6.

METODA FOTOELASTIČNE OBLOGE

Za određivanje naprezanja na površinama stvarnih elemenata konstrukcija rabi se metoda

fotoelastične obloge. Tanka folija fotoelastičnog materijala (debljine cca 1 mm), koja je s
unutarnje strane premazana refleksijskim slojem (najčešće slojem aluminijske boje) nalijepi se
na model ili element konstrukcije u neopterećenom stanju s ljepilom u koje je stavljen
aluminijski prah. Nakon što se ljepilo osušilo, model se može opteretiti, a površinske
deformacije modela prenose se s posredstvom ljepila na oblogu i u njoj izazivaju približno
ravninsko stanje naprezanja.
Ako se takav model promatra u refleksijskom polariskopu, slike 33 do 35, napregnuto stanje
se manifestira pojavom linija izoklina i izokroma u oblozi, slike 36 do 38.

a) b)

Slika 33. Tipovi refleksijskih polariskopa: a) V-polariskop, b) T-polariskop

Izvedbe refleksijskih polariskopa koje se primjenjuju u eksperimentalne svrhe u laboratorijima

i za rad na terenu na stvarnim konstrukcijama prikazane su na slikama 34.

(TIEDEMANN-SR Njemačka) (Photolastic Division – Measurements Group Inc. – USA)

Slika 34. Slike refleksijskih polariskopa (V-tip) dviju firmi
 izvor
svjetla kamera reflektirana
? n upadna
n zraka
polarizator zraka
analizator
svjetla β β
λ/4 - ploča λ/4 - ploča
β β α α
obloga
reflektirajući reflektirajući
obloga A
sloj sloj
C B

ho
t
ispitivana model
konstrukcija (konstrukcija)

Slika 35. Prolaz svjetla kroz oblogu zalijepljenu na površinu modela kod V-tipa

Glavna je razlika između fotoelastičnog modela i modela s fotoelastičnom oblogom u tome što
kod klasičnog modela postoji stanje ravninskog naprezanja i deformacije su jednoliko
raspoređene po debljini modela, a kod fotoelastične obloge deformacije se prenose s modela
na oblogu i u izvjesnim slučajevima mogu znatno varirati po debljini obloge. Nejednolikost
deformacija po debljini obloge može se smanjiti smanjivanjem debljine obloge, ali zbog
osjetljivosti radi dobivanja fotoelastičnog efekta preporuča se obloga debljine 1..2,5 mm).
Nedostaci koji utječu na točnost metode su sljedeći:
1. ojačanje modela oblogom,
2. nejednolikost raspodjele deformacija po debljini uslijed velikog gradijenta deformacija,
3. nejednolikost raspodjele deformacija po debljini uslijed zakrivljenja površine modela pod
opterećenjem,
4. nejednolikost deformacije obloge na rubu i u središnjem dijelu modela uslijed razlike
Poissonovih faktora modela i obloge (νm ≠ νο),
5. pojava dodatnih deformacija uslijed promjene temperature (αm ≠ αο).
Svi navedeni utjecaji, osim razlike Poissonovih faktora, mogu se zanemariti kad je debljina
obloge mala, a djelomično ili potpuno uzeti u obzir pomoću korekcijskih faktora kad je
debljina obloge veća.
Ako je obloga dovoljno tanka i ako se navedeni utjecaji mogu zanemariti, razlika je glavnih
naprezanja na površini izotropnog modela dana glavnom jednadžbom fotoelasticimetrije:

1 +ν o N ⋅ fσ
(σ m1 − σ m2 ) Eo = σ o1 − σ o2 = ,
Em 1 + ν m 2h

gdje je ν Poissonov faktor, E modul elastičnosti, a indeks "m" odnosi se na model ili
konstrukciju, indeks "o" na oblogu. U nazivniku glavne jednadžbe fotoelasticimetrije javlja se
veličina 2h, jer svjetlo dvaput prolazi kroz debljinu obloge modela, slika 35.
Metoda fotoelastične obloge ima u nekim slučajevima velike prednosti pred ostalim metodama
eksperimentalne analize naprezanja. Obloga nalijepljena na kućišta motora, pumpi, nosivih i
sličnih konstrukcija može dati uvid u površinska naprezanja ovih prostornih tvorevina, slike 36
do 38.
Prednost je metode fotoelastične obloge pred metodom tenzometrije, što daje podatke za
cijelo promatrano područje na modelu ili originalnoj konstrukciji, a ne samo za jednu točku.
 (photos courtesy of Measurements Group Inc.)
Slika 36. Slike izokroma na fotoelastičnoj oblozi nosača vozila

(photos courtesy of Measurements Group Inc.)

Slika 37. Slike izokroma u oblozi zalijepljenoj na površini kompozitnog materijala (lijevo),
na betonu (u sredini) i na drvetu (desno)
Slika 38.a) Slike izokroma (u bijelom svijetlu) u oblozi zalijepljenoj na površini ravnog štapa s
eliptičnim otvorom, od ortotropnog kompozitnog materijala kod rastezanja,
gore – tamno polje, dolje – svijetlo polje

Slika 38.b) Slike izokroma (u monokromatskom svijetlu)u oblozi zalijepljenoj na površini

ravnog štapa s eliptičnim otvorom, od ortotropnog kompozitnog materijala kod čistog
savijanja, gore – tamno polje, dolje – svijetlo polje