Senior High School

Komunikasyon at
Pananaliksik sa Wika at
Kulturang Pilipino

Ikalawang Kuwarter – Modyul 2

Mga Sitwasyong Pangwika sa
Pilipinas
 Senior High School

Komunikasyon at
Pananaliksik sa Wika
at Kulturang Pilipino
Ikalawang Kwarter – Modyul 2
Sitwasyong Pangwika sa Pilipinas

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga

edukador mula sa mga publikong paaralan. Hinihikayat namin ang mga guro
at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at
mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

FAIR USE AND CONTENT DISCLAIMER: This SLM (Self Learning Module) is for
educational purposes only. Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems,
pictures, photos, brand names, trademarks, etc.) included in these modules are
owned by their respective copyright holders. The publisher and authors do not
represent nor claim ownership over them. Sincerest appreciation to those who
have made significant contributions to these modules.
 MODYUL 2

Mga Sitwasyong Pangwika

ALAMIN

Panimulang Ideya

Sa pakikipagkomunikasyon ng tao, sa anyong berbal o di-berbal, ang kaniyang

kakayahan sa larangan ng pagpapahayag ay laging nasasangkot. Sa kahusayan niya
sa pagpapahayag nakasalalay ang linaw ng mensaheng nais niyang iparating sa
kanyang kapwa.

Upang matamo ng tao ang isang mabisa at maayos na paraan ng

pagpapahayag tungo sa isang matagumpay na pakikipagkomunikasyon, nararapat na
paunlarin niya ang kasanayang pangwika. Ang kasanayang pangwikang ito ang
magiging tuntungang kaalaman ng isang tao upang mabisa niyang maipahayag ang
mensaheng nais niyang ipaabot.

Ang isang salita ay may tiyak na tungkuling ginagampanan sa pahayag. Ang

mga salitang bumubuo sa daloy ng diskurso ay kumakatawan sa kalagayan ng wika
sa kulturang Pilipino o larangang pinaggagamitan nito. Ang bawat larangan ay may
kani-kaniyang mga terminolohiyang tumutugon sa pangangailangan ng mga taong
gumagamit nito. May mga salita sa larangan ng medisina na hindi ginagamit sa
abogasya gayundin sa pamilihan at paaralan. May mga terminolohiyang naiiba ang
kahulugan depende sa larangang kinabibilangan nito.

1
 Sa modyul na ito, mailalarawan ang sitwasyon ng wikang Filipino sa iba’t ibang
larangan sa kasalukuyang panahon.

Mga Layunin

Pagkatapos ng araling ito ang mga mag-aaral ay inaasahang matatamo ng mga

mag-aaral ang sumusunod na kasanayang pampagkatuto:
1. Nasusuri at naisasaalang-alang ang mga lingguwistiko at kultural na
pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino sa mga pelikula at dulang napanood.
F11PD – IIb – 88
2. Naipapaliwanag nang pasalita ang iba’t ibang dahilan, anyo, at pamaraan
ng paggamit ng wika sa iba’t ibang sitwasyon. F11PS – IIb – 89

PANGKALAHATANG PANUTO

Ang disenyo ng Modyul para sa paglinang sa kasanayang pampagkatuto ay

binubuo ng yugto ng pagkatuto, tampok dito ang tuklasin na magbibigay ng maikling
pagsasanay kaugnay sa paksa sa bawat aralin at sa kasanayang pampagkatuto na
dapat malinang. Matutunghayan naman sa bahaging suriin ang mga konseptong
pangwika. Makikita naman sa bahaging pagyamanin ang mga mahahalagang
kaisipan na napapaloob sa konseptong pangwika na lilinangin sa aralin. Tinatasa sa
isagawa na bahagi kung natamo ba ang mga kasanayang pampagkatuto sa bawat
aralin at kung sapat na ang mga kaalamang natutunan ng mga mag-aaral. Kabilang
dito ang ilang gawaing magpapaigting sa mga natutunan sa araling tinalakay. Malaki
ang maitutulong sa iyo ng modyul na ito. Higit na maayos at kapaki-pakinabang ang
pag-aaral kung susundin mo ang mga panuto o tuntunin sa paggamit sa aralin.

1. Sagutin mo nang maayos ang panimulang pagtataya na susukat sa iyong

dating kaalaman.
2. Iwasto ang mga sagot. Hingin mo ito sa iyong guro. Kung marami kang mali
huwag kang mag-alala. Tutulungan kang linawin ito habang sinusuri mo
ang paksa na nakapaloob dito.
3. Basahin at pag-aralang mabuti ang mga paksa. Isagawa mo ang mga
kaugnay na gawain. Mababasa mo kung paano ito gagawin.
4. Sagutin mo ang pangwakas na pagtataya sa kabuuan kung “Gaano ka
kahusay at kung paano mo inunawa ang bawat aralin?” kunin mong muli
sa iyong guro ang susi ng pagwawasto. Maging matapat ka sa
pagwawasto.
5. Kaibigan mo ang modyul na ito. Huwag mong sulatan at ingatang huwag
masira. Gumamit ka ng hiwalay na sagutang papel o notbuk.

2
 SUBUKIN

PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Isulat ang titik ng iyong tamang sagot sa sagutang papel.

1. Ito ay kilala rin bilang pinilakang-tabing.

a. Nobela b. Pelikula c. Dula d. Aklat

2. Isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan ay naglalarawan ng kawil

ng mga pangyayaring naghahayag ng kapana-panabik na bahagi ng buhay ng tao.
a. Dula b. Social Media c. Pelikula d. Nobela

3. Isang teknik sa pagpapakahulugan na pinag-uugnay-ugnay ang salita o mga pahayag

upang makabuo ng isang makahulugang ideya sa salita o pahayag na binibigyang
kahulugan.
a. Nobela b. Paggamit ng Simbolismo c. Word Association d. Aklat

4. Isang kasanayang pampanitikan na nagiging aspeto upang maging masining ang

pagkakabuo ng isang akda.
a. Paggamit ng Simbolismo b.Pelikula c.WordAssociation d.Nobela

5. Ito ay tinatawag na kaugnay ng wikang sinasalita nang ayon sa heograpikong

kalagayan ng isang lugar.
a. Lingguwistiko b. Kultural c.Sosyo-kultural d.Etnograpiko

6. Ito ay isang katangian ng wika na nagsisilbing pagkakakilanlan o identidad dahil sa

mga paniniwala, tradisyon at ugali, paraan ng pamumuhay, relihiyon at wika.
a. Etnograpiko b. Sosyo-kultural c. Lingguwistiko d. Kultural

7. “Lights, camera, action” gamit ng wika sa anong sitwasyon?

a. Nobela b. Dula c. Social Media d. Pelikula

8. “Right stage” ay gamit ng wika sa anong sitwasyon?

a. Dula b. Nobela c. Pelikula d. Social Media

9. Ang mga sumusunod ay gamit ng wika sa sitwasyong pampelikula maliban sa isa.

a. Mensahe b. Iskrip c. Direktor d. Focus

10. Ang mga sumusunod ay gamit ng wika sa sitwasyong dula maliban sa isa.
a. Galaw b. Left satge c. Sinematography d. Iskrip

3
 ARALIN 2

Mga Sitwasyong Pangwika sa Pilipinas

Nakapaloob sa araling ito ang tungkol sa iba’t ibang sitwasyong pangwika sa Pilipinas

YUGTO NG PAGKATUTO

A.TUKLASIN

https://www.google.com/search?q=sitwasyong+pangwika+sa+pilipinas&rlz=1C1RLNS_enPH901PH902&sxsrf=ALeKk034P5MfsU
h_n9SBOyqhPNCSZLC2Bw:1593011376264&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjI_NHp3ZrqAhVBMd4KHUHUA10Q_A
UoAXoECAsQAw&biw=1366&bih=657#imgrc=RjUn2cIh1Dl29M

Sa puntong ito, subuking sagutin ang mga sumusunod na katanungan bilang

paghahanda sa gawaing may kinalaman sa sitwasyong pangwika sa Pilipinas. Suriin
ang larawan na nasa itaas sa tuklasing bahagi.

4
 Handa ka na ba? Alam kong masisiyahan ka sa mga matutuklasan mo
habang pinag-aaralan ang araling ito. Sinasabi na malayo na ang nalakbay ng
wikang Filipino. Nasaan na nga ba o ano na nga ba ang kalagayan ng Wikang
Filipino sa ika-21 siglo sa iba’t ibang larangan? Ating alamin.

Gawain 1

Panuto: Pumili ng isang naibigang pelikula at dulang Pilipino. Ipaliwanag kung bakit
naibigan ang mga ito. Gayahin ang kasunod na pormat sa kuwaderno.

Pamagat ng Pelikula:

Mga Tauhan Mahahalagang Mga Nakuhang

at Tagpuan Pangyayari: Aral:

Nagustuhan ko ang pelikula dahil

Pamagat ng Naibigang Pelikula :

Paliwanag:

5
 B. SURIIN
May partikular na gamit ang wika sa iba’t ibang sitwasyon. Tinatawag itong
register na isang panlipunang salik na isinaaalang-alang kaugnay ng baryasyon ayon
sa gumagamit ng wika. Isa pang pinanggalingan ng baryasyon ng pananalita ng
indibidwal ay depende sa mga sitwasyong paggamit. Hindi lang kaso ito ng kung sino
tayo kundi kung anong mga sitwasyon ang kinapapalooban natin. Isa ang pelikula at
dula na may sariling register o mga salitang pampelikula o pandula.

PELIKULA DULA
• Lights, camera,action • Dulang isang yugto
• Focus • Right stage
• Sinematograpiya • Left stage
• Iskrip • Mensahe
• Direktor • Galaw ng tauhan

Sa pagsusuri ng pelikula ang bigyang pansin ay ang mga elemento nito, gaya
ng iskrip, sinematograpiya, direksiyon, pagganap ng artista, produksiyon, musika at
mensahe.

Sequence o Iskrip - Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa isang kuwento sa

pelikula. Ipinamamalas nito ang tunay na layunin ng kuwento.

Sinematograpiya - Pagkuha sa wastong anggulo upang maipakita sa manonood ang

tunay na pangyayari sa pamamagitan ng wastong timpla ng ilaw
at lente ng kamera.

Disenyong Pamproduksyon- Pagpapanatili sa kaangkupan ng lugar, eksena,

pananamit at sitwasyon para sa masining na
paglalahad ng biswal na pagkukuwento.

Tunog at Musika - Pagpapalutang ng bawat tagpo at pagpapasidhi ng ugnayan ng

tunog at linya ng mga diyalogo. Pinupukaw ang interes at
damdamin ng manonood.

Sa pagsusuri ng dulang nakasulat, bigyang-pansin ang mga elemento nito gaya

ng tagpuan, uri ng mga tauhan (bilog at lapad), mga diyalogo, tunggalian, wakas, aral,
implikasyon ng mga pangyayari sa kasalukuyang lipunan, at estilo ng simula ng dula.

6
Mga Elemento ng Dula

Iskrip o Banghay - Ito ang pinakakaluluwa ng isang dula. Sa iskrip nakikita ang
banghay ng isang dula.

Aktor o Karakter - ang nagsisilbing tauhan ng dula at nagsasabuhay sa mga tauhan

sa iskrip.

Dayalogo - ang mga bitaw na linya ng mga aktor na siyang sandata upang maipakita
at maipadama ang mga emosyon.

Tanghalan - ang anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula.

Tagadirehe o Direktor - siya ang nag-i-interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura

ng tagpuan, ng damit ng mga tauhan hanggang sa paraan
ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan

Pagsusuri sa mga Lingguwistiko at Kultural na gamit ng wika sa Lipunang

Pilipino

Gaya nga ng natalakay na iba’t ibang sitwasyon, ginagamit ang wika batay rin
kung sino ang gagamit, saan gagamitin at paano ito gagamitin.

Dapat suriin at isaalang-alang ang lingguwistikong aspeto lalo na sa larangan

ng pelikula at dula. May sariling sitwasyon kaya’t may sariling register ng mga salita
ang mga ito. Wika nga pampelikula o pandula lamang.
Lingguwistiko – ito ang tinatawag na kaugnay ng wikang sinasalita nang ayon
sa heograpikong kalagayan ng isang lugar. Maaaring bigyang pansin ang antas na
gamit ng wika. Ang mga sumusunod:
• Sa isang banda, Kultural ay isang katangian ng wika na nagsisilbing
pagkakakilanlan o identidad dahil sa mga paniniwala, tradisyon at ugali,
paraan ng pamumuhay, relihiyon at wika.
• Mahalagang hindi maisantabi ang panlipunang aspeto ng wika dahil sa
maraming paraan. Ang pananalita ay isang uri ng panlipunang identidad
at ginagamit para tukuyin ang pagiging kabilang sa iba’t ibang
panlipunang pangkat o iba’t ibang komunidad ng pananalita.

7
 Gawain 2

Panuto: Suriin ang mga sumusunod na salita kung saan ginagamit ang mga ito.
Lagyan ng tsek sa ibinigay na espasyo. Pagkatapos, ay bigyang ng kahulugan ang
mga salita sa pamamagitan ng pagbibigay ng halimbawang sitwasyon. Sundin ang
pormat at isulat ang sagot sa iyong kuwaderno.

1. Kritiko Dula: _____ Pelikula: _____ Dula at Pelikula: _____

Kahulugan sa pamamagitan ng halimbawang sitwasyon:

____________________________________________________________

2. Komersyalismo Dula: _____ Pelikula: _____ Dula at Pelikula: _____

Kahulugan sa pamamagitan ng halimbawang sitwasyon:

____________________________________________________________

3. Eksena Dula: _____ Pelikula: _____ Dula at Pelikula: _____

Kahulugan sa pamamagitan ng halimbawang sitwasyon:

____________________________________________________________

4. Yugto Dula: _____ Pelikula: _____ Dula at Pelikula: _____

Kahulugan sa pamamagitan ng halimbawang sitwasyon:

____________________________________________________________

5. Direktor Dula: _____ Pelikula: _____ Dula at Pelikula: _____

Kahulugan sa pamamagitan ng halimbawang sitwasyon:

____________________________________________________________

8
 C. PAGYAMANIN
Panuto: Basahing maigi ang buod ng pelikulang Maynila sa Kuko ng Liwanag na
isinulat ni Edgardo Reyes. Panoorin rin ito sa youtube na may url na:
https://www.youtube.com/watch?v=ij0q5HvRbgo upang mas masuri mong
maigi ang pelikula.

Si Julio ay isang maralitang mangingisda na may kasintahan na ang

pangalan ay Ligaya. Isang araw, umalis si Ligaya kasama ang isang Ginang Cruz
na pinangakuang makakapag-aral at makapaghanapbuhay sa Maynila si Ligaya.
Pumunta si Julio sa Maynila para makita si Ligaya. Noong nasa Maynila na,
nagging biktima si Julio ng mga mapanlamang na mga tao sa lungsod. Nakaranas
si Julio ng pang-aabuso habang nagtatrabaho sa isang lugar ng konstruksiyon at
pagbebenta ng sariling katawan para lang kumite ng pera. Unti-unting nawawalan
ng pag-asa si Julio na matagpuan pa si Ligaya. Ngunit nagbago ang lahat ng muli
niyang makita si Ligaya. Nalaman niyang si LIgaya ay naging biktima ng
prostitusyon. Nagbalak tumakas ang dalawa ngunit gaya ng sabi ni Ligaya ay
kayang-kaya siyang patayin ng kinakasama kapag ito ay nahuling tumatakas.
Dumaan ang gabi at sa paggising ni Julio ay patay na si Ligaya. Ipinaghiganti ni
Julio si Ligaya at pinaslang ang kinakasama nitong lalaki subalit maraming
nakasaksi at pinagmalupitan si Julio hanggang sa ito ay mawalan din ng hininga.

Gawain 3

Panuto: A. Bigyang interpretasyon ang gamit ng Maynila, kuko, Tsino, mga

manggagawa at Chinatown sa Pelikula. Gayahin ang kasunod na pormat sa
sagutang papel. Hal: Tondo= hindi natutulog ang mga tao dahil abala

1. MAYNILA

2. KUKO

3. TSINO

4. MANGGAGAWA

5. CHINATOWN

9
B. Panuto: Batay sa napanood na pelikula, suriin ang linggwistiko at kultural na
pagkakaiba-iba sa lipunang Pilipino. Isulat ang mga sagot sa sagutang papel. Gawing
gabay ang mga sumusunod na tanong.

1. Paano ginamit ang mga salitang pampelikula. Isinaalang-alang ba ang antas ng

wika?

2. Nababakas ba ang kulturang Pilipino sa sinuring pelikula?

3. Nakaapekto ba ng gamit ng wika (Lingguwistiko) sa paraan ng pamumuhay ng ilan

sa lipunang Pilipino (Kultural) na ipinakita sa ilang bahagi o pangyayari sa pinanood
na pelikula?

D. ISAGAWA

Panuto: Basahin at unawain ang dulang “Sinag sa Karimlan” ni Dionisio S. Salazar

Pagkatapos ay suriin ito ayon sa gamit ng wika sa mga tauhan at ang ilang ipinakitang
sitwasyong lingguwistiko gayundin ang kultural na aspeto sa lipunang Pilipino.

https://www.marvicrm.com/2017/10/sinag-sa-karimlan-buod

10
 “Sinag sa Karimlan”
ni Dionisio S. Salazar

Sa isang panig ng pagamutan ng Muntinlupa ay naroroon sina Tony, isang binatang

bilanggo dahil sa pagnanakaw. Si Ernan na isang manunulat at propesor sa Maynila na
nakulong dahil sa pagsunog sa maraming aklat na nagpapakalat ng maling impormasyon. Si
Doming na nakulong dahil sa pagbaril sa kalaguyo ng misis at si Bok na labas - masok na ng
kulungan.

Nahospital si Tony matapos siyang masaksak sa kadahilanang ayaw niyang sumama sa

pagtakas sa kulungan, kasama niya sa kwarto si Ernan na inoperahan dahil sa almoranas, si
Doming naman ay may plaster ang paa at si Bok ay may trangkaso.

Dito ay nakilala nila ang isa't isa. Lubos na humanga si Tony kay Ernan sapagkat nabasa
na ng binata ang kanyang mga akda. Tinanong din ni Bok kung anong Gang kabilang si Tony
ngunit sinabi nitong sawa na sa mga Gang o barkada sapagkat iyon ang naging dahilan ng
kanyang pagkakakulong. Kinilalang mabuti ni Ernan si Tony at humanga din sa angking talino
ng binata at inakalang ito ay nag-aaral ng batas.

Subalit nabanggit ni Tony na elementarya lamang ang kaniyang natapos ngunit siya ay
valedictorian. Ikinuwento ni Tony na ang kanyang ama ay isang empleyado at maraming bisyo.
Ang kanyang ina ay napakabait kahit di kasya ang sahod na binibigay ng kanyang ama.

Nagkaproblema ang pamilya ni Tony nang malaman ng kaniyang ina na may babae ang
kanyang ama. Naghiwalay ang mga ito at di-lumaon ay nagkasakit ang kaniyang ina. Ang
kanyang kapatid na babae naman ay namatay.

Dahil sa pagkakaospital ng kanyang ina ay di-kinaya ni Tony ang mga gastusin kaya't
natuto itong bumarkada at magnakaw. Sinisi ni Tony ang lahat sa kanyang ama.

Matalinong bata si Tony at nais siyang tulungan ni Ernan at ni Padre Abena at nangakong
pag-aaralin ang binata.

Isang araw, sa hindi inaasahan pagkakataon ay dumalaw ang kaniyang amang si Luis sa
bilangguan. Nagkita sina Tony at ang kanyang ama. Dito nabanggit ng kaniyang ama na
limang buwan na niyang pinaghahanap ang anak at nang malamang nakakulong ay nilakad
nito ang paglaya ni Tony.

Humingi ng tulong ang kanyang ama sa isang senador para mabigyan ng parole ang
binata. Nakipag-ayos din ang ama ni Luis sa kanyang ina na inakala ni Tony na patay na
ngunit ito pala ay magaling na.

Sa kabila ng paliwanag ay masama pa rin ang loob ni Tony at nang malaman ito ng ilang
kasamahan at nang kanyang nars na si Ms. Reyes. Si Tony ay pinangaralan at pinaalala ang
kahalagahan ng isang ama.

Nang dumalaw muli ang kanyang ama ay napatawad na niya ito at sila'y nagyakapan.

11
 Gawain 4

A. Paano ipinakita ng mga tauhang sina Bok at Doming ang aspetong lingguwistiko sa
lipunang ginagalawan bago makulong at habang nakakulong? Ipaliwanang sa
pamamagitan ng pagbibigay ng mga halimbawa.

BOK DOMING

B. Magbigay ng mga pangyayari na nagpapakita ng kultural na aspeto sa buhay ng

mga bilanggo sa lipunang Pilipino. Ipaliwanag sa pamamagitan ng mga halimbawa.

PANGYAYARI PALIWANAG

Ang Sitwasyong Pangwika sa Pilipinas ay mahalagang pag-aralan para alam natin kung
ano ang nasa bansa natin at para magkaintindihan ang isa't isa. Para alam natin ang mga
pinanggalinan at kultura ng bansa natin. Para rin alam natin ang iba't ibang diyalekto na nasa
bansang Pilipinas. Nawa’y naging malinaw sa iyo ang paksang aralin. Paalam.

12
 TAYAHIN
HULING PAGTATAYA

Panuto: Salungguhitan ang titik ng iyong tamang sagot at isulat ang sagot sa
sagutang pape o notbuk.

1. Ito ay kilala rin bilang pinilakang-tabing.

a. Nobela b. Pelikula c. Dula d. Aklat
2. Isang akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa tanghalan ay naglalarawan
ng kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapana-panabik na bahagi ng
buhay ng tao.
a. Dula b. Social Media c. Pelikula d. Nobela
3. Isang teknik sa pagpapakahulugan na pinag-uugnay-ugnay ang salita o mga
pahayag upang makabuo ng isang makahulugang ideya sa salita o pahayag na
binibigyang kahulugan.
a. Nobela c. Paggamit ng Simbolismo
b. Word Association d. Aklat
4. Isang kasanayang pampanitikan na nagiging aspeto upang maging masining
ang pagkakabuo ng isang akda.
a. Paggamit ng Simbolismo c. Word Association
b. Pelikula d. Nobela
5. Ito ay tinatawag na kaugnay ng wikang sinasalita nang ayon sa heograpikong
kalagayan ng isang lugar.
a. Lingguwistiko b. Kultural c. Sosyo-kultural d. Etnograpiko
6. Ito ay isang katangian ng wika na nagsisilbing pagkakakilanlan o identidad dahil
sa mga paniniwala, tradisyon at ugali, paraan ng pamumuhay, relihiyon at wika.
a. Etnograpiko b. Sosyo-kultural c. Lingguwistiko d. Kultural
7. “Lights, camera, action” gamit ng wika sa anong sitwasyon?
a. Nobela b. Dula c. Social Media d. Pelikula
8. “Right stage” ay gamit ng wika sa anong sitwasyon?
a. Dula b. Nobela c. Pelikula d. Social Media
9. Ang mga sumusunod ay gamit ng wika sa sitwasyong pampelikula maliban
sa isa.
a. Mensahe b. Iskrip c. Direktor d. Focus
10. Ang mga sumusunod ay gamit ng wika sa sitwasyong dula maliban sa isa.
a. Galaw ng tauhan b. Left stage c. Sinematograpiya d. Iskrip

13