IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ 

ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Συγγραφή : Ballesteros Pastor Luis
Μετάφραση : Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
Για παραπομπή : Ballesteros Pastor Luis , «Θεμίσκυρα», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 
Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12212>

Περίληψη :
Τα Θεμίσκυρα ήταν μια μικρή πόλη στην περιοχή της Αμισού. Η χρονολογία ίδρυσής τους, καθώς και η παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή δεν 
έχουν προσδιοριστεί ακόμη. Ωστόσο, συνδέονταν στενά με το μύθο των Αμαζόνων, όπως και με άλλες μυθολογικές παραδόσεις και τελετουργίες.

Άλλες Ονομασίες
Γεωγραφική Θέση
Νότια παράλια Εύξεινου Πόντου

Ιστορική Περιοχή
Πόντος-Βιθυνία

Διοικητική Υπαγωγή
Βασίλειο του Πόντου (;), επαρχία Πόντου-Βιθυνίας

1. Τοποθεσία

Τα Θεμίσκυρα ήταν μια πόλη στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου, κοντά στις εκβολές του ποταμού Θερμώδοντα 
(Terme Çayi), 60 χλμ. ανατολικά της πόλης της Αμισού (Σαμψούς).1 Τα Θεμίσκυρα υπάγονταν στην επικράτεια της Αμισού.2
Δεν έχουν γίνει ακόμη ανασκαφές στην πόλη και ως εκ τούτου τα στοιχεία που έχουμε βασίζονται μόνο σε γραπτές πηγές.
Πιθανότατα ήταν ένας οικισμός με δευτερεύοντα ρόλο, που ποτέ δεν εξελίχθηκε σε πόλη.3 Ο Θερμώδων αποτελούσε 
σημείο αναφοράς σε κάποια κείμενα γεωγραφίας, καθώς βρισκόταν στη μέγιστη απόσταση από το βόρειο έως το νότιο άκρο 
του Εύξεινου, αλλά και επειδή αποτελούσε την αρχή μιας άγνωστης περιοχής που εκτεινόταν μέχρι τον ποταμό Φάσι (σημ.
Ριόνι) στην Κολχίδα.4 Για τον ίδιο λόγο, τα Θεμίσκυρα, σύμφωνα με κάποιες παραδόσεις, θεωρούνταν ότι ανήκαν στην 
Κολχίδα.5

2. Ιστορία 

Τα Θεμίσκυρα για αιώνες βρίσκονταν έξω από τα όρια του θεωρούμενου γνωστού κόσμου και γι’ αυτό αποτελούσαν ιδανική 
τοποθεσία για μυθολογικά επιτεύγματα. Θεωρούνταν κατεξοχήν η χώρα των Αμαζόνων και ίσως το παλάτι της βασίλισσάς 
τους να ήταν χτισμένο εκεί. Επίσης, το μέρος αυτό το επισκέφτηκε ο Ηρακλής, μόνος του ή μαζί με το Θησέα, προκειμένου 
να αποκτήσει τη ζώνη της Ιππολύτης. Τα Θεμίσκυρα αναφέρονται και στη διαδρομή που ακολούθησαν οι Αργοναύτες. Η 
σχέση των Αμαζόνων με τον κόσμο των νεκρών ίσως να είχε συνδεθεί με αυτή την τοποθεσία στις παρυφές της 
οικουμένης, στην ίδια ακριβώς περιοχή όπου οι Έλληνες ίδρυσαν διάφορα ιερά που σχετίζονταν με χθόνιες λατρείες.6 Οι 
Αμαζόνες θεωρούνταν σκυθικής καταγωγής, παρόλο που οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν γενικά τον όρο αυτό, όταν 
αναφέρονταν σε διάφορους λαούς της περιοχής του Εύξεινου. Ο Στράβων αναφέρει ότι οι Λευκοσύριοι (λευκοί Σύριοι)
ζούσαν στο συγκεκριμένο τόπο.7 Στην επικράτεια των Θεμισκύρων διαβιούσαν βαρβαρικά φύλα, όπως οι Χάλυβες και οι 
Τιβαρηνοί.

Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε τη στιγμή που οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με αυτή την περιοχή. Η τοποθέτηση των 
Αμαζόνων στα Θεμίσκυρα μπορεί πιθανόν να συσχετιστεί με τα συμφέροντα των Μιλησίων εκεί, τα οποία αντανακλώνται 
στην ίδρυση της Σινώπης (περ. 630 π.Χ.) και της Τραπεζούντας λίγο αργότερα. Δε γνωρίζουμε επίσης τον ακριβή χρόνο της 
πρώτης απεικόνισης των Θεμισκύρων στην τέχνη. Ανάμεσα στις πιθανές εκδοχές είναι μια αναπαράσταση σε μια 
αναθηματική ασπίδα από την Τύρινθα, χρονολογούμενη περίπου το 700 π.Χ.,8 και το λεγόμενο αγγείο Castellani (570-550
π.Χ.), όπου εμφανίζεται ο Ηρακλής να επιτίθεται στο τείχος μιας πόλης γυναικών.9

Με δεδομένο ότι ανήκαν στην Αμισό, τα Θεμίσκυρα ίσως να είχαν ενσωματωθεί στην επικράτεια των βασιλέων του 

Δημιουργήθηκε στις 27/8/2020 Σελίδα 1/5
 IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Συγγραφή : Ballesteros Pastor Luis
Μετάφραση : Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
Για παραπομπή : Ballesteros Pastor Luis , «Θεμίσκυρα», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 
Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12212>

Πόντου, πιθανόν του Μιθριδάτη Β΄ (περ. 250-220 π.Χ.).10 Η πόλη καταλήφθηκε από το Λεύκιο Λούκουλλο το 72 π.Χ., κατά 

τον Γ΄ Μιθριδατικό πόλεμο.11 Θεωρήθηκε ότι το μέρος ισοπεδώθηκε και δε ξαναχτίστηκε ποτέ, γιατί οι υστερότερες πηγές 
αναφέρονται πάντα στα Θεμίσκυρα σε παρελθόντα χρόνο. Η πόλη μαζί με την Αμισό ήταν τμήμα της επαρχίας Βιθυνίας-
Πόντου, που οργανώθηκε από τον Πομπήιο. Ο ποταμός Θερμώδων εμφανίζεται να έχει θεοποιηθεί στα αυτοκρατορικά 
ρωμαϊκά νομίσματα.12

3. Οικονομία

Τα Θεμίσκυρα ήταν φημισμένα για το μέλι που παρήγαν και για την αφθονία των ψαριών τους, λόγω της θέσης τους στις 
εκβολές του Θερμώδοντα.13 Έχει προταθεί ότι ίσως υπήρχε μια λατρεία της Αρτέμιδος στην πόλη, καθότι η θεά ήταν η 
προστάτιδα των Αμαζόνων και σχετιζόταν με τον κόσμο των ορίων. Αυτή η λατρεία της Αρτέμιδος μπορεί να είχε συνδεθεί 
–όπως και σε άλλα μέρη– με τις μέλισσες και τις αρκούδες, πιθανόν μέσω τελετών παρόμοιων με τα αρκτεία στην Αθήνα.

1. Εκατ. Αβδ. fr.7aJ· Αισχ., Πρ. 724· Απολλ. Ρ. 2.995· Σχόλ. Απολλ. Ρ. 2.373· Λυκόφρ. 1330· Ορφ. Αργ. 739 κ.ε.· Σαλλ., Ιστ. fr. 3.73M· Απολλδ. 2.5.9,
D.S.2.45.4, 4.16.1· Στράβ. 1.3.7, 11.5.2, 11.5.4· Παυσ. 1.2.1, 15.2, 41.7· Ανωνύμου, Περίπλους Ευξείνου 29· Προκ., Γοτθ. 4.2.

2. Στράβ. 12.3.9, 12.3.14.

3. Ο Ψευδοσκύλαξ, Ασία 89 την ονομάζει «πόλιν Ελληνίδα», αν και αυτό ίσως είναι λανθασμένο. Ο Μέλας 1.105 και ο Πλίν., ΦΙ 6.4, την ονομάζουν 

oppidum (μτφρ.: πόλις ή πόλισμα).

4. Στράβ. 11.2.15· Φιλόστρ., Ηρ. 57. Πρβλ. Ηρ. 4.86.3.

5. Αισχ., Πρ. 415· Hygin., Fab. 21· Flor., Hist. 1.40.1· Sen., Med. 211-216· Φιλόστρ., Ηρ. 57. Πρβλ. Κούρτιος 6.5.24-25.

6. Τάκιτος, Ιστορία 4.83-84· Πλούτ., Ηθ. 361f (Σινώπη), Ξεν., Αν. 6.2.2· Απολλ. Ρ. 2.734 κ.ε.· Πλίν., ΦΙ 6.1.5· Μέλας 1.103· Βαλέριος Φλάκκος 5.73
(Ηράκλεια).

7. Στράβ. 12.3.9. Πρβλ. Ψευδοσκύμνος 956 Diller· Ανώνυμος, Περίπλους Ευξείνου 27 Diller· Κούρτιος 6.4.16-17.

8. Blok J.H., The Early Amazons. Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth (Leiden – New York – Köln 1995), εικ.4a-b. Fittschen, K.,
Untersuchungen zum Beginn der Sagendarstellungen bei den Griechen (Berlin 1969), 177. Ο Blok (σελ. 357 αρ. 20) αμφισβητεί αυτή την ταύτιση, διότι 
η υποτιθέμενη εικόνα ενός όρνεου δεν αποτελεί αδιαμφισβήτητο επιχείρημα.

9. von Bothmer, D., Amazons in Greek Art (Oxford Monographs on Classical Archaeology, Oxford 1957), σελ. 7, 19, πίν. X. Όμως, ο Blok J.H., The
Early Amazons. Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth (Leiden – New York – Köln 1995) σελ. 377 υποστηρίζει ότι αναπαριστά τα 
τείχη της Τροίας.

10. Μέμν. 16.

11. Αππ., Μιθριδ. 78· Πλούτ., Λουκ. 14.

12. Babelon, E. – Cumont, F. – Reinach, T., Recueil Général des Monnaies grecques de l'Asie Mineure2 (Paris 1924), 1.1, 53 αρ. 74, 85 αρ. 108a, 87 αρ.
112.

13. Αριστλ., ΖΙ 5.22 (554b)· Πλίν., ΦΙ 11.19· Αιλ., ΖΙ 5.42.

Δημιουργήθηκε στις 27/8/2020 Σελίδα 2/5
 IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Συγγραφή : Ballesteros Pastor Luis
Μετάφραση : Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
Για παραπομπή : Ballesteros Pastor Luis , «Θεμίσκυρα», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 
Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12212>

Βιβλιογραφία :
Dowden K., "Amazons: Development and Functions", RhM, 140.2, 1997, 97-128

Jones A.H.M., The Cities of the Eastern Roman Provinces, 2, Oxford 1971

Ballesteros-Pastor L., Mitrídates Eupátor, rey del Ponto, Granada 1996

Cumont F., Cumont E., Studia Pontica II. Voyage d΄exploration archéologique dans le pont et la petite
Arménie, Bruxelles 1906

Keaveney A.C., Lucullus. A Life, London – New York 1992

Olshausen E., Biller J., Historisch-geographische Aspekte der Geschichte des pontischen und
armenischen Reiches. Teil I. Untersuchungen zur historischen Geographie von Pontos unter der
Mithridatiden, Wiesbaden 1984, Beihefte zum Tübinger Atlas des Vorderer Orients 29/1 Rehie

Robert L., À travers l’Asie Mineure. Poètes et prosateurs, monnaies grecques, voyageurs et géographie,
Paris 1980

Blok J.H., The Early Amazons. Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth, Leiden – New
York – Köln 1995

Bothmer D. von, Amazons in Greek Art, Oxford 1957, Oxford Monographs in Classical Archaeology

Tyrell W.B., Amazons. A Study in Athenian Mythmaking, Baltimore – London 1984

Olshausen E., "Götter, Heroen und ihre Kulte in Pontos", Haase, W. – Temporini, H. (eds), ANRW 2.18.3,
Berlin 1990, 1899-1903

Devambez P., "Les Amazones et l’Orient", RA, 2, 1976, 265-280

Ballabriga A., Le soleil et le Tartare. L'image mythique du Monde en Grèce Ancienne, Paris 1986

Fittschen K., Untersuchungen zum Beginn der Sagendarstellungen bei den Griechen, Berlin 1969

Romm S., The Edges of the Earth in Greek and Roman Thought. Geography, Exploration and Fiction,
Princeton 1992

Rémy B., Argoud G., des Courtils J., "Les sites côtiers du Pont-Euxin de Thémiskyra à Trapezous dans
l'Antiquité", Anatolia Antiqua, 1, 1991, 69-82

Ballesteros-Pastor L., "La Leyenda de las Amazonas en la historia de Mitrídates Eupátor", Reunión de
historiadores del mundo griego antiguo (1995), Sevilla 1997, 241-247

Ballesteros-Pastor L., "Lucio Licinio Lúculo: Episodios de imitatio Alexandri", Habis, 29, 1998, 77-85

Ballesteros-Pastor L., "Aspectos contrastantes en la tradición sobre L. Licinio Lúculo", 17, 1999, 331-343

Ballesteros-Pastor L., "Bears and Bees in Themiskyra: A Sanctuary for Artemis in the Land of the
Amazons?", Proceedings of the 2nd International Congress on Black Sea Antiquities, Ankara in press

Δημιουργήθηκε στις 27/8/2020 Σελίδα 3/5
 IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Συγγραφή : Ballesteros Pastor Luis
Μετάφραση : Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
Για παραπομπή : Ballesteros Pastor Luis , «Θεμίσκυρα», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 
Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12212>

Ballesteros-Pastor L., Álvarez-Ossorio A., "Las fronteras de la Cólquide: Espacio mítico y realidad
geográfica en el sur del Ponto Euxino", Orb. Terr., 7, 2002, 3-11

Hansen M.H., Flensted-Jensen P., "Pseudo Scylax's Use of the Term Polis", Hansen, M.H. (ed.), More
Studies in the Ancient Greek Polis, Stuttgart 1996, Historia Einzelschriften 108, 137-147

Ivantchik A., "Les légendes de fondation de Sinope du Pont", RÉA, 99, 1997, 33-45

Kavtaradze G.L., "Probleme der historischen Geographie Anatoliens und Transkaukasiens im ersten
Jahrtausend v. Chr.", Orb. Terr., 2, 1996, 191-216

Lordkipanidzé O., "La geste des Argonautes dans les premières époées grecques. Sous l'angle des premiers
contacts du monde grec avec le littoral pontique", Fraysse, A. – Geny, E. (eds), Sur les traces des
Argonautes. Actes du VIe Colloque de Vani (22-29 sept. 1990), 1996 Paris, Annales Litt. de l'Univ. de
Besançon (613), 21-49

Matthews V.J., "Chalybes, Syri and Sinope: the Greeks in the Pontic Regions", AW, 1, 1978, 107-108

Ruge W., "Themiskyra", RE 5a.2, 1934, 1630-1631

Δικτυογραφία :
Latest investigations in the homeland of the Amazons at the river Thermodon
http://members.a1.net/piaclara/b_amaze.pdf

Πηγές
Ανώνυμος, Περίπλους του Ευξείνου 29.

Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις 1.2.1, 15,2, 41,7.

Στράβων, Γεωγραφικά 1.3.7, 11.2.15, 11.5.2, 11.5.4, 12.3.9, 12.3.14.

Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά 2.734, 2.995.

Ψευδοσκύλαξ, Ασία 89.

Ηρόδοτος, Ιστορία 4.86.3.

Αππιανός, Μιθριδατικά 78.

Πλούταρχος, Ηθικά 361f.

Πλούταρχος, Λούκουλλος 14.

Τάκιτος, Ιστορίαι 4.83‑84.

Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Φυσική Ιστορία 6.4.

Πομπόνιος Μέλας, De situ orbis 1.105.

Δημιουργήθηκε στις 27/8/2020 Σελίδα 4/5
 IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
Συγγραφή : Ballesteros Pastor Luis
Μετάφραση : Λαζαρίδης Κωνσταντίνος
Για παραπομπή : Ballesteros Pastor Luis , «Θεμίσκυρα», Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος 
Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12212>

Φιλόστρατος, Ηρωικός 57.

Δημιουργήθηκε στις 27/8/2020 Σελίδα 5/5