UNIVERZITET U TUZLI – MAŠINSKI FAKULTET

SIGURNOSNI AVIONSKI PADOBRAN

Seminarski rad

Predmet: Osnove mehatronike

Ime i prezime: Almedin Vejzović
Broj indeksa: III-35/15
Odsjek: Mehatronika

Tuzla, oktobar 2018. godine

Sažetak

U ovom seminarskom radu bavit ćemo se sistemom sigurnosnog avionskog padobrana, kao
moguće inovacije u avionskom putničkom saobraćaju, a koja bi u budućnosti mogla
ozbiljno zaživjeti i u velikoj mjeri spriječiti velike avionske katastrofe, i samim tim
stradanja velikog broja ljudi.

Ključne riječi: Avion, padobran, sistem, ...

Sadržaj

1. Uvod ..................................................................................................................................5

2. Sigurnosni avionski padobran ...........................................................................................6

2.1. Struktura i način rada ..........................................................................................7

2.2. Prednosti i mane ...............................................................................................11

3. ZAKLJUČAK .................................................................................................................12

LITERATURA ....................................................................................................................13
Popis slika

Slika 1. Broj smrtnih slučajeva u avionskim nesrećama tokom prethodnih godina...............5

Slika 2. Broj godišnjih avionskih nesreća od 1946. do danas................................................6

Slika 3. Avionski padobran....................................................................................................7

Slika 4. Koncept avionskog padobrana..................................................................................8

Slika 5. Aktiviranje i otvaranje padobrana.............................................................................9

Slika 6. Varijanta sistema sa više padobrana.......................................................................10

Slika 7. Varijanta spašavanja kabine sa posadom i putnicima.............................................11

1. Uvod

Avion, kao prevozno sredstvo, statistički predstavlja najsigurniji način putovanja. Kao
potvrda ove činjenice može se uzeti podatak da je u današnje vrijeme broj nesreća
komercijalnih putničkih aviona nekih 10-15 godišnje, tj. vjerovatnoća da ćemo doživjeti
avionsku nesreću iznosi otprilike 1:7.000.000. Međutim, i pored svih ovih podataka, kod
mnogih ljudi postoji određeni strah od letenja avionom. Takve situacije su donekle i
opravdane, s obzirom da postoji mala vjerovatnoća da, ukoliko dođe do avionske nesreće,
putnik preživi ili ne zadobije teške tjelesne povrede.

Slika 1. Broj smrtnih slučajeva u avionskim nesrećama tokom prethodnih godina [1]

Sa slike vidimo da je broj nastradalih u avionskim nesrećama bio najveći 70-tih godina
prošlog vijeka, da bi se potom u narednim godinama razvojem i unapređenjem aviona i
same njihove sigurnosti, taj broj postepeno smanjivao, tako da je 2017. godine zabilježen
rekordno mali broj nastradalih (oko 60).
 Slika 2. Broj godišnjih avionskih nesreća od 1946. do danas [2]

Kao što možemo vidjeti, slična je situacija i sa brojem avionskih nesreća u prethodnih 70
godina. Ako posmatramo uzroke pada aviona, oni mogu biti različiti, a najčešći su: pilotska
greška, tehnički kvar na avionu, loše vremenske prilike i sabotaža.

2. Sigurnosni avionski padobran

I pored toga što je avion statistički najsigurnije prevozno sredstvo, sigurnost letenja za
putnike se može podići na još viši nivo. Zbog toga se dolazi do ideje da se u avion ugrade
sistemi sigurnosnih padobrana, koji bi u slučaju krajnje kritičnih situacija, poput
otkazivanja motora ili nedostatka goriva, omogućili bezbjedno prizemljenje aviona i
spašavanje velikog broja ljudskih života. Međutim, kod velikih putničkih aviona koji
prevoze po nekoliko stotina putnika, takav sistem još uvijek ne postoji, dok kod malih i
ultra-lakih aviona koji mogu prevoziti tek nekoliko putnika sličan sistem već postoji. Do
sada je na takvim avionima izvršen veliki broj testiranja, ali je čak i u nekoliko slučajeva
sistem spasio avione i ljude od velikih nesreća.
 Slika 3. Avionski padobran [3]

Primjer za to jesu kompanije Cirrus Aircraft i Cessna, koje već nekoliko godina lansiraju
na tržište avione koji posjeduju sigurnosni avionski padobran. Jedan takav avion, pod
nazivom Cessna 182, je 2013. godine počeo da pada usljed problema sa gorivom i
otkazivanjem motora. Na sreću, avion je bio opremljen sigurnosnim padobranom, tako da
je pilot brzom reakcijom uspio na vrijeme da se spasi. Primjeri poput ovog daju nam za
pravo da se pitamo zašto i veliki putnički avioni ne bi imali ovakav sistem, koji bi sasvim
sigurno povećao sigurnost letenja avionom i spasio veliki broj ljudi. U današnje vrijeme
oko 10% malih aviona opremljeno je padobranima koji mogu da izdrže teret aviona sa
putnicima i tovarom. Međutim, za velike avione koji prevoze po nekoliko stotina putnika,
sigurno je potrebno osmisliti dosta kompleksniji i veći padobran, ili čak više njih.

2.1. Struktura i način rada

Današnji veliki putnički avioni su poprilično teški i napravljeni što je moguće lakšim.
Dodavanjem padobrana, zajedno sa ostalim njegovim dijelovima, ta težina bi se još više
povećala. Ako uzmemo u obzir da se ukupna masa današnjih aviona kreće između 100 i
200 tona, i da avion u toku leta dostiže brzinu i do 900 km/h, padobran koji bi trebao
usporiti taj avion do brzine pogodne za bezbjedno slijetanje, od nekih 10 km/h, bi morao
biti nevjerovatno velik i jak. Ako bi posmatrali najveće postojeće teretne padobrane, koji
imaju prečnike od oko 40 m i maksimalnu nosivost od oko 3000 kg, onda možemo
pretpostaviti da bi za spuštanje današnjih putničkih aviona bilo potrebno najmanje 32
ovakva padobrana. Oni bi ukupno zauzimali površinu od nekoliko desetina hiljada
kvadratnih metara. Ovakav jedan mega-padobran, koji bi bio navedene veličine, morao bi
biti izrađen od sintetičkih materijala koji imaju dosta veću jačinu na kidanje od uobičajene.
Bio bi ugrađen u trup aviona, a sastojao bi se od: sistema za aktiviranje padobrana, startne
rakete za izvlačenje padobrana, konopaca, kupole i spremnika za smještaj padobrana.
Sistem za aktiviranje bi predstavljala komandna ručica koja se nalazi na dohvat ruke pilotu,
čelična sajla i mehanizam za aktiviranje startne rakete. Startna raketa omogućava brzo
izvlačenje kupole padobrana, a sastoji se od raketnog motora i pogonskog goriva. Kupola
ovog padobrana bi bila njegov osnovni i najvažniji dio, jer od nje najviše zavisi brzina i
stabilnost za vrijeme spuštanja aviona. Konopci predstavljaju vezu između kupole i
glavnog čvora na trupu aviona, za kojeg su čvrsto vezani. Oni su poprilično jači i lakši u
odnosu na kupolu, a zahtijevali bi ogromnu jačinu na kidanje (od nekoliko stotina kN).
Spremnik za smještaj padobrana bi zahtijevao dosta veliki prostor zbog same veličine
padobrana, a štitio bi ga od vanjskih uticaja i na njemu bi bila pričvršćena startna raketa.

Slika 4. Koncept avionskog padobrana

Situacije u kojim je neophodno da pilot aktivira padobran:
- u slučaju potpunog gubitka kontrole nad avionom
- u slučaju oštećenja vitalnih dijelova konstrukcije, kao što su npr. krila
- ukoliko dođe do otkazivanja svih motora, njihovog zapaljenja i slično
- u slučaju potpune pilotske dezorijentacije, najčešće prilikom oluja i nevremena
- ako avion ostane bez goriva
- ostale situacije u kojima ne postoji nikakvo bolje i sigurnije rješenje
Ukoliko se desi da otkaže samo jedan od motora, u većini slučajeva pilot može spustiti
avion i bez aktiviranja padobrana, uz pomoć preostalih ispravnih motora. Padobran se
aktivira tako što pilot povlači ručicu, čime se preko čelične sajle aktivira mehanizam, koji
dalje aktivira startnu raketu za izvlačenje padobrana. Kupola će se otvoriti i potpuno
formirati u roku od nekoliko sekundi, na velikoj udaljenosti u smjeru ispaljivanja rakete.
Po izvlačenju, padobran omogućava avionu smanjenje brzine propadanja, što omogućuje
ogromna površina kupole, koja u otvorenom stanju stvara veliki otpor zraka.

Slika 5. Aktiviranje i otvaranje padobrana [4]

Jedna od varijanti ovog sistema jeste da ukoliko dođe do otkazivanja svih motora aviona,
njihovog zapaljenja, ili neke druge situacije koja zahtijeva aktiviranje padobrana, avion
bude dizajniran tako da se može osloboditi suvišnih i teških dijelova, poput motora i krila.
U toj situaciji, padobran koji se aktivira bi spašavao samo kabinu sa posadom i putnicima.
Takođe, još jedna varijanta je da se takva putnička kabina podijeli na nekoliko dijelova, od
kojih bi svaki imao zaseban padobran ili grupe njih, koje bi zajedno imale istu funkciju i
karakteristike kao i mega-padobran. Ovakve varijante bi omogućile sigurnije korištenje,
manje dinamičke udare na avion i padobran prilikom aktiviranja sistema, zbog znatno
smanjene težine aviona i prisustva većeg broja padobrana. Treba napomenuti i to, da je
klasični sistem sa jednim mega-padobranom, moguće zamijeniti sa više manjih i
pomoćnih, vodeći pri tome računa da ne dođe do smanjenja učinka i nivoa sigurnosti. Ti
padobrani bi takođe bili smješteni po trupu aviona, ili po krilima ako je to neophodno.

Slika 6. Varijanta sistema sa više padobrana [5]

 Slika 7. Varijanta spašavanja kabine sa posadom i putnicima [6]

Pored mnogobrojnih senzora i elektronike na čijim principima funkcioniše avion, na njemu

bi bili ugrađeni i senzori za aktiviranje sigurnosnih jastuka ispod samog aviona, prilikom
približavanja tlu, vodi ili nekom nepristupačnom terenu. Oni bi omogućavali još
bezbjednije prizemljenje i zaštitu od eventualnog jakog udara pri slijetanju padobranom.

2.2. Prednosti i mane

Prednosti ovog sistema su:

- Sistem bi povećao sigurnost letenja avionom i spasio živote na stotine ljudi koji
nastradaju u nesrećama.
- Postojanjem ovog sistema ljudi bi imali manji strah od letenja i samim time broj
putnika bi se povećao.
- Jednostavno aktiviranje i zaštita od slučajnog aktiviranja.
- Omogućava drastično smanjenje brzine aviona, sa nekoliko stotina km/h do male
brzine pri prizemljenju, koja će omogućiti preživljavanje posade i putnika, kao i što
manja oštećenja na avionu.
- Piloti bi imali dodatni sigurnosni sistem na koji bi se mogli osloniti u bezizlaznim
situacijama, smanjile bi se panične reakcije a samim tim i mogućnost neke njihove
greške.
Mane su:
- Današnji avioni imaju ogromnu težinu. Dodavanjem mega-padobrana, koji bi
takođe imao veliku težinu, morao bi se smanjiti broj putnika i količina tovara u
avionu, čime bi se povećao broj letova potrebnih za prevoz istog broja putnika.
- Izrada ovog padobrana bi bio izuzetno kompleksan proces, gdje bi bilo potrebno
utrošiti ogromne količine materijala.
- Avionske nesreće se najčešće dešavaju pri polijetanju i slijetanju, pri manjim
visinama, pa je upitno da li bi u tim situacijama padobran mogao biti od velike
koristi.
- Zbog troškova koje zahtijeva ovakav sistem, cijene avionskih karata bi sigurno
porasle.

3. ZAKLJUČAK

Na kraju, iz svega navedenog, može se zaključiti da bi ugradnja ovog sistema predstavljala

krupan korak ka još većem unapređenju sigurnosti u avio-saobraćaju. Međutim, jasno je da
bi za konstruisanje i stavljanje u upotrebu ovog sistema bile potrebne ogromne količine
vremena i resursa. Mnogi proizvođači i inženjeri su mišljenja da bi ovaj koncept jednog
dana zaista i mogao zaživjeti, samo je pitanje toga, da li se uistinu velikim kompanijama
ovakva dodatna sigurnost putnika ekonomski isplati.
LITERATURA

1.
https://cirrusaircraft.com/wp-content/uploads/2014/12/CAPS_Guide.pdf
2. https://www.explainthatstuff.com/how-parachutes-work.html?fbclid=IwAR0OXoeX2T-
WGyCzDOMkLnSUxLrOIrAkFaO1ZZtEd5bGMsUGfBEdSYfczOk
3. http://www.bbc.com/future/story/20131223-should-planes-have-parachutes
4. https://www.flyingmag.com/technique/proficiency/brs-benefits-whole-airplane-
parachute-systems