaçlanan kompresör.
3.2.5 Su enjeksiyonlu kompresör

Sıkıştırılmış madde ile suyun karıştırılması için tasarımlanan kompresör.
5
4 Önemli tehlikelerin listesi - Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi

Tasarımda, muhafaza ve ilgili hükümler dikkate alınarak uygun güvenlik seviyesini sağlamak amacıyla,
uygun risk değerlendirme işlemi, EN ISO 12100-1, EN ISO 12100-2 ve EN ISO 14121-1’de tanımlanan
esaslara göre kabul edilmelidir.
Çizelge 1’de liste halinde verilen tehlikeler, bu standardın kapsamındaki tüm kompresörler/kompresör
üniteleri ile ilgilidir.
Çizelge 1 - Tehlike listesi
No. Tehlike tipi Güvenlik kuralına atıf

Tasarım ve
muhafaza Kullanma talimatı
konusunda
1 Aşağıdakilerden kaynaklanan mekanik tehlikeler:
1.1 Makina parçaları veya iş parçaları sebebiyle örneğin:
a) Biçimi 5.10.1
b) Kütle ve kararlılığı (yer çekimi etkisiyle hareket 7.3.2 a) ve d),
edebilecek elemanların potansiyel enerjisi) 7.5.4.1
c) Kütle ve hızı (kontrol altında veya kontrol dışı hareket
7.3.2 a)
ile elemanların kinetik enerjisi)
d) Mekanik dayanımın yetersizliği
5.10.1
1) Makina içinde enerji birikmesi
5.10.1, 5.11.1, 7.2.1.4 c), d) ve
e) Basınç altındaki sıvılar ve gazlar
5.11.2, 5.12 g), 7.2.2 m)
Kesilme ve bölme tehlikesi, sürtünme veya aşınma 7.2.1.4 n),
1.2 5.2.1.1
tehlikesi 7.2.2 a)
1.3 İçine çekme veya kaptırma tehlikesi 5.2.1.2 7.3.3
1.4 Darbe tehlikesi, zımbalama veya saplanma tehlikesi 7.2.1.4 o)
Yüksek basınçlı akışkan püskürmesi veya fırlatma
1.5 5.2.2 7.2.1.4 o)
tehlikesi
2 Aşağıdakilerden kaynaklanan elektriksel tehlikeler:
2.1 Elektrikli parçalarla kişilerin teması (doğrudan temas) 7.2.1.3.2, 7.4.2

Arıza durumunda elektrikli parçalarla kişilerin teması
2.2 (dolaylı temas) 7.4.2
2.3 Enerji kaynaklarının yetersiz yalıtımı 7.2.1.3.2

2.4 Elektrostatik durum 5.8.1
3 Aşağıda belirtilen durumlara sebep olan ısıl tehlikeler
Aşırı yüksek veya düşük sıcaklıktaki nesneler veya
maddelerle kişilerin muhtemel teması ile veya alev,
7.2.1.4 k).
3.1 patlama ve aynı zamanda ısı kaynaklarının ışıması ile 5.5
7.2.2 d)
meydana gelen yanıklar, haşlanmalar veya diğer
yaralanmalar
4 Gürültüden kaynaklanan tehlikeler
İşitme kaybı (sağırlık), diğer fizyolojik rahatsızlıklar 7.2.2 a), 7.5.1,
4.1 5.6
(örneğin, denge bozukluğu, bilinç kaybı) 7.6.2
Makinalar tarafından işlenen veya kullanılan
5 maddeler ve malzemeden (ve onları oluşturan
elementlerden) kaynaklanan tehlikeler
6
Çizelge 1 - Tehlike listesi (devamı)
No. Tehlike tipi Güvenlik kuralına atıf

Tasarım ve
muhafaza Kullanma talimatı
konusunda
Zararlı akışkan, gaz, buhar, duman ve tozların teması 5.2.2, 5.7.2, 7.2.2 e), 7.3.2 e),
5.1
veya solunmasından kaynaklanan tehlikeler 5.10.1 f)
7.2.1.4 j), m),
5.2 Yangın veya patlama tehlikesi 5.8
7.2.2 f)
5.3 Biyolojik veya mikrobiyolojik (virüs veya bakteri) tehlikeler 5.7.1 7.2.2 i)
Makinaların tasarımı aşamasında ergonomik
6 prensiplerin ihmalinden kaynaklanan örneğin,
aşağıda belirtilen tehlikeler
El kumandalarının uygun olmayan tasarımı, yerleşimi
6.1 5.9
veya tanımlanması
Aşağıdakilerden kaynaklanan beklenmeyen çalışma,
7 beklenmeyen aşırı çalışma/aşırı hız (veya benzer
herhangi bir arıza)
7.1 Kumanda sisteminin arızası/düzensiz çalışması 7.2.2 b)
7.2 Elektrik donanımı üzerinde dış etkiler 5.4.5
8 Güç kaynağının arızası 7.2.1.3.1
9 Kumanda devresinin arızası 5.4 7.2.2 b)
10 Bağlantı hataları
11 Çalışma esnasında arıza 5.10, 5.11.1 7.2.1.4 i)
12 Düşen veya fırlayan nesneler veya sıvı fışkırması 7.3.2 b), h)
13 Kararlılığın bozulması/makinanın devrilmesi 5.2.3 7.2.2 l)
Kişilerin kayması, takılması ve düşmesi (makinalarla
14 5.2.4 7.4.2
ilgili olarak)
Hareketlilikten kaynaklanan ilâve tehlikeler, tehlikeli konumlar ve tehlikeli olaylar
Makinada çalışma konumuna bağlı olarak (makinalarla
15
ilgili)
7.2.2 e) ve h),
15.1 Çalışma konumunda egzoz gazları/oksijen yetersizliği
7.3.2, e) ve f)
15.2 Operatör konumunda gürültü 6.2.1, 7.6
Makinanın kaldırılmasından kaynaklanan tehlikeler
16 5.9.2 b) ve c) 7.3.2 d)
(kararlılığın kaybı)
Güç kaynağı ve güç iletiminden kaynaklanan
17
tehlikeler
17.1 Motor ve akülerden kaynaklanan tehlikeler 5.3.2
17.2 Bağlantı veya çekmeden kaynaklanan tehlikeler 5.9.2 b), 5.9.3 7.3.2 a), g)
Üçüncü kişilerden kaynaklanan/bu kişilerin maruz
18
kaldığı tehlikeler
Görsel veya işitsel ikaz cihazlarının eksikliği veya
18.1 7.5
yetersizliği
19 Sürücü/operatör için yetersiz talimatlar 7.3.2
20 Sağlıksız duruş veya aşırı güç sarf etme 5.9.3
7
5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu tedbirler

5.1 Genel
Makinalar, bu maddede belirtilen güvenlik kuralları ve/veya koruyucu tedbirlere uygun olmalıdır. Makina,
ayrıca ilgili, fakat önemsiz olduğu için bu standardda yer almayan tehlikeler için EN ISO 12100’de (tüm
bölümleri) belirtilen esaslara göre tasarımlanmalıdır.
Bu standardda, örneğin Madde 2’de listelenen B tipi standardların uygulanması için seçim yapılması gerekli
olduğunda imalatçı, bu seçimlerin yapılması için uygun risk değerlendirmesini gerçekleştirmelidir.
Bu maddenin kurallarına uygunluk için kabul edilen tedbirler, daha etkili teknik tedbirler mevcut olduğunda en
son teknik gelişmelere uygun olmalıdır.
5.2 Mekanik güvenlik
5.2.1 Koruyucular
5.2.1.1 Genel
Periyodik bakım veya tamir için çıkarılmaları gereken sabit mahfazalar çıkarıldıklarında, ilgili bağlantı
sistemleri, mahfazaya veya makinaya iliştirilmiş durumda kalmalıdır.
5.2.1.2 Kesilme ve bölme, sürtünme ve aşınma tehlikesi

Tüm hareketli parçalar kalıcı mahfaza içerisine alınmalı veya kompresör ünitesi kapağı, duvar veya kabin
içinde olmalıdır. Bu mümkün olmadığı takdirde, EN 953:1997+A1:2009’da Madde 5’e uygun olarak kesilme
ve bölme, sürtünme ve aşınma riskini en aza indirmek ve EN ISO 13857’ye göre güvenli mesafeler için tüm
dönen ve karşılıklı hareketle çalışan parçalarla teması engellemek amacıyla ayrı koruyucular bulunmalıdır.
5.2.1.3 Vücut teması

Koruyucular, vücudun teması sebebiyle konumunu fazla değiştirmeyecek şekilde yeterince rijit olmalıdır. Bu
tür konum değiştirmeler, hareketli parçalarla temasa veya koruyucuda kalıcı şekil değişikliğine sebep
olmamalıdır. Koruyucuların rijitliği ile ilgili hükümler, EN 953:1997+A1:2009’da Madde 5.5.3’e uygun
olmalıdır.
5.2.1.4 Parçaların fırlaması

Hareketli parçalar, tüm çalışma modlarında parçaların önceden görülebilir fırlama riski en aza indirilecek
şekilde tasarımlanmalı ve yerleştirilmelidir. Risk değerlendirmesinde kalıcı bir fırlama tanımlandığında
(örneğin, kayış tahrikli kompresörden tahrik kayışının fırlaması), bu durumda koruyucunun darbe dayanımı,
EN 953:1997+A1:2009’da Madde 5.5.2’ye uygun olmalıdır.
5.2.1.5 Giriş kanallarına ve mahfazalara giriş

Girişlerdeki atmosferik giriş ağızlarında ve muayene açıklıklarında, kişilerin kompresör çalışırken içeri doğru
çekilmelerini ve tehlikeli bölgelere erişmelerini engelleyecek şekilde koruyucu tertibatlar bulunmalıdır. Bu
amaçla açıklıklar, üst uzuvlar için EN ISO 13857:2008, Çizelge 4’e ve uygulanabildiğinde bacaklar için
EN ISO 13857, Çizelge 7’ye uygun olmalıdır.
Kaptırma veya makaslama riski oluşturan hareketli parçalara erişim sağlayan açıklıklar, aşağıda
belirtilenlerden biri yoluyla engellenmelidir:
 Ara kilitlemeli erişim vasıtalarına sahip mahfazanın tamamı (örneğin, kapı, kapak vb.), erişim açıldığında
kompresör duracak ve erişim kapatılıncaya kadar çalışmayacak şekilde olmalı veya
 Ara kilitlemesiz mahfazada hareketli parçalara (örneğin, pervane kayışları, açık dişliler, zamanlama
işaretleri) erişim kısmi koruyucularla engellenmeli veya
 Mahfaza bulunmadığında hareketli parçalara (örneğin, pervane kayışları, açık dişliler, zamanlama
işaretleri) erişim, kısmi koruyucularla engellenmelidir.
Kompresör çalışırken mahfaza kapıları içerisinde çalışma, bakım veya muayene işlemleri sebebiyle erişim
gerektiğinde meydana gelebilecek ilave tehlikelere dikkat edilmeli ve alınan tedbirler, EN ISO 12100-2:
2003’e uygun olmalıdır. Madde 7.3.3’teki hükümler de uygulanmalıdır.
8
Çalışma, bakım veya muayene işlemleri sebebiyle giriş kanallarına ve mahfazaya tüm vücut ile erişim gerekli
olduğunda EN 547-1’deki hükümler, tüm vücut erişimi için açıklıkların en küçük boyutlarının belirlenmesinde
uygulanmalıdır.
Çalışma, bakım veya muayene işlemleri sebebiyle giriş kanallarına tüm vücut ile erişim gerekli olduğunda,
yetkisiz erişimleri engellemek amacıyla bir koruyucu takılmalıdır. Koruyucu, aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:
 Koruyucu açıldığında kompresör duracak ve koruyucu kapanıncaya kadar tekrar çalışmayacak şekilde
ara kilitlemeli ve
 Mahfazalı kilit veya asma kilidin anahtarı sadece giriş kanalına giren personelde mevcut olduğunda, bu
kilitlerin kullanımı ile koruyucunun istem dışı kapanması engellenmelidir.
Çalışma, bakım veya muayene işlemleri sebebiyle giriş kanallarına tüm vücut ile erişim sırasında
kompresörün çalışır durumda kalması öngörülüyorsa, giriş kanalının tasarımı, giriş kanalına girişteki hava
2
debisi ≤ 2,5 m/s olacak şekilde yapılmalı, ayrıca personelin kompresör içerisine çekilmesini engellemek
amacıyla koruyucu bir ızgara, kanalın içerisine yerleştirilmelidir.
Güvenli çalışma sistemi de, Madde 7.4.1’e uygun olarak tanımlanmalıdır.
5.2.2 Sıvı fışkırması

İnsan vücudu üzerine gaz veya sıvı fışkırması tehlikesi aşağıdaki tedbirlerle azaltılmalıdır:
 Birleşik boru donanımı, hortumlar ve yardımcı donanımların; titreşim, ısıl genleşme ve kendi kütlelerine,
olabilecek dış kuvvetlere, kirlenme etkilerine, haricî kimyasal maddelere dayanacak şekilde
tasarımlanmalı ve takviye edilmeli,
 Hasara uğrama ihtimali olabilecek konumda bütün boru donanımının korunmuş, sağlam ve yeterince
takviye edildiğinden emin olunmalı ancak ısı değişikliğinde hareket edebilmeli,
 Yağ/soğutucu doldurma tapalarının tasarımı, sıvıların tehlikeli bir şekilde dışarı çıkmamasını sağlayacak
şekilde olmalı (örneğin; basınç altındaki doldurma tapasının çıkarılmasını engelleyecek vasıtalar ile veya
etkili bir uyarı sistemi ile),
 Basınç girişi, havalandırma ve tahliyelerinin yeri ve tasarımında; hava, gaz, buhar veya boşaltılma ihtimali
olan sıvı dikkate alınmalıdır.
5.2.3 Kararlılığın kaybı
5.2.3.1 Genel uygulama

Kompresör üniteleri, EN ISO 12100-2:2003 Madde 4.6’ya uygun olmalıdır.
5.2.3.2 Taşınabilir ve kızak üzerine monte edilen kompresör üniteleri

Esas olarak motor/kompresör birleşmesi ile ilgili ağırlık merkezi, amaçlanan sınırlar içinde kullanıldığında,
kompresörün devrilmeden ve kaymadan kararlı bir şekilde kalmasını sağlayacak biçimde yeterince zemine
yakın olmalıdır. Madde 7.3.2 d)’de belirtilen hükümler, amaçlanan sınırlar dikkate alınacak şekilde
uygulanmalıdır.
Taşınabilir kompresör ünitesinin tekerlekleri, bu ünitenin amaçlandığı en büyük çekme hızında, taşınabilir
kompresör ünitesinin azami brüt kütlesini taşıyacak özellikte olmalıdır. Tüm tekerlekler, aynı yapıda olmalıdır.
Destek ayağı veya kılavuz tekerlek, talimat el kitabında tanımlandığı gibi taşınabilir kompresör ünitesinin ön
tarafının brüt ağırlığını taşıyabilecek özellikte olmalıdır. Destek ve çekme konumlarında, örneğin bağlama
sistemleri veya yerleştirme deliklerindeki çıkarılabilir pimler vasıtasıyla kompresör ünitesine güvenli bir
şekilde kilitlemek mümkün olmalıdır.
Kılavuz tekerlek tertibatı, operatör tarafından kilitlenmeden bırakıldığında çekme çubuğunda durmalıdır.
Not - Karayolunda kullanılan taşınabilir kompresörler, motorlu taşıtlar ve römorkları ile ilgili düzenlemelere de
tabidir.
9
5.2.4 Kayma, takılma ve düşme

Kompresör ünitesi etrafında yükseltilmiş alanlara erişim gerekirse ve bu alanlar kompresör ünitesinin
tamamlayıcı bir kısmı ise, bu durumda bu erişim alanları, EN ISO 12100-2:2003, Madde 5.5.6’ya uygun
olmalıdır. Bu tür bir erişim sağlandığında, çalışma platformlarına, yürüyüş yollarına, sabit merdivenlere ve
ara merdivenlere sabit erişim vasıtaları, EN ISO 14122-1, EN ISO 14122-2, EN ISO 14122-3 ve
EN ISO 14122-4’e uygun olmalıdır.
Yükseltilmiş alanlara erişim gerekli olduğunda ve bu alanlar kompresör ünitesinin tamamlayıcı bir parçası
olmadığında, uygun montaj talimatları, talimat el kitabında verilmelidir.
5.3 Elektrik güvenliği
5.3.1 Genel uygulama

Kompresör ünitesinin elektrik donanımı, EN 60204-1 ve/veya ilgili olduğunda EN 60204-11’e uygun olmalıdır.
5.3.2 Aşırı yükten koruma

Kompresör ünitesi, kompresör mahfazasının dış tarafında kurulduğunda güç devresinin aşırı akım koruması
bulunmuyorsa, Madde 7.2.1.3.1’deki hükümler uygulanmalıdır.
5.3.3 Elektrikli parçalardan korunma

Kompresör ünitesinin bir elektrik kesme tertibatı bulunmadığında, Madde 7.2.1.3.2’deki hükümler
uygulanmalıdır.
Elektrik ve tertibat kablo donanımı aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:
 Yeterince güvenli ve korunmuş,

 Sıcak yüzeylerle temas etmeyecek şekilde,
 Elektrik yönünden yeterince yalıtılmış.
Kablolama ve ilgili uygulamalar, EN 60204-1:2006 Madde 12 ve Madde 13’e uygun olmalıdır.
5.3.4 Taşınabilir ve kızak üzerine monte edilen kompresör üniteleri
5.3.4.1 Genel
Uygun bir aşırı akım koruma tertibatı (örneğin, sigorta), kablo tesisatını ve elektrik donanımını korumak için
elektrik tesisatında bulunmalıdır. Bu kural; ön ısıtma, ilk hareket ve şarj devrelerini kapsamaz. Sigortalar,
aşırı akım koruma tertibatları olarak sağlandığında, kullanılacağı ülkede kolayca bulunabilir tipte seçilmeli
veya yedek parçaların sağlanması ile ilgili düzenlemeler yapılmalıdır.
5.3.4.2 Sıvı, korozif etki

Aküler, üzerlerinde kaldırma ve taşıma tutamağı bulunan tipte olmalıdır. Aküler, personel ve çevredeki
cihazlar üzerine elektrolit sıçrama tehlikesi olmayacak şekilde monte edilmeli ve sıkıca bağlanmalıdır.
5.4 Kumanda sistemleri
5.4.1 Genel
Etkin kumanda sistem tasarımı, EN ISO 12100-2:2003 Madde 4.11, EN 60204-1:2006 Madde 9.4 ve
EN ISO 13849-1’e uygun olmalıdır.
5.4.2 Acil durdurma

Acil durdurma ihtiyacı ve ilgili tertibat, EN ISO 12100-2:2003 Madde 5.5.2’ye uygun olmalıdır. El ile acil
durdurma, EN ISO 13849-1:2008, Madde 5’te yer alan şartlara ve özellikle Madde 5.2.1’e uygun olmalıdır.
Acil durdurma bir ihtiyaç olarak belirtildiğinde, bu durumda acil durdurma tertibatı ve durdurma kategorisi,
EN ISO 13850’ye uygun olmalıdır.
Acil durdurma tertibatı, EN ISO 13850:2008 Madde 4.4.5’e uygun renkte ve bu standard Madde A.14’e
gösterildiği gibi olmalıdır.
10
5.4.3 El ile yeniden ayar (reset)

Durdurma komutu uygulandıktan sonra el ile yeniden ayar kuralları, EN ISO 13849-1:2008, Madde 5.5.2’ye
ve EN 60204-1:2006 Madde 9.2.5.3 ve Madde 9.2.5.4’e uygun olmalıdır.
5.4.4 Çalıştırma/yeniden çalıştırma

Çalıştırma ve yeniden çalıştırma için kurallar, EN ISO 13849-1:2008, Madde 5.2.3’e uygun olmalıdır.
Otomatik veya uzaktan çalıştırma kumandaları ile donatılan kompresör üniteleri, Madde 7.2.2 b) ve
Madde 7.2.2 c)’deki hükümlere uygun olmalıdır. Çalıştırma, bakım ve muayene sırasında otomatik olarak
veya uzaktan çalıştırma, kumanda sisteminde bulunan bir ara kilitleme (örneğin; her bir durdurma işleminden
sonra istem dışı otomatik çalışmayı engellemek amacıyla kapaklı anahtar sistemi veya yazılım kontrollü
olduğunda şifre korumalı) ile engellenmelidir.
5.4.5 Elektrik donanımı üzerindeki harici etkiler

Güvenlik sistemi ve diğer elektrik donanımı, aşağıda belirtilen durumlarda tehlikeli bir olaya yol açamayacak
şekilde tasarımlanmalı ve yapılmalıdır:
 Kısa devre,
 Dıştan çarpmalar,
 Besleme gerilimindeki kesilmeler veya değişmeler,
 Topraklama hataları.
Kumanda sisteminin enerji beslemesindeki arıza, arıza modu bilinerek EN ISO 12100-2:2003 Madde
4.12.2’ye uygun olarak “yönlendirilen arıza mod sistemi”ne geçmelidir (örneğin, makinanın durdurulması).
5.4.6 Pnömatik ve/veya hidrolik kumanda sistemleri
5.4.6.1 Genel
Pnömatik ve hidrolik donanım, kompresör ünitesinin kumanda sisteminin bir kısmını oluşturuyorsa, bu durum
EN ISO 12100-2:2003 Madde 4.10’a uygun olmalı ve aşağıda belirtilenler uygulanmalıdır.
5.4.6.2 Şartlandırma
Ölçme, kumanda ve güvenlik sistemleri için sıkıştırılmış hava, amaca uygun olarak şartlandırılmalı ve EN
983:1996+A1:2008 Madde 5.3.4.1.1’e uygun olmalıdır. Ölçme, kumanda ve güvenlik için hidrolik sistemler,
bir filtre sistemi ile donatılmalı ve EN 982:1996+A1:2008 Madde 5.3.4.1.3’e uygun olmalıdır. Pnömatik
kumanda sistemlerinde kirlenme seviyesi kritik olduğunda, bu seviyeler, ISO 8573-1’e uygun olmalıdır.
Aerosol, yağ ve kirleticilerinin seviyesi ile ilgili doğrulama, ISO 8573-2’y, nem için ISO 8573-3’e ve
parçacıklar için ISO 8573-4’e uygun olmalıdır.
5.4.7 Basınç veya sıvı seviyesinin düşmesi

Hidrolik akışkan seviyesi veya hidrolik veya pnömatik basınç, güvenli çalışmayı sürdürmek için gerekli
seviyelerin altına düşmesi durumunda kompresör ünitesini durdurmak için kapatma tertibatı takılmalıdır.
Kapatma tertibatı, pnömatik sistemler için EN 983:1996+A1:2008 Madde 5.3.3.2’ye ve hidrolik sistemler için
EN 982:1996+A1:2008 Madde 5.3.3.2’ye uygun olmalıdır.
5.5 Isıl güvenlik

Makinanın normal çalışması sırasında personelin karşı karşıya kalabileceği ve kazara temas edebileceği
aşırı sıcaklığa maruz dış yüzeyler temastan korunmalıdır (örneğin, tasarım ile kontrol edilemeyen
sıcaklıkların yalıtılması ile).
Yüzeylerin sıcaklıkları +70 C’un üzerinde olduğunda EN ISO 13732-1’e ve -10 C’un altındaki yüzey
sıcaklıklarında EN ISO 13732-3’e bakınız.
Koruyucu mümkün olmadığında, uygun bir ikaz veya Madde A.7 (sıcak yüzey) ve Madde A.10’da (soğuk
yüzey) tanımlanan sembol bulunmalıdır.
0 ºC’un altındaki ortam sıcaklıklarında, yağ püskürtmeli hava kompresörü ünitelerinin çalıştırılması
durumunda püskürtülen yağın eksikliğinden kaynaklanan aşırı ısınma sebebiyle sıcak yüzey riskini
engellemek için, güvenli çalışmayı sağlamak amacıyla çalıştırmadan önce yağın viskozitesini azaltmak
amacıyla uygun tedbirler alınmalıdır. Madde 5.11.2’deki hükümler uygulanmalıdır.
11
2
Yağlayıcının ısıtılması için kullanılan daldırmalı ısıtıcılar, “sıcak noktalar”dan kaçınmak için, 25 kW/m den
daha büyük olmayan güç dağılımına sahip olmalıdır. Kullanılan ısıtıcılar, her zaman yağ içine tamamen
daldırılmış olmalıdır.
Yangın riskini engellemek amacıyla, sıcak boru tesisatı, ahşap veya yanabilir malzeme ile temasta
olmamalıdır.
5.6 Gürültü
Gürültünün özellikle kaynağında azaltılmasına tasarım aşamasında dikkat edilmelidir (EN ISO 11688-1,
EN ISO 14163 ve EN ISO 15667’ye bakınız). Tasarım, belirtilen en yüksek çevre sıcaklığında, bütün kapılar
ve giriş kapakları kapalı iken tüm gürültü azaltıcı tertibatlar yerinde ve tedbirler alınmış durumda tam yükte
sürekli çalışmanın mümkün olabilecek şekilde olmalıdır.
Not - EN ISO 11688-2, makinalarda gürültü üreten mekanizmalar konusunda faydalı bilgiler vermektedir.
5.7 İşlenen, kullanılan veya atılan malzeme ve maddeler
5.7.1 Mikroorganizmalar, biyolojik ve mikrobiyolojik varlıklar
5.7.1.1 Yoğuşma
Boşaltma imkânları, mikroorganizmaların gelişmesine sebep olabilecek durgun sıvıların birikmesini
engellemelidir. Boşaltma sistemleri, el ile veya otomatik tipte olabilir. Bu sistemler; boru tesisatı veya su
ceketleri, soğutucular, akış darbe sönümleyicileri ve hava alıcı tertibatlarında biriken sıvıların boşaltılmasını
sağlamalıdır. Madde 7.2.2 i), Madde 7.2.2 j) ve Madde 7.2.2 k)’daki hükümler uygulanmalıdır.
Kompresör ünitesinde, yoğunlaşan sıvıların birikmesini ve daha sonra güvenli bir şekilde tahliyesini ve
atılmasını sağlayan boşaltma sifonları bulunmalıdır.
5.7.1.2 Su püskürtmeli kompresör üniteleri

Kompresör ünitesindeki malzemelerin seçiminde, su içinde bakteri üremesinin engellenmesi dikkate
alınmalıdır.
5.7.2 Hava alma ile ilgili zorluklar
5.7.2.1 İçten yanmalı motorlar ile tahrik edilen kompresör üniteleri

Egzoz çıkışı ile kompresör girişinin konumlandırması, normal çalışmada kompresör girişinin egzoz dumanına
maruz kalması en aza indirilecek şekilde olmalıdır. Ayrıca, Madde 7.2.2 d), Madde 7.3.2 e) ve Madde 7.3.2
f)’deki hükümler de uygulanmalıdır.
5.7.2.2 Azot ve inert gazlar

Kompresör ünitesinde azot veya inert gazlar kullanıldığında sızıntı, nefes alınan hava ile yer değiştirebilir.
Kompresör ünitesi içerisinde personelin erişebileceği tüm alanlarda, solunan havanın yerine geçebilen gaz
konsantrasyonundaki oksijen seviyesi EN 12021’de tanımlanan sınırlar içerisinde kalmalıdır. Azot veya inert
gazlarının yığılmasını engellemek için aşağıda örnekler verilmiştir:
 Kompresör mahfazalarında havalandırma ile ilgili tedbirler,

 Sızıntının güvenli bir alana boşaltılması için havalandırma hattının yerleştirilmesi.
5.8 Yangın ve patlama
5.8.1 Elektrostatik durum

Yağ banyolu dönel kompresör ünitelerinde, yağ/hava ayırıcısı ve sıkıştırılmış hava ile temas eden tüm
yalıtılmış parçalar, mevcut tanka elektriksel olarak bağlanmalıdır.
5.8.2 Yağ banyolu dönel kompresör üniteleri

Yağlamanın yetersizliği sebebiyle, aşırı ısınma ve sonra yangın ve patlama riskini azaltmak amacıyla,
kompresörün yağlama sistemi, tüm çalışma şartlarında [örneğin; güvenlik tertibatlarının kapsamadığı
(örneğin, hatalı çalıştırma, acil durdurma) normal olmayan şartlarda ve çalışma modları ile birlikte normal
kullanımda] yeterli miktarda yağ püskürtecek şekilde tasarımlanmalıdır.
12
Yeterli bir yağ beslemesini sağlamak amacıyla aşağıda belirtilen teknik özelliklerden biri uygulanmalıdır:
 Ana devredeki yağ filtreleri, filtre tıkandığında filtre geçişinde oluşan basınç farkı ile açılan bir baypas’a
sahip olmalı ve baypas açılma basıncı, güvenli çalışmanın sağlanması için gerekli yağ miktarı ile
belirlenmeli,
 Ana devrede, yağ filtreleri boyunca basınç farklılığını algılayan ikaz ve/veya kapama tertibatı bulunmalı
ve ikaz ve/veya kapama tertibatının çalışma basıncı, güvenli çalışmanın sağlanması için gerekli yağ
miktarı ile belirlenmeli,
 Kompresöre girmeden önce yağ basıncını algılayan ikaz ve/veya kapama tertibatı bulunmalı ve ikaz
ve/veya kapama tertibatı; yağ basıncı gerekli seviyenin altına düştüğünde, güvenli çalışmanın
sağlanması için devreye girmelidir.
Yağ banyolu dönel hava kompresörlerinin tasarımı, yağ ayırıcısından önceki çıkış flânşındaki en yüksek
sıcaklık, normal şartlarda 110 ºC’u aşmayacak şekilde olmalıdır.
Yağ banyolu dönel hava kompresör üniteleri, kompresör yağ sıcaklığı güvenli sınırı aştığında kompresörü
durduracak otomatik bir kapama tertibatına sahip olmalıdır. Kapama tertibatı, 120 ºC’u aşmayan bir
sıcaklıkta çalışmalıdır. 120 ºC’u aşan sıcaklıklar uygulandığında, bu durumda yüksek sıcaklıklara dayanıklı
yağlayıcılar kullanılmalıdır.
Aşağıda belirtilen kapama tertibat tipleri uygulanabilir:
 Elektronik/elektrik kumandalı sıcaklık algılama tertibatı veya

 Sıcaklık göstergesi/ölçme aleti anahtarı.
Sıcaklık ölçme algılayıcısı, yağ/hava karışım sıcaklığının doğru ölçmesi sağlanacak şekilde hava tahliye
çıkışında konumlandırılmalıdır.
5.8.3 Yağlamalı, pistonlu hava kompresör üniteleri

Tasarım, her sıkıştırma safhasının çıkışında yağda karbonlaşma oluşmasını en aza indirecek şekilde olmalı
ve hava soğutucusunun muayenesi ve temizliği için tedbir alınmış olmalıdır. Muayene ve temizlik için alınan
tedbirler, açılabilir kapakları ve tapaları kapsayabilir.
Aşağıda belirtilen çıkış sıcaklıkları için yağ kullanıldığında normal çalışma şartlarında bu sıcaklıklar
aşılmamalıdır:
 Müsaade edilebilen en yüksek basıncı 10 bar’a kadar olan tek kademeli kompresörlerde 220 ºC,
 Müsaade edilebilen en yüksek basıncı 10 bar’dan fazla olan tek kademeli kompresörlerde 200 ºC,
 Müsaade edilebilen en yüksek basıncı 10 bar’a kadar olan çok kademeli kompresörlerde 180 ºC,
 Müsaade edilebilen en yüksek basıncı 10 bar’dan fazla olan çok kademeli kompresörlerde 160 ºC.
Yukarıda belirtilenlerden daha yüksek sıcaklıklara, bu sıcaklıklara dayanıklı özel yağlayıcılar kullanıldığında
ve/veya yağda karbonlaşma oluşumunu en aza indirecek özel tedbirler alındığında müsaade edilebilir.
Karbon oluşumunu en aza indirmek için, hassas bir şekilde tasarımlanmış ve takılmış piston segmanları
kullanılarak silindir tepesine giden yağı azaltmak gibi tedbirler alınabilir. Buradaki kurallara ilave olarak,
Madde 7.2.1.4 e)’deki hükümler de uygulanmalıdır.
5.8.4 Yağlamalı, pistonlu hava kompresör üniteleri (50 bar basıncın üzerinde çalışan)
50 bar basıncın üzerinde çalışan yağlamalı, pistonlu hava kompresör ünitelerinde aşağıda belirtilen ilave
tedbirler dikkate alınmalıdır:
 Düşük sıkıştırma sıcaklıkları ve uygun basınç oranları için tasarım,

 Yağlayıcının özellikle belirlenmesi,
 Katalitik etkiye sahip, tepkimeli kirlilik veya kirlilikleri absorbe edecek gaz filtresinin sağlaması,
 Silindirlere püskürtülen yağlayıcıda hava veya gaz kabarcıklarının bulunmaması.
5.8.5 İçten yanmalı motorlar ile tahrik edilen kompresör üniteleri
İçten yanmalı motorlar ile tahrik edilen kompresör ünitesindeki yakıt doldurma yeri, sıcak yüzeylerden uzak
konumda yerleştirilmelidir. Doldurma yeri, kompresörü/motoru tutan yapıda örneğin motorun altına takılan
toplama tablasının kullanılması ile yakıtın dökülmesini en aza indirecek şekilde tasarımlanmalıdır.
13
5.9 Ergonomik esaslar
5.9.1 Genel
Konumlarından kolayca görülebilecek şekilde yerleştirilmesi gereken, çalışan kumandalar ile ilgili cihazlar
gibi elemanları kapsayacak ergonomik tasarım esasları dikkate alınmalıdır. Kumandalar ve cihazlar, operatör
tarafından anlaşılabilmesine yardımcı olacak ve böylece operatör hatalarına engel olacak şekilde
tasarımlanmış ve düzenlenmiş olmalıdır. Ergonomik esasların makinalara uygulanması konusunda
EN 13861 ve EN 614-1’e bakılmalıdır.
El kumandaları ve diğer sık kullanılan tertibatlar, kolayca erişilebilecek ve aşırı güç sarf etmeden
çalışabilecek şekilde düzenlenmelidir. Makinalardaki kumandaların yerleşimi için EN 61310-3’e bakılmalıdır.
Çalıştırma ve durdurma tertibatları, kolay çalışabilir olmalı ve EN ISO 13850 ve IEC 60417-DB-12M’e uygun
olarak açıkça işaretlenmelidir. Ayrı çalıştırma/durdurma kumandaları kullanıldığında; çalıştırma kumandası,
Madde A.11’de ve durdurma kumandası Madde A.12’de belirtildiği gibi tanımlanmalıdır. Çalıştırma/durdurma
kumandası bir tertibatta birleştirildiğinde, Madde A.13’te belirtildiği gibi tanımlanmalıdır.
Kompresör ünitesi; akışkanların doldurulması, temizlenmesi, havalandırılması, geri kazanılması ve tahliyesi

esnasında güvenli bir şekilde uygulama yapılmasını sağlayacak şekilde tasarımlanmalı ve imal edilmelidir.
5.9.2 Kompresör ünitelerinin el ile taşınması

Kompresör ünitelerinin ve ağır parçalarının kolay ve güvenli bir şekilde taşınması için genel kurallar, özellikle
aşağıda tanımlanan belirli hususlar dâhil, EN ISO 12100-2 Madde 5.5.5 ve EN 1005-2’ye uygun olmalıdır:
a) Taşınabilir arazi kompresör üniteleri, aşağıda belirtilen şartları karşılamalıdır:
1) Toplam kütlesi 750 kg üzerindeki makinalar, park fren sistemi ile donatılmalı,
2) Park fren sistemi ile donatılmayan toplam kütlesi 750 kg’dan az olan makinalarda Madde 7.3.2 i)
uygulanmalıdır.
Not - Karayolunda kullanılan taşınabilir kompresör üniteleri, motorlu taşıtlar ve römorkları ile ilgili
düzenlemelere de tabidir.
b) Kompresör ünitesinin kaldırılması gerektiğinde, sadece bir kaldırma noktasının olması tercih edilebilir.
Kaldırma kulağının veya kulaklarının tasarımında aşağıda belirtilen hükümler dikkate alınmalıdır:
1) Kaldırma sırasında ivme sebebiyle oluşabilecek, toplam makina kütlesinin en az 2,5 katı düşey yük,
2) Makina kütlesinin düzensiz dağılımı sebebiyle ilave yük.
c) Taşınabilir ve kızak üzerine monte edilen kompresör üniteleri, üzerinde taşınabileceği taşıta güvenli bir
şekilde bağlanmalarını sağlayacak şekilde bağlama (bağlantı) yerlerine sahip olmalıdır. Bağlama
(bağlantı) yerleri, Madde A.20’ye göre işaretlenmelidir.
5.9.3 Taşınabilir ve kızak üzerine monte edilen kompresör üniteleri

Çeki çubuğunda kaldırma noktasındaki yük 50 kg’dan fazla ise, çeki çubuğunu kaldırmak için bir mekanizma
kurulmalıdır.
Yakıt doldurma yerleri kolayca erişilebilir olmalıdır.
5.10 Makina parçalarının kırılması ve diğer işlevsel arızalar
5.10.1 Çalışma sırasında kırılma

Bileşen parçalar ve tertibatlar; müsaade edilebilir en yüksek basınç, döngüsel yük ve sıcaklık dikkate
alınarak yeterli dayanıma sahip olacak şekilde tasarımlanmalıdır.
Çevrimsel basınç değişikliği altındaki parçaların biçimi, gerilme yığılmalarını ve gerilme seviyelerini azaltacak
şekilde seçilmelidir.
14
Seçilen malzemeler, belirlenen, oluşacak gerilme seviyesi için yeterli sünekliğe ve yorulma dayanımına sahip
olmalıdır. Küresel grafitli dökme demirden yapılan kompresör/kompresör ünitesinin basınca maruz parçaları,
malzeme özelliklerinin doğrulanması ve basınç deneyleri dâhil EN 13445-6’ya uygun olmalıdır. Küresel
grafitli dökme demir için olanlar dışında basınca maruz kalma şartları, Madde 6.1’de tanımlanan basınç
deneylerinin uygulanması ile doğrulanmalıdır.
Kullanılan malzemeler; belirtilen yağlayıcılar ve diğer akışkanlar ve imalatta kullanılan gazlar ile uyumlu
olmalıdır.
Kompresör ile boru tesisatı sistemi arasındaki bağlantıların, boru tesisatına kabul edilemez yüklerin
iletilmesini engelleyecek şekilde tasarımlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır. Bağlantı, sıkıştırılan
maddenin basıncına ayrıca titreşimden ve ısıl genleşmeden kaynaklanan ve önceden görülebilir harici
kuvvetlere (örneğin, darbeler) dayanacak esnek boru tesisatından oluşabilir.
Kompresör ünitesi içerisindeki bağlantı elemanları (örneğin, flanşlı borular ve kompresör ünitesi çıkış yeri)
arasında ek yerlerinden depolanan enerjinin istem dışı serbest kalmasını engellemek amacıyla, yalıtım
maddeleri ve contalar, maruz kalınan uç basınç ve sıcaklık değerlerine dayanacak malzemelerden
yapılmalıdır.
Pistonlu kompresörün silindir kafası ve silindiri veya dönel kompresörünün mahfazası gibi basınca maruz
parçalar (basınç, önemli bir tasarım şartı olmadığında), kompresörün statik ve dinamik çalışma etkilerini
karşılayacak şekilde yeterli dayanıma, rijitliğe ve kararlılığa sahip olmalıdır.
5.10.2 Düşük sıcaklıkta çalışma

Kompresörler, yüksüz durumda veya çalıştırılmayan sürelerde donmadan kaynaklanan hasarı engellemek
amacıyla ilave tertibatlarla donatılmalıdır. Kompresörler, 0 ºC’un altındaki sıcaklıklarda kullanıldığında bu
tertibatlar, çalışır durumda olmalıdır (örneğin, soğutucuyu/yağlayıcıyı doğrudan ısıtan veya kompresör ünitesi
mahfazasını altından ısıtan bir ısıtıcı donanımı). Madde 7.2.1.4 a), Madde 7.2.1.4 b), Madde 7.2.1.4 g) ve
Madde 7.2.1.4 k)’daki hükümler uygulanmalıdır.
5.10.3 Sıvı darbesi

Sıvı darbesi, kompresör ünitesinin hemen hemen tamamen tahrip olmasıyla ve daha sonra parçaların
fırlaması, darbeye sebep olan sıvının veya çalışılan maddenin fışkırması ve soğutucu veya yağlayıcının
sızıntısı ile sonuçlanabilir.
Sıvı darbesini engellemek amacıyla kompresör, içten patlamasız tipte olmalı veya darbeye sebep olabilecek
miktarda sıvı girişine müsaade edilmemelidir.
Püskürtme, yoğun çalışma ve yoğuşma sebeplerinden sıvı oluşabildiğinde veya kompresörün girişinde ya da
iç tarafında biriktiğinde, uygun seperatörler, tuzaklar ve boşaltma vasıtaları yerleştirilmelidir.
5.10.4 Soğutucu sistem
5.10.4.1 Genel
Soğutucu sistemde, gaz sızıntısının sebep olduğu tespit edilebilir basınç yükselmesini engellemek amacıyla
tedbirler alınmalıdır. Soğutucu sistem, soğutucunun aşırı basınç sebebiyle güvenli bir alana tahliyesi için
tahliye vasıtaları veya basınç artışını tespit eden ve daha sonra kompresör ünitesini kontrollü bir şekilde
durduran bir tertibat ile donatılmalıdır.
5.10.4.2 İçten yanmalı motorlar ile tahrik edilen kompresör üniteleri

Motorun aşırı ısınması, makina parçalarının arızalanması veya yangın riskine sebep olabildiğinde, içten
yanmalı motorlar ile tahrik edilen kompresör ünitesinin izlenmesi ve durdurulması için tedbirler alınmalıdır.
Sıcaklık ve/veya soğutucu seviyesi algılama tertibatı, motora yakıt beslemesinin doğrudan kesilmesi için bir
sinyal sağlamalı veya takıldığında, elektronik kumanda ünitesi vasıtasıyla durdurma sağlanmalıdır
15
5.11 Basınç tahliyesi - parçalanma

5.11.1 Genel
Basınç tahliye tertibatı veya tertibatları, basınca maruz parçalarda müsaade edilebilir en yüksek basınç
aşıldığında bu parçaları korumalıdır.
Ayrı bir bölmede sadece harici basınç sağlayıcıları sebebiyle müsaade edilebilir en yüksek basıncın
aşılabildiği durumlarda, ayrı bir basınç tahliye tertibatı gerekli değildir. Basınç tahliye vanası
sağlanmadığında, Madde 7.2.1.4 i)’deki hükümler uygulanmalıdır.
Önceden tahmin edilebilen tüm şartlar altında, tasarım sebebiyle müsaade edilebilir en yüksek basıncın
herhangi bir kompresör bölmesinde aşılmaması için tedbirler alınmalıdır. Müsaade edilebilir en yüksek
basınç aşıldığında artış, % 10’dan fazla olmamalı ve sadece anlık olmalıdır. Basınç tahliye tertibatının
seçilmesinde, % 10’luk anlık geçiş safhası sırasında basınçla ilgili şartlar ve debi dikkate alınmalıdır.
Müsaade edilebilir en yüksek basıncın aşılmasını engelleyen tertibatlar aşağıda belirtildiği gibi olmalıdır:
 Basınç tahliye tertibatları,

 Patlama diskleri ve burulma pimleri,
 Performans seviyeleri, EN ISO 13849-1:2008, Madde 4.5’e göre belirlenen basınç algılama tertibatları.
Bu tür tertibatlar, EN ISO 12100-2:2003, Madde 4.12.3’e uygun olarak “yedekleme” görevi yapmalıdır.
Bu tertibatlardan en az iki adet bulunmalı ve bunlar, yetkisiz ayarlanmaya karşı korunmalıdır. Bu
tertibatlar, aşağıda belirtilen işlevlerden birini sağlayabilir:
1) Güç kaynağının durdurulması,

2) Basınç sistemini, besleme sisteminden kapama tertibatları vasıtasıyla ayrılması,
3) Aşırı basıncın tahliyesi için kumanda vanasının açılması.
5.11.2 Basınç tahliye tertibatlarının tasarım özellikleri

Basınç tahliye vanası, aşılabilen müsaade edilebilir sınır değerlere karşı basınç donanımını korumak
amacıyla tasarımlanmış güvenlik işlevli tertibat olarak kullanıldığında EN ISO 4126-1’e uygun olmalıdır.
5.11.3 Turbo kompresör üniteleri

Müsaade edilebilir en yüksek basıncın % 110’undan daha fazla bir basınca tasarım ile erişemeyen
atmosferik emişli turbo kompresörlerin basınç tahliye tertibatı ile donatılmasına gerek yoktur.
5.11.4 Çok kademeli kompresör üniteleri

Çok kademeli kompresörün tüm kademeleri ve ara bölmeleri, her bir kademede tasarım basıncı
aşılamayacak şekilde ilgili tasarım basıncına ayarlı basınç tahliye tertibatları ile donatılmalıdır.
Arıza modundakiler dâhil önceden görülebilir tüm şartlar altında kademelerin hiç birinde son kademedeki
basınçtan daha yüksek basınca maruz kalınmadığı gösterilebilirse ve ara kademe, son kademenin müsaade
edilebilir en yüksek basıncına göre tasarımlanmışsa, bu durumda sadece son kademe için basınç tahliye
vanası gerekir.
5.11.5 Soğutucu madde tarafında basınç tahliye tertibatlarının uygulanması

Kompresörün soğutucu maddesi tarafındaki ayrılabilen ve sıcaklık yükselmelerine veya bazı durumlarda
sıcaklık düşmelerine maruz kalan kısmında koruyucu tedbirler alınmalıdır. Bu koruyucu tedbirler, örneğin,
basınç tahliye tertibatlarının tahliye tarafına bağlı genleşme haznelerinin kullanımını veya gerekliyse,
soğutucu madde tarafında müsaade edilebilir en yüksek basıncın aşılması durumunda basınç
yükselmelerinin engellenmesi için güvenli bir alana doğrudan tahliyeyi kapsayabilir.
5.12 Bilgilendirme ve uyarı tertibatları

Uygun bir basınç göstergesi, basıncı göstermek amacıyla kompresör ünitesinin üzerinde veya uzağında
aşağıda belirtilen yerde sağlanmalıdır:
 Kompresörün son çıkışında,

 Müsaade edilebilir en yüksek basıncı 3 bar’ı aşan diyaframlı kompresörlerin her bir ayrı kademesinde,
 20 kW’tan fazla mil girdi gücüne sahip pozitif deplasmanlı kompresörlerin her bir ayrı kademesinin
basınç tarafında,
16
 75 kW’tan fazla giriş gücüne sahip kompresörlerdeki yağ pompaları ile donatılan yağlama sistemlerinde,
 Giriş basıncı, atmosfer basıncının üzerinde olan kompresörlerin girişinde.
Basınç göstergeleri konusunda ilave bilgiler için EN 837-2’ye bakınız. Elektronik ekranla birlikte basınç
transduserleri kullanıldığında, okuma doğruluğu, EN 837-2’de tanımlanan eş değer basınç göstergesine eşit
veya daha iyi olmalıdır.
6 Güvenlik kurallarının ve/veya koruyucu tedbirlerin doğrulanması

6.1 Basınç deneyi
Basınçlı gaz tarafını ve sıkıştırma alanının soğutucu tarafını oluşturan bileşen, parçalar ve tertibatlar,
EN 13445-5: 2009 Madde 10.2.3’e uygun olarak deneye tabi tutulmalıdır.
2000 bar üzerinde basınca maruz parçalarda, müsaade edilebilir en yüksek basıncın 1,3 katına eşit deney
basıncı uygulanmalıdır. Güvenli deney uygulamaları, EN 13445-5:2009 Madde 10.2.3’e uygun olmalıdır.
Partiler halinde imal edilen ve 16 bar’dan büyük olmayan müsaade edilebilir en yüksek basınçta çalışmak
amacıyla tasarımlanan kompresörlerde, bileşen parçanın enerji muhtevası 200 bar’ı aşmazsa numune
deneyine müsaade edilir.
6.2 Gürültü
6.2.1 Genel
Gürültü emisyon değerleri (örneğin, çalışma yerinde A ağırlıklı ses emisyonu basınç seviyesi ve A ağırlıklı
ses güç seviyesi), EN ISO 2151’e uygun olarak ölçülmeli, rapor edilmeli ve doğrulanmalıdır.
Madde 5.6’ya uygunluk; aynı aile, benzer büyüklük ve performans karakteristiklerine sahip diğer makinaların
gürültü emisyon değerleri ile karşılaştırma yapılarak doğrulanabilir.
6.2.2 Dış mekânda kullanılan kompresör ünitelerinin ses güç seviyesi

Dış mekânda kullanılan kompresör ünitelerinin ses güç seviyesi, belirli Avrupa yasasına tabidir.
Madde 6.2.1’e bir istisna olarak, bu tür kompresör ünitelerinin ses güç seviyesinin belirlenmesi, bu yasaya
uygun olmalıdır.
6.3 Taşınabilir kompresör ünitelerinin kararlılığı

Taşınabilir kompresör ünitesinin karayolunda güvenli şekilde çekilerek nakledilme kararlılığı, uygulanabilir
deneylerle doğrulanmalıdır. Deney, kullanma amacına uygun olarak yüklenen (örneğin, yakıt, hortumlar ve
takımlar dâhil) taşınabilir kompresör ünitesinde yapılmalıdır. Tekerlek basınçları, kullanma talimatında
belirtildiği gibi ayarlanmalıdır. Taşınabilir kompresör ünitesi, kullanma talimatında verilen en yüksek beyan
hızına kadar amaçlanan yol hızlarında temsili bir karayolu zemininde çekilmelidir.
6.4 Doğrulama yöntemi

Çizelge 2 - Doğrulama yöntemi
Güvenlik kuralları Gözle İşlevsel Ölçme Bu standarda veya

muayene kontrol diğer standardlara
yapılan atıf
5.2 Mekanik güvenlik
5.2.1 Mahfazalar X X
5.2.1.2 Kesilme, bölme, sürtünme veya EN 953
X X
aşınma tehlikesi
5.2.1.3 Vücut teması X X EN 953
5.2.1.4 Parçaların fırlaması
17
EN ISO 13857
5.2.1.5 Giriş kanallarına ve mahfazalara giriş.
X X X EN ISO 12100-2
İçine çekme veya kaptırma tehlikesi EN 547-1
5.2.2 Sıvı fışkırması X X
5.2.3 Kararlılığın kaybı X X
5.2.4 Kayma, takılma ve düşme EN ISO 12100-2
EN ISO 14122-1
X X X EN ISO 14122-2
EN ISO 14122-3
EN ISO 14122-4
5.3 Elektriksel güvenlik
5.3.2 Aşırı yükten korunma EN 60204-1
X X
EN 60204-11
5.3.3 Elektrikli parçalardan korunma EN 60204-1
X X
EN 60204-11
5.3.4.2 Akışkan, korozyon etkisi X X

5.4 Kumanda sistemleri
5.4.2 Acil durdurma EN ISO 13849-1
X X EN ISO 13850
EN 60204-1
5.4.3 El ile yeniden ayar EN ISO 13849-1
X X
EN 60204-1
5.4.4 Çalıştırma/yeniden çalıştırma X X EN ISO 13849-1
5.4.5 Elektrik donanımı üzerinde dış etkiler X
5.4.6 Pnömatik ve/veya hidrolik kumanda sistemleri

5.4.6.2 Şartlandırma ISO 8573-2
X X ISO 8573-3
ISO 8573-4
5.4.7 Basınç veya akışkan seviyesinde X
düşmeler
Çizelge 2 - Doğrulama yöntemi (devamı)
Güvenlik kuralları Gözle İşlevsel Ölçme Bu standarda veya

muayene kontrol diğer standardlara
yapılan atıf
EN ISO 13732-1
5.5 Isıl güvenlik X X X
EN ISO 13732-3
6.2
5.6 Gürültü X X
EN ISO 2151
5.7 İşlenen, kullanılan veya atılan malzeme ve maddeler
5.7.1 Mikroorganizmalar, biyolojik ve
X X
mikrobiyolojik varlıklar
5.7.2 Hava alma ile ilgili zorluklar X X EN 12021
5.8 Yangın ve patlama
5.8.1 Elektrostatik durum X X
5.8.2 Yağ banyolu dönel kompresör
X X
üniteleri
18
5.8.3 Yağlamalı, pistonlu hava kompresör

X X
üniteleri
5.8.4 Yağlamalı, pistonlu hava kompresör
X X
üniteleri (50 bar basıncın üzerinde çalışan)
5.8.5 İçten yanmalı motorlar ile tahrik
X
edilen kompresör üniteleri
5.9 Ergonomik esaslar
5.9.1 Genel EN 614-1
EN 13861
X X EN 61310-3
EN 13850
IEC 60417-DB-12M
5.9.2 Kompresör ünitelerinin el ile EN ISO 12100-2
taşınması X EN 1005-2
5.9.3 Taşınabilir ve kızak üzerine monte
X X
edilen kompresör üniteleri
5.10 Makina parçalarının kırılması ve diğer işlevsel arızalar
5.10.1 Çalışma sırasında kırılma 6.1
X X X
EN 13445-6
5.10.3 Sıvı darbesi X X
5.10.4 Soğutucu sistem X X
5.11 Basınç tahliyesi – parçalanma
EN ISO 13849-1
5.11.1 Genel X
EN ISO 12100-2
5.11.2 Basınç tahliye tertibatlarının tasarım
X EN ISO 4126-1
özellikleri
5.11.3 Turbo kompresör üniteleri X X
5.11.4 Çok kademeli kompresör üniteleri X X
5.11.5 Soğutucu madde tarafında basınç
X
tahliye tertibatlarının uygulanması
5.12 Bilgilendirme ve uyarı tertibatları X X
7 Kullanma talimatları
7.1 Genel
Kullanma talimatları ile ilgili gerekler, EN ISO 12100-2:2003, Madde 6’ya uygun olmalıdır. İmalatçı tarafından
hazırlanan dokümanlar, her kompresörle/kompresör ünitesiyle birlikte kullanma amaçlarına kapsayacak
şekilde sağlanmalıdır. Bu dokümanda; güvenli kurma, kullanma, bakım ve hizmet dışı bırakma için işlemler
belirtilmeli ayrıca bilinen tehlikeli uygulamalar, yanlış kullanmalar ve kalıcı risklere karşı ikazlar olmalıdır.
Kullanma el kitabı; basit, yeterli, tam ve kompresörden/kompresör ünitesinden sorumlu personel için uygun
olmalıdır. Kompresör ünitesinin yetkili olmayan kişi tarafından kullanılması halinde kullanma talimatı, bu
kullanıcı tarafından kolayca anlaşılabilir şekilde düzenlenmelidir.
Sağlanan dokümanlar, kompresörün/kompresör ünitesinin karmaşıklığı dikkate alınarak hazırlanmalı ve

aşağıdaki hususları kapsamalıdır:
a) Kullanıcı ve operatörün her ikisi için güvenlikle ilgili talimatları kapsayan talimat el kitabı,
Not - Talimat el kitabı, kompresörle birlikte kalıcı olarak muhafaza edilmeli ve operatörün kullanımı için hazır
bulunmalıdır.
b) Uzman personel tarafından uygulanacak görevler için talimatları kapsayan işletme talimatı,
c) Kompresör ünitesinin güvenli kullanımını etkileyen kullanılacak yedek parçaların belirtilmesi.
19
Tanımlanan bilgiler, birden fazla dokümanda belirtilebilir.
7.2 Birlikte verilen dokümanlar (özellikle, talimat el kitabı)
7.2.1 Talimat el kitabı
7.2.1.1 Genel
Talimat el kitabı ile ilgili gerekler, EN ISO 12100-2:2003, Madde 6.5’e ve uygulanabildiğinde aşağıda
belirtilenlere uygun olmalıdır. Talimat el kitabının okuması gerektiğine dair bir uyarı, kompresör ünitesinde
bulunmalı ve kumanda panelinden görülebilmelidir. İlgili işaretleme, Madde A.1’de belirtildiği gibi olmalıdır.
7.2.1.2 Bilgi levhası ile ilgili bilgiler

Bilgi levhasında belirtilenlerle aynı olmalıdır.
7.2.1.3 Kompresörün/kompresör ünitesinin kurulması ve hizmete alınması ile ilgili bilgiler
7.2.1.3.1 Aşırı akım koruması

Güç devresinin aşırı akım koruması sağlanmadığında, kullanıcının, güç devresinin aşırı akım koruması
montajı için gerekli işlemi yapması gerekliliği belirtilmelidir. Bu işlemle ilgili bilgiler verilmelidir (örneğin; akım,
gerilim, fazlar). Talimatlarda, EN 60204-1:2006, Madde 7.2’ye uygun olan aşır akım korumasına atıfta
bulunulmalıdır.
7.2.1.3.2 Elektrikli ayırma tertibatı

Elektrikli ayırma tertibatı sağlanmadığında, kullanıcının, güç devresinin elektrikli ayırma tertibatı montajı için
gerekli işlemi yapması gerekliliği belirtilmelidir. Bu işlemle ilgili bilgiler verilmelidir (örneğin; akım, gerilim,
fazlar). Talimatlarda, EN 60204-1:2006, Madde 5.3’e uygun olan güç beslemesi ayırma tertibatına atıfta
bulunulmalıdır.
7.2.1.4 Kompresörün/kompresör ünitesi ile ilgili bilgiler

a) Amaçlanan madde,
b) Giriş, ara ve tahliye sıcaklıkları,
c) Giriş, ara ve tahliye basınçları,
d) En yüksek basınç oranı,
e) Kalitesi, miktarı ve tavsiye edilen değiştirme sıklığı konusunda yağlayıcıların ve filtrelerin özellikleri,
f) Hidrolik şanzıman sıvılarının özellikleri,
g) Yağlama sisteminin sınır basınçları ve sıcaklıkları,
h) En yüksek ve gerektiğinde en düşük hız,
i) Basınç tahliye ve diğer koruyucu tertibatlar sağlanmadığında, kullanıcının, basınç tahliye ve diğer
koruyucu tertibatların montajı için gerekli işlemi yapması gerekliliği belirtilmelidir. Bu işlemle ilgili bilgiler
verilmelidir (örneğin; basınç, debi),
j) Muhtemel patlayıcı ortamdaki kompresör ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir:
1) Bu standardda, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanım için kompresörlerin tasarımına ait belirli bir
kural belirtilmediğinden, uygun ilave tedbirler alınmadıkça kompresörün kullanılmaması gerekliliğine
dair bir uyarı verilmelidir.
k) Kompresörlerin 0 ºC’un altındaki ortam sıcaklığında çalışması ile ilgili bilgiler aşağıda belirtilmiştir:
1) Makinanın çalışmasını olumsuz etkileyecek buz ve karın (özellikle basınç tahliye tertibatlarının
sıkışabilmesi, kompresör ve soğutma havasının giriş filtrelerinin tıkanabilmesi) engellenmesi
amacıyla alınacak tedbirler,
2) Soğutma su sistemlerinin, su tuzaklarının, vanaların ve bağlantı elemanlarının donmasını
engellemek amacıyla alınacak tedbirler,
3) Yoğuşma ile oluşan birikintilerin donmaması için alınacak tedbirler,
4) Kumanda sisteminin devre dışı kalmasına karşı alınacak tedbirler,
5) Düşük sıcaklıklarla ilgili yağlayıcıların özellikleri veya yağlama sisteminin sıcak tutmak için alınacak
tedbirler.
l) Soğuk halde ilk çalıştırma sırasında yüksek yağ viskozitesinin yağ filtrelerinin tıkanmasına veya
vanaların arızalı çalışmasına sebep olabileceğine dair uyarılar belirtilmelidir,
m) Yağ yangınlarının oluşmasının engellenmesi amacıyla aşağıdaki hususlarla ilgili bilgiler verilmelidir:
20
1) Yağ seçimi,
2) Kompresörün çalışması ve bakımı,
3) Yağ yangın risklerinin azaltmak amacıyla aşağıdakilerle ilgili ayrıntılı bilgiler verilmelidir:
4) Düzenli ve tamamen yağ değiştirme,
5) Yağ soğutma ile ilgili tertibatların temiz tutulmasının ve koruyucu cihazların çalışır durumda
olmasının sağlanması,
6) Yağ seviyesinin düzenli kontrolü ve bakımı.
n) Kompresörün dışında ve zamanlama işaretlerine, volan göbeğine ve dikkat gerektiren herhangi bir
parçaya erişim sağlamak için volan muhafazasında açıklıklar sağlandığında, bunların, kompresör
çalıştığında kapanması gerektiğine dair talimatlar operatöre verilmelidir. ”Sadece bakım için olan erişim
yerleri kapalı tutulmalıdır” ifadesini belirten bir yazı, göze çarpan bir konumda ve kendiliğinden
kapanmayan bir koruyucu bulunduğunda hareketli koruyucuya yakın olarak sağlanmalıdır,
o) Kompresör ünitesi ile boru sisteminin bağlantısında, boru sistemine istenmeyen yüklerin iletilmesini
engellemek amacıyla alınacak tedbirler tanımlanmalıdır (örneğin, esnek hortumların kullanılması).
7.2.2 Kompresör/kompresör ünitesinin kullanımı ile ilgili bilgiler

a) Kapı ve kapaklar kapalı durumda çalıştırma (kompresörün bu şekilde çalıştırılması tasarımlanmışsa),
b) Kompresör ünitesinin, otomatik veya uzaktan kumanda durumunun tanımlanması ve kompresör tamir
edildiğinde, bakım yapıldığında veya muayene edildiğinde otomatik olarak veya uzaktan kumanda ile
çalıştırılmasının engellenmesi için alınacak tedbirler (örneğin, ana elektrik şalterinin kilitlenmesi veya
buhar tahrikli sistemlerde, buhar türbinindeki buhar giriş vanasını kapalı konumda kilitlemek),
c) Kompresör ünitesinin, otomatik veya uzaktan kumandasının Madde A.6’da belirtilen işaretler kullanılarak
gösterimi,
d) Aşırı sıcak veya soğuk yüzeylerin yeri,
e) Zararlı gazlar, buhar ve dumanların solunması tehlikesi,
f) Yangın veya patlamaya sebep olan çıkış borularında kömürleşme oluşumu tehlikesi,
g) Teknik çizimler ve şemalarla birlikte rutin bakım ve basit tamirler ayrıca gerekli olduğunda uygun
güvenlik işlemleri için talimatlar,
h) Personelin erişebileceği tüm alanlarda, solunan hava ile yer değiştirebilen işlenen gaz
konsantrasyonunun kabul edilebilir seviyelerde kalması sağlanmalıdır. Kullanıcı için, solunan havadaki
kirleticilerin kabul edilebilir seviyeleri ile ilgili EN 12021’e atıf yapılmalıdır,
i) Su soğutmalı ve su püskürtmeli kompresörlerde aşağıda belirtilenler dikkate alınmalıdır:
1) Su püskürtmeli kompresörlerde sağlanan su, içilebilir kalitede ve basınçlı hava girişinden

kaynaklanan zararlı bakterileri engellemek gerektiğinde işleme tabi tutulmalı ve bakım kapsamında,
zararlı bakteriler ile personelin temas etmesinin engellenmesine dair şartlar belirtilmelidir,
2) Açık devre soğutma kulelerinden yararlanan su soğutmalı kompresörlerle ilgili olarak riskler
konusunda kullanıcı bilgilendirilmelidir (örneğin, Legionella pneumophila bakterisinin oluşması),
j) Kirlenen yoğuşma sıvılarının etkin olarak nasıl muhafaza edildiği ve güvenli şekilde tahliye edildiğine dair
bilgi,
k) Kompresör ünitesi hizmete alınmadan önce kompresörden kaynaklanan sıvıları işleme tabi tutmak
amacıyla ayrıcılara, su tuzaklarına ve tahliye tertibatlarına olan ihtiyaç belirtilmelidir,
l) Kablolar veya zincirlerin açıları ile ilgili güvenlik sınırları, makina üzerinde ve kullanım bilgilerinde açıkça
belirtilmelidir,
m) Basınç tahliye vanasının belirtilen ayarda doğru çalışmasının sağlanması amacıyla düzenli aralıklarda
bakım ve deneyinin yapılması gereklidir.
7.3 Özel tip kompresörler
7.3.1 Genel
Kullanım bilgileri, özel tip kompresörler için aşağıdaki ilave bilgileri de ihtiva etmelidir:
7.3.2 Taşınabilir ve kızağa monteli hava kompresör üniteleri

a) Doğru işletme, muayene, kaldırma ve taşıma için gerekli bütün talimatlar,
b) Bütün hortum ve bağlantı elemanlarının, taşınabilir kompresörlerin müsaade edilebilir en yüksek
çalışma basıncında açık alanda kullanıma uygun olması gerektiğini belirten bir uyarı,
c) Basıncı 7 bar’ın üzerindeki hortumların güvenlik kablosu ile (örneğin, tel halat) bağlanmasının gerektiği
hususunda bir tavsiye,
21
d) Yatay düzleme göre, müsaade edilebilir en büyük eğim hakkında bilgi,

e) Sınırlı bir alanlarda, içten yanmalı motorla tahrik edilen kompresör kullanılmaması için ikaz. Ayrıca,
Madde A.9’a göre bir ikaz, kompresör ünitesinde uygulanmalıdır.
f) İçten yanmalı motor tahrikli kompresör ünitesi, solunum havası sağlamak için kullanıldığında motor
egzoz çıkışı, kompresör girişi ile aynı yönde düzenlenmelidir. Ayrıca, hava temizleme donanımı ve
solunum havasının temini ile ilgili gerekli güvenlik sistemlerinin seçilmesi konusunda bilgiler verilmelidir.
g) Kompresörü yedekte çekmeden önce aşağıda belirtilenler dikkate alınmalıdır:
1) Kılavuz tekerlek veya destek ayağı kaldırılmalı,

2) Bağlantılar, çekici araca emniyetli şekilde bağlanmalı,
3) Çekme bağlantılarında, çekme esnasında arıza oluşursa, kompresörü durduracak bir güvenlik cihazı
yerleştirilmeli,
4) Aydınlatma kabloları doğru şekilde bağlanmalı,
5) Park freni takılı olduğunda serbest bırakılmalıdır.
h) İlgili boruların ve donanımın uygun bir şekle boşaltılması,

i) Park freni takılı olmadığında, park yapıldığında ve taşıma sırasında tekerlek takozlarının kullanılması
tavsiye edilmelidir.
7.3.3 Giriş kanallarına ve mahfazalarına giriş

Dâhili bakım, tamir veya muayene için hava sıkıştırma giriş kanallarındaki açıklıklar vasıtasıyla erişim
sağlandığında, Madde 5.2.1.2’ye uygun olarak sağlanan tedbirlerin dikkate alındığı ara kilitleme/giriş işlemi
ile ilgili güvenli çalışmayı belirtecek şekilde talimatlar verilmelidir.
Bakım, tamir veya muayene işlemleri, mahfazanın iç tarafına erişimi gerektirdiğinde, Madde 5.2.1.2’ye uygun
olarak sağlanan tedbirlerin dikkate alındığı güvenli giriş işlemleri belirtilecek şekilde talimatlar verilmelidir.
Giriş kanallarının ve kompresörün/kompresör ünitesi mahfazalarının açılması ve girilmesine yönelik tehlikeler

konusunda uyarılar belirtilmelidir.
7.4 İşletme talimatları
7.4.1 Genel
İşletme talimatları, uzman personel tarafından yerine getirilmesi gereken işleri tanımlamalıdır. Bu işler günlük
kontrollere ilâve olarak, temizlik ve Madde 7.2.2 g)’de belirtilen değiştirme işlemleridir.
İşletme talimatları, aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
 Güvenli kullanım için yedek parçaların bir listesi,

 Teknik resimler ve şemalar,
 Periyodik muayene ve parça değiştirme için gerekli olan parça ve sarf malzemelerinin listesi,
 Arıza bulma talimatları,
 Periyodik muayene, parça değiştirme ve sarf malzemeleri için program,
 Birden fazla tesisteki kompresör ünitelerinde, işletmenin ve bunun ardından muayenenin güvenle nasıl
uygulanacağına dair talimatlar,
 Birden fazla tesisteki kompresör ünitelerini diğerlerinden bağımsız olarak güvenli bir şekilde nasıl
çalıştırılacağı, durdurulacağı ve diğerlerinden ayrılacağına dair talimatlar,
 Açıklığın dış tarafına iliştirilen ve muayene edilecek veya bakım yapılacak elemana (örneğin, giriş filtre
tertibatı) erişim sağlayacak yeterince uzun personel için sınırlayıcının kullanılması konusunda talimat.
Kullanılan sınırlayıcı ve teçhizat, her bir kullanımdan önce etkinliği bakımından muayene edilmelidir,
 İmalâtçı tarafından onaylanmış bakım servisinin/servislerinin adresleri.
Not - Tüm makinalarla birlikte verilen işletme talimatlarına ilâve olarak, imalâtçı, yetkili bakım servisleri için,
kompresörün/kompresör ünitesinin büyük bakım ve tamirlerini gerçekleştirmek amacıyla bütün
işlemleri tanımlayan, bir dilde talimatları da sağlamalıdır.
İmalatçı, açık bir tanımlama ile birlikte bakım için kullanılan tüm parçalarla ilgili bilgileri veren ve kompresör
üzerinde parçanın yerini gösteren bir listeyi sağlamalıdır.
22
7.4.2 İşletme/bakım için alınacak tedbirler

İşletme ve bakımla ilgili işlemlerin güvenli bir şekilde yapılması amacıyla asgari bilgiler aşağıda belirtilmiştir:
 Tüm enerji beslemelerinden ayırma işlemi,
 Madde A.3 ve Madde A.8’de belirtilen işaretin verilmesi gerekliliği ile birlikte yeniden bağlantıya karşı
alınacak tedbirler,
 Kalan enerjinin nötrleştirilmesi,
 Makinanın güvenli durumunun denenmesi (enerji olmadığında),
 Kompresör ünitesi, tamir/bakım sırasında çalışır durumda olması gerekiyorsa alınacak tedbirler.
Yağlayıcıların boşaltılması, soğutma suyu beslemesinin kesilmesi veya yoğuşmanın alınması gerekliliği gibi
diğer belirli bilgiler de, gerektiği gibi ve kompresör ünitesinin karmaşıklığına uygun olarak verilmelidir.
Sağlanan bilgiler gözden geçirildiğinde bu, EN 626-1:1994+A1:2008’de Madde 7.1.4, Madde 7.1.5 ve
Madde 7.2’ye uygun olmalıdır.
Tamir veya bakımın kolayca yapılması için erişim gerektiğinde ve bu merdivenlerin veya platformların
kullanımı ile yapıldığında ilgili bilgiler sağlanmalıdır.
7.5 İşaretlemeler, işaretler ve yazılı uyarılar
7.5.1 Genel olarak uygulanabilir hususlar

Makinaya takılan işaretler ve uyarılar, sağlam olmalı ve özellikleri, EN 61310-2:2008 Madde 7’ye uygun
olmalıdır.
İlgili tehlikeler mevcut olduğunda, Ek A’daki uygun semboller, makinada uygulanmalı ve açıklamaları ile
birlikte belirtilen bu semboller talimat kitabında bulunmalıdır. Dönme yönü, Madde A.15’te belirtildiği gibi bir
ok ile kompresör üzerine işaretlenmelidir. İşitme koruyucularının kullanımına ilişkin bir işaret varsa, bu,
Madde A.2’de verildiği gibi gösterilecek şekilde uygulanmalıdır.
7.5.2 Kompresör ünitesi mahfazaları

Dokunulabilir sıcak yüzeyler için Madde A.7’ye ve dokunulabilir soğuk yüzeyler için Madde A.10’a uygun
uyarı işareti bulunmalıdır. Bu uyarı işaretleri, mahfazalardaki bu tür yüzeylerin erişim noktaları üzerine
uygulanmalıdır.
7.5.3 Yol dışı taşınabilir ve kızağa monteli hava kompresör üniteleri

Uygun uyarı işaretleri (sinyaller), kompresör ünitesine aşağıda belirtildiği gibi takılmalıdır:
a) Madde A.4’te verildiği gibi, sadece kapılar ve kapaklar kapalı olduğunda çalışmalıdır,
b) Madde A.5’te verildiği gibi, bir hortum takılmadıkça kompresörün çıkış muslukları açılmamalıdır,
c) Madde A.7’de verildiği gibi, sıcak yüzeyleri belirtecek şekilde,
d) Yakıt doldurma yerinde doğru yakıtı belirtecek şekilde,
e) Madde A.16’da verildiği gibi, yakıt için giriş yerinin işaretlemesi,
f) Madde A.17’de verildiği gibi, yağ için giriş yerinin işaretlemesi,
g) Madde A.18’de verildiği gibi, soğutucu için giriş yerinin işaretlemesi,
h) Belirtilen lastik basıncının işaretlemesi,
i) Madde A.19’da verildiği gibi, bağlama ve kaldırma noktalarının işaretlemesi.
7.5.4 İşaretlemeler (özellikle bilgi levhası)
7.5.4.1 Genel olarak uygulanabilir hususlar

Bilgi levhaları dâhil işaretlemeler, kalıcı olarak takılmalı ve açıkça görülebilir olmalıdır.
Kompresör üniteleri, en az aşağıdaki bilgilerin bulunduğu bilgi levhasına/levhalarına sahip olmalıdır:
a) İmalatçının ve uygulanabildiğinde temsilcisinin ticari adı ve tam adresi,

3)
b) Zorunlu işaretlemeler ,
c) İmalat yılı (imalat sürecinin tamamlandığı yıl),
3)
Avrupa ekonomik alanında (EEA) pazara sunulması amaçlanan makinalar ve ilgili parçaları için CE işareti,
uygulanabilir Avrupa Direktiflerinde (örneğin; makina, dış ortam gürültüsü ve basınçlı ekipman)
tanımlanmıştır.
23
d) Seri veya varsa tip gösterimi,

e) Seri veya varsa tanıtım numarası,
f) Aşağıdakileri kapsayan sınıflandırma bilgileri:
1) Kompresör çıkışında müsaade edilebilir en yüksek basınç (bar),

2) Güç kaynağı ara biriminin veya kompresörün devir hızı olarak en yüksek mil dönme hızı,
3) Kompresör ünitesinin brüt kütlesi (kg) (Madde 7.2.1.2’de kullanım için gerekli görülen ve tanımlanan
diğer bilgileri de kapsayan).
7.5.4.2 Elektrikle tahrik edilen üniteler

Bilgi levhasında ilave işaretleme aşağıda belirtildiği gibi uygulanmalıdır:
 Yerleştirilen tüm motorların toplam beyan gücü.
Verilen ilave bilgiler, EN 60204-1:2006, Madde 16.4’e uygun olmalıdır.
7.5.4.3 Taşınabilir ve kızağa monteli hava kompresörleri

Bilgi levhasında ilave işaretleme aşağıda belirtildiği gibi uygulanmalıdır:
 Anma gücü (kW),

 En yaygın düzenlemenin kütlesi (kg) ve uygun olduğunda aşağıda belirtilenler:
 Bağlantı kancasında sağlanan azami çeki çubuğu kuvveti (Newton),
 Bağlantı kancasında sağlanan azami düşey yük (Newton).
7.6 Gürültü
7.6.1 A-ağırlıklı ses emisyonu basınç seviyesi ve A-ağırlıklı ses güç seviyesi beyanı
Talimatlar aşağıda belirtilen hususları kapsamalıdır:
 Çalışma yerindeki A-ağırlıklı ses emisyonu basınç seviyesi değeri. İlgili belirsizlik değeri,
EN ISO 2151:2008, Madde 8’e uygun olarak verilmelidir,
 Çalışma yerindeki A-ağırlıklı ses emisyonu basınç seviyesi değeri 80 dB(A)’yı aşarsa, A-ağırlıklı ses güç
seviyesi değeri belirtilmelidir. İlgili belirsizlik değeri, EN ISO 2151:2008, Madde 8’e uygun olarak
verilmelidir,
 EN ISO 2151:2008’de belirtilen gürültü deney kodunun referans kodu.
Dış mekânda istisnai olarak kullanılan kompresör üniteleri için A-ağırlıklı ses güç seviyesinin beyan değeri
ilgili yasal düzenlemeye göre tek bir sayı olmalıdır (örneğin, ölçülen değer ile ilgili belirsizlik değerinin
toplamı).
7.6.2 Kulak tıkacı

Kulak tıkaçlarının kullanımı ile ilgili bilgi verilmelidir.
7.7 Sökme
Güvenli sökme, hizmet dışı bırakma ve hurdaya ayırma konusunda bilgiler sağlanmalıdır. Bu bilgiler;
yağlayıcılar, soğutucular ve soğutucu gazlar gibi kompresörde kullanılan tüm akışkanların güvenli bir şekilde
elden çıkarılmasını kapsamalı ve bu, EN 626-1:1994+A1:2008, Madde 7.1.4’e uygun olarak yapılmalıdır.
Kompresör üniteleri, atık olarak kullanıldığında tehlike madde sınıfına girebilen maddeler ihtiva ettiğinde ve
belirli atık yönetimi kuralları gerekli olduğunda bu bilgiler de verilmelidir.
24
Ek A
(Bilgi için)
Bilgi levhaları, işaretler ve etiketler
Sembol Açıklama Renkler İlgili standard ve

kayıt numarası
A.1 Zorunlu: Talimat el Fon: Mavi ISO 6405-1:1991
kitabını okuyunuz Sembol: Beyaz
A.2 Zorunlu uygulama: Fon: Mavi ISO 3864:1984- B.2.5

Kulaklık takılmalıdır Sembol: Beyaz EN 61310-1-1: 1995
A.3 Yasaklama: Fon: Beyaz

Çalıştırmayınız Dairesel bant:
Kırmızı
Sembol: Siyah
A.4 Yasaklama: Kapaklar Fon: Beyaz

veya mahfaza açık Dairesel bant:
iken taşınabilir Kırmızı
kompresörü Sembol: Siyah
çalıştırmayınız
25

kayıt numarası
A.5 Yasaklama: Hava Fon: Beyaz
hortumu bağlanmadan Dairesel bant:
önce musluğu Kırmızı
açmayınız Sembol: Siyah
A.6 Uyarı: Kompresör Fon: Sarı ISO 7000:2004 –

ünitesi, ikaz vermeden Üçgen bant: 0 017
çalışabilir Siyah
Sembol: Siyah
A.7 Uyarı: Yüksek sıcaklık Fon: Sarı IEC 60417 -5041

tehlikesi Üçgen bant:
Siyah
Sembol: Siyah
A.8 Uyarı: Bakım Fon: Sarı

çalışması devam Üçgen bant:
ediyor Siyah
Sembol: Siyah
A.9 Uyarı: Normal çalışma Fon: Sarı

alanında sıcak veya Üçgen bant:
zararlı gazların Siyah
tahliyesi Sembol: Siyah
26

kayıt numarası
A.10 Uyarı: Düşük sıcaklık Fon: Sarı EN 61310-1:1995
tehlikesi Üçgen bant:
Siyah
Sembol: Siyah
A.11 Çalıştırma tertibatı IEC 60417-5007
A.12 Durdurma tertibatı IEC 60417-5008
A.13 Çalıştırma tertibatı IEC 60417-5010
A.14 Acil durdurma tertibatı Kırmızı renkte IEC 60417:2002-

(sarı bir fon 5638
üzerinde mantar
tip basmalı
anahtar)
A.15 Dönme yönü Sembol: Siyah ISO 7000:2004 -

0004
A.16 Yakıt deposu Sembol: Siyah ISO 7000:2004 -

0245
A.17 Yağ deposu Sembol: Siyah ISO 7000:2004 -

0248
A.18 Motor soğutucusu Sembol: Siyah ISO 7000:2004 –

1377
27

kayıt numarası
A.19 Kaldırma noktası Sembol: Siyah ISO 7000:2004 –
1368
A.20 Bağlantı yeri ISO 7000:2004 -

(bağlama) 2069
28
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standardın, Makina güvenliği Direktifi 2006/42/EC’nin temel gerekleri

ile ilişkisi
Bu standard, Avrupa Komisyonunun ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği’nin talimatına göre CEN tarafından
*
hazırlanmış olup, New Approach Directive 2006/42/EC ’nin temel gereklerini destekler niteliktedir.
Bu standard Avrupa Toplulukları Resmi gazetesinde yayımlandığında ve en az bir üye ülkede ilgili Direktif
altında yürürlüğe konulduğunda bu standardın kapsamının sınırları içinde maddelerine uygunluk, ilgili
direktifin ve EFTA düzenlemelerinin temel kuralı/kuralları Madde 1.5.8 ve Madde 1.7.4.2 u) dışında belirli
temel gereklerine uyulması suretiyle sağlanır.
Uyarı - İlgili diğer kurallar ve AB Direktifleri, bu standard kapsamındaki mamule/mamullere uygulanabilir.
*
TSE Notu: Bu direktif, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2006/42/AT “Makina Emniyeti
Yönetmeliği” adı altında, Resmi Gazete’de 03/03/2009 tarih ve 27158 sayı ile yayımlanmıştır.
29
Kaynaklar
CEN standardları
[1] EN 286-1, Simple unfired pressure vessels designed to contain air or nitrogen - Part 1: Pressure vessels
for general purposes
[2] EN 349, Safety of machinery - Minimum gaps to avoid crushing of parts of the human body
[3] EN 614-1, Safety of machinery - Ergonomic design principles - Part 1: Terminology and general principles
[4] prEN 1012-3, Compressors and vacuum pumps - Safety requirements - Part 3: Process compressors
[5] EN 1088, Safety of machinery - Interlocking devices associated with guards - Principles for design and
selection
[6] EN 1127-1, Explosive atmospheres - Explosion prevention and protection - Part 1: Basic concepts and
methodology
[7] EN 13309, Construction machinery - Electromagnetic compatibility of machines with internal power supply
[8] EN 13463-1, Non-electrical equipment for use in potentially explosive atmospheres - Part 1: Basic method
and requirements
[9] EN 13861, Safety of machinery - Guidance for the application of ergonomics standards in the design of
machinery
CENELEC standardları
[10] EN 60079-0, Explosive atmospheres - Part 0: Equipment - General requirements
[11] EN 61000-6-2, Electromagnetic compatibility (EMC) - Part 6-2: Generic standards - Immunity for
industrial environments
[12] EN 61000-6-4, Electromagnetic compatibility (EMC) - Part 6-4: Generic standards - Emission standard
for industrial environments
[13] EN 61310-1-1:1995, Safety of machinery - Indication, marking and actuation - Part 1: Requirements for
visual, acoustic and tactile signals
[14] EN 61310-3, Safety of machinery - Indication, marking and actuation - Part 3: Requirements for the
location and operation of actuators
CEN/ISO standardları
[15] EN ISO 11688-2, Acoustics - Recommended practice for the design of low-noise machinery and
equipment - Part 2: Introduction to the physics of low-noise design (ISO/TR 11688-2:1998)
[16] EN ISO 4871, Acoustics - Declaration and verification of noise emission values of machinery and
equipment (ISO 4871:1996)
ISO standardları
[17] ISO 1217, Displacement compressors - Acceptance tests
[18] ISO 3864:1984, Safety colours and safety signs
[19] ISO 6405-1:1991, Earth-moving machinery - Symbols for operator controls and other displays - Part 1:
Common symbols
[20] ISO 7000:2004, Graphical symbols for use on equipment — Index and synopsis
30
EC Direktifleri
[21] Directive 2000/14/EC of the European Parliament and of the Council of 8 May 2000 on the
approximation of the laws of the Member States relating to the noise emission in the environment by
equipment for use outdoors, OJ L 162, 3.7.2000, p. 1–78
[22] Directive 2004/108/EC of the European Parliament and of the Council, of 15 December 2004 on the
approximation of the laws of the Member States relating to electromagnetic compatibility and repealing
Directive 89/336/EEC, OJ L 390, 31.12.2004, p. 24–37
The following directives are applicable safety aspects of road transport for portable compressors
towed on highways:
[23] Council directive 71/320/EEC of 26 July 1971 on the approximation of the laws of the Member States
relating to the braking devices of certain categories of motor vehicles and of their trailers (Consolidation
text OJ ref: 01971L0320-20070101 - EN -01.01.2007 - 011.001)
[24] Council Directive 76/756/EEC of 27 July 1976 on the approximation of the laws of the Member States
relating to the installation of lighting and light-signalling devices on motor vehicles and their trailers
(Consolidation text OJ ref: 01976L0756-20070709 - EN- 09.07.2007 - 008.001)
[25] Commission directive 85/647/EEC of 23 December 1985 adapting to technical progress Council
Directive 71/320/EEC on the approximation of the laws of the Member States relating to the braking
devices of certain categories of motor vehicles and their trailers
31

TS en 1012 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 1012 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 43.060.

40 TÜRK STANDARDI TS 12305

ICS 23.080; 23.140; 23.160

KOMPRESÖRLER VE VAKUM POMPALARI - GÜVENLİK

Compressors and vacuum pumps - Safety requirements - Part

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Kalite Sistem Belgesi

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

 Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

 Bu standardın AB Direktifi/Direktifleri ile ilişkisi, bu standardın tamamlayıcı kısmı olan, Ek ZA (bilgi

 Bölüm 1: Hava kompresörleri,

Kompresörler ve vakum pompaları - Güvenlik kuralları -

Bu standard 1996’da yayımlandığında, kompresörlerin tüm tiplerine uygulanmıştır. Standard halihazırda; bu

 Sabit kompresör üniteleri için EN 61000-6-4 ve EN 61000-6-2,

Bu standard, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılan kompresörler için kuralları kapsamaz.

Bu standard, yayımından sonra imal edilen kompresörlere uygulanır.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

EN, ISO, IEC Adı 1) Adı

EN, ISO, IEC Adı Adı

EN, ISO, IEC Adı Adı

3.1 Genel terimler

3.1.2 Kompresör ünitesi

3.1.3 Tahrik sistemi

Not 2 - Bağlantı mekanizması; tahrik kayışı, mil, dişliler vb. olabilir.

3.1.4 İnert gaz

Not 1 - Birçok durumda bu basınç, etkin basınç olarak da belirtilir.

Not 2 - Basınç birimi bar’dır (1 bar = 100 kPa).

3.1.6 Sıvı darbesi

3.1.7 Müsaade edilebilir en yüksek basınç

Not - Bu basınç, müsaade edilebilir en yüksek çalışma basıncı olarak da tanımlanabilir.

3.1.8 Normal çalışma şartları

3.2 Belirli terimler

3.2.1 Hava kompresörü

3.2.2 Kompresör tertibatı

Not - Tertibat ile ilgili sınırlamalar, imalatçı tarafından tanımlanır.

3.2.3 Taşınabilir ve kızaklı kompresör

3.2.3.1 Taşınabilir kompresör ünitesi

3.2.3.2 Kızaklı kompresör

3.2.3.3 Brüt kütle

3.2.4 Proses kompresörü

3.2.5 Su enjeksiyonlu kompresör

4 Önemli tehlikelerin listesi - Tehlike analizi ve risk değerlendirmesi

Çizelge 1 - Tehlike listesi

No. Tehlike tipi Güvenlik kuralına atıf

2.1 Elektrikli parçalarla kişilerin teması (doğrudan temas) 7.2.1.3.2, 7.4.2

2.3 Enerji kaynaklarının yetersiz yalıtımı 7.2.1.3.2

Çizelge 1 - Tehlike listesi (devamı)

No. Tehlike tipi Güvenlik kuralına atıf

5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu tedbirler

5.2 Mekanik güvenlik

5.2.1.2 Kesilme ve bölme, sürtünme ve aşınma tehlikesi

5.2.1.3 Vücut teması

5.2.1.4 Parçaların fırlaması

5.2.1.5 Giriş kanallarına ve mahfazalara giriş

Güvenli çalışma sistemi de, Madde 7.4.1’e uygun olarak tanımlanmalıdır.

5.2.2 Sıvı fışkırması

5.2.3 Kararlılığın kaybı

5.2.3.1 Genel uygulama

5.2.3.2 Taşınabilir ve kızak üzerine monte edilen kompresör üniteleri

5.2.4 Kayma, takılma ve düşme

5.3 Elektrik güvenliği