1 સાહિત્યનો વનવગડો

-: તંત્રી :- િાંત્રીની કલમે....

નમસ્કાર તમત્રો,
હિપકરાજગોર
સૌપ્રથમ આગળના અંકોને આપ સવેએ જ

-: સિાયક :- સિકાર આપ્યો એ જ બદલ ખુબ ખુબ આભાર.

પિેલાના અંકોને મળે લી સફળિા બાદ આ
વવજય વિિોરા "સચેત" બારમો અંક પ્રકાતિિ કરી રહ્યા છીએ જ. આ અંકમાાં
આપના પ્રતિભાવો મુજબ થોડા પહરવિતન કયાત
જયહિપ ભરોળિયા "હડયર જયુ"
છે . આિા છે કે આપને એ જ પહરવિતનો આવકાયત
ભરત રાઠોડ "રાધે ય" િિે..
આગળના અંકોના પ્રકાિન બાદ ઘણા બધા
-: એહડટર, લે-આઉટ્સએન્ડહડઝાઈન, :-
લેખક તમત્રો આપણી સાથે જોડાયા છે બદલ એ જ
બધા કલમના કારીગરોનો પણ આભાર માનુ ાં છાં.
પરે િ મકવાણા
અને લેખકતમત્રો પોિાની કૃતિઓ મોકલવા

આપનીકૃતિઓમોકલવામાટેઈમેઈલ, ઈચ્છા િોય િે ઈ-મેઈલ દ્વારા અમારો સાંપકત કરી

િકે છે .
SvvMagazine1@gmail.com
આ મેગઝ
ે ીન િરૂ કરવાનો ઉદ્દે શ્ય ગુજરાિી
આપના પ્રતિભાવો અમારાાં માટે અમુલ્ય છે ... સાહિત્યનુ ાં ગૌરવ જળવાઈ રિે િેમજ
આ અંકમા આપના પ્રતિભાવ આપવા માટે સાહિત્યકકૃતિઓ દ્વારા ભાષા-સાહિત્યની ગરીમાાં
અહિ ક્લલક કરો. જળવાઈ છે િેમાાં વ ૃક્ધધ કરવાનો છે .
નવોહદિ લેખકોનુ ાં સાહિત્ય વાાંચકો સુધી
મોબાઈલનાંબર.
પિોંચાડી િેમને યોગ્ય માગતદિતન અને પ્રોત્સાિન
પ ૂરુાં પાડવાના આિયથી આ મેગેઝીનનો પાક્ષીક
૭૬૦૦૯૫૪૫૦૦
સ્વરૂપે બારમો અંક પ્રકાતિિ કરી રહ્યા છીએ જ.
૬૩૫૩૫૫૩૪૭૦ વાાંચક અને લેખક તમત્રોનો સ્નેિ અને સિકાર
આગળના અંકોને મળ્યો િેવા જ સિકાર અને
હકિંમિરૂતપયા -૧૦
સ્નેિ સાથે સાહિત્યપ્રેમીઓ આ મેગેઝીનના
આવનાર અંકોને પણ વધાવિે િેવી અભભલાષા...
આભાર..
હિપક રાજગોર

2 સાહિત્યનો વનવગડો
 અનક્રુ મળણકા

૧.લેખ (આટલ ંુ જાણો).........................05

૨.િાસ્યવાતાા.......................................08

૩.બાિવાતાા.......................................10

૪.માઈક્રોફીક્સન..................................11

૫.કવવતાઓ.........................................12

૬.વાતાા...............................................14

૭.નવલકથા........................................16

૮.બાિગીત.........................................19

૯.સામાજજક લેખ.................................20

૧૦.સ્કેચ (ળચત્ર)…...…………….…...…….21

૧૧.જ્ઞાનની લાઈબ્રેરી...........................22

૧૨.િબ્િરૂપી મણકાઓ........................23

૧૩.આપના પ્રવતભાવો.........................23

3 સાહિત્યનો વનવગડો
 આકૃતિ ને ત્યાાં વસિા લોકોના હ્રદયમાાં િમને મળનારી
૧.લેખ (આટલું જાણો) સ્સ્વકૃતિ એ જ જ અમદાવાદની સાચી ઓળખ છે .
અમદાવાદના ઘરે ણા સમી આ પોળો એ જ માત્ર કોઈ એ જક
િિેર પુરિી, રાજય પુરિી કે રાષ્ર પુરિી જ મિત્વ નથી
ધરાવિી, પણ યુનાઈટેડ નેિન્સ (UN) એ જ પણ
પોિની પોલ અમદાવાદની પોળોને ‘ળલવવિંગ િેહરટેજ’ િરીકે નવાજયુ છે .

આ આપણે વાિ કરવાની છે અમદાવાદના હ્રદય અને

ઉદ્ભવસ્થાન :- પોળોનુ ાં ઉદ્ભભવસ્થાન ઉત્તર ગુજરાિ
ઘરે ણા સમાન એ જવી પોળની. પોળ એ જટલે િેરી, નાકુ,
િોવાનુ ાં માનવામાાં આવે છે . પાટણમાાં પોળને ‘પાડા’
ગલી, નુક્કડ, બસ્િી, મિોલ્લો વગેરે. અમદાવાદમાાં િેરી
કિેવામાાં આવે છે . અમદાવાદ વસ્યુ િે પિેલા પાટણ
એ જ પોળના નામે ઓળખાય છે . જયાાં સુધી િમે
વસેલ ુ િત ુ. બાદિાિ અિમદિાિે 15 મી સદીમાાં
અમદાવાદમાાં પોળની મુલાકાિ ન લીધી િોય ત્યાાં સુધી
અમદાવાદ િિેરની સ્થાપના કરી એ જ સમયે પોળમાાં
અમદાવાદની િમારી યાત્રા અધ ૂરી જ ગણાય છે . આિરે
રિેવાનુ ાં િરૂ કયુત એ જ પોળ ‘મુહત
ૂ ાપોિ’ િરીકે ઓળખાવા
15 મી સદીની આસપાસથી પોળ અસ્સ્િત્વમાાં આવેલી છે .
લાગી. િાલમાાં આ પોળ માણેકચોક તવસ્િારમાાં આવેલી
અમદાવાદની પોળ બનાવવામાાં ત્યાાંના સુલિાન
છે , પરાં ત ુ સુલિાની કાળની પોળોની કોઈ માહિિી િાલ
અિમદિાિ બાદિાિ િેમજ અંગ્રેજો સહિિના બીજા ઘણા
ઉપલબ્ધ નથી. અમદાવાદ આ સમયમાાં ભારિનુ ાં
હદગ્ગજોનો ફાળો રહ્યો છે . આ પણ અમદાવાદની સેંકડો
સવતશ્રેષ્ઠ માનવામાાં િત ુ. િજુ પણ જૂના ઇતિિાસની સાક્ષી
પોળો જૂના ઈતિિાસની સાક્ષી પ ૂરી પાડે છે . કેટલીક પોળો
પુરવાર કરિી 500 વષત જૂની પોળો આવેલી છે .
િો 500 વષત જૂની છે . િો ચાલો જાણીએ જ, પોળના
ભીમદે વરાજાના જૈન પ્રધાન તવમલિાિના પ્રપૌત્રોએ જ પણ
ઇતિિાસ, બાાંધકામ, તવતિષ્ટિા, તનયમો અને ઘણુ બધુ.
અમદાવાદમાાં કેટલીક પોળમાાં કલાત્મક રીિે ઘરો
પહરચય :- પોળ િબ્દ સાંસ્કૃિ િબ્દ “પ્રટોળી” પરથી બનાવ્યા િિા. રાજવલ્લભ, પહરમાણ, માંજરી,

આવેલ છે , નો અથત થાય છે બાંધ તવસ્િારનો પ્રવેિદ્વાર. બ ૃિણતસિંિના તિલ્પિાસ્ત્ર વા પુરાણગ્રાંથોમાાં માંહદરો અને

પરાં ત ુ સમય જિા આ પ્રટોળી િબ્દ અપભ્રાંિ થિા પોળ મિેલો બાાંધવા માટે તનયમો િિા અને કારીગરીની

બને છે . પોળ એ જટલે એ જક એ જવા મકાનોનો સમ ૂિ માાં તવગિો િિી િે પ્રમાણે પોળોમાાં ઘરો બાાંધયા િિા. 19 મી

એ જક જ જ્ઞાતિ, વ્યવસાય કે ધમતથી જોડાયેલા લોકો સાથે સદીના મધયભાગ સુધી પોળોમાાંના ઘરો સ્થાપત્યકળાનો

રિે છે . એ જક મકાન અને બીજા ઉપયોગ કરીને બનિા િિા. ઘરની

મકાનની વચ્ચે સુરભક્ષિ અને આગળની હદવાલમાાં લાકડાના

એ જકબીજા સાથે િળીમળીને રિેિાાં સ્લેબની સાથે િડકામાાં િપેલી ઈંટો

અને આનાંદ કરિા માણસો. ગોઠવવામાાં આવિી િિી. જુ ના

અમદાવાદના અસ્સ્િત્વની ઓળખ અમદાવાદની ઝાાંખી કરાવે અને જૂની

એ જટલે પોળો. એ જ પછી લાખા પોળોની યાદ િાજી કરાવે એ જવા

પટેલની પોળ િોય કે દે સાઈની કલાત્મક ઘરો િવે ભાગ્યે જ રહ્યા છે .

પોળ, આંબલીની પોળ િોય કે

બાંધકામ :- આ પોળો બાાંધવા
લીમડાની પોળ, રિનપોળ િોય કે
પાછળ િેના એ જક વખિની સુલિાની
ઢાળની પોળ વગેરે. અમદાવાદની
કલ્પનાિસ્લિ અને િેન ુ ાં રચનાત્મક
દરે ક પોળમાાં અમદાવાદનુ ાં હ્રદય
આકીટેલચરલ ભેજુ રિેલ ુ છે . આ
ધબકે છે . પોળની સાંસ્કૃતિ, િેની

4 સાહિત્યનો વનવગડો
પોળની રચના જ એ જવી રીિે કરવામાાં આવી િિી કે, એ જ ઘરની ઉપરના ભાગમાાં પિેલા માળે બે રૂમ વચ્ચે અગાસી
સમયમાાં ભારિ પર આવેલી ધાતમિક, રાજકીય, આતથિક પડિી િોય છે , ને િવેલી કિે છે .
િેમજ સામાજીક અને કુદરિી આફિો અમદાવાદ િિેરનો
19 મી સદીમાાં ગુજરાિના લાાંબો સમય તવિાવી ચ ૂકેલ
વાળ પણ વાાંકો ન કરી િકી. િમને બધાને યાદ જ િિે
અંગ્રેજ ઓહફસર હકનલોચ ફોબ્સે િેના પુસ્િક ‘રાસમાલા’
એ જ 17 મી સદી દરતમયાન ધરિીકાંપ, પ ૂર, દૂ કાળ િેમજ
માાં એ જ સમયના અમદાવાદના ઘરોની બાાંધણી તવિે
પ્લેગ વા ચેપી રોગ ફેલાયા િિા, ને લીધે આખા
તવગિવાર ખ્યાલ આપિા જણાવ્યુ છે કે. ‘અમદાવાદની
ભારિના મોટા – મોટા મિાનગરોની િાલિ દયનીય થઈ
પોળના બધા જ ઘરોની બાાંધણી લગભગ સરખી દે ખાિી.
ગઈ િિી. ભિટીિકાળ દરતમયાન આ િિેરે અમુક
સાાંકડા રસ્િા પરની બાજુ એ જ ત્રણ પથ્થરના પગતથયા કે
રાજાિાિી રસમો અપનાવી િિી.
લાકડાના પાહટયા મારે લા ઘરના પ્રવેિદ્વાર નજીક આવો
િિેરની પોળના ઘરનુ ાં સ્થાપત્ય કે બાાંધણી ઉત્તર એ જટલે ખડકી આવે. ત્યારપછીના રૂમમાાં િરિ જ એ જક
ગુજરાિના ઘરો વી છે . દાદરો (સીડી) બાજુ ની ભીંિ પરથી ઉપર જિો િોય,
જયાાંથી બી માળે આવેલા મેડામાાં જઈ િકાય. ખડકીથી
- પોળનુ ાં ઘર “ખડકી બંધ” ઘર િોય છે . ઘરની
અંદર પ્રવેિો અને એ જક રૂમ વટાવો એ જટલે ખુલ્લુ પ્રાાંગણ
બિારની બાજુ એ જ ઓટલો જોવા મળે છે .
આવે, ને ચોક કિેવાય. િેના એ જક ખ ૂણામાાં જમીન પર
- મુખ્ય દરવાજા પછી ‘ઢાળિયુ’ આવે, જયાાં ખાટલા
પાણીની ટાાંકી િોય િેમજ પાભણયારુ િોય. ક્ારે ક િેની
વી વસ્ત ુઓ મ ૂકવા માટે કામમાાં આવે.
બાજુ માાં જ નાની હદવાલો ઊભી કરી પાભણયારા ઉપર
- િવા – ઉજાસ માટે ખુલ્લી જગ્યા એ જવો ‘ચોક’ આવે.
માંહદર અને રસોડાના જુ દા જુ દા તવભાગો પાડેલા િોય.
વરસાદનુ ાં પાણી અિીંયા પડે છે .
ચોકમાાં બીજા ખ ૂણે હદવાલને અડીને એ જક ઓટલા વુ
- પછી પરસાિ આવે ને લોકો ‘માંડી’ કિે છે . માાંડી
બનાવેલ ુ િોય, લાકડાનુ ાં બનેલ ુ િોય, િો િે બેઠકને
પછી વચ્ચેનો ઓરડો આવે , માાં ‘પાળણયારં ુ’ િોય.
‘પાટ’ કિેિા. ચોકમાાંથી પસાર થઈ આગળ જાવ એ જટલે
માાંડીની બાજુ માાં બેઠા બેઠા રાાંધી િકાય િેવો ચ ૂલો
પરસાળ આવે. આ પરસાળનો અમુક ભાગ છાપરાથી
િોય અને ધ ૂમાડો બિાર નીકળી જાય િેવ ુાં ધ ૂમાહડયુ
ઢાંકાયેલો િોય છે અને બીજો ભાગ સ ૂયતપ્રકાિ આવવા
જોવા મળે છે .
દે વા માટે ખુલ્લો િોય. આ ભાગનો ઉપયોગ મોટે ભાગે
- છે લ્લે અંદરનો ઓરડો આવે. છે લ્લી હદવાલે ભીંિમાાં
સ્ત્રીઓ કરિી િોય છે .
િવા ઉજાસ માટે બે નાના જાિીયા િોય.
મ મ સમય પસાર થિો ગયો અને અંગ્રેજ િાસનકાળ
સુખી ઘરોમાાં અને નાગરના ઘરોમાાં હિિંચકો જોવા મળે .
દરતમયાન સલામિી મળી િે સમયે પોળની સાંખ્યા
ઘરનાાં બારણાાં અને િેની બારસાખે ટોડલો ઝૂલિો િોય.
ઝડપથી વધવા લાગી. િિેરના તવકાસ અને વસ્િીની
ક્ાાંક વચ્ચોવચ સુદ
ાં ર કોિરણીથી મઢેલો ચબુિરો િોય
સાથે સાથે પોળની સાંખ્યા વધીને 400 થી ઉપર થઈ
િો, લગભગ બધે જ કલા કોિરણીવાળા દરવાજા,
ગઈ.
થાાંભલા અને ઝરૂખા િોય !!!

વવવિષ્ટતા :- આપણને ઘણી વાર એ જમ થાય કે,

પોળોમાાં કેટલાક અમીરો રિેિા િોય િો, િેને ‘ડેલો’
અમદાવાદની પોળમાાં એ જવી િે િી તવિેષિા િિે કે, આ
કિેવાિો. આ ડેલો એ જટલે ધનવાન કુટુાંબ મકાનમાાં
ખીચોખીચ વસ્િી ધરાવિી અને એ જકબીજાની અડોઅડ
રિેત ુ િોય, િેના આંગણમાાં પ્રવેિવા માટે મોટા િોતિિંગ
ઊભા રિેલા કાચા-પાકા મકાનોવાળી પોળ આ પણ
લાકડાના દરવાજા િોય છે , ને ‘ડેલો’ કિે છે . આ ડેલામાાં
અડીખમ છે અને પોિાની જૂની પૌરાભણક પ્રણાલીઓ
પ્રવેિો એ જટલે મોટુાં આંગણુ આવે, સામે ઘર િોય છે માાં
જાળવી રાખી છે .
ત્રણેય બાજુ એ જ પ્રવેિી િકાય િેવા દરવાજા િોય છે .

5 સાહિત્યનો વનવગડો
પોળોનાાં નામકરણ પાછળ કેટલીક મિત્વની વ્યસ્લિઓનો પોળમાાં આંગહડયાનો ધાંધો કરનાર જ રિેિા. પછી જો
ફાળો છે , એ જટલા માટે પોળનુ ાં નામ એ જ િે વ્યસ્લિના કોઈ બીજી જ્ઞાતિનો વ્યસ્લિ પટેલોની કે વાભણયાની
નામ પરથી પાડવામાાં આવ્યુ. મ કે, લાખા પટેલની પોળમાાં રિેવા ઈચ્છે િો િેને પ્રવેિ મળિો નિીં.
પોળ, રિન પોળ, કાનજી હદવાનની પોળ, ઠાભાઈની
પોળમાાં એ જવો તનયમ પણ રાખવામાાં આવિો કે, અગર
પોળ વગેરે.
કોઈ ધનવાન વ્યસ્લિના ઘરે વારે -િિેવારે કોઈ પ્રસાંગ
પખાલી, તપિંજરા, ચુનારા, સાળવી, પટવા, મોઢ, ભાટ, િોય ત્યારે કે લગ્ન િોય ત્યારે , પોળની દરે ક વ્યસ્લિના
મિેિા, નાગર, માળી કે ધોબી વગેરે જાતિ-ઉપજાતિ િેને ત્યાાં પ્રસાંગે જમવાનુ ાં આમાંત્રણ આપવુ પડત ુ.
પોિપોિાની જગ્યાએ જ સ્થાતપિ થઈ અને િે જ નામે પોળ
જો પોળની કોઈ વ્યસ્લિનુ ાં મરણ થયુ િોય, િો િેની
ઓળખાઈ. મ કે, કડીયાની પોળ કે ધોબીની પોળ વગેરે.
સ્મિાનયાત્રામાાં પોળના દરે ક પુખ્િવયની ઉંમરના
અમુક પોળોના નામ અમુક ખાસ ઘટનાને લીધે પડયા છે . પુરૂષોએ જ ફરજજયાિ જોડાવુ પડત ુ.
મ કે, વાઘણની પોળ, કીજડાની પોળ, સદમાિાની પોળ
જો પોળની કોઈ વ્યસ્લિ િેની તમલકિ ગીરવે અથવા
વગેરે. િો અમુક કોઈ ખાસ લેન્ડમાકત (ખાસ વ્યસ્લિ,
વેચવા ઈચ્છિી િોય, િો િેને ખરીદવાનો પિેલો િક
ઘટના કે વસ્ત ુ)ને લીધે મ કે, લીમડાની પોળ, દે ડકાની
પોળની અંદરના વ્યસ્લિને જ રિેિો.
પોળ, મચ્ૂ મીયાની પોળ, પાડાની પોળ વગેરે.
તમલકિ સાંબધ
ાં ી દરે ક નાણાકીય લેવડ દે વડમાાંથી બે ટકા
પોળોની ભ ૂલભ ૂલામણી ભરી રચના અને િેની ખાતસયિો
કતમિન બાદ કરી, િે રકમ પોળના ભાંડોળમાાં જમા
તવિેની વાિો િો અિમદિાિના મરણ પછી પ્રખ્યાિ
કરવામાાં આવિી ને કીટી િરીકે ઓળખવામાાં આવત ુ.
થઈ. જયારે અમદાવાદમાાં અંધાધધી
ાં ૂ ફેલાઈ ત્યારે
આ ભાંડોળમાાં એ જલઠી થયેલ રકમનો ઉપયોગ પોળની
અસલામિીભયાત આ વાિાવરણમાાં અમદાવાદના લોકો
હદવાલોના સમારકામ િેમજ રાં ગરોગાન માટે ઉપયોગ
સાવ સુરભક્ષિ િિા. કદાચ અમદાવાદના લોકોની
કરવામાાં આવિો.
સલામિી માટે જ બાદિાિ અિમદિાિે આ ભ ૂલભ ૂલામણી
વાળી પોળોની રચના કરી િિે. પોળના તનયમોનો કોઈ ભાંગ કરે િો િેના પર દાં ડ
લાદવામાાં આવે અથવા િો િે વ્યસ્લિને પોળની બિાર
અમદાવાદની સૌથી વધુ ભ ૂલભ ૂલામણી ભરે લી પોળ
કાઢી મુકવામાાં આવિો. દાં ડ લાદવામાાં આવ્યો િોય િો,
માંડવીની પોિ મનાય છે . આ પોળ િજુ પણ જૂના
જયાાં સુધી દાં ડની રકમ ભરપાઈ ન થાય ત્યાાં સુધી િે
અમદાવાદની યાદ િાજી કરાવે છે . અમદાવાદમાાં વધુ
વ્યસ્લિ િેના ઘરમાાં હદવો કે ફાનસ પ્રજ્જ્વભલિ કરી
પડિી રીક્ષાઓનુ ાં કારણ જ આ પોળની વાાંકીચકી
ાં ૂ અને
િલિી નિીં િેમજ પોળના કોઈને આમાંત્રણ આપી પ્રસાંગ
સાાંકડી ગલીઓ છે જયાાં માત્ર રીક્ષા, સાઈકલ કે સ્કૂટર જઈ
ઉજવી િલિો નિીં.
િકે છે .
પોિોના અવનવા નામ :-
વનયમ :- દરે ક પોળમાાં જાતિ અથવા વેપાર – ધાંધાના
ધોરણે જ લોકો રિેિા િોવાથી. િેઓમાાં સાંપ વધારે જોવા - સરસપુરમાાં આવેલી ‘વસન િેરીની પોિ’ નુ ાં નામ
મળિો. ધાતમિક કે સામાજજક િિેવારોની ઉજવણી વખિે ત્યાાંના એ જક ધનવાન વભણક વેપારીની યાદમાાં રાખ્યુ
વાભણયાઓની પોળ િોય િો, પોળનાાં બધા લોકો ભેગા છે , ણે આ પોળ વસાવેલી.
થઈ સમ ૂિભોજન કરે ત્યારે ગરીબ વાભણયાનો ખચત પણ - મચ્છૂ વમયાની પોિ માાં મચ્ૂ તમયા પોળના એ જક
ધતનક વાભણયા ઉઠાવી લેિા. પટેલોની પોળમાાં પટેલો, માત્ર સજ્જજન મુસ્સ્લમ વ્યસ્લિ પ્રવેિદ્વાર પાસે
વાભણયાઓની પોળમાાં વાભણયા િેમજ આંગહડયાની રિેિા િિા. પોળમાાં રિેિા હિિંદુઓએ જ આ વ્યસ્લિના

6 સાહિત્યનો વનવગડો
 દયાવાન અને ઉદાર સ્વભાવને ભબરદાવવા પોળનુ ાં પોળમાાં રિેિા , િેના પરથી પોળનુ ાં નામ
નામ આ વ્યસ્લિ પરથી રાખ્યુ. તંબોિીવાડની પોિ પડયુ.
- પાડાની પોિ અને લાંબા પાડાની પોિ નુ ાં નામ ત્યાાં
પોિની ઓિખાણ :-
વસિા એ જકમાત્ર પાડાના માનમાાં રાખ્યુ.
- િે ડકાની પોિ નો એ જવો ઈતિિાસ છે કે ચોમાસામાાં પોળ એ જટલે જગ્યાની સાંકડાિ, પણ મનની મોકળાિ અને
આ પોળના લોકો જયારે કૂવામાાંથી પાણી ખેંચિા તવિાળિા.
ત્યારે ડોલ અને ઘડાઓમાાંથી દે ડકાઓ નીકળિા. પોળ એ જટલે અપહરભચિોને પ્રણયથી પોિીકા બનાવવાની
- વાઘણની પોિનુ ાં નામ એ જ પોળના પ્રવેિદ્વાર પાસે જગ્યા.
રિેિી એ જક બિાદુર સ્ત્રીના નામે રાખવામાાં આવ્યુ િત ુ. પોળ એ જટલે ઈતિિાસ મન ભરીને પોિાનામાાં સમાવી
આ સ્ત્રીએ જ એ જકલે િાથે અમુક ચોરો સામે લડિ આપી દે વાની જગ્યા.
િિી માટે આ સ્ત્રીના વાઘણ વા તમજાજને પોળ એ જટલે અપાર ઠાંડક અને કાળજાળ ગરમીમાાંથી
ભબરદાવવા માટે આ પોળનુ ાં નામ વાઘણની પોળ મુસ્લિ.
રાખવામાાં આવ્યુ. પોળ એ જટલે અલકમલક વાિોથી મન બિેલાવવાની
- કીજડાની પોિ નુ ાં નામ 150 વષત પિેલા એ જ પોળમાાં જગ્યા.
રિેિી ખખાર
ાં ૂ ભબલાડીની યાદમાાં અપાયુ છે . પોળ એ જટલે વસુધૈવ કુટુાંબકમ્ ની જીવિી જાગિી તમસાલ.
- લીમડાની પોિ નુ ાં નામ એ જ પોળમાાં આવેલા બે મોટા પોળ એ જટલે કાાંકરીચાળાનુ ાં ઉદભવસ્થાન.
સુદ
ાં ર લીમડા પરથી પાડયુ છે . પોળ એ જટલે અંગ્રેજોને પણ પોિાની નાની યાદ કરાવિી
- સિમાતાની પોિ ના નામ પાછળ એ જક સાિતસક કથા જગ્યા.
છે . વષો પિેલા આ પોળમાાં માત્ર બારોટ જ રિેિા. પોળ એ જટલે સદાય િષત અને અપાર ઉમાંગ.
એ જકવાર આ પોળમાાં ગડાં ૂ ાએ જએ જ હમ
ૂ લો કયો િિો, પોળ એ જટલે સમ ૂિમાાં તવદ્યાભ્યાસ માટેન ુ ાં એ જક ઉત્તમ સ્થળ.
ત્યારે બારોટની એ જક સ્ત્રીએ જ એ જ ગડાં ૂ ાઓ સામે એ જકલે ્ િ
પોળ એ જટલે દ્વૈિમાાંથી અદ્વૈિ િરફ લઈ જિી એ જક અદ્દભુ
િાથે લડીને પોળના બાળકોને ઉગાયાત િિા અને તવચારસરણી.
ત્યારબાદ મ ૃત્યુ પામી િિી. િો આ સ્ત્રીની તવરિાને પોળ એ જટલે આનાંદિેલી.
ભબરદાવવા આ પોળનુ ાં નામ સદમાિાની પોળ પોળ એ જટલે ઉત્સવોને ઉત્સાિપ ૂવતક મનાવિા માનવીઓ.
અપાયુ અને એ જનુ માંહદર પણ બાાંધવામાાં આવ્યુ િત ુ . પોળ એ જટલે સ્સ્થરિા.
- કારીગરો અને કસબીઓની જમાિો પોળોમાાં પોળ એ જટલે સાંસ્કાર તસિંચન.
વસિી િોય, િેવી કથિી પોિ છે , માાં વષો પિેલા પોળ એ જટલે દ્રઢિા.
માત્ર કાપડ પર હડઝાઈનો કરનારા ‘ડાયસો’ રિેિા પોળ એ જટલે હદગ્મ ૂઢિા.
િિા. પોળ એ જટલે અવાચકિા.
- છાપાવાડ પોિમાાં રાજસ્થાનથી આવેલા ‘બ્લોક ટૂાંકમાાં પોળ એ જટલે નક્કર અને નરી જીવાંિિા. િો આ
તપ્રન્ટરો’ રિેિા િિા. સાળવીવાડમાાં પટોળા, સાડીઓ વાિ િિી અમદાવાદના હ્રદયસમી પોળની.
વણનારા કારીગરો રિેિા િિા. અમદાવાદવા સીમાડા ભલે મભણનગર, આંબાવાડી,
- કહડયાવાડ પોિમાાં કડીયાઓ રિેિા િિા. નારાયણપુરા, સાબરમિી આશ્રમની હદિામાાં ચોિરફ
નાઈવાડાની પોળમાાં િજામો રિેિા િિા. આખા તવલસે પણ જૂના અમદાવાદની યાદ િાજી કરાવે એ જવી
અમદાવાદને પાન પ ૂરા પાડનારા િાંબોળી પોળો િો કેટલાય વષો સુધી મોજૂદ રિેિે. એ જમાાં કોઈ
િાંકાને સ્થાન નથી.

7 સાહિત્યનો વનવગડો
 િો આ વાિ િિી અમદાવાદના હ્રદયસમાન કઈ નહિ કરે અને જો ભ ૂિ એ જ આપણ ને કઈ કરવુાં જ િોય
ગણાિે પોળની, આ પણ આપણા સમ ૃદ્ધ વારસાની િો ચેિવણી કેમ આપે છે આવી ને સીધા જ મારી ન
અને કલાકૃતિની ઓળખ કરાવે છે . મળીશુ આવિા અંકે
નાખે." ભીખુભા િામી ભરિા બોલ્યા " વાિ િો િારી
નવી માહિિી સાથે, ત્યાાં સુધી વાાંચિા રિો અને િેર કરિા
એ જકદમ સાચી છે ભ ૂિ સામે આવે કઈ આમ દૂ ર થી બ ૂમો
રિો.
થોડુાં પાડે િેને િે વળી કોની બીક?" આટલુાં બોલ્યા એ જટલા
અમિાવાિની પોિના ફોટા જોવા માટે માાં િો એ જક કદરૂપો ડોસો સફેદ વસ્ત્રો માાં િે રૂમ માાં

નીચેની ળલિંક પર ક્ક્લક કરો. દાખલ થયો આ જોઈ ને િો બાંને કબ ૂિર ની મ ફફડવા

લાગ્યા અને બિાર ની બાજુ એ જ દોટ મ ૂકી. દોડિા િિા

https://photos.app.goo.gl/18YA6e1LkTeVWXgr8
એ જવા માાં જોર થી પવન ફૂકવા લાગ્યો અને દરવાજા
- વવિાખા મોહઠયા પછડવવા લાગ્યા અને જમીન માાં એ જટલી િીિળિા

છવાઈ ગઈ કે પગ માાં ચપ્પલ પિેયાત િોવા છિાાં ઠાંડક નો

આવી જ અન્ય રસપ્રિ માહિતી માટે અિી ક્ક્લક કરો
અનુભવ થિો િિો અને સફેદ ધુમાડા ના ગોટા ઉદભવ્યા

ના કારણે વાિાવરણ એ જકદમ ઠાંડુ અને અપારદિતક થઈ

ગયુ.ાં છિાાં પણ બાંને દોટ મ ૂકવાની ચાલુ રાખી અને

૨.િાસ્યવાતાા મિેમ કરી ને બિાર નીકળી ગયા. આમ િો કોઈ ને

કેિવાય નહિ પણ આપણા ભીખુભા એ જટલા ડરી ગયા િિા

ુ ા જાસસ
ભીખભ ુ કે િેમનુ ાં પેન્ટ ભીનુ ાં થઈ ગયુાં િત ુાં અને િાવ ચડી ગયો.

બાંને એ જકબીજા સાથે કોઈ પણ વાિચીિ કયાત વગર રિેિા

ભાગ-૩ િિા ત્યાાં આવ્યા અને ગોદડુાં ઓઢી ને સુઈ ગયા.

બી હદવસે બાંને જાગ્યા પણ હિિંમિ ન િિી કે

ત્યાર બાદ બાંને એ જ એ જકહદવસ
ગઇકાલ ની કોઈ વાિ પણ કરી િકે. બકુલ એ જ ભીખુભા ને
િવેલી માાં રાત્રે જવાનુ ાં નક્કી કયુ.ું
કીધુાં કે "અમદાવાદ પાછા જત ુાં રિેવ ુાં છે ?" આ સાાંભળી ને
આંઠ માાં હદવસે બાંને રાિે િવેલી
ભીખુભા િેની સામે એ જકીટિે જોઈ રહ્યા અને બોલ્યા "
માાં પ્રવેિ કરે છે . થોડા સમય સુધી
બકૂલ્યાાં િવે બીજી વખિ અંદર જઈશુાં િો પણ આ ભ ૂિ
િો બધુાં એ જકદમ સરસ ચાલે છે .
આપણને જીવિા પાછા નહિ આવવા દે જો જીવિા જ
અચાનક કોઈ િોય િેવો આભાસ થાય છે અને સાથે સાથે
નહિ રિીએ જ િો પૈસા નુ ાં શુાં કરીશુ?
ાં બાંને એ જ અમદાવાદ
કોઈ ના ચાલવા નો પણ અવાજ સાંભળાય છે . બકુલ અને
પાછા જવાનુ ાં નક્કી કરી લીધુાં અને િેઠ ને ફોન કરવાના
ભીખુભા બાંને થોડા ડરી જાય છે પણ હિિંમિ થી કામ લે છે
િિા કે ગાડી મોકલો િમારુાં કામ અમારા થી નહિ થાય.
એ જવા માાં કોઈ અવાજ સાંભળાય છે " કોણ આવ્યુાં છે મારી
એ જવા માાં ભીખુભા ને અચાનક શુાં સ ૂઝયુાં કે િેમણે ફોન ના
િવેલી માાં અિી થી જિા રિેજો બાકી જીવિા નહિ મ ૂકુાં… "
કયો અને િેમની અંદર નો વ્યોમકેિ બક્ષી જાગી
આ સાાંભળિાાં જ ભીખુભા ને પરસેવો ૂટી જાય છે બકુલ
ગયો.બકુલ નુ ાં મગજ િો આઉટ ઓફ સતવિસ થઈ ગયુાં
િેમને હિિંમિ આપે છે કે "ભીખુ ભગવાન નુ ાં નામ લે કોઈ
િત.ુાં િેણે જીદ પકડી અમદાવાદ જવાની, માટે િેઠ ને

8 સાહિત્યનો વનવગડો
ફોન કરી ને ગાડી માંગાવી બાંને અમદાવાદ જવા માટે કાંઇક કાળાં છે . યાદ છે બકુલ આપણે પ્રથમ વખિ િવેલી

રવાના થયા પણ ભીખુભા નાટક કરિા િિા થોડે આગળ માાં પ્રવેિિા િિા ત્યારે પેલો મેલોઘેલો માણસ મળ્યો

જઈ ને ભીખુભા ગાડી ઉભી રખાવી ને ઉિરી ગયા. બકુલ િિો? િે માણસ ને િે ફરી કોઈ વખિ આટલા હદવસો

એ જ િેમને આવુાં કરિા રોક્ા પણ ભીખુભા ન માન્યા અને રહ્યા િે દરમ્યાન જોયો?" બકુલ એ જ ના માાં ડોકી ધુણાવી "

કહ્ુાં કે ત ુાં જા હુાં આ કેસ ઉકેલી ને જ પરિ આવીિ. બકુલ પછી બીજુ ાં એ જ કે આપણે િવેલી માાં હદવસે જિા િિા

િો એ જટલો ડરી ગયો િિો કે િેણે જવાનો તનણતય યથાવિ ત્યારે આટલા બધા બાવા જાળા અને ધ ૂળ િોવા છિાાં એ જક

રાખ્યો. બાજુ પડેલી ખુરિી એ જકદમ સાફ િિી અને આપણે રોજ

લગભગ બીજા ૧૨ હદવસ સુધી ભીખુભા આઉટ જિા િિા િેમાાં ૩ કે ૪ વખિ િે ખુરિી ની જગ્યા માાં

ઓફ નેટવકત થઈ ગયા. બકુલ ને િેમની ભચિંિા થવા થોડુાં સ્થળાાંિર થયુાં િત ુાં િેવ ુાં મારા ધયાન માાં આવ્યુ.ાં આ

લાગી કે િેમનો કોઈ ફોન નહિ કે કોઈ સમાચાર નહિ. સાથે મે હદવસે આપણે પ્રથમ વખિ િવેલી માાં ગયા

બકુલ કરે િો પણ શુાં કરે િેનામાાં એ જટલી હિિંમિ િવે ન િિા ત્યારે િેન ુ ાં વીજળી ના મીટર નુ ાં રીહડિંગ નોધયુાં િત ુાં

િિી કે િે ફરી થી િે જગ્યા એ જ જાય અને ભીખુભા ની ત્યાર બાદ જયારે જયારે હુાં ત્યાાં જિો હુાં રોજ િેના પર

િોધખોળ કરે . અચાનક ૧૩ માાં હદવસે ભીખુભા નો ફોન નજર રાખિો િેમાાં રોજ અમુક યુતનટ નો વધારો નોંધાિો

આવ્યો કે "બકુલ કેસ ઉકેલાઈ ગયો છે ત ુાં જલ્દી થી િેઠ ને િિો. િવે મારી િાંકા ભબલકુલ સત્ય માાં પહરવતિિિ થઈ

લઇ ને આવીજા અિી કોઈ ભ ૂિ બ ૂિ નથી, મે િેઠ ને ફોન ગઈ કે ભ ૂિ ને પાંખા ની કે લાઈટ ની શુાં જરૂર પડિી િિે

કરી હદધો છે િે િને લેવા આવિા જ િિે ત ુાં િેમની સાથે માટે મને લાગ્યુાં કે કોઈ િો છે અિી આવે છે અને રિે

અિી આવીજા" બકુલ પણ ફરી થી ત્યાાં જવા િૈયાર થઈ છે , માટે આપણે જયારે રાત્રે િવેલી માાં ગયા ત્યારે મે પણ

ગયો અને િેઠ સાથે િવેલી વાળા ગામ જવા રવાના િારી સાથે ડરવાનો ઢોંગ કયો અને બીજા હદવસે ડરી ને

થયા. ભાગી ગયા િેવ ુાં લાગે માટે હુાં િમારી સાથે થોડેક સુધી

િેઠ અને બકુલ ગામ માાં જાય િે પિેલાાં જ ભીખુભા આવ્યો અને પછી પાછો ફયો. ત્યાર બાદ ૧૨ હદવસ સુધી

એ જ ગાડી રોકવી અને અંદર બેસી ગયા અને કહ્ુાં કે ગાડી મે િમામ ગતિતવતધઓ પર નજર રાખી અને મારી સામે

કોઈ િોટેલ પર લઇ લો મે કેસ ઉકેલી નાખ્યો છે . સત્ય આવી ગયુ.િવે

ાં લી ની ગતિતવતધ પર નજર રાખવા

િોટેલ પર પિોંચી ને િેઠ ને ભીખુભા એ જ બધી માાંડી મે એ જક ગાાંડા નો વેિ લીધો અને આમથી િેમ આખો

ને વાિ કરી " િેઠ આ કોઈ નુ ાં કાવિરુાં છે િવેલી ને હદવસ અને રાિ િવેલી આસપાસ ફરિો રિેિો અને કોઈ

બદનામ કરવાનુ ાં ત્યાાં કોઈ ભ ૂિ નથી હુાં િે સાભબિ કરી ના ખેિર માાં જઈ ને ફળો ખાઈ લેિો આમ ૧૨ હદવસ નુ ાં

િકુાં છાં, પણ આ બધુાં િમને કહ્ુાં િે પિેલાાં િમે પોલીસ ને અવલોકન મને કેસ ના ઉકેલ િરફ લઈ આવ્યુ."
ાં

ફહરયાદ કરી દો અને અિી આવવાનુ ાં કિી દો િે લોકો િેઠ આટલુાં સાાંભળી ને બોલ્યા "ભીખુભા જલ્દી થી

સામે જ હુાં સત્ય થી બધા ને વાકેફ કરાવીિ." િેઠ ની જણાવો કોણ છે િે િવેલી નુ ાં ભ ૂિ?" ભીખુભા એ જ ત્વહરિ

ઊંચી પિોંચ િોવા થી માત્ર એ જક ફોન થી પોલીસ િોટેલ જવાબ આપિા કહ્ુાં " િમારો ખાસ માણસ ચાંદુ" આટલુાં

પર પિોંચી ગઈ. સાાંભળિા ની સાથે જ િેઠ ની આંખો આશ્ચયત થી પિોળી

ભીખુભા એ જ પોિાની વાિ ચાલુ કરી " અમે લોકો થઈ ગઈ અને બોલ્યા " ચાંદુ?? મને તવશ્વાસ નથી આવિો

જયારે અિી આવ્યા ત્યાર થી જ મને લાગ્યુાં કે દાળ માાં િમારી પાસે કોઈ પુરાવા છે ?" ભીખુભા એ જ કોલર ઉંચા

9 સાહિત્યનો વનવગડો
કરિા કહ્ુાં " હુાં ભીખુભા જાસ ૂસ પુરાવા વગર કાંઈ પણ િવેલી માાં ભ ૂિ ની અફવા ફેલાવવા અને લોકો ને

બોલિો નથી." ડરાવવા માટે ચાંદુ ને પૈસા આપ્યા િિા. આ વાિ નો

ભાાંડો ફૂટિા ની સાથે જ િેઠ એ જ િેમના નાના ભાઈ પર

િો સાાંભળો િેઠ " િમારો ખાસ માણસ ચાંદુ રોજ
પણ કેસ કયો અને ચાંદુ અને િેઠ ના ભાઈ ને લ થઈ.
રાત્રે િમારી િવેલી માાં રાત્રે ૧ વાગે જાય છે , અને સવાર
તમલકિ ની વિેંચણી વખિે આ િવેલી િેઠ ને મળી િે
પડિા ની સાથે જ પોિાના ઘરે પાછો જિો રિે છે . હુાં આ
િેમના ભાઈ ને ગમ્યુાં ન િત ુાં માટે સસ્િી હકિંમિે િવેલી
૧૨ હદવસ થી રોજ િેને અંદર જિા જોવુાં છાં અને િા અમે
પડાવી લેવા આ કારસ્િાન ઉપજવ્યુાં િત.ુાં પેપર માાં આ
હદવસે આવ્યા િે હદવસે ચાંદુ એ જ જ પેલા મેલાઘેલા
હકસ્સો આવિા ભીખુભા ની લોકતપ્રયિા ખ ૂબ વધી ગઈ
માણસ ને એ જમને િવેલી માાં ન જવા ચેિવવા નુ ાં કિેલ.ુાં
અને િેઠ ની િવેલી પણ સારી હકિંમિે વિેચાઈ ગઈ.
થી અમે બી હદવસે િવેલી માાં પ્રવેિિા િિા ત્યારે
બકુલ એ જ ભીખુભા પાસે થી કેસ ની અડધી રકમ
પેલા માણસ એ જ અમને ડરાવવાની કોતિિ કરી િિી.
લેવાનો ઇનકાર કયો પણ ભીખુભા એ જ બકુલ ને િેના કામ
જયારે આખુાં ગામ સ ૂઈ જાય ત્યારે ચાંદુ ચોર ની મ
અને ભીખુભા ને ઉત્સાિ વધારવા ભેટ સ્વરૂપે અડધી રકમ
િવેલી માાં ઘુસી જાય છે અને આખી રાિ ત્યાાં તવિાવે છે
આપી દીધી. થોડા સમય બાદ ભીખુભા ના નામનુ ાં એ જક
થી િવેલી લાઈટો ચાલુ થિાાં લોકો ત્યાાં ભ ૂિ છે િેવી
પરબીહડયુાં આવ્યુાં િે ખોલિા ની સાથે જ ભીખુભા ની
વાિો કરે છે . બીજી સાભબિી એ જ છે કે ચાંદુ ને ખબર પડી કે
આંખો પિોળી થઇ ગઈ, િે પરબીહડયુાં એ જક પત્ર લાવ્યુાં િત ુાં
અમે લોકો ડરી ને ભાગી ગયા છીએ જ ત્યારે િે થોડો
ુાં
િેમાાં લખ્યુાં િત…
ભબન્દાસ થઈ ગયો અને િે હદવસે રાિે એ જક ટેમ્પો રીક્ષા
ભીખુભા જાસ ૂસ ને િેઠ લક્ષ્મીચાંદ ના નમસ્કાર.. િમારી
િવેલી માાં ગઈ માાં કોઈ ગેસ ના બાટલા િોય િેવ ુ
મિેનિ ના લીધે મારી િવેલી ખ ૂબ સારી હકિંમિ માાં
લાગ્યુ. િે હરક્ષા વાળા ને ચાંદુ એ જ કોઈ ખાલી બાટલો
વિેચાઈ છે િો આ ૫ લાખ રૂતપયા નો ચેક ભેટ સ્વરૂપે
આપ્યો. બીજા હદવસે મે િપાસ કરી િો ખબર પડી કે િે
સ્વીકાર કરિો
ભાઈ પાસે થી ચાંદુ એ જ બાટલો લીધો િિો િે િરલ
લી. િેઠ લક્ષ્મીચાંદ.
નાઈરોજન િિો. અમે જયારે િવેલી માાં ગયા ત્યારે રાિે
-અક્ષયભાઈ બાવડા
ચાંદુ એ જ અમને ડરાવવા માટે બાજુ ના ગામ માાં થી એ જક

ડોસા ને લાવ્યો િિો અમે ભાગ્યા ત્યારે વધારે ડરાવવા

િરલ નાઈરોજન ને જમીન પર વિેિો કરી દીધો િિો.

નાઈરોજન નો ગુણધમત છે કે િે ખ ૂબ ઠાંડો િોવા થી િવા

માાં ધુમાડો ઉત્પન્ન કરે ." િો આમ આ કેસ ઉકેલાઈ ગયો
અને દોષી છે િમારો માણસ ચાંદુ.
િેઠ ને ભીખુભા પર તવશ્વાસ આવ્યો એ જટલે પોલીસ
ની સાથે ગામ માાં ગયા અને ચાંદુ ને પોલીસ એ જ બે ઊંધા
તમત્રો િોપીઝેન એ જક ઓનલાઈન પ્લેટફોમત છે . જયાાં આપ
આપની કૃતિઓ તવનામ ૂલ્યે પ્રકાતિિ કરી િકો છો. તવતવધ
સ્પધાતઓમાાં ભાગ લઈ િકો છો. અને આપની રચનાઓ પેઇડ
કરીને આપ વળિર પણ મેળવી િકો છો. વધુ માહિિી માટે
અમને ઇમેઇલ કરો.Info@shopizen.in

િાથ ની મારી એ જટલે િરિ ચાંદુ પોપટ બની ને બધુાં

અમારી એ જપ ડાઉનલોડ કરવા અિી ક્લલક કરો
બકવા માાંડયો. િેઠ ના નાના ભાઈ િેઠ ધરમચાંદ એ જ

10 સાહિત્યનો વનવગડો
 િેવી રીિે ૧૦૦ એ જક સાથે બે શ ૂન્ય લગાડય િો સો નો
૩.બાિવાતાા
આંકડો બન્યો. િવે રાહલ
ુ ની સમજમાાં આવ્યુાં કોઈ નાનુ ાં
મોટુાં નથી બધાની હકિંમિ પોિપોિાની જગ્યાએ જ બરાબર
શ ૂન્યની હકિંમત નેયોગ્ય રૂપે િોય છે .
નમસ્િે બાળકો, નાની ચીજ વસ્ત ુ કે આંકડો ,કાયત કે
પદ્ધતિ િેની યોગ્ય જગ્યા પામે એ જટલે એ જ પ્રમાણસર કાયત
િમે િો નવા
કરે જ. રાહલ
ુ િે હદવસે આ પાઠ જીવનના પિેલા ક્રમે
જમાના ના બાળકો, િમને
િીખ્યો.
િો રાજા, રાણી, દે વ કે
બોલો બાળકો સમજાય ને શ ૂન્યની હકિંમિ.
રાક્ષસની વાિાત ન
-જયશ્રી પટેલ
ગમે..ટેકનીકલના જમાનામાાં િમને એ જક સરસ
ટેકનીકલની જ વાિાત કરૂ...છ
રાહલ
ુ ખ ૂબ જ ડાહ્યો ને સમજુ તવદ્યાથી , િે બધીજ
ુ થા
૪. લઘક
રીિે િોતિયાર. યુતનફોમત પિેરે િો સ્વચ્છ ને બ ૂટ મોજા
સાફ સ ૂથરા. દરે ક વસ્ત ુનુ ાં ગ્રિણ કરવાનુ ાં ,સારામા સારી
રીિે જ્ઞાન મેળવવુાં ને તવનયથી વિતવ.ુાં આથી બધા પ્રવતકવૃ ત
તિક્ષકોને િે ખ ૂબ તપ્રય િિો.
એ જકવાર િેના જ ગભણિના સાિેબે િે લોકો ને
આ પણ યાદ છે એ જ
આંકડા બનાવ્યા એ જટલે કે એ જક ના આંકડાવાળા બે છોકરાાં
હદવસો જયારે મારી માિા
,બેના આંકડાવાળા બે,ત્ર ણ ના બે આમ નવ ના બે..અને
મને સમજાવિી, મનાવિી,
શ ૂન્યના બે. ત્યાાંિો હરિેષ પડી િેથી સાિેબે હરિેષ પછી
સમજાવાનુ ાં ઠેરવ્યુ.ાં હરિેષ પ ૂરી થિા બધા કક્ષામાાં આવ્યા. હુાં વારે વારે કાંઇને કાંઇ બાબિે

એ જકથી નવ વાળા બાળકો પાંસ્લિમા ઉભા રહ્યા પણ શ ૂન્ય રીસાઇ જિી ત્યારે િે કાંઇક

વાળો રાહલ
ુ અને રતવ અલોપ ન િેમનુ ાં દફિર દે ખાય ન કાલાવાલા કરિી અને મને
િેઓ. જમી લેવા માટે રીિસરની
સાિેબે બાળકો ને કહ્ુાં ,”િોધી ,”લાવો !િેઓને
તવનાંિીઓ કરિી...પણ હુાં િો મોઢુ ાં ફુલાવીને જાણે કાંઇ
નવાઈ લાગી રાહલ
ુ વો સમજુ તવદ્યાથી આવુાં કેમ કયુ?ત
સાભળિી જ ન િોઉં િેમ બેસી જાઉં.
િે બન્નેને િોધવા વગત નો અનાડી ટીનુ ગયો. મનમા રાજી
મારા માિા-તપિાના સાંિાનોમાાં હુાં કાંઇ એ જકને એ જક
થિો િિો કારણ એ જને થત ુાં િત ુાં કે આ િો રાહલ
ુ ની મજા
ુ ને મનમાાં િત ુાં કેમને શ ૂન્ય કેમ બનાવ્યો ?
જ છે ? રાહલ ખોટનુ ાં સાંિાન ન િિી...મારાથી નાના બે ભાઇ-બિેન

શ ૂન્યની હકિંમિ શુ? કાાંઈજ નહિ? પણ સાિેબના ડરને લીધે
વગત મા આવ્યો. સાિેબે કારણ જાણયુાં ત્યારે િેને ઠપકો
નહિ પણ શ ૂન્યનુ ાં મિત્વ સમજાવ્યુ.ાં
સાિેબે પિેલા એ જકથી નવ ને ઉભા રાખ્યા,પછી
શ ૂન્ય સાથે બીજા એ જકને પિેલા ને શ ૂન્ય ને બાજુ માાં પછી
પ ૂછ્ુાં કે શ ૂન્ય થી એ જકની હકિંમિ શુ બની?? બાળકો એ જક
સાથે બોલ્યા,”૧૦ દસ ”િો િવે શ ૂન્ય વધારે કે દસ?
છિાાં....જાણે સૌથી નાનુ ાં લાડકુાં નાનુ ાં બાળક િોય િેમ
ુાં
બધી વાિે હુાં લાડ કરિી, ખ ૂબ જજદ્દી અને તતમજાજી િેથી
મારી માિાનુ ાં લગભગ ધયાન મારામાાં પરોવાયેલ ુાં રિેત ુાં
િિે અને કદાચ મારાાં નાના ભાઇ-બિેન પણ મારી ઇષાૅ
કરિાાં િિે એ જ વખિે!

11 સાહિત્યનો વનવગડો
 મારી માિા કાંઇક સલાિ આપે કે સમજાવે િો
૫.કવવતાઓ
ઘણીવાર હુાં ભચડાઇ જિી અને કિેિી કે, મમ્મી, હુાં િવે કાંઇ

નાની નથી...આમ વારે વારે મને ટોકે છે િે મને ગમત ુાં

ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?
નથી....ત્યારે માાં કિેિી, 'માવિર માટે િો બાળક ગમે

િેટલુાં મોટુાં થાય િોયે બાળક જ રિે છે .' હુાં મોઢુ ાં

મારી નજીક જ જીંદગીમાાં આસપાસ છે ત,ુાં
બગાડીને, પગ પછાડિી ત્યાાંથી ચાલી જિી.ક્ારે ક ઘરે
રાિના મીઠા મધુરા સપનામાાં સાથે જ છે ત,ુાં
આવવામાાં મોડુાં થઇ જાય િો પણ િેનો જીવ ઉંચો થઇ

જિો અને બિાર જિી વખિે કાંઇ કેટલીયે ભલામણો ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?

કરિી...હુાં િેની આ વધુ પડિી ભચિંિાનુ ાં કારણ પુછિી

સવારે સુરજની પિેલી હકરણમાાં દે ખાયો ત,ુાં
ત્યારે એ જ િસીને જવાબ આપિી,:" એ જ િો ત ુાં જયારે માાં
આથમિી સાંધયામાાં િાથ િલાવિો ભાસે ત,ુાં
બનીિ ત્યારે જ િને સમજાિે."

આ બધુ અત્યારે એ જટલે યાદ આવે છે કે આ હુાં ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?

પાંદર વષની કન્યાની માિા છાં અને મારી દીકરી જાણે વરસાદમાાં છત્રી પકડી મુજને તનિાળે છે ત,ુાં
મારી જ પ્રતિકૃતિ ...અદ્લ મારા વો જ તમજાજ, જાણે
ઠાંડીમાાં રજાઈ ઓઢાડીને ગરમાિટ આપે ત ુાં
મારી બાળપણની છબી મારી સામે જ ઉભી છે . આ િે

પણ કાંઇ કિેવાથી ભચડાઇ જાય છે , રીસાઇ જાય ત્યારે ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?

ટીફીન વગર િાળાએ જ ચાલી જાય અને હુાં આખો હદવસ ગરમીમાાં િાથ પાંખાથી મને પવન નાખે છે ત,ુાં
િેની ભચિંિા કયાૅ કરૂાં. આ મને મારી માિાની વ્યથા
રૂમાલ લઇ માથામાાં િાથેથી પસીનો લ ૂછે ત,ુાં
સમજાય છે ...અને કદાચ એ જ વાિ સમજાય માટે િો મારી
ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?
દીકરી અસલ મારી 'પ્રતિકૃતિ' બની છે .

મારી દીકરી પણ આ પુછે છે કે માાં ત ુાં િા સાંઘરે લા સ્પિતનો અિેસાસમાાં સાથે જ છે ત,ુાં

માટે આટલી ભચિંિા કરે છે ...ત્યારે મારી પાસે એ જ જ

કેમ છે ? કિીને ખબર પ ૂછિો સાંભળાય છે ત,ુાં
જવાબ છે ે ી,:" એ જ િો ત ુાં
મારી માિા મને િાંમેિા કાંિિ
ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?
જયારે માાં બનીિ ત્યારે જ િને આ વાિ સમજાિે."

'વિલ્પા ડાભી' લખાિી કતવિાના િબ્દોમાાં લાગે સાથે છે ત,ુાં

લાખોની ભીડમાાં મારો િાથ પકડી ચાલે છે ત,ુાં

ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?

મારાાં આંખમાાંથી નીકળિા આંસુને લ ૂછે છે ત,ુાં

િસિો ચિેરો જોઈ મીઠી મુસ્કાન આપે છે ત,ુાં

ખબર નહિ હદલમાાં છે કે આભાસ છે ?
ગાયત્રી શ્રીમાિી (ળચન્ટુ)

12 સાહિત્યનો વનવગડો
 “વપતા” અધ ૂરા છે િજુ ં?

થાક ઘણો િિો ચિેરા પર પણ અમારી (ગાલગાગા લગા લગાગા લગા)

ખુિી માટે અનિદ પહરશ્રમ કરિા જોયા છે ..
આંખોમાાં ઉંધ િિી ઘણી છિાાં પણ અમારી ભચિંિા મા જો ઘણાાં કામ છે અધ ૂરા િજુ ,ાં

જાગિાાં જોયા છે ... એ જટલાાં નામ છે અધ ૂરા િજુ ,ાં

િકલીફો ચારે બાજુ થી િિી પણ હિિંમિ િાયાત વગર આમ સાકી બની ક્ાાં જિો?
એ જકલા િાથે લડિા જોયા છે ...
જામ પર જામ છે અધ ૂરા િજુ ,ાં
કોઈને િકલીફ વણતવિા ન િિાાં પણ અડધી રાિે ખુલ્લી
લાગણીની વળી શુાં હકિંમિ િિે?
આંખે અમારાાં ભતવષ્યનાાં સપના સજાવિાાં જોયા છે ...
પ્રેમના દામ છે અધ ૂરા િજુ ાં !
પાઈ - પાઈ ભેગી કરી અમારી ખુિી માટે અને એ જ ખુિી
માટે પોિાના સપનાઓ ને સમણાઓને રોળિા જોયા છે ... જામ પીધા પછી જ ચઢિે નિો,

પોિાની ઈચ્છાઓ પસાંદગી ને નાપસાંદ કરી અમારી એ જજ અંજામ છે અધ ૂરા િજુ ,ાં
ઈચ્છાઓ પસાંદગી ને અપનાવિા જોયા છે ... વ્રજ તસવાયે કિે ન રાધા મળી,
વ્યસ્લિ એ જક િિા પણ તવિેષિાઓ અનેક િિી તપિા એ જમ પણ શ્યામ છે અધ ૂરા િજુ ાં
સ્વરૂપે અમારા જીવનના સર્જનિારને જોયા છે ...
વવજય પ્રજાપવત 'વમિ'

- વેગડ મિેિ "સમય"

સમય જતો રહ્યો
લખ મને......
વાિ ત્વચા અવરોધની
સાચી િિી કે સમયભેજિો
દી રહ્યો

િારા ન આવવાનુ ાં કારણ લખ મને સુખનો કેિને મળવા

દુુઃખનો જરૂર જિો રહ્યો
એ જ સમય

થોડી વેદનાનુ ાં રણ લખ મને, ભતવષ્ય નથીઆવીિ,

જોયુાં કોઈએ જ
િો તવચારી વિતમઆબરૂ
પ્રણયની ાન ભાખીએ જ
રાખી ભતવષ્યને
આવવાનો વાયદો પાક્કો કરીને ધયાન એ જટલુ
િને ાં મળવા ન કિેવ ુાં પડે કોઈને
રાખીએ જ જરૂર
નિીં આવવાનુ ાં આવરણ લખ મને શુ કરુાં િવે સમય જિો રહ્યો
આવીિ.
અિીં િો લાગણી સુક્કી ભઠ્ઠ છે તવચારો િો છે ઘડવૈયા ભતવષ્યના
િારે ગામ જો િોય ફાગણ લખ મને ન એ જવુ ાં તવચારીએ જકરી
તનગાિોના કે સમય જિો
ધ રિે
દે બાં
એ જકલિા
દ્વારોકોરી
ને ખાય છે માનવીના
ત ુ જો જાદુ, મનને
એ જમજ આભગયા પાછળ ભટક્ા કરુાં
તમત્રોતસાથે
ુ ચાિેમળીએ જ
એ જમરાિીએ જ થી
હ ાં ચાિી
છે િારી પાસે સુરજ ઝળિળ લખ મને ુ
ન કિેવ ુાં પડે કોઈને
સાંબધ
ાં નુ ાં નામ ન લખો િો ચાલિે િને મળવા જરૂર
શુ કરુાં િવે એ જ સમય જિો રહ્યો
પરબીડીયામાાં કોરો કાગળ લખ મને આવીિ.
પલક પંડયા - પલા

ગઝલના િર
કે ડી સેિાણી, 'આકાિ' (અમિાવાિ)
"પ્રકાિન"ના પ્રથમ
.
પાને રજુ થઇને,
13 સાહિત્યનો વનવગડો
કે જાિેરાિમાાં પ્રગટી
િને મળવા જરૂર
 બાકી ભલેને ભડભાદર થઇ ફરિા િોઈ આખા ગામમાાં,
ક્ારે ક ભાાંગી પડો િો માાંના ખોળા મા ડુસકા સાથે રડવાની
ગઝલ
મઝા કાંઈક ઓર છે .

ત્વચા અવરોધની ભેદી નિીં ગળે મળી િકો િવે કે નિીં એ જને વઢેલા િબ્દો પાછા લય
િને મળવા જરૂર િકો, બસ ભીની આંખે બેનની રાખડીને ચ ૂમવાની મઝા કાંઈક
ત્વચા અવરોધની ભેદી િને મળવા જરૂર આવીિ,
આવીિ, ઓર છે .
પ્રણયની આબરૂ રાખી િને મળવા જરૂર આવીિ.
પ્રણયની આબરૂ રાખી કાયમ કાાંઈ ભેગો નથી રિેવાનો, એ જને પણ એ જની
તનગાિોના કરી દે બાંધ દ્વારો ને ત ુ જો જાદુ,
િને મળવા જરૂર જવાબદારીઓ છે , દોસ્િ જયારે પણ મળે , ત્યારે બે ગાળો દઈ
ત ુ ચાિે એ જમ હુાં ચાિી િને મળવા જરૂર આવીિ.
ગઝલના િર આવીિ.
"પ્રકાિન"ના પ્રથમ પાને રજુ થઇને, દે વાની મઝા કાંઈક ઓર છે .

કે જાિેરાિમાાં પ્રગટી િને મળવા જરૂર આવીિ.

તનગાિોના કરી દે બાંધ િા, દોસ્િોએ જ કાયમ મારા આશુઓ
ાં ને ખાંભો ધયો છે , આમ િો
કદી ચાંદ્ર, કદી સ ૂરજની લઈને રોિની દ્વારા,
બધી અંગિ વાિો છે પણ કિી દે વાની મઝા કાંઈક ઓર છે ..
દ્વારો ને ત ુ જો જાદુ,
િીરાડોમાાં છબી સજી િને મળવા જરૂર આવીિ.
અગરતિોુ ચાિે એ જમિારી
પાનખર હુ ાં ચાિી
ખુિીમાાં િો ખબર કર , --અવનલ કણઝરીયા (AK)
િને મળવા
બિારો યાદની સ્થાપીજરૂર
િને મળવા જરૂર આવીિ.
કવવતા
આવીિ.
મને ,બદલો નહિ ,સૈયરની સેવાનો મળે મોકો,
ક્ષણોની જયોિ પ્રગટાવી િને મળવા જરૂર આવીિ.
સદીઓ જૂની પરાંપરા આપણી,
સુખી સાંસારગઝલના િર,સહિઅુઃિ મળવુાં ખરી મૈત્રી,
છોડી નહિિં
કરીએ જ િેને િવે નવા તવચારો
છિાાં હ"પ્રકાિન"ના
ુાં સામેથી ચાલીપ્રથમ
િને મળવા જરૂર આવીિ.
અપતણ....
પાને રજુ થઇને,
વસદ્દીક ભરૂચી. કાંઇક ધતિિંગો ચાલે હરવાજરૂપી,
કે જાિેરાિમાાં પ્રગટી
ખોખલી માનતસકિાનુ ાં િવે કરીએ જ િપતણ....
િને મળવા જરૂર
િાસ્ત્ર ધરીને સમાજને ભટકાવે,
મઝા કં ઈક ઓર છે ....
આવીિ. કિેવાિા તવદ્વાનોને િવે દે ખાડીએ જ દપતણ....
પહરવિતનથી જ કેળવાિે પ્રામાભણકિા,
કોઈનાકદી
આશુચાં
લુદ્રસ, વાની
કદી મઝા
સ ૂરજની
કાંઈક
ચાલો ખોટા તનયમોનુ ાં િવે કરીએ જ િપતણ....
ઓર છે .લઈને
..બાને ઓસુ સાંભળાય
રોિની છે ,
દ્વારા,
વણતવ્યવસ્થાના નામે વાડા બાંધાયા,
પણ "કેિીરાડોમાાં
મ છો"...? પુછબી
છ વાનીસજી
મઝા
નાિ-જાિનુ ાં િવે દૂ ર કરીએ જ ઘષતણ....
કાંઈક ઓર છે .
િને મળવા જરૂર વેર-ઝેરથી અનાંિ દીવડાઓ બુઝાણા,
આવીિ.
ભલે પડખા ફેરવીને સુિા િોઈએ જ વ્યવસ્સ્થિ ઝગડા પછી, કટ્ટરિાભરી પ્રકૃતિનુ ાં િવે કરીએ જ િપતણ....
અડધી રાિે ઉઠીને ચાદર ઓઢાડવાની મઝા કાંઈક ઓર છે . ધમતના નામે આ અધમત વકરિો,
અગર િો પાનખર મનની અજ્ઞાનિાનુ ાં િવે કાઢીએ જ ગ્રિણ....
િા, વઢિે િજી ને ગુસ્સો પણ કરિે અને કઈ બોલી પણ નિીં
િારી ખુિીમાાં િો ખબર 'બાગી' બની િવે નવી ક્રાાંતિ કરીએ જ,
િકો, પરાં ત ુ કોઈને મનાવવાની ઉંમરે તપિાથી હરસાવાની
કર , તવચારોમાાં બાઝેલા જાળાનુ ાં િવે કરીએ જ િપતણ....
મઝા કાંઈક ઓર છે .
બિારો યાદની સ્થાપી
ઉિય તિાવવયા 'બાગી'
િને મળવા જરૂર
આવીિ.

14 સાહિત્યનો વનવગડો
મને ,બદલો નહિ
,સૈયરની સેવાનો મળે
 કાયતક્રમમાાં ગઈ િિી ત્યાાં િેણે જનકભાઈને જોયા િિા

૬.વાિાત અને જનકભાઈનુ ાં િો વ્યસ્લિત્વ જ પ્રભાવિાળી... દર

વખિે યોજાિા કાયતક્રમ માાં રોજજિંદા આવનાર વ્યસ્લિ િો

જનકભાઈને ઓળખિા જ િોય, નવા િોય એ જ

શુભભચિંિક જનકભાઈની નજરમાાં િરિ આવી જાય, કતવિા અને

વાણી પણ આ જ રીિે જનકભાઈની નજરે ચડયા, જો કે

જનકભાઈનુ ાં નામ આમ િો જનકભાઈ કાઈ બોલ્યા નહિ પણ આ બાંને મા-દીકરીની

િિેરના પ્રતિષ્ષ્ઠિ વ્યસ્લિઓમાાં િાજરીની નોંધ અવશ્ય લીધી એ જમણે.

લેવાત ુાં િત,ુાં િાઇકોટત માાં વકીલાિ જુ ના ગીિોનો િોખ કતવિાને પણ િિો, અને િે

કરિા િોવાના કારણે સમાજના દરે ક મોટા મિાનુભાવો, અવારનવાર આવા કાયતક્રમો નુ ાં પ્રસારણ ટીવીમાાં જોઈ

સરકારી અતધકારીઓ સાથે એ જમની બેઠ-ઉઠ િિી, લેિી, િેની દીકરી વાણી જ કતવિાને આ પ્રોગ્રામમાાં લાવી

રાજકારણના કિેવાિા મોટા માથા સાથે પણ સારો એ જવો િિી, રૂબરૂ આ કાયતક્રમ માણવાનો લ્િાવો પિેલી વાર

ઘરોબો િિો, અને પૈસેટકે પણ ખ ૂબ સુખી. િિેરમાાં થિા મળ્યો એ જટલે કતવિા ખ ૂબ ખુિ િિી, િેને ખ ૂબ ગમ્યો આ

દરે ક નાના/મોટા સમારાં ભમાાં જનકભાઈની િાજરી અચ ૂક પ્રોગ્રામ અને વાણીએ જ પણ એ જ ખુિી એ જની મમ્મીના ચિેરા

િોય જ . પર જોઈ અને ફરી વખિ પણ એ જને લઈ આવવાનુ ાં

જો કે આટલી બધી વગ ધરાવિા િોવા છિાાં મનોમન નક્કી કરી લીધુ.ાં

એ જમનામાાં અભભમાન નો છાાંટો ય ન િિો, અને આ વગનો અને પછી િો અવારનવાર િેઓ આવવા

એ જમણે ક્ારે ય દુરુપયોગ પણ નોિિો કયો, ક્ારે ય કોઈ લાગ્યા અને જનકભાઈ િેમની િાજરીની નોંધ લેિા રહ્યા ,

અતધકારી કે નેિાને એ જમણે પોિાનુ ાં કામ કરાવી આપવાની વાિ જો કે કોઈએ જ કરી નોિિી એ જકબીજા સાથે , પણ

ભલામણ સુધધાાં નોિિી કરી . કતવિા એ જટલુાં સમજી િકી િિી કે જનકભાઈ એ જક મોટા

જનકભાઈ નો બાાંધો પણ રૂઆબદર, પડછાંદ માણસ છે , એ જમની પ્રતિષ્ઠા ખ ૂબ છે , િિેરના મોભાદાર

કાયા, ચિેરા પર ગઝબનુ ાં િેજ, પિેલીવાર િેમના સાંપકત માાં વ્યસ્લિ છે .

આવનાર પણ અંજાયા વગર ન રિે. પૈસેટકે અમીર આમ િો બધુાં સરખુાં જ ચાલત ુાં િત ુાં ત્યાાં

જનકભાઈ લાગણીના બહુ ગરીબ ..!!!! એ જકવાર િિેરમાાં એ જક મોટા ગાયકની પધરામણી થવાની

પત્ની િો ઘણા સમય પિેલા જ ગુજરી ગયા જાિેરાિ થઈ. કાયતક્રમમાાં કતવિા અને વાણી જિા િિા

િિાાં, 3 પુત્રો િિા પોિપોિાના સાંસારમાાં ગચ

ાં ૂ વાયેલા ત્યાાં જનકભાઈ એ જ જ જાિેરાિ કરી કારણ એ જ કલાકાર

િિા અને અલગ રિેિા િિાાં. જનકભાઈ એ જમના વ ૃદ્ધ મા જનકભાઈ જ તમત્ર પણ િિા અને એ જ ગાયક કલાકાર ના

સાથે રિેિા િિા. ઘરમાાં બસ બે જ વ્યસ્લિ...!!! પ્રોગ્રામ તવિે માહિિી પણ આપી અને સાથે સાથે એ જક

જનકભાઈ ને જુ ના ગીિો સાાંભળવાનો ખ ૂબ બીજી જાિેરાિ પણ કરી કે પ્રોગ્રામ ના આગલા હદવસે એ જ

િોખ, આવા ગીિો ના કાયતક્રમમાાં િે અચ ૂક િાજરી આપે. કલાકાર સાથે એ જક પસતનલ તમહટિંગ પણ રાખી છે માાં

આવા જ એ જક કાયતક્રમમાાં કતવિાનો ભેટો જનકભાઈ સાથે ફકિ અમુક અંગિ વ્યસ્લિઓ જ મળી િકિે, અને અમુક

થયો, કતવિા પણ એ જની દીકરી વાણી સાથે એ જક પત્રકારો પણ આવી િકિે . ફકિ ગણયાગાાંઠયા

15 સાહિત્યનો વનવગડો
વ્યસ્લિઓ માટેના આ મેળાવડામાાં એ જમણે સામેથી કતવિા લોકોની ઓળખાણ કરાવવા જાય એ જ એ જમના અિાંને ઠેસ

અને વાણીને આમાંત્રણ આપ્યુ.ાં (જો કે આ આમાંત્રણ પિોંચનાર કાયત િત,ુાં

એ જમણે જાિેરમાાં નોિત ુાં આપ્યુાં પણ ફોન કરીને આપ્યુાં િત)ુાં વા કતવિા અને વાણી વાિોમાાંથી બિાર

કતવિા અને વાણી િો ખ ૂબ જ ખુિ થયાાં, નીકળ્યા અને કલાકારને મુખે બે ચાર ગીિો સાાંભળવાનો

હફલ્મો માાં પોિાના કાંઠનો જાદુ ફેલાવનાર આવડા મોટા સમય આવ્યો, સૌ પોિપોિાની જગ્યા પસાંદ કરીને બેઠા

કલાકારને રૂબરૂ મળવાનુ,ાં નજીકથી જોવાના, એ જમની સાથે િિા ત્યાાં પેલી માહિલાઓમાાંથી એ જક મહિલા કતવિાની

વાિ કરવાની, આ બધી વાિો બાંને મા-દીકરી રોમાાંભચિ પાસે આવી અને કાનમાાં કિેવા લાગી "િમને ખોટુાં ન

િિા. અને પાછાં બન્ને એ જકલા િો નોિિા જ, બધા મળીને લાગે િો એ જક વાિ કહ,ુાં જનકભાઈથી બને એ જટલા દૂ ર

લગભગ 30/35 જણાાં આવવાના િિા એ જ વાિે િેઓને રિેજો, એ જ તવશ્વાસ કરવા લાયક માણસ નથી, િમે િો

િળવાિ િિી. ઉંમરલાયક છો પણ િમારી દીકરી યુવાન છે દે ખાવડી છે

આ 30/35 માાં કતવિાની મ બીજી મહિલાઓ અને ઉપરથી ભોળી પણ છે , િમે સમજી િકો છો કે હુાં શુ

પણ િિી એ જ જ કાયતક્રમમાાં ઘણા સમયથી કાયમી કિેવા માાંગ ુ છાં....." કતવિાના કાનમાાં આટલુાં ઝેર રે ડીને

િાજરી આપિી િોય, કતવિા/વાણી ને િો િજી માાંડ 3 મહિલા િો પોિાની જગ્યા એ જ પિોંચી ગઈ પણ િવે

મહિના વુાં જ થયુાં િત ુાં એ જ ગીિો ના કાયતક્રમમાાં આવિા- કતવિાનુ ાં મન તવચારોના ચકડોળે ચડી ગયુ,ાં એ જકાદ ગીિ

જિા ..... માાંડ સાાંભળ્યુાં અને િભબયિ સારી ન િોવાનુ ાં બિાનુ ાં કરીને

તનયિ સમયે અને જગ્યાએ જ કતવિા િેની દીકરી વાણીને લઈને ત્યાાંથી નીકળી ગઈ.

સાથે પિોંચી ગઈ , થોડા સમયમાાં એ જક પછી એ જક ઘરે પિોંચિા સુધીમાાં વાણીએ જ કેટલીય વાર

આમાંત્રીિો આવવા લાગ્યા , કલાકાર સાથે િાથ મેળવી, પ ૂછ્ુાં કે શુ થયુાં કેમ આમ અચાનક ઘરે જવાનો તનણતય

અભભવાદન કરી , મોબાઈલમાાં સેલ્ફી પાડી આનાંદતવભોર લીધો પણ કતવિા રસ્િામાાં કાઈ ન બોલી અને ઘરે

થિા િિા , આવ્યા પછી વાણીને બધી વાિ કરી અને એ જ પણ કિી

કતવિા અને વાણી આ બધુાં જોઈ રહ્યા િિાાં, દીધુાં કે િવે કોઈ જુ ના ગીિના કાયતક્રમમાાં જવુાં જ નથી.

પણ સાંકોચવિ િેઓ મળવા ગયા નિીં પણ બસ બધુાં જો કે વાણીએ જ એ જટલુાં જરૂર કીધુાં કે મમ્મી કિેવા વાળા

જોિા રહ્યા અને ખુિ થિા િિા, બધા આમાંત્રીિોમાાં વાણી ખોટુાં પણ બોલિા િોય કોઈની વાિ પર આમ ભરોસો ન

સૌથી નાની િિી ઉંમરમાાં પણ અને દે ખાવમાાં પણ..!!! કરાય, આપણી સાથે ક્ારે ય જનક અંકલે ખરાબ વાિ

એ જટલે પેલા કલાકાર પોિે વાણી પાસે આવ્યા અને િેન ુ ાં કરી જ નથી, કે નથી એ જવી નજરથી જોયા િો િેમના તવિે

નામ પુછીને વાિો એ જ વળગ્યા, િેમની ઓળખાણ કરાવવા કિેવામાાં આવેલી આ વાિમાાં સચ્ચાઈ ન પણ િોય.

જનકભાઈ ખુદ પાસે આવ્યા, અને પછી ચારે ય જણા વાિો િોય િે પણ આપણે િવે સાવધ રિેવાનુ ાં છે

કરવા લાગ્યા , સાચુાં શુ એ જ આપોઆપ ખબર પડી જ જિે કિી ને

આ વાિ પેલી અન્ય મહિલાઓ આવી િિી કતવિાએ જ એ જ વાિ ત્યાાં જ પુરી કરી. હદવસો જાવા લાગ્યા

િેમનાથી સિન ન થઈ, કારણ આટલા મોટા કલાકાર , કતવિા િવે પેલા ગીિોના કાયતક્રમમાાં પણ નોિિી જિી,

ખુદ વાણીને બોલાવવા જાય અને જનકભાઈ પણ એ જ ફકિ એ જક વાર જનકભાઈ એ જ ફોન દ્વારા પ ૂછ્ુાં કે કેમ નથી

આવિા ? ત્યાર બાદ બીજી વાર એ જમનો કોઈ ફોન જ ન

16 સાહિત્યનો વનવગડો
આવ્યો. આના પરથી કતવિા એ જટલુાં િો જાણી જ ગઈ કે
૭.નવલકથા
જો આ માણસ ખરે ખર ખરાબ િોિ િો અત્યાર સુધીમાાં

કેટલાય બિાના કરીને કાાં િો ઘર સુધી આવ્યા િોિ

તડપ
અથવા ફોન પણ બહુ કયાત િોિ. િેણે એ જ પણ જાણયુાં કે

િેના કાનમાાં આ ઝેર ઓકનાર મહિલા િો ખુદ

જનકભાઈની આગળપાછળ ફરિી િોય છે . ભાગ -૧૨

કોઈ સજ્જજન વ્યસ્લિની પ્રતિષ્ઠા પર કોઈ

વિેલી સવારનો સમય િિો. સુયત
આમ કેવી રીિે લાાંછન લગાડી િકે ??? શુ મળત ુાં િિે
ધીમે ધીમે પોિાનો ચિેરો બિાવિો પુવત હદિામાાંથી
કોઈની આબરૂ આમ ઉછાળિા ?? ઘડીભર િો કતવિાને
બિાર આવી રહ્યો િિો અને ધીમે ધીમે પોિાના પીળા
થયુાં કે અત્યારે જ જનકભાઈ પાસે જઈને એ જ મહિલાએ જ
રાં ગની પ્રકાિરૂપી ચુદડી
ાં લીલીછમ ને િહરયાળી ધરિીને
કાઈ પણ કીધુાં િત ુાં બધુાં કિી દયે. પણ કતવિા એ જ હિિંમિ
ઓઢાડી રહ્યો િિો. મામા ભગવાનની આરિી કહર રહ્યાાં
ન કરી િકી, એ જ કિેવ ુાં કે ના કિેવ ુાં ની અવઢવ માાં િિી
િિા અને મામી હકચનમાાં િેકફાસ્ટની િૈયારી કરી રહ્યાાં
ત્યાાં જ સમાચાર મળ્યા કે જનકભાઈનો નાનો પુત્ર
િિા. મામાના ઘર આંગણે પિોંચી જયહદપ ડોરબેલ સ્સ્વચ
ઇલેષ્લરક િોક લાગવાના કારણે અવસાન પામ્યો છે ,
દબાવે છે . મામી આવીને દરવાજો ખોલે છે . જયહદપને
એ જટલે કતવિા એ જ તવચાયુું કે એ જની પ્રાથતનાસભામાાં જિે
જોઈ મામી ખુિખુિાલ થઈ જાય છે . સૌથી પિેલાાં
ત્યારે અનુકૂળ િિે િો િેમને (જનકભાઈ ) ને સાવચેિ
જયહદપ િેમનાાં ચરણસ્પિત કરે છે . મામી જયહદપ અને
કરી દે િે.
મયુરને આવકારો આપે છે . મામા આરિી લઈને િોલમાાં
કતવિા પ્રાથતનાસભામાાં પિોંચી િો િેણે જોયુાં કે
આવે છે ત્યાાં જ જયહદપ િેમનાાં ચરણસ્પિત કરે છે .
જનકભાઈ સાવ જાણે ભાાંગી પડયા િિા અને એ જમની
િેકફાસ્ટ િૈયાર િત.ુાં જયહદપ અને મયુર બાંને
પીઠ પાછળ એ જમની જ પ્રતિષ્ઠા ને ધ ૂળધાણી કરનાર
ન્િાયને િૈયાર થઈ ગયાાં િિા. બધાાં સાથે મળીને
કિેવાિા શુભભચિંિકો જનકભાઈને સાાંત્વના આપી રહ્યા
િેકફાસ્ટ કરવાાં બેસે છે . ભાણો છોકરી જોવા જાય છે એ જ
િિા. !!!!
વાિને લઈને મામાને ઘણો આનાંદ િિો.
પારુલ ઠક્કર "યાિે "
"મામા! બધી વાિ િો થઈ ગઈ છે ને?"

જયહદપે ચાની ચુસકી લેિાાં લેિાાં પુછ્ુ.ાં

"િા જયહદપ! ત ુાં ભબલકુલ ભચિંિા ન કર. બધી જ

વાિ થઈ ગઈ છે . છોકરીવાળા પણ રાિ જોઈને બેઠાાં

તમત્રો િોપીઝેન એ જક ઓનલાઈન પ્લેટફોમત છે . જયાાં આપ
િિે." મામાએ જ ઉત્તર આપિાાં કહ્ુ.ાં
આપની કૃતિઓ તવનામ ૂલ્યે પ્રકાતિિ કરી િકો છો. તવતવધ
"અચ્છા! િો ક્ારે નીકળવાનુ ાં છે ? અત્યારે કે
સ્પધાતઓમાાં ભાગ લઈ િકો છો. અને આપની રચનાઓ પેઇડ
કરીને આપ વળિર પણ મેળવી િકો છો. વધુ માહિિી માટે બપોર પછી?" જયહદપે પુછ્ુ.ાં
અમને ઇમેઇલ કરો.Info@shopizen.in "આપણે બપોર પછી જવાનુ ાં છે . ત્યાાં સુધી િમે

બાંને આરામ કરો."

અમારી એ જપ ડાઉનલોડ કરવા અિી ક્લલક કરો

17 સાહિત્યનો વનવગડો
 િેકફાસ્ટ કરીને જયહદપ અને મયુર બાંને આરામ તવચારો િેનાાં માનસમાાં ફરી વળે છે અને મનોમન

ફરમાવે છે . લગભગ છ કલાકની ભરપેટ નીંદર લે છે મુસ્કુરાયને કિે છે .

અને ત્રણ વાગ્યે જાગી બાંને િૈયાર થઈ જાય છે . મામા- "મામા! િેના ચાિકોની લીસ્ટમાાં એ જક નામ

મામી પણ િૈયાર જ િિા. ચારે ય જણાાં જયહદપની કારમાાં વધારે ઉમેરાય ગયુાં એ જમ સમજો."

બેસીને છોકરીવાળાના ઘરે જવાાં માટે નીકળી જાય "એ જટલે? હુાં કાંઈ સમજયો નિીઁ." મામાના ચિેરાાં

છે .િેમનુ ાં ઘર લગભગ સાિેક હકલોમીટર દુર િત ુાં અને પર પ્રશ્નાથત ભાવ ફરી વળે છે .

રાહફકમાાં થોડી વાર પણ લાગે. િજુ કાર તસટી રોડ પર "એ જટલે એ જમ કે, િીં પણ મીરાાંનો રે ગ્યુલર વાચક

રાહફકમાાં અટકિી અટકિી આગળ વધી રિી િિી. છાંઅને િેનો ચાિક પણ છાં. દરરોજ ચા ની સાથે સાથે

એ જટલામાાં મામાને અચાનક ઈક યાદ આવે છે . એ જટલે િેની કતવિાઓ મને કાંપની આપે છે . ઘણાાં સમયથી મારી

િરિ જ િે કિે છે . ઈચ્છા િિી િેને મળવાની. પરાં ત ુ મેગભે ઝનમાાં ક્ાાંય પણ

"જયહદપ! ત ુાં ખુબ ભાગ્યિાભળ છો એ જવુાં લાગે છે િેની કોન્ટેલટ હડટેઈલ ન િિી. એ જટલે એ જ વાિને નસીબ

મને." મામાએ જ મુખ પર માંદ સ્સ્મિ સાથે કહ્ુ.ાં પર છોડી દીધી અને આ મારુાં નસીબ પણ ખુલી ગયુ."
ાં

"હુાં ભાગ્યળાળી! કેમ?" જયહદપ કાર ડ્રાઈવ "શુાં વાિ કરે છો ભાણા! િો િો ખરે ખર આ

કરિાાં જ પાછળ ફયાત તવના પુછે છે . મામાપમામી બાંને િારુાં નસીબ ઉઘડી ગયુ."
ાં

કારની પાછળની સીટમાાં બેઠાાં િિા. "પરાં ત ુ મામા! િેન ુ ાં સાચુાં નામ શુાં છે ? મીરાાં િો

"કારણ કે ત ુાં છોકરીને જોવાાં જઈ રહ્યો છે એ જ િેન ુ ાં ઉપનામ છે ને! ના જાન ના પિેચાન ઓર મેં લડકી

કોઈ સામાન્ય છોકરી નથી." િજુ મામાનુ ાં વાક્ અધુર િત ુ દે ખને ચલ પડા હ.ુાં " જયહદપ મસ્િ હિન્દી હફલ્મનો

ત્યાાં જ જયહદપે િેની વાિને અધવચ્ચેથી કાપી નાખિાાં ડાયલોગ મારે છે . કે મામા-મામી અને મયુર ત્રણેય િસવાાં

કહ્ુ.ાં લાગે છે .

"ઓિો! બેવી િે શુાં ખાતસયિ છે એ જમની? કોઈ "ભાણા! નામ િો મને પણ નથી ખબર. એ જ િો

નામચીન વ્યસ્લિ છે કે શુ?ાં " િવે ત્યાાં જઈને જ ખબર પડિે."

"િા! નામચીન વ્યસ્લિ િો છે જ. અરે ! પ્રખ્યાિ મીરાાંના પપ્પા છયહદપના મામાના બાળપણના

કતવયીત્રી છે . િેની કતવિાઓ પ્રખ્યાિ મેગેભઝન 'ૠત ુમાાં તમત્ર િિાાં. પરાં ત ુ ઘણાાં વષો પછી િે બાંને વચ્ચે કોન્ટેલટ

ખીલ્યો પ્રેમ' માાં છપાય છે . અરે ! િજાકો છે િેના. ખુબ મોટુાં થયો િિો અને વાિ માાંથી વાિ નીકળિાાં મીરાાંના પપ્પા

ુ ાં છે વટે એ જ છોકરીના વખાણ

ફેન ફોલોવસત છે િેન." પોિાની દીકરીના સાંબ ાંધની વાિ પણ કરે છે . એ જટલે

સાાંભળીને જયહદપથી િેન ુ ાં નામ પુછયા તવના રિેવાયુાં મામાએ જ જયહદપ િરફ ઈિારો કરી દીધો.

નહિિં. અમદાવાદના રાહફક સાથે લડિાાં લડિાાં

"િજારો ચાિકો! પ્રખ્યાિ કતવયીત્રી! મામા, િમે છોકરીવાળાના ઘરે પિોંચિા લગભગ પોણી કલાક ટલો

િેની વીિે બધુાં જ કિી દીધુ.ાં પણ િેન ુ ાં નામ િો કહ્ુાં જ સમય વીિી જાય છે . ચારે ય છોકરીના ઘરે પિોંચી જાય

નિીં." છે . ડોર બેલ સ્સ્વચ દબાવે છે . એ જટલે એ જક છે િાલીસેક

"લોકો િેને 'મીરાાં' નામથી ઓળખે છે ." મીરાાં વષતની મહિલા આવીને દરવાજો ઉઘાડે છે . જયહદપ, મયુર

નામ કાને પડિાાં જ જયહદપ ઝબકી જાય છે . ઘણાાંબધા અનેમામા-મામીને િે મીઠો આવકાય આપી અંદર આવવાાં

18 સાહિત્યનો વનવગડો
કિે છે . બિાર િોલની મધયમાાં સોફાસેટ પડયાાં િિા. િેના "કેમ?" જયહદપે આગળ ચાલિાાં જ માત્ર મયુર

પર એ જક અડિાલીસેકની ઉંમરનો લાગિો પુરુષ બેઠો િરફ ગરદન ઘુમાવીને પુછ્ુ.ાં

િિો. જયહદપ મનોમન અનુમાન લગાવી દે કે "અજાણયાાં છીએ જ છિાાં મામા-માસીના ઘરે ગયાાં

દરવાજો ઉઘાડવા આવનાર મહિલા મીરાાંની મમ્મી અને િોઈએ જ એ જવુાં લાગે છે ." મયુર ડાબી-જમણી બાજુ આંખની

સોફા પર બેસેલ વ્યસ્લિ મીરાાંના પપ્પા િોવાાં જોઈએ જ. િે કીકીઓ ફેરવિાાં કિે છે , િેની વાિ પરથી જયહદપ માંદ

વ્યસ્લિ પોિાના સ્થાન પરથી ઉભો થઈને મામા િરફ િસે છે .

આગળ વધે છે . એ જટલે મામા પણ આગળ વધીને િેમને બધાાં િોલની મધયમાાં તત્રકોણાકારમાાં પડેલાાં બે

ગળે મળે છે . આ પરથી જયહદપને પાક્કુાં થઈ ગયુાં કે આ સોફા પર સ્થાન લે છે . એ જક સોફા પર મીરાાંના મમ્મી-

વ્યસ્લિ મીરાાંના પપ્પા જ છે . પપ્પા બેઠાાં િિા જયારે બીજા સોફા પર જયહદપ, મયુર

"એ જ આવ આવ િષતદ! કેમ છો?" મીરાાંના પપ્પા અને મામા-મામી બેઠાાં િિાાં. જયહદપ આજુ બાજુ ની િથા

િસ્િધ ૂનન કરવાાં માટે જયહદપના મામા િરફ પોિાના સામેની હદવાર પર નજર દોડાવે છે . રો-િાઉસમાાં આવેલા

બાંને િાથ લાાંબા કરે છે . બદલામાાં જયહદપના મામા એ જટલે આ મકાનમાાં ભલે બે માળ જ િિાાં. પરાં ત ુ જયહદપને

કે િષતદભાઈ પણ િાથ આગળ કરી મીરાાંના પપ્પાસાથે િોલમાાં રિેલી ચીજવસ્ત ુઓ પરથી જ અંદાજ આવી જાય

િાથ મેળવે છે . છે કે ખરે ખર ઘરમાાં સભ્યિા અને સાંસ્કારનુ ાં ભચિંચન થયેલ ુાં

"અિોક આ છે તનમતલા! જયહદપની મામી." છે . એ જટલામાાં િેની નજર ફરિી-ફરિી જમણી બાજુ ની

િષતદભાઈએ જ મીરાાંના પપ્પાનુ ાં ધયાન પોિાની પત્ની િરફ હદવાર પર લટકી રિેલી ફોટો ફ્રેમ પર પડે છે . ફ્રેમમાાં

દોરિાાં કહ્ુ.ાં રિેલો ફોટો જોિાાં જ િે ચોંકી જાય છે . થોડીવાર માટે

"અરે ! કેમ છો તનમતલાભાભી?" મીરાાંના પપ્પા િેની આંખો પિોળી થઈને ફોટો પર જ સ્સ્થર થઈ જાય છે .

િસિાાં િસિાાં જ પુછે છે . બદલામાાં તનમતલાબેન પણ િરિ જ િે મયુર બાજુ થોડુાં ખસીને ધીમેથી કિે છે .

િેમનાાં િાલચાલ પુછી લે છે . "મયુરીયા! જમણી બાજુ હદવાર પર લટકી

"અને આ છે જયહદપ!" િષતદભાઈએ જ જયહદપ રિેલી ફોટો ફ્રેમ િરફ નજર નાખ." આ સાાંભળી મયુર

િરફ ધયાન દોરિાાં કહ્ુ.ાં આંખની કીકીઓને જમણી બાજુ ઘુમાવી ફોટો ફ્રેમ પર

"કેમ છો બેટાાં?" મીરાાંના પપ્પાએ જ િાલચાલ અટકાવે છે . ફોટો જોિાાંની સાથે જ મયુરના ચિેરા પર

પુછયા. એ જટલે બદલામાાં જયહદપ પણ ચિેરો િસિો રાખી પણ બાર વાગી જાય છે . િે પોિાની પિોળી થયેલી અને

િેમનાાં િાલચાલ પુછી લે છે . સાથે-સાથે જયહદપ મયુરનો આશ્ચયતચહકિ થયેલાાં ચિેરાાંને િળવેકથી જયહદપ બાજુ

પણ પહરચય કરાવી દે છે . મીરાાંના પપ્પા બધાાંન ુ ધયાન ઘુમાવે છે અને માત્ર િકારમાાં માથુાં િલાવી પ્રશ્ન પુછે છે .

સોફા િરફ દોરિાાં બેસવાનુ ાં કિે છે . મામા-મામી આગળ સામે જયહદપ પણ બાંધ િોઠોંએ જ દાાંિ ભીંસીને િકારમાાં

ચાલે છે િેની પાછળ જયહદપ. ને ત્યારબાદ મયુર સોફા માથુાં િલાવે છે . ને મયુર એ જક લાાંબો શ્વાસ લઈ છોડી દે છે .

િરફ આગળ જઈ રહ્યાાં િિા. ત્યાાં જ મયુરે જયહદપની બાંનેના ચિેરા ફોટો ફ્રેમ જોઈને આશ્ચયતથી ચોંકી ગયા િિાાં.

એ જકદમ નજીક આવીને ધીમા અવા કહ્ુ.ાં જયહદપ ઈિારામાાં જ મયુરને ફોટો ફ્રેમમાાં રિેલાાં ફોટાાં

"ખરે ખર કતવયીત્રીનુ ાં જ ઘર છે એ જ િો પાક્કુાં તવિે પુછવાનુ ાં કિે છે . િે થોડોક જયહદપની આગળ

થઈ જ ગયુ."
ાં નમીને મીરાાંના મમ્મી-પપ્પા િરફ જોઈને પુછે છે .

19 સાહિત્યનો વનવગડો
 "આ ફોટો મીરાાંનો જ છે ?" પ્રશ્ન પુછવાની
૮.બાળગીિ
મયુરથી જરાાંયે હિિંમિ ન િિી થઈ રિી. છિાાં િે અટકિાાં

અટકિાાં પુછે છે . િરિ જ મીરાાંના મમ્મી-પપ્પા પોિાની

પાછળની હદવાર િરફ ફરીને ફોટો ફ્રેમ િરફ જોઈને

એ જકસાથે જ ઉત્તર આપે છે .

"િા! આ ફોટો મીરાાંનો જ છે ." આ સાાંભળિા જ કોઈ કિે હુાં મોટો થઈને બનીિ એ જલટર

જયહદપ અને મયુર ફરીથી આશ્ચયતના ભાવે એ જકબીજા

િો વળી કોઈ કિે હુાં િો બનીિ
િરફ જુ વે છે . એ જવુાં લાગી રહ્ુાં િત ુ જાણે િે બાંનેએ જ કોઈ
મીનીસ્ટર
જાણીિો ચિેરો જોઈ લીધો િોય. મયુર િો એ જક તન:સાસો

નાખીને સોફાને ટેકો દઈ અદબ વાળીને બેસી જાય છે . મારે િો ભાઈ બનવુાં ના એ જલટર કે મીનીસ્ટર

જયહદપ િો એ જ જ તવચારી રહ્યો િિો કે સોફાને ટેકો દઈને

બા, હુાં િો મોટો થઈને બનીિ હક્રકેટર
બેસવુાં પણ કઈ રીિે! િેન ુ ાં મન અત્યારે અવનવાાં

તવચારોથી ઘેરાઈ ગયુાં િત ુ. તવચારોની ગડમથલ વચ્ચે બા, જોને આ કેવા મારે ચોક્કા-છક્કા િેંડુલકર

િવે શુાં કરવુ?ાં આ જ પ્રશ્ન જયહદપના મનમાાં ચારે બાજુ

ને એ જમ જ રનના ગાંજ ખડકિો યાદ છે ગાવસ્કર
ઘુમરાટાાં મારી રહ્યો િિો. એ જટલામાાં મીરાાંની મમ્મીએ જ

પોિાની પાછળ જમણી બાજુ એ જ જોઈને બુમ પાડી. બોલીંગમાાં બોલાવે બઘડાટી કેવો એ જ અગરકર

"મીરાાં બેટાાં! મિેમાન માટે પાણી લાવ'િો."

બેહટિંગમાાં આવીિ ત્યારે સૌ જોવા મારિે ધક્કા
મીરાાંની મમ્મીએ જ વી બુમ પાડી કે િરિ જ જયહદપ

ફરીથી ચોંકી ગયો.એ જક-બે વખિ િો થુકાં પણ ગળી ગયો. ને ફરમાઇિ કરિે ચોક્કાનીને ફટકારીિ હુાં છક્કા

ફરીથી િે ચોડી થઈ ગયેલી આંખોને આશ્ચયતચહકિ થઈ

તવકેટ કીતપિંગ કેવ ુાં કરિા હકરમાણીકાકા ટકલા
ગયેલો પોિાનો ચિેરો મયુર િરફ ઘુમાવે છે . પોિાની

આંખોના નેણ ઉંચા કરીને જ િે મૌન રિી મયુરને પ્રશ્ન કરે હુાં પણ એ જમજ ઉડાવી દઈિ સ્ટમ્પને ચકલા

છે . મયુર પણ માથુાં િલાવી મૌન રિીને જ ઉત્તર આપી દે

લેિનની વાિ છોડને મુક એ જક બાજુ પાટી-પેન
છે .

"િવે ત ુાં જ સાંભાળ." (ક્રમિ) મને લાવીદે આજને આજ બોલ અને બેટ

જયહિપ ભરોળિયા "હડયર જયુ" બા, હુાં િો મોટો થઈને…

કે ડી સેિાણી, 'આકાિ' (અમિાવાિ)

20 સાહિત્યનો વનવગડો
 ૯. સામાજજક
લેખ
્ ત
એક અદ્દભ ુ સંબધ
ં !
માનવી ને જો તનજીવ
વસ્ત ુ સાથે રિે િો લગાવ થઈ
જિો િોય િો સજીવ માટે િો
લગાવ - પ્રેમ િોવો જ જોઈએ જ.
ભારિ ના ઈતિિાસ માાં જોઈએ જ િો
આહદકળ થી જ પશુ - પક્ષીઓ
અને માનવી વચ્ચે ખ ૂબ જ અદ્ભુિ સાંબધ
ાં ો િિા. જયારે
વિતમાન સમય માાં જોઈએ જ િો ક્ાાંક લોકો િેની
માનવિા ભ ૂલી પશુ - પક્ષીઓ પ્રત્યે તનદત યિાભયુું કૃત્ય
કરી રહ્યા છે
આપણી ભારિીય સાંસ્કૃતિમાાં પ્રાણીઓ પ્રત્યે
તવિેષ પ્રેમ રાખી દે વી - દે વિાઓએ જ પણ પ્રાણીઓ ને
તવતિષ્ટ સ્થાન આપ્યુાં છે . ગાય ને માિાનો દરજ્જજો
આપી પ ૂજવામાાં આવે છે , દરે ક તિવ માંહદરોમાાં નાંદી િથા
કાચબાને પ ૂજવામાાં આવે છે , કબ ૂિર ને િાાંતિદૂ િ
ગણવામાાં આવે છે િો કોઈક જગ્યા એ જ િાથીને ગણેિજી
નુાં રૂપ માનીને પ ૂજવામાાં આવે છે . પરાં ત ુ વિતમાન
સમયમાાં કે રળમાાં થયેલી ગભતવિી િાથણી ની બનેલી
ઘટના જોઈને એ જવુાં લાગે છે કે માનવિા નુાં પિન થઈ
રહ્ુાં છે . માણસ આટલો તનદત ય બની જ કે મ િકે? આ
ઘટના પર થી એ જટલુાં કિી િકાય કે " માત્ર વિળક્ષત નહિ,
પરં ત ુ સંસ્કારી પણ થવું જોઈએ. "
અગાઉ ના સમય ની વાિ કરીએ જ િો ઘણા એ જવા
હકસ્સાઓ છે કે પશુઓને બચાવવા માટે વીરોએ જ
21 સાહિત્યનો વનવગડો
બભલદાનો આપ્યા છે . મ કે વીર દાદા જિરાજ કે ણે
ગાયો ને બચાવવા માટે પોિાનુાં બભલદાન આપ્યુ િત.ુાં
જયારે ઘણા એ જવા હકસ્સાઓ છે કે પશુઓએ જ પણ પોિાના
માભલક ને બચાવવા માટે બભલદાનો આપ્યા છે . મ કે
ચેિક (ઘોડો) કે ણે મિારાણા પ્રિાપને બચાવવા માટે
પોિાનુાં બભલદાન આપ્યુાં િત.ુાં
િા િર માાં ગુજરાિ માાં એ જવો હકસ્સો બન્યો કે
ગૌિાળાના એ જક સાંચાભલકા ઘણા વષોથી સેવા કરી રહ્યા
િિા. િેથી સાંચાભલકા અને પશુઓ વચ્ચે એ જવો અદ્ભુિ
ાં બાંધાઈ ગયો િિો કે અચાનક સાંચાભલકા નુાં મ ૃત્યુ
સાંબધ
થિાાં િે હદવસે ગૌિાળાના દરે ક પશુઓએ જ ઘાસ ચારા
િેમજ પાણી નો ત્યાગ કયો િિો. આ ઘટના પર થી
સ્પષ્ટ સમજી િકાય કે મ માનવી ને પશુઓ પ્રત્યે પ્રેમ
છે િે જ રીિે પશુઓને માનવી પ્રત્યે અનેક ગણો પ્રેમ છે .
" પ્રાણીઓને ઇશ્વરે જુબાન આપેલ નથી પરં ત ુ તે મને
એટલી સમજણિક્ક્ત આપેલા છે કે તે માનવી કરતા
વવિેષ સમજી િકે છે . "
ઘણી જગ્યા એ જ જોવા મળે છે કે ગાય, કૂિરા,
ઊંટ, ઘોડા વગેરેને ઘર ના સભ્ય િરીકે રાખવામાાં આવે
છે . િેની રિેવાની, જમવાની દરે ક સગવડ ખ ૂબ
ચોકસાઈ પ ૂવતક કરવામાાં આવે છે . આ ઉપરાાંિ દે િ ની
સરિદ પર રક્ષણ માટે કૂિરા, ઘોડા, ઊંટ વગેરેને સેના
માાં સામેલ કરવામાાં આવે છે . િેમાાં પણ કૂિરા ને િો ખ ૂબ
વફાદાર પ્રાણી માનવામાાં આવે છે . દરે ક પ્રાણી
આપણને કોઈક ને કોઈક રીિે ઉપયોગી િો છે જ પરાં ત ુ
િેમના મ ૃત્યુ પછી પણ િેમના ચામડા, િાડકા, દાાંિ
વગેરે નો ઉપયોગ કરવામાાં આવે છે . િેમ છિાાં આપણે
પશુઓ પ્રત્યે તનદત ય થઇએ જ િો િેના ઉપકાર નો બદલો
૧૦.સ્કેચ (ળચત્ર)
અપકાર થી કયો ન ગણાય ?

હુ ાં માનવ - માનવ પ્રત્યેના પ્રમને નકારિી નથી

પણ આપણા હદલ માાં ક્ાાંક ને ક્ાાંક પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ

રીિે સ્વાથત ૂપાયેલો િોય છે . િા, દરે ક સાંબધ

ાં ો માાં આ

સાચુાં નથી િોત ુાં પરાં ત ુ મોટા ભાગ ના સાંબધ

ાં ો માાં આ વાિ

સાચી પડે છે . જયારે પ્રાણીઓ િો કોઈ પણ સાંજોગો માાં

િેની વફાદારી તનભાવી જાણે છે .

હરક્ધધ મે વા

પશુ - પક્ષીઓ વગર ના માનવજીવનની િો

આપણે કલ્પના પણ ન કરી િકીએ જ. જાણે ઇશ્વરે માનવ

માટે જ પ્રાણીઓ ની રચના ન કરી િોય? પ્રકૃતિ ની ગોદ

માાં ખેલિા આ પશુ - પક્ષીઓ ની રક્ષા કરી િેને પ્રેમ કરી

આપણે ઈશ્વર સુધી પિોંચીએ જ. આ આપણે સૌ સાંકલ્પ

લઈએ જ કે દરે ક પશુ - પક્ષીઓના સાંરક્ષણ માટે સિિ

પ્રયત્નિીલ રિીશુાં અને દરે ક લોકોને આ માટે પ્રેહરિ

કરશુ.ાં

ભક્ક્ત મિરૂ ' ગોપી '

રાજેિ આિાણી

તમત્રો િોપીઝેન એ જક ઓનલાઈન પ્લેટફોમત છે . જયાાં આપ

આપની કૃતિઓ તવનામ ૂલ્યે પ્રકાતિિ કરી િકો છો. તવતવધ
સ્પધાતઓમાાં ભાગ લઈ િકો છો. અને આપની રચનાઓ પેઇડ
કરીને આપ વળિર પણ મેળવી િકો છો. વધુ માહિિી માટે
અમને ઇમેઇલ કરો.Info@shopizen.in

અમારી એ જપ ડાઉનલોડ કરવા અિી ક્લલક કરો

22 સાહિત્યનો વનવગડો
 ગયા અંકમાં સાચા જવાબો આપનારની યાિી.
૧૧.જ્ઞાનની લાઈબ્રેરી
ગયા સાચા જવાબો:- 1. (D) ગઝલ 2. (C) ળચનુ મોિી

3. (B) ચંદ્રકાન્ત બક્ષી 4. (D) નહડયાિ 5. (B) વનબંધ 6.

1. અસાઈિ ઠાકર ક્ાાંના
(D) ઉપરોક્ત બધા 7. (A) મ ૃગજિ 8. (D) િરીન્દ્ર િવે
વિની િિા?

(A) અમદવાદ (B) વડોદરા 1. વપ્રયાંક ઠાકર

(C) વડોદરા (D) તસદ્ધપુર 2. ભાવે િ સોરઠીયા
2. ક્ાાં કતવ પર મિતષિ અરતવિંદનો પ્રભાવ વિાતય છે ? 3. સંજયભાઈ
(A) કલાપી (B) પન્નાલાલ પટેલ (C) સુદ
ાં રમ્ (D) મેઘાણી

3. તિક્ષાપત્રી કોની કૃતિ છે ?

મેગેળઝનના અગાઉ પ્રકાવિત થયેલ અંકો

(A) કનૈયાલાલ મુનિી (B) સિજાનાંદ સ્વામી

(C) રઘુવીર ચૌધરી (D) એ જક પણ નહિ સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૧

4. ગુજરાિ સાહિત્ય સભા ક્ાાં આવેલ છે ?
સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૨
(A) અમદાવાદ (B) સુરિ (C) વડોદરા (D) નહડયાદ

5. ભારિમાાં જ્ઞાનપીઠ એ જવોડત આપવાની િરૂઆિ ક્ારે

સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૩
થઈ?
(A) 1965 (B) 1995 (C) 1971 (D) 1969
સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૪
6. જયભભખ્ખુ એ જવોડત ક્ાાં ક્ષેત્રમાાં આપવામાાં આવે છે ?

(A) ગદ્ય (B) માનવ કલ્યાણ

સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૫
(C) હફલ્મ જગિ (D) એ જક પણ નહિ

7. પ્રિાંસા/િોક/િષત વગેરે બિાવવા ક્ુાં ભચહ્ન વપરાય છે ?

સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૬
(A) અવિરણ ભચહ્ન (B) પ્રશ્નાથત ભચહ્ન

(C) ઉદગાર ભચહ્ન (D) ઉપરોલિ િમામ સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૭

8. સમાસ ઓળખાવો : નમતદા

(A) દ્વીગુ સમાસ (B) મધયમપદલોપી સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૮

(C) કમતધારય (D) ઉપપદ
સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૯
-વનરાજ મકવાણા ‘જ્ઞાનની લાઈબ્રેરી’

સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૧૦

જવાબો આપવા અિી ક્લલક કરો
સાહિત્યનો વનવગડો અંક-૧૧

23 સાહિત્યનો વનવગડો
 ૧૨.િબ્િરૂપી મણકાઓ ૧૩.આપના પ્રવતભાવો

બીજા કોઈ પણ સદગુણ કરિાાં બીજાની વાિ િાાંતિથી આપે આપેલા અમુલ્ય પ્રતિભાવો

સાાંભળવાનો સદગુણ ઘણા થોડા માણસોમાાં નજરે પડે

૧. મિરૂ ભક્ક્ત (ખ ૂબ જ સરસ મેગેભઝન.... દરે ક
છે . ડેલ કાનેગી
તવભાગ ખ ૂબ જ સરસ િોય છે ...)

િાંમેિા િસિા રિેવાથી અને ખુિનુમા રિેવાથી, ૨.. હિને િકુ માર એચ. (સરસ સાંપાદન શુભેચ્છાઓ)
પ્રાથતના કરિાાં પણ વધારે જલદી ઈશ્વરની નજીક
૩.સંજયભાઈ (ખુબ સરસ)
પિોંચાય છે . સ્વામી વવવેકાનંિ

નમસ્કાર તમત્રો,

ફકિ એ જ જ આળસુ નથી કાંઈ જ નથી કરિો,

સૌ પ્રથમ વાાંચક તમત્રોનો ખુબ ખુબ આભાર.
આળસુ િો એ જ પણ છે વધુ સારુાં કામ કરી િકે છે ,
વનવગડો મે ગેભઝનનો બારમો અંક પ્રકાતિિ કરી
પણ કરિો નથી . – સૉક્રેહટસ
રહ્યા છીએ જ ત્યારે લેખક તમત્રોને અમારી સાંપ ૂણત ટીમ

િરફથી એ જક તવનાંિી કે આપની રચના જો આ

પરાજય શુાં છે ? એ જ એ જક પ્રકારનુ ાં તિક્ષણ છે કાાંઈ પણ .

વધારે સારી વસ્ત ુ, સારી સ્સ્થતિ િરફ જવાનુ ાં િે પિેલ ુાં અંકમાાં પ્રકાતિિ નિી કરવામાાં આવી િોય િો િેન ુાં

પગતથયુાં છે . વેન્ડેલ હફળલપ્સ કારણ માત્ર એ જ જ કે આપની પિેલા ઘણી બધી

રચનાઓ આવી ગયે લ િોય થી આપની રચના

ની પાસે ધૈયત છે અને મિેનિથી ગભરાિો નથી; પ્રકાતિિ થવામાાં થોડો સમય લાગે િો કૃપયા
સફળિા િેની દાસી છે . –િયાનંિ સરસ્વતી પ્રિીક્ષા કરવી અથવા અમારા ઓહફતસયલ નાંબર

પર જાણ કરવા નમ્ર તવનાંિી.

કળા એ જટલે પ્રત્યેક ચીજને, એ જટલે કે તવચારને, વાણીને,

વિતનને િેના યથાયોગ્ય સ્થાને મ ૂકવી.–જેકૃષ્ણમ .ૂૂવતિ

બધે જ ગુણની પ ૂજા થાય છે , સાંપતત્તની નહિપ ૂનમના . આપના પ્રતિભાવો અમારાાં માટે અમુલ્ય છે ....

ચાંદ્ર કરિાાં બીજનો ક્ષીણ ચાંદ્ર જ વાંદનીયગણાય છે . આ અંકમા આપના પ્રતિભાવ આપવા માટે

– ચાણક્ય અહિ ક્લલક કરો.

ાં ર સત્યને થોડા િબ્દોમાાં કિો પણ કુરૂપ સત્ય માટે

સુદ

કોઈ િબ્દ ન વાપરો. –ખલીલ જજબ્રાન

24 સાહિત્યનો વનવગડો