Professional Documents
Culture Documents
Atalanta Fugiens PDF
Atalanta Fugiens PDF
B E AD 3 7 51, -
|
|
■ E R K e 1 EY
LIBRARY
UNIVERSITY OF
CALIPORNlA
FÄTTäERJî - 3; -
%.
- Y,
æis,* '*• ; [22]
A L A N TA
F V G I E N S,
hoc e$f,
ÉMATA 23
N O V A Z
D E SE CRETIS NATUI R Æ
C H Y M I C A,
Accommodata partim oculis &intelleétui, figuris
cupro incifis, adjeétisque fententiis, Epigram
mâtis & notis, partim auribus & recreationi
animi plus minüs so Fugis Muficalibus trium
Vocum,quarum duæ ad uiham fimplicem melo
diam difíichis canendis peraptam , correfpon
deant, non abfq; fingularijucunditate videnda,
legenda,meditándaj;intelligenda,djudicanda, -
O P p E N H E I M I I
-
Ex typographia H 1 s R o N y M 1 G a 1 l * R 1,
sumptibu J o H. T H E o D o R 1 de BRY,
-7-75TaTX7TTIT
LOAN STACK .
sæ** =-
M UI L H A UI S E N SIS
I N T H UI R I N G I A IM P E R I A L I S
R E I P UI B L I C Æ S E N A T O R I O O R D I N I,
Viris Virtute,Do&rinâ,&verâanimiNobilitate
præftantiffimis;
z\gcmom ejufáem Symdicovigilamtiffimo,
C H R ISTO P H O RO
RE IN A RT utriufque Juris Doétori
Confultiß. P. TC.TCæf.
fuavifs.&c.
I)omimìfìùfemperhomorificè colendi ommibus&finguli hoc benevo
lentiæ fúe gratitudimäg, qualecumque tecmeriom, dicat, dedicat &
obfertofficiofiffimè.
MI c H A E L MA 1 E Rus Med.D. Imper.Confift. Com.E.E.P.C.
ÉÃ I r 1 ampliffimi confultiffimfq;,De T r i
£] P o D e illo Pelopi fponfo,cum Hippoda
ZÉ miam Oënomai Regis Elidis filiam in u
É}
X€L(4
xorem duceret,à Vulcano dono dato,nar
v - - - - v
641
4 E p I S T O L A
dita: Ita cùm mihi hic T r 1 p E s à Vulcano elaboratus
ad manum venerit, Pelopis exemplo motus, illum di
gniffimo loco & ordini cónfecrare & obferre decrevi,&
quidemante omnes alios,Veftris Amplituddd.& Excel
centtt.non quidem eo confilio,ut inde Oracula depro
mantur(quämvis nec ea,at chymica,hic defyderari po£
fint)fed üt animi mei promptitudinem voluntatemά;
bencvolam aliquo modo erga eas publicè teftarer, quæ
ante paucos annos in tranfitu mihi,tum Caefàreae Maje
ftati R u D o L P H o II.divæ memoriæ à confiliis medicis
exiftenti, quo animo erga Dominum effetis, miniftro
declarare volueritis, nempe optimo & veftro ftatu di
gniffimo : A quo tempore fémper non folùm verbis,
quoad potui,veftras virtutes apud exteros ornavi,fed in
Ê
hocquoque incubui,ut re mentem meam apcrtiùs
iifdem patefacerem,& uberiùs effunderem. Quòd cùm
non aliter,quàm literario quopiam Xeniolo fieri poffe
præfenferim,acnonnihil operæ in hac Atalanta fugien
te confumpferim, omne id, qualecunque fit, Vcftris
Amplituddd.& Excellenttt.dicarevolui,in hocimitatus
noftri&antiqui temporis fcriptores,qui nunquam fine
Scipione,duce aut comitein vulgus prodire,five per ora
virüm ambulare voluerunt: Si enim cecidiffent, quis
fubveniffetillis? Quaefo,ut hujus opufculi Patronos mi
hi vos appellare liceat, non quod huic,verè dubio,ftu
dio manumaut mcntcm,quântum fciam,adhibucritis,
(ncc
.—–æ=-=-—
a me _*-.-.- _---_-*_-*-*-*-*-**-*-***********
D E D I C A T O R I A. y
A 3 Præfa
§$ OM 1 NE M,le£torcamdide,univerffcompendium
í} fui compofitiome referre, im conféffè e$t ommium,
£ &ternâvitegeneribus vivendi deffimatum eß
£/€,mempe vegetabili im utero materno, ubi fal
^s§©® §72<* tem,plantæ imffar creféit & augmentatur;femfi
bili,mimirum im hoc mundo,ubi maximaexpartefenfibus ducitur,
ceu reliqua amimalia, â quibus differt, quod mtelleétu incipiat
uti,licet imperfeífè,ac demique imtelligibili,im altero mumdo apud
Deum,eijue affemtes imtelligentia, /eu Angelos bomos; Im præ
femti vitâ,quòquí magù addivimam maturam accedit,eò magiâ
rebus intelleëtu indagamdiù,fubtilibur,mirú & rarù, gaudet &
deleéfatur: Et econtrà,quò quò adpecumügemur magù declimat,
eò minùs hú capitur, & femfai corporaliori affriffu eft : Utro
rumque videmur Exempla,quofdamiliâ,utpote doétiores,artibus
& feientiùpolitos effe deditos,quàmplurimos hiße,mempe volu
ptatibuscorporú,libidini gule,pompæ extermæ, & hú fimilibur.
Adexcolendum autem intelleétum Deus infinita arcama abdidit
immatura,quæßiemtiù &• artibus immumerù,utignú ex filice ex
tunduntur,&- im ufùm tramsferuntur : Imter hæc fùnt Chymica
fecre
:…— …*==-==— ■ _----- ---*--* -*-• -* -*-*--*-**-***-*-****
eA D L E c T o R E M. 7
E P I
TRE S SC HOLA, TRES COESAR TITVLOS DE
DIT; HAR,C MIHI RESTANT,
POSSE BENE IN CHRISTO VIVERE, POSSE MORI.
MICHAEL MAIERVS COMES IMPERIALIS CON
SISTORII cfc PHILOSOPH: ET MEDICINARVM
DOCTOR, P C. C. NOBIL: EXEMPTVS FOR OLIM
MEDICVS CA S. cfc.
I2 F u G A I. in Quarta, infrà.
ÄÈÉÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÉ
vo, Vivus in hanclucem fi femel or tus e rit, or tus e rit.
imom- —! - -_- - -----------,
#:.j£E££££*££ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=f===EE
Jequems.
Embryo vento sâ Bore æ qui clauditur al
ÈÈÈ====
vo, Vivus in hanc lucem fi femel ortus erit, erit.
ę£ —I +-+ -■—■—
#
------E __
E P I G R AMMA I.
Eutg vemtotâ B o R Eae qui clauditurafva,
Yivus im hamc lucem fi/emel ortu, erit;
Umui Heroum cum fosfaperarelabores
C4rte,mamu forti corpore,memteyg*
2Xe tibifit Cafo,mecabortus imutilù ille »,
2X2n4grippa,bomo/jdere/ed gemitus.
B 3 HER
Y4. p r $ c ÜI R § ÜI S I
HĘ omnis fecreti naturalis indagator diligentiffimusifi
tabulafuafmaragdinagraphicè,licètfuccinétè,defcribitopus
naturale,ubiinteraliainquit: Portaviteumvemtusim ventrefìo,qua
fi dicat,Ille,cujus pater eft Sol,materverò Luna,antequaminlu
cem edatur,portábiturà fumis ventofis,quemadmodüm avis ab
aëre, dum volat:Ex fumis autem feuventis (qui funt nihil aliud,
quàm aër motus)coagulatis fit aqua,ex qua cum terramixta mi
neralia&metallaomnia:Imò hæcipfaexfumis conftare&coagu
lari immediatè ftatuuntur:Sive itaque in aquam feu fumum po
natur,eodem res redit, quia utraque venti materia eft:Idem di
cendumdemineralibus&metallis,licèt magis remotè:Quæritur
# autem,quisillefit,quiàventoportari debeat? Refppndegchymi
£„¢è, eft fúlphur,quód portatur in argento vivo, ut Lull.Codicill.
inventre cap.3.teftatur,cæterijueomnes;Phyficè,eft fœtus,qui mox in lu
££; cem nafci debet:Dico& Arithmeticè,quodfitradix Cubi;Mufîcè,
Ἀ, quòdfitDifdiapafon;Geometricè,quòd fit pun&um lineæ fluentis
£g* principium, 4/trongmicè,centrum Saturni, Jovis & Martis,plane
£;;; tarum: Hæclicètdiverfàfintfubje&a,tamenfibeneinterfecom
igìù de- parentur,fœtumventifacilè demonftrabunt,quòd cujuflibet in
£*j*
*Ventre 4g- duftriæ
. majoriaut minori relinquendum erit.At rem planiùs fic
indigeto: Omnis Mercurius ex fumis eft compofitus, É; eft,ex
- • • -
fis.
1) I S C Uf R S UI S I. 15
vincitur: Atquia caduceum geftet binis ferpentibus tranfverfim
cin&um,quianimasexcorporibusducat&feducat,&multa ejuf
modicontrariaefficiat,Philofophici Mercuriifymbolum optimè
exprimit. Mercuriusitaque Ä ventus,quifulfurfeu Dionyfium,
aut,fimavis, Æfculapium adhuc imperfe&um fœtum ex yentre
materno,vel etiam excineribus corporis maternicombuftiacci
piat&porteteò,ubimaturaripoffit;Et EmbryoeftSulfur,quod à
Sole coelefti Boreæ vento infufum eft,ut is maturatum pariat,qui
geftationis fuae abfoluto tempore gemellos edit, unum albis ca
pillis, Calaim di&um, alterum rubris,Zeten: Hi Boreæ filii fuêre
(ut Orpheus poëtaChymicus fcribit)apud Jafonem inter Argonau
tasadvellus aureumà Colchâ auferendum:phimeu4 verò vates coe
susabHarpyjis infeftatus,liberarinon potuit,nifi à di&is Boreafi
liis:Pro quo beneficio ab iis impetrató ille gratus Argomautâ o
mnemviaerationemdeclaravit. At Harpyja nihilaliud funt,quàm
fulfur corrumpens,quod abigitur à Borea filiis,cùm ad juftamæ
tatem pervenerint,& ex imperfe&o feu moleftato à volatilibus
noxiisfitperfe&um,illimalononfubje&um,quod deindeadvel
lus aureumJa/omi medico obtinendumviam indicat. Horumvé
torum meminitquoq; interalios Bafilius mo/?ras,quiclarè 6.inquit:
Mam gemimus vemtus venire debet,Vulturnus diéîus,ac deimdefimplex,
Aotus appellatus,qui ab oriemte & meridie impetuosè ffirabumt,quorum
motiomeceffamte,itaut exaèrefaäafit aqua,auda&er confides,quodex ffi
rituali corporale ffet. Et Ripleus port. 8. dicit inaëre noftruminfan
tem debere renafci,hoceft, inventre venti: Ad eundem fenfum
fcala philofgradu. 6. Etféiemdum,inquit, quodmatusfàpiemtäim aëre
mafçitur: Etgradu8,ffiritus aëreifimulim aëremféamdemtesfediligunt,ut
Hermes inquit,portavit illum ventus in vemtre fùo : gujagemeratioge
niti moffrifitim aëre &mafçensim aëre fàpiemter mafçitur; Af emditenimâ
terraim cælum,iterùmque deféemdit in terram conquirendo vim fùperio
/ rem & inferiorem.
€¢i¢
16 FuGA II. inQuinta,infrà.
€¢i1€ítigmuttcrifitic©rbcit,
-Atala - -_ *—-—* - —f- st -R* MA s• -{-
£* ä£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Romu lus hir ta lu pæ preffiffe fed uberacaprae
Hippomen. j
Sequems.
.*
X. - - =5=EE
Jupiter & di &is fer tur adeffè fides.
m. --
£#, jÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈÈ
Romulus hirta lupæ preffiffe fed ubera capræ
EP I G R A M M A II.
Ror! hirtalupepreffiffe,fed ubera capre
Jupiter,&faëfà fertur,adeffefides?
9uidmirum,temere SAP 1 EN Tüm vifèera PRolis
Siferimus TERRAM laífemutriffejuo?
Parvulafitamtas Heroas beffiapavit,
QuANTus,cui NuTRix TERRE us ORB 1 s,erit?
C Apud
Y8 Id I s c U R s U s. II.
AÉ u D Peripateticos & re&è judicantes Philofophos ftatui
tur;quod Nutriens vertatur in fubftantiamnutriti,eiqueaffi
miletur non quidemante,fedpoftalterationemejus,idquéveriffi
mum Axioma habetur: Quomodo enim nutrienti,quodjamante
fimile&idem fit cum nutrito,opus effet mutatione'fuae effentiæ,
quæ fiaccideret,non maneret idem necfimile; Aut quomodoea,
É affimilarinutrito nequeunt,pro nutrimento affümerentur,ut
untligna,lapides& ejufmodialia?Primumitaque utinane,ficalte
rum,naturæ adverfùm eft. La&e autem animálium nutriri homi
nem recensnatum,non alienumeftà natura: quia affimilatio ejus
fieripoteft;atlongè facilius materni,quáalteriùs:Undemedicicö
cludunt,ad fanitatem, fimilitudinem fubftantiæ & morum, nec
non robur conferreinfanti,fipropriæ matrisla&e femper foveatur
& educetur, econtra,fi alienò. Hæc eft harmonia omnis naturæ,
quodfimilegaudeatfuofimili,ejusqueveftigia imitetur,quantum
poteft,inomnibusextacito quódam confenfu&confpirätione. I
dem ufu venit in naturali Philofophorum opere,quodaequèàna
tura regitur infui conformatione,quàminfansfubuteromaterno*
Etlicet pater&mater,ipfàçjuenutrixillifimilitudinariè affcriban
tur,nontamen artificialeeftmagis,quàmanimalis cujufque gene
ratio:Seminabina quodam É, artificio conjunguntur ab
animalibus&utroquefexuhominis,ex quibus unitis per fucceffi
vamalterationem fit Embryo,quicrefcit&augetur,vitam&mo
tum acquirit, deinde la&e nutritur: Mulier verò conceptionis &
imprægnationis temporeincalore,cibo&potu,motu&quiete,a-
liisque fe temperatè ut gerat, neceffe eft,aliàsabortus fequetur&
conceptifoerüsdeftru&io,quaeobfervatio in6 rebus nönaturali
bus, quia à medicisfecundùmartemfuampraefcribitur,artificialis
quoque eft. Eodem modo femina fifint non conjunéta in opere
Philofophico,conjungidebent:Quodfiveròalicubiconjun&a in
venirentur,ut in ovofemengalli&gallinæfubftantiahabentur fi
mul in uno continente,tum effetPhilofophorum opus adhucma
gis naturale,quàm generatio animalium. At demus,ut philofophi
teftan
------ --- ---+>*-*-*-*-*--*-**-*******
1) I S C UI R S UI S. II. 19
teftantur,quodunumveniatab orienti&alterumab occidente,fi-
antque unüm,quid plus adminiftratur hifce, quàm mixtio in fug
vafe,calortemperatus&nutrimentum? Vasquidem artificialeeft
fed in hoc différentia non committitur, five nidus ab ipfà gallina
fiat, fiveàruftica incerto quodam loco (ut folet) ordinetur,eadem
-
I
erit ovorum
naturalis, generatiotemperato
fiveabigne & ex illispullorum exclufio.&fimiputredi
veniat furnorum Calor eftres
nis,velfole & aëre, vel matris vifceribus,autaliunde:ficÆgyptus
calorem ovis excludendis arcenaturalemadminiftrat perfuosfur
, nos: Bombycum femina,imò & ova gallinacea virginearummam
marum tepore exclufà leguntur: Ars itaque&naturamutuas fibi
manus conferunt,itauthaecillius vicaria É & illa hujus : Nihilo
- minus Natura manet Domina&ars ancilla.Cu RV E R o T E R R A
dicatur nutrix Nati Philofophici, dubium alicui movere poffet,
cùm terrainter elementa fitmaximè exucca&arida,cuificcitasut
G ij €¢É¢
2O Fug A III inQuarta,infrà.
Θέβε#um%3cibo/ba$ibafftjóre£aódì/
tíubcrglcichcm aud}.
4*alantae £- -;-*-r-t • - _ - __ * f s p_-
££" #EFÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Abdita quifquis a mas fcrutari dogmata, ne fis De
-I
—-
# ï******££££ fifHEEEEEEEEEEEEEEE
Abdita quifquis a mas fcrutari dogmata, ne fis
Í 1. - ----- --- -
§úgc
24 FuGA IV. inQuarta,fuprà.
$6gttcm%rubct bcr€(fivtfict#u/oribgi6j5hat
ûtm %d%tt bt* £i£6t.
4talanta
fùgiunt.
ÈÈÈÈ +-*-- =ÈÈÈÈ È £j É
Nonhominum foretinmundo nunctan ta pro pago,fi fta
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=â
tri Conjux non da ta pri ma foror.
Hippoms.
fequens.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ== -+-
E P I G R A M M A IV.
N omhominumforetimmumdomumctamtapropago,
Sifratricomjumxmom data prima foror.
Ergo lubemscomjungeduos abutroqueparent<-
££; utfimt fæmima mä/jue toro.
Prehibemeífareo Philothefiapocla liquore »
Utrifjue,& fætusffemgenerabitamor.
D Lex
a6 p I S C UI R S UI S IV.
ExDivina &politica prohibet gradu fànguinis propinquiore
per naturam conjunétos,matrimonio copulari,quales funt di
re&è afcendentes & defcendentes in arbore genealogica&adla
tera concurrentes, idque propter caufas certiffimas: At quando
philofophi de matre cümfili9,autpatre cum filia,feudefratre cum
forore, coujugio jungendis loquuntur, non contra diétam legem
quid dicunt aut faciunt: Quia fubje&ta diftinguunt attributa &
caufæ effeétus: Perfonae enim Philofophorumi ab iis differentiis
funt liberæ æquè ut Adamifiliifiliaeάue,quife invicem in conjuges
ducebant abfque ullius criminisimputatione:Ratioautem potif
fimavidetur,utgenushumanum affinitate &amicitiafirmiùs coa
lefcat&confocietur,necin faétiones familiaruminimicas & hære
ditarias dividatur: Eadem caufà quia primis fratribus&fororibus
Adamicis integra manferit, nil prohibuit, quo minus matrimonio
conjungerentür: In ipfis enim folis genus humanum tumextitit,
nec alii præteripfos, eoruméjueparentes,vixerunt ideóque utfan
uine connexi,fic affinitate conne&endi neceffario fuerunt: At
É hominum multitudine, quæ in innumeras familias
diftributa,caufa hæc vera &aequa inventa eft, ne fratres forores
ducerent: Apud philofophos aliaratioeft,curforores nubant fra
tribus,nempe fimilitudo fubftantiae,ut fimili conjungatur : Sunt
autem in hoc genere faltemduo fibi quo ad fpeciem fimilia,
uo ad fexum Tdifferentia , quorum unum frátris , alterum
ÉÉ nomine fàlutatur: Hæc itaque eâdem & libertate &
conditione, imò & neceffitateinevitabili,quâ primihomines con
fànguinei,uni matrimoniolegitimè committendafunt: Fratereft
ardens&ficcus,ideóque valdè cholericus; foror eft frigida & hu
mida,multum phlegmaticæ infehabens materiæ:Quæ intempe
rie adeò differentes naturæ, in amore&foecunditate,liberorúm
quepropagatione optimèconvenirefolent:Utenimnonexchaly
be&chalybe duriffimo corpore,necexfilice & filicefragili,excu
titurfacilèignis,quipropagaripoffit,fedexduro& fragili,hoc eft,
chalybe ά exardentemare& igneafoemina,ut necex
utrifque
p I s c UI A s UI s IV, 17
utrifque frigidis (frigiditas enimmarisinfœcunditaseft)prolesvi
vax fùfcipitür, fed ex illocalido,hac frigidiore: calidiffima enim
mulier,intemperamentihumanilatitudine frigidior ftatuiturfri
gidiffimofuifexus (at fano)viro,utLev. Lemniusin lib.de occ.nat.
mirac. probat. Soror itaque & frater à Philofophis rc&è conjun
guntur.Si quis ex gallina,canicula, capra, ove vel aliis brutis fœ
tum nafci debere defyderet,is gallum,canem, hircum, caprum,
£j animal fuae fpeciei,cuifimilius exiftit, adjungit, atque
c voto fuo non fruftratur; nec verò refpicit cohfanguinitatem
brutorum,fedfaltem generofitatem cujufque & naturæ conveni
entiam.Itadicendum de trunco arboris, &furculo ei inferendo?
Imò demetallicanatura,quæ tamen omnium maximè fimilitudi
nem&homogeneitatemfubftantiaeuthabet fic,ubiquidfibicon
jungi poftulet,requirit:Verùm frater& foror conjun&i,fœcundi
nonfiunt,necinamore diuperfiftunt,nifiPhilothefiumillisfeupo
culumamoris,inftar philtfipropinetur:Hocefimfedantur& cog
ciliantur eorum animiadeô,ut quafi ebrii (inftar Lothi) inter fe,
pudoreabie&o,congrediantur&prolem (non fpuriam,fed) legi
timam progenerent. Quis enim ignorat,humanum genus Medi
cinæ plurimum debere,propterea, quod multae hominum myria
des,ejus beneficio & operâ, nunc in mundo extent, qui non fuif
fent,nifieorumparentésaut proaviàvitiofterilitatis per remotio
nem caufae & ÉÉÉ impedimenti proximi,& remoti,
vindicati&liberati,autababortumatres præfervatæ forent? Da
tur itaque hoc poculumamoris eafdem íí caufashis novisnuptis,
quasquilibetexjamdi&isternasperfpicere poterit,ut É amoris
conftantiam,fterilitatis remotionem & abortusprohibitionem.
3) ij €¢¢
28 FuGA V. in Quinta,infrà.
€c6bcifigûci6bic$rêtcauffbic%rúft/tafifie fatige/
pnbba8%3ci6f<r6a|oftirtbi«$röt«vom%ilcôfefirgroff.
£t £E£££EHE£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉɤ=
gelidus ponatur peéto re
Foemine o bu fo
- _-
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈ -I
- av- i--!;=-f-- - - —
#* ÉÉÉÉÉÉÉ*f££££ÉÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Foemine o gelidus ponatur peéto re bu
-^ x -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=
fo Inftar ut infàn tis la&e a po cla bibat.
- 2 ; , ' ■— m - I I.
Femum
AMørams,
ÉÉÈÉÉ=##=ä Z
X"/
=
ÈÈÈÈÈÈ
Inftar ut infantis la&ea pocla bibat.
J^. Epigrammatâ Latimi verfio Germamica.
¢$. $röteßafbbam?'Beibef 4auffbie£riifie gcffitoiibe/
3)a§fiefold)cernffirmit$Wildfilgleid) dinem $inbeI
%3tibipacífeauffingroffrrécfaltburdô außgefognat €ptij/
%8nbba6%ßci6fitfirdtfificácr;tiginallet%ßeig]
3)enmmach5ira6cim2(rgnty)|ofepfo(d)crcblem$räfftet]
3)a§fi:(affrf;in&ifitambc§%nf®¢m %r% ßajîtçm,
EMBLE
EMBLEMA V. Defécretâ Naturæ. 19
Appone mulieri fuper mammas bufonem,ut abla&teteum,
& moriatur fhulicr,fitque bufogroffusdelaάς,
EP IGR AMM A V.
Foegiggeliduspomaturpeäore Bufo,
Imffarutinfantâ laâeapocla bibat.
Crefçat&im magnum vacuata peruberatuber,
Et muliervitam liqueritagrafìam.
Imde tibifacies medicamem mobile,virus
929dfugethumanocorde,levátque luem.
D 3 To rA
3o p r S c UI R S UI S V.
T9A Philofophorumcongregatioinhocconfentit,quod opus
eorum nihilâliud fit,quàm mas & fœmina:Marisvërö eft,ge
nerare&dominari fœminæ;hujus conci pere,imprægnari,parere,
la&tare&educare fobolem,mari q;imperio fubjici: Utenim con
ceptum foetum,antequamedaturin lucem,fub fànguine,itaeditü
la&efovet& nutrit.Hincnatura praeparavittenell6pufioniin má
mis muliebribus cibum digeftibilem & proportionatü,qui expe
&atejusadventum,tanquàmprimus commeatus&viaticüin hoc
mundicurriculo: La&eitaquealitur,crefcit&augmentatur eòuf
que,donec inftrumenta panis comminuendi habeat,hoc eft,den
tes,tum abla&aturmeritò,quia natura illi providitde alio folidiori
nutrimento. Athîc Philofophidicunt,quod mulieribufofupermá
masapponendus fit,ut eum inftar infántisfuolaétealat: Miferum
hoc&horrendum fpeétaculum eft,imò&impium,quod lacinfan
ti deftinatum bufoni,beftiae venenofae & naturæ humanae adver
fanti praebendum fit:De ferpentibus ac draconibus vaccarumu
beraexiccantibus audivimus & legimus:Fortè idem bufonesap
peterent,fi occafio offerretur in bóbus. Hiftoria de bufone nota
eft,qui ruftico cuidam dormienti ita occupavit os & interiora la
bra,ut nullo aftu inde abigi potuerit,nifi violentiâ,quæ cumperi
culomortis,veneniejus expuitione(quâuti dicitur protelis defen
fivis autoffenfivis)conjun&afuiffet,ideóq;nontentanda: Exanti
pathiaitaqueremedium mifero homini inventum,nempe aranei
prægrandis & bufonis, qui fe invicem lethali profequuntur odio:
Portatusitaqueeftcumbufone dire&èadlocum,ubi araneusprae
tumidusfuas texturas expofuerat,qui cùm bufonem vidit,móx fe
dimifitintergumbufonis,eumάuefuoaculeo pupugit:Cùm verò
nihilinde damniacciperet,fecundavice defcendit,&iterùmillum
fortiùsfixit;Unde moxbufo intumuit,& ex hominis ore mortuus
decidit,abfqueulla ejusnoxa.Sedhíccontrariumaccidit:quiabu
fononos,fedmammam mulieris occupat,cujus la&e adeò incre
fcit,ut ingentis magnitudinis & roboris evadat: Mulier verò viri
bus abfumptis extabefcat& moriatur:Venenum enim facilè per
W€n2$
■ **caasae s. _•-•--*- -*-*-*•-*- -*-*- -*-**-***-*-***
1) I S C UI R S UI S V. 3I
Fugiems. ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÉÉÈ=
Ruricolæ pingui mandant fua fe mina ter
ÈÈÈÈÈÈÈÈ*=*£
ræ cum fuerit raftris hæc foli a ta fuis.
Hi • — 8--i-- I Β-E…Q- 7
j; ££££EiEEEEEE£E£EFÈ=
Rurico lae pingui mandant fua fe mina
ÈÈÈÈÈÈÉÉÉÉ£*£=
ter ræ cum fuerit raftris hæc folia ta fuis.
Emum ;££*£========EEEEEEEEAE====
Morams. -r— ■ T- - ur ur —-P… mi
I. w- - ¤0¤§: * - * -
E P I G R AMM A VI.
Rujg!pinguimandamtfùafemima terræ,
Cùm fuerit raffrà haecfoliata fùâ.
Philofophi miveos aurum docuêre peragros
Spargere,quifoliifelevä inffar habemt :
Hocutagas,illudbemereffice,mamque quod aurum
Germinet,extritico viderá,ut ffeculo.
E P L AT o
34. p r S c ÜI R S UIS VI
LAT o civitatem conftare dicitnonexmedico & medico,fedex
medico&agricola,hoceft,diverfarumfun&ionühominibus:A-
gricolæ verò& mediciinprimismeminit,quiahorü opera funt val
dè Š inimitatione,emendatione,&perfe&ionenaturæ.Ná
uterq;fubje&ünaturaleaffumit,in quo fecundü artéquædamaddit
neceffària,deficiétia,veletiáfuperfluaremovet.Undeutriufq;arsp
adje&ionem defe&us & fubtra&ioné fuperflui(ut ab Hippocrate
medicina)definiripoteft:Quid enim facit amplius agricóla,quàm
ut agro,ànatura reli&o,addatarationem,lyrationë,ôccationé, lae
tificationé feu ftercorationé,feminationé,& reliqua,nempe incre
mentii&proventú nature committat,quæ caloréfolis& pluviáad
miniftrat,&hisfemina multiplicat&infegetes moxfternédas pro
vehit:Interimpullulante É, tribulos &impedimétao
mnia removet,fegetes maturas demetit, demeffis fuperflua tollit,
népe ÉÉÉ &ejufmodialia: Ita&medicus(qn & chymi
cusdiverforefpe&u)corporihumanofanitatépræfentéconfervare,
abfenté recuperare divérfis remediis inftituit,caufammorbificam
tollit,morbü curat, fymptomata fedat,fuperfluü fanguiné venaefe
&tione diminuit,deficiefitébona viétus rätione ordinata reftaurat,
humores noxios purgatione evacuat,& fic mille modis naturam i
mitatur,fupplet & corrigit intelle&us & artis operibus; quæ cùm
notoriafint,Chymica potiùsnobisconfiderandaveniunt:Chemia
enim agriculturæ operationes inprimisteftatur fuisfecretis termi
nis&operandimodis: Agricolæ habent terram,cuifeminaipfemi
nent,ita&Chymici:Habentfimü,quolætificentagros,ita&hi,fine
quo nihil fieret,necfru&usaliquis fperäduseffet: Illi habét femina,
quorú multiplicationé defiderant.Haecnifichymicihaberét,imita
rentur piétoré(ut Lullius inquit)exprimere conanté facié cujufdâ
viri,quëipfè nunquä vidiffet,necimaginé ejus: Agricolæ expeétant
pluviâ & caloréfölis,fic& reveráchymicicaloré adminifträtfuoo
periconvenienté&pluviâ:Quid multis? Chemiaeftomninò paral
lelaagriculture,ejúsq;vicaria,quæ peromnia ejusvices exprimit;at
fuballegoria abfolutiffima: Hinc antiquiproduxerüt Cereré,Tri
ptolemü, Ofiridé,Dionyfum,Deosaureos,feuadchemiâfpe&tátes a. ••^ G
D I S C UI R S Ul S VI. 35
quafi docétes mortales femina frugüinterrâfuâprojicere,agricul
turà&vitiüpropagationé,viniq;usíìmonfträtes,quæ omnia ignari
adruftica opera detorferunt,atfalsò:Suntn.illa arcaniffimanaturæ
myfteria,qüae hifceagriculturæ velamentispraevulgoabfcondütur
&fapiétib.declarátur: Hinc dicüt Philofophi,q, aurü eorü in terrâ
albâfoliatâ feminandüfit,quafivelint,feminationëtriticifpectandâ
effe pro exéplo & imitandâ,q, author tra&atus de tritico&Jodoc.
Greverusoptimèinfuisdefcriptionib.fecerüt:Uterq; n.agriculture
operationes fingulasin producédotritico,aurifeminationi feutin.
&urae generatiónivenuftiffimè accómodavit:Terra alba,utpotea
renofà,rufticis parü fruétus fuppeditat,quib.nigra & pinguis magis
adnutü;at Philofophisinprimis illa cöfert,fifoliata fit,hoc eft,bene
præparata:quiahiéâftercorare fimo fuo noverüt,illi neutiquâ: Eft
autëfeminatiomundipropagatio,quaid g) inindividuoperdurare
nequit,fpecie permanere curatur:Haeceftinhomine,animalibus&
plahtis,inhishermaphroditicè,inillisfubgeminofexu diftin&o: In
Imetallisauté longèàliomodo: In iis n.ex pun&i fluxufitlinea,exli
neæfùperficies,exfuperficieicorpus: Punétüautéiftudaftra produ
xerütäntelineá,fùperficiem,& corpus,quia eft eorü omniü princi
piü:Fluxünatura addidit longo tëporis fpacio interpofito,hoc eft,
Phoebus coeleftis generavit fub terra filiolü,qué Mercurius Vulca
no educandü obtulit& Chironi,hoceft artifici manuali ad erud é
dü,quemadmodüde Achillefcribüt,quiàThetydematrefubignib.
detétus&induratus fuit:AChirone ille,interalia,didicit
Cytharæ tra&andæ artificiü:Cùmverò Achilles nihil aliudMufîçã & #.?a-
fit,quàm Hinc p.
fubje&üPhilofophicú(cujus filius Pyrrhusrubro capillitio,finéqui- Ä g:
bus duob.Troja expugnarinonpotuit,utcopiosè innoftris Hiero- jiatepr*-
glyphicislib.6.demöftravimusjideò Muficáinhocipfo noftro ope- %.
fe,tibi Achillé,ejusę heroicasvirtutes& faéta deforibimus,nöabfq;
caufa(licèt obiter)tra&amus:Náfi MuficaornavittätüHeroa,quid
ni&noftrü hocopufculü magis variegatü& acceptüreddat:Canút
n.Angeli(ut facrae teftátur literæ)canüt coeli,ut Pythagorasftatuit,
&enärrätgloriâ Dei,ut Pfalmiftaait,caniit Mufae & Apollo,ut poë
tae,canüthomines etiáinfâtes,canüt volucres,canütoves&anfères
ininftrumétis muficis,fiergo&noscanamus,nonabsre facimus.
£ j 3)t:
36 FugA VII. in 3.feuro.fuprá,
QXt'80gcljungoom%\fic flcugt/oribfällt
tvibariti6%ff.
4talanta tfj-T——*——- _I ;-i-i- ——
ä" ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
T-T
=E
ÉÉÉÉÉÉÉEÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
tuit,delituit, pul los enutri itάue fuos.
Hippo
ä î¤ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈ
- ------ -- -------- -.--.-- - - - -
ÈftfHft* Hift*f*tfHi£*£=
Delituit,delituit, pul los enuttiitάue fuos.
p. £-—-F-+ -i---i---+-—f
TERE5EEE=#==5==3=EE
1—■
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ -
$
Ę
E%;
[y^
N]
EP I G R A MM A VII.
RU; cavámidum Jovä A l Es ftruxerat,im quo
Delituit,pullos emutriítque fuos:
Horum umus levibus voluit/etollerepemmâ,
u4tfuitimplumi fratre retemtus ave-».
Indevolamsreditim midum,quemliquerat,illâ
Jungecaputcaude,tummecimamä erä.
E 3 QuoD
38 ID I S C UI R S UIS VII.
UIo D Hippocrates,medicorum antefignanus,de humoribus
afferit,eoseffèdiverfosacpluresnumero inhomine,necfaltem
unuT,alias morbos varios exoriri non poffe,id nos de Elementis
mundiverum dicianimadvertimus.Sir. unumfaltem elementum
effet,nullamutatio ejusinaliud, nullageneratio nec corruptiocö
tingeret,imò omnia effent unum immutabile, nec meteöra,mi
neralia,plantæ ac animalia inde naturaliter producerentur.Hinc
Creator fummus totum hocmundiSyftemaexdiverfis& contra
riis naturisconcinnavit,nempe exlevibus& ravibus,calidis&fri
gidis,humidis & ficcis,ut una in aliam per É tranfiret,&
fic compofitio fieret corporum, quæ in effentia,qualitatibus,viri
bus & effe&ibus longè inter fe differrent: funt enim inperfe&è.
miftisElementaleviautignis& aër,necnö gravia,ut terra& aqua,
quææquilibriisitainterfetemperantur,ut unum non aufugiat ab
alio, fedfingulaàfingulis,vicinaà vicinisfacilè fe capi & detineri
patiantur: Terra& aër fibi invicem adverfàntur, fic ignis& aqua;
attamen igniscum aëre percaliditatemutrique communem,cum
terra per ficcitatemamicitiam fovet:ficaër cum aqua& hæc cum
terra:Unde omnia affinitatisautpotius confànguinitatis vinculis
conne&untur & manent fimulinunacöpofitione,quæ fi abundet
levibus,elevat fecumgravia,fi gravibus, premit fecumlevia: Hoc
declaratur per duas Aquilas,pennatam &implumé,exquibusilla
volareconata ab hacretinetur: In Falconis&ardeæ pugna exem
plumhujus rei evidenseft:llle enim celerivolatu&alispernicibus
fuperior in aëre fa&tus hanc unguibus prehendit & lacèrat, cujus
póndere in terram uterque decidit: Contrarium in Archytæ co
lumbafa&titiafeu Automate apparuit,ubi graviaàlevibusfublata
funt,hoceft,à fpiritu interius inclufo ligneum ejus corpus in aëra
raptum: In philofophico fubieéìo primo levia praedominantur
gravibus,quo ad copiam, attamen à virtute gravium vincuntur:
fucceffuautem temporis alæ aquilinæ præfcinduntur,&fitexdua
busunaavis prægrandis(nempeStrutiocamelus)quæ ferrumcon
fumere poffit,quaequemagis in terra fub pondere præpedita cur
rat
IO 1 S C UI R S UIS VII. 39
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ= -.-..------
;£ ££££ÉÉÉÊtÊÊÊ=#£*£=
Eft a vis in mundo fublimior omnibus o
_$ 1
ÉÉÉÉÉt=£E£f* E======E —I
Accipeovum&igneopercutegladio.
E P I G R AMMA VIII.
Stavâ im mumdofùblimior ommibus,ovum
Cujus utimquiras,curafitumatibi.
u4lbumem luteum circumdat mollevitellum,
Ignito(ceumos)cautuidemfepetas:
yulcano Mars addat opem : pul/affer&imde >
Exortus ferriviäfor&ignâ erit.
F MuLTA
4? pISc U RS U s VIII,
ULTA & varia funt avium genera, quæ ut numero indefi
nita,ita nominibus incognita nobis exiftunt. De quadam
praegandiRucdiéta in infula parvaoceanicerto anni tempore ap
parente narrant,quod Elephantumfecum in aërapoffitattollere.
India&Americadant varii coloris pfittacos,corvös & his fimiles
Verùmharum ova conquirere non eft intentionis Philofophisae;
Ægyptii ova crocodilorum ferro annuatim infeftant &veluti
publico indiéto bello profequuntur;Philofophi ovum fuum É
percutiunt,nonut deleatur&pereat,fedvitamaccipiat&crefcat.
Dum enim pullus inde prodücitur animatus & vivens,non ejus
corruptio, fed generatio dicenda eft. Definit quidem effe ovum
É privationem ovalisformae,&incipit effeanimalbipes&volati
eperintrodu&ionem formæ nobilioris:Suntauteminovofemina
maris & fœminæ fimulconiun&tafub unote&tofeu cortice.Vitel
lus pullum ejufque radicalia membra&vifcera conftituit, femine
'maris formatore&efficiéte interno exiftente.Albumen materiam
feu fubtegmen&incrementum dat rudimento feu ftamini pulli.
Calorexteriorprimum movens eft,qui circulatione quadam Ele
mentorü ïí inaliud commutatione formam novam intro
ducit, naturæ inftinétu aut du&u. Aqua enim in aërem,& aër in
ÉÉÉ; terram tranfit, quæ omnia dum copulantur,aba
risfpecificâ formâdemiffàfit individuum certae fpeciei volucris,
nempe ejus,cujus eft ovum & illi infufum femen. Gladio veroi
neopercuti dicitur,dü Vulcanus pullo fuafecuri(ceu excerebro
Ë Palladi)exitum præbet obftétricisfun&us munere.Hoc eft
quod BafiliusValentinusafferitMercuriumàVulcano carceri in
clufùm effe Martis juffu, nec emiffum,antequam putrefa&us to
tus &emortuus fuerat.Verùm hæc morsillivitae novaeinitiumex
iftit,ut ovo coruptio feumors novam pulligenerationem&vitam
adfert? fic foetui humanâ vitâ ¤ÉÉÉ folâ in uteromatris
fruebatur) defunéto, alia perfeétiorper tranfitum in hanc lucem
mundanam fivepernativitatemaccedit.Imò etnobishacpræfenti
vitâ,quam agimus, privatis, alia perfe&iffima& æterna imminet,
fic
D r S C UI R S UI $ VIII. 43
ficLullius hunc gladiumigneum,acutamlanceamvocatmultisin
in locis5Quiaignis, ut lancea feu gladius acutus perforat corpora
eaque porofà & pervia reddit, ut aquapenetrare poffitadfolven
dum ea&àduritiead mollitiemtra&abilitatémque reducendum.
Inftomachocorvi marini,qui avium omnium eftvoraciffimus,in
veniuntur longi & teretes vermes vivi,qui illi funt quafi inftru
mentum caloris, dum anguillas abipfo captas,pifcéfque è veftigio
invadunt&tanquamacutiffimaeacus É ipfi aliquando
obfervavimus)&itaabfumunt breviffimo tempore, mira naturae
operatione.Caloritaque ut pungit,ficpungens aliquandocaloris
vicesgerit.Unde non immeritò igneusgladius dicipoteritquo o
vum philofophorum ftringendum feu ple&endum erit. Verùm
Philofophi potius de temperato calore id intelligi volunt,quo o
vumfovetur,ut Morfoleusin turbadeclarat dum inquit.oportet./â-
pientes viri, emto igne primùm humiditatem comburi, ut exemplo mobù
monftratur im generatione pulli, & ubi augmemtatur ignis, va umdique
obturetur,me corpuserò & /piritus ejusfugiems extrahatur. At cujus avis
ovumeft? Mofeusibidem; Egoautem dico,inquit,quodnullainffrumem
tafiumt,mifi ex moffropulvere albo,ßellato,fflemdido&ex lapidecamdido,è
quo pulvere apta fiumt inffrumenta pro ovo; mom tamem momimaverumte
vum,velcujusavâ ovumfit.
3 iij €¢!iig
44 F u c A IX. in 5. fùprà.
€ólicgciiibcn%aumfamptbcma(tcii$%fihiiiciiicit,
Jòaugνο[13}amofonbcteffcnbe oonfciiitr§rudít]
1 wirt fidé crjungem.
Atalanta — b. - --- --- -————*———a—*-®-——-—-—!-- E-—-
£* iiE*££££££££££&££££**;ji£É=
Arbór ineft hor tis Sophiæ dans aurea mala,
- 1. - ———m 4-—-{- Y ——————-—-————————
È äs&#=s*it E££§i§ii*======
Hæc tibi cum no ftro fit capienda fene.
i . -f- -=-*--*--*-*-*-*-+-*-=====-=—=—=—-—r--a-#-•-=-;-r--t--f -
#£££££££££££££$*$*$£
la, Haec tibi cum noftro fit capienda fene.
3-t-A*—--t---? !-- -i---E-+ -
EP I G R A MMA IX.
A*borime#hortâ Sophiæ damsaurea mala,
Hectibicum moffro/ît capiendafemel;
Imgdomo vitrea claudamtur,roréque plenâ,
Etfimepermultos hæcauojuméfa dies:
Tumfruéfu(mirum!)/ìtiabiturarborάi//<_»
Utfatjuvemà quifuitamtefènex, F 3 Quae
46 ID I S C UI R S ÜI $ IX.
UaecunQu£ crefcuntin longú lauíí & profundum,hoc eft,o-
riuntur,nutriuntur,augmétantur,adacméperveniunt,propa
gátur,eadéquoq; decrefcunt,hoceft,in virib.diminuütur,mioriün
tur,&omninò cócidüt,utpatetin vegetabilib.& animalib. omnib.
Hinchominiquoque,cùm adfummüaugmentüvenerit,decremé
tú,hoceft,feniüaccidit,quoinvirib.fenfimdiminuitureòufquedo
necmorsaccefferit:Sene&tutisverò eadé caufà eft,quælápadisoleo
ferèabfumptoemarcefcétis,&obfcurèlucétis.Näütinläpadetria,
Elychnium,pinguedo & fláma,fic in homine Elychniumifunt mé
bravitalia,vifcera & artus;pinguedo,humidü radicale;fláma calor
nativus:fola differétiaeftineo,q>flãmalápadis luceat,calor nativus
neutiquá,cùm nöfit ignis,fed falté calor,& g, pinguedo fit oleofa,
humidüradicale vifcofum,utpotefeminalis principii: Ut quoq; íá
pasextinguiturexdefe&u olei,fichomo exfenio,abfq5alio morbo,
inmarafmü&tabéfeniléacdeniq;mortéincidit:Deaquilareferüt,
qyinfene&uteroftro præcurvoimpedita fame moreretur,nifiàna
turaroftro abjeéto quafi juventutireftitueretur:Siccervicornibus
depofitis,ferpentespellibusfive exuviis,cancriteftis rejuvenefcere
vidétur;nöquidé reverà,quiaabsúptühumidü radicale illis nonre
ftituitur,fedquoadafpeétü:Hominem,q)rejuvenefcere faciat,nihil
eft,nifimorsipfà&fequëtisæternæ vitæ initiü:quoadexternâ formâ
&viriüaliquómodoreftaurationé,rugarü& canorüablationéfunt,
quidicunt,remediüinveniri,q> Lullius deQuintaeffentia,Arnoldus
deauropræparatoaffirmat.Verùm hîc Philofdicüt,fené,utjuvenis
fiat,cumiarbore quadáincludendüeffein domororida,túmq; eum
defru&uarboriscomefturü,&itajuventârecuperaturü:Effèarbo
resejufmodinuncinrerünatura vixâ vulgo creditur:De myroba
lanis,fru&ib.arboreis,medicimirafcribüt,quafitale qd præflét,ca
nostollât,ságuinëpurificét,& vitâ prolongét: Athaeea multisindu
biü vocátur,nifiperaccidésidefficeredicátur,ut& alia,quæ purgát
maffamfànguinisàfœcib. illi admixtis,&canosinficiüthigrediiie,
uamyrobalanicapillos&pupillâ oculorü coloraretradütur.Mar
É Ficinusinlibrode ÉÉÉ vitaconfervâdafcribit,adaeta
télongáattingendâ utileeffe,utquislacexuberib.cujufdâ fœminæ
pulchræ & juvenis quotidiè exugat,cujus vice alii viperinâ carné
Co
p I $ C UI R S Ü S IX. 47
comeftâ laudát:Sedfanèhaecmediafuntipfà feneëtute rigidiora &
vixmillefimoufurpanda,etiâfieffe&u certiffimonö carerét: A Pa
racelfoinlib.de vitâ löga fcribitur,g, quis per folâ ÉÉÉ al
teriusfìnitatéæger,juventuté fenex fibiattraherepoffit fedhicau
thorinhocimaginationefua fola,non expcrientiaufusvidetur. De
Pfyllis cum Ε
pupilla&ftrigibus q,fàfcinétfoloafpe&u pueros
&pecudes,unde illud Χέ : Nefcio quis teneros oçulusmihifa
fcihetagnos,indubitatúeft:Sed haecabfq; contaétu fiüt,quoarbor
juventütifenéreftituit:Habetn.hæcarbor fru&us dulces,maturos
&rubeos,quifacilèin optimùfàbguinétranfetit,cùmfint facilis di
geftionis&optiminutrimenti,itautnihilfüperfluiaut fœcú in cor
porerelinquãt:fenexveròabüdatphlegmate albo,albiq;eftcoloris
& capillitii,qui humor,color & capilli mutáturefuborüfru&uü,&
fiütrübei,quifuntjuvenü.HincPhilofdicüt,lapidéprimò effe fené,
hoceft,album,deindejuvené,ideft,rubeum,quia hiccolor fitjuvé
tutis,utillefenii:Additur,q>concludi debeat fenex cum arbore,nö
fub dio,fedin domo,nö ficca,fedrorehumida. Pro miraculohabe
tur,arbores enafcivelvegetareinconclufoloco,attamêfiillefithu
midus,n6eftdubiú,quindiuperdurét:Arborisn.nutrimétú humor
&terraeftaërea,hoceft,pinguis,quaeafcëdere poffitintruncü& ra
mos,ibiq;folia,flores&fru&tus producere:In quonaturaliopereo
mniaeleméta cócurrunt,dumignisdatprimum motum,utéfficiés,
aër tenùitaté & penetrabilitatem,aquâ lubricitaté,terra coagula
tionem:Aërn.inaquá,&aquainterrâredit,fiquidfuperfuiillorum
afcenderit:Perigné caloré nativum intelligo,qui cum femine pro
£É fru&us fimiles illis undefemen venit,ceu faber fabricàt&
efformat,aftrorü potentiâ.Nófolùmverò prodeftroridaevapora
tioarborihumeétandae,utfru&tus dare,fed & feni,utrejuvenéfcere
illisfru&ib.faciliùs poffit,dum fcilicet ejus cutim rugofàm & aridâ
téperatocalore&humore emollit,replet& reftaurât: Medici n.in
marafmo&tabefenilibalnea tepida cum ratione,magna utilitate
imperát&præfcribunt:Si veròresbenc cöfidereturarborillaeftfi
liafenis,quæ ut Daphnemutataeftinvegetabile ejufmodi,unde fe
nexngnimmeritò juventutemfperatabilla,cujus ipfa,uteffet,cau
fâ extitit. 63i6
48 Fu & A X. in z.infrà.
G5i6$*#tiffi$civcr/Mercurium $uffi Mercurio,
vnb c6if birgenug.
Attalanta -- - A. Tt [ 1 a—a—i -
£#* §¤ÈÉÉÉ££££*=*=£*££EHEEEEiiEEEEEEiä
Machina pendet ab hac mun di conne xa catena To
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ
ta fu o quod par gyu deat omne pari, pari.
- --t-…--* - $- T rv… -;-----i---t-- ————
;- HEH*********HHH*=£E£££=
Machi na pendet ab hac mun di conne xa catena
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉEHHE*H*=££*=
To ta fu o quod par gau deat omne pari.
j> 1x . --_ - -__- -{ £AE £==========
£#£ iEEEEEE s=i=£===========£===â
Machina pcndet ab hac mundi connexa catena
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Tota, fuo quod par gaudeat omne pari,
E P I G R A MM A X.
M4# pemdet ab hac mumdicommexa catema
Tota,Suo QuoD PAR G AuDEAT OMNE PARI:
UMercuriu fìc Mercurio,ficjumgiturigni
Igmâ & hæcartifft data metatuæ.
Hermetem Vulcamus agit,fedpemmiger Hermes,
Cymthia,tefòlvit,te fed,ApolloJoror. H
Æ C
5o p y S d UI R $ U § X.
£c fententia,fi,utfonat,accipitur,quantitatéignis&Mercurii
fàltemauget,necaliquánováqualitatemfubjeêtoinducit: O
mnen.fimilefjofimiliadditum,màgisfittale:Hincmedicicötraria
cótrariismederi,&hgcabillis tolliafferfit,itaignéabaquaextingui,
abigneadditofoyerividemus:Idem Poëtafeiitit,cùmdicit: EtVe
nusinvinis,ignisinignefurit:Verùm refpódendum,gignis & ignis,
Mercurius&Mercüriuslongèinterfe differant: Multan.funtigniü
generaapudPhilof.multaqüoq;Mercurii.Adhaecidem calor&fri
É; diftãsfàltemlocoautfitu,abaliofuigeneris differt,itautid,q»fi-
i fimile fit,ad fe evocet, ut animadvertimus calorem ignis alicui
rnembro impreffum,ab eodem calore attrahi & evocari artusque
frigorehybernotorpidos,& ferè emortuos aquâ frigidâ, fi in eam
mergátur,nö calore externoimmediatèadhibito,reftaurari:Ut ve
rò lumé majusobfcuratminus,fic&major calorminorem,&frigus
majus,minus: Nihilominùs oportet caloré& frigus externüminus
efIe,quàmante impreffum membrisautartub.aliàs eadéimpreffio
fieret,quæ ante,&fimileà fimilimultò magis augeretur,quáèvoca
retur: Evocatio n. frigoris ab aqua frigida,& caloris ignei à calore,
naturæ conveniés eft,quia omnis repëtina in contrariümutatio ei
periculofa,& minùsacceptaeft,queverò fitfenfim,&quafipergra
dus tolerabilis:Ita dicimüs,aliú igné effe internü,inép fubjeéto Phi
lofjamanteinfixüfeueffentialé exiftere,aliü externü,q) quoque de
Mercuriointelligendum. Internus ille igniseftaequivocèpropteri
gneas qualitates,vires& operationes,externusunivocè. Dádus igi
turignis externus interno& ejufmodi Mercurius Mercurio,utartis
intétiofiat:Adomnedurú aut crudü co&ione emolliëdü vel matu
rándü,igne&aquautimur: Aqua n.duritie folvit &in partes cöpa
&tas penetrat,calore vires eiaddente & motü,utapparet E.ginco
&ione piforü,quæ per fe funt integra & dura,verùm ab aquaintu
mefcüt,frangútur&in pultéredigütur,calore ignis per ebullitioné
aquárarefaciéte,&tenuioris feu É aëriae fubftátiæ reddéte: Sici
gnis calorcrudas partes fruéluüaut carniü refolvitinaquá,cüô; ea
inaërëevanefceréfacit: Eodemmodo ignis&Mercuriushicfunti
gnis&aqua,aciidem,ignis& Mercuriusfuntpartesmaturæ & c;
1) I S c UI R S UI S X. 51
dae,ex Š perco&ionématurãdæfùnt,autmaturæäfüper.
fluitatib.purgädeignis&aquæ minifterio:Effeauté hos duosignes,
duósq; Mercuriosädartéinprimis&unicèneceffàrios,breviter hîc
demöftrabimus:Empedoclèsduoprincipia rerü omniü ftatuit,lité
&amicitiâ: Perlité córruptiones fièri,per amicitiâ generationes:E-
jufmodi lis inter igné & ÊÊ cöfpicitur,düignis aquâ e
vaporarefaciat,fipoteft,aquaecötra igné extinguat,fiilliadhibea
tur:Attamé exiifdé generationes amicitiâquâdâfiericonfpicuüeft:
Caloren.exaquafitaëris nova generatio,& eodem aquæ in lapidé
induratio,& fic ex his duob.elementis,quafi primis fiüt,& reliqua
duo,&per cöfequés,omniürerü produ&io: Aqua fuitmateria coeli
&omniürerücorporaliü:Ignis materiâ hâc,ut forma movet &in
format:ficaquafeu Mercurius hic materiâ praebet,&ignisfeu ful
phur formâ. Quæ duo ut adoperationéperveniát,& feinvicémo
veát folvêdo,coaguládo,alterãdo,colorãdo & perficiédo,opus fuit
externisadminiculis,tanquã inftrumentis,fine quib. nö effeétusfe
queretur.Utn.faberabfq;malleo&ignenihilefficit,ficnec Philof.
abfq; fuisinftrumétis,quæ funtaqua&ignis: Atq; hæc aqua dicitur
àquibufdänubiú,utigìishicoccàfionatus: Aqua nubiüabfq;dubio
vocatur,quia diftillata eft,velutrosMaji,tenuiffimarüpartiü:Utn.
ros di&timenfisinclufuscorticiovaliaffirmatur calorefolisinaltum
fùblevare ovü,aut ejus cötinés,ita & hæc aqua nubiü five ros,ovü
Philofafcéderefacit,hoceft,fublimat,exaltát& perficit:Eftquoq;
eadé aquaacetüacerrimü,q, corpus fecit merü fpiritü:Utn.acetü
diverfärüqualitatúeft,népeutinprofundüpenetret&aftringat,fic
hæcaquafóluit&coagulát,nö autécoagulatur,quianó eftdefubje
&oproprio.Eftautéhæcaqua ex Parnaffi petita fonte,q præter na
Ë ungula Pegafi,vo
turâ aliorum fontium inverticemötis
latilis equi,faétus.Oportet prætereaadeffeignemactualé qtamen
fuisgradibus,tanquàm frenis,temperetur.UtenimSolab Arietein
Leonem procedens fenfim calorem rebus crefcentibus adauget,
femperpropiùsaccedendo,fichicneceffeeftfieri:Infans enim Phi
lofigne,utla&e,nutrienduseft,quò magis crefcat,eò uberiore.
© ij %at*t
j2. FuGA XI. in 6. fuprà.
$%óctivcigbic Latonam/orib3crrcljct
pi:%öáóèr.
- <r - -$-+-a ——— T——-— f - -r
ÉEE*£££*=*=*=ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ
Latonæ fobolem non novit ne mo ge mellam
ÉEÈ ===EEHEEEEEEííí&í=
(Ceu fert fama ve tus) quæ Jove nata fuit, fuit.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ
Latonæ fobolem non novit ne mo gemel
-;-t-=-= AFFEEEEEEEF=#==£EEEFEJE============
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
lam (ceu fert fàma ve tus) quæ Jove nata fuit.
È ÈÈÈÈÈ=
Latonæ fobolem non novit nemo gemellam
========f=f====F======E
£t5===3=5=*===*#
(Ceu fert fama vetus)quæ Jove nata fuit.
jtiEEEEEEEEHE********= -t
—m
EP I G R AMMA XII.
Noß cupi caufám,totcur H E L 1 c o N A poëtae
Dicamt,quódqueejus cuiquepetemdu apex?
Et L AP 1s in fùmmo, MoN u M ÉNT u M, vertice poffus,
Pro Jovedeglutiitquemvomuitque pater.
Siceuverbafomamtrem capta,mems tibileva e$t,
2\gmqueejfSaturmi CH E M I cus ille LAPIs.
H. SA T u R N 1
j8 D 1 S C U R S UI $ XII.
SÀ TuRN 1 allegoriam diverfimodè acceptam effe invenimus.
Aftronomi enim ad planetarum in ordine fummum 5 Chymiae
tyronesadmetallorüinfimum,nempeplumbumretulerunt.Poëtæ
EthniciproJovis patre,Coelifilio. Mythologi protéporehabuerüt.
Verùm hi omnes licèt fuo refpe&u re&èfenfiffe rationémquefuae
opinionis probabilem ÉÉ videantur, tamen quæ de Saturno
aliàs dicuntur,non explicabunt,curfilios & fapidem pro Jove de
vorarit & evomuerit, cur veritatis inventor,cur falce,ferpente,ni
gredine,morofitateconfpicuus&loripesexiftat*Hoc ultimi opti
mèinterpretarifeputant,dum tempusveritatem aperire& eruere
ètenebris dicunt, at ferpentem ÉÉÉ elabi, velut falce omnia
morte profternere,devörare filios,ideft,omnes res,quasgenerârit,
lapidesduros concoquere velabfumerenonpoffe,ideóq;eos quafi
revomere. Athaec conveniunt quidéexparte,fedreiveritati& cir
cumftantiis omnib.non quadrant.Philof.verò exercitatidicunt,in
fuo opere Saturnum primò adeffe, qui fi revera praefens fit, errari
non poffe,veritatem in tenebris invéntam effe; Nil verò exiftere
præter nigredinem:Unde dicunt:Quicunq; color poftnigredinem
advenerit,laudabilis eft in turba philof. Et cùm videris materiam
tuam denigrari,gaude;quia principium eftoperis.Et,cum primum
denigratur, clayem operis dicimüs effe,quóniam non fit abfq; ni
gredine,ut Rofarius fiabet ex Arnoldo. Etex fpeculo;cùm in ope
refueris,facutprincipiohabeas colorem nigrum,&tunc certus eris
quod putrefacis & viam re&am procedis. Et mox: Ifta Ê
nuncupatur Terra, quæ fit levi deco&ione toties reiterata,donec
nigredo fuper emineat. Hinc iidem dicunt,quodSaturnus teneat
terram,Mercurius aquam,Jupiteraerem,Solignem.Nigredoitaq,
Saturnuseft,veritatisindex,quilap demproJovedevorat.Nigredo
enim,hoceft,fufcanubes lapidemitegitprimò,nevideripoffit.Inde
Morienes, omne corpus, inquit, cùm anima caruerit, tenebrofum
&obfcuruminvenitur.Et Hermes:accipe cerebrum ejus, aceto a
cerrimo tere,vel urinâpuerorum,quoufque obfcuretur.Hocpera
&to vivit inputrefa&ione &fufcae nubes, quæ füper ipfumfuerant
&c.
Io I S c ÜI R S U S. XII. y9
& in fuo corpore,antequam moreretur,revertuntur.Hiclapis ite
rùm evomitürà Saturnócùmalbefcit, atq; tuncin Heliconisapice
ftatuiturpromonumentomortalib. ut Héfiodus fcribit:fubnigre
dineenim albedoreveralatet,quæ ex vétre ejus extrahitur ,hoceft,
umpraecipua
exSaturniventriculo.HincDemocritus,Mumdificaffänüc
ablutione,extrahe abeonigredimem ejus & obfçuritatem & apparebit cam
dorejus.Etinturbadicitur:Jumgiteficcum humido,ideíf,terram migram
cum aquafìa, & coquite,domec dealbetur. Id Arnoldus in novolumine
cap. 4. optimè declarat cùm inquit: Humiditas ergo quæ curabatim de
coäione migredimem,/? deficcatam offendit,dum coloralbus incipit appare
re: Et paulo poft.Et dixitmihimagiffermeus,quod iffabrumita; %££
bat,quodalbedo extrahebaturàmigredimâ ejus vemtreficutimturbadicitur.
Cùm emim viderà ipfùmmigrum feito quodalbedoipfiusim ventre migredi
méprimoapparemtâ occultaejf.Eàdé nigredoutSaturnus dicitur,fic&
Plumbum? Inde Agadimom in turba: Coquite as domec exeat migredo,
quam mumum vocamt,&res artâ moffre bene miféete &imvemietâ migre
aimemffatim,qua eftplumbumfapiemtum,dequofàpientesimfùâ librâ mul
te tra&avere: Huc Emigami diâum fpeétat,quodSaturmifflemdordum
Jéamdit im aëra,mom apparet,mifitemebratus Et Platonù in rofàrio;Primum
régimem Saturmieípütrefacere&foliimponere:Ex quib. conftatlongè
aliam effè mentem Philofophórum: cùm deSafurno quid dicant,
quàmà vulgo accipiatur. Hic Saturnus generat Jové,ideft,fufcam
albedinemJupiterex ÉÉÉeft,perfeétamalbedinem,
& Apollinem , id eft,rubedinem; Et haeceftcolorum omnium per
fe&òrum fucceffiva permutatio: Hic lapis à Saturno ejeétus pro
monumento pofitus diciturmortalibusin montiscacumine, quod
veriffimum eft.
J ) ij £)46
6o Fuga XIII. in 4.feurr.fuprà.
'®®®r%bcr%3cifcmiffbaffcrfüótig/bnbibil gcbabat
ßymfitbdnmalim$fuß/noiebat au[j.6i3: Naaman
Σ - 3?
T. $-
im $orbam.
+ ;-+-
1 +- -£-- ----
-
.4ltalantae
Fmgiems. ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÉE
Praetu mido languens aes tur get hydrope Sophorum fn
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈ=
de fàlutiferas appetit illud aquas, aquas, aquâs.
- - - - - - - -- - a - a . / -
ÉÉÉÉ***********tt** =EEFÈÈ -i
£t £££££======ïÉÉÈ=
JMorams. J ----
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
Inde fàlu tiferas appetit illud aquas.
XIII. Epigrammatâ Latiniverfio Germamica.
Qj; ©r%iffgangmit%ßafferam {«i6w6crlabam/
3)arum6t6°{3affer6tgtfirtific6barinmmpot;u6aben:
%ßit5lamanbcn 2(ufifagburch 5en$orbanßatvtrtiit6tmr
%ßirtc6#uficbcmmalmit? 3a|jcrniolgcrifícm.
£)ttfial6anfìr#5incinbeine£tibar in íüff;$tüffcn]
€omoirtc6 in$randícit6a[»ftimcr j)ülffganicffct.
EMBLE
Emblr m A XIII. Defécretâ Natura. 6r
Æs Philofbphorum hydropicume(t,& vul£lavari feptiesin
flüvio,ut NáamanleprofusinJordane.
E P IG R A MMA XIII.
Preigig !anguemsas turget hydrope Sophorum,
Indefalutiferas appetitillud aquas.
Utque Namam Jordame leprecomtagiamovit,
elabluitur lymphátérquequatérquefaâ:
Ergoprecipitesimaquam tua corpora dulcem, -•
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ==
ra Humana que homines fé nutriifTe dape.
Hippomen.
Sequens.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=
CIUI ra Humana que homines fe nutriiffe dape.
# £5££ÉÈÈÈÈÈÈÈ
Dira fames Polypos docuit fua rodere ciura
È----4--t5EFíÉÉE
Humanaéjue homines fe nutriiffe dape.
E PI G R A M M A XIV.
D*fames Polyposaocuit/ùarodere crura,
Humamáquehominesfemutriiffedape ».
DemteDraco caudam dummordet &ingeritalve,
C3tagnâpartefìifit cibus ipfefibi.
llle domamdus eritjerro fame,carcere,donec
Sevoret&revomatjemecet&pariat.
I VET E
66 D r S C UI R § ÜI S. XIV.
V5 T E R Es dixêre,quod ferpens, qui ferpentem devorarit, fiat
draco:Sævit enimiin propriumgenusuitlatro& ficarius in fu
um.Tales effe in Africa, tanta magiiitudine & copia conftat, ut
magnam partem Alexandriniexercitusdeleverint.Apud Afachæ
os Æthiopum populosnafcûturmaximi, qui cratium modo impli
citiereétis capitibus velificantadmeliora pabula. Ferunt Indorum
reges duos dracones aluiffe,alterum oétogenûm,alterumverò no
nagenûm cubitorum magnitudine: Ex récentiorum quoque hoc
tempore obfervatione innotuit,talesadhuc prope Angolam inve
niri,ut malos ingentes navium exæquent.Sic in Indiæ & Africae
montibusquibufdamreferunt magnàmeffè auri yim,fed cuftodiri
à draconibus,ne quis eò accedat &auferat : Ad fontes enimfeu ri
vos,quiexmontibus decidunt,conveniunt dracones& ficperacci
densapud aurum excubias agere dicuntur.Hincà Philoföphis tot
dracones autferpentes fuis thefaurisaffcribuntur,utVelleri aureo,
Horto ÉÉÉÉÉÉ perfonis feu fubje&is chymicis,Cad
mo,Saturno, Æfculapio,Mercurio, cujus caduceum gemini fer
pentes cingunt, mas & fœmina: Per Dracones verò illi nihilaliud
intelliguntquàmfubjeétachymica? Hincdicunt,Dant Rebis mon
tes dracones terráque fontes,Et quod Dracocaudam fuam devo
ret, famem ejus maximam denotantes Qugd licet alii exponant
geannoinferedeunte& circulum referente,tamenprimitüsà phi
lofophis fuis rebus accommodatum fuit, qui per hünc dracofiem
intelligivoluntferpentem,quialium fuigeneris devoret & hic vo
caturpropriè fulphur,prout omnes innumerislocis teftantur. Lul
lius in codicillo cap.3i.Hoc eft,inquit,fulphur,fili,&hic coluber&
draco devorans căudam fuam,Leo rugiens&gladius acutus,fcin
dens omnia, mortificans & confringens. Et Rofarius. Draco non
moritur,nifi cum fratre & forore fua interficiatur. Et mox. Draco
eft argentum vivum extraétum à corporibus, habens in fe corpus,
animam & fpiritum: Hæcaquaalionömineibidemdicitur fœtida,
quæ habetur poft feparatiöémElemétorí.Devorare autemdraco
caudamfuam traditur, cùm partem volubilem, venenofam ähu
ImlCláIn
1) Z $ C ÜI R S U S XIV. 67
midamabfumat,utpoftabfque caudavideatur corpulentior&tar
dior,fiquidem motus & volubilitas ejus magna ex Š ratione
caudæ contigerit. Cætera animalia innituntür pedibus, at draco
nes,ferpentes& idgenus vermes conftri&ione&explicatione cor
poris pro pedibus ütuntur & veluti aqua effufà in certos circuitus
definiunt,nunchuc,nuncillucfefie&erido,utin fluviis ferè omnibus
videreeft, quomodo inftar ferpentum curfusfuosinfleétant&gyris
obliquent. Hincargentumvivum ferpentemnonabfque caufa vo
cârunt,& Mercurió ferpentes adhibüerunt, cùm & caudamquafi
trahat&nüchuc,nuncillucvolubilipödereprocurrat:Serpés enim
utferpit,fic & Mercurius, quialas impedib. & capite proptereaha
bet.In Africa ferpentes Ë. effè ferunt, qui depopularentur
omnia,nifi ab Ibide vaftarentur.Unde Ibis inter Ægyptias imagi
nesfàcrasftatuitur tum propter manifeftamutilitaté,quam totire
gioni præftat, tum propter occultam rationem, quam pauciores
intellexerunt.Dracohicdemorfacauda,pelleveteriabjeétanovam
acquirere una cum juventute dicitur,utnonfolücornicibus,corvis
aquilis&cervis natura vitam longiorem concefferit,fed etiamfer
pentino generi. Formica fenefcens alasacquirit, fic quoque multi
vermes. Homo fenefcens terræ mandatur,at ex terra redivivus ae
ternæ vitae confecrabitur. Ex quolibet ferpente combuftofitpul
vis,quiaffumitur contra omnia venena innóxiè cum magno effé&u.
Ejufmodi Alexipharmacum fieri quoque debet ex höc dracone,
qui iam caudam fuam (quæ in viperis amputari folet) devoravit,
contra fortunæ & corporismala præfentiffimumremedium.
5 ij 3)£t
68 FuGA XV. in 3. infrà.
£x3ępffcr33crf/f06cfid6ctim?rufch Wfib
§¢udytkliagbiti;!*$rtm.
4ttalantae
fwgiens.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Axe rotæ argillam dum pede mifcet aquæ.
Hippom.
fequsms. ÉÉÉ È£f£££££ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Afpice quàm celeri,quäm celeri figu lus fu a vafà figu
ÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉHE=====EEEE
argil lam dum pede mifcet aquæ.
ret Axe rotæ
?e???%m%
χασra}}}s. ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=====
Afpice quàm celeri figulus fua vafà figuret
- WN Wy'
sWN
3QJ
QÌ
E P I G RA MM A XV.
A*fit* quàm celeriffgulu fìavaßfiguret
l4xerotæ,argillam dum pedemißet aqua:
Imbimâ illiejifiduciarebus,ut humor
Pulveribusficcù temperet artefitim.
Sicquoquetufacies exemplo doëìioriffo,
Terram aquamefiperet,necfiperetur humo.
I 3 UI.T
7o D 1 S C UI R § ÜI S XV.
UE orbishicterræ & aquæ complexu conglobatuseft in unum
corpus rotundum,ficquoq; figulinum opus exiifdem elemétis
particulatim compofitumvidetur,nempe ex ficco& humido,utu
num temperetaliüd:fin.terra effetabfq5 aqua,nec Oceanus,mare,
lacus,fluvii,fontésve exifterent prope terrám,ipfa nihilexfeferret,
fedfterilis maneret:Sicnifi aqua effétintra cavitatesterræ j;
at circum illam ftaret,facilè totam terram tegeret,atq5 ita eadem
inhabitabilis maneret: Verùm cùmunainaliamamicabiliterintrá
rit,& aqua terræ ficcitatem, haec illius humiditatem moderata fit
mutuafuicommixtione,hinc fertilitas& commoditas utriufq;ele
menti confpicitur:fimili modo figulus lutum aquæ mifcet,utmaf
famindetra&abilem efficiat,quam rota fua efformat,& aëriexpo
nitcalido,ut pedetentim exiccetur: Poftadditignis violentiam,ut
probè induréntur, & in lapidem durabilem ejüs vafa coalefcant,
quæ&aquæ&ignirefiftant:Sicquoq;inoperenaturaliprocediipfi
Philofophi atteftantur,ideóq; dócumentum à figulis fumi debere
afferunt. Quoad ficcum n.& humidum,hoc eft,terram& aquam
in utroq;multumadfinitatiseffe: Verùm in modo co&ionis& ele
mentorum componendorum materia & forma plurimum diffe
rentiae exiftere non dubitamus: Figulinæ n. teftae artificialem for
mam, tin&ura Philofophica naturalem omninò habet,iisq; tantò
nobiliorem,quantò hujus materiaillarum excellentior:Utrumque
opus terreum quidemeft,atin Philofophiconihileffe dicitur,quod
cœlum aëris non petierit,in illo terra craffà,&fœculenta prædómi
natur: Effe&us utrobiq; lapis eft,ibi communis,hic Philófophicus:
Quo nomine perfona quædam feduéta fa&itios lapidesfeulateres
magno numero ciftæ inclufit uni,alteri verò filicescandidioresad
certum tempus,Diabolicis conjurationibus defuperfa&is,quibus
hiinargentum,illi in aurum purum convertidebuerunt: Atêùmhi
Philofóphorum lapides effe putarentur, ideóque magna peouniae
fumma in varias res coëmendas effufà effet,dum expeétareturno
vumaurum&argentum,ad certum tempus,quo cùmid non appa
reret,neclapidesinaurum,quodfperabatur,converfieffent,pudo
rem
p r S c LI R S UI $ XV. 71
rem mors finiit: Non enim inde,in quo naturaliter non ineft,peti
debetaurumvelargentum,cùm Magiadiabolicain operibushifce
divinis locum non inveniat,fed tantüm ab iis diftat,quantum ejus
author ab homine devoto &pio,infernusà cœlo:Ita étiáfiverusla
pis Philofophicus habeatur,non tamen quifquam fibi perfuadeat,
res impoffibiles hoc præftari poffe,ut Ifàâc admonet: Cùmadim
offibilia nemo adftfingatur,tam perleges naturæ, quàm Politiæ:
Ê de gemmarum per eum tranfmutätione,vitriqüemalleabili
tate præftanda quilibet ipfe dignofcat,an hæ res fint poffibiles &c
huichaturæ conveniant necne MultaperallegoriamdicerePhilo
fophos Geber affirmat,& defeipfo,quodubi çlarè locutus fit,nihil
dixerit,ubiautem perfiguram,ibiveritatem,tanquam triticum fub
paleisabfconderit:Quæ quisfeminat,eadem & metet,quod in ve
etabilibus & animalibus locum habet,quamvis diverfae fpeciesà
èminatis aliquandoproveniant: Anhaecmetallisapplicaridebeât,
quæ non Ê propagantur,utilla,confiderandumerit: Inhis
partes folummodò funt hómogeneæ,fulfur & argentumvivum,in
iftisheterogeneæfeu organicæ exiftunt:Inhis nullâ receptacula fe
minis,iniftisverò funt:ln his nulla nutritio,augmentatio autexten
fioinomnesdimenfiones invenitur,in illis maximè: Imò hæc funt
elementata ponderafolam mixtioné agnofcentia;illa etiamprgter
mixtioné,animam vel vegetativâvel fenfitivâ:Nihilominùs effea
liquid infubterraneis locis,q'jamnoneftaurum,atpoftmilleannos
futurumeftaurum pernaturam,abfquedubioverüm eft:Hocquis
effeaurifemenanalogum negabit? Cùmqueaurum&naturaaüri
ficafintunius originis,licèt hæcnobilioris formae,ideóque cognito
auri femine, de hujus quoque conftabit: Philofophi ficcum & hu
midum,feu fulphur & argéntum vivumid effeaffirmant,quodpu
riffimumexduobus montibus petendum fit.
£)i#
72 Fug AXVI. in y. fuprà.
ß)icfar£ibfciiic$:tcrm/abctjciicr%at.
■ -—*—*——«——*
Altal4»ta :
fkgiens.
-
-*
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉɤ===
gue Abfque me tu pu gnat diffimu lat que fugam
#* j£#£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Vi &or quadrupedum Le o pe&ore for tis & un
a- È- ■ — mi - -r - ? - —+ -
fmg9r4%£•
$ ij ©it;
76 - FuGA XVII. -ser
€ίηθiafältige$ciwar$ugdregirttbi33adf.
Atalanta,
Fugiens. Ès=EE -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈ==
orbes Quærendi interius quos levis ignis agat.
Aomt4m £L .■
ÈÈÈÈÈÈÈ
CJuaerendi interius quos levis ignis agat.
â
fu as multiplicare cupit, multiplicare cupit.
Hifpomem. ££££££££££££££££££====*=
Sequems.
Si quod a gens fu erit naturæ mittit in orbem vires
AMøras*.
EP I G R A M M A XVIII.
S/ quodagemsfuerit maturæ,mittit im orbem
Pires atquefìa multiplicare cupit.
obivafic igmàfacit ignea cumäa, nec eâ res,
J£bfjüefìacau/amobileque det opus.
u4urum miligmitperfe,miligmêimaurat,
ggpdlibet agnofcit quodfibi/ememimejf.
L. NATuRÆ
82 p r $ c UI r S UIS XVIII.
NĘ Rae operádiratioeftinomnib.univerfiindividuis,utfim
pliciutaturproceffuadunüfimplicémotüperficiendü,quéad
modüapparetin Anatomiacorporishumani,inquounusmufculus
tantùm uni infervit motui,nempe attra&ivo,expanfivo verò alter
primo oppofitus,itaut,fiingyrü aliquod membrüducédú fit,id va
riis in circulum pofitis mufculis efficiatur: Ita ignis operatio una&
fimplex eft,ut himirü calefaciat & igniat,imò fibi affimilet & cö
burat omnia,quib.admovetur,fifintcöbuftibilia: Hinc Avicênain
lib.de congelatione lapidü,quod cadit,inquit,in falinas,fit fal,& q,
in igné,fit ignis,fed quædã citius&quaedam tardius,fecundùm po
tentiâ aétivarü & refiftentiâ paffivarü:Eftéj;locus in Arabia,quico
lorat omnia corporainea exiftétia,fuo colore:Jta fingulæresnatu
rales fibià naturainfufàm virtutépoffidét,quaagâtin fibi mixta vel
admotaaffimilándo&alterâdoeörü naturâ & formâ:Quodin ve
getabilib.& animalib generatio eft per feminü propagationé,hoc
infimplicib.vel fimplicitermixtis corporib.eftvirtutisinfufio&af
fimilatio:Sol,coelilumé,radios defefeprojicitinterras,quicolle&is
inconcavisvelcöburentib.fpeculis,demonfträtfefeà j, caufapro
duétoseffe,acquafiformasproje&ibilesSolisvideri: Undecofiftat
radiosfolaresnihilaliudeffè,quàm flammäigneâ extéfàm&difper
faminamplálatitudiné,quae collecta&iterùminfecödéfatainftru
métis cöcavis, diaphanis & circularib.vel repercuffivis,cöcavis &
chalybeisfpeculis,utiflámmaemicat &obviacöburit:Eundem ad
modüinquodáelementato corpore virtus quædã,velut vapor,di
fpergitur,quaeficolligatur&attrahaturinunü,fitaqua&exeaaqua
terrâ: Hinc Avicéna ante allegato loco,exaqua,inquit,fit terra,cü
vinci teäqualitates terrae&èconverfo.Eftauté res quædã,quâutü
turc uidâingeniofi cùm voluntréficcam coagulare,quæcóponitur
ex duab.aquis,& dicitur lac virginis,quod eft ejus effe&us certiffi
mus. Hæcille:Sunt,qui ÉÉÉ inmagnete lapide viresdu
plicarevel multiplicarepoffe,velutiejufmodi nobis vifuseft argéto
inclufusvixpödereuniuslibræ,quianchorâ ferreâ 28.librarü attra
xit&fuftinuit,q»impoffibilefuiffet,nifivisau&ior&fortior reddita
111
D I S C U R S UI.S XVIII. 8;
ineo extitiffet;quod abfquedubio perrevocationem difperfàrum
virtutuminunumquafipun&umfeupolum,fa&um fuit,velcxma
gno corpore inminus attra&tionem earundem; Inveniuntur alii,
qplumbificülapidemexSaturnifulfurea aurâ in Mercurium vulgi
donecinde coaguletur,infufa&retentâ,fieripoffe dicant,quiMer
curium communem continuè convertatin plumbum.Quidam ex
antimonio velejusftellato Regulo cuprum excupriodore,eotem
porisfpacio, quo quis ovum comedat, efficere poffe ja&ant, imò
omnia metalla feciffe: verùm illis fua fit debita fides, quamvis in
hocmihinonfiatverifimile : Audaciores,nefcio an foeliciores funt,
qui aurum ex auro deducere conantur juxta Poëtæ aurei diétum:
Hordea cuicordi,demum ferit hordea,in auro femina funt auri.
Habetquidemquælibet res naturalis vim quandam fefe multipli
candi,athaecin vegetabilibus&animalibusfàltem in aëtum profe
runtur,neutiquaminmetallis mineralibus,terræ foßilibus aüt me
teoris:Plantarum quædam exparvofeminii grano ortæ dant non
rarò milleautplurafeminum grana,feque ita multiplicant & pro
pagant,idéjueannuatim;Animalia& fuos habent fœtusmagni yel
parvinumeri,procujusque natura.Ataurum, argentum, plumbü,
ftannum, ferrum,cuprum aut argentum vivum nunquam inven
tumefteomodofefevelfuamfpeciemmultiplicaffe,licet unum in
aliudcommutatum&nobilitatumfaepiffimèrepertum fit:Nihilo
minusPhilofophiaffirmant,utinigneignificandi principiumextat,
ficin auroaurificandi:verùmtin&turaquaeritur,cujus medioaurum
fiat:Hæcindagandaeftinfuispropriis principiis & generationibus
non in alienis:Namfi ignis ignem producat, pyrus pyrum, equus
equumtumplumbumplumbum&non argentum, aurum aurum
&non tin&uram generabit: Ad hæc aurum philofophis proprium
eft,quodnon negantprofermentoin fine operis Lapidi aurificoa
djtcidebere,fednecefIariorequiri quoque afferunt.Cùm fermen
tum ducat fermentatuminfui naturam,fine quo tota compofitio
adperfe&ionemnunquam rediret. { €;
jj 9
84. FuGA XIX. in 6. infrà.
€obubonbicrcndnctt&tcft/6aforwata,
fitfcr6am all.
Affilanta —,- £*-*-+— £-r—4—*—*—# -
ä" ä£Ef£f£E£=*=*=*=======*=*=
Bis duo ftant fratres kongo ordine, pondera
£========£ÉÉÉÉ È
Quorum unus dextrâ füftinet, alter aquæ.
E P I G R A M M A XIX.
B Isduofamtfratres longo ordine pomderaterre
9uprumumusdexträßßimèt,alteraqua:
u4érâ atqueigmä reliquiseíportio,ßvis
Ut pereamfumum tumodò morte prema4;
Etcomfanguineo tollemturfumere cum&fi,
2Kgturequiaeos mutuavimcla ligamt.
L 3 PoëTA.
$6 Id r $ c U R S UI S XIX.
P? & rae fingunt Geryonem Hifpaniae regem tricorporem exti
e
£)k
88 Fug A XX. in 3. infrà.
'©i:%furlfffrttbieYaturbc§§civt&#ιάbctfwinbdi
6a[brodtbtmfitfer6cnall.
£ _r m
Atalantae ;;r* pr£ - --------
£* £E=HÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈÈÈÈ==
Flam ma voat quæ cun&a velut Draco,gnaviter ur
j£££EEEEEEEEEEEE=
urfit virginis eximium vi fuperare decus, decus.
pomum ÈÈÈÈÈÈÈ
7//0r4/?s.
ÈÈÈÈÈÈÈÈ -
E P I G R A MM A XX.
Lamma,vorat quæcumàfa,velut Draco gnaviterurfit
Virginiseximium vißperare decus:
Hinclachrymisfùffußvirodüm fortè videtur,
Illefuit miferæferreparatus opem.
Protinus hancclypeo velamscontenditinhoffem,
Et docuittamtas ffernere memte mima*.
M. Co M
9o p IS CU RSU S XX.
C Q M MuN E Philofophorumfymbolumeft,quofemutuoagno.
fcant,naturamâ natura duci,doceri,regi,fuperari,nempe difci
ulam à magiftra,pediffequam à domina,fubjeétam à regina,imò
filiamà matre&affinemabaffini:Idquàmverü fit à quotidianapa
tet experientia;in educatione fobolisapudhomines,aliisque a&io
nibus,ut literaria inftitutione, dominatione & fimilib. De lufciniis
fcribit Plinius,quod una aliam in canendo erudiat,attendat,obfer
vet,imitetur,vimcatautfevictam doleat,quódqueincertamineali
quando 'jj ta gutture rupto,pereat&in medio cantu exanimis
cadat: Videmus quoq; quomodo omnia avium generafuos pullos
adhuc implumesac tenerosadvolatumincipiantaffuefaceré &in
ftituere,ut non folùminillisnatura,fedquoquears autufus volandi
habitum comparârit,quamvis potentiam&organa adeamaétioné
exercendam fola natura dederit,fine quibus nec inftitutio feu ars
fundamentumautlocuminveniat:Itahinniadcurfumab equa,ca
tuli ad latratum à cane & vulpeculæ ad dolosinftruuntur,neculla
naturafeunaturæfpeciesanmiata&fenfitiva invenitur,quæ non a
liam naturam,nempe fuam fobolem ducat,doceat ®at,velab
alia,nempeparente,fefuperaripatiatur. Invegetabilib.difciplinam
ejufmodinònanimadvertimus,attaméufusinillis hominümiq; ma
nusplurimumvalere obfervatur; Namdum meffisinherba eft,ex
purgari abinutilibuscarduis,lolióq5poteft,dumarboradhucvirga
exiftit,incurvari&adplacitumutcrefcat,cogipoteft;Sicinmetallis
& Philof.fubjeétisuna naturaaliaminigne tenet,confervat& tuta
tur;proutnotumeftfuforib.& docimaftis,inprimis verò rerumna
turalium magiftris: Ferrum argento & auro adhuctenello&fpiri
tuali,utvocant,inminerisfuis cum Cadmia,arfenico,antimonióve
prædatorecommixto,plurimumfubvenit & obftetricem manum
praebet,fiinignefurnoruminmineras exurendasconjiciatur;Eodé
modo ipfum ferrum,fi in chalybe mutari debeat,ne comburatur,
falvaturlapidib.albisadlittoramarisinventis:Nonnullipulveribus
metallicis liquefaciendis ne pereant nimio igne,fuper injiciuntvi
tri criftallini pulveres,aut felvitri: Hujusvice Philóf.fuaEudicau.
tuntur
1) f S C UI R S UI S XX. 9r
tãtur,quàm Morienusdiciteffequoq;felvitri&invitreisvafisque
rédâ:Calorn.igniscorpusipfumfeftinacöbuftione cöfumit:At Eu
dicaeiapponitur,ipfacorpora interrámutata ab omni cöbuftione
curabit: Ná corpora poftquá fuasjamnöretinétanimas,citò com
burütur:Eudica(foexvitri)quidé bene omnib.corporib.cövenit:nâ
ea vivificat & aptat,& abomnicóbuftione defendit: HæcMorie
nus Romanus:Haecitaq;eftnatura,quaedocetaliâ naturâ contrai
É pugnare,eiq;affuefieri,quaeeft ##; inftitués difcipulá,& fi
enè refpicias,quae eft regina regés fubje&â,& quæ eftfilia nobili
tásmatré;Hiceftfervus ille rubês,q matrifuaeodoriferæ matrimo
nio cöjúgitur,& ex illa É parétib.fuis longè nobilioréproge
nié:HiceftPyrrhus Achillis filiüs&juvenisrubricapillitii,aüreive
ftiméti,oculisnigris,pedibusalbis:Hiceftequestorquatusgladio&
fcuto cötra draconéarmatus,utexfaucib.ejus eripiat virginéinvio
latâ Albificâ,Bejäfeu Blácâ cognomine:HiceftHerculeSmöftrici
da,quiHefioné Laomedótisfiliâ Ceto immani expofitâliberavità
É Hic eft Perfeus ille,qui Andromedâ, ôïí & Cephei,
Æthiopüregisfiliáàmöftromarino,oftéfocapite Mëdufædefédit,
&àvinculis ereptâinuxoré duxit:Hic eft,quicópararipoteftcüan
tiquis Romanis illisliberatorib.& purgatoribus M.Curtio.L.Scavo
la,Horatio Coclite,Mamlio Capitolino,& his fimilib.ut urbé,veluti ma
tré,periculiseripiat.Eftn.haecnaturaeadperfeétionéalicujusQperis
tédétisratio&via,ut ex uno aliud,ex impfe&o pfe&ius dedudat&
expotétiaa£tüfaciat,necomniainmométo,fed unüpoft aliud,ab
folvat:Nechocfolü,fedVicariü quoq;fuiinprimis ftatuit,cui relin
quitpoteftatévitg&necis,hoceft,formâdi alia,Exépligratiâ,inge
nierationehominislongoutpotedecéméfiüproceffüutitur,ubipri
mò corjuxta Ariftotelismété,fabricat,täquävicariti&prçcipuüvi
fcus,corveròreliqua deinde mébraad nutritioné,vitá,fenfus&ge
nerativâpotétiánecefTaria,delineat,efformat&perficit,iisq;vitâ&
fpiritusvivificosimptitpfyftolé&diaftolé five dilatationé& com
preffioné arteriarü,quádiuà morbis&violétianö ÉÉ
ficunanaturaaliamdocet,q»proexemplooperisPhilofceuclariffi
mü,annotabis&fequêris, %), ij $V$ati$
9z FuGA XXI. in 4. fuprá.
$?ad)e ©011Syramnonb%3cibdincm$irdfct/baraugdii
ΆΣuabrangtt/6irfaugein2triangelI mad)tein&irdc(/wiib
bufvi*f£a6ambdu6d}tim btt%ßcifcm.
Atalantae � -
£*j£=**t**##***=*=£HErºit=*=*=*++E=
Foemina mas que unus fiant tibi circulus ex quo fùr
—i— - -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=££*=tai==== w
ä#££Eiíííííí=#=f===EE È
-
£ff, jEEEE;£=*=;=;====;=;=====;=;=;=&#===
JMorans. -P---P. -
ÉÉÉÉÈ=È - -
E P IG R A MMA XXI.
Foegit; máqueumuefiamttibicirculus,ex qua
Surgat,habemsaqüumformaquadrata latu.
Himc Trigomumducar,ommiquiparte rotundam
fmffheramredeat:Tum LAT 1 s ortua erit.
Sireftamtatuemom moxvenit obvia memti,
Dogma Geometraßcapá,ommeßies, M 3 PLA
94. 20 I S C UI R S UI S XXI.
P£? roPhilofophus ille celeberimus menti humanæ noticias,
quæ funtartium&fcientiarum omnium fundamenta,effe quafi
infculptas & impreffas a&utradidit, quarum rememoratione &
repetitione omnes do&rinas capi & cognofcià quoquam poffe;
Quodutprobet,introducitpuerumadhuctenerum,rudem&lite
ris incultum, cum quo ita interrogationes geometricas inftituit,
ut puer ad quaeftiones omnesreétèrefpondere animadvertatur,&
nolens volénfque five infcius, in media tam arduae fcientiae pene
tralia perveniffe. Unde omnem do&rinam & difciplinam non ab
initio difci vel hauriri,fed fàltem recordationeinanimum revocari
&revolviâ puerisftatuit,colludensadmagnum fuum annum,quo
ante 48.millia annorum folarium eædem perfonae,res& aétiones,
antecoelirevolutionem,eodemmodo,quo nunc,extitiffe ab eodi
cebantur : Verùm hæc effe abfque ulló veritatis fundamento fo
mniisperfimilia,nemononintelligit. Effenobisinfitasquafdá fcin
tillasnoticiarum,meráfq; potentias,in a&umperufum& inftituti
onemreducendas,nonnegamus,fedeaseffetantas& tales:ut arti
um&fcientiarumabfqueullo præcedente cultu fint feminaria,in
ficias imus:Unde igitur fcientiæ & artes provenerunt,fi homines
moneasinvenerint,anex coelo velà Diis gentium primitus traditæ
fuerunt,quaerent alii? Refpondeo, aliud eft dicere,fub cineribus
tegiprunasardentestantâcopiâ,utfifàltem,remotis cineribuspro
ferantur,fufficiat ad ciborum coétionem aut calefaétionem frigi
dorumnoftrorum artuum,aliud eft,affirmare fàltem fcintillas ex
iguasibilatere,quaeantequam fintufui ad coétionemautcalefa&i-
onem,induftriâ,arte & curâ humanâ fovendæ, excolendæ &au
gendæ fint fuis fomitibus,aliàs facile extingui poffe,& in frigidos
cinerestotas redigi: Ultimum Ariftotelici,primum Platonici affe
runt : At ultimo aftipulatur ratio & jÉ primo faltem
hantafia feu imaginatio.Unde quaeripoffet,cur Plato fuae fcholæ
oftio ÉÉÉÉÉ rudem inidnonadmitti,cùm & pue
rulos eam âétu fcireaffirmarit?Anfùnthominesfortè pueris ineru
ditiores? Aut quæ puerifciunt,anadultioresilla oblivionitradide
Tunt?
7) I S C U R S UI S XXI. 95
runt? Idnon opinandum erit;quia videmusbrutamâ natura edo
&a abhorrere & caverepericulaab igne, aqua, cafu præcipiti &
his fimilia, etiam recens in lucem edita, infantemnonfapereaut
cavere talia,nifilaefumautdigitoparùmuftoadflammam candelæ
inftarpyrauftæ,quæ alasadufit&decidit:cur apicula,mufea,culex
inignèm fuo celerrimo volatu fenon præcipitánt, cùmab experi
entia non noverint periculum inde ipfis exoriturum?Quia natura
eas docuit,atnon hóminem recensriatum.SiGeometriaadeòna
turalis& facilis eftpueris,qui fit,quod ipfi Platoniquadratura cir
culinoninnotuerit,adeòutAriftóteles Platonis difcipulus eamfci
bilem effe,at necdum fcitam affirmârit;Verùm hanc #£#
naturalibus non incognitamfuiffe apparetex eo, quod circulum
in quadrangulum cövertijubeant,&hunc,pertriangulum,iterum
incirculum:perquemilli intelligunt corpus fimpliciffimum abfq;
angulis,uti per qüadrangulum, quatuor Elementa, quafi dicant,
fumendam effecorporeâm figuram fimplicioré,quæinveniripoffit
eámq;in quatuor colores Elementales dividendam & futurum
uadrangülumæquilaterum.Quadrationemautemhanceffèphy
icá&naturæconvenienté,quilibetintelligit.Exqualógè plusutili
tatisadRempub.ut&plusilluftrationisadhumanâ mentégvenit,
uàmexillamathematicâ&merètheoricafeuà materiâ abftra&â.
lllautaddifcatur,Geometram defolidis corporibus agentem oportet invefti
gare,quæ figurarum folidarum,exempligratia,Sphæræ & Cubiprofunditasa
É; & ad ufum feu praxinmanuafem trafisferatur:Si fphæræ capacitas
èu circüferétis fit 32.pedüm,quantüerit unü excubilateribui,utcapacitatem
hujus (phæræ adcquet econtra,fifphæra 3z.méfuras capiatin tanta circüferétia,
quantum erit latus unü cubi,uttantundem capiat,autrefpiciendo à menfuris,
quarú capaxeftfphæra velcubus,adpedes cujüfq; circüfëtëtiae.Similitervolüt
Philofophi quadrägulü in triangulü ducendüeffe,hoceft,in corpus,fpiritü &
animam,quæ triain trinis colonibus ante rubedinem præviis apparent,utpote
corpusfeuterrainSaturninigredine,fpiritusinlunarialbedine,tanquam aqua,
anima five aër in folati citrinitate: Tum Triangulus perfe&us erit,(edhicvi
ciffimincirculü mutari debet,hoceft,in rubedinë invariabilem. Qux operati
one fœmina in mafculum converf&& uoum quid cum ipfofa&a eft.&fenari
gs Primus ex perfe&is numerus abfolutus për unum,dúo,cùmadmonegem
iterùm redierit,in quo quies& pax æterna. %3¢nt;
96 Fuc A XXII. in 7. fùprà.
ßßáíáßùíaft43fwcijje?8lcyfomafjctcr33d6dtf*tf/
δaßißJfodì*.
4talanta - - - -
£ ££££¤¤ÉÉÉÉÉÉɤ=======
Quifquis a mas facili multum praeftare la bore, Sa
ÈÈÈÈ
[4 . - •_x-*
�-----
-
II =======
£££* ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Quifquis a mas facili mul tum præftare la bo
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ=
re,Saturni in faciem (quæ nigra) fparge nives,nives.
(| - . .• _ • —HE
F^omagms - 35 E - LL - - II I. �E<XE
---- - - - _
- -
£j, ££££=========£É -
E P I G R AMMA XXII.
Quęfacilimultum præfarelabore_>,
Saturmiimfaciem(quemigra)ffargemives;
Et dabitur tibi materies albiffima plumbi,
Po$t quod fæmineum milmifireftat opus.
7 um CoQü E,ceumulier,quæ collocatignibus olla*,
Fac £dutimpropriâ TRuTA liquef%ataquã.
QuEM
98 D I S C UI R S UI S XXII.
UI E M Ad M o D u M intriviisftatuae Mercurialesunà cumindice
& infcriptione poni folent addeducendumancipitesviatores
in yiam reétám fic quoqueâ Philofophisfententiæ quædamacutae
hinc inde in eorumlibris &voluminibus allegoricis&dubiis fpar
fim ftatuu ntur,utinveftigator veritatis iisadmoneri poffit,&infe
mitamveram quafi manu duci: Ex hifce hæc emblematica infcri (
ptiounaeft:Cujus haecmenshabetur,quodexaere Philofophico fa
ciendumfitplumbum,explumboftannum,quodàGebro vocatur
plumbum album,qui docet quoque,qua ratione Saturnus per lo
tionem cum MercuriomigrefitinJovem; Quapropter huicindici,
quâvis Battologo,fidesadhibendaeft,fiquandóboves Philofophi
cas prodat,quo loco verfentur.dum montibus,inquit,erant,&erát
fub montibus illis:Multi enim,ut Arnoldus in novo lumin. c. I.te
ftatur, in montibus errantes hæc animalia non cognofcunt: Ven
dunturautem palàmminimoprecio:Infummis montibus etiam ae
ftate nonnunquam,nives obférvantur,ac nubes fæpiffimè,quibus
tanquam vapore & aqua plumbum nigrum abluitur & incando
remvertitur: Inimis verò vallibus&fodinis illorumcriftalliexgla
cie congelati & indurati inveniuntur unà cum lapide fpeculari &
& talcoadalbedinem&venuftatem faciei commendato,fi oleum
indefiat: Inprimis verò Mercurius clarus & currens,quibenèprae
paratus Saturni nævos emendat, eúmque in folium Jovis evehit:
INon autemSaturnus&Jupiterdevulgaribusintelligidebent,quia
vulgariametallanonintrantinopusphyficum,fedde longa præpa
rationepurgatis& phyficisfa&is:Saturnusomniumgentiliumaut
potius aureolorumpater eft,& prima portaarcanorum: Cumhoc,
inquit Rhafisin epift.aperiuntur portæ fcientiarum: Huic fuccedit
filiusJupiter,quipatremderegno deturbavit& eviravit,ne fcilicet
plures generaretfilios;Ex membroveròviriliinmare projeétonata
eftVenus fœminarum pulcherrima: Ex Jove,qui eft plumbum cá
didum præparatum,náti funt planetæ reliqui,ut Mars ex Junone.
Mercurius ex Maja,AtlantismontisMauritaniæfilia,Luna& Solex
Latona: qui quatuor folâ coétione feu opere mulierum, in lucem
pro
ID I S C UI R S UI S XXII. 99
prodeunt:Per coétionem verò maturatio, & crudiorum partium
äifperfiointelligitur,quaefitperVulcanüin Philofophiae vafis:Non
enim arbitrandum eft, quod vulgaris fit co&io, quantum ad ope
randi modü,fedquoadfinem cum ea convenit:Ut enim mulierpi
fces in aquis maturat,hoc eft,omni fuperflua humiditate ab illisin
aquas &aërë refolutâmollit,bullit&coquit,fic Philofophus fuum
fubje&um tra&at,id in aqua propria, quae aceto acerrimo fortior
eft macerando,colhquefaciendo,folvendo,coagulando& fixando
in Hermetis vafe,cujusjunéturae fint ftriétiffimè claufae,ut decet,ne
aqua exhalet,&id,q> invafe eft,cöburatur: Hoc eft vas fupravas&
olla Philof.balneum laconicum,inquo fenexfudat:Sunt,quipifces,
carabos,cancros ?? recentia bulliant in duplici olla, ita quod
jamdi&afintinollafuperiori,&aqua folaininferiori,finté};ollguna
fupra aliam difpofitæ cum orbibus,ne vapor exeat: qua ratione fo
lus vapor aquæ afcendens penetrat contenta & maturat, facítque
ea tenera& mollia longèperfeétiùs,quàm fiinaqua bulliiffent.Hic
eftPhilofophorum moduslaudatiffimus,quoid,quod durum eft,e-
molliant,quodcompa&um,diffolvant, quod denfum rarefaciant:
Aërenimeftfeu vaporinfenfibilis,quifruétusinarboribus maturat,
coquit & É; non aqua cruda & frigida, quatenus talis: Aër
quóque eft,qui poma aurea inHefperidumhortistingit&colorat:
Nami, fi bene confideretur, ebullitio aquæ, quâ carnes crudæ co
quunturquoad fintefuiutiles,nihil aliud eft,quàm aquærarefaétio
&inaëriumvaporem tranfmutatio,cùmbullæ fintaërintraaquam
contentus,quae facilè evanefcunt,aëre ex aquis in fuam fphæram
feconferente,&aquain centrumfuum fubfidente.
$Y ij G6
IOO FuGA XXIII. in 3. feu 1z. fuprá.
€ércgiict€5o(>/biciwcit Pallas fwirtgttoram/#t1%%b%/
vnb bi*€omm6tyVenerefigt.
Aralamta
f&giems.
Res eft mi ra fi dem fecit,fidem fecit,fed Græcianobis Ejus
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=
apud Rho di os quæ celebrata fuit, fuit.
PHippom. -7----;-f-£-£ra--;--t-r—--> -%-£-i-f- -f-;—r—f - ■ . •.
#* EiiHÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Res eft mi ra fi dem fidem fe cit, fed Græcianobis Ejus
---t-f---+-…-;---f----;---f-——-;---r-f ;-! -t- + -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
2. pud Rhodios quae celebrata fuit, fuit.
Pomum ÉÉ §E*SE TQI 5E$ +E—1-…--- ---
T. ###:&:s=s=i=*===========&=&=i=£z=
- - _- .-_- - - - - - - - -A - -
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Ejus apud Rhodios quæ celebrata fuit.
EP I G R AM M A XXIII.
P*seji mira,ffdemfecit /edgraciamobâ
Ejus,apud Rhodiosque celebratafuit.
2\gbibus Aureolus,referunt,quòddeciditimber,
Solubierat Cypriajuméíujamore Dea:
Tum quoque,cùm Pallas cerebro Jovâ excidit,4#rum
Ka/éfèoplwvieficcadat imffar aqua.
3 AuR u M
1O2 D I S C UI R S UI S XXIII.
A£g; aliquando in terras pluiffe,nifi allegoricè intelligere
tur,infaniaeffet,affirmare : Non enim funt fluvii auriferi aut
fodinæ minerarum aurearum in nubibus,ut ibi generatum dici
poffet,nectam exiguiponderis eft aurum,utcum vaporibus attra
&tum aeftimetur.Sed tropus haec omnia admittit &excufat.Quàm
verèenima&u Pallasexcerebro Jovis nataeft&Sol adulterioVe
neri conjunéta,tam verè & aurea pluvia cecidit;non quafi dubi
temus,id utrumque accidiffe,fed uitvulgarem&literalemfenfum
allegoricè diétis tollamus.Si enim ver5a fequamur nuda hujus
Emblematis, nihil iis abfurdius,fi mentem,nil verius exiftit. Eft
autem Rhodos infula primò Ophiufadiéta ob(erpentum multitu
dinem,poft Rhodosà fofetisibidem florentibus,deniq;& Coloffi
colaà Coloffò folis,qui ibidem exiftensinter7.orbis miraculanu
meratus fuit.HincantiquiPhilofophi,cùmeorummateriamercu
rialis cruda inftar ferpentis fehabeat,poftea verò præparata &
co&a Rofae purpureum affumat colorèm, à Rhodô infula quaf
damfimilitudines fumpferunt:Eademquoque caufa eft,cur eiau
reü imbrem affcripferinr,cùm Sol feu Apolio Veneri conc umbe
ret:Hoc primitus tropicè diétum anfàmi præbuit,cur Rhodii fu
perbiores faéti, quia tantiDii apudipfosií operam dederint,
Solisquafiidolumftupenda magnitudine&fumptuerexerint.Fuit
enim,uttradunt hiftoriae,ille coloffus7o.cubitorumaltitudinis ita
pofitus,ut naves expanfis velis inter crura ejus tendere poffent:
Digitiaequabantvulgaresftatuas&paucipollicem ampleéti potu
erunt: Artifex fuitChares Lyndius Lyfippidifcipulus,à quo fa&us
eftannis duodecim: Poft quinquagefimum fextum annum terrae
motu proftratus,etiam jacens fuit miraculo: Soldanus Ægypti,
cùm Rhodum occuparet,exaerehuius ftatuæ 9oo.camelos oneraf
fe fertur.QuodSoleft inter planetas,inquit Philofophus,idaurum
eft inter metalla;atque hocfoli inprimis appropriatur ab calorem,
colorem,virtutem & effentiam : Hinc auréa pluvia debetur folis
generationi: cùm parvifoles à Venere concipiuntur: Habet enim
Venusrofeumin faciecolorem,quififeminiSolisinfundatur,fobo
lem
p / S C UI R S UI S XXIII, 1o3
1emhincnatam Rhodumrevera effeoportet:Hiceftformofus,ro
fis fimilis, Philofophorum filius,qui omnium oculos&mentem ad
fe illicit & trahit,amorémque meretur, quo nato nonmirumeftfi
miracula contingant: Ipfeenim in omnibus firis fa&ismiracolofus
futuruseft&auream pluviamexcitaturus:Hiceftfrater Augiæ So
lisfiiii,quiboves expatrimoniohabuit,quorumfimetum Hercules
uno die expurgavit:Eft& Æetæ frater;quivellus aureumpoffedit
abJafoneocupatü De Palladeex Joviscerebro prodeunte,abfque
matre, referunt,q»apudTritonéamné editafit,ideóq;Tritonia di
&a:Sapiëtiæ præfeéta Dea fingitur,quae excerebro nata,ubi fapié
tiæ fedes,nö immerito dicitur.Hujusquoq; natalé aurea pluvia de
coravit Rhodi,utin memoria hominü remaneret,quádo in hâc lu
cé venerit. In publico gaudio feu fefto,utpote,Regis coronatione
veletiáregiæ hæredis nativitate aurei nümi aliquádo projiciütur in
vulgum tanquam aurea pluvia: Sic in Palladis exortü eademcon
tigit: Eft enim Pallas,fàpientia feu fophia,quae fanitatem indextra
& divitiasinfiniftra geftat, hominümique Äú commodis pro
fpicit:Huic Perfeus caput Medufae faxificum,ferpentinis& vipe
reis capillis horrendum attulit, quo ipfa ufa eft in'clypeoadverfus
hoftesfuos,incultos& rudes populos;eos in faxa commutando.Et
revera fàpientia feuPhilofophiâ naturalisincredulosillosofores&
invidos reddit ftupidos & fenfùs intelle&üfque vacuos per illud
ipfum,exquq Chryfaornatuseft,quiGeryonis antedi&iTricorpo
rispaterfuit,hoceft,fànguinemGorgoneumlapidificantem,quini
hilaliudeft,quàmTinétura lapidisphilofophici.
3)£t
Io4. Huc A XXIV. in 5. feu r,.infrà.
3©et?3olffbam $&miggcftcffcn ßat/onbfwfcet
v£r6rant] tviber g«g«6tm.
Atalanta ++ = —* -t---+ ;------------- T- -
+-+-AITI…
£E -I-* Y III …L —i - sr-f - ;--■ -EEEE
-
ÈÈÈÈÈÈÈÈ*£££££££££££*=====
li projiciens Regis corpus ut inglu viem;
£t îEFÈÈÈÈÈÈÈÈ=
Multivorum captare lupum tibi cura fit
1
T.
IVam M ms ÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
opera/ms,
ÈÈÈÈÈÈ=============
Projiciens Regis corpus ut ingluviem
Regem lupusvoravit&vitaecrematusreddidit.
(2=S2£§
¢`
E P I G R A M M A XXIV.
Mu#g; captarelupum tibicura fit,illi
Projiciems Regä corpas,ut ingluviem
Hocdomet,humcdiffonerogo,Vulcamusubi ignem
Exicet,im cimeres belua quo redeat.
Illudagas iterùm atqueiterùm ficmorterefùrget
Rex4 Leonino cordefùperbuerit.
O QuANTA
1o6 D r S c U R s U s XXIV.
Q;; ANT A fit lupifames&voracitas,vulgonotum eft.ubi enim
alimentadefint,infummafamevefcitur terrâ;quâ quoq;ven
trem explere traditur,fi magna armentaaggreffurusfit,utilláquafi
farcinâ faétus onerofior,non tam facilè excutiatur,fed refiftaffor
tiùs.Cùm caulas intraverit,nonfolùminterficit,quodfàtiseftadvé
trem,fed & totum gregem paffim jugulat præ áviditate. Sacereft
Apollini & Latonæ,q»eiparientiaftiterit:Necn.abfq;lupipraefen
tia Latona parere potuiffet. Unde non immeritò Apollini, cujus
natalicium celebravit,lupusacceptus creditur : Adhæcquia oculi
ei no&tu fplendent & lucem jaculantur. Huic igitur ingenti fame
obfeffo Regium corpusexanime projicitur,non ideò,ut totum cö
fumat &innihilumredigat,fedutvitam&vireseireftituat propria
fua morte.Eftenim nefcio quidvirtutis amatoriæ in lupi cauda,q>
regifemimortuoinfunditur,unde omnibus pergratuseft hominib.
fànitatem & formampriftinam recuperans:Hyrcaninonadalium
ufum nutriebant canes,quàm ut iis vitâ funétos objicerentvoran
dos, ut Cicero tradit:Sic & Maflagetæ ex morbo mortuos canib.
dantin praedam: Philofophi verò Regemlupo: Nec verò Sabaeorü
mos placuit,defunétorum corpora, eodem modo,quo ftercus du
cere,qui®es rejiciebátinter fterquilinia,nec Troglodytarum,
qui mortui cervicem pedib.alligabant & raptim cum jocis & rifu
efferebant, nullâq; loci ratione habitâ, terræ mandabant: At Ma
gorum inftitutum fequi inhocmaluerunt,quinonhumabantcor
porafuorum,nifipriùsàferislaniata: Aut Indorum,quifevivoscre
mari jufTerunt,cöronatosdeorumlaudes concinentes, ne feneétus
præveniret:Verùmomnib.illisultimumfatumhuncmoremimpo
fuitabfque ulla refurreétionisfpeautvitæ innovatione: Lógè aliter
apud Philof.difpofitum eft: Illi enim certiffimè noverunt,exrege
mortuo à lupo devorato,vivum, fortem &juvenemappariturum,
lupümq; ejus vice igne crematum iri: Eft namque lupus facilè in
terimendus, fi ventremitaonerârit,Rexverò licetmorluus,tamen
Martialivel Cygnea vipollet,utvulnerarinecabfumi poffit. At ubi
venandus erit hic lupus,& unde Rex accipiendus? Re£;;;
Philo
ID I S C UI R S UI S XXIV. io7
Philofquod in montibus &vallibus paffimhupus erret,utpraedam
captet,quiexantrisfuisextrahendus&adufum fervanduserit:Rex
veròabóriente veniens diuturni itineris faftidiofatigatus tandem
occumbit:cui moeror quoque mortem accelerat, quia videat,q,
apud exteros in nullo fithonore, parviq; aeftimetur, ita ut propter
paucos aureos in fervitutem vaeneat:Oportet autem, ut lupus ex
frigidioriregioneaccipiatur:Namfaevioresfunt,quifrigidânafcun
tufplagâ,qüam in Africa aut Ægypto,propter majorem famemà
frigore externo fubortam: Rex hincdevoratusleonino revivitpe
&öre;qui deinde omnes feras domare poteft:Etquamvis fit §íí
&u viliffimus inter fex fuos fratres, ut pote omnium junior,tamen
poft multas tribulationes & miferias ad regnum potentiffimum
tandem perveniet: Inde Gratianus apud Rofarium ; Im Alchymia
inquit,eff quoddam corpusmobile,quodmovetur de domino addomimiim,im
cujus principio erit miferia cum aceto,fedimffnegaudium cum leticia, Et A
lamus ibidem: Uma res ex ommibus eligenda, quæ eā lividicolarâ,habens
eciem metallicam 1ympidam & liquidam,& eít res calida &humida a
quofà& aduffiva,& e/? oleum vivum &:timéfura viva,lapùminerali, &
aquavitae miræ efficicacia. Regib extra fuorum regnorum finespere
grinari, non femper tutum eft; fi enim agnofcantur, latere cüpien
tes,ab adverfàriis pro proditoribus habentur & incarcerantür ;fi
agniti procedant j; exercitu eodem modo periclitantur: Ita&
huicregi Indico accidit, aut non morte prævento accidiffet. Haec
eft prima fublimatio,lotio,& nobilitatio,quâ Philof.utuntur,utfe
cunda&tertiaeò fœliciùs fiant:Necenimillæ abfq; hac ullius funt
momenti,rege pufillanimo, fomnolento & ægro adhucexiftente.
Nam oportet eum à fibifubje&is cenfum & tributum exigerepri
mò,unde fibi veftes & alia neceffariacomparet,&poftfatdivése
rit,ut omnibusfubditis nova veftimenta,quoties voluerit,imparti
ripoffit:Magna enim plerumque exparvis initiis orta deinde par
väfubvehere poffunt,veletiam magna Š velint. Exem
plofint civitates ab initio parvæ,quæ poft magnisregibusimperá
runt& expagisoppida fpaciofa populofaque fecerunt.
;8) ij 3)££
[108] 18 FuGA XXV. in;. feu I2.infrà.
©cr£)rafcfiirbctnift/ariwcrtebamm oonfciiicih*8tubæ
vmb€¢É¢¢ftrgató5tctItvdßeftynb€ommenb£Xonb.
-Atalantas
¤ î¤ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=ÉÈÉÉÉÉ=
Exigu ae eft non artis o pus ftravifTe Draconem fune
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
re ne fer pat mox redivi vus hu 1mO.
$£. y— ÉÉÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ È -
p. -A - ——-t-i- - ! 1 -
I.
£ #£EÈ 3E$E$#7#3È -
ÉÉÉÉÈ -_- =- ==
Funere ne ferpat mox redivivus humo.
E P I G R A M M A XXV,
E*guaeii mom artâ opus,ßraviffedraconem
Fumere,me/erpatmox redivivus humo.
Psater&ipfafororjuméíifimulilliuora
Fuffe premumt,necres fertaliemamecem.
Phæbueifater/?roreífat Cynthia,Pythom
Illiajforiomhaccecidêre mamm.
O 3 IN
TIO 1) I S C LI R S UI S XXV.
N occupatione aureivelleris Draco omnium primòinterimédus
erat,qlaborcùmmultistentatus effet fruftrà,àDraconefupati&
venenoexitialinecatifuerunt:Caufafuit,qanon fàtis muniti erant
adverfusdraconisvirus,necinftru&i,quoaftuille interficiendus fo
ret: Jafonverò(medicus)nulla remediorum generaneglexit,quorü
diverfaàMedea(mentis confilio)atq; interhæc Solis & Lunæ ima
ginesrecepit,quibusufusfeliciterviétoriâcumbrabejo,hoceft,Au
REoVELLERE adeptuseft.Dracoitaq;àfole&luna feuimaginibus
eorüè mediofublatus fuit,q, Philofpäffiminculcant:Sic n. Rofarii
authorexaliis habet: Hermes; Draco nömoritur,nificum fratre&
fororefuainterficiatur,nöperunüfolü,fedperambos fimul,fcil.per
folé & lunâ. Philof. Mercurius nunquâ moritur,nifi cum fuaforore
interficiatur,ideft,cumluna vel foleillücögelare oportet. Nota, q.
Dracoeftargentüvivüextra&üà corporib,habensinfe corpus,ani
má&fpiritü,fuperquodicit: Draco nömoritur,nificü fratre fuo&
fororefua,ideft,fole&luna,ideft,fulphureextra&o,habéteinfena
turamhumiditatis&frigiditatis rationelunæ;cumillis draco mori
tur,ideft,argétüvivüabeifdemcorporib.extra&üàprimordio,que
eftaqua permanés Philof.quaefitpoft putrefa&ioné,& poft fepara
tionéelemétorü,&aqua illa alionominedicitur,aqua fœtida Haec
ille:Cuireligomnes cöfentiüt,ne fingulorü authoritaté adducere
opusfit.Draconéin Apollinistéplo Epyrotaeveneratifunt obinter
fêáúPythoné:Draconibellü&odiügenuinüeftcumElepháte,cu
jus oculos&jugulüpetit,donechumicöcidés Elephasfimul&dra
gonem mole corporisoccidit,unde fanguis draconis in noftrasoras
advehitur:Oculöshabetdraco æftimationegémarü; Aciem habet
peracutâ&clariffimâ;unde& fervädis thefàuris plerüq; adhibitus
èft,utpomisHefperidü,&cutdi&ü,aureovelleriapud Colchos:An
tiqui Æfculapio quoque,uthieroglyphicüadjúxerüt:Seddracones
Chymicifuisoperib.appropriât,nö quidéreipfa,fedallegoriâ: Mer
curiü n.draco femper denötat,five ille fit fixus,fivevolatilis: Hinc
Mercuriusdupliciferpétevifendusincaduceo cönexis(cùm draco
fitingésferpés)&Saturnuscumuno,quicaudâdevoret,vcluti& Ja
1)UlS
ID I S C UI R S UI S XXV. III
£* E*****+++++++*++*£££HttHttrprt*
Majorinhumanis non eft,non eft fàpientia non eft fàpien tia re
ÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉffHi£t£E£*£=
bus,quàm quâ divitiævitaquefà Inà ve nit.
j£# • *r 1 - ra- - * * i^— i— - ——-j 3--f -
£* ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Major inhumanis noneft,non eft fàpientianoneft fà pi enti
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
arebus,quàm quâ divitiae vitaquefà na venit.
£#, #s#==========ïÉÉÉÉÉ ·-
£* i§¤ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=
Luxuriat, luxuriat Sophiae diver fo flo re Rofe
EHHHHHHHHHHHH.—=
tum fem per at eft firmis janua claufà fe IlS\.
Pomum;
moram, ÉÉÉÉÉÉÈ
=£E£EGE =AEF====£§=;
s>E&E $$i; > � A/LE
ÈÈÈÈÈÈÈÈ .-
E p I G R A M M A XXVII.
Lugit Sophiadiverféflore Ros E TuM,
semperáteífirmăjamuaclauféférâ:
Umica cuiélavà res vilà habeturim orbe_>,
Hacfime,tucarpes,cruribusabfjue viam.
Parmaffiim vanumcomarâ adardua,qui vix
Implamo valeas te/fabilirefolo. P 3 DΕ
[118] 18 D I S C UI R S UI S XXVII.
E Erichthoniofcribüt,eumexfemine Vulcanicum Palladefa
pientiae Dealu&antis in terram emifTonatum ferpentinis &
abfqj humanis fuiffe pedibus: Huic perfimiles, abfque fàpientia
Palladis,folius Vulcanioperâfreti,gighunt ÉÉ cetmöftro
fos,Apodas&abqrtivos;quinecfefuftentare,necaliisprodeffepof
funt: Miferum eft homine incedere quadrupedem,hoceftmanib.
pedibüfq;fimul:atlongè miferius pedib.omninò deftitutú effe eo
rümq;vicebrachiisuti:Advermiumenimnaturam degeneraffè vi
dentur,qui vermiü ferpentiü more incedunt:Suntautem gemina
crura membra organicainhomine,fine quibusambulatioverafieri
nequit,ut nec abfque oculis vifio,aut abfque manib.apprehenfio
tangibilium: Ad eundemmodum Medicina,& quælibet ars ope
ratiyaduocrura,quibusinfiftat,nempe Experientiam & rationem
haberetraditur,fine quorum alterutroars ea mutila&manca,nec
perfe&afitinfuistraditionibus&præceptis,necfinempropofitum
adipifcatur: In primis verò Chymia düplici gaudet fubje&o (uti
cruribus)quorum unum clavis eft,alterum ÉÉÉ lorum;His Rofe
tum Philofophicum undiquaq; feratum aperitur, inque id aditus
daturlegitimèintrantibus:Quodfi unum deficiatin hoc intrauro
idem erit,tanquam loripes leporem fugâ antevertere conetur.
Qui abfque clave in hortumintrat ab omni parte conclufum aut
feptum, furem Κ tenebrofà no&é veniens nildifcernet
qüidinrofeto crefcit,necfurtivis fruipoterit: Eft autem clavis res
viliffima,quæ propriè vocatur lapis in capitulis notus & eft radix
Rhodi fine qua germen non protruditur;nec gemma protuberat,
necRofàvernat aut foliamillecupla explicat.Atquæripoffet,ubi
quærendafithæcclavis? Refpondeocum oraculo,quod ibi invefti
gandafuerit,ubiOreftisofTa inventa dicuntur,nempe,UB 1 VEN
TI, PER cuT I eNs, R E P E R cussus ET H o M 1 N u M P E R N I
c 1 Es fimul reperiantur, hoc eft, ut Lychas interpretatus eft,in
officinafabriærarii:Namperventos folles; perpercútientem,mal
leum;perrepercuffum,incudem;per homihum pernitiem ferrum
oraculumihtelligivoluit:HancclaveminhemifphærioZodiacife
pten
1) I S C UI R S UI S XXVII. 119
ptentrionali reverà inveniet fi fignabene numerare & difcernere
fciat,&lorum peffuli in meridionali:Quibus occupatis, facilè erit
aperire oftium & intrare.In ipfoverò introitu Venerém cum fuo
amafio Adonide videbit; Illâ enim fànguine fuoalbas rofastinxit
purpureas: Ibidem & draco animadvertitur, quemadmodum in
hortis Hefperiis,quirofis cuftodiédisinvigilat. Rofarum odoralliis
applantatisintendidicitur,idéj;propter gradum caliditatis excel
lentem,quialliisadeft,undeveneniSfrigidisrefiftit:Egentenim ro
fæ caloréfolis & terræ,antequam colorem&odoremigratiffimum
oculis & naribus acquirant: Ad haec rofàs rubras fumus fulphuris
communis,quâparteattingit;albefacit,ècontràfpiritus vitrioli feu
aqua fortis colóre rubeo fáturato reficit,qui perdurat.Sulphur e
nim commune fulphuri philofophico ÄÈÉ , quamvis illud
deftruerenequeat,aqua verò folutivaamicatur & cólorem illicö
fervat: RofaVeneridicataeftobvenuftatem,quâcæterosflofculos
antecellit: Ipfa enim virgo eft,quam natura armavit,ne abfque
vindiéta violaretur impufiè: Violæ inermes funt & pedibus obte
runtur; Rofae intrafpifias abditæ capillos flavos habentinteriùs&
yeftemviridem extériùs:Nemohashififàpienscarpet&àfpinis fe
parabit,fifecus,aculeum fentiet in digitis: Sic nullus nificautifli
musPhiIofophorumfiores decerpet,nifi apiculas & aciculas in al
veariis;& felin melle experiri vélit. Plurimi Rofarium manibus
prædatoriis clam ingreffi funt,fed nil præter dolorem inde retule
runt,hoc eft,oleum& operamperdidérunt.Hinc Bacuffer in turba;
Libri emim moftri, inquit, magnam injuriam videmtur inferre his,qui fo
lummodo/emelbâ vel terfçriptamoffra legumt,cum imtelleéîu, ommique eo
rum ßudio fruftrati etiam (quodpeffimum eff) opes, labores & tempus /?
quod in hac arte infùmpferumt, amittunt. Et páulo poft,Dum emimquê
putat/efeciße,mundumhabere,mihilim mamibùs fììimvemiet.
3X££
I2O FucAXXVIII. in 9. feu 1.fuprà.
'®¢r$önig babctiim (ffftigcm%a^e/òribfwirt bct
ßtwarßtméaflcmcntlsbigttburcô%arut.
Atalantae
fugiens.
Rex Duenech(viridis cui fulgent ar ma Leonis)bile
Hippom.
fequens. ÉÉÉEÉÉÉÉÉÈÉÊË w
ÉÉÉÉÉÉÉ*=
ÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ££
---f- -;
ÈÈÈÈÈÈ
Bile tumensrigidis moribusufus erat.
Rexbalneaturin Laconicofedens,
Atrâquebileliberaturà Pharut.
E P I G R A M M A XXVIII.
R* Duemech(viridâ cuifulgent arma Leomâ)
Bile tumemsrigidâmoribus ufùs erat.
Himc Pharutad/èfè medicum vocat,illefâlutem
Spomdet,&aeria,fomtemimiffrat aqua*:
Hà lavat& relavat, vitreo fùb formice,donec
Rore mademtiommå biliâ abaöfafuit. Q UIT
I22 p I S c U R S UI S XXVIII.
UIÆ tres funt inhomine conco&iones,primainventriculo,fecü
dainepate,tertiainvenis,ita&totidemfuntuniverfàlesexcre
mentorumievacuationes,quæ illis correfpondeant,earúmq; fùper
fluitatesquotidieevehant,nempeprimaperalvum,quæprimæ có
coétioni propria eft,altera per urinam,quæ fecundæ,tertia per ex
pirationem éxporistotius corporis,feu perfudorem,quae tertiæ có
$
venit: In priori chylus,in fequenti ultima ros feu rorida
fubftantiâ elaboratur,&fingulispartib.corporis apponitur: Primæ
excretafeufoecesfunt craffæ,biliofæ & pingues,quæperinteftina in
pofticam evehuntur,&.fi quando fiftantur,per purgantia feu alvü
ducentialeniter,mediocriter aut fortiter ejiciuntur; Secundæ ex
crementafunt liquida,tenuiora,biliofà &falfa,quæ exvenis per re
nes&veficam,tanquam aquæ duétus,educuntur,& horum hypo
ftafis urinæ index eft:Tertiæ fùperfluitates funt adhuc magiste
nues, ideóq;ex tenuiffimis poris per fe expirant plerumq5aut unâ
cum ferohumorum evehuntur,utfudor : Hae fudorificis, ut antece
dentes diureticis,adjuvantur: Adultimas hafce foeces evacuandas
antiquiGræci& Romani fuêrevaldèfolliciti:Hinc n. totludorum
& exercitiorum genera ipfis ufurpata funt,utpote friétio omnium
membrorü matutina,inunétio cum oleo,& lu&a,pugilumars, cur
fuscertamen,pilæ palmaris,reticularis & magnæ Ë
lotio & balneatio influviisvel balneisartificiofis,adquorum com
moditatem tot magnificaædificia Romæ extruéta fuerüt,utnobis
eamagisadmirari,quàmimitarifitpoffibile:Exemplo fintthermæ
Diocletiani,quae magna exparte adhucfunt reliquæ & Archágelis,
nififallor,infcriptæ,quàmalta,fuperba&fplendida fint opera. Eae
demferè,quæ anteadiétae,funt concoétionum fpecies in metallur
gia:Priman.fuomodofitin magnoanno,hoceft,revolutionefupre
maefphæræ,fecundain revolutioneinfimæ fphæræ,tertiainmediæ:
Verùm Philof.ut has excrementitiarumfupfluitatum faburras cö
modiùspartis minifterium educant,inveniunt quoq; varias vias,ut
ablutiones,purgationes,balneationes&laconica,quibusidpraefti
teruntin É mediciinhumano corpore: Duenech
itaque
I) I S C UI R S UI S XXVIII. 113
itaq;à PharutinLaconicumintroducitur,utibifudet,&tertiæ có
coétionis fœces per poros excernat:Eftautem hujus regisaffe&us
melächolicusfeüatrabilarius,unde omnib.aliisprincipib.inminori
authoritate&precioefthabitus,dumSaturnimiorofitate& Martis
cholera feu iracundia fuerit taxatus: Ipfe igitur aut mori aut cu
rari voluit,fi id poffibile fit: Unus ex medicis inventus,qui hâc fibi
provinciamimpofitâfufcepit,precib. prgmiisq;adduélus:Eftq;haec
allegoriap frequésinfcriptis Philof.utpote Bernhardi,Alani,tra&a-
tulo de Duenech&innumerisaliis;ideò circúftantiasaliasexiispe
tendas nonadjicimus:Satis fithicobfervâffe,cujus co&ionis excre
mentumpbalneationem educatur:Inhocn. totius reicardoverfà
tur:Soletauteminthermiisfeu balneis calidis calor incorpore con
clufus ad cutis fuperficiem unà cum fanguine revocari,unde color
venuftus faciei & toti corpori conciliauur;qui fiadfuerit,fignume
Ἀέ cutiminficit,evacuari (enfim pof
fit,omnésque humores corrigi,utoptimus&rofeus poftgeneretur
fànguis:Neceffàriü eft,uttotum temperamentum éjus corporise
mendetur, q, bono fanguini reclamat,eftq5frigidü & ficcum,cùm
illeècontrà fitcalidus&humidus,q) anfieri poffit,medico progno
fticis praefcire & prædicere convenit. Sunt aliquando invénti, qui
Cerdonem promagnoprincipe aut regis filio acceperunt,attandé
qualis foretorigine&educatione excertis fignis perceperunt: Hoc
ne contingatartificicavendum,nempeutveram regisfoboléinpri
miseligat;quæ etiamfiaureo ornatunö fitfplendidus,atamiétude
fpe&o & vili,nec non colore livido & melancholico,nepropterea
eamrejiciat,autalium ejusvice captet;Sin.optimè lavetur,moxre
gia ejusindolesapparebit,veluti in Cyro,Paride,Romulo,apudru
ricolas educatis:Animadvertendum verò eft,ut balneum fit Laco
nicum,hoceft,vaporofum&fudoriferum,neaqua ejus carnem te
neráadurat,autporosobftruat,undeplus nocumenti,quàm emolu
menti contingeret,neceffeétus ejus curaretur:Deveftib.regiis poft
balneationéilliinduendis nemofitfollicitus;Filian.regis Alcinoiut
olim Ulyffinaufrago & nudo veftespræbuit;ficeritquiipfiprecio
fiffimas mittet,utfiliusSolis meritò agnofcipoffit. £Y ij %3ic
124 F u G A XXIX. in 9. feu infrà.
%3icbcr€alamanbcr («6ct in $ciwr/
alfoaudìber ®tfim.
Atalantas —- -- --- - -i
Ę ἐ=££ -
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ7=====
w —-
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ==
i gne Nec Vulcane tuas æfti mat illa minas.
*£ HEEEEEE£*=EE*=£tHift. ÉÈ
Degit in ardenti Salamandra Salaman dra poten
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉɤ¤¤¤¤HH*****=
t1 OI 1 gne Nec Vulcane tu as aeftimat il la mi nas.
- _
£, £j============ïÉÉÉ=
Degit in ardenti Salamandra potentior igne
. _■ -
È==;
Nec Vulcane tuas æftimat illa minas
Ut Salamandraviwitigneficlapis:
EP IG R AMM A XXIX.
D Egitim ardemti Salamamdrapotentiorigm«_>,
2{ec}'ulcame tua*4ffimat illamimas:
Sic quoquemomflammarum imcemdia/£va recufat,
9aifuit affiduomatusim igne Lapis.
illarigems effus extinguit,liberáque exit,
e^tcalethic./ímilis quem calorimde juvat.
Q_ 3 Du o
Im6 ID I S C UI R S UI S XXIX.
Dg? fütElemêta,inquib.animalia degunt,aqua&aër,&totidé
inquib. nihilanimatüfüpereffè poteft,terra& ignis. Ut n.illa
funtmediæ,& téperate cóplexionis inprimis&feciidisqualitatib.
fic hgc füt extrée; aut corpora nimis craffà,autfubtilia,itautcraffi
ties alia corpora nö admittat,fubtilitas admittat qdé,fedpenetret
&adurat:Quod verò incellis,& fodinis fubterráeisviváthomines,
id ratiöe aëris cötingit eò ufq; defcédétis,& ea loca, ne fintvacua,
fupplentis: Athicdeunoquoq; Elemétop feloquimur: [naquapi
fceSincredibili núero,varietate& fæcunditatevivüt,imò animal ü
omniü maxima5 Inaëre homines,quadrupedes,volucres,vermes,
&infe&a:Quicquid defpiritib.oberrantib.in terrae abditis dicitur,
aliud eft.necn.funtanimalia.Inigne verò folâ Salamádrâ vivere a
jüt: EftautéSalamádravermisrepensnö abfimilislacertæ,fed tar
dioriinceffu,grandioricapite &alio colore,qualem me vidiffe me
mini in Alpib.feu jugo Spluge,poft tonitrua & imbres ex cavernis
fàxorü progreffam,inquevia moranté,admonente quodâ ejus loci
ruricola,quod vocaretureim%olcß: Habebatauté circafefe létam
§ú liberé pvadit abfq; noxa. Sed Philof.
Salamádra lögè alia eft,quávis huic affimiletur.Iilan.inignenafci
tur.Haec nequaquam. fed fiincidatinignem fua copiofa&fumma
frigiditate ac humiditate non ftatim comburitur, quinliberèper
méare flammam poffit : Illa eft calida & ficca, hæc frigida &hu
mida:Quodlibet n materniuterinaturárefert,feu locü& patriam
imitatur: Ignis nil nificalidü&ficcù producit, tãquã fibi fimile,&
ecötra humidæ & frigidae cautiü cavernae,imbribus repletae,hunc
vermem,frigidum& humidummittiit.Illafimilitudinenaturaeigni
gaudet,hæc cótrarietate extinguiteüautejusvimaliquádiuâ fere
pellit. Ajütexfurnis ærariis Cypri pyrauftâ in igne genitâ evolare:
At néo hoc verü,nifi p allegoriâ, crediderit: Ignis enim animaliü
quorücüq;corpora deftruit&corüpit,fi continuetur,cü& terrâ ad
uiratin vitrü,&ligna fòlidioraincineres,cæteráque omnia compo
fita,paucis exceptis,ut pote mercurialib. quæ veltotamanent,vel
totaavolantexigne,nulla partiü feparatione in iis faétà. Vulcanus
carnifex eft rigidiffimus,qui omnia mixta ex Elemétis in es¥
uuIn
D I s c U R s U s XXIX.' 117
füüvocat&judiciti,exéptisab ejusforononnullistanquamnaturæ
Imperatricis privilegiis &indultis:Inhæcpfe,nifialiosfibiadjügat
Areopagitas,niljurisobtinet,fütq;Salamádræ præejus violétia,quá
nöextimefcunt:Avicénainporta diverfà corporütëperaméta enu
merat, quæ omnia funt inæquata,ideóq; corruptibilia É aliifq5
injuriis:Sedunü optimè æquatütradit,qtátü habetcalidi,quâtum
frigidi,tätüficci,quátúhüidi,nó adpödusfed juftitiâ,utmedicivo
cât;& hoc eft illud q, magis eft patiés,quáagés;In quofiignisaquâ
fibi adversâ refolvere inaërëfibifamiliarénititur,terrahácrefolu
tionënöadmittit,quiaaqueincorporataeft:Etignisinternuscöpo
fitihác terræ fététiá füffragio cöprobat,quiaterraeintimuseftami
cus. Ceflàtitaq;judiciü Vulcani,qui alio adhucdiverticuloutitur,
dü terrâ tentatin cineres comburere,ut folet;at aqua illi adhærés
contra Exceptiones adfert, quae feterraeunitam oftenditacfibiaë
ré,terr¢veròab altero latereigné;Ergoqui velit terramincinerare,
incineret & reliqua elementa: Atq; ficVulcanuselufusjudiciüfüü
fufpendit,nerifuifit omnib. HoccorpuseftSalamandræveriffimæ
fimile,in quo Elementa bilancevirtütum æquatafunt:De eoRo
fàriusexGebro Itá,inquit,Philofòphus iffe vult iffamfùbffamtiam Mer
curiimortificatam;/edmaturaliter Mercurius illiuseí im illo venerabililspi
de,utommibuseâ manifeffum:Ergo &c.Itêiffe Philofòphus vult iffamfab
ffätiä Mercuriieffefixâ,ut patet,quiaimgemiafixädidocet cum cautelis multę
&ingemiâ, fed quã dubitet fùbftamtiä iffius lapidâ preciofi effefixiffimä?
certèmulusquicognoßit eum. Ex qb.patetquòdadSalamädræ naturâ
pfixationëlapisredigédus fit;hoceft,adfummâfixitaté,quae ignem
nö declinet äutrenuat. Necn.Salamádraeffe poteft,antequâ igné
tolerarepatiétiffima ÉÉÉ lögâ téporis miorâfierinecefsüeft.
De Achille & Triptolemo fub ignis favillis no&upofitis,donecvehemétiffimâ
caloréferre potuerint,poftdicéturdifcurfu emblématico 35.quiSalamandrinâ
quoquena&i funt proprietatem per confuetudinem & affuetudinem: Con
fùetudo enim altera natura eft, quæ tamen nifipotentiam communicauit,&
alterationem quafi magiftrainceperit,confuetudo nihil aut parum efficere po
terit;Indeeft,quodglaciem,adignem figere fit impoffibile, criftallum autem
poffibile,quianatura hunc incepit: Ita de Mercurio aquofo & volatili exifti
mandum eft,quod figi fua natura nequeat, nifi per complexum maritati ful
Phuris, quod eftTin&uraPhilof.&figit omnesfpiritus volantes. %òíé
128 FugA XXX. in7. feu r4.infrà.
?\ic€omm6cbarfftcg$ymonbg/twicbat $at
bérJòdnem.
££££££*##*******= - -i
-—-- ----
-
ÈÈÈÈÈÈ===EE - - •--
E P I G R AMM A XXX.
S o L, folus agëmiífímom viribus adfim,
Utfimega/limaejigallurimamù ope ».
u4uxiliúmquefuumprefemsegoluma viciffim
Poftulo gallimegallus ut expetitur.
9uematurafimulcomjungifligitat,illee#
c Memtäimops,vimclù quireligare velit.
R. Aw I
13o T) I S C UI R S UI $ XXX.
AΧξ inlib.deanima aliquotiesmonet,ovanö effeadarté
fumenda,nifiearügallinarü,quib.gallusadfuerit:hoceft,abfq;
virtutemafculinafoemineum fubje&um nihil valere,& vice verfâ,
necgallüabfq;gallinautilëfore:Hingeminifexus in corte Philof.
conjügendifunt,utmultiplicatio fiat: Philof.verò utuntur fimilitu
dineà gallodefumptâ,quiahicinprimisfulphurispotétiæ correfpó
det magis,quàm alius mafculus ex avibuscùm unus multis gallinis
praeeffe poffit,nec facilè rivalé in eodé fimeto patiatur,fefeparé &
fufficientéfingulisexiftimans.MartisaviseftexGallopuero,qSolé
obfervare deberet,ne adulteriü Martis cum Venere fpecularetur,
transformata,ut fabulátur Poëtæ,& Martialis valdèin pugnâ,qua
decertatcumadverfàrioufq;adnecé:Solem in opere Philof.repræ
fentat,utgallinalunâ: Eadéitaq; neceffitas conjungédiSolécumlu
na,quàm gallü cum gallina:Eftquoq5gallusSolifacer,cuivenienti
affürgit,cümque eoitdormitum:Coelücrebrò afpicit,inά;fublime
falcatas erigitcaudas: contraferpétes progallinis dimicat:Nücius
eftlucis&Latonæ charus,qaeiparientiaftiterit:Pepitverò Latona
folé&lunâ,undematri&filioappropriatur:AtSol,Luna& Latona
chymicisfubjeétis cöveniüt:Sic& gallus&gallina:Verùm & hi ex
ovoprodierüt,&iterüovarelinquüt inpullos gallinaceos excludé
da;ficquoq;Philof.fuafuntovainaves ejufdem generis tranfeütia,
dummodò foveátur téperato calore,prout gallinæ incubâtis calor
eft,qcontinuèdurat:Cùmn.incæterisvolucrib.& mafculusQvisin
fideat,folus gallus abhocofficiofive onerefefeimmunem oftendit;
Undegallinæ omniscura&laborovaexcludédi,&pulloseducandi
incübit;Ubiejusfedulitaté & diligentiâ animadverterelicet,quàm
ÉÉÉ edat&bibat,vétrémq;exoneret,móxqueadova,antequã
rigefiât,recurrat. Deindequantavi&impetudefendatpullos,qua
benignitatenudosfubalasfuasrecipiat& ÉÉÉÉÉÉ
campana,cövocet&cótineat,quoftudioipfisfrangatduriores mi
casautgrana&roftro,quafi cultro miniftret, admiratione dignum
naturę opuseft:Atq;hςcomnia,nehominiadalimétüdefintovavel
fœtusgallinacei;Eüdéadmodü Philof.fiveartifexdiligentiffimè &
providè
1) I $ c U R S U S XXX. 13r
provideomnib.fuis operationib.procedit, Ovan.exfuislocis,quib.
gallusadfuerit,cögrit,eane fintfubvêtanearimatus,poftea purgat,
, íparat,& difponitfuisvafisvelutinidis,caloréq;aptüminiftrat,qu9
de die in diéinterfecömixtafubjeéta agüt&patiüturabimvicé,eò
ufq;donecpoftlögütëpus,varioscolores trâfèütes ad unücoloré&
effentiâ devenerifit:In quoopefolutio,coagulatio,fublimatio,afcé
fio,defcéfio,diftillatio, calcinatio & fixio, táquá intermediae abfol
vütur:Durün.&cöpaétüalterari neqt,ideò É præmittitur,ut
liquefiat & mollefcat: Ubiauté folutü qdeft,utquóq; coaguletur,
cövenit,nonadduritié priftinâfèd melleätra&abilitaté;fublimatio
verò fegregat purum Ä, impuro,& vile reddit dignius,inferiusfu
pius:Unde nec hæc abefTedebet,fed eftquafi domina omnium &
magiftra:Dumfitfublimatio,aliquæ partesaltiùs afcédunt,quæ eft
afcéfio,&aligiterùmdefcédunt,&ficdefcéfiofit:Diftillatioabhinc
clarificattotum fæpius interpofita,& q> in fundo remanet calcina
tur:Utrumq; veròfigitur&ficopus pficitur. Quod fi qs omnes has
operationesfpecialesfub generali,quæ eft CocTio,cögreget,non
multùmaberrabità,ppofito: Utn quotquot funt pulli,q difperfim
hincindecurrüt,fub unâ matréaut nutricé gallinâ conveniúnt, fic
tamvariæ operádiviæ & modiadopus mulieris,hoc eft,co&ionéu
nácócurrunt:Lunaeft,quæ ad folis fublimitaté exaltáda venit,pro
pterquáhæcomnia fiunt,hoceft,matrimoniuminterfolé&lunam
durabileintenditur,q, fifa&tum fuerit,ceffàbuntomneslegationes,
defpófationes,copulationes,dubitationes,& erit unus leétus&ca
roütriufq;amorrhutuus& cóftás,paxæterna& foedus indiffolubi
le:Solabfq; Luna nö magne eftæftimationis,& lunaabfq;foleabje
&tæ códitionis& vilis originis: AthæcàSole cöjuge,fplédoré,digni
taté,& robur{euanimicorporisά;firmitatéaccipit,Solverò à Luna
„plis multiplicationé,generis Appagationé: Hinc Rofarius:Siim lapide
noffroeffet tantüalterüipforü,numquäfacile fueret medicima,meg, timáurâ
daret,&fidaret,mótingeret,mifiim quätüeffet &reliquum & Mercurius im
fumo evolaret,quiamâ effet in eo receptaculiìtimëfure: EtGeberprobatin
libro examinum, quod fi Sol & Luna infimul incorporentur cum
arte,nonfeparantur de facili, $ ij 3)st
132. Fuc A XXXI. in 4.fuprà.
£)cr§önig/fffiviimmcnbeim$Ycar/íórdyetkittautar
€timm/tvtrmicę g-es, éçfçôçnde
fmpfangtii.
4rala»f4 -- -H- E- -*-• - - 7—;
äT ££EEFÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÉÉÉÉÉÉÈ=
Rex,Diadema caput cui prægravat, æ quore vafto.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈÈÈ=
Inna tat atque altis vo cibus ufus ait.
# ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*£££££££££££*=
Rex, Diadema caput cui prægra vat ae quore vafto
-t-- —! III VIXI —-T--- -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Inna tat atque altis vocibus u fus ait.
Pomum
7. ËEEÈÈÈÈÈÈÈ=
Rex, Diadema caput cui prægravat æquore vafto
ÉÉÉÈÈÈÈÉÊË
Innatat atque altis vocibus ufus ait.
Rexnatansinmari,clamansaltávpce:Quimeeripiet,
ingens praemiumhabebit.
£* ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*=
Planta ma ris vegetans Si cu li fub flu&ibus uda
ÈÉÉÉ
- -
■_
-
- _I -
II…I—I-r-T-i-t-*-;
- -
-v-
•
- - -- -
- - - - - - - - -• -
*- v -v —i
-r—
- -- - --- -
È=§=ÉÉÈÈÈÈÈÈ -
--
-
E P I G R A M M A XXXII.
Plat; mari, vegetams Siculifùbfuéìibus uda
Ramosfùbtepidi, multiplicavitaquù.
Illa, CoRALLus, habetmomemfibi durior exit,
Cùm Borea* rigido mittitabaxegefiu:
Fit lapis,&rubeum multâ cum fromte colorem
Poffidet:hac Phyficæ e$t aptafigura Petre.
S PH I
138 ID Ι S c UI R S UI S XXXIL
PÉ; LosoPH 1 vocant lapidem fùum vegetabilem, quia inftar
plantae vegetet, crefcat, augmentetur & multiplicetur: quod
quidem ignaris mirum &àveritate alienum videtür;cùm conftet
lapides nec vegetare,neccrefcere hocmodo,necadmetallaliqua
biliaquicquam fpe&are:fed illi falluntur fuo judicio:Quod enim
illis ignotum eft,idnon extareinrerumnatura arbitrantur,metien
tes univerfiimmenfitatem fuo captu:Quis unquam credidiffet la
pidem crefcere fub aquis,velplantam ibi generatam lapidefcere
nifiExperientia&conftans fcriptorum fidesid comprobaret? ubi
illalapidifica,ubicolorativa vis,quaecorallum indurat& tingit,ex
iftit,an in aquis,aninaëre,anintérra?plantam effe mollem & plica
tilem, dum eft fub aquis, ut affirmaht, verifimile eft,valdè tamen
terreftris naturæ,quæ dum refecatur&ventis frigidisexponitur,in
durefcit&lapideam frangibilitatemacquirit,dumàfrigido&ficco
aëre aqueæ partes abundantes exiccantur(hienimfeptentrionales
fuo flatu ficcitatem inducunt) & reliquum corpus terreftre à ter
ræqualitatib.frigiditate&ficcitate,congelatur:Sola enim conftri
&tio ineft terræ, non aquæ, nec aëri,quoadvirtutes cujuslibetpro
prias & genuinas. Dát præterea mare aliis in locis tres lapides
imedicinales partim ex vegetabili genere, partim ex animali,
aut potius partim ex naturæ arcanis depromptos 5 utpotemar
garitas, fuccinum &ambram gryfeam : Margaritarum proven
tus & captura nobis innotuerunt, at non reliquorum: Succinü
inSudaviæ maritimisoris colligitur,inlittoribus,poftvehementio
rem flatum Circii five Cori,quod abfque dubio exterræ venis in
mare ebullit, vel ab aquis eluitur,&flu&ibusad littora impellitur.
Nam mineras quafdam, ferri &argentifuccino adnatas vidimus,
quod fierinonpotuit,nifiinterra.Qu9d verò mufcae, culices,aranei
papiliones, ranæ & fèrpentes in quibufdam fruftulis cernantur
(quemadmodum nos 13o globulosexfuccinotornatos habuimus,
qui fingulimufcas,culices,araneas,papiliones aliquot continuerüt
una etiam particula 9. non fine naturæ fingulari miraculo)expro
fluentia & imaginatione cœli accidit; ut alibi demonti;E, ΠΩDI?
ID I S C U R S UI S XXXII. 139
AmbraGryfeaquodeodémodoin Indiae orientalis& occidentalis
littoribus inveniatur,negari non poteft & quamvis quidamadar
borum fuccum feugummi(uti fuccinum ante di&umjeam referát,
qui tamen exterræ venis prodire exiftimentprobabiliùsjudicant:
Arbores enim ambrae fucciníque feracesnufquam vifae funt, quas
tamen extra aquam in aprico crefcere, fi fint,certiffimum eft. Ad
venas itaque fùbterraneàs feu lapides, utramque ambram referi
mus,uti margaritas ad Zoophyta,& corallum ad vegetabilia.Affi
milatur veröhis lapidib.& inprimis corallo,Philofophorum lapis.
Nam ut corallus ifi aquis crefcit & ex terra nutrimentum fumit;
fic&lapis Philofophicus ex mercurialiaqua cócrevit & ex ea quic
quideftterreumaffumpfit ad fuiaugmentationem,humiditate fu
pfuâ expirâte. Color quoq; rubeusilliex coagulationeintenditur,
quem recentiores vocant tin&uram coralliorum,nonaliter quàm
lapidiphyfico,quiinultimacögelatione fui rubefeit&inftarcoral
li rubérrimi apparet, quæ tinëtura eft: verùm utcorallus frigido &
ficco,fic ille calido & ficco indurefcit,quo augmentato itidem li
quefcit, contra naturam reliquorum lapidum,qui liquefcunt qui
dem,fed in vitrum abeunt,qüodhuicneutiquam convenit: Utque
corallus in varias medicinas magnae virtutis præparatur,fic& Phi
lofophornm corallus omnium herbarum vires infe tranftulit, quod
ille ünicus tantum poffit,quàm omnes omnium vegetabilum me
dicinae.Solenim coéleftis,qui vegetabilibusvirtutem&efficaciam
medicinalem infundit,huicfuofilio&vicarioterreftriplustribuit,
quàm aliis omnibus:Hic eft corallus philofophicus vegetabilis;
animalis&mineralis,qui in ampliffimo mari delitefcit, nec agno
fcitur,nifi oculis ignarorum exponatur & manibus inferatur: At
cautiffimèfub aquis refecanduserit,nefucoum &fanguinem amit
tat,&nilnifi terreftrechaosabfqueverâfuâformáremaneat:Inhoc
enim omnis difficultas coralli captandi verfatur,praeter quam vix
ulla occurrit: Humiditatem fupèrfluam intelligo, quæ interficit
lapidem, nifi feparetur, quae corallinum ruborem apparere non
finit, quæ coagulationem,dumadeft,nonadmittit.
€ ij 3)£t
I4o Fuga XXXIII. in 5. infra.
'Öcr Hermaphrodit cinem?obtcmgitió/imfiifcrm
(igcnbeJóéòarffbsj3divrs.
1. - - - - -
£* ÉÈɤÈÉÊ
Il le biceps gemini fexus en funeris inftar Appa
£t £E£*###########££*=
Ille biceps gemini fexus En funeris inftar Ap
E P IG R A M M A XXXIII.
Itebicepsgemimifèxus,em fumerù inffar
C4pparet,poffquam ejf humiditatâ imop*:
ZYeííetenebrosáßcomditur,indiget ign<_>,
Huncillipraffes,&modò vita redit.
0mmâ im igne latet lapidò vù,ommù im auro
Suffùrà,argento Mercuriivigoreí,
142 1) I S C UI R S UI S XXXIII.
Xarcanis naturae eft,quòd,ingruente hyeme,ranæ & hirundi
nes,aquisfubmerfae,velutimortuæ jaceant,& vere novo calore ,
Solis operante recuperent fenfum & motum feu vitae fenfitivae a
&ionisperagant:Qupdfi verò ipfo Brumali temporeinaquis reper
taein aëremfeuhypocauftum calidum adferantur,mox fefe move
re,utinaeftate,incipiunt:Unde apparet,quod illis nil nificalordefi
ciat externus,qui calorem naturalem internum conclufum excitet
&ina&tumdeducat: Eodemmodo Philofophidefuo Hermaphro
ditoloquuntur,qui fiin tenebris jacens appareat mortuus,ighis ca
ÉÉÉi n tenebris verò jacere dicitür,dum per no&em hye
mis opacam & frigidiffimam dimittitur,hoc eft,in nigredine, quæ
frigiditatis fignum eft, manet, à quâ ad albedinem per majorem
ignis intenfionem adduci debet,&adhuc permajorem,ad rubedi
nem: Abfque calore enim,ut Bodillus in turba ait,nihil generatur,
& balneum intenfi caloris perire facit,fi verò frigidum fit,fugat,fi
autemtemperatum fit,corporiconveniens&fuavefit. Ibidem Bo
mellus, cum&#a,inquit, quæ vivumt, Deo fic volemte,etiam moriumtur: Pro
ptereaillamatura,cui humiditas adípta e# cùmper mo&fes dimittitur,mor
fuofimilù videtur,& tum illa matura igneimdiget quoufjuecorpus & illius
fpiritus in terram vertatur,& tumc fit pulvâ mortuo fimili imfùo tumulo:
Häperaââ reddit ei Deus ffiritum & amimam,& ommtinfirmitate ablatâ
confortatae#maturamoftra&ememdata: oportet igitur illam rem combu
rere abfjuetimore,&c. Ignis itaque,qui omnesaliasres deftruit,hanc
conftruit,quæ reliquis mortem,huic vitam præbet. Unicus eft Phæ
mix,quireparaturigne,quiinnovatur flammis & ex cinere emergit
redivivus,atque hic Philofophis folis notus, crematur & in vitam
revocatur, quicquid alii fomnient de ave,nefcio quâ, volatili, nuf
quamexiftente,tiecvi â,nifi fabulosè:Eftautem Hermaphroditus,de
quo Philofophi loquuntur, mixtæ naturae,mafculeæ & fœmineæ,
quarumuna tranfitinalteramcalore operante; Exfœminaenimfit
mafculus, quod non adeò mirum in Philofophorum opere videri
debet,cùm&fexum mutaffequamplurimos,fi hiftoriis fideshabé
daeft,repertum fit:Poëtæ Cemea,Iphim & Tirefiam commemorant,
ut Pontamus in ftellis: Poeniteat
p r $ C UI R S U S XXXIII. 133 [143]
Poeniteatgeneristamen&fe Cemeamalint,
Aurinfœmineam penitùs rranfire figuram: Et Aufonius:
Moeret inantiquam Ceneus revocata figuramL.
Ita Licinio Craffà & C. Caffo Longino Cofs. Caffmi puer fa&useftex
virgine: Et Licinius Mutianus apùd Plinium prodit,vifum à fe Argis
Ariftontem, cui nomen Ariftüfæ fuiffet;nupfiffeetiam,moxbarbâ
&virilitatem proveniffe,uxorémque duxiffe:Plinius ipfeaitfevidif
fe in Africa mutatum in marem die nuptiarum L. Cofficium civem
Tifaritamum: Haecvera effe& multisaliis comprobaripofIet,fiopus
foret: Ex calore verò au&iore redditogenitaliamembrafeuvirilia
excorporeprotrufà certumeft. Cùm enim fœmina fit longè mare
frigidior,interiusque abfcondita habeat, quæ mas foris,ut medici
dicunt,hincnatura dubia,nummarem anfœminam generaret,fœ
minamexpreffit exteriùs,licet marem interiùs meditata fit. Hinc
calore per ætatem crefcente & motu accedente recondita mem
braeruperuntfeéîue omnibusvifenda monftrârunt: Eodem modo
apud Philofophos foemina calore au&o fit mafculus,hoc eft,Her
maphroditusfœmineum fexum amittit,&fitmasfortis &feverus,
quinihilmuliebrisinfehabeat mollitieiautlevitatis. Ita à celeber
rimoillo Caff.Tagliacotio Bomomienfi medicovidimusaliquandoartis
chirurgicæ fhdufiriänöbilem puerum Hermaphroditüm in perfe
&um marem,generandæ foboli(ut fpes erat)aptum, mutatum vel
potiùs promotum effe,fa&o per mentulam(qüod deeratibi)fora
minenovo&occlufoinferiori quafi muliebri. Philofophi hifce o
mnibus manuariis operationibus non egent. Cùmenimfrigiditas
&humiditaslunæ adfuerit,foeminam vocant,cùm caliditas & fic
citasSolis, mafculum; Cùm omnes illæ quatuor qualitates fimul.
Rebis yel Hermaphroditum;Etficfacilè converfiófieripoteritfœ
minae,hoceft,frigiditatis&humiditatis,in marem mutatio,quae fit
foloigniscalore,utdiétum; Calor enim fequeftrat&feparatfuper
fuitates humiditatum & fui ideam in fubjeéto Philofophico fta
tuet,quae efttin&ura.
5m
144 Fu g A XXXIV. in 8. infrà.
3m%ßøfferbabfwirterampfamgcm/wnb intcr£ufftg:b»*if/
mvemntra6erroßttoorbcm/ge$ctcrauffbcm%ßaßr.
Atalant4 -£- 3-— -. - - - - - - -------
ÉÉÉÉE
det & hinc rubeus fub pede cernit aquas.
Hippom.
Sequems,
ÈÈÈÈÈÈÈ
Splendet & hinc rubeus füb pede cernit aquas.
EP I G R AM MA XXXIV.
TJ Almea comceptupueri,matalibus aër
$plendet,&himcrubeusfùbpedecermitaqua.
EítquejÉ momtamacacumima camdidusi//e »,
9ajremanet doöfä umica cura virus.
E# lapá,&mome#,cæliquodmobile Domum, .
Damte DEo fælix,/íquá habebit,erit. T Ho
[146] 149 D 1 S c U R 3 U S XXXIV
HS M 1 Num opinio vel adulatio quibufdam prae reliquis mira
biles ortus, at certè fabulofos attribuit, veluti, Alexandro
Magno,nonâ PhilippoMacedonürege,fedJoveHammonio,geni
to, Romulo & Remio, à Marte, Platoni ex virgine Periétione ex
Apollinis oppreff phantafmate, nato.Ita Etbnici à diis fe oriundos
demonftrare voluêrunt,quemadmodum&Theflàlus Hippocratis
medici filius fefe ab Apolline ortum ducere Athenienfibüs intera
Iia perfuadereconatur:Sednos illis noncreduli,quifcimus,illos nec
homines necdeos fu ffe,adquosfuigenerisoriginem referunt; Et fi
heroës quafi divini inter mórtales extitiffent,exadulatione fubdi
torum,difcipulorum velaliorumomnia fua magnifica mundo ven
ditantium,hæc de iis fiéta&inopinionem vulgi falfàriis fcriptisin
finuata efIe,animadvertimus: Alia res eft,quod Philofophi fuo filio
conceptionem & nativitatem inufitatâ tribuant: Habetenim hic
quid peculiare præ cæterisomnibus in müdonatis,cùm conceptio
ejus faéta fit inbalneis & ortus in aëre. Scimus mulieres fteriles ex
nimia frigiditate&ficcitate multü adjuvaripoffe balneis calidis,ut
ad conceptum reddantur habiles&aptæ;at quodisinbalneis fieri
debeat,aüt fa&us fit inauditum: Solihuic illud competere videtur
ob mirabilis naturæpotentiam ab aliis longèdiverfam.Alibidicunt
quod conceptio ejus fiat in fundo vafis & ortus in alembico: quæ
fententia magis eftconfpicua: Nam aquæ balneorum, fi quæ ad
funt,non infummitate,necmediovafisfedin fundo erunt,inalem
bico verò vapores funt aërii: Conceptioitaque ubifa&ta eft,afcen
dit inalembicum & fit ortus ejusin albo colore:In fundo nigredo
dominatur,de qua Rofarius;Conceptio,inquit,eft cum terra in ni
grumfolvitur pulverem&incipit aliquantulum de mercurio reti
nere;tuncenim agitmafculus in fœminam,ideft, azoth in terram.
Et paulo poft: Conceptio & defponfatio fit in putredine in fundo
vafis&generatiogenitorum fietinaëre,fcilicetin capitevafis,ideft,
alembici:Eftque conceptioinbalneisnihilaliud nifi putrefa&tio in
in fimo:fic enim idem Rofarius continuat: corpus nihil facit,nifi
putrefiat,& non poteft putrefieri,nifi cum mercurio:Et ÜäÉ
{ICI3CtlO
D I S C UI R S UI S XXXIV. 147
trefa&iofiat igne lentiffimo fimi calidi & humidi,& nequaquam
alio,ita quod nihilafcendat:quiafialiquidafcenderet,fieret fepara
tio partium,quæ fieri non debet, donec mafculus & fœmina fint
perfeétè conjunéti,&unum recipitaliud,cujusfignum eft in fuper
ficie nigredo perfeétæ folutionis. Ortus ejus eft albus,quifitin ca
cuminemontium,hoceft,in aëre feualembico;Qu9dper Rofinum
ad Euthiciam fic explicatur: Dixit fapiens.Accipite res è mineris
fuis & exaltate eas ad altioraloca& mittite easàcacumine monti
um fuorum&reducite easad radices fuas: Etpoft: Permontesau
tem fignificavit cucurbitas,& per cacumina montium alembica.
Mittere autem fecundùm fimilitudinem eft recipere aquam illa
rumperalembicumin recipiente: Reducereveröfüperràdices,eft
fuperhoc,àquoprodeunt:&nominavit cucurbitas montes,quiain
montibus inveniturfol& luna:fic etiam in his montibus,qui funt
cucurbitæ generanturSol&Luna eorum.Hæcille:Pofteafit rube
us&incipit ire fuperaquas,hoceft fuper metalla in igne liquefaéta,
quæ ftant inftar aquae mercurialis:Eftenimhicdominus aquarum,
inÄÈ imperium exercet,inftar Neptuni,eftéjue rexmaris& pof
fefformontium.DeXerxe Perfarum rege tradunt,quod expeditio
nemmoturusin Græciam legationeminftituerit ad mare & mon
tem Athum,ne fibi injuriam facerent,illud flu&uum,hicflammarü
aeftu,aliâsfe poenam deutroque fùmpturum effe.Verùm furdis nar
rataeftfabula,&mare aliquot ex ejus navibusfubmerfit,Athos ve
rò incendio non paucasperdidit.Hinciratus rex,tanquam maris&
montium dominus, illi certum numerum plagarum infligi juffit,
montis verò magnam partem in mare abjecit:Sedhæc magisau
daciam,quàm prudentiam tanti regis demonftrant: Hic, de quo
nobisfermo,omines aquas ab obftaculis&immunditiis purgat non
ediéto,fed fa&o,& liberè per eas incedit, quas quoque (quodam
plius eft) congelat,ut currusfuâ duritiefuftineant,quæ antea tulére
naves: Ipfe móntes exæquat vallibus & flammasignis non reformi
dat,ideóque quocuncque vult,ab Herculis columnis in ultimam
IndiaeoramadDionyficolumnasliberècontendit.
$ ij QÜßle
148 Fuga XXXV. in 7. fuprà.
3ic Ceres Triptolemum,bic Thetis Achillembnfcrim
$tiorgutaivrcmgetoeínct%atfalfofolbcr$ùnflct
Atalanta, bénét:ingctv&fincm.
fugiens. s__ *-*_ - f-t--i-------- -;-j-j-j--i--;--- m.— --■
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=ÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
RefpiceTriptolemum,durumq; in prælio Achillem,A chillem Ma
fiipom. w. _■ - — m - i - ■.
“ äEHEEEEEEEEEEEEEEEEEEEHÈ
Refpice Triptolemum durumq; in prælio Achillem A ' chillem
ÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*=*=====
Matre docente æftus ut di dicêre gra Ve$.
3°omtgm
morasres. áíèçffç$*f£s*s=&=s=i=EE;
ItTÄI3TZ$~TrT5r IZXTZtiTTfrTfr,TrxTx
-
– T-
—I
IAWTAVI
v IvT7
r-—r—
Tr
ÉɤÈÈÈÈ -
E P I G R A M MA XXXV.
R££; Triptolemum,durümqueimpralio Achillem,
c^tatredocente,affusutdidicêregraves.
Illum Diva Ceres,Thetâ humcdurabat in igne
ZXoëu,laöfeferems uberaplena die »:
Haudfecusaffïeßat medicimabeata Sophorum,
92Ámpueradmammas,utqueat igne frui. T 3 Ly
τyo D I S C UI R S UI S XXXV.
Lj uRGus ille Spartanorum legiflator, quantum confuetudo
valeat,&ufus fivebonus five malus,oculari exemplo populo in
theatraliconcioneexpofuit,dumadduceretbinoscatulosuno eni
xu editos;inάue medioponeret ollam pulte refertam ac leporem;
quorumcatulorumunus cùm videret cibum & leporem,eòreliéto
hunc infecutus eft,quia ita affuefáctus erat,alter verò negleéto le
ore,ollam evacuavit,cùm & ficconfueverat Quo faéto,en,inquit,
É videtis,quantum valeat educatio,& à parvulis affuefa&tio etiá
inillis,quos natura pares&fimilimos prodüxit. Hoc itaque modo
naturam emendare aut ad meliora dirigere convenit, quæ cærea
eft,utin vitium vel virtutemfacilè fle&ipoffit. Quod ille in politi
cisverum demonftravit,Philofophiquoque in Phyficis ÉÉÉÉ
re confentiunt: In hominibus,brutis quantum confuetudo valeat,
quotidianaexempla per totum vifuntur mundum: In vegetabilib.
quoque non pauca occurrunt: At in mineralibus & metallicis ea
dem dari,rarioris experientiæ eft:Nihilominùs tamen lapidem fuü
fixant per affuefa&ionem inigne fibi conveniente,quemadmodü
innumerislocis innuunt:Nutriendus enim eft igne,tanquam puer
la&efuper uberamatrisfuae: Undedicit Emiganus,infpicite la&tan
tem puerum,& ne impediatis eum: Et Bodillus, Foetus autem ex
tra&usnonnifila&tenutritur,&igne perfe&paulatim dum parvu
luseft,&quantomagis exuritur,offibus confortatis,in juventutem
deducituf,in quam perveniens,fibifufficit. Et Arnoldusin Rofar.
1.2.c.7.Oportettamenipfammedicinam diutiùs affàri fuper ignem
&nutririinftarpueriinuberibus.HaeceademantiquiffimiPhilofo
phidemonßrare voluerunt in allegoriis de Triptolemo & Achille
fub igne affuefaétis jacere& induratis,cùm uterque nil nifichymi
cum fubje&um denötet,præter quod infulfà effet fabula,indigna
quæ velaliis rebus moralibus accommodaretur,vel doétorum au
ribus inculcaretur:Ceres,yeluti nutrix Triptolemum interdiu la
&te nutrivit,no&u fub ignibuspofuit,unde cùm pueroptimè alere
tur,pater Eleufiusaliquandohocobfervavit: Hinc Ceres Eleufium
interemit,&puero Triptolemo currum donavit,anguib. tra&um,
quo
T) I S C UI R S UI S XXXV. 151
$. ille per aërem in omnes mundi partes contendit,& mortales
fugum feminationem docuit : Sed hic Triptolemus tin&ura eft
igne nutrita,quæ à ferpentibus du&ta, hoc eft.
Philof.eo modo fub
Mercurio,docuit homines,quomódofemifia Philofinfuam terram
jacienda fint. Hæc eadem áffcribuntur Ofiridi,qui ideò terrarum
orbem perluftravit,utalibidemonftravimus,&Dionyfo,quiviniu
fum homines docens peregrinatus eft per mundum: Sunt verò hi
tres Triptolemus,Ofiris & Dionyfius ünius intentionis &officii,i-
mòres uina;utetiam Achilles,quifortiffimus ad bellum Trojanum
mittenduserat;Ejus pater Peleus,id eft,terra,vel Peleus mons,ma
terThetis deamarinafeuaquarum;his nafcitur Achilles: At in eorü
nuptiispomumaureum Eridosprolatumeft,prima caufabelliTro
jani,unde ex iis nuptiis natus,non immeritò ejus executor extitit:
Induratus verò eodem modo Achilles à matre fua dicitur,quoan
tedi&us Triptolemusà Cerere;de quolib.6.Hieroglyph.fatis dixi
mus,quod hic repetere fupervacaneum ducimus. Lapidis itaque
nutrimentumigniseft,atnoninde,utquidam perperam exiftimare
poffet,in longum, latum & profundum,extefiditur,neque in pon
dere incrementum fumit;quiafaltem virtutem,maturationem &
colorem ab igne acquirit, omnia reliqua,tanquam commeatus &
viatica fecum adferens. Quando enim ex diverfis locis ejus partes
funtcongeftae,purgatæ & conjunétæ,habet in fe omnia,quibus in
diget:Unde apud Rofarium Philofophus: omnia fert fecum,quibus
imdiget hæcaquafætum, Nec verò quicquam peregriniabinitioadfi
nemiilliadditur,nifi fit homogeneum;nec feparatur,nifi heteroge
neum:Quilibetautem animadverteredebet,utidracones Tripto
lemicurrui jungendos bene agnofcat,antequam quid incipiat,qui
füntalati&volatiles;quosfifcire defideres,infimoPhilofophicoin
venies. Sunt enim fimus,& generantur ex fimo,funtque illudvas,
quod Mariadicit,non effe negromanticum,fed regimen ignis tui
fine quonihilefficies: Veritatem tibiaperui,quamhaufiincredibili
labore,non abfque fumptu multorum annorum,ex veterum mo
numentis.
£)icfct:
15* Fuga XXXVI. in 7. infrà.
Q)icfcr€tdhifiocriworffcmauffbcr€rbem/£nbctfiobcii auff
%8trgcnlivo$metimber {ufft/wnbroirtern££rftin§lùínl
basißbcr Mercurius.
Atalantas
fwgâ&nosa
Vile recrementum fertur la pis atque ja cere
I. ^ .m ■ _ 1
Hippom. - - - - -
- - - - -- -
--
fequens.
-
-
-
à=É -
-
- --
-
jPomgwm*
tmopr&m£.
---- - É
Fortè viis fibi ut hinc dives inopsque parent.
xxxYI. Fpigrammatâ Latiniverfio Germamica.
1®*, fagtfbagbcr ©teinf.Weinwertborffan£)ingonbfólccát]
€ótigtam?ßegjbaßjßn$titíonb2(rmfönmßa6tmmif%ftfit]
©efagcmanbrt/bafferfcyin%o%n%òtrgcmgufthatvcmI
3S5erim{ufftlanbrcibaßerfidyerncfir in2(ipemI
2(ilcsifroafirlnatfftin£m%8crfanbljdytoit|baßbutvarmtmmf
êoldyéa6tauff%8trgcnlto9£r#ufinbcn 6tqutmff.
EM B L E
EMBLEMA XXXVI. De/ecretâ Natura. 153
Lapis proje&us eft in terras,& inmontibusexaltatus,&in
aëre hábitat,&influmine pafcitur,id eft,Mercurius.
-<=
E P I G R AMM A XXXVI.
3 ij £)rc)
156 Fuga XXXVII. in 8. fuprá.
£)rc)©iiigefcynbgenug $ur$Yciffcrfcf)afft/bcrfíciííe
QXaucí/basift3affcrlbergrüne{δτυ] basißba8($r%
Atalanta Hermetis,vnbbaaffintfcnbc£Baffcr.
Fugiens. È
-t-
=É ÈftíÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Ter na magifterii, Terna magifterii funt fe mina,fœ tida
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ
lympha,Et ni veus va por ac pel le Le o viridi.
Hippomem. _,___
Sequens. ÉÉÉÉÉÉÊË ÉÉÉÉÉÉÉÉ==
- ------- _■ ■ — _-
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ==
lympha, Et ni veus ac pel le Le ® viridi,
Pomum -
*•rant. £ÉÈÈÈÈÈ$s=$$ë=ÈÈÈ
Terna magifterii fünt femina,fœtida lympha,
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
Et niveus vapor ac pelle Leo viridi,
XXXYII. Epigrammatâ Latiniverfio Germamica.
®*£ $ing;ur%Weiffttfd)afftgóórem/'||3afftt][oßindenbiß,
%8nbberftfintttptiff*%autÂ/famptbam{δικngrüngstvijI
3)a8%ßaßt iff aller€lrmcntem£J:utter/bcnmber€¢É¢im]
3)a§ er gematfitmocrblba3erfonb(«4tba8%ßaßrmußßymI
3)ergrünc{δrpif ba8$upffcr Hermetiswnb€tfimgemaiibt]
$n€apit«lnbœßádyerfbtrtwij%auc3%3affir] stam, MBL E*
£ malem A XXXVII. De/ecreti, Naturae. 157
Triafufficiunt admagifterium,fumus albus,hoc eft,aqua,leo
viridis,ideft;æsHermetis,& aquafœtida.
EP I G R A M M A XXXVII.
-o
'Terr;Etmiveusvapor,
magifferiifìmtfemina,fatida Lympha,
acpelle LEo viridi:
Umda parem* peperit,reffamt qua,elementa, Sophíque-,
Ut lapidemfaciamt,ultimaprimâqueeae#.
AEs Hermetisate*viridù LE o,petrâquemota
Librorumcapitliâ,Fumus&albus aqua, V 3 Ur
158 D 1 S c ÜI R S UI S XXXVII.
UÉ effentialiaadcujufqueaedificii conftru&ionemrequirun
\-ltur,quorumunoabfente,ejusnullaadeffepoteftperfe&io,que
funtfundamentum,parietes& te&um,itatotidem defideranturad
Philofophorum compofitum abfolvendum, quæ hic nominantur
propriis fuis nominibus: Author Auroræ, c.zo. de{eparatione ele
imentorum loquens,Terra, inquit, ibidem relinquitur, ut alia tria
elementaineavaleantradicari; fi ipfa non effet,elementa funda
mentum non haberent ad ædificandum fuper id domum novam
Thefàurariam: Hoc fundamentum vocatur hic aqua fœtida,quæ
eftmater omnium elementorum,tefteRofario,ex qua& perquam
&cum qua praeparant Philofophi ipfum,fèilicet Elixirin principio
&infine: Foetida dicitur,quia fœtorem fulphureum defe mittit,&
odoremfepulchrorum:Haeceftillaaqua,quam Pegafus ex Parnaf
foungulâfuâ percuffoelicuit,quam Nonacris Arcadiæ mons ex ju
gisemittitèfàxo prorumpentem,quæ in fola ungula caballina fer
varipoteft obvim ejus förtiffimam: Hæc eftaqua draconis,utRo
fariüs eam nominat,quæ debet fieri per alembicum fine omnialia
re addita,inquafaciendaeftmaximus foetor:Quæ verba cùm qui
dam audiverint ad ftercora diftillanda humana vel animalium fe
contulerunt,in qua $ fœtoremquidem maximum fenfe
runt,fed ftercora in ftercoribus invenerunt: At ne putes Philofo
phos fcarabaeos effe,qui in ftercoribus operentur,fcias fœtorem,fi
quisadeft,in magnamfragrantiam moxmutari,prout Lullius tefta
turdefuaQuinta effentia,cui tantam odoris fuávitatem affignat,fi
ritè faétafit,utinfuperioriædiumloco pofita aves volantes adfeal
liciat & fiftat:Ponit autem infimofuam quintam effentiam,cujus
calore temperatiffimo ea fragrantiafequitur,quod quidam cum vi
nofortitentarunt,fedfruftra,ideóque Lullium vanitatis infimulá
runt, cùm ipfi effent ftultitiæ potiùs coarguendi, qui vinum Lullii
nunquamguftârunt;At Lullium aureusillepoëta meliùs intellexit,
quiChryfop.lib.I.ita canit:
u4t momillequidemfemfit,quæ dicereprimâ
Etfacievifa,mequetumffillamtiavima
UMißebat,&c. Poft
p r S. C UI R S UI $ XXXVII. 159
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉff#ttfi£==
corpore fit mas hæc fœminaά; An drogyna
Hippom. #t 1 + ■ —■ - —I -1 _A_-, —■ - -
É ÉÈÈÈÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=
Rem geminam Rebis veteres dixe re, quod u
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*£££*£=
no corpore fit mas hæc fœminaά; Andro gyna.
£t £EEEEE=ÉɤÈÈÈÈÈ
AMøram*.
E P I G R A M M A XXXVIII.
R*.gemimam REBIs veteres dixêre,quodumo
Corporefitma hac fæmináque,Androgyma.
ZXgtus emim bimâ immomtibus HERMAPHRóíiTus
Dicitur, Hermetiquem tulit alma /emus.
L(mcipitemfexum mefpermas,mam tibi Regem
cMagidem,muliérqueumaeadémque dabit.
X. So
[162] 163 ID I S c UI R S UI S XXXVIII.
S9 cRATEs interrogatus, cujas effet,Cofmopolitamfeumundi
civem,refpondit:Quo innuere voluit,fe,etfi Athenis natus fit
quoad corpus,animo tamentotü mundum, tanquam patriam,in
queeocontenta,liberèperluftrare,cùmfapiétiomnistérra,ubi be
ne vivat,fitpatria:Ita fiquis Philofophos ifiterroget, cujas fit Her
maphroditus eorum, refpondent, mundanum effe feuinomnibus
mundiangulis,ubi elementainveniantur,proftare,nempefàpientü
filium,quicumipfis patriâ communéhabéat:Verùmcùmnoncon
tingat, quendam bis aut pluries nafci,nec diverfis,fed uno in loco
primitus hanclucé ingredi,velutiSocrates Athenienfisagnofcitur,
ita Rebis duorum montiumifiquilinus cenfetur,videlicet Mercurii
&Veneris,unde&nomen Hermaphroditiipfiinditumab utroque
parente.Montaniipfilaresfunt,&patria excelfa,ideóq; exaltoloco
genitis exiftit; Eft fànè non exiguüm momentum ad res praeclarè
gerendas patria nobilis&la,inqua cives praeferuntur exteris&
promoventur ad officia ÉÉ, ne in obfcuro delitefcant, ut in
humililoco cótingit,atqüeficaliquidlucisexpatria adeosperveni
at,atmajusfepropriisemergerevirtutibus,etiamre angufta domi,
&patriæ fuæ de fefelumen præbere: Hunc ad modum montes hi
ii cognitiquampluribus ab Hermaphrodito famam acquirunt ob
illiusilluftria f.&ta & nomen toto orbe celeberrimum. Quis enim
veltantillumverfàtusin Philofophorumlibrisnonagnovit Rebis?
quis Androgynumbicipitemnonviditautanimadvertit:Hicequi
dem ad Indos ufqueinnotuit& latiusejus fama,quàm vel Alexan
driregis,difperfà eft.Permulti ad do&um aliquem virum,vel alias
ob fingulareminduftriam militarem, artem vel fcientiam notiffi
mum,videndum&alloquendumexlonginquisqrisproficifcuntur,
multò autem plures ad Montes di&os Rebisfefe cónferent,dum
modò fciant,uibilocorum offendendi fint: Quanto ftudio& cura
Morienus Adferum Alexandrinum Româ profeétusindagaverit&
tandeminvenerit,ipfè teftaturinfuolibro,ideóq; feliciora:ftiman
duseft,Deojue grätus,quod à vivo præceptore & nonâ mutisma
giftris,hancrem,hoceft,natalêlocü,Rebis didicerit&corâ vg; OIì
7) I S C UI R S UI S XXXVIII. 163
Nonminoriaffiduitate&diligentiautidebentilli,quipatriamRe
bis ex fefe quærunt, ratione &librorumindicio edoéti: Verùm I -
bris etfi aliquando claritas ineffe videatur,tamen eam magna ob
fcuritas ú cingit & obvelat, ut illa prae hac vix agnofci aut
difcerni queat:Quocirca cautè in his procedendum,nequi pro re
medio concinnati,provenenoufurpentur:Certè oceanus funt im
menfus,in quo errantes latitudinem feuaequatorisfupra horizon
tem elevationem inftrumentis aftronomicis experti nautaefcire
poffunt, magnete polum feptentrionalem oftendente,atlongitu
dinem,feu quantograduum intervallo à primo meridiano,infülis
Fortunatis proximo,abfint,nequaquam;Undeincertifunt,quolo
co inter occafum & ortum verfentur: Quid ergo hic faciendum?
Quodiidemnautaefolent,Experientiam cónfuléreratione,&abea
difcere iter longinquum determinare per figna particularia,pro
montoria, \nfulas &alia, nein fyrtes & cautes incauti incidant: At
hîc minus eftpericulum,fires nonprocedat,fi veròfic,majus lucrú,
quàmibi,ubiBona& vita perduntürinunahora: Eftautem Mercu
riiPhilofophicimonsnon Nonacris, nec Atlas, ubi alias natus cre
ditur,fedbifidovertice Parnaffus,in quorum uno Hermes,in altero
Venus moratur: Hic quoque Apollo cum Mufis eft,& fons Pega
feus,Hippocrene;cumlaufu femper viridi: Unuseftmons nomine
at re geminus,ut Hermaphroditus in uno corpore biceps & bi
membris vifitur: At quis ex mille ad hujus montis cacumen con
tendere perfeverat?Quis non in radicibus haerefcitpræpeditusre
moris nefcio quibus? Quotufquisque umbilicum ejus mediumat
tingit? Nam,momlevâ af^enfus,fiquipetatardua,fùdor
Plurimus humc tollit,mo&furmaimfommis olivæ
Immoritur,delet quodmox laudaverat im/?,
2ujcupitætermæ domariffomdi homore.
Unde non mirum,fi faltem unus exMyriadeHerculeos hofceex
antletlabores,utpedeminvertice Montis figat, laureæéjue brabe
jo fruatur immortali, quo utdociles, virtuti& literis dediti, bonæ
mentisquicunquegaudeant,Grilliverò&vertagi fruftrentur,uni
cèoptandumeft. X z Oedymus
164 Fuc A XXXIX. in 3. feu Io. füpra.
Oedypus ivicarSphyngem 96crivumben/onbftin3aftar
¢rtöbtttltiimptfsim£WRuttirgum%3cib:£)t3%ägtl6$Waynung
if bicks £)er ©tcin iftin£riangclim%ßtßm]
-Atalamtae vmbein'8icrangttinbcr§Yualitát.
*** ÉÈÈÈÈÈÈ*££££££££==
Sphyngemænigmatico Thebis fermone timendam
ÉÉÉÉÉÉÉÉtfÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ= i»
Hippom. -t-7--—
£ ££$££ÉÈÈÈÈÈ====
Sphyngem ænigmatico Thebis fermone timen
ÉÉÉÉÉÉÉÉ='ff£££££EE EEEE========
£e fjatSphyngem,mit%d%ctnben £%e6anernfefircrfc6retflidâ]
' ®er Oedypus burcbfein$unf3um3 obt gebratôt fifiglicâ.
©sftarbgefragt:%ßa&bafidttbe§$Xorgcnbe bier$ußiam $Wittag
$?ur&nocenfonbam2(benbroibarumbbrew 3üffetrag/
§`effm28bcriwinbcrfein%8atter/fönicbtrocidenrpottjerftíyldgtI
23nbnimptjum J3;ib[rimeyg*n%ut*rmit3X£i;t, E
MBL E
EM B LEMA XXXIX. De fecretâ Naturae. 165
Oedypus Sphynge fuperata & trucidato Lajo patre
matremducitinuxorem.
E P IG R AMMA XXXIX.
Sphyg amigmatico Thebäfermometimendam
Oedypusadpropriam torferat arte mecem:
9uæfitum eji cuimamepedesfint bâ duo,luce >
Sedmediâ bimi,tres ubivefferadejf.
Viéìorabhimc Lajum molemtem cedere cadit, -
9(u3#i*%h%3affcrmmafjeiiig/onbegiwirtfy/
ba6%ßaffcrbcr ©cfunb$cit.
. ■ --_-__-.
>–!-- ■ -N IT- ■ III Z. NILII T IT TRA
a...... ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*==
£ . • . • •- • - - -
„…, i£*£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ=*=
fequens. - • • -I
mgr4/13•
Sunt bini liquido furgentes gurgite fontes
-t-i- -LIL
ÈÈÈÈÈ= -
E PI G R AMM A XL.
S Umt bimiliquidofalientesgurgitefomtes,
Himc Puericalidam fuggeritumus aquam:
u4lterhabetgelidam,quae /irgimus UImda vocatur,
Hanc illijungas fimtaquae ut uma duæ:
Rivus&hicmixtas vires utriufjue temebit,
CeuJovâ Hammomiifomscalet arg.
To t
17o' p r s c U R S UI S. XL
Or&tanta funt aquarum miracula, ut vix magno volumine
comprehendipoffint,de quibusfparfim variiegéruntauthores.
Sed præ ómnibus duæ aquæ Philofophicæ celebrantur eonomine,
quod quafi cæterarum ómnium vires & proprietatesnontantùm
aemulentur,fedqu oquefuperent.Sybaris,Axüs Macedoniæ,Melas
Boeotiæ, fluvii,nigras reddüt pecudes, fibibátur; Crathis verò,Cli
tünusMevaniæ & Cephifus fluvii exnigris albas. Aquæ Sinueffanæ
in Campaniæ regione fterilitatem utriufquefexusabolent. Afrodi
fiusfluvius muliëres fteriles facit:Caburãfons Mefopotamiæ aquâ
habet jucundè olentem; Anygri aqua in Peloponnefo admodum
fœtet:Jovis Hammonii fons die friget,no&lucâlet,manè &vefperi
tepetalternisvicibus.Reliquanemoremur,omnia etiam contraria
fibi invicem à Philofophorum aquis praeftantur.Dequibus Lullius
lib.de Quinta effent.diftin:3 deinceratione; Et fic eft, inquit, du
plex confideratio in arte, fcilicet componere ex una natura unius
metalliduos liquores contrariosincompofitione; unum,qui virtu
temhabeat fixantem,congelantem & indurantem,&alterum,qu1
fit volatilis, infixus & ÉÉÉ verò fecundus liquor induratur,
fixatur & congelatur per primum:Ex quibus ambobusliquoribus
refultat unus iapis congelatus fixus&iiiduratus, quihabet virtut$
congelandi non congelatum, indurare mollificum & mollificare
durum.Ex quibus apparet quæ fintaquæ illæ binæ,& curinunam
aquam redigendæ: Lapis enim aqua dicitur, quia funditur,&vice
verfâ,aqua lapis, quia teritur.Verùm ex locis diverfishæaquæ du
cuntur, interdum longo traétu, velut Romævidereeftcirca Aquâ
Virginis aliófque fontes fa&itios,&deindeper cófluxummifcenda
funt,ut una fiât ex duabus.Si enim una eft virtutis calidæ & altera
frigidae,commixtæ mixtas vires obtinebunt& miro modofe invi
cem temperabunt: Hinc aquæ medicatæ & thermæ præftantiffi
mæ oriefitur,quae omnisgeneris morbos & affe&us profligabunt,
hominémque firmæ fanitátireftituent.Naturaquidem occultofuo
compofitionis artificiomultasaquasterrægremio cum diverfis mi
nerarum virtutibus confundit & mifcet,quæ plurimis *; fint
àIU1t1
I) I S C UI R S UI S XL. 155 [171]
[àlutiferae,fedfiarsaccedatcumdebito regimine,praemiffisuniver
{alibus evacuationibus aliifque praemittèndis, & mifceat interfe
mifcenda, cöpofitio illa longè effacior erit.Quæ qüamvisartificia
lisvideatur,efttamen merè naturalis,quia resfituna&fimplex,ho
mogenea ex diverfis,quae arte nunquam fieri poteft. Crämaqui
dem & confufioab arte caufaturabfque naturæ ope non vera & na
turalisunio,quæ à folafitnatura: InTheriaca variorum fimplicium
eft mixtio arrificialis, quae per contritionem & fermentationem
fit,atnemoeamnaturalem compofitionem,multo minùs homoge
neum Medicamentum affirmabit,nifi temerè: De fubftantiarum
mixtione artificiali conftat,quod non perminimafeinvicemingre
diantur, quamvishumana induftria iterùm ab invicem difcerfiiac
feparari nequeant. At de qualitatum omnium mixtione difquiri
tur,numprimæ omnium fimplicium Theriacae, in unam Quintam
effentiami tranfierint,an verò adhuc in fuis pulveribusvelfubftan
tiis,utprius,fintvelut accidentiain fubje&o vel color in pariete;Ac
deinde qddefecüdis, tertiis&quartis qualitatib. dicëdü? Probabi
leeftomnesqualitatesinfuispropriis adhuchaerere fubje&is,necve
ranaturâlimiixtioneinterfecomponi;Aliasfiqualitates corporafua
relinquerent, effent quatuor quintæ effentiæ in quolibetcompofi
to artificiali,juxta numerum ordinis qualitatum,primarum,fecun
darum &c.abfque fuis corporibus,& feparabiles; quod ita fe non
habet.Decoaguloleporinofcribunt,quodinfluxu à tenuitate fan
guinis,eumfiftat&quafi coagulet,in coagulationeyerò & grumis
ëundem incidat & refolvat;fic aceti,plumbi & multorumaliorum
fhnt contrariæ operationes pro diverfo eorum ufu, quia naturaita
mirabiliter ea mifcuit:fic & aqua Philofophica diverfas&contra
rias,habet virrutes, quia natura ex contrariisartis adminiculoeam
mifcuit in unam indivifibilem fubftantiam,quae nihil aliud eft nifi
Quinta effentia,refpe&ualiorumcumea mifcendorum.
Y 2. Adonis
17, F ug AXLI.in3infrà.retrogradaexiftentefimplicifeu Baf.
Adonis fwirt %omciiicribitbcm €aiberlegt/iwcld)cmfwicbic
Venustvo(tj)ülffet5unl fiatfitmit%8lutbi:%okm
Attalantas roßtgefärbct. - -
“ äÄÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Ex pa tre Myrrha fuo pulchrum fufcepit A do
ÉÉÉÉÉÉÉ tE =i=; # £ ÉÉÉÉÉÉ£ÉÉÉÉÉÉ ==
nim Delitias Cypriæ, quem nece ftra vit a per.
Hippomen. ;! —■——■—*
A* ii*=£HiEΤÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
-
—®
ÉÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈ
Adonim fufcepit pulchrum fuo Myrrha patre Ex
XLI. Epigrammatâ Latimiverfio Germamica.
spei; fjrtmeygnem?Sattft%at bic Myrrha Adonimg6o%*eni
33:18cnbit Venusfftfitfitleiiipilbgatotóstimgören]
Venustaufftgu/onbinbcmpcrfc6tam%ofamfraudéj5r»iin/
3)afierwonf5rtm%8lutbietptiffim%ofchrößtßpii.
3)ie$$ttintptjnt(0ic6prcrtotyhcnfcbarmaiibaium6(gbtträgt)
%3nb%atjfi6a10vfitfrbi*tyfifi;:{atticôgclcgt, E
MBLE
EMB LEMA XLI. De fecretâ Naturae. 173
Adonisabaproocciditur,cuiVenusaccurrenstinxit
Rofasfanguine.
EP I G R AM M A XLI.
E*patre,Myrrhafaopulchrumfîfçepit Adomim,
Delitias Cyprie,quem neceffravit aper.
u4ccurrit}'emus &pede le/à cruore ruborem
Contulit ipfàro/è,quæprius albafuit.
JFlet Dea(femt Syri,lu&us communä im orbe e£f)
Illum laäucâ mollibus&pofùit. Y 3 Ado
l74. D I S C LI R S UI S XLI.
APĘ allegoriamquàmimpropriè quidam exmythologis
explicent,& eum nunc ad Solem,aprum,à quo occifus eft,ad ί
Brumamhirfùtam,nuncadfemina frumentorum,quæ 6.menfibus
apud Proferpinam fubtus terram , & totidem fupfa terram apud
Venerem fünt,referant,alibi fatis expofitum&refutatumeftàno
bis. Hic Solem effe Philofophicum fub Adonideintelle&umcum
concordantia omnium pronunciamus: Unde Verficulus:
Ommiafìmt idem,Dionyfia,Sol & Adomá:
Et Orpheus: qui vario lætáris nomine Adoni,
Germinum & idem author,pariterpueratquepuella:
Quæ omnia deSole coelinullo modo intelligenda funt,fed de Phi
lofophico,Hic enim utrumquefexum exprimit,ille non item:Sic&
Dionyfo & Soliidipfum tribuunt,quod Adonidi,& ècontra,quem
admodum & Ofiridi. Adonis verò ab Apro interimitur,hoceft,ab
acetoacerrimofeuaqua folutiva,cui aprugni & fulminei (untden
tes,quibus Adonidem ftringit;quiaSoIPhilofophicus ab eoaprole
thaliter vulneratur,in membrisfolvitur& difcinditur; At Venusa
mafio fuo opem ferre conatur,qui cùm effet mortuus,inter la&u-
caseumpofuit & cuftodivit. Eundemadmodum OfirisàTyphone
occiditur,& in varias partes d ffecatur,quas Ifis,Ofiridis conjunx,
recollegit&conjunétas fepulturæ tradidit. Idem luétus,quimorté
Ofiridisin Ægypto quotannnisfecutus,& Adonidis in Syria & vi
cinisregnisfequebatur;ubiperaliquot dies plan&us &ejulatusau
ditus,poftdata funtlætitiæ figna & tripudia,quafi ille,qui mortuus
fuiffètjam denuò viveretillatus coelo:Unde vanitaseorum religio
nis feu fuperftitionis Ethnicæ oborta eft,quæ crevitinimmenfum,
Diabolopraebente occafionem,falsâque miracula procurante.Na
tus fuit AdonisexCinyra(ut fingunt)Cyprirege,ejusque filiaMyr
rha, natus diciturincoeftu,fi hiftoria fpeéletur,nefario, fi allegoria,
non illicito,fedinprimis neceffàrio. Nifi enim ex matre&filio,vel
ex patre &filia,fiäc conjun&io,indeάue nafcatur,nihil in hac arte
perficitur. Hic enim,quo conjuges fint fibi invicem fanguinepro
pinquiores, in primo gradu confanguinitatis,vel fecundo, funt È
] OçCUlfl
1) I S C U R S UI S XLI. 175
fœcundiores&èconverfo,quo remotiores,eò infœcundiores,quod
in hominum matrimonio tolerabile non eft. Hinc Oedypuspro
priam matrem ducit,Jupiter fororem, fic & Ofyris,Saturhus,SoI,
fervus rubeus,Gabritius; De Adonide Sol(im metaphoraBelinia
apud Rofarium) hoc eft, de feipfo ita loquitur:Scitote, quodpater
meus Sol deditmihipoteffatem fùper omnem potentiam,& induitmeveffi
memto gloriæ : Et mox. Ego emim umicusfam &affimiliorpatri meo,&c.fer
vos meos extraho de potentia &matura eorum,&imduo eosdefflemdore&
lumine meo pulchro quem dedit mihipater meus,im omnibus vperibus eo
rum: Egoemimfùm excellems,quiexalto&deprimo cunäa,& mullusfervo
rum meorumpoteífúper me,miffumus,cuidatume#,quodcomtrariusejf mi
hi.Etipfedeffruit me,momtamem deffruit maturam meam. Et ipfeeffSatur
mus,quifeparatommiameamembra: Poffeavado admatrem meam,quecom
gregat omnia membra mea divifà & feparata: Egofùm illumimams omnia
mea,&faciolumem apparere patemter imitimere depatremeoSa turmo,& et
iam dematremea quamihiimimicatur. Haétenusdi&aadeòclarafunt,
utvelmediocriterinle&tione authorum verfato tenebras à mentis
oculis difcutiant,&Iucemfolarem patefaciant,quæ in concordan
tiis adduétis rerum & perfonarum abundè perfpicitur. Nam
quæ verafunt,etiamfi fùb velo allegoriae teâa,hirò inter fefufira
Ég£u
2D€unt.
nt,quaefalfà,fecumcumάuealiis pugnant,& in diver
3)£ii;
176 Fu G A XL1I. in 4. fuprà. Contrapun&um.
Q\iii^bat in Chymicis verfiret, fa) bic%'atur/3afflififft/
€rfaßran$titorib{eftm] foieein$üßrat] ©ta6I
%ryllen wnb {ampem.
-Atalantae
Rugiems. ä£ÉÈÈÈÈÈÈÉ=======
Dux Natura tibi tuéjue arte tü
E fto lubens,erras,erras, erras, er
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
que arte pediffequus illi
ras, nicomes ipfâ viæ eft.
Hippom.
Sequens,
AE=i=£££*£==*=*=i=£
Dux Natura ribi tuçjue ar
E fto lubens,erras,erias er
ätïiïÈÈÈÈÈÈ --ER
te, ar te pediffequus il li
ras,ni comes ipfà vi ae eft.
IPomptum _ _ - +------+ -f--{-
JMorams. ÉÉÈ=&=*=;=&=&= £
Dux Natura tibi, tuque arte pe
Efto lubens,erras, eras, eras, er
ÈÈÈÈÈÈÈÈÈ
diffequus,pediffequusil li
ras,ni comes ipfâ vi ae eft.
XLII. Epigrammatâ Latini verfio Germamica.
Q€$ §üjrcrinbie $iatur [et] fveld,'rbumuffolgenvontvfiténl
33illiglitf)lanbcrftbujrtf/tpofitbitánic6ttfiutttwttm]
3)ie 3ernunfftfcybrimétab] onbe&muffdrdftm 5i«€rfaßrnßcit
3)cin ©cfidXt/baßbufönmffe5cn]tva&gelegtiftvcitonbbrtit]
3)a§£«f m fcy wiecim {ampimfimfarmlcuchtenbßtlionbftari
3)aburdô bum5gfwçrjùftiibk*®adénwn033rter ef; 3, M B L E
EM B LE M A XLII. Defecretâ Natura. 177
In Chymicis verfanti Natura, Ratio,Experientia& le&io,
fint Dux,fcipio,perfpicilia &lampas.
E P I G R A MMA XLII.
Du£y£giiitiquegregjutij
Effolubems,erras,mi comes ipfâ via e$
Detratiofçipiomà opem,Experientia firmet
Lumima,quòpofftcermerepoffa procul.
Le&iofit lampa, temebrâ dilucida,rerum
Verborúmqueftrues providus utcaveas, Z Cas
178 ID I S C UI R S LI S XLII.
CA; us, qui peregrinantibus accidere pofTunt, innumeri funt,
præfertim fi ÉÉ no&uperlocalubrica& periculofà iter fa
cere inftituant:ád quod quatuior tanquam fummè neceffària re
quiruntur, ne de viatico & robufto corpore quicquam dicamus:
Primò locorum, per quæ eundum erit,non ignarus comes aut dux:
Sj Ë ignarum duxerit,idem iis quod cæcis contingit, ut
finonin foveam,tamenin errores&ambages ambo præcipitentur:
Secundò, bacillus vel fcipio, quo viæ lubricitas,ne cuidamnofa fit,
praecavetur :Tertiò, ocüli fafii; caecis enim autlippis ejufmodiiti
nerafunt periculofiffima:Quartò lampas fivefaxificenfa;utdifcri
mina viarum dignofci poffint. Eodem modo fi quis difficilimo fe
committatrtineri, ut Medicinam Philofophicam indaget,præter
fumptus & corporis robur, quaterna defiderabitantediétis paral
lela&correfpondétia ex æquo,videlicet Naturam,Rationem, Ex
perientiam & Le&ionern:qüorum fiunumautalterumdefuerit,re
liqua parùm aut nihiljuvabunt:Hifce enim,tanquamquatuor rotis
currus Philofophicus incedit,cuiexrotisuna deeffe nequit,fifuper
fit,nil prodeft.Natura præfüpponit corpora naturalia,& fpiritus,
tanquamfubje&a primò à naturaminiftrata,in quae arspoftea agat
id præparando,purificando&habile reddendo ut de edidfieripof
fit,quod ars prófine promittit:Sicfigulus fumit aquam & terram,
vitrarius cineres & arenam,faber ferrum, æs ftannum, plumbum,
argentum vel aurum , coriarius pelles crudas & fic alii alia:
Ita quoque chymiae artifex ad fua miaterialia refpicit:Illisfuafunt
notiffima vel primo die, huic per multos annos, cùm incipit,ple
rumque ignota manent,ne dicam per totam vitam. Natura quidé
digitum intenditin materias,fed multa funt,quae impreffionem na
turae obfcurent,ut agnofci nequeat. Prima itaque intentioeft,na
turam intimè contemplari quomodo procedat in fuis operationi
bus eo fine,ut fübjeéta Chymiae naturafia abfque defe&u aut fuper
fluitate haberi queant: Unde natura fit dux&comes tantiitineris,
cujus veftigia fequenda funt. Secundò Ratio fit inftar fcipionis;
quifirmetgreffus&pedes ftabiliat,ne vacillent;Abfq;ratiocinatic
1\€
D I S c UI R S UI S XLII. 179
neenimquis ad lapfuminerrores erit proclivis,Unde dicunt Philo
fophi;Quicquidaudis,ratiocinare,numita effèpoffit,necne.Adim
poffibila enim credenda vel peragenda nemo impellitur, nifi ipfe
debilismemoriæ,obtufiingenii& fatuæ imaginationis, ut fibi im
ponatfalfâ proveris accipiendo& vera pro fàlfis renuendo : Ajunt
quoque fe non curare deverbis,quicquiddicatur,fedfaltem de re
bus,quid intelligatur; Et verba effè propter res & non respropter
verba. Exempligratia,dicat quis,tinéturâ Philofophicâ vitrumifie
rimalleabile. Quid ni hoc credidero,fimodò ratio diétet? Tertiò
Experientia dabit perfpicilia, quibus remota videri poffint5 Hæc
funtinftrumentaoptica imbecillitatem oculorumhumanorumju
vantia & corrigentia,arte inventa & faéta. Hisperfimiliafunt Ex
perimenta circa mineralem materiam cujufque generis tentata,
vifa velverè audita;quaequò plurafuerintinmemória,eò plura ra
tiocinatio inde fumet &inter &cum aliis comparabit,utanimad
vertat,quidfitverum,quidnon. Quartò Leétioquafilampada per
fpicuam in intelle&u incendat, fine qua erunt ubique tenebræ &
enfænubes.Debetautemle&iobofiorumauthorümfæpèiterari;
aliàs nihil proderit.Hinc Bacaffer inturba: Qui ergo inquit longa
mimâ erit,libemtérque patientiâfruitur,im tramitejuffo É artâ meabit
qui veròcitius/eputatex librâ noffräffuífum caperepoffè fallitur/atiusque
fuerat,mom infficere quidem, quàm umquam contigiffe:Et quæibidemfe
quuntur.
3 ij %t
18o FuGA XLIII. in 5.feu 12.infrà. Contrapun&um.
$γδrgubcméç)crforcbcnfam/bcrfálíólid) .
Atalanta; bid, micít[t6tt ¢Î1.
/ugiens. ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ I■ sA -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ -
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÈ=ë
vertice vultur, vul tur,
clamans: Albus ego atq; ni ger.
Pomum, ++-+-r-————— —------] —-t—t---—-t-f
Σ. ÈÈÈÈÈÈÈÈÈÉ â
Montis in excelfo con fi ftit, confi
Af fidu è clamans, affi du è cla
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
v w v Q*-££
EP IGRAMM A XLIII.
Monté imexcelfocomffitvertice vultur
u4ffiduèclamams; Albusegoatque miger,
Citrinus,rubeüsqueferor,milmemtior:idem ei?
££;pemmâ abfque volare folet
2Kgêfetemebrosâ mediâqueimtucediei,
2X4mque artâ caputeifille vel jffe tue.
3 LoQUAcEs
182 ID Ι S C UI R S UI S XLIII.
OQuAcEs feuvocis humanæ æmulas volucres,videlicet Pfitta
cos,corvos, monedulas, & picas quotidiè paffim audimus. Sic
Pliniusfuotempore,quohiftoriam edidit,Agrippinâ ClaudiiCefà
risuxoremhabuifTe turdum,fermones hominum imitantem fcribit.
Habuerunt& Ca:faresjuvenes fturnum & lufcinias Graeco latinö
que fermoniaffuefaétas,&affiduè nova loquentes longo etiam ver
borumfilo.Cum jueejufmodinöraraeoccurrantaves,minùsadmi
ratione dignae nunc cenfcntur,fiquidem ufus &affuefa&io omnes
volucreslatiorilingua praeditas hóc modo vocales &garrulasred
derepoffit.Verùm vultur ille,cujus Philofophimentionem faciunt,
voces,fi quas edit,non exufu didicit,fed eas natura ipfius tacitè ex
primit. Philofophi verò dicunt,quod affiduè clamet,altáque voce
pronunciet,quis fit&qualis,in quo magnos imitatur principes,qui
titulos fuos & hæreditates femper in initio fuarum intimationum
innotefcere volunt,non fuperbiæ alicujus notâ,fed aliorum caufa,
ut&ipfifciant,quibus principatibus dominentur,aut jus hæredita
riumpraetendant. Sic multum intereft,utagnofcatur,quibus colo
ribus,tanquam armorum & titulorum infignibus, Philofophicaa
visgaudeat,& cæterasantecellat. Ego,inquit,ut Rofariushabet ex
Hermete,fumnigrum albi,&Citrinus rubei,& certèveridicus fum
&nonmentiens.TNigrumfeadfirmat,album,citrinum&rubeum,
&talis reverà eft,etfienim tresultimos colores aétu nondum poffi
deat,tamen hæreditatumeorumexpe&at. Hinc Rofinusinlib.di
vinarum interpretationum; Recipe,inquit,lapidem,qui eft niger,
albus, rubeus, citrinus.avis mirabilis,qui nigredine no&tis,& diei
claritate fine alis volat. Ex armaritudinenamqueinfuoguttureexi
ftente,coloratio accipitur,à fuo verò cruore mera aqua accipitur,
ficutdixit Alexander Recipe lapidem quatuor colorum fili. Colo
reshofceomnes,quifuntprincipales,fuccefIio ordine adeffè lapidi,
adnaufeam Philofophorumlibridiélitant. Cur verò Vulturappel
letur Philofophicumfubjeétum,nonabs re erit.Ex vulturibus nigri
prævalent,rapaces funt,fedtardè volant,propter corporis molem.
Ajunt hanc avem concipere fine mafculorum femine,& fine con
junétione
D I S C UI R S UI S XLIII. 183
junétione generare,nat6sque ex iis in multam ætatem procedere
adannumufque centefimum. Nidificantinaltis rupibus, nidos ne
mo attigit. Foetus ferè cernuntur bini: Auxilio funt contra fer
pentes.Eurogravidaefiunt. Cùm coeperuntova edere,aliquidadfe
runt ex Indico tra&u, quod eft tanquam nux, intùs habens, quod
moveatur, fonüínque fúbinde reddât, quod ubi fibi appofuetunt,
multos fœtus producunt,fed unus tantum remanet,qui I m M usu
Lus vocatur. Hermodorus Fonticus apud Cœlium teftis eft,vultu
reseffe omnium animalium innocentiffimos,quia nihil prorfus at
tinganteofum,quæ ferant homines,plantent,alant. Animantium
prætereanullam interimant. Volucribus quoque vel mortuisabf
tineant,quodam cognationis intelleétu: Hinc inauguriis praeftan
tiffimihabebantur,utindicantUrbis Romæ primordia. Has vultu
rum proprietates ferè omnes cùm Philofophicus ales exprimat,
hinc non immeritò vultur ab Hermete aliisque appellatur,qui &
tardusinvolatu & nigercolore eft;Concipit exfefe:Sicenim Rofà
rius circa finem 5 Et ipfe eíf draco, qui maritat feipfùm & impragnat
feipfùm &paritimaiefao,&c.Et Rofinusad fàrratafit: Et ipfùm e$fér
{ἐ Luxuriams,feipfam imprægnans & im die uma parturiems, &c.
Diutiffimè vivit&fupereft,feque multiplicat.Quod enim Virgilius
de Phoeniceavefcribit,huicæquè(quia eadem eft)convenit:
l4lipedem cervum corvus ter vincit at illum
CMultiplicat movies Phænix reparabilè ales:
Hujus nidos attingere valdè difficilè eft : Cum ferpente Mercuriali pugnar,
eümq; vincir,hoceft,Sol cum luna. Exvento concipitur,&in ventreejus por
tatur,&in aëre na(citur.AEtites lapis lapillum habés intra fe fonantem,à multis
tot ü dicitur.UI mus fàltemimmu{ìlus in nido Philo£invenitur.innocentiffima
quoq;aviseft Philof quia nulli nocet,omnibus fcientibus prodeft,& in augu
riis præftanriffima. At curin monte nioificat,& fedensita clamat ? R. fpondet
Rofinus ex R* fi,qui inquit: Comtemplare altißima montana,qua fùnt à dextri, & à
finiftris,ac afcende illuc: ibi lapis noßer invenitur,& m alio monte qui fertomme genus pi
gmentorum,& ffiritus vel ffecies, ubi fimiliter e$f: Moriemus: Confcendite alta montana,
arboribus confita quia ibi lapumofferim venitur & abfconditueti: Et Hermes: Recip tt lapi
dem benediótum,comminuite & lavate lapidem rubeum,de quo extrahitur.quiimptmitur
inmontibw&maximèaliquando uncloacü veteribus. %)Widí
184 FuGAXLIV.in;,feurs.fuprà.Bafifblaproportioneexiftente.
£)urd)%cfrugTyphon OfirimtöDtct/oribfcine®(icbat
§£*fftcivct] welcjttoibcrum63ufammtm6tingtbit Ifis,
forocit6crúm6t.
4talanta, ÉHEEEEEE=*=*=*=*=*=* 34
fwgiens,
Sy ri a Adonidem habet,Dio
Ægyptus,quifunt nilnifiSolSophi
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉati
nyfum Græcia, Ofi rim
ae, nil nifi Sol Sophi æ.
fit ii#iHÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
fequens.
Syria Ad ni dem ha bet Dio ny fum
Ægy ptus, qui funt nil ni fi Sol So phi
** £äää=È
wora/3£,
Sy fia Agonidem håbet, Dio
Ægyptus,quifunt nil nifi Sol Sophi
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ -
E P I G R A M M A XLIV.
Tria Adonidemhabet,Dionyfùm Græcia, Qfirim
Ægyptus, quifamt mil mifiSo L Sophie:
Isisadeífóror,&conjumxac mater ofirâ,
Cujus membra Typhomdifferat,illa ligat.
Defuitat pudibundámaripars /parfàper umda;,
Sulphurenim,Sulphuà qüod generavit,abejf.
Aa OsYRI
r£6 p r $ C ÜI R S UI $ XLIV.
OÉÉÉ allegoriamalibi,nempeinn.lib.Hieroglyph.adfuam
veram originem,quæ Chymica eft,reduximus & plenariè ex
plicayimus.Quocircahiceadem repetere(quamvis eadem deiifdé
dicidebeát)fupervacaneum arbitramur.Atnihilominùsdifcurfum
hic inftituemus parallelum,gintra carceres Antiquæ Chymiae(qu¢
tota poëtis decantata&figurataeft) femperverfàbitur& manebit.
Ofyridem tu mihi Deum,autregem Ægyptium perfuadebis? Non
credam, etiamfi perfuaferis, ut credam: Longè aliter enim canes,
longè aliter(uteftin proverbio)fues olent: Deum planè nego,& tu
mihiaffentiêris,nififis Ethnicusautdiftortæâ reéta ratione opinio
nis. Regem nec fuiffe,demonftraturex circumftantiis omnib.quæ
alibi confiderantur:Soleft,fedPhilof. cujus nomen cùm illi paffim
attributumlegatur,vulgares,qui nullum alium nifi mundanumil
ludlumennoverunt,prò eointerpretatifunt. A folemundifolPhi
lofophorum denominationem habet,quia proprietates naturaeab
illo É coeleftidefcendentes,auteiconvenientes,continet. Solita
que Ofyris eft, Dionyfus, Bachu ,Jupiter,Mars, Adonis,Oedypus,
Perfeus,Achilles,Triptolemus,Pelops,Hippomenes,Pollux. Luna
verò Ifis,Juno,Venus,mater Oedypi,Danaè,Deidamia,Atalanta,
Helena: Item Latona,Semele,Europa,Leda,Antiope,Thalia. Atq,
hæ funt compofiti partes,quod ante operationem lapis dicitur,&
nomine omnis metalli, Magnefia: Ét operationem, Orcus, Pyr
rhus, Apollo, Æfculapius. Adjun&a funt,Typhon, Python, Aper:
Artifex Hercules,UIIyffes, Jafon,Thefeus, Pyrithous: Labores &
periculainnumera,quæ ab his artificibus exantlata fuere. Videan
tur Herculislabores,Ulyffis errores,Jafonis pericula,Thefei cona
tus& Pyrithoiremorae.Magnum hoceftmateriæ & doétrinæ volu
men,per quod Vulcanus, Mercurius & Saturnus omnibus paginis
currunt& recurrunt,hic ut pater omnium&caufa,fine quanom,ille,
ut materia & forma,ifte,utefficiens. Solducit fororem lunam in u
xorem. Jupiter Junonem, ut Saturnus Rheam, & Ofyris Ifidem:
Dionyfusex matre Semele combufta fulmine Jovis eripitur imma
turandus in femore Jovis patris, Æfculapius ex Coronide matre:
Diony
ρ Ι S c UI R S UI S XLIV. 187
Dionyfus adultus novam vini potionem monftrathominibusufq;
in Indiam expeditionem fufcipiens, Ofiris&Triptolemus,frugum
feminationem & ufum, Æfculapius, medicinæ adminiftrationem:
I)ionyfus Græcis fic di&us,Romanis Bacchus eft,AEgyptiis Ofiris,
Syriis Adonis. Oedypus patrem occîdit,& matrem düxit; Perfeus
avum interemit, Typhon fratrem Ofirim, aper Adonim, Ceres
nutrixTriptolemipatrem ejus Eleufium; Hippomenes pomo au
reo Atalantam vicit,Tantaluspater Pelopis Hippodamiam curruli
certamine obtinuit.Ofirisin partes diffectus&ab Ifidematre,foro
re&conjugeiterùm conjunétus fuit. Pelopspuer co&us& bullitus
humeroà Cerere depaftovitae reftitutus,addito humero eburneo.
Achilles&Triptolemusfub carbonibus no&upofiti,&interdiula
&tenutritifunt,hicà Cererenutrice,illeà Thetidematre: Achilles&
Helena Trojani belli caufæ fuerunt,haec ut impulfiva,ille ut effi
ciens;Helena nataex ovo eft,&in Pelei&Thetidisnuptiis,exquib.
Achilles natus,pomum Eridos,prima caufà raptus Helenæ,proje
&um fuit. Pollux adfuit Argonautis, qui quinquaginta ferè annis
ante bellumTrojanum inceptum vixiffè præfupponuntur(fi vixe
rint)& Helenacum Polluce ex uno ovo prodiit, Fuit itaque anus
Helena, cùm raperetur à Paride: Achilli in Elyfiis campis Medea
nupfit,tumanus edentula:nifi fortè fibijuventutem reftituit,ut AE
foni,Jafonis patri,& Ceres Pelopi, unde bis pubefcens appellatur:
Perfeus alatum equum accepit a Pallade,eijue caput Medufæ in
remunerationem attulit,cuiMercurius harpen,& ÄÈ aliaarma
miniftrârunt,Triptolemusà Cererecurrumicum draconibusalatis:
Ex Joviscerebro Pallade nata Rhodi pluitaurum,ut& Sole concü
bente cum Venere; Et Jupiter,ut aurum compreffit Danaen,ut
Cygnus Ledam, ut cuculus fororem Junonem5 ut Taurus Euro
pam,utSatyrus Antiopen,&ficconcordantiaeft in omnibus.
2(a ij 3)ie
188 FuGAXIV.in3,fup.vertendoBaf&incipabinitioinclave d.
£\ic€011110nbj0r€d)attcn ©o(!n6ringcn
δa3%3crdf.
Atalamf4
Aagiens,
#E=ÈÈÈÈÈÈ
Hinc illi adverfis partibus umbra manet.
E P IG R A MM A XLV.
So L, fax clarapoli,nomcorporademfapemétrat,
Hinc illiadverfis partibus umbramanet:
Viliorhacrebusquamvis e$t omnibus,ufì
u4ttamem Aftronomâ commoda multatulit:
Plura SophäfeddomadeditSol,ejus&umbra,
ufuriferæ quoniamperficitartâ opus.
Aa 3 QuEM
19o p r S c UI R s UI s XLV.
Uem Admodum in Palatio rotundofeu formae fphæricae,uno
loco ignisincenfus illuftrat circum circa omnes parietesfupe
riores& Ê partes,exceptis iis,ubimëfàvel tabula in medio
confiftens fuoobje&tu impediat&umbram tenebrofàm admittat,
ita&Solinmagno illo coeli palatiofiveTheatro coelato conftitutus
omnem coeliconcavitatem,contentain eâ diaphana& lucis rece
ptivacorpora,hoceft,ftellas quafcunque,errantes&fixas,radiisfuis
illuminat,nifi ubi Terræ intermediae denfitas prohibeat: Ibi enim
umbra nigra & tenebrofa,quae nox dicitur,tamdiu permanet,do
necfolispræfentiâ fugetur&luxejusvice fundatur&confpiciatur.
Eftitaqüeumbra&noxfolarislucisprivatiofeu abfentia,dies ecö
trairradiatio & circumfufio. Umbra eft,quae folisafpe&um tolera
re nequit,idcirco fugiens&feabfcondens nuncabhac,nuncab illa
parteterræ,prout föleftexoppofito.Nunquam Sol& umbrafein
vicem viderunt,quamvis in momento quovis,finatura admitteret,
poffent;fed fol ut inimicam fibiaudiens femperilliinfiftit fugienti,
ihec unquam defeffam capere poteft,ut pulchrè Buchananusinli
brofphærico cecinit Adimitationem &exemplum magniilliusfo
lis,ejüfqueumbræ,Philofophi obfervârunt&fuofoliadeffe umbrâ
nigram,nebulofam & fugacem: Hinc Hermes,Fili,inquit,extrahe
à fàdiofùamumbram,hoceft,videutfolem tuumcircumducasper
primum mobile,cuiVulcanus praeficitur,ut & illa Terræ tuæ pars,
çquæ nunc umbrosà no&e tegitur, clarâ fruatur luce folari: Nifie
nimpermotum primum totum Firmamentum coelicum omnibus
confentisfingulis diebus naturalibus,hoc eft,viginti quatuor horis
femel circumiduceretur,fedfàltem motu fuo propri6, fecündo &
annuodi&oSolmoveretur,quiinfranosfunt Antipodes,ferèfeme
ftritemporisfpacio noctemhabere&nos diem unum contingeret,
& poftvice verfâ illosdiem&nos no&em:utfictotus annus exuna
noâe&die conftaret,velutinuncfubutroque polohæ vices expe
rimento&ratione veriffimae comprobantur.Atprovidentiæ Divi
nae longè aliter vifum fuit, quæ ideò duplicesmotusordinavit pla
netarum,primum & fecundum,& ficannuminmultos diesqtiu1t:
p r S c UI R S UI S XLV. 19r
buit:Umbra autem lla &fol diem & no&em faciunt fimul,quod
fol per fe folus non poffèt,cujus eftilluminare omnia oppofitaloca
& corpora, non autem umbram facere,nifiperaccidensfüâabfen
tià.ltâ & Sol Philofophicus cum fua umbra É diem, hoc eft,lucé
& noétem feu tenebras, nempe Latonam feu magnefiam, cujus
umbramignito pharmaco delendam& comburendam effe tradit
Democritus, ut lib.3 Aureæ menfae patetininitio.Umbrarum uti
litas in Aftronomicis adeò magna eft,ut fineiisillafcientiaabfolvi
vix poffit, Chymici quoque fuis umbrisaffcribunt,quod eorum ars
ad perfeétionem veniat;Quid enim Sol hic fineumbra?Quodpi
ftillum fine campana: Illud quidem facit motum primum,utfoni
tus detur, at hacc dat fonitum;illudeftple&rum,haecorganum;il
lud lingua,hocosmagnum: Umbra resviliffima eft,nonEnti pro
xima,fic & Philofophorum umbra eft quid nigrum nigrius nigro,
utvocant,velvilius algâ,non propterfe,fedhominumopinionem&
copiam; Ignequid utilius, quid aqua preciofius, quid terra amabi
lius,quæ dat flores&amabilia omnia? quid aëre jucundius,quo in
terclufo,omnia jucunda effe definunt:Attamen, quia proftent ad
hominum ufus in latè patentibus fuis fphæris, Ä, cenfentur,
raepofterâ imaginatione.Sic & umbra taxatur & communis &
hilofophica;Qui in umbris fubterraneis diu degunt,fi in claram
folis lucem fubitò producantur, amittunt vifum & aciem oculo
rum;Itaquiinfola umbra Philofophicamorantur& operantur,nec
ei folem adjungunt,judicio & oculis mentis privantur:effeétüque
fruftrantur In meridiemfole coeleftielevatomajor eft calor,eft &
minorumbra; fic quoque hic caloreauéto diminuitur umbra&è-
converfo;Incipiendum itaquefoleà meridionalilateread noftrum
verticemfeiterum fleétente,in Capricorno;& prima operatiouf
que ad Arietemeritabfoluta,tum incipit opus mulierum,ufque ad
Leonem;& poft labor exlabore provenit,donecannus capitecau
damapprehendat,utanguis,hoc eft,abfolutus fit.
3®£9
19* Fug A XLVI. Reciprocal.
3ίκαι%kt/diiieroon£>ficn/bar ambcròoti$ficit
fommfmgufamm£m.
Prima voxincipiat abinitio:
3:*i£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ*=£*£ÉÉÉÉÉÉ
Eugiens. - - 3*-t-j - -
#£ i£REFÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ it=££*
Fertur ad E o aS occiduasque pla gas.
las mel ge mififfe las qui a phis Del è Jupiter
p.®WM ~t~ -i- -■- R tr
Mor4m4, ÉÉÉÉÉɤ¤¤=EE —4 ILL ■
£g*
'-
E P I G R A M MA XLVI.
Upiter è D E L P H is aquila mififfè gemellas
J FerturadEja, Occiduásque plagas:
Dum medium explorarelocum defiderat orbâ,
(Famaut habet)Delphos hae rediêre fimul.
u4it ille lapides bimifìmt,umus ab ortu,
• Lflteraboccafì, qui bene convemiumt.
Bb APoLLINEM
194 jo I S C UI R S UI $ XLVI.
AÉÉ; antiquiffimumexVulcanonatum,Athenarum cu
ftodem tradit Cicerolib. de naturaDeorum. Quæ quidem o
inio, fi ut debet,ad allegoriam transferatur, eft veriffima; Quia
ú. Solem Philofophicum,qui Apolloeft,producit. Sed præ
valuit,quod ex Jove natüs fit; Cùmverò Latonâ uterogeftaretge
mellos Apollinem& Dianam,quosexJove conceperat,Juno Zelo
typa Pythonemhorrendae vaftitatis ferpentemimmifit, qui gravi
dam profequeretur & vexaret. Muliermiferapoftdiutinoserrores
tandem navigio delata in infulam Ortygiam,ad fororem fuam A
fteriem,quæinea regnabat: Cùmque ea infulaferè totamariinun
daretur. parturienti Latonæ locüm dedit, unde Delus diéta,quæ
*A%xo erat antea. Ibi igitur enixa pueros; prima prodiit ex utero
Diana,eaque fé obftetricem matri in partu fratris Apollinis labo
ranti præbuit; UInde fa&um eft,ut prægnantes in puerperio ejus
Numen invocarent, eamάue vel Lücinam vel Ilithyiam vocave
runt,quod lucemnatis infantibusapertis eorum oculis oftenderet:
Apollo igitur natus,&adultus Pythónem matris vexatoremfagittis
cönfecit & Cyclopes occídit,quod fulmen Jovi fabricaffentadin
terficiendum ejus filium Æfculapium, quem Jupiter fulminatum
ad inferos detrufit, propterea quod Hippolytum ab equis difcer
ptuminvitam reftitüiffèt. Hæc effe merè Chymica,multis inlocis
demonftravimus.Latona enim,Cynthia,Apollo& Python,funtre
quifitaartis,quæ eomodofè habentinvicem,utnarratumeft. Cùm
verò hæc ab antiquiffimis Poëtis,ut Orpheo,Lino,Mufaeo,Home
ro,fcriptis vulgataeffent,apudignaros 6ccafionem religioni & ve
nerationi Apollinis praebuerunt.Hincin multis locis Europæ & A
fiæ cultus eft Apollo,eique ereéta templainnumera.Præcipuè verò
Delphis antiqua religione venerandum habuit templum, in quo
ftatuæ plurimæ ex auro folido &argento magniponderis& artifi
cii à regibus & principibus repofitæ erant, cum aliis donariis pre
ciofiffimis,quæ ab omnis ftatus hominibus religionis caufainfacra
riis recondita erant. Paufanias refert fceleton aheneumartificiiad
mirandi appenfum tholo templi fuiffè ab Hippocrate, Apollini
quoque
jo I S C UI R S UI S XLVI. 195
£" ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Hinc u bi Sol ori tur lu pus
Mer gi tur inde ca nis qui du O.
-- - -
-
- - -
-*
HÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉffiiitftH££££££*££
advenit, Aft ubi Pon tO
Hippom. ; - __-
fequens. - - --- -- -
Hinc, ubi Sol oritur lupus advenit,aft ubi Ponto, ubi Pon to
Mergitur inde canis,qui duobile tument,qui duobile tument.
Incipe in nota It. & retrogredere.
Pomum -TSE
?0ra/?s.
tu
--_ - -
=…
-<========
: §=====–S-j
§… –II
E P I G R A M M A XLVII.
EHngit; Soloritur,Lupus advemit,a# ubi Pomta
C%ergitur,imdecamá,quiduobiletumemt:
Humcã,&hicillumffimulamtefurore momordit,
Etrabidus riëïu vifùs uterquefuit.
Swnt geminihilapides,gratâ quidamturubique ,
Ommibus atqueomni tempore,quos temeas.
Bb 3 Phi
198 p r S c UI R s U s. XLVII.
H1 LosoP HI multisinlocis duorum meminêre lapidum gratis
nobis datorum,ut Ifàac, Arnoldus & alii, inter quos Avidenna
diciteos inftercore jacere abjeétos, negle&tos vulgò,qui ficonjun
gantur,perficiantmagifterium:Quidam attollunt Mércurium oc
cidentalem, qui prætulit fe auro &illudvicit? Verùm omnium o
ptimè Authorcöfilii conjugiifolis& lunæ exAriftotelis Epiftolabi
mos defcribit lapides,ubidicit:.Qupdhujus artâ duofimt lapides,princi
pales,albus &rubeus mirabilà maturæ: Albusim occafìfolùimcipit apparere
Jùperfacies aquarum, abßomaemsfe u/juead mediam mo&fem &poffca ver
gitim profumdum: Rubeus verò ex oppofite operatur,quia imcipit afçendere
Júperaqugimortußläuffueadmeridiem & poffeadejêemditimprofundum.
Hiitaq;lapidesfuntantediétæaglæà Jove DelphisemiííæjHiquo
quefunt lupus&canis,ex diverfisfeu oppofitisterræ plagisvenien
tes,quorum unus momorditalterum,&amborabiofifa&ifunt,vel
utiteftatur Rhafis in Epiftola: Hi lapides funt veriffimum Bezoar
ex quibus præftantiflimum mittit India Orientalis ex ferarum
Vent£€ depromptum,aliud fed minoris efficaciæ dat India Occi
dentalis, Peruana,ex cicuribus animalibus acceptum;Sic oriens
dat lupum atrociffimum,occidens canemhominibus familiarem,
hoc eft,Sulphur ab Eoo, Mercurius ab Hefperio tra&u venit; ex
quibushicmollis&traétabilis,illud cholericüm & iracundumexi
ftit:Quiduo quàmprimum fe invicem offendunt,in mutuos mor
fus incidunt: Canis verò magnitudine infignisprimam vi&oriam
obtinetproftrando lupum&femianimem reddendo:At lupus vi
res recolligens poft canemdejiciteique deje&oinftatufquèadin
ternecionem;Interim non minora vulneranecminus lethalia,quâ
intuleratcani,ab eo recipiens,donec fe mutuis conficiant &intéri
mantmorfibus:De lupo Rofinus ad Euthiciam, inquit quodfit miles
viάorduorum roboratus multiprecii&imtemfiffimi roború,perforâs corpo
ra,cumiâ obviat, & eíí albus apparitione, rubeus experimento, eff% ma«
quilumam duxit in uxorem, quem mommulliputamtaurum effe preciofiffime
cömexiomà, cujus congelatum mumquam diffolvitur,mequeveffigia delemtur
quod Deus/âmââ Philofophä & eleöfä largitus ejf:Scito, quodmatura cepit
4T0773
D I S C UI R 3 UI S XLVII. I99
comparem utinimicum.Hacile.Etmox,quodfùphur,inquit,fortiffimum
e$t & ad verfùs ignem pugnams quodromtinet & comtimetur: Ex his mam
que comjuméfis color preciofiffimus exit, & mumquam poteft fúlphur, quod
Ἀaturaliter fugit,poffea fugere eo quod perforavit illud amimafimiliter&
perforavit & mixta e$t animae timéfura corpori,& corpus amimam comtimuit
ö- maturale fugere prohibuit.Et deinde quaeremti,quâ lapidum fit fortior,
reffondet: Lapis qui mom eif lapâ fortior ejfaltero imimico: rubrum verò
eífortius illo quodfùa fortitudine fòcios roboravit.Lupusitaque Orien
talis fortioreft cane occidentali,quamvisviétoriæ nonpotiaturef
feétu,fed una cum inimico occidat: Exutrifqueverò fit venenum
tingens: Differentia inter lupum& canem exigua eft,cùmmolof
fusfeu prægrandis canislupinam formam & fpeciem oftendat,ita
ut lupus origine,fed longa progeneratione cicur faétus videatur:
Eodem modo fulphur & miercurius parùm differunt inter fe;quia
illudexhoc,velhicex illo ortumducat:Mercuriusquidem fulphur
genuit,at fulphur Mercurium purgavit & talem reddidit: De his
idem Rofimus,dum quærit Umde vemiat ejus color?reffomdet, ex ejus im
tenfiffimaamaritudine:Etilla Umde venitejus amaritudo & imtemfio?re
fpofidet,exejus metalliimpuritate: Etilla: mumquam ejuscolor rubeusfù
peremimet?refpondet: Etiam: Et illa: mumquam etiam eífigme calidior?
fefpondet:ignâ ad reffeäum illius e$ tamquam aquaad reffeéfumignis.
Etilla:Igne mè ejifortior?refpondet mom.Et illa: guare ergo afférâ,eum
igneeffèfortiorem?Refpondet, eòquod ignibusfibi ipfis obviantibus alter
alterum comedit. Patet itaque quod alter alterius alimentumfiat&
cibus,& quantum uni decrefcattantum alteri accrefcat,donec ac
crefcens prævaleat& dracoferpentemdevorârit: Inmagnis praeli
is fæpè contingit,ut ftragem majorem pafficampum&vi&óriam
obtineát5 Ita& canis quâvis proftratusnontamen vi&usoccubuit
omnino,cùm hoftem adeò É teneat,utilleabfquehocvivere,
ncchicabfqueillomoripoffit.
3)ft
[200] 184 FueAXLVIII.in 5 feu11.fuprà.vertendofimplicem.acinitio.
'®¢t $önig oongctrumfamem?{3affcr bcfompt cim
$rantf5titIvon2(r#tcm a6tt curiret,
bic ©cfunbyeit.
Atalant4
fugiens ÉÉÉÉÉÈÈÈÈÈÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Divitiis populisque potensRexfontisamavit,amavit,Porta
E P I G R AMM A XLVIII.
Divijt;populisquepotems Rexfomtâ amavit,
Portariâfèrvà quasfibi poßit, aquas :
Has bibit&rebibit vena mox inderepletus
Difçolorà clarâ fùfeipitur medicâ;
ud quibus utpurgatus erat,fùdoribus,alvo,
Oréque,mox timéfaejf utraque malarofís, Cc Xer
2Q2 IO I S C U R S Ü S XLVIII.
ERxEs ille potentiffimus Perfarumrex,cùmperficca&inculta
locafubæftu exercitumduceret firibundus hauftumaquæ tur
bidæ à quodam milite oblatum non refpuit, fed gratiffimiè bibit,
portantemάueiddonarii munereampliffimo ornavit.Etfanèfiquis
hoc ipfo tempore(ut quorundam hiftoriae recentiffimæ teftantur)
per fines Perfiae peregrinetur,rariflìmè fontes aquæ dulcis invenire
dicitur,cùmaquç ftagnâtes fint fàlfe,acipfumfolüinfuperficiefalfe
dinem offerat copiofiffimam: Eo modo Rex, cujus meminerunt
Philofophi fitivexatus,mandavitaquae dulcis fibi copiam fieri,quâ
allatam bibit ad fatietatem;veluti éx Merlini allegoria cuivis cón
ftat. Curatio regis ægri & difcoloratifùfcipiturà medicis diverfis:
4Egyptii fuis medicinis propinatis moverunt humores adhuc cru
dos,quos Hippocrates priùs conco&os purgari debere afferit, nifi
fint fluxibiles & vagi. Tum enim mox éduçendi funt,ne in partes
aut vifceranobiliorâ fortèimpetum faciant&ruant.Hinc regifym
tomatapericulofa,utpotelipothymia& fyncope obvenerunt. A
exandriniverò medici,poftremò advenientes in morbo chronico,
felicioresfunthabiti,quiregem priftinae fànitatireftituerunt.Tanto
mederi regieftoperæpreciüm,quimedico fuo fànus fa$tus benevo
lam præbetmarium & faciem féremam. Legimus multorum cura
tiones optimè fuiffe recompenfatasà regibus diverfis,utiDemoci
disà PolycrateSamiorum tyranno talentis duobus,Erafiftrati(qué
Plinius fcribit, fuiffe difcipülum Chryfippi, ex Ariftotelis filia geni
tum) propter Antiochum regem,examore Stratonices novercææ
grum fanatum,centum talentisà filioejus Ptolemæo,ut JacobiCo
&terii,medici Galliregis Ludoici II.àquoquatuor milliacoronato
rum fingulis menfibusproftipendio accepit,aliorumque recentio
rum non faciamus mentionem;fedhujus regis fànatio adhuc §§
majori mercede aut praemio recompenfatur. Itaenim apud Rofa
rium Herrnes& Geber, Qui hanc,inquiunt,artem femelperfece
rit,fi deberet vivere mille millibus annis & fingulis diebusnutrire
quatuormilliahominum,non egeret. HocconfirmatSenior,dicés:
Eftita dlveshabens lapidé,de qüo Elixir fit,ficut quihabetignem;
poteft
1) I S C U R S UI S XLVIII. 2o3
poteftdareignem,cuivult,&quando vult,&quantum vult finefuo
periculo & defeétu. Democriti pater adeò dives fuit,ut exercitui
Xerxis Epulum dederit,& Pythius quidam opulentiffimus obtulit
eidemftipendium totius exercitus&commeatumad menfes quin
que,fi módò nnumexquinquefiliis,natu minorem,quifuaefene&u-
tiseffetfolatium,nein caftraregiaire cogeretur,domi retinere lice
ret;fedbarbarus rexindigniffimèpetitionem Pythii ferens,juffitmi
norem natu filium in duas partes diffe&tum palis utrimque ad viam
regiam adfigi,perquam totus exercitus tranfiturus erat,utannotat
jÉ lib. z. Ennead. 3. Sed horum divitiae nihil ad opeshujus
Regis,quæ funt abfque dimenfione & numero. Huncfànatum&
ab aquis liberatum Reges omnes, & potentes aliarum regionum
honoraverunt & timuerunt. Et quando volebant videre demirabi
libus ejus,ponebant in crucibulounciam unam Mercurii bene loti
& projiciébant defupertanquamunumgranum milii de unguibus
ÈÉ capillisautfanguinefuo,&fufflabant levitercumcarbónibus,
dimittebant eum infrigidari cum eis,& inveniebant lapidem,qua
lem fcio. Hic eftille,cujus Bernhardus Comes memifiit,quod fex
fuis aulicis tantundem regni det,quantum ipfe poffidet,fimiodò ex
pe&ent,donec ipfe in balneojuventutem recuperârit,& veftibus
variis,nempe thorace Ë albo& fanguine purpureo or
natus fit;tumenimfingulis de fanguine fuo daturum,ipsósque fu*-
rumdivitiarum participes faéturumfe pollicetur.
€¢ ij £)as
2o4 FuGA XLIX. in 5.fuprà.vertendo Bafinfeufugientemvocem
&incipiendo ab initioin d. ficvertendofimplicem
&incipiendoinfineg.
'®aö%ilofop%iffic£inbcrfcmmctbrc)8áttcr/
Atalanta npicbcr &riom.
Fwgiem;.
iË
tInqr: inueiieu*snqaoqa *snue>In A xy sauia Hu; u2[ad uepnq
ÉÉÉÉÉÉtf*£="; hanc vocem,& incipc
—-*-=*====*==t=t-t-i-- = ab initio d.
#££££££jiiHiiííííííÉÈ=
bu bu lam fe mi na quod fu erint.
Pomuma
Amerans. ä**¤ÈÉÊ.
££=$$=§= §==S=;$i$E$=££*£==3=57=============EE
E§. <> ----
E P I G R A M MA XLIX.
Abula marratur,Phaebus,}'ulcamus & Hermes
Impellem bubulamfemima quodfúerint;
Trésque Patresfuerimt magnifimul ORIONIS:
9ujm Sobolem Sophiefictripatrem effèferumt:
Sol etemimprimus,Yulcamus at effe fécumdus
Dicitur,hicpraffamstertius artepater.
Cc 3 MuL I e
zo6 D I S C UI R S UI S XLIX.
NAIUILIE REs, quæ fe variis proftituuntviris,raròfobolemviva
cemconcipiunt ex jíÉ diverforum feminum:Natura
enim ingenerationehominis& animalium plaerorumque non ad
mittitfüperfoetationem,nififortè rariffimè: Hincexunicopatre &
matre proles quæcunque nafcitur,five fitunaautplures,ut quoque
exhiftoriis& eventu aliter judicantium patet,inprimis Margaritæ
illius Hermannicomitis Hennebergiæ uxoris,quæ anno 1276. tre
centos&fexaginta quinqueenixa eftpueros,quorum omnium ba
ptifàtorum, & mafculorum, Johannis, fœminarum Elifabethæno
mine vocatorum, poft demortuorum fepultura in Laufdunenfi
templo, uno miliari diftante Haga comitum verfus mare,in Hol
landia,adhuc cum pelvi ærea,in qua baptizati fint,& infcriptione
hiftoriae,adhucvifitur:caufam dicunt,quod Comitiffâ videns pau
perculam mulierem gemellos in ulnis geftare,eam adulteramvo
cârit, quafi impoflibile fit,ut plures liberiuno conceptu exunovi
ro,fed ex diverfis, neceflàriò ederentur: Unde imprecationefaéta
à paupere, quæ feab eo crimine puram noverat, quotquotdies in
annofunt,totipfa concepitinuterounotempore&exunoviro.Mi
raculum hoc quidem eft,at naturale opus, quod ex divina ultione
contigit: In opere autem Philofophico quod alias naturæ adver
fumeft,facilè admittitur fub allegoriæ veftimento: Hic enim unus
fœtus tres dicitur habere patresvel etiam binos,ut& matres. Hinc
Raymundus, ut citat Rofarius, nofter, inquit, infans habet duos
patres&duas matres:& quia ipfe charè nutrituseftextotafubftan--
tiain igne,propter quod nunquam moritur: Ita DionyfusfeuBac
chusbimater appellatur,quemimmaturum combuftâ matre exe
jus vétre eripuit &femorifuo infuit,ut patermater fáétusfit:Sed,
haecmagis declarátur in Orionis conceptu, qex Apollinis,Vulcan
& Merçurii commixtis feminibus in pelle ÉÉ inclufis perio'
m enfes,natus dicitur: Monftrofà haec effent omnino,non tantùm
fabulofa,nifi arcanum naturae fubhisinvolucrislateret,non omnib.
obvium.Lullius inTheorica teftamentieidem fœtui Philofophico
tot & ferè eofdem attribuit patres, nempe Solem, qui eft Apollo
five
D ? S' C UI R S UI S XLIX 1o7 [207]
five Sol cccleftis eft primus hujus generationis author,quivirtute
fua inenarrabili & occulta feu aftrali operatur inmateriamquan
dam Philofophis notam, tanquam inmiatricem mulieris, in eâque
producit filium feu fœtum fibi fimilem,cui poftea fuaarma & in
fignia virtutum,paternojure,tradet&relinquet,hoceft,immatura
maturandi& non tin&ta nec purgata,tingendi & purgandi poten
tiam.Quicquid enim Sol in millé annis perficit,hòc filius ejüsindi
midiahorapraeftabit; Proptereautvis miillecuplo fortior in eo fiat
quàm in Sole,patereum Vulcano indifciplinamtradit&artificifi
mul,utab his ejus generofà indoles excolátur& viribus multiplice
tur;fiquidem conftetà teneris affuefceremultum effe:Sic Achilles
Jafon, Hercules Chironi erudiendi fuéretraditieandem ob inten
tionem.Milo enim Crotoniata, qui puer vitulum geftavit,vir bo
vem fuftulit ex confuetudine. Nón injuriâ autem, præter Solem,
Vulcanus & artifex hujus pueri vocantur patres,quia primus utef
fet,bi ut talis& tantus,effecerunt: Necverò æquivalens dida&tron
magiftris folvi poteft ob inftitutionem, ut nec præmium parenti
busob generationem. Hi corpus,illi animum concinnant. Si ani
muspotioreftcorpore,necillis minorjreferéda eftgratia,quàmhis.
In Orionis verò ortu Mercurius materiam,Apolloformam,& Vul
canus caloremfeuefficientemcaufamexternampræbuit.Sicquoq;
inoperePhilofophicofiericonvenit,uttres patresinunamfobolem
confpiraffevideantur,inquaPhilofophorum fintdelitiæ.
3)er
2o8 F u G A L. in 3. feu Io. infrà.
£)ct'®raffc6attag%3ci6oiibfiejfimom6gffiraft/
ptibtvcrbcn6c9Demit%(ut v6crgofíem.
-_-
Atalantas
Fagiens.
ÈÈÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉffi ==EE
Alta veneno fo fodiatur tum ba Draconi
ä*=ÉÈ*f*=£É¤=========
Cui mulier nexu fit bene vinéta fu o.
Hippom.
Sequehs. 3ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ= -
-
******£==
-
=-=========-==-
----- -- - -.
ÄÈÈÈÈÈÈÈ
Cui mulier nexu fit bene vin&ta fuo.
E P I G R A M M A L.
Ltavememoßfodiaturtumba Draconi,
Cuimuliermexufftbeme vim&fafìo:
Ille maritalæ dumcarpit gaudia leéfi,
Haecmoritur,cum quafit Draco teéîus humo.
Illius hinc corpus morti datur,atque cruore >
Tingitur: Hæc operâ femitavera tui e$t.
Dd DRAco
21O D I S C UI R S UI $ L.
RaconuM manfio in cavernis terræ eft,hominum veròfupra
terram in aëre proximo} quæ duo funt elementa contraria &
jubenturà ÉÉÉÉ conjungi,ut a&tiouniusinaliudfiat:Permu
lieremverò alii intelligunt,ut Bafilius clavez. Nom enim utile eíf,in
quit,aquilamidumfùum in alpibuspomere: Nam pulli ejus pre frigore mivâ
in fùmmitate montium moreremtür: g)upd fi verò aquilæ draconem frigi
dum qui fuam habitatiomem impetrâ longo tempore habuit,& ex terræ ffe
lumcìprorepit,addas,amb6squeimimfermalemfe/lampoma, tum Pluto vem
tum afflabit,&exfrigido dracomeigmeumffiritum volatilem eliciet,qui fìo
magno calore aqui/e pemmas cumburet ac fudorificum balneum excitabita
deout miximfùmmis momtibus colliquefíat,&aqua fiat;quo mimerabile bal
meum bemepræparetur,®ifortumam acfámitatem tribuat. Admirabile
fanè eft,quod draco frigidus fpiritum ignem de femittet; Id tamen
verumeffè experientia declaratinferpentibus combuftis,qui flam
mam venenofam affiftentesinficientem emittunt. Necfruftrà dra
cones thefaurorum chymicorum cuftodes flammivomi dicuntur,
ut aureivelleris,hortorum Hefperidum,Cadmi,&hisfimiles.Degit
autemhicdracoinanguftis petrarum fubterranearum locis,quem
ibi capere oportet,& aquilæ feu mulieri adjungere, huic in fepul
chro,illi,fimavis,in nido: Natura enim draconiseftaliâs,utinfidie
tur ovisaquilinis,cümque aquilainternecinum bellum gerat. Dra
conem aliquandoamaffe puellam,cümqueca concubuiffe,exGre
cisfcriptoribus funt,quitradant.Quid mirumigitur,fiPhilof.velint,
draconem fuum cum muliereinunacaverna cócludi debere? Gre
verus dracones rubeos& nigrosinimâ montis voragine conjungit,
ignéqueadurit,& pereuntibusnigris,dicitmontis cuftodem,undi
quaqueillos conquirere,&inmonteminferre.Merlinusinfuavifio
ne(nifiillafitfuppofititia)mentioné facit draconisalbi&rubei; Hi
dracones,quicünque fint,five unafitmulier,feudracofoemina,in fe
invicem Ę utrique moriantur,& fanguinem emittant
ex vulneribus,quo perfunduntur. Intelligitur verò hîc perdraco
nem elementum terræ&ignis,&permulierem,aëris&aquæ; Un
de Clangor buccinæ dicit, qnod draco eji materia imfumdo remamem!
poji
p I S C UI R S U S L. 211
Dd *
•»
INDEX
[212] IND £ X F / G A R }^ M A T A L A N T I c A R prau.
F u G ae inz. 23./èprà/eu 12.img.&d.
Io.inffâimb.&a. 24/ prà/euia.ija. &a.
11 fùpràima.& b. 25 infáßuir.ind&g.
28 Âpràfeu 9.img.&a. 33. /pr.äing& d.
29.inffâfeu9 in a.&g. 33 infìind &g.
In 3. 43 ipfàin ££3.
7.fiprà vel io imf&a.
15. imffâima.&f.
££f;d. 3.;
48 Jupratma,&a.
\ • 49 fùpràind&a.
17fùpràim f&a. -
zo/îpráima.&f. In 6.
39./iprà velio.img & b. - 11./ pràim f&d.
44. infràimg.&e. 19.infrà im de*f.
Ἀj?3. 38.fùpràimb &g.
In 4. 4o.inffâima.&f.
I.imffâim d&-a. In 7.
3.infrà in d.&a. 18./ùpràimg.&f.
4.fùpràim d.& g. 3oinffâfeu 14 inf&g.
6 infràimg &d. - 35 fùpràimg. &f.
13fùprà ima.& d. 36 infrà imf&g.
21 fúpráima
31/ praina
3; d.
In 8.
£. fùpràim d, &a!
41.fipráima.& d. IἙ; Â; d.
In 5. z6.imffàdupliciim d&al.
z.infràim d. &g. 27 fùprà im d&d.
5.fùpràima.&d. 34 infrà in d & d.
9. fipràim b.&f. 37. fùpràimg &g.
16. fùprà in d&a. 45.fùprà imd.&d.
vz.fùprà imd & a. 47 fapràin g, &g.
F I N I S.
JM O N I T I o [213]
A D P H 1 L o M u s 1 c u M.
EM B LEMATA
N OVA
DE SECRETIS NATURAE
CHYMICA
Authore
Matthaeus Merian d. Ä.
Maiers „Atalanta Fugiens” darf als ein Kompendium der Aldhemie 1 und ihrer ver
worrenen Symbolwelt gelten. Das Budh ersdhien während der üppigen Spätblüte der
sogenannten „Königlichen Wissenschaft", zu Beginn des 17. Jahrhunderts, gleidhsam
als eines der abschließenden und zugleidh sdhönsten Erinnerungswerke an die in
zwischen gänzlich überwundene, ehemals aber weltbewegende Lehre. Dank der
vorzüglichen Kupferbilder ist die „Atalanta Fugiens” seit ihrem Erscheinen eine
mit Vorliebe benützte Arbeit über die aldhemistisdie Symbolik gewesen und oft
zitiert und abgebildet worden. Nur wenig Exemplare der originalen Fassung haben
sich bis heute erhalten. Den meisten Interessenten werden diese bloß unter ersdhwer
ten Bedingungen zugänglich sein. Mit der vorliegenden Faksimileausgabe soll die
schon oft empfundene Lüdce geschlossen werden.
*
Es wäre müßig, hier im Rahmen eines Nadhworts das, was bewährte Autoren wie
Eliade, Read und Hartlaub in vorzüglicher Weise über die Ziele und das Wesen
der Aldhemie geschrieben haben, zu wiederholen. Man greife fürs Allgemeine
zu dem im angeschlossenen Literaturverzeidhnis aufgeführten neueren und meist
leidht verständlidhen Schrifttum. Indessen sollen hier zum Verständnis der arkanen
Wissensdiaft und besonders dieses Budhes die notwendigen Hinweise gegeben und
darüber hinaus einige Gedanken — mitunter mehr persönlicher Färbung — zum
Thema geäußert werden.
Man könnte die Aldhemie als die gnostisdie Periode der Naturwissensdhaften bezeidh
nen, insofern als sie an der Unklarheit ihrer Vorstellungen litt und durdh ihr panso
phisdies Wesen nie zur Einheit der Doktrin gelangte. Sie mag audi als Vorstufe oder—
wie Read sagt — als „Vorspiel* * zur Chemie betrachtet werden. Im Gegensatz zu
dieser war sie aber nur zu einem kleinen und unbewußten Teil exakte Wissensdhaft
im modernen Sinn. Heute erkennt man in ihr allgemein einen langen Irrweg mensdi
lichen Denkens und Tuns, übersieht dabei aber widhtige Tatsachen. So hatte die
Alchemie beispielsweise immer ein — leider unerreidhbares — Endziel vor Augen,
während die heutigen Naturwissenschaften ohne philosophisdhe Grundlage arbeiten.
Es wäre nur schon deshalb ungeredht, die aldhemistisdhe Lehre mit dem Hodhmut der
Gegenwart abzulehnen. Sie beschäftigte sich nicht bloß mit der Umwelt, sie war
reicher, verband sie dodh Außen- und Innenwelt, Körper und Seele, Wirklidikeit
und Vorstellung, Objekt und Subjekt, Erde und Himmel miteinander. Sie war eine
„heilige Wissenschaft"*. Wie alle edhten Religionen verlangte sie von ihren Jüngern
das Bekenntnis und von der Welt die Adhtung. Während einer langen Zeit ist sie
4 - NACHWORT
als breiter Strom durdh die mensdhlidie Gesellschaft geflossen. Als Spiegel mensdh
lichen Denkens muß sie ernst genommen werden. Auf dem, was die Menschen — alle
oder eine Elite — glauben, baut sich deren jeweilige Ideenwelt auf. Die den Epochen
innewohnenden Glaubensinhalte zu bestimmen, ist eines der Ziele der Gesdhichte; zu
urteilen ist ihre Aufgabe nidht.
Dadurdh, daß die Aldhemie als abgeschlossenes Kapitel der Geistesgesdhidhte be
tradhtet und deshalb für historisdi gelten kann (ihre Nadhspiele erfüllten zwar nodh
das 18. Jahrhundert mit verschiedener Lautstärke und verklangen erst in dem
unsrigen vollständig) entspridit sie einer archaisdien oder, mit Hartlaubs Worten,
einer „fossilen* Wissenschaft*. Im Abendland entwickelte sie sich während Jahr
hunderten als eine aus antikem und dhristlichem Nährboden aufkeimende esoterisdie
Disziplin. Ihre Wurzeln hafteten in der altägyptischen und islamitischen Philosophie,
in der griechisdhen Mythologie und in der Gnosis. Ihr Stamm brach durdh den Boden
des Christentums mit seiner differenzierten Mystik. Zu Maiers Zeiten koagulierten
diese Geistesströme zu einer zähen und zugleich elastisdien Masse, die schon ehe
mals und heute noch viel mehr geistig zu digerieren nicht nur Allwissenheit, sondern
auch eine gute Dosis phantasiebetonten Einfühlungsvermögens erfordert.
Die Kraft zu geistigen und handwerklichen Leistungen floß dem redhten Adeptem
aus dem Gebet und der Meditation zu. Der wahre Aldhemist hielt sich für einen Aus
erwählten, auch für einen zu früh Geborenen. Ein betonter, priesterlich verschlossener
Stolz war ihm eigen. Er wußte, daß die Allgemeinheit an seiner Wissenschaft nie
teilhaben könne, daß er bei ihr auf Unverstand, Stumpfheit und Dummheit stoße
(mit denen sidh üblicherweise Spott und Hohn als ein Adäquates verbindet). Er
wußte, daß der Heilige nur als Geheimnis seine Heiligkeit bewahrt. Deshalb sonderte
er sidh von der Außenwelt ab, lebte im Studierzimmer und im Laboratorium, begrub
sein Wissen in sidh selbst und nahm es meistens mit sidh ins Grab. Allenfalls einem
kleinen Kreis bevorzugter Gleichgesinnter offenbarte er in der Sprache eines Geheim
codes sein Tun und seine Entdedkungen. Fierz-David sieht in dieser Verhaltensweise
nebenbei ein sittliches und beschützendes Moment, wenn er sagt: „Die Verwendung
des Schießpulvers zeigt deutlidi, wie recht die Meister hatten, wenn sie die äußere
Anwendung ihres Werkes verpönten und ihre Verfahren geheim zu halten be
fahlen.” 5
Über das Wesen der Lehre und die Aufgabe des Aldhemisten ergeht sich Maier im
Vorwort zur „Atalanta Fugiens" (p. 6) selber mit deutlichen Worten: „Zur Ausbil
dung des Verständnisses hat Gott eine ansehnliche Zahl von Geheimnissen in der
Natur verborgen; sie werden durdi unzählige Wissensdhaften und Künste wie das
Feuer aus dem Stein herausgeschlagen und verwendbar gemadht. Unter allen diesen
Geheimnissen sind die dhymisdien nicht die letzten, sondern die ersten und wert
NACHWORT - 5
vollsten. Doch sie sollen nicht von marktschreierisdhen Betrügern und verkappten
Pseudowissenschaftlern (die freilich wie geigende Esel aller Gelehrsamkeit und guten
Absidit bar sind), sondern von höher Begabten, zum Guten Erzogenen und zum
Großen Begnadeten erforscht werden.”
xk
Die Eingeweihten glaubten, daß die ganze gottgeschaffene Erde, Materie und Leben
(samt Geist und Seele), im Grunde genommen aus ein und demselben Material durdi
Wandlung und Differenzierung entstanden sei. Allen, audh den voneinander völlig
versdhiedenen Stoffen, hafte — gleichsam als Erinnerung — das ursprüngliche Wesen
nodh an. Indessen, so glaubten die Aldhemisten ferner, gäbe es ein Medium, eine
„Prima Materia", mit dessen Hilfe die Stoffe nadh Belieben untereinander verwandelt
werden könnten. Das Mittel, das die Transmutation ermöglichen sollte, ist identisdi
mit dem „Stein der Weisen", nach dem alle Alchemisten als dem Endziel ihrer Tätig
keit suchten. Daß die Mythologien vergangener Kulturen und auch die christlichen
Überlieferungen lauter unerkannte Symbole für die Gewinnung und die Existenz
des Steins der Weisen darstellten, war ihre ernste Meinung. Dies gilt zumal für die
Endphase der Aldhemie, als einer deren Hauptvertreter Michael Maier angesehen
werden kann.
Der Alchemist befaßte sidh also mit den Stoffen dieser Erde und versudhte, sie mit
Hilfe seines symbolträdhtigen Wissens zur Transmutation zu bewegen. Er war über
zeugt, daß ihm das nur gelinge, wenn er sich eines ehrbaren Lebenswandels be
fleißige und gottesfürditig den Erfolg erbete und geduldig abwarte. Daß die Geheim
bündelei des Barodkzeitalters dieser Geisteshaltung entgegenkam und von ihr weit
gehend getragen wurde, ist hinlänglich bekannt. Der zu Beginn des 17. Jahrhunderts
aufkommende „Orden der Rosenkreuzer”, zu dem sidh Maier mutig und offen
bekannte °, bezog die Aldhemie in seine christlich fundierte Aktivität als wichtigstes
Element ein. Auf einem Stid von Paullus van der Doort (1653)7 hat der sidh
aldhemistisdi betätigende Rosenkreuzer neben dem Laboratorium einen zeltartigen
Tempel mit Altar erridhtet, vor dem er sidh niederwirft und Gott bittet, ihm in
seiner Wissenschaft zum Erfolg zu führen. An der Dedke des Raumes steht „Sine
afflatu divino, nemo unquam vir magnus”.
Gold und Silber künstlich durdh Transmutation aus anderen Stoffen, etwa Qued«-
silber oder Blei, zu gewinnen, war das Ziel der gewöhnlidhen Aldhemisten, der
sogenannten „Puffer”, die die Lehre rein exoterisdh auffaßten und aussdhließlidi
praktisch betrieben. Sie konnten in die tieferen Geheimnisse infolge ihrer mangeln
den Bildung nicht eindringen, sie blieben Mitläufer der Bewegung und suditen
wohl audh durd, Schlidh und Tridc ihren Kollegen und besonders den Erwählten
die Erkenntnisse abzujagen. Nach dem sowohl Körper als auch Seele wandelnden
6 NACHWORT
Stein der Weisen sudhte nur der Esoteriker. Sein Produkt, das viele Bezeidhnungen
trägt, hätte nidht nur die Goldherstellung bewirkt, sondern audh Langlebigkeit,
Allwissenheit und Glück.
xk
Daß sidh der Aldhemist in allen Geisteswissensdhaften, den realen und den okkulten,
auskennen mußte, war Voraussetzung für seine erfolgreiche Tätigkeit. So geben sidh
in der Aldhemie viele geistige Disziplinen die Hand und vermisdien sidi unter
einander wie in einem Codktail: Philosophie geht mit Okkultismus, Astronomie mit
Astrologie, Physik mit Metaphysik, Geschidite mit Mythologie, Medizin mit Sdhar
latanerie. Der Aldhemist war ein „uomo universale”, ein Mensdh, der alles wußte
und konnte, dem angeblidh nichts verborgen blieb, der das gesamte Wissen seiner
Zeit in sich vereinigte. Das gilt audh für Michael Maier, den eine ungeheure
Belesenheit auszeichnet, und der sidh auf allen Gebieten, die mit Medizin, Natur
wissenschaft und Philosophie irgendwie Verwandtschaft besitzen, auskannte, — dabei
allerdings nadh unserem heutigen Ermessen wenig kritischen Sinn walten ließ.
Daß die Adepten ihre Entdedςungen und ihr Wissen nicht in der Öffentlidhkeit
kolportierten, sondern alles für sidh behielten oder nur einen kleinen Kreis ins Ver
trauen zogen, hat die Skepsis gegenüber ihrer Wissenschaft immer wieder erneuert.
Es wurde angenommen, das Geheimhalten der Entdeckungen, die zum „Großen
Werk* führen sollten, diene nur dazu, die Mitwelt über den ständigen Mißerfolg
hinwegzutäusdien. Damit erklärte man sidh audi, wieso die unzähligen und viel
fadh handgesdhriebenen Bücher der Aldhemie meist mit sieben Siegeln versdhlossen
sind. Sie geben ihr letztes Geheimnis audi dem, der es mit umfassender Bildung
in der Sache selbst zu ergründen sucht, nidht preis, wenigstens nidht eindeutig. Die
verwendeten symbolkräftigen Bilder lassen sich in jedem Fall so oder so, aber nidht
genau auslegen. In der aldhemistisdien Literatur vermisdit sidh das Abstruse mit
dem Begreifbaren, und die besdhriebenen „Arcana arcanissima*** entpuppen sidh
nicht selten als leere oder nicht klar umrissene Sinnbilder. Das Verständnis wird
erschwert, weil jeder publizierende Aldhemist sich neuer Zeidhen bediente oder den
alten einen neuen Sinn gab. Es fehlte der Alchemie die einheitliche und allgemein
verbindlidhe Terminologie, wie sie für eine exakte Wissenschaft erforderlidi ist.
Obwohl sich etliche Erzählungen von geglückten Transmutationen überliefert haben,
läßt sich der Beweis nicht erbringen, ob die Findung des Steins der Weisen und
damit die Goldherstellung jemals gelungen sei. Die Medaillen, die zum Andenken
an vorgeblidh vollzogene Metallwandlungen aus den gewonnenen Metallen geprägt
worden sind*, dürften alle durdh irgendwelchen Hokuspokus aus minderwertigen
Legierungen durdi Verkupferung oder Vergoldung hergestellt worden sein. Sie
dienten den Puffern dazu, den sie besoldenden Fürsten nadh langer Zeit des Para
• •* * * * * * * * * •- ------
NACHWORT 7
sitentums einen Beweis erfolgreidher Arbeit in die Hand zu liefern, was sie vor
Verbannung oder vor dem Galgen rettete. In der Gesdhidhte der Alchemie von
Sdhmieder, einem Autor, der noch tief im 19. Jahrhundert die Existenzberedhtigung
der spagirischen Kunst bejahte, sind Transmutationsgeschichten enthalten, die einem
bei der Lektüre heiß machen und die aldhemistische Sehnsucht in uns wecken, eine
Sehnsucht, die — so lange Menschen sind — nie sterben wird.
Daß die Alchemie eine Reihe neuer Destillationsverfahren und neue Metallegierungen
erschloß, daß ihr die Entdeckung des Schießpulvers und des Porzellans gelang, war
für ihre Entwicklung bedeutungslos. Soldhe Entdedcungen entspradhen keineswegs
den von ihr angestrebten Resultaten; sie wurden auch nicht als ridhtungsändernde
Wegweiser auf dem Pfad zum Endziel berücksichtigt. Man darf in ihnen mehr oder
weniger Zufälligkeiten sehen. Die Adepten ließen sidh durch sie vom Glauben an die
endlidhe Verwirklichung des Traums vom Stein der Weisen nicht abbringen. Sie
wollten entweder alles oder nichts und verloren in Befolgung dieser radikalen Denk
weise immer mehr den Boden unter den Füßen. In der Endphase erlag die Lehre im
Streben nach dem fiktiven Ideal einer „fessellosen Willkür und der Herrschaft der
Phantasie über den objektiven Gang der Dinge?”.
Die Atalanta Fugiens ist das Werk eines durchaus ernsthaften und gläubigen Ver
treters der esoterischen Alchemie, obwohl Read — aus heutiger Sidht urteilend — von
Maiers Schriften sagt, sie seien zwielichtig, obskur und völlig unkritisch 1°. Das mag
stimmen, ist aber für einen echten Alchemisten nicht anders zu erwarten. Nicht die
Goldmacherei war Maiers Sache, er trachtete nach der universalen Transmutations
formel. Seine Person allein schon bietet Gewähr für die Seriosität und die hohe
Absidht der von ihm zahlreidh veröffentlidhten Werke.
Maier wurde 1568 in Rendsburg als Protestant geboren, bezog die Universität
Rostock und promovierte dort 1597 zum Doktor der Medizin. An diesem Ort hielt
er sidh ansdhließend mehrere Jahre bei praktischer Ausübung seines Berufs und all
seitiger Weiterbildung auf. Um 1608 berief ihn Kaiser Rudolf II., der sich wegen
seiner Vorliebe für die Aldhemie den Übernamen eines „deutschen Hermes" zuzog
und tatsächlich in verantwortungsloser Weise die Reidhspolitik über den Wissen
schaften vernachlässigte, nach Prag an seinen Hof, wo mehrere Gelehrte von Weltruf,
so Kepler und kurz zuvor Tycho de Brahe, wirkten. In kurzer Zeit avancierte Maier
zum Privatsekretär des Kaisers, wurde ins geheime „Consistorium Imperialis" auf
genommen und mit dem kaiserlichen Pfalzgrafentitel ausgezeichnet. Zwei Jahrzehnte
später, unter Ferdinand II., wäre dem Protestanten das freie Schaffen in Böhmen nicht
mehr möglich gewesen. Als nadh Rudolfs Tod die Gegenreformation sidh in den
habsburgischen Landen ausbreitete, zog Maier fort und gelangte unter anderem nadh
London (1614), wo er vermutlich in Beziehung zu dem ihm ähnlidh gesinnten eng
8 NACHWORT
lischen Arzt und Theosophen Robert Fludd trat. Dessen Werke erschienen zwischen
1616 und 1620 gleichzeitig mit denen Maiers bei de Bry in Oppenheim und Frank
furt. In diesen Jahren befand sidh Maier wieder in Deutschland, möglidierweise um
die Drudclegung seiner Büdher bei de Bry und bei Lucas Jennis persönlidi zu
befördern. Von 1619 bis zu seinem Lebensende wirkte er als Leibarzt des den Wissen
schaften ebenfalls ergebenen Landgrafen Moritz von Hessen, hielt aber seinen
Wohnsitz nicht in Kassel, sondern in Magdeburg. Dort ist er 1622, neun Jahre vor
dem Untergang der Stadt im Dreißigjährigen Krieg, gestorben.
xk
Die „Atalanta Fugiens", Maiers Hauptwerk, nimmt insofern eine besondere Stel
lung unter den jüngeren alchemistischen Büchern ein, als sie sich weder mit der
praktischen nodh speziell mit der theoretisdien Aldhemie befaßt, sondern mit der
kunstvollen Wiedergabe ihrer Symbole in Tom, Bild und Wort. Schon der Titel ist
sinnbildlich aufzufassen. Die zu seinem Verständnis notwendige Erklärung wird
durch das Rahmenbild und den Schluß der Einleitung (p. 9 f.) gegeben. Atalanta
war, nach Ovids Metamorphosen (X. 560 ff.), die grausame arkadisdie Jägerin, die
sidi mit ihren Freiern in einem Wettlauf zu messen pflegte; sie besiegte diese und
übergab sie anschließend dem Henker. Hippomenes erhielt von Venus drei goldene
Apfel aus dem Garten der Hesperiden mit dem Rat, sie während des Wettlaufs mit
Atalanta einzeln fallen zu lassen. Er tat dies jeweils, kurz bevor er überholt wurde,
und reizte damit die Neugier und Schmucklust des Weibes. Die sdhnellfüßige Tochter
des Iasos hemmte ihren Lauf, um die Äpfel aufzulesen, geriet ins Hintertreffen und
verlor. Wegen der Schändung des Kybeletempels durch unkeusche Umarmung wird
das Paar später in Löwen verwandelt 11.
Es drängt sidh auf, im Apfel ein Symbol für den Stein der Weisen zu sehen. Eine
alchemistische Ausdeutung wäre jedoch beim Titelbild vorerst verfehlt, sein Sinn
erschließt sich in einer anderen Ridhtung. Die rhythmisdie Gliederung des Wettlaufs
durch das dreimalige Fallenlassem und Auflesen des Apfels erinnert an eine musi
kalische Komposition. In der Tat ist die Bezeichnung „Atalanta Fugiens” von Maier
nur deshalb gewählt worden, weil das ganze Budh aus fünfzig „Fugen" besteht,
deren Texte allerdings alchemistisdie Überlieferungen und Vorstellungen zum Thema
haben. Sdhon der größere Teil der Einleitung dreht sidh um die Musik bei den alten
Griechen.
In den von M. Maier „Fuga" genannten 50 Musikstüdöen ist ein Cantus firmus als
Hauptstimme mit zwei kanonisdi geführten Nebenstimmen verbunden. Diese tragen
die Namen „Atalanta fugiens” (die flüchtende) und „Hippomenes sequens” (die
verfolgende), während die „Pomus morans” genannte Hauptstimme als die ver
NACHWORT 9
weilende oder zögernde gedeutet werden könnte. Die Kompositionen wirken (nadh
F. H. Sawyer's Urteil**) sehr spröde und medhanisd und sind wohl mehr eine
intellektuelle Spielerei als für die klingende Wiedergabe gedadht. Der Cantus firmus
wird meist als Unterstimme, die Kanonstimmen als Oberstimmen verwendet, häufig
aber wird dies Verhältnis umgekehrt (z. B. Fuga IV); audh kommt es vor, daß der
Cantus firmus in der Mitte liegt (z. B. Fuga II). Dementsprediend werden von Fall
zu Fall die Sdhlüssel gewählt: in Fuga I für Atalanta der Violinsdhlüssel (g'), für
Hippomenes der Mezzosopran- (c') und für Pomus der Baßschlüssel (f). Für den
heutigen Sänger und Spieler erschwert dieser Schlüsselwedhsel zusammen mit dem
altertümlidhen Notenbild (ohne Taktstriche!) und der ungewöhnlidh konstruierten
Satzart die Wiedergabe außerordentlidh. Wenn wir Read glauben wollen**, so be
deuten die Stimmen erstens den Stein der Weisen (der sidh dem Zugriff des Adeptem
immer wieder entzieht), zweitens den dem Stein nadheilenden Alchemisten selbst und
drittens das dessen Nadhforsdhungen erschwerende Hindernis. Nadh dem Vorwort
sind die drei „Voces” auf einer tiefer liegenden Symbolstufe aber folgendermaßen
zu erklären: Atalanta ist dem „Mercurius Philosophicus" gleidhzusetzen, dem flüs
sigen und jungfräulichen Ausgangsprodukt zum Werk der allumfassenden Trans
mutation. Sie wird von Hippomenes, dem von der Luft abhängigen feurigen und
männlichen Sulphur, getrieben und gehemmt zur stufenweisen Reifung im herme
tischen Gefäß, dem Kybeletempel. In Löwen verwandelt sind die beiden Prinzipien,
Merkur und Sulphur, identisch mit dem Stein der Weisen oder der „Roten Tinktur* 14.
Der „Apfel* (Pomus) dürfte das „Salz" sein, das — weil erdgebunden — nadh voll
zogenem Werk als fester Bestandteil in der Asche zurüdcbleibt, also ein auf der Erde
Liegendes darstellt. Man hat es bei den drei Stimmen mit der „Tria Prima* zu tun,
den vergegenständlichten Prinzipien von Geist (Merkur/Wasser), Seele (Sulphur/
Luft) und Körperhaftigkeit (Salz/Erde), so wie sie Paracelsus dargestellt hat. Auf
diesen Begründer der Jatrochemie bezieht sidh Maier übrigens wiederholt in seinen
Sdhriften. Als Cantus firmus aller Musikstüd<e ist — mit kleinen, mandimal audi
mit größeren Abweichungen (z. B. in Nr. 46 und 47) —die gleidhe Melodie ver
wendet; sie steht im dorisdien Kirchenton, auf g transponiert. Eine Vorlage für sie
hat sich bisher nicht gefunden; doch ist sie offenbar einem der „Oden-Töne” nach
gebildet, die seit Beginn des 16. Jahrhunderts in den Lateinsdulen für den Vortrag
der „Carmina” des Horaz und Catull und anderer lateinischer Dichter verwendet
worden sind. In der metrischen Formung klingt die „Melodia Carminis Hexametri”
an, wie sie uns in humanistischen Schulbüdhern für den Odengesang überliefert ist;
das Modell ist jedoch für die kürzeren Verse der Distichen zurechtgestutzt. Offenbar
wollte der Komponist bewußt an den jedem Leser des Budhes aus der Schulzeit ver
trauten Odenstil anknüpfen. Wer der Komponist war, bleibt ungewiß; dodh lassen
10 NACHWORT
die „Fugen* eher auf einen Dilettanten als auf einen Berufsmusiker schließen, so
daß die Annahme, daß Maier selbst sie komponierte, einige Wahrscheinlidhkeit für
sich hat. Jedenfalls ist die schwierige Aufgabe, alle Stücke bei gleidhem Cantus firmus
abwedhslungsreich und wohltönend zu gestalten, nidht bewältigt worden (nadh
Sawyer sind nur etwa zwölf Fugen überhaupt singbar 1°). Vielleidht dadhte sidh
Maier die Gesänge als Begleitmusik beim Ablauf widhtiger dhemischer Vorgänge
im philosophischen Ei, der Retorte. Ob sie als soldhe angewendet wurden, ent
zieht sich unserer Kenntnis, dünkt uns aber nicht wahrscheinlidh. Von Read
vernehmen wir, daß der Chor der schottisdien St. Andrew's Universität unter
Sawyer's Leitung 1935 eine Auswahl der Fugen in der „Royal Institution" in
London zur Aufführung brachte 1°. Wie es tönte, darüber äußert er sidh nidht
deutlich, aus seinem Kontext geht jedenfalls keine Begeisterung hervor. Sawyer,
der in Read's „Prelude to Chemistry” (S. 282—286) vier Fugen in modernem Noten
satz wiedergibt (Nr. 2, 27, 18, 45), adhtet den musikalischen Wert der Kompositionen
für gering.
Die Liedtexte setzen sich immer aus drei lateinisdien Distidhen zusammen, die audh
in deutscher Übersetzung vorgelegt werden. Alte Lehrsätze und rätselhaft vorge
tragene Ideen und Erfahrungen der Aldhemie bilden ihren Inhalt. Der Sinn ist nur
mit Hilfe der zweiseitigen Diskurse, die allen Fugen angesdhlossen werden, zu
begreifen. Als Beispiel für die einseitige Auslegung, ja Vergewaltigung der griechi
schen Götter- und Heldensagen mag hier der Text und der Diskurs zu Fuge Nr. 39
erwähnt werden. Das Bild bringt die versdhiedenen Ereignisse der Ödipussage und
die Auflösung des Sphinxrätsels. Die Erklärung des Rätsels durch Ödipus wird von
Maier als falsch bezeidhnet. Nach seiner Meinung ist die Frage nach dem Lebewesen,
das erst 4, dann 2 und zuletzt 3 Beine habe, nidht mit „Kind, Mann und Greis" zu
beantworten, sondern erstens mit den 4 Elementen (Feuer, Wasser, Luft und Erde),
zweitens dem Mond als Symbol für die Prima Materia (gebildet aus 2, einer geraden
und einer halbkreisförmigen Linie) und drittens aus der Tria Prima (Geist, Seele
und Körper) 17.
. . xk
der in seinem Leib einen Embryo trägt. Die von der Sonne als dem männlidhen und
goldhaltigen Planeten einerseits und dem Mond als dem weiblidien und silberhalti
gen Planeten andererseits gezeugte Leibesfrudht wird vor der eigentlidien Geburt
vom Wind ausgetragen. Der tiefste Sinn ist arkan, der Leser wird aber zu einer
Lösung gleidhsam herausgefordert. Es wäre nicht nur hier, sondern bei allen Bildern
zu einfadh, wollte man nur die Umsetzung eines aldhemistisdien Lehrsatzes, einer
Maxime, ins optisch Wahrnehmbare erkennen. Wort un d Bild haben stets ihre
tiefere Bedeutung. Der Mann Boreas darf hier als Symbol für Merkur oder für Was
ser gelten, der sidh durch die Wirkung des Feuers (Sulphur) in der Retorte in Dampf
verwandelt. Sol (Sulphur) und Luna (Merkur) sind die Eltern des Embryos. Als
das gesuchte Endprodukt des „Großen Werks" soll das Gezeugte erst nadh der
nötigen Reifezeit aus dem hermetischen Gefäß, dem merkurialisdnen Leib, geboren
werden. Man kann in der Darstellung ein Sinnbild für die Gewinnung des Steins
der Weisen durch das Destillationsverfahren erkennen 18a. Titus Burdchardt gehr in
seiner von anderen Voraussetzungen ausgehenden Deutung einen wohl auch gang
baren Weg, wenn er sagt: „Der Wind, der den geistigen Keim in seinem Baudh trägt,
ist der Lebensodem und allgemeiner gesehen der ,feine Stoff' des Zwischenreichs,
das sich zwischen Himmel und Erde, d. h. zwischen der überförmlidhen, rein geistigen
und der körperlichen Welt erstreckt. Der Lebensodem ist auch Quedksilber, weldhes
den Keim des Goldes in flüssigem Zustand enthält 1°*. Es soll mit dieser von der
unseren so versdhiedenen Auslegung gezeigt sein, daß jeweils verschiedene Expli
kationsmöglidikeiten bestehen, weil die Symbole fast immer der Eindeutigkeit ent
behren.
Das läßt sidh audi bei Bild 3 (S. 21) feststellen, wo eine Frau als Wäsdierin am
kodhenden Zuber steht. Maiers Verse dazu lauten in deutscher Spradhe:
Wer da begehrt, in geheimer Lehr sidh z'üben, soll adhten
Alles Exempels weiß, und weißlidh soldh betradhten:
Sdhau an ein Weib und lern, wie sie tut ihr Leinladhen waschen
Mit Wasser aufgeschütt warmlidh, und mischt mit Asdien:
Folg dieser nadh, so wird dir alles geraten wohl und fein
Dann der Leib, so ist schwarz, wäscht das Wasser ganz rein*°.
Die Weißwäsche nimmt Bezug auf die Lehre vom dreistufigen Farbwedhsel im Werde
gang des Großen Werks. Die Farben sind Schwarz-Weiß-Gelb-Rot. Hier wird der
erste Wedhsel von Sdhwarz in Weiß, von Fäulnis und Verwesung (Putrefaction) zur
Härtung (Fixation) ausgedrückt. Die letzte Stufe führt zur roten Tinktur, die dem
Stein der Weisen oder dem Lebenselixier gleichzusetzen ist. Weiß gilt audh als
12 NACHWORT
beider Eltern in sich vereinigt (Bild 33 und 38, p. 141, 161). Für das Zustandekom
men des großen Magisteriums ist der Koitus ein übliches Bild. Das Sexuelle als ein
mit der organischen Natur zutiefst Verhaftetes wird auf die anorganische Natur,
auf die Metalle, übertragen und ohne Hemmung zur Bereicherung der symbolisdiem
Vorstellungswelt herangezogen*.
Die letzte Farbstufe, das Rot, kommt in Bild 32 (p. 137) als Koralle zur Darstellung.
Sie wächst im Wasser (Merkur) und steht für die Tinktur, die universale Medizin,
die auch dem Stein der Weisen gleichgesetzt werden kann. Man beachte auf diesem
Bild besonders die prächtige Landschaft mit dem Steg und der antiken Stadt im
Hintergrund. Eine nodh eindrücklidiere und realere Landschaft erscheint auf Bild 36
(p. 153), wo würfelförmige Steine in der Luft, auf dem Hügel, auf der Straße und
im Wasser liegen. Damit soll die Ubiquität des Merkurialischen auf der Erde ange
deutet werden. Der Stein der Weisen ruht in jedem Material, und mit der riditigen
Methode ist er überall aufzufinden. Daß die Landschaft hier nidht — wie auf den
meisten anderen Stichen — der Phantasie des Stedhers entsprungen ist, läßt sidh durch
Vergleiche mit wirklichen topographischen Bildern beweisen. Der Vergleich führt
sogar zur Bestimmung des Künstlers.
Der Würfelregen geht hier über dem ehemaligen Dorf Berg, das heute mit Stuttgart
verwachsen ist, nieder; hinten schwingt sich eine Brücke über den Nedkar nach
Canns tatt. Mehrere Stiche von Matthaeus Merian d. Ä. aus dem gleichen
Zeitraum zeigen ebenfalls das Dorf Berg oder Cannstatt, einer sogar auf identisdie
Weise. Da die für Merian gesicherten Blätter mit Berg etwa drei bis sieben Jahre
später liegen, handelt es sich hier nicht um eine Kopie, sondern um eine Vorform.
Unabhängig vom Motiv würde man durch den Stilvergleich auf denselben Stedher
kommen. Sicherheit in der Zuschreibung erlangt man nadh der Feststellung, daß die
„Atalanta Fugiens* 1617 erstmals bei Johann Theodor de Bry in Oppenheim er
schienen ist, im gleichen Jahr, in dem Merian in dieser Stadt beim gleichen Verleger
in Arbeit stand und dessen Todhter Maria Magdalena heiratete. Die Eheschließung
läßt sich im Stadtarchiv von Oppenheim nodh urkundlidh feststellen, sie fand am
11. Februar 1617 statt. Außer Berg gibt es in der Atalanta noch die folgenden topo
graphischen Anklänge: auf Bild 7 eine Verschmelzung von Basel mit Frankfurt,
auf 28 den Helm des Frankfurter Doms; Oppenheim im Spiegelbild mit rui
nöser Katharinenkirche auf 19 und — sehr fraglidh — die Kathedrale von Straß
burg auf Nr. 12. Für Merian eine topographisd verhältnismäßig geringe Ausbeute!
Die Phantasielandsdhaft tritt hier stellvertretend für das Topographisdie auf. Einige
Blätter erinnern stark an niederländische Motive, besonders Bild Nr. 17 mit dem
Kahn à la Jan van de Velde, andere an italienische, wie etwa bei Tempesta oder bei
den Römerflamen Matthias und Paul Bril.
14 NACHWORT
taudhten schwäbisdien Landsdhaft. Der dazu gesetzte 104. Psalm soll zeigen, daß
es sidh beim Bild um eine sanktionierte und allgemein gültige, im diristlichen Den
ken verankerte Darstellung handelt.
Ein anderes, kleineres Bild Merians aus dem „Musaeum Hermeticum”, mit dem der
Bogen zurück zur musikalischen Atalanta geschlagen werden soll, zeigt den „dhy
mischen Chor* der Metalle*, wie er in einer Höhle eingeschlossen gar traulidh singt
und musiziert, während darüber, auf der Erde, die Symbole für Sulphur, Merkur
und deren Verbindung*7 als engelähnliche Gestalten sitzen. Mit zwei Mondsidneln
ist das Bild in einen Kreis gefaßt; in den Zwickeln wirken die vier Elemente.
Es muß angenommen werden, daß Merian die aldhemistisdie Wissensdhaft in ihrer
Tiefe und Breite durdhmessen und erfaßt hat, denn es wäre ihm anders nidht
möglidh gewesen, Bilder der Lehre von soldher Beispielhaftigkeit zu entwerfen.
Audh er darf — wie Maier — als ein universaler Mensch betrachtet werden, der
Kunst, Wissenschaft, Theologie und Philosophie studierte mit heißem Bemühn und
sie durdhaus miteinander verbinden konnte. Daß er sein Können als Künstler in den
Dienst der Aldhemie stellte, gereichte dieser zum Nutzen, denn die Bilder mit den
lieblichen, mitunter auch etwas biederen Landsdhaften und der originellen, lebens
nahen Staffage, mildern die Strenge und Unnahbarkeit der esoterischen Lehre und
erleichtern ihr Verständnis.
>k
Die Atalanta Fugiens erschien erstmals 1617 bei Merians Schwiegervater, Johann
Theodor de Bry, in Oppenheim. Die mit diesem Datum versehene Erst ausgabe
ist sehr selten und uns nur im Exemplar, das sidh im British Museum befindet, be
kannt. 1618 erfolgte eine Titelausgabe, teilweise versehen mit dem ebenfalls von
Merian gestodienen Portrait Maiers (p. 11). Von dieser Ausgabe dürfte es nodh
etwa 15—20 Exemplare geben. Wir kennen sedis aus eigener Anschauung (Paris,
London, München, Zürich, Uppsala, Frankfurt/Sendcenberg), und Mario Praz*° nennt
vier weitere. 1687 ersdhien eine lateinische Neuausgabe bei Georg Heinridh Öhrling
in Frankfurt unter dem neuen Titel „ Scrutinium Chymicum"; das gestodiene
Titelblatt wurde durch ein Drucktitelblatt ersetzt, die Figuren und das Portrait Maiers
fehlen (total VIII + 150 S.). Die deutsche Übersetzung, ebenfalls aus dem Verlag
von Öhrling, folgte 1708 (Frankfurt; sie trägt den Titel, Chymis ches Cabinet”
IV + 153 S.) 2°.
Der Sendrenberg-Bibliothek in Frankfurt, besonders Herrn Dr. Mann, sei für die
Überlassung des Originalbandes80 zur Faksimilierung hier der beste Dank des Ver
lags und des Herausgebers ausgesprodhen. L. H. Wüthridh
|-
|-
ANMERKUNGEN
1 Über die Etymologie des Namens Aldhemie siehe Lippmann Bd. I, Fierz-David S. 8,
Strunz S. 14f.
* Read 1936 (Prelude to Chemistry).
8 Eliade S. 12.
4 Hartlaub 1959 S. 13.
5 Pierz-David S. 92.
• M. Maier, Silentium post Clamores, Frankfurt 1625.
7 Hartlaub 1959 Abb. 40, Read 1936 S. 251, Fierz-David S. 51.
7a Titel eines Budhes von M. Maier.
8 Hartlaub 1959 Abb. 29—39.
° Strunz, Einleitung
10 Read 1957 S. 65.
1
1 Titelblatt redhts unten.
1° in Read 1936 S. 281.
18 Read 1957 S. 72.
1* Vergl. S. 12 unten die Erklärung zu Bild 32.
1
5 in Read 1936, S. 283. Cf. audi „Musik in Gesdiidhte und Gegenwart" Band IX, Kassel
1961, Sp. 1841—1846 „Die humanistisdie Ode”, von Karl-Günther Hartmann.
16 Read 1936 S. XXIII, 1957 S. 73.
17 Read 1936 S. 241—243.
18 Hartlaub 1959 S. 5, Fierz-David S. 58 f., T. Burdchardt S. 219 f.
18a Durdh,Geometrie” auf Bild 21. Hier auf S. 92 zweimal der (möglidierweise boshafte)
Drudcfehler: Sch ein, statt Stein der Weisen!
10 T. Burdchardt S. 222.
*° In neuer Orthographie.
** Wohl falsdie Verquidcung von Chronos mit Kronos.
** Abb. einer griedhisdiem Darstellung der Our ob or os bei Fierz-David S. 46, Read 1936
S. 117.
T. Burdchardt S. 166 f.
4 Eliade S. 40 ff.
*a Alle abgebildet in „Du* 15. Jahrgang, April 1955.
** Abb. bei Hartlaub 1959 Abb. 48, Read 1936 S. 84, Fierz-David S. 58.
*° Abb. bei Hartlaub S. 39, Read 1936 S. 168.
*7 Siehe das Symbolzeidhen auf der Einbanddedce.
28 Praz Bd. II, S. 102.
*• Faber du Faur Nr. 677 (S. 185).
8
0 Signatur: 8 P 5. 75.
xk
Dr. Konrad Ameln (Lüdensdheid) sei hier für seine Durdhsidit des Nadhwortes und seine
Ergänzungen zu den Abschnitten, die sidh mit den Musikstüdöen befassen, der herzlidhste
Dank des Herausgebers ausgesprodien. Dr. Ameln ist die neue, Sawyer und Read korrigie
rende Meinung über den Ursprung des von Maier verwendeten Cantus firmus zu danken
(siehe S. 9 des Nadhwortes).
LITERATUR
(Die mit * bezeidhneten Büdier enthalten wesentlidie Angaben über Midhael Maier oder die
„Atalanta Fugiens*. Bei den übrigen handelt es sidh teils um Handbüdier, teils um eine
Auslese guter und zuverlässiger Betraditungen über die Gesdiidhte und das Wesen der
Aldhemie).
Titus Burckhardt, Aldhemie Sinn und Weltbild, Olten (Walter) 1960.
* J. B. Craven, Count Midhael Maier Life and Writings, Kirkwall 1910.
„Du" 15. Jahrgang, April (4) 1955, Züridh, S. 42—43 (Aniela Jaffé).
Robert Eitner, Biographisdi-bibliographisdies Quellenlexikon der Musiker und Musik
gelehrten, Band 6, S. 283, Leipzig (Breitkopf & Härtel) 1902.
Mircea Eliade, Sdhmiede und Aldhemisten, Stuttgart (Klett) 1960.
* Curt von Faber du Faur, German Baroque Literature, New Haven (Yale University Press)
1958 (S. 185).
John Ferguson, Bibliotheca Chemica, 2 Bde., Glasgow 1906.
H. E. Fierz-David, Die Entwid«lungsgesdhidhte der Chemie, Basel (Birkhäuser) 1945.
* G. F. Hartlaub, Arcana Artis, in: Zt.sdir. f. Kunstgesch. VI (1937), S. 289—324.
* G. F. Hartlaub, Aldhemisten und Rosenkreuzer, Heidelberg 1947.
Gustav Friedrid Hartlaub, Chymisdie Märdhen, Sonderdrud« aus der Werkzeitung „Die
BASF*, Ludwigshafen a. Rhein 1954/55.
* G. F. Hartlaub, Der Stein der Weisen, Mündien (Prestel) 1959. •
E. J. Holmyard, Aldhemy, London (Pelican Books) 1956.
* Christian Gottlieb Jöcher, Allg. Gelehrten-Lexicon, Theil III, Spalten 329—330, Leipzig
1751.
* H. M. E. de Jong, Kanttekening bij Midhaël Maier's Atalanta Fugiens, in: Album Disci
pulorum aangeboden aan Prof. Dr. J. G. van Gelder, S. 79—91, Utredht 1963.
Edmund O. von Lippmann, Entstehung und Ausbreitung der Aldhemie, 3 Bde., I. Berlin 1919,
II. Berlin 1931, III. Weinheim/Bergstraße 1954.
* Mario Praz, Studies in Seventeenth-Century Imagery, 2 Bde., I. London 1939, II. London
1947 (bes. S. 102).
Reallexikon zur deutsdhen Kunstgesd., Band 5, Lieferung 49—50, Artikel „Emblem” (bes.
S. 179), Stuttgart 1959.
* John Read, Prelude to Chemistry, London (Bell) 1936.
* John Read, The Aldhemist in Life Literature and Art, London (Nelson) 1947.
* John Read, Through Aldhemy to Chemistry, Londom 1957.
* Karl Christoph Sdnmieder, Gesdiidhte der Aldhemie (Facsimiledrudt der 1. Auflage von
1832), Mündien-Planegg 1927.
Franz Strunz, siehe Einleitung zu K. Chr. Sdhmieder (1927).
Frank Sherwood Taylor, The Aldhemists Founders of Modern Chemistry, London (Heine
mann) 1951.
…
ºs
----
|×
•,
RETURN TO the circulation desk of any
University of California Library
or to the
NORTHERN REGIONAL LIBRARY FACILITY
Bldg. 400, Richmond Field Station
University of California
Richmond, CA 94804-4698
JULTZTJJ5 recrtv- D
0CI 2 6 133
u1HC, ul Ai 10;N DEPT.
—\A-45 §
REcEfvE p
| |||||||||
C D 3 5 LA [] 3 LA E 3
.-