Awiting-Bayan sa

Kabisayaan
Modyul sa Filipino 7
Second Quarter

Hindi maliparang uwak

ang sakahan ni Lolo Selo.
 

ZENAIDA D. MAMAC
Developer
 Department of Education • Cordillera Administrative Region
Republic of the Philippines
DEPARTMENT OF EDUCATION
Cordillera Administrative Region
SCHOOLS DIVISION OF ABRA
Actividad-Economia St., Zone 2, Bangued, Abra

Published by:
Learning Resource Management and Development System

COPYRIGHT NOTICE
2020

Section 9 of Presidential Decree No. 49 provides:

“No copyright shall subsist in any work of the Government of the Philippines.
However, prior approval of the government agency of office wherein the work is
created shall be necessary for exploitation of such work for profit.”

This material has been developed for the implementation of K-12 Curriculum
through the Curriculum Implementation Division (CID)—Learning Resource
Management Section. It can be reproduced for educational purposes and the source
must be acknowledged. Derivatives of the work including creating an edited version,
an enhancement or a supplementary work are permitted provided all original work is
acknowledged and the copyright is attributed. No work may be derived from this
material for commercial purposes and profit.

ii
 PAUNANG SALITA

Ang modyul na ito ay proyekto ng Curriculum Implementation Division

partikular ang Learning Resource Management and Development Unit, Department
of Education, Schools Division of Abra, bilang tugon para sa pagsasakatuparan ng
K12 Curriculum.

Ang kagamitang panturong ito ay pag-aari ng Department of Education,

Schools Division of Abra, Curriculum Implementation Division, Learning Resource
Management Section. Layunin nito na maiangat ang kaalaman ng mga mag-aaral sa
asignaturang Filipino.

Date of Development : June 20, 2020

Resource Location : Schools Division of Abra

Learning Area : Filipino

Grade Level :7

Learning Resource Type : Modyul

Language : Filipino

Quarter/Week : Q2/ W1

Learning Competency/Code : Naipaliliwanag ang mahahalagang detalye,

mensahe, at kaisipang nais iparating ng
napakinggang bulong, awiting bayan, alamat,
bahagi ng akda, at teksto tungkol sa epiko sa
Kabisayaan. FPN-IIa-b-7

iii
 PAGKILALA

Lubos ang aking pasasalamat sa mga nagbigay sa akin ng inspirasyon upang

maisagawa ang proyektong ito.
Nais ko ring magpasalamat sa aking mga kapamilya sa Alfredo D. Bersamina
National High School Lacub, Abra sa kanilang suporta at tulong upang matapos ang
proyektong ito.
Sa aking pamilya, salamat sa pagmamahal, pag-unawa at suporta.
Sa SDO-Abra, Learning Resource Management Section, salamat sa gabay at
tulong upang matiyak ang kalidad ng modyul na ito.
At higit sa lahat, laking pasasalamat ko sa Poong Maykapal na siyang nagbigay
sa akin ng lakas at kakayahan upang gawin ang proyektong ito.

ZENAIDA D. MAMAC
Alfredo D. Bersamina National High School, Lacub District

DIVISION LRMDS STAFF:

RIZA E. PERALTA RYNWALTER A. PAA

Librarian II Project Development Officer II

RONALD T. MARQUEZ
Education Program Supervisor for LRMS

CONSULTANTS:

HEDWIG M. BELMES
Chief Education Supervisor, Curriculum Implementation Division

CHRISTOPHER C. BENIGNO
OIC- Office of the Assistant Schools Division Superintenden

GLORIA B. BUYA-AO
Schools Division Superintendent

iv
 TALAAN NG NILALAMAN

Page
Copyright Notice …………………………………………………..……...…..…. ii
Paunang Salita ……………………………………………..…………...…….… iii
Pagkilala………………………………………………………………. …….…... iv
Talaan ng Nilalaman…………………………...……………………….……. … v
Pahina ng Pamagat……………………………,,………………………………. 1
Alamin ……………………………………………………………………………. 2
Layunin ng Aralin
Subukin………………………………………………………………….…..……. 3
Lesson Proper……………………………………………………………………. 4
Balikan…………………………………………………………………………. 4
Tuklasin 1……………………………………….……………….……..…. 5
Suriin ..……………………………..………………………...…..….…… 6
Pagyamanin……………………………………………………..………….... 8
Gawain 1…………………………….……………………………….…… 8
Tayahin 1…………………………….…………………………………… 8
Gawain 2……………………………….…………………………….…… 9
Tayahin 2……………………………….………………………….……… 9
Isaisip ……………………………………..……………………………………… 10
Isagawa …………………………………….…….……………………….……… 11
Tayahin ……………………………...…………………………………………… 12
Karagdagang Gawain…………………………………………….……………… 13
Susi sa Pagwawasto…………………………………………………………….. 14
Sanggunian………………………….……………………………...…….…….… 15

v
Awiting-Bayan
Kabisayaan
Modyul sa Filipino 7
Second Quarter

Hindi maliparang uwak

ang sakahan ni Lolo Selo.
 

ZENAIDA D. MAMAC
Developer

vi
 Alamin
Ang Kabisayaan ay ang pangatlo sa pinakamalaking pangkat ng mga pulo sa
Pilipinas. Nangunguna sa mga ito ang Luzon at pangalawa naman ang Mindanao.
Sinasabing ang pangalang Visayas ay nagmula sa salitang Malay na
Srivijaya.
Ang Sri sa salitang Sanskrit ay nangangahulugang “ mapalad” “mayaman” o
“masaya” samantalang ang salitang vijaya ay nangangahulugang “ matagumpay” o
“mahusay”.Samakatuwid, pawang positibo ang kahulugang taglay ng salitang
Visayas O Bisaya na kitang-kita naman sa mayayamang mga baybayin,
masaganang lupain,magagandang tanawin at sa magigiliw at masayahing mga
mamamayan.
Marami ring mahuhusay na panitikang nagmula sa Kabisayaan na
kakakikitaan ng makulay nitong kultura, tradisyon, at kaugalian. Ang ilan sa mga ito
ay iyong matutunghayan sa mga aralin.

Sa modyul na ito, inaaasahang maipamamalas mo ang sumusunod na

kaalaman, kakayahan at pag-unawa:
1. Naipaliliwanag ang mahalagang detalye,mensahe at kaisipang nais
iparating ng napakinggang awiting-bayan tungkol sa epiko sa
Kabisayaan.
2. Nauunawaan ang kahulugan ng awiting-bayan.
3. Nakakagawa ng sariling bersyon ng isang awiting-bayan sa sariling
lugar gamit ang wika ng kabataan

vii
 Subukin
Panuto: Bago mo umpisahan ang aralin, subukan mo munang sagutin ang ilang mga
salitang Bisaya na ginamit sa pangungusap pagkat ang mga ito ay makikita mo sa
ilang bahagi ng aralin. Basahin at unawain ang mga tanong at sagutan sa abot ng
iyong makakaya at pagkatapos ay bilugan ang titik ang iyong napiling sagot.

1. Dala ang kanyang lambat, si Mang Dante ay sumakay sa kanyang Bangka at

pumalaot. Siya ay namasol. Ang namasol ay…
a. lumangoy b. naligo c. nangisda
2. Sinabihan siya ng kanyang asawang si Aling Selya na magbalon para hindi
gutumin. Ang magbalon ay…
b. Maghukay ng balon b. magbaon c. magsaing
3. Ang mga huli niya ay guibaligya sa mga kapitbahay. Ang guibaligya ay…
a. Ipinagbili b. ipinagdamot c. ipinadala
4. Nagluto siya ng sinigang. Gustong-gusto niya kase ang sabaw na may
aslom. Ang aslom ay…
a. init b. asim c. pait
5. Ginagawa niya lahat dahil sa pamilyang gihugugma. Ang gihugugma ay…
a. minamahal b. hinihintay c. binabantayan
6. Maaga ang lakaw ng mga magsasaka upang matapos nila ang kanilang
trabahao. Ang lakaw ay…
a. gising b. lakad c. alis
7. Nakapalawak ang yuta sa Bisaya kaya’t ang mga mamamayan ay sadyang
napakasipag pagkat dito sila nabubuhay. Ang yuta ay…
a. dagat b. lupa c. bundok
8. Hindi mahanap-hanap ng dalaga ang samin sa palengke. Gustong-gusto pa
naman niya itong gamit. Ang samin ay…
a. salamin b. suklay c. pabango
9. Masyado ng mahighpit ang sitwasyon ngayon,sadyang nakakabahala ang
dulot ng pandemikong Covid 19 na ating nararanasan kaya lahat ng mga
paninda sa merkado ay tumaas narin ang presyo. Ang merkado ay …
a. palengke b. mall c. a at b
10. Ang mga bata ay nagpaalam na maagi sa bakuran nina Gng. Rio. Ang maagi

viii
 ay …
a. maglaro b. makikiraan c. magtagu-taguan

Balikan
Taong Disyembre 2019, noong nag-umpisang kumalat ang pandemiya.
Nagdulot ito ng napakalaking problema sa iba’t ibang bahagi ng bansa. Isa na dito
ang ating bansang Pilipinas. Kaya naman gumagawa nang paraan ang pamahalaan
at mga dalubhasa upang masolusyunan at mabigyang lunas ang naturang
problemang ito.
Kaya ngayong taong 2020, hindi na pinapayagan ng pamahalaan ang
kagawaran ng edukasyon na papasok sa paaralan ang mga mag-aaral hanggat
walang mabubuong bakuna ng nasabing sakit na nararanasan na ngayon ng
sanlibutan.
Gayunpaman, maraming uri ng teknolohiya ang ginagamit upang
makapaghatid ng impormasyon sa lahat ng sulok ng daigdig kung ano ang wastong
paraan na dapat isagawa upang hindi mahawa sa COVID19. Kasama na dito ang
panitikan na higit na nabibigyang-halaga ngayon. Ang mga maikling kuwento, tula at
higit sa lahat ang paglikha ng awit na binubuo ngayon ng karamihan sa mga
kabataan. Gumagawa sila ng sariling bersyon sa sariling lugar gamit ang wika ng
kabataan.
Ano man ang uri ng buhay mayroon tayo ngayon dahil sa dulot ng
makabagong teknolohiya, masasabing napakahalaga parin ang panitikan sa atin
pagkat itoy nakapag-iiwan ng aral na maaari nating isabuhay.

Sa ngayong panahon, paano kaya nakakatulong ang panitikan sa krisis na

ating nararanasan? Hand ka na bang ibigay ang iyong sariling kaisipan kung ano
ang nais iparating ng awiting-bayan?
Magsimula ka na!

ix
 Tuklasin
Makiklala mo kaya ang kasipang nais iparating ng awiting-bayan? Bilugan
ang titik ng tamang sagot at sak ipaliwanag ang iyong sagot.

1. “ Si Pilemon, si Pilemon, nangisda sa karagatan,

Nakahuli,nakahuli ng isdang tamabasakan”
Isinasaad ng mga linyang ito na…
a. Isa sa mga pangunahing kabuhayan sa Bisaya ang pangingisda.
b. Libangan ng mga tao sa Bisaya ang pangingisda.
Ito ang napili ko dahil __________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
2. “ Pinagbili, pinagbili sa isang munting palengke
Ang kanyang pinagbilhan, ang kanyang pinagbilhan, pinambili ng tuba.”
Isinasaad ng mga linyang ito na…
a. Ang tauhan ay nagnenegosyo ng tuba.
b. Ang tauhan ay mahilig uminom ng tuba.
Ito ang kaisipang napili ko dahil…________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
3. Batang munti, batang munti, matulog ka na,
Wala rito ang iyong ina,
Siya ay bumili ng tinapay
Batang munti, batang munti, matulog kana.
Isinasaad ng awiting-bayang ito na…
a. Ang pag-awit para sa sanggol ay bahagi ng kulturag Bisaya.
b. Ang pag-awit para sa sanggol ay paraan para maging mahusay na
mag-aawit.
Ito ang kaisipang napili ko dahil…________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
4. Ay, ay! Kalisud, kalisud sang binayaan
Adlaw gab-i firmi kita guina tangisan
Isinasaad ng awiting-bayang ito na…
a. Masakit ang mabigo sa ngalan ng pag-ibig.
b. Ang pagluha ay isa sa mga katangian ng tao.
Ito ang kaisipang napili ko dahil… ________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

x
5. “Dandansoy, iiwan na kita
Babalik ako sa payaw
Kung sakaling ika’y mangulila
Sa payaw, ikaw ay tumanaw.”
Isinasaad ng awiting-bayang ito na…
a. Pinaglalapit ng isang awit ng dalawang magkakalayong
nagmamahalan.
b. Napakihirap sa kalooban ang pagkakahiwalay ng dalawang
nagmamahalan.
Ito ang napili ko dahil …________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

xi
 Suriin
Gawain 1: Awit ko, Mensahe Mo!
Panuto: Ang mga sumusunod ay mga linya lamang ng awiting-bayan sa
Kabisayaan. Sa unang kulom ay nakasulat ang linya ng awit, sa ikalwang kulom
naman dito mo isusulat kung anong mensahe ang nais ipatid nito.

AWIT KO MENSAHE MO
LAWISWIS KAWAYAN
Sabi ng binata halina O hirang
Magpasyal taypo sa lawiswis kawayan
Pugad ng pag-ibig at kaligayahan
Ang mga puso ay pilit magmahalan

Ang dalaga naman ay bigla pang

umayaw
Sasabihin pa kay inang ng malaman
Binata’y nagtampo at ang wika ikaw
pala’y ganyan
Akala ko’y tapat at ako’y minamahal.

DANDANSOY
“Dandansoy, iiwan na kita
Babalik ako sa payaw
Kung sakaling ika’y mangulila
Sa payaw, ikaw ay tumanaw.”

Dandansoy, kung ako ay susundan

Kahit tubig huwag ka nang magbaon
Kung sakaling ikaw ay mauhaw
Sa daan, gumawa ka ng munting balon.

AY KALISUD
O aking mahal, nahan ngayon ang
iyong habag?
Bakit di mo linagpin ang pusong
nagdurusa?
Aanhin aang buhay kung di ka
matanaw?
Nanaisin pang pumanaw yaring sawi
kong buhay.

xii
Pagkatapos mong bigyan ng mensahe ng awiting-bayan mula sa gawain 1 ngayon
naman ay sagutin ang mga katanungan mula dito.

1. Alin-alin sa mga awiting-bayan ng Kabisayaan ang nasabayan

mo? Ano-anong awiting bayan naman ipinagkakapuri mo mula
sa sarili mong lugar o rehiyon?
2. Sa anong pagkakataon ninyo inaawit o itinatanghal ang mga
ito?
3. Anong damdamin ang naidulot nito sa iyo at sa mga
tagapakinig sa ginawa ninyong pag-awit sa awiting-bayang
naibigay sa inyo?

AWITING-BAYAN AT MGA URI NITO

Ang awiting-bayan na tinatawag ding kantahing-bayan ay isa sa mga uri ng

pangunahing panitikang Pilipino na naging popular bago pa man dumating ang mga
Espanyol. Ang awiting-bayan ay nasa anyong patula na inaawit at karaniwang
binubuo ng labin-dalawang pantig sa bawat taludtod. Ang karaniwang paksa ng
awiting-bayan ay ang pang-araw-araw na pamumuhay ng mga tao sa isang bayan.
Masasalamin sa mga ito ang mga kaugalian, karansan,damdaming umiiral sa iba’t
ibang pagkakataon tulad ng kaligayahan sa panahon ng tagumpay, pag-ibig at mga
kasayhan; kalungkutan sa panahon ng pagluluksa at kabiguan; galit sa gitna ng
isang digmaan o labanan; at maging ng kapanatagan ng kalooban habang
gumagawa ng mga pangkaraniwang gawain gawain tulad ng pagtatanim,
pamamangka, pagluluto, at iba pa.
Dahil ito’y repleksiyon ng pamumuhay ng mga sinaunang Pilipino, may iba’t
ibang uri ng awiting-bayan para sa iba’t ibang pagkakataon o okasyong kanilang
ginugunita o ipinagdiriwang. Makikita sa ibaba ang ilan sa mga karaniwang uri ng
awiting-bayang laganap sa iba’t ibang bahagi ng ating bansa:

 Balitaw – Ito’y mga awit ng pag-ibig na ginagamit sa paghaharana ng mga

Bisaya.
 Kundiman – Ito naman ang bersiyon ng mga awit ng pag-ibig sa mga
Tagalog. Ang isa pang uri nito ay pananapatan o mga awiting inaawit kapag
dumadalaw o nanghaharana ang binata sa kanyang nililiyag o nililigawan.
 Dalit – Awit na panrelihiyon o himno ng pagdakila sa Maykapal
 Diyona – Awitin sa panahon ng pamamanhikan o sa kasal
 Dung-aw – Awit sa patay sa mga Ilokano
 Kutang-kutang – Mga awiting karaniwang inaawit sa mga lansangan
 Soliranin – Awit sa paggagaod o pamamangka
 Maluway – Awit sa sama-samang paggawa

xiii
  Oyayi o hele – Awiting panghele o pampatulog na bata at tinatawag na
lullaby sa Ingles
 Sambotani – Awit ng pagtatagumpay
 Talindaw – Isa pang uri ng awit sa pamamangka

Masasalamin sa mga awiting ito ang mayaman at makulay a kulturang na kulturang

Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas. Kaya naman lumaganap ang awiting-
bayan sa iba’t ibang bahagi ng ating bansa. May kaniya-kaniyang awiting-bayan ang
mga naninirahan sa kapatagan at maging sa bulubundukin ng Luzon, Bisaya’t
Mindanaw.

Pagyamanin
Gawain 1: Kahulugan ng salita batay sa pagkakagamit sa akda

Panuto: Isulat sa angkop na hanay ang mga bagong salitang hindi mo alam
ang ibig sabihin mula sa binasang awiting-bayan. Maaaring gamitin ang diksyonaryo
para sa gawain. Isulat sa angkop na hanay ang kahulugan nito at saka gamitin sa
makabuluhang pangungusap.

Mga Bagong Salita para sa Akin Kahulugan Batay sa Pagkakagamit nito

sa Akda o Mula sa Diksyonaryo

Makabuluhang Pangungusap

xiv
Pagtataya 1: Uri ng Awitng-Bayan
Panuto: Piliin sa hanay B ang letra ng awiting-bayan na inilalarawan sa hanay A.

Hanay A Hanay B Hanay c

1. awit sa pagpapatulog a. Kundiman 1. ______
ng bata b. Soliranin 2. ______
2. awit sa sama-samang c. Uyayi o hele 3. ______
paggawa d. Diona 4. ______
3. awit sa pamamangka o e. Kalusan 5. ______
pagggagaod f. Dung-aw 6. ______
4. awit sa kasal g. Umbay 7. ______
5. awit sa pag-ibig h. Ditso 8. ______
6. awit sa pagtatagumpay i. Dalit 9. ______
7. awit sa mga anito j. Kumintang 10. ______
8. awit sa k. sambotani
pagdadalamhati
9. awit ng pangungulila
10. awit ng pakikidigma

xv
Gawain 2: Lugar ko, Awit ko
Saan mang lugar ang iyong pinagmulan may awit itong inyong kinamulatan.
Panuto: Gumawa ka ng sariling bersyon ng isang awiting-bayan sa sariling lugar
gamit ang wika ng kabataan para mas lalo itong maunawaan ng mga tagapakinig
lalo na ang iyong mga kababayan. Maaari mo din gawing tema ang tungkol sa
suliraning kinakaharap ngayon ng buong mundo ang tungkol sa COVID19.

Mga Pamantayan Puntos Aking Puntos

Nailalahad sa awiting-bayan ang mga impormasyon 5
tungkol sa sariling lugar o bayan.
Naisulat ang sariling bersiyon ng isang awiting-bayan sa 5
sariling lugar gamit ang wika ng mga mag-aaral o wikang
higit na nauunawaan ng kabataan.
Kabuuang Puntos 10 na puntos

Pagtataya 2:
Sagutin ang sumusunod na tanong.

1. Bakit kaya naging madali ang paglaganap ng mga awiting-bayan sa iba’t

ibang panig ng bansa?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

2. Ano-ano ang mga uri nito? Ano-anong katangian ng mga Pilipino ang
masasalamin sa hilig nating umawit sa halos lahat ng okasyon o pagkakataon
sa ating buhay?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

3. Bakit itinuturing na yaman ng ating panitikan ang ang mga awiting-bayan?

________________________________________________________________
________________________________________________________________

xvi
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

4. May mga video sa youtube na nagpapakita ng mga dayuhang aliw na aliw

habang inaawit ang ating mga awiting-bayan. Anong damdamin ang
napupukaw sa iyo kapag nakikita mong hingi lang ang mga hapwa Pilpino
ang nahiirati sa pagsabay sa ating mga katutubong awitin kundi maging mga
dayuhan din?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

5. Ano ang gagawin o sasabihinkung sakaling makatagpo ka ng isang

kabataang Pilipinong ikinahaihiya ang pagsabay saating mga awiting-bayan?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

xvii
 Isaisip

Panuto: Sa pamamagitn ng Graphic Organizer, isulat ang mga natutuhan sa araling

ito sa loob ng kahon. Isulat din ng patalata ang sintesis.

Mga Natutuhan sa Aralin

xviii
Sintesis:

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________

xix
 Isagawa

Panuto: Mag-isip na iba pang mga instrumento na ginagamit sa pagpapatugtog ng

awit upang higit itong kinaaaliwan at iguhit ito sa loob ng kahon. Gawing halimbawa
ang larawang ito.

xx
Sagutin ang sumusunod na tanong.
1. Bakit ito ang napili mo?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
________________________________
2. Paano nagagamit ang instrumentong ito?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________
3. Sa ngayon marami na ang mga kabataan na hindi marunong gumamit sa mga
katutubong intsrumentong ito dahil mas pinipili nilang maglaro gamit ang
kanilang cellphone. Bilang isang kabataan, paano mo pagyamanin at
pahalagahan ang paggamit ng mga instrumentong ito sa kabila ng mas
maraming oras na ginugugol mo sa ibang bagay?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________

xxi
 Tahayin

Panuto: Basahin at unawain ang bawat katanungan at pagkatapos isulat ang

napiling titik ng sagot sa patlang.

________1. Ito ay isa sa mga uri ng sinaunang panitikang Pilipino na naging popular
bago pa man dumating ang mga Espanyol sa bansa.
a. Alamat
b. Epiko
c. Awiting-bayan
_______2. Ang awit ay binubuo ng ilang pantig sa bawat taludtod?
a. Labindalawang pantig
b. Labintatlong pantig
c. Labing apat na pantig
_______3. Ano ang karaniwang paksa ng mga awiting-bayan?
a. Tungkol sa pag-ibig sa bayan
b. Tungkol sa pang-araw-araw na pamumuhay
c. Tungkl sa pagmamahalan
_______4. Ano ang damdaming umiiral sa panahon ng tagumpay,pag-ibig, at mga
kasayahan?
a. Kaligayahan
b. Kalungkutan
c. Galit
_______5. Ano ang damdaming umiiral sa panahon ng pagluluksa at kabiguan?
a. Kaligayahan
b. Kalungkutan
c. Galit
_______6. Kailan inaaawit ng mga sinaunang Pilipino ang mga awiting-bayan?
a. Sa panahon ng pagtatanim
b. Sa panahon ng pamamangka
c. a at b
_______7. Awit ng pakikidigma o pakikipaglaban.
a. Maluway
b. Oyayi o hele
c. Kumintang
_______8. Awit ng pagtatagumpay.
a. Sambotani
b. Talindaw
c. Solranin

xxii
_______9. Bersiyon ng mga awit ng pag-ibig sa mga Tagalog.Inaawit kapag
dumadalaw o nanghaharana ang binata sa kanyang nililigawan.
a. Diyona
b. Kundiman
c. Dalit
________10. Awit na panrelihiyon o himno ng pagdakila sa Maykapal.
a. Dalit
b. Diyona
c. Maluway

Panuto: Basahin ang bawat pangungusap at unawain kung ang ipinapahiwatig ng

mga ito ay tama o mali. Piliin lamang ang titik T para sa tama at M kung mali.

________11. Ang kabisyaan ay nagtataglay n makulay at mayamang kultura’t

tradisyon na lalo pang pinaniningning g mga katutubong panitikan.
________12. Ang awiting-bayan ay nasa anyong patula na inaawit.
________13. Naging tanyag at nabibigyang-halaga ang mga panitikang Pilipino dahil
sa pagdating ng mga dayuhang Espanyol.
________14. May iba’t ibang awiting-bayan para sa iba’t ibang pagkakataon o
okasyong ginugunita o ipinagdiriwang.
________15. Masasalamin sa mga awiting-bayan ang mayaman at makulay na
kulturang Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas.

xxiii
 Karagdagang Gawain

Panuto: Hanapin sa kabilang hanay ang katumbas sa Tagalog ng salitang may

salungguhit na Waray. Unawain ang mga salita sa kung paano ito ginamit sa
saknong. Gamitin ito sa sariling pangungusap.

Daw nasusunog sidsid han langit Tila nag-aapoy, pulang langit

Pati han dagat nagdadalit Maging itong dagat, tila nagngangalit
Bangin ha unhan may nagcaingin Siguro may nakaingin sa kung saan
May madlos hinin hangin Malakas na hangin ang dumadaluyong

Pangungusap:

Panuto: Hanapin sa kabilang hanay ang katumbas sa Tagalog ng salitang may

salungguhit na Cebuano. Unawain ang mga salita sa kung paano ito ginamit sa
saknong. Gamitin ito sa sariling pangungusap.

Dandansoy, bayaan ta ikaw Dandansoy, iiwan na kita

Pauli ako sa payaw Babalik ako sa payaw
Ugaling kung ikaw hidlawon Kung sakaling ika’y mangulila
Ang payaw imo lang lantawon Sa payaw, ikaw ay tumanaw

Dandansoy, kung imo apason Dandansoy, kung ako ay iyong sundan

Bisan tubig di magbalon Kahit tubig huwag ka nang magbaon
Ugaling kung ikaw uhawon Kung sakaling ikaw ay mauhaw
Sa dalan magbubon-bubon. Sa daan, gumawa ka n ng munting
balon.

Pangungusap:

xxiv
 Naisagawa mo ba nang maayos ang mga gawain? Tingnan mo kung tama
ang iyong mga naging tugon.

Upang higit na mapalalim ang kaalaman

6 at kasanayan tungkol sa aralin.
Basahin at unawain ang maikling talakayan.

Ano ang matalinghagang salita?

Ang matalinghagang salita ay mga salitang may tagong kahulugan. Ito ay

mga salitang hindi tuwirang tumutukoy sa bagay na kinauukulan kung hindi sa isang
bagay na katulad, kawangis, o kahalimbawa lamang.
Ito ay kadalasang binubuo ng tambalang salita na ang kahulugan ay naiiba sa
kahulugan ng dalawang salitang pinagtambal.
Narito ang ilang halimbawa ng matalinghagang salita:
 

MATALINGHAGANG SALITA   KAHULUGAN

1. pagsusunog ng kilay — pag-aaral nang mabuti
2. nagdilang angel — nagkatotoo ang sinabi
3. walang itulak- kabigin — di-alam ang pipiliin
4. pasang krus — Problema o pabigat
5. tupang itim — masama ang ugali
6. kumukulo ang dugo — galit na galit
7. laki sa layaw — Nasusunog lahat ng gusto
8. butas ang bulsa — Walang pera o ipon

xxv
 9. nagbibilang ng poste — tambay/ tamad
10. hindi maliparang uwak — malawak na malawak
 

Naunawaan mo ba ang mga paliwanag na nailahad? Subukin mong sagutin

ang iba pang gawain upang higit na mapaunlad ang iyong kaalaman.

Pagyamanin
7
Gawain 1
Basahin at unawaing mabuti ang talata.
Umagang-umaga pa lamang pero mainit na ang ulo ni
Nanay Telma. Paano ba naman kasi, halos pumuti na ang kanyang
mata sa paghihintay sa inutusan niyang anak na si Allan upang bumili
ng suka at tuyo. “Bakit ba napakatagal mo?” ang tanong nito
pagdating ni Allan. Hindi maipinta ang mukha ni Allan nang ilapag
niya ang pinabili ng kanyang Nanay. Napaisip si Aling Telma kung
bakit nagiging magaspang ang ugali ng kanyang anak. Hindi naman
niya ito pinalaki sa layaw. Pagkatapos magluto ni Aling Telma,
kinausap niya nang masinsinan ang anak. Naintindihan naman ito ni
Allan at agad na humingi ng paumanhin sa kanyang nanay.

Tayahin 1

Kopyahin mo ang mga salita o lipon ng mga salita na matalinghaga at ibigay ang
kahulugan nito. 

Matalinghagang Salita Kahulugan

xxvi
1.

2.

3.

4.

5.

Gawain 2
8 kahon. Bilugan ang mga matalinghagang
Basahin ang mga lipon ng salita sa loob ng
salita na makikita dito.

nagbibilang ng poste nakalista sa tubig

hanapbuhay nagdilang anghel
nagsusunog ng kilay
kapit-bisig
hugas-bigas
isang kahig, isang tuka
kapit sa patalim
silid-aklatan
butas ang bulsa bukas-palad
kayod-kalabaw hindi maliparang uwak
bahay kubo kumukulo ang dugo

Tayahin 2

Gamitin sa makabuluhang pangungusap ang mga sumusunod na matalinghagang

salita.

Matalinghagang Salita Gamitin sa Pangungusap

1. nagsusunog ng
kilay
2. nagbibilang ng

xxvii
 poste
3. kapit-bisig

4. kapit sa patalim

5. nagdilang anghel

6. butas ang bulsa

7. kumukulo ang dugo

8. hindi maliparang
uwak
9. bukas-palad

10. kayod-kalabaw

9
Isaisip
Gamit ang graphic organizer, sagutin ang mga tanong na nasa loob ng bilog.

Ano ang natutunan

mo sa modyul na
ito?

Magbigay ng
limang
halimbawa ng
matalinghagang
salita at gamitin
sa pangungusap.

xxviii
 Paano mo
magagamit at
mapapaunlad ang
kasanayang napag-
aralan sa modyul na
ito?

Isagawa
10

Basahin ang bawat sitwasyon. Punan ang bawat patlang ng matalinhagang salita
upang mabuo ang diwa ng pangungusap. Piliin ang sagot sa kahon.

sukal sa ilong nagdilang anghel magsunog ng kilay

 1.
maaliwalas na bukas kapit-bisig

xxix
 Problema ang maraming lamok at langaw sa aming paaralan, kaya naman
kailangang _______________________ ang mga guro, magulang at mag-aaral
upang mabigyan ng solusyon ito.

2. Sobrang init ng panahon, kaya naman sinabi ng aking kaklase na uulan

mamayang hapon, __________________ siya dahil nagkatotoo nga, bumuhos
ang napakalakas na ulan.

3. Magkakaroon ng __________________________ ang aking kaibigan dahil sa

sipag at tiyaga nito sap ag-aaral.

4. Lagi ipinapayo ng aming guro na dapat kami ay ____________________ tuwing

may pagsusulit upang mataas ang makuha namin marka.

5. Madalas naming linisin ang kanal sa tapat ng aming bahay upang maiwasang
maging ________________________.

Tayahin
11

Basahin mo ang bawat pangungusap. Ibigay ang kahulugan ng salitang may

salungguhit. Piliin ang titik ng tamang sagot.
1. Mataas ang marka ni Elena sa kanilang pagsusulit dahil gabi-gabi siyang
nagsusunog ng kilay.
a. naglalaro ng apoy c. nag-aaral nang mabuti
b. nagluluto sa kalan d. nagsisindi ng kandila
2. Problema ng mga magulang ang mga anak na matigas ang ulo.
a. masakit ang ulo c. may lagnat
b. hindi sumusunod sa pangaral d. walang ginagawa
3. Upang mapag-aral ni Mang Karding ang kanyang mga anak, kailangan
niyang magkayod kalabaw.

xxx
 a. magtrabaho nang husto c. sumakay sa kalabaw
b. mag-araro sa bukid d. magdasal
4. Maalaga sa katawan si Ester kaya naman mala porselana ang kanyang
kutis.
a. mabango ang kutis c. makinis ang kutis
b. magaspang ang kutis d. matigas ang kutis
5. Maraming binata ang naniningalang pugad kay Maria dahil sa angkin nitong
kagandahan at kabutihang loob.
a. nagpaparinig c. nag-aalay ng pugad
b. nanliligaw d. nagsisilbi
6. Laging sagana ang ani ni Mang Ambo sa kaniyang ‘di maliparang uwak na
sakahan.
a. walang ibong dumadapo c. tiwangwang
b. napakalawak d. maraming pananim
7. Hindi maiwasang kumulo ang dugo ni Aling Ellen sa mga tambay na nag-
iingay sa tapat ng kaniyang bahay.
a. matuwa c. maaliw
b. mainis d. magalit
8. Upang masugpo ang sakit na dengue sa bawat pamayanan, dapat na
magkapit-bisig ang mga mamamayan upang maging malinis ang paligid.
a. magtulungan c. maghawak kamay
b. magsayawan d. sabay-sabay maglinis
9. Nag-aaral nang mabuti si Ana upang matulungan niya ang kaniyang
pamilyang isang kahig, isang tuka.
a. mayaman c. masaya
b. sakitin d. mahirap
10. Pinauwi ng mga pulis ang mga kabataang nagbibilang ng poste sa kalsada.
a. nakatambay c. nagbabatohan
b. nag-aaway d. nag-aayos ng poste

Karagdagang Gawain
1
Sa bawat bilang ay may dalawang matalinghagang salitang ginamit. Kopyahin ito sa
ibaba at isulat ang katuturan. 2

1. Gustong-gusto ni Elsie na makatapos ng pag-aaral. Handa niyang gawin

ang lahat upang maipagpatuloy niya ang pag-aaral kahit siya man ay
kumapit sa patalim at gabi-gabi din siyang nagsusunog ng kilay.

Matalinghagang Salita Kahulugan

a. kumapit sa patalim gagawin ang lahat
b. nagsusunog ng kilay mag-aral nang mabuti

xxxi
 2. Nagmamakaawa si Aling Edna na huwag silang paalisin sa kanilang
tinitirahang bahay pero mayroong pusong-bato ang may-ari kaya tuluyan
silang pinalayas. Sila at tila basang-sisiw sa lansangan.
 
Matalinghagang Salita Kahulugan
a.pusong-bato walang awa
a. basang sisiw kaawa-awa

3. Matigas ang ulo ni Allan kaya naman lagi siyang napapaaway at

napapahamak. Ayaw niyang makinig sa mga payo ng kanyang mga
magulang. Sa tingin ni Allan ay galit ang mundo sa katulad niya.
 
Matalinghagang Salita Kahulugan
a. matigas ang ulo hindi sumusunod sa pangaral
b. galit ang mundo maraming nagagalit sa kaniya

Susi sa Pagwawasto
13
Subukin Pagyamanin
1. j 6. b
2. h 7. d Gawain 1
3. I 8. a Pagbasa ng talata
4. g 9. c
5. e 10. f Tayahin 1

Matalinghagang Salita Kahulugan

Balikan mainit ang ulo galit
pumuti ang mata matagal na naghintay
hindi maipinta ang mukha nakasimangot
magaspang ang ugali hindi mabuti ang pag-
uugali o asal
pinalaki sa layaw Sinunod ang lahat ng
naisin

xxxii
 1. Nagbunga ng mabuti ang pagsusunog-kilay
ni Karen, dahil dito nanguna siya sa
kanilang klase.
2. Marami ang naaning palay ni Don Pedro,
hindi maliparang uwak ang kanilang
palayan.
3. Nagdilang anghel ang batang nakausap Gawain 2
niya kaya naman kigagigiliwan siya ng nagbibilang ng poste nakalista sa tubig
lahat. hanapbuhay nagdilang anghel
4. Natagalan sa pamimili si Edna ng kanyang kapit-bisig Na nagsusunog ng kilay
damit, walang itulak-kabigin sa nakita isang kahig, isang tuka hugas-bigas
niyang mga paninda. silid-aklatan kapit sa patalim
5. Laging mainit ang ulo ni Ginang Reyes dahil butas ang bulsa bukas-palad
sa kaniyang mga problemang kayod-kalabaw hindi maliparang uwak
pinagdadaanan. bahay kubo kumukulo ang dugo
6. Siya ang tupang itim sa kanilang pamilya
kaya naman lagi siyang pinagdarasal ng
Tayahin 2
kaniyang ina na magbago na.
7. Maaliwalas ang bukas para sa taong *magkakaiba ng sagot
masipag at matiyaga.
8. Hindi napansin ni Ella na hinahabol ng
Isagawa
karayom ang suot niyang damit.
1. kapit-bisig
9. Hindi na niya makasundo ang mataas ang
2. nagdilang anghel
lipad na kapatid.
3. maaliwalas na bukas
10. Ang donasyon niya sa samahan ay patuka
lang sa manok. 4. magsunog ng kilay

  5. sukal sa ilong
Tayahin
Tuklasin 1. c 6. b
2. b 7. d
A. B. 3. a 8. a
1. Lolo Selo 1. c 4. c 9. d

2. Magsasaka 2. i
5. b 10. a

3. Malawak 3. a Karagdagang Gawain

4. Masipag, mapagbigay 4. h Matalinghagang Salita Kahulugan
5. Matalinghagang salita 5. b 1. a. kumapit sa patalim gagawin ang lahat
b. nagsusunog ng kilay mag-aral nang mabuti
6. d
2. a.pusong-bato walang awa
7. e b. basang sisiw kaawa-awa
8. j 3. a. matigas ang ulo hindi sumusunod sa
pangaral
9. f
b. galit ang mundo maraming nagagalit sa
10. g kaniya

1
Sanggunian
4
Angelita L. Argaon, Bagong Filipino 5. (JGM Publishing House Inc. 2005), 80-85

Grade 5 K to 12 Filipino Gabay Pangkurikulum Disyembre 2013,

Pahina 75 ng 141

xxxiii
 15

xxxiv
For inquiries or feedback, please write of call:
Department of Education
Cordillera Administrative Region
Schools Division of Abra
Address: Actividad-Economia St., Zone 2, Bangued, Abra
Telephone No.: (074)614-6918
e-mail: abra@deped.gov.ph
Website: http://www.depedabra.com
LRMS Website: https://lrmsabra.blogspot.com

xxxv