Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 0 2 1

ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ΄
No 25
Γράφουν οι :
Κ. Γογγάκη
Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α Σ & Π Ρ Ο Β Λ Η Μ ΑΤ Ι Σ Μ Ο Υ
Α. Δερμεντζόγλου
Σ. Δερμιτζάκης
Γ. Λυσαρίδης
Ι. Λουλάκη
Ν. Κανέλλος
- 2021: το νέο πλαίσιο. Γ. Μόρτζος
Ελλάδα: Κυβέρνηση, Γ. Παρασκευάς
Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, Α. Παπατόλιας
Ανένταχτοι. Χ. Παπαστεργίου
Τhomas Piketty
- Η Αμερική & ο Trump. Α. Ραβανός
Ε. Τζιόλας
- Η.Π.Α. Μία διαχασμένη Κ. Χατζηαντωνίου
υπερδύναμη. Π. Χριστόπουλος
- Κρατικός Παρεμβατισμός
σε συνθήκες Πανδημίας.
- Ελπιδα Διαφυγής !
- Φιλελευθερισμός.
- Ο ανταγωνισμός των
αμυντικών βιομηχανιών.
- ΤΟΚΥΟ 2021 : Ολυμπιακοί
Αγώνες.
Σχεδιασμός - Εικονογράφηση © Αλέξανδρος ΤΖΙΟΛΑΣ

- Για την Παιδεία.

- Ποιός θα πηγαίνει τα
παιδιά σχολείο;
· Συνέντευξη ΤΗΟΜAS PIKETTY
- Διπλωματία & Διεθνείς Capital & Ideology
σχέσεις.
· 1821 - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ : Αντώνης ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
· TΖΗΜΟΠΟΥΛΕΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ • ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Εκδίδεται στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
 Η Νέα Πολιτική Συγκυρία : ΑΝΑΛΥΣΗ

Avenir TROUSKOVSKY (1885-1962) : Θεσσαλονίκη, άποψη προκυμαίας & Λευκού Πύργου περί το 1930.

2021: το Nέο Πλαίσιο.

Ελλάδα : Κυβέρνηση, ‘‘Ν.Δ.’’, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΙΝΑΛ, Ανένταχτοι.
Εξελίξεις και Προοπτικές.
Γράφει ο Ελευθέριος ΤΖΙΟΛΑΣ

2021: εποχή αναταράξεων και

ενδιαφέροντος.
ΗΠΑ, Ε.Ε., Γερμανία
Η είσοδος στο 2021, δείχνει, από τις πρώτες μέρες, ότι
εισήλθαμε πράγματι σε μια εποχή αναταράξεων, αλλά
και μεγάλου ενδιαφέροντος.
Τον τόνο τον έδωσε ο μέχρι πρότινος πρόεδρος των
ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ.
Το πραξικόπημα του μεν απέτυχε, αλλά βαθύτερα
τα γενεσιουργά αίτια του ακραίου και τυφλού
αρνητισμού εξακολουθούν να υπάρχουν.
Μιλάμε για πραξικόπημα, το οποίο είχε εισηγηθεί
καθαρά ο Μαικλ Φλιν και για το οποίο (πραξικόπημα)

e-Δίαυλος | σελ. 2
όλοι οι εν ζωή πρώην υπουργοί Άμυνας των ΗΠΑ, εκ
των οποίων δύο των κυβερνήσεων Τραμπ, αξιολόγησαν
τόσο πραγματικό στο να εκτελεσθεί και τόσο καίριο
ως απειλή κατά της αμερικανικής δημοκρατίας, που
υπέγραψαν κοινή δημόσια επιστολή, δύο ημέρες
πριν την εισβολή στο Καπιτώλιο, προειδοποιώντας
τον Τραμπ αλλά και κάθε θερμοκέφαλο πιστό του
αξιωματικό, ενώ ζητούσαν από το Κογκρέσο να
επικυρώσει άμεσα τη νίκη του Μπάιντεν θέτοντας
τέλος σε κάθε εκκρεμότητα.
Ο Τραμπ μάλλον σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπος με
ποινή ισοδύναμη με την ακύρωση του πολιτικού του
μέλλοντος.
Ενώ, ταυτόχρονα, θα αντιμετωπίζει τεράστια
προβλήματα επιχειρηματικής και προσωπικής
οικονομικής φύσεως που μπορούν να σπρώξουν ακόμα
και στο φάσμα της χρεοκοπίας.
Στη Γερμανία, μετά από έξι (6) εκλογές σε
αντίστοιχα ομόσπονδα κρατίδια, θα γίνουν οι γενικές
εκλογές, στις 26 Σεπτεμβρίου, χωρίς την υποψηφιότητα
της Άγκελα Μέρκελ, μετά από 16 χρόνια στη θέση της Δημήτρης ΜΥΤΑΡΑΣ (1934-2017) : Βάζο.
καγκελαρίου.
Εκλογές, στις οποίες επικεφαλής του CDU (των εμβολιασμών, -ταχύτητα και επάρκεια ποσοτήτων
Χριστιανοδημοκρατών) θα είναι ο πριν από λίγες εμβολίων, καθώς και πληθυσμιακά ικανοποιητική
μέρες νεοεκλεγείς πρόεδρος τους, Άρμιν Λάσετ, πρόοδος εμβολιασμών πολύ πριν από το δεύτερο
του ‘‘κλίματος’’ της Μέρκελ (μένει να διευκρινιστεί κρίσιμο καλοκαίρι του 2021-, αναδεικνύει σοβαρά
αν ό ίδιος θα είναι και υποψήφιος του CSU, των ελλείμματα ηγετικής διεύθυνσης αλλά και διοικητικών
Χριστιανοκοινωνιστών, της Βαυαρίας). ανεπαρκειών στην αχανή γραφειοκρατία των
Εκλογές, στις οποίες το SPD, με τον Όλαφ Σλότς Βρυξελλών.
επικεφαλής, κινδυνεύει, αν δεν πραγματοποιήσει κάτι
ριζικό και μεταμορφωτικό, να βρεθεί πίσω από τους 2021: Ελλάδα. Η οικονομία ξανά σε
‘‘Πράσινους’’ που θα κερδίσουν τη δεύτερη θέση και περιδίνηση, η κοινωνία σε αδιέξοδο.
πιθανόν να το εκτοπίσουν κι από τη νέα κυβέρνηση! Οι αναγκαίες πολιτικές.
Στην Ε.Ε., μετά τις ετεροβαρείς προς τις χώρες Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα, σχεδόν στο μέσον του
του Βορρά, αποδεκτές, πάντως, τελικά συμβιβαστικές δεύτερου κύματος της πανδημίας, και πριν καν
αποφάσεις στα οικονομικά του Ταμείου Ανάκαμψης, η ολοκληρώσει τη συμφωνημένη πρώτη φάση εξόδου
ώθηση υλοποίησης και ο σωστός χρονισμός διαχείρισης από τη 10ετή βαθιά οικονομική κρίση χρέους, έχει να
του φορτίζει αρνητικά τις ήδη βεβαρυμμένες από την αντιμετωπίσει μεγάλα και οξυμένα ζητήματα.
πανδημία οικονομίες. Η εικόνα των οικονομικών της χώρας στο τέλος
Παράλληλα, η αναγκαιότητα ετοιμότητας και του 2020 περιγράφει μια επώδυνη εξέλιξη, αν
αποτελεσματικής διαχείρισης του προγράμματος δεν σχεδιασθεί και δεν εφαρμοσθεί μια πολιτική

e-Δίαυλος | σελ. 3

ανάταξης-ανάκαμψης και ανάπτυξης. Αυτό προμηνύουν
τα παρακάτω στοιχεία του τέλους του 2020:
- Δημόσιο χρέος, εκτινάχθηκε στα 338 δισ. δολάρια,
δηλαδή στο 208% του ΑΕΠ (185 δισ. €).
- Ιδιωτικό χρέος, ξεπερνάει τα 240 δισ. € (148% του
ΑΕΠ).
- Δανεισμός: 51 δισ. €.
- Έλλειμμα ξεπερνάει τα 18,3 δισ. €.
- Πρωτογενές έλλειμμα μεγαλύτερο από 14 δισ. €.
- Έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών
αναμένεται να ξεπεράσει τα 11 δισ. €.
Το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ δείχνει και πάλι ότι
η χώρα μπορεί ως πραγματικότητα και ως εικόνα
για τις χρηματαγορές να μετακυλήσει σε συνθήκες
κρίσης χρέους (παρά την άρση λόγω πανδημίας των
περιοριστικών κριτηρίων του Μάαστριχτ).
Ακόμη και με τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια, θα αυξηθεί ο
κίνδυνος να προκαλέσει το υψηλό χρέος επιπτώσεις στις
χρηματοπιστωτικές αγορές και στο κόστος εξυπηρέτησής
του ως ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού.
e-Δίαυλος |
Σπύρος ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (1903-1985) : 1973, άποψη Σέριφου.
Με άλλα λόγια, έρχεται κρίση δημόσιου χρέους, και
η χρονική στιγμή καθώς και το μέγεθος εκδήλωσής
του θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την άσκηση
πολιτικών ανάταξης -ανάκαμψης και τον ρυθμό
εφαρμογής τους.
Στην Ε.Ε., υπαρκτή είναι η ανατροφοδότηση της
διεύρυνση των αποκλίσεων Βορρά -Νότου, η
διεύρυνση των ανισοτήτων του μητροπολιτικού
πυρήνα της γερμανικής σφαίρας και της περιφέρειας.
Στον τομέα της απασχόλησης τα πράγματα θα
οξυνθούν περαιτέρω.
Οι χειρότερες επιπτώσεις στην αγορά εργασίας δεν
έχουν ακόμη εκδηλωθεί. Ακόμα και στο καλύτερο
σενάριο της οικονομικής ανάκαμψης, αυτή (η
οικονομική ανάκαμψη) μπορεί να συμβεί με αύξηση
της ανεργίας, ιδιαίτερα αν δεν υπάρξει μια πολιτική
με αυξημένο ενδιαφέρον για τη διατήρηση των
θέσεων εργασία και τη σταδιακή ενεργή αύξηση της
απασχόλησης.
Στις περιπτώσεις της αύξησης της ανεργίας οι νέοι και
σελ. 4
οι γυναίκες υποφέρουν περισσότερο.
Η εξ ανατολών, συνεχής και κλιμακούμενη νεο-
οθωμανική απειλή, αποτελεί ένα πολύ μεγάλο ανοιχτό
μέτωπο, ιδιαίτερα κρίσιμο και σοβαρό, μετά μάλιστα
και την ουσιαστική άρνηση λήψης αποφάσεων από την
Ε.Ε για κυρώσεις σε βάρος της επιθετικής Τουρκίας.
Ανασχηματισμός, πρόωρες εκλογές.
Επιδιώξεις ‘‘Ν.Δ.’’, πιθανότητες επιτυχίας.
Σ΄ αυτό το φόντο, ο πρωθυπουργός πραγματοποίησε
τον πρώτο ανασχηματισμό.
Όπως κάθε πρωθυπουργός, πολύ περισσότερο ο
Κ. Μητσοτάκης -επιπλέον και λόγω οικογενειακής
παράδοσης και λόγω αυξημένης ανασφάλειας σ΄ ένα
πολυκεντρικό κομματικό περιβάλλον - διαμορφώνει
μια δομή εξουσίας στο σύνολο της κυβέρνησης
καθώς και σ΄ επιτελικές θέσεις του κράτους με κέντρο
αναφοράς και ισχύος τον ίδιο το Μητσοτάκη.
Η μετακίνηση από μια πληθώρα τεχνοκρατών
προσωπικών σχέσεων του πρωθυπουργού της πρώτης
κυβέρνησης, σε μια κυβερνητική σύνθεση περισσότερο
πολιτική σχετίζεται, από τη μια, με τη διαπιστωμένη
αδυναμία αποτελεσματικότητας των τεχνοκρατών
κυρίως λόγω της μη αίσθησης των πολιτικών συνθηκών
και παραμέτρων δράσης, κι από την άλλη, λόγω του
σχεδιασμού για πρόωρες εκλογές, το πιθανότερο,
μετά το καλοκαίρι όπου τα πολιτικά στελέχη είναι
αναντικατάστατα.
Η πιθανότητα των πρόωρων εκλογών κερδίζει έδαφος,
από την στάθμιση όλων των σεναρίων των εξελίξεων,
μετά την πανδημία.
Η ακριβής ημερομηνία θα εξαρτηθεί από την
πορεία κυρίως των οικονομικών επιπτώσεων και
των προσδοκιών στην πλειοψηφία της κοινωνίας,
ιδιαίτερα στα μεσαία στρώματα, ενώ, παράλληλα, οι
δημοσκοπικές επιδόσεις θα αποτελέσουν καθοριστικό
δείκτη.
Η απλή αναλογική με την οποία θα πραγματοποιηθούν
οι επόμενε ς εκλογές αποτελεί έναν πρόσθετο λόγο
να γίνουν πρόωρες εκλογές και μάλιστα να γίνουν σε
τέτοια χρονική περίοδο ώστε η εκτιμώμενη επικράτηση
e-Δίαυλος |
της ‘‘Ν.Δ.’’ να είναι βέβαιη. Βέβαιη, σε τέτοιο βαθμό, ώστε
αν χρειασθεί δεύτερος γύρος -με εκλογικό νόμο στο
δεύτερο γύρο την ενισχυμένη αναλογική- να αποδώσει
ισχυρή (μονοκομματική) κυβέρνηση της ‘’Ν.Δ.”.
Η στόχευση της ‘‘Ν.Δ.’’ σε μονοκομματική αυτοδυναμία
σχετίζεται με την εκτίμησή της ότι κυρίως το πολιτικό,
αλλά και το στελεχιακό ‘‘άνοιγμα’’ της προς τις
κεντρώες - κεντροδημοκρατικές δυνάμεις του άλλοτε
πλειοψηφικού ΠΑΣΟΚ έχουν αποφέρει σημαντικά και
σταθερά αποτελέσματα.
Αποτελέσματα που της επιτρέπουν, από τη μια, να
συνεχίσει την αφαίμαξη, και από την άλλη, να μεταβάλει
το εναπομείναν σχήμα (το ΚΙΝΑΛ) σε αδύναμο, μη
υπολογίσιμο παίκτη και, ταυτόχρονα, να αναπτύσσει
μια προσέλκυση και προς τον κεντρώο-δημοκρατικό
χώρο που κινήθηκε προς το ΣΥΡΙΖΑ!
Διαμορφώνεται έτσι, για την τρέχουσα περίοδο, από
τη ‘‘Ν.Δ.’’ μια κυριαρχία στον ευρύτερο αυτό χώρο, ο
οποίος διατηρεί σημαντικό βάρος -σε κάθε περίπτωση
σημαντικά εκλογικό- για την πορεία των πραγμάτων.
Η εξέλιξη αυτή, καθώς και η συνεκτική δύναμη
κυβερνητικής εξουσίας, παρέχουν στην ηγεσία της
‘‘Ν.Δ.’’, τη δυνατότητα να υποβαθμίζει τις ζυμώσεις και
τις οργανωτικές συγκλίσεις στα δεξιά της (Μπαλτάκος,
Τζήμερος, Φαήλος κλπ).
Η δε κατάληξη του ‘‘φαινομένου Καμένου’’ στην
αμφιλεγόμενη σχέση του με Τσίπρα -ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί
πάντα ένα μοχλό περιορισμού του κάθε πιθανού
ακραιφνούς δεξιού μορφώματος στον ευρύτερο χώρο
της Δεξιάς.
Συνοπτικά, το σκηνικό λόγω και των σοβαρών
αδυναμιών της αντιπολίτευσης, δείχνει μια συνέχιση
της διακυβέρνησης Μητσοτάκη, με τις προσδοκίες της
αντιπολίτευσης για καλύτερες συνθήκες και θετικές
επιδόσεις της να τοποθετούνται στο μέλλον, και
μάλιστα μετά και την επόμενη εκλογική αναμέτρηση...
ΣΥΡΙΖΑ: δομική στασιμότητα, αδιεξόδα.
Μέχρι τώρα, πάντως, ο Μητσοτάκης και η κυβέρνησή
του διατηρούν σταθερά ένα μεγάλο προβάδισμα. Με
τη διαφορά της ‘’Ν.Δ.’’ από το ΣΥΡΙΖΑ να βρίσκεται
σελ. 5
 Βύρων ΜΑΓΚΟΣ (1924-2004) : Τhe red boat.

σε ψηλό επίπεδο, σταθερά μεγαλύτερη του 16% (!),

ονομασία κυριαρχεί ο τίτλος ΣΥΡΙΖΑ με συμπλήρωμα
η κυβέρνηση διατηρεί σχετική άνεση στις κινήσεις
το “Προοδευτική Συμμαχία’’, χωρίς κανένα στοιχείο
της παρά το ρευστό, αβέβαιο, αρνητικό οικονομικό-
ένδειξης του ελληνικού δημοκρατικού-σοσιαλιστικού
κοινωνικό περιβάλλον και λόγω πανδημίας.
χώρου.
Με την πίεση και τα διλλήματα προοπτικής να
Η κυρίαρχη ανάγνωση είναι ότι πρόκειται για (φυσιο)
βρίσκονται στην πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, εγείροντας
λογική αυξητική εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ως
όλο και συχνότερα πλέον ζητήματα αποτελεσματικής
κραταιός πόλος εισπράττει και νέες δυνάμεις και γι αυτό
αντιπολίτευση, καθώς και ζητήματα ευρύτητας και
προσθέτει στον τίτλο μια υπόμνηση (‘‘Προοδευτική
μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ.
Συμμαχία’’). Κατά το αλήστου μνήμης από το παρελθόν:
Ζητήματα που υποτίθεται ότι αντιμετωπίσθηκαν μόλις
‘‘άλλες δημοκρατικές δυνάμεις’’ δίπλα στον τίτλο του
πρόσφατα με το άνοιγμα και τη συνακόλουθη νέα
ΠΑΣΟΚ (που τότε είχε καταγγελθεί για ηγεμονισμό),
ονομασία ‘‘ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία’’.
η σημερινή κατά ΣΥΡΙΖΑ εκδοχή είναι: ‘‘- προοδευτική
Μία ονομασία που δεν αποτυπώνει την πραγματική
συμμαχία’’.
σχέση αυτού του σχήματος-κόμματος με την
Πέρα απ΄ αυτά, η πτώση, πάντως, και η αγκύλωση
κοινωνική/εκλογική του βάση και με τις φιλόδοξες
του ΣΥΡΙΖΑ στην περιοχή του 20% διαμορφώνει μια
προσδοκώμενες προοπτικές του.
ασφυκτική συνθήκη για τις μελλοντικές του προοπτικές.
Αφού, ενώ το συντριπτικό πλειοψηφικό μέρος του
Δεν αφορά σε συγκυριακές καταστάσεις, ούτε μπορεί
(το 27% των τελευταίων εκλογών) προέρχεται
να ξεπερασθεί με συνταγές και προτάσεις σαν αυτές
από τις μετακινήσεις του ΠΑΣΟΚ, στην τελική
που πληθωριστικά κατατίθενται τις τελευταίες ημέρες
e-Δίαυλος | σελ. 6
από σειρά νέων ή/και αναμορφωμένων τάσεων και
κινήσεων.
Τα πράγματα για τον ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι, όπως εκείνης
της εποχής του 2015, ούτε και του 2012.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πλέον πίσω του ένα βαρύ παρελθόν.
Πολύ βαρύ για να υποδύεται τη νέα, άφθαρτη και
ελπιδοφόρα δύναμη.
Στα καθοριστικά μέτωπα, σ΄ εκείνα που οι αποφάσεις
και οι συμφωνίες καθορίζουν την πορεία της Χώρας
για δεκαετίες, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο Τσίπρας και το σύνολο
σχεδόν των στελεχών που εξακολουθούν κομματικά
να πρωταγωνιστούν δέσμευσαν αρνητικά έως
καταστροφικά τη Χώρα.
Τα 99 χρόνια του Υπερταμείου, το Μακεδονικό,
το 3ο Μνημόνιο, η αποδιάρθρωση της Παιδείας, η
υποβάθμιση του Ασφαλιστικού, η στασιμότητα και
των τριών τομέων της οικονομίας, η συνεργασία με
τον Καμένο.
Πέραν όμως αυτών, η τωρινή φυσιογνωμία του, δεν
εμφανίζει στοιχεία έλξης και γνήσιας αντιπροσώπευσης.
Ιδεολογικά μετεωρίζεται, είναι Αριστερά αλλά και
ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, κεντροαριστερά αλλά
και εξωκοινοβουλευτικός ακτιβισμός, παπανδρεϊσμός
αλλά και αντι-ΠΑΣΟΚ.
Πολιτικά αναζητεί εσωτερικά κοινό τόπο για να
εκφραστεί εν συνεχεία αφού βρεθεί σημείο ισορροπίας
ανεπαρκώς και πάντως χαμηλότερα από το αναγκαίο.
Στα εθνικά οι εσωτερικοί διχασμοί είναι αγεφύρωτοι
σε ζωτικά ζητήματα (ζωής & θανάτου) για τη Χώρα.
Στην ανάπτυξη εξακολουθούν δέσμιοι παρωχημένων
συνταγών και άτολμοι σε οραματικές προτάσεις
υπέρ της κοινωνίας, της περιφέρειας, του κοινωνικού
κράτους, της απασχόλησης.
Κοινωνικά οι δεσμοί με τα δυναμικά και τα πλατιά
στρώματα είναι προβληματικοί, αδιαμόρφωτοι.
Στην ηγεσία, ο Τσίπρας έδειξε το πραγματικό του
ανάστημα και η λάμψη ήταν ανταύγεια ψεύτικων
ελπίδων.
Το στελεχιακό δυναμικό μετά και τις τελευταίες
μετακινήσεις από το χώρο του ΠΑΣΟΚ και της
κεντροαριστεράς προσφέρει την εικόνα ενός τοπίου
e-Δίαυλος |
κορυφών χωρίς ταυτότητα, με ρήγματα και αντινομίες,
με χρωματισμούς παράφωνους, και όχι αυτό που
διατείνονται, ενός πλουραλιστικού δυναμικού με κοινές
ορίζουσες και κοινή στρατηγική.
Δεν είναι λοιπόν η αιτία το περιεχόμενο και το ύφος
της ασκούμενης αντιπολίτευσης, η αιτία που ανεβαίνει
ο ΣΥΡΙΖΑ. Είναι όλα αυτά που αναπτύχθηκαν και
αποτελούν δομικά του προβλήματα και ανυπέρβλητα
όρια ιστορικής προέλευσης.
ΚΙΝΑΛ: ανάγκη συνολικότερου
επαναπροσδιορισμού και πρωτοβουλιών.
Το ΚΙΝΑΛ μοιάζει να αυτοθαυμάζεται με αυτό που
κατέληξε τελικά να είναι! Αυτοθαυμασμός που έχει
εντονότερα τα χαρακτηριστικά του στην ηγεσία και
στην αναπαραγόμενη κλειστή ηγετική γραφειοκρατία.
Αφού σπαταλήθηκε η μεγάλη ευκαιρία για την
ανασύνταξη-αναγέννηση του ελληνικού δημοκρατικού
σοσιαλιστικού κινήματος το Νοέμβριο-Δεκέμβριο 2017
με τη συμμετοχή των 212.000 πολιτών, η διαδρομή
των συνεχών εσωτερικών, κλειστών διαδικασιών ,
ήταν χωρίς οραματικό και πραγματικό διακύβευμα,
χωρίς βάση στήριξης, χωρίς κοινωνική απήχηση και
δυναμική. Το νήμα εξόδου από τη συρρίκνωση και την
αρτηριοσκλήρωση είχε χαθεί.
Η τωρινή, εσωτερική ανακύκλωση περί προεδρικών
υποψηφιοτήτων είναι επίσης τοποθετημένη εκτός του
πεδίου των πραγματικών αναγκών για μια νέα, μεγάλη,
γνήσια πρωτοβουλία βάσης, όπου ακόμα και η τωρινή
ηγεσία θα μπορούσε να έχει έναν ουσιώδη ρόλο και
συμβολή.
Υπογραμμίζουμε ότι η υπόθεση ΠΑΣΟΚ στο
σύνολό της και στην προοπτική της, κι όχι μόνο στην
ιστορική διάσταση και στις καταχτήσεις των θητειών
του, διατηρείται -και θα διατηρείται- ανοιχτή, παρά
τις λαθροχειρίες να κλείσει αυθαίρετα, συνοπτικά και
ενοχικά.
Το ανένταχτο δημοκρατικό δυναμικό.
Ο υπαρκτός ανένταχτος, κομματικά αποδεσμευμένος
σελ. 7

Σταυρος ΜΠΟΥΡΑΝΗΣ (1946 - ) : Ποδηλάτης
δημοκρατικός-προοδευτικός χώρος παρουσιάζει ση-
μαντικές εστίες υψηλής πολιτικής ωριμότητας και
συνείδησης, καθώς και ορισμένες αξιόλογες θεματικές
πρωτοβουλίες (εθνικά, οικονομικά, περιφερειακά,
ενέργεια, περιβάλλον κλπ).
Εμφανίζει όμως και σοβαρά ελλείμματα στην αντίληψη
των μεγάλων συνθέσεων και συμπορεύσεων χωρίς
μικρο-ηγεμονισμούς.
Ενώ και η οικονομική καχεξία δρα ανασχετικά για τη
διάρκεια ζωής και για την ανάπτυξη νέων σχημάτων
κινηματικού χαρακτήρα.
Στεκόμαστε στις παραπάνω πολιτικές δυνάμεις, καθ΄
ότι το ΚΚΕ εμφανίζει σταθερά μια αυτοεξαίρεση από τις
μείζονες ανακατατάξεις της δημόσιας ζωής.
Θεωρώντας τες ως αναδιάταξη σκηνικού που εξυπηρετεί
e-Δίαυλος |
σταθερά στόχους του καπιταλιστικού συστήματος,
για την ανατροπή του οποίου ωστόσο οι συνθήκες
δεν είναι στο υποκειμενικό τους μέρος ώριμες.
Επίσης, το ΜεΡΑ25, κυρίως με κοινοβουλευτική
δράση του Γ. Βαρουφάκη, δεν έχει εκδηλώσει
πρωτοβουλίες ιδιαίτερης σημασίας που να
επηρεάζουν τα δρώμενα, με αποτέλεσμα και τη
μείωση της απήχησής του όπως αυτή δημοσκοπικά
καταγράφεται.
Η υποχώρηση του προοδευτισμού στην
Ευρώπη.
Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι την αναζωπύρωση
ζυμώσεων και εξελίξεων στον ευρύτερο προοδευτικό
χώρο (την κεντροαριστερά) δεν ευνοεί και η
κατάσταση του αντίστοιχου Ευρωπαϊκού χώρου.
Ιδιαίτερα των σοσιαλδημοκρατικών-σοσιαλιστικών-
εργατικών κομμάτων χωρών, με μακρά πολιτική
προοδευτική πορεία αγώνων και κατακτήσεων,
όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Σουηδία, η Αυστρία, η
Δανία, η Ιταλία, η Ολλανδία.
Η κρίση, ή η σχεδόν φυτοζωία στην οποία έχουν
υποχωρήσει τα κόμματα αυτά στην Ευρώπη
δυσκολεύει συνολικότερα την υπόθεση των
προοδευτικών δυνάμεων σε κάθε χώρα-μέλος
της Ε.Ε., και αντιστρόφως δυσκολεύει και τις
προοδευτικές εξελίξεις στην Ευρώπη.
Γεγονός, που, από την άλλη, αναδεικνύει τη
ζωτική αναγκαιότητα ανάληψης συστηματικών,
αλληλέγγυων, συνεργατικών, πολύμορφων πρωτο-
βουλιών για την αναγέννηση και προοδευτική
ανασυγκρότηση αυτών των δυνάμεων στην
Ε.Ε., καθώς και του οράματος της Κοινωνικής,
Δημοκρατικής, Δίκαιας και Βιώσιμης Ευρώπης με
πολιτικούς, προγραμματικούς και πραγματικούς
όρους. -
Θεσσαλονίκη, 16 Ιανουαρίου 2021.
σελ. 8
 Η.Π.Α. : ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ - Αλλαγή Ηγεσίας [Ι]
Αλέξανδρος ΧΡΙΣΤΟΦΗΣ (1882-1953) : Καυγάς στην ταβέρνα, 1946.
ΗΠΑ: Μια διχασμένη υπερδύναμη και η
κοινωνική δικαιοσύνη που πρέπει να επανέλθει.
Τα όσα συνέβησαν πρόσφατα στις ΗΠΑ και το τραγικό
ένα πολύ μεγάλο ποσοστό να συμφωνεί με την εισβολή
στο Καπιτώλιο, ανέδειξε ότι η μεγάλη αυτή χώρα είναι
βαθιά διχασμένη.
Επί της ουσίας είναι δυο κόσμοι στις ΗΠΑ, όπου
αντιμάχονται δυο κυρίαρχες κουλτούρες: μια βαθύτατα
συντηρητική και μια προοδευτική.
Αυτό ήταν εμφανές στις τελευταίες προεδρικές εκλογές
e-Δίαυλος |
Γράφει ο Άρης ΡΑΒΑΝΟΣ*
και αναδεικνύεται έντονα και από την κοινωνιολογική
ανάλυση της ψήφου των Αμερικανών.
Στις ΗΠΑ συγκρούονται δυο εκ διαμέτρου αντίθετες
κοσμοθεωρίες και ανεξαρτήτως των εκλογών, αυτές οι
δυο διαφορετικές αντιλήψεις εισήλθαν σε μια διαρκή,
αλλά καθοριστική μάχη για το ίδιο το μέλλον της
σελ. 9
αμερικανικής κοινωνίας.
Ουσιαστικά αυτή η αναμέτρηση φέρνει στην επιφάνεια
και την αναμέτρηση διαφορετικών αξιών, ηθικών
κανόνων και κωδικών, αλλά και γυρνά το ρολόι
του χρόνου πίσω σε αλήστου μνήμης εποχής, όπου
δινόταν ιδεολογικός πόλεμος σε όλα τα επίπεδα για
τα αυτονόητα, ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των
πολιτών.
Για να κατανοήσει κανείς το κοινωνικό και πολιτικό
γίγνεσθαι στις ΗΠΑ, ας ανατρέξει στον Ronald
Dworkin που θεωρείται από τους σημαντικότερους
πολιτικούς φιλοσόφους της εποχής μας.
Και το βιβλίο του, «Η Αμερικανική Δημοκρατία
σε κίνδυνο (εκδόσεις Πόλις, επιμέλεια: Γρηγόρης
Μολυβάς), αποτυπώνει πλήρως το τοπίο στις ΗΠΑ,
όπως είναι και σήμερα, παρά το γεγονός ότι περάσανε
14 χρόνια από τότε.
Το βιβλίο αν και γράφτηκε το 2006 είναι άκρως
επίκαιρο και εάν ανατρέξει κανείς στις σελίδες του θα
διαπιστώσει το διχασμό που βλέπουμε σήμερα στις
ΗΠΑ και ο οποίος προϋπήρχε της προεδρίας Τραμπ.
Σε κάποιο σημείο στο τέλος του βιβλίου του ο Dwor-
kin, θέτει το ερώτημα, κατά πόσο είναι εφικτό να
δημιουργηθεί μια γνήσια δημοκρατία στην Αμερική και
προτάσσει αρκετά επιχειρήματα για το αντίθετο.
Ο Dworkin σημειώνει ότι στις ΗΠΑ επικρατεί μια ριζικά
καταθλιπτική πολιτική κουλτούρα, η οποία είναι κατά
τον διαπρεπή διανοούμενο, αδύναμη να εκπληρώσει τα
αέναα αιτήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ο ίδιος υπερασπιζόταν το δόγμα «ίση μέριμνα και
σεβασμός» και σύμφωνα με τον ίδιο το Κράτος οφείλει
να προωθεί τη συγκεκριμένη αρχή έναντι των πολιτών
που το απαρτίζουν.
Ίση μέριμνα και σεβασμός στο πλαίσιο μιας διανεμητικής
δικαιοσύνης;
Στο πλαίσιο μιας ισότητας που απορρέει από ένα νέο
κοινωνικό συμβόλαιο;
Η σκέψη να γράψω το συγκεκριμένο άρθρο προήλθε
από τις αναλύσεις για το τι πραγματικά γίνεται στις
ΗΠΑ και κατά πόσο επικρατεί κοινωνική δικαιοσύνη
και εάν η κακή οικονομική κατάσταση είναι η αιτία της
e-Δίαυλος |
μετατόπισης σημαντικού αριθμού πολιτών σε ακραίες
αντιλήψεις και συμπεριφορές.
Η ισότητα αποτελεί ένα επίμονο και συνεχές
επανερχόμενο θέμα στην πολιτική φιλοσοφία.
Είναι βασικό συστατικό της έννοιας της δικαιοσύνης ή
της ευημερίας.
Το ερώτημα που τίθεται όμως στη σημερινή εποχή, δεν
είναι μόνο ισότητα ή ανισότητα, αλλά ποια ισότητα, τι
είδους ισότητα και ισότητα ποιου αγαθού;
Στον Αριστοτέλη ανάγεται η ιδέα ότι η δικαιοσύνη δεν
μπορεί παρά να είναι ένα είδος ισότητας και ότι ισότητα
και δικαιοσύνη είναι έννοιες συνώνυμες.
Ο Dworkin ως ένας εκ των κορυφαίων φιλοσόφων του
δικαίου έθεσε στο επίκεντρο της παγκόσμιας δημόσιας
συζήτησης την ισότητα.
Η θεωρία της ισότητας των πόρων που ανέπτυξε
θεωρείται ως μια από τις πιο σημαντικές επιχειρήσεις
στο πεδίο της πολιτικής φιλοσοφίας για συμφιλίωση
της ελευθερίας με ισότητα μέσω ενός διανεμητικού
σχήματος που επικεντρώνεται στους πόρους.
Ουσιαστικά αποτελεί έναν οδηγό για μια εναλλακτική
πρόταση πάνω στην ισότητα των πόρων.
Ο ίδιος συνδέει έννοιες όπως ισότητα και ελευθερία που
ανέκαθεν είχαν ανταγωνιστική θέση στον παραδοσιακό
φιλελευθερισμό.
Σε σημαντικό βαθμό εμπνέεται από τον Αριστοτέλη
στο ζήτημα της διανεμητικής δικαιοσύνης και αυτό
καταγράφεται στη θεωρία που διατυπώνει.
Καμία κυβέρνηση κατά τον Dworkin δεν είναι νόμιμη
αν δεν δείχνει ίσο ενδιαφέρον για την τύχη καθενός από
τους πολίτες της. Και όπως αποπνέεται από το έργο του,
μια νόμιμη κυβέρνηση πρέπει να αντιμετωπίζει όλους
τους πολίτες ως ίσος με ίσο σεβασμό.
Όμως η οικονομική διανομή του πλούτου μιας κοινωνίας
είναι πάντοτε η συνέπεια του συστήματος των νόμων της.
Σε μια συνέντευξή του στην Ιταλική εφημερίδα Λα
Ρεμπούμπλικα, το 2004, σημείωσε ότι η επιταγή της
ισότητας επιβάλλει στην κυβέρνηση την υποχρέωση να
θέτει μια σειρά περιορισμών για τη δίκαιη κατανομή του
εθνικού πλούτου.
Κατά τον Dworkin, η αντίληψη της ισότητας είναι ένα
σελ. 10
σημαντικό ιδανικό για την πολιτική. Με τη θεωρία της
ισότητας αναδεικνύει το δόγμα: χωρίς ισότητα δεν
έρχεται ελευθερία και ελευθερία είναι η ολοκλήρωση
της ισότητας.
Αν το Κράτος εξασφαλίσει στον κάθε πολίτη ίσο
μερίδιο πόρων, το οποίο ο τελευταίος θα μπορεί να
χρησιμοποιήσει με όποιο τρόπο θέλει βάσει δικών του
κριτηρίων, τότε οι επιλογές του πολίτη αυτού δεν θα
υπονομεύουν ότι θα έκανε το Κράτος.
Ο Dworkin δίνει ιδιαίτερη σημασία στον αριστοτελικό
όρο ισότητα, αν και τον προσεγγίζει με διαφορετικό
τρόπο. Αναδεικνύει τη σχέση ισότητας και ελευθερίας,
αλλά ταυτόχρονα και ισότητας στην πολιτική.
Απαραίτητη προϋπόθεση για τον ίδιο όμως είναι η
συμβίωση των ανθρώπων σε μια πολιτική κοινότητα.
Κάτι τέτοιο όμως δεν περιέγραψε πριν χιλιάδες χρόνια
ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του;
Δεν αναφέρθηκε ο Αριστοτέλης στην κοινωνική αξία
του ανθρώπου και των διεκδικήσεών του για τιμές
(διανεμητική δικαιοσύνη) στα έργα του: Πολιτικά –
Ηθικά Νικομάχεια – Αθηναίων Πολιτεία και Ηθικά
Ευδήμεια.
Απευθύνει ένα είδος κατηγορώ στις ανεπτυγμένες
δημοκρατίες με έμφαση στο επιχείρημα περί της βαθιάς
οικονομικής ανισότητας. Ο ίδιος προκρίνει αναδιανομή
και μάλιστα σε δραστικό σημείο στο πλαίσιο της
θεώρησής του για την κοινωνική δικαιοσύνη.
Το ενδιαφέρον είναι ότι προτάσσει την ιδέα της αγοράς
και στο πεδίο της οποίας «πειραματίζεται» για το
κατά πόσο δύναται να είναι ισότιμοι οι άνθρωποι στις
μεταξύ τους δοσοληψίες-συναλλαγές και κατά πόσο
υπάρχει και σε ποιο βαθμό αλληλεξάρτηση που είναι
συνυφασμένη με τη συνύπαρξή τους.
Το κρίσιμο στις ΗΠΑ για την περίοδο της προεδρίας
του Τζον Μπάιντεν και της κυβέρνησης των
Δημοκρατικών είναι να επικρατήσει κοινωνική
δικαιοσύνη (σ.σ. να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της
ανεργίας, των χαμηλών μισθών, να επεκταθεί η δωρεάν
ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, κ.α.) η οποία και θα
έλυνε πολλά από τα προβλήματα που εντοπίζονται
στην αμερικανική κοινωνία και συντελούν στο διχασμό
e-Δίαυλος |
και στην αναμέτρηση δυο κόσμων.
Ουσιαστικά τα όσα συνέβησαν στις ΗΠΑ και
επηρεάζουν και τον ευρύτερο κόσμο, ανοίγουν μια
μεγάλη συζήτηση για το τι πρέπει να γίνει τόσο σε
οικονομικό πεδίο όσο και σε κοινωνικό με φόντο την
πανδημία και την επόμενη μέρα αυτής.
Αθήνα, 12 Ιανουαρίου 2021.
*******
(*) O Άρης ΡΑΒΑΝΟΣ γεννήθηκε το 1975 στην Άρτα και
από το 1997 διαμένει στην Αθήνα, όπου και εργάζεται. Είναι
δημοσιογράφος από το 1998, μέλος της ΕΣΗΕΑ και της
Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (IFJ). Παράλληλα
έχει και την δικηγορική ιδιότητα και είναι Μέλος του ΔΣΑ.
Κατέχει και τον τίτλο του διαπιστευμένου Διαμεσολαβητή
στο υπουργείο Δικαιοσύνης και είναι μέλος του Συνδέσμου
Ελλήνων Διαμεσολαβητών. Σπούδασε Νομική και Διοίκηση
Επιχειρήσεων. Κάτοχος Μεταπτ. στη Διοίκηση Επιχειρήσεων
(ΜΒΑ), με δεύτερες μεταπτυχιακές σπουδές στο αντικείμενο
της Φιλοσοφίας του Δικαίου (Νομική Αθηνών). Επίσης, έχει
ολοκληρώσει το διδακτορικό του στο Παν/μιο Πειραιώς.
Απόφοιτος δημοσιογραφικής σχολής, του Εργαστηρίου
Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας. Έχει παρακολουθήσει επτά (7)
e-learning προγράμματα εξειδίκευσης στα χρηματοοικονομικά
που διοργάνωσε το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και
άλλα δύο (2), από το Ίδρυμα της «Επικοινωνιακής Διαχείρισης
Κρίσεων» και από το Παν/μιο Μακεδονίας Διοίκηση, με τίτλο,
«Διαχείριση Κρίσεων και Διαπραγματεύσεις». Από το 1998
εργάζεται ανελλιπώς στο ‘‘Βήμα’’ (την περίοδο Αύγουστος 2017-
Μάρτιος 2020 παράλληλα και στα “ΝΕΑ’’) και είναι πολιτικός
συντάκτης από το 2001, ξεκινώντας από το κοινοβουλευτικό
ρεπορτάζ και στη συνέχεια κάλυψε τη ΝΔ ως κυβέρνηση και
αντιπολίτευση (2004-2017), από το 2017 έως σήμερα καλύπτει
το ΣΥΡΙΖΑ. Έχει συνεργαστεί παράλληλα με το ‘‘Βήμα’’, με
τα περιοδικά «Βουλή και Ευρωβουλή» και ‘‘Επίκαιρα’’, την
εφημερίδα ‘‘Ποντίκι’’ (2005-2010), τα sites thetoc.gr (2014-2017)
και newpost (2013-2017). Ακόμη εργάστηκε ως ραδιοφωνικός
παραγωγός στο “Βήμα fm’’ (2010-2017 με καθημερινή πολιτική
εκπομπή) και στον Flash. Αρχισυντάκτης πολιτικής εκπομπής
(2003-2009) στην ΕΡΤ-1, όπου παρουσίαζε την εκπομπή
«Επόμενη Μέρα» κάθε Παρασκευή (Σεπτέμβριος 2018- Ιούλιος
2019) και σχολιαστής στην τηλεόραση της ΕΡΤ-1 (Αύγουστος
2018-Απρίλιος 2019).Από τα μέσα Φεβρουαρίου 2020 έως τα
τέλη Αυγούστου 2020 συμπαρουσίαζε την εκπομπή MEGA
Σαββατοκύρακο, ενώ από τον Σεπτέμβριο του 2020 έως σήμερα
είναι σχολιαστής σε εκπομπές του MEGA.
σελ. 11
 Η.Π.Α. : ΠΡΟΕΔΡΙΚΗ ΕΚΛΟΓΗ - Αλλαγή Ηγεσίας [ΙΙ]
ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ :
Η ΑΜΕΡΙΚΗ & Ο ΤRUMP
Τα γεγονότα του Καπιτωλίου ξένισαν και ξενίζουν
πολλούς, όλους αυτούς που δεν μπορούσαν ή δεν
ήθελαν να δούν, τι είναι και τί αντιπροσωπεύει η
Αμερική, οι ΗΠΑ.
Καλυμμένη με χρυσοποίκιλτο πέπλο, έκανε την
ανάγνωση του φαινομένου δύσκολη και πιο δύσκολες
και επώδυνες τις ερμηνείες, γιγάντωσης και επικράτησης
της.
Ο ΤRUMP δεν είναι ο γεννήτορας των ακραίων
φαινομένων που βιώσαμε, δεν είναι ο δημιουργός τους,
e-Δίαυλος |
Philip TSIARAS (USA): Putin+Trump Duet, 2019
Γράφει ο Γιάννης ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ*
σε αυτή τη φάση επέλεξε, ίσως και άθελα του, να είναι
ο πυροδότης της έκρηξης.
Μέ μια αντιθετική ανάγνωση των γεγονότων, ίσως
κάποιος υπερφίαλος θα μπορούσε να ισχυριστεί,
ότι είναι ο άνθρωπος «χορηγός της γνώσης», για
το τί πράγματι είναι η Αμερική, πως λειτουργεί το
όλο Αμερικάνικο σύστημα και πως ποδηγετεί τις
Παγκόσμιες εξελίξεις.
σελ. 12
Αναδύθηκε και γιγαντώθηκε μετά τον Β Παγκόσμιο
Πόλεμο, τα ισχυρότερα οικονομικά της λόμπι και κυρίως
το Κράτος, η Κυβέρνηση, διέβλεψαν πως η Στρατιωτική
κατοχή έχει χρόνο λήξης, ενώ η οικονομική καθυπόταξη
είναι μακρόχρονης διάρκειας και πλέον κερδοφόρος.
Προτάθηκε και προβλήθηκε ως Ηγέτιδα δύναμη
της Δημοκρατίας, επέλεξε και ηγήθηκε της Αντι-
κομουνιστικής υστερίας και του Ψυχρού πολέμου,
εσχάτως την περίοδο κλονισμού της κυριαρχίας της,
δοκίμασε την εξαγωγή της δήθεν δικιάς της Δημοκρατίας
στις χώρες του κόλπου, μετά την διάλυση της
Γιουγκοσλαβίας με τα γνωστα σε εμάς αποτελέσματα.
Επιλογή κινήσεων με καλυμμένες επιμελώς τις
πραγματικές στοχεύσεις και τους πραγματικούς
σχεδιαστές και εκτελεστές αυτών των κινήσεων.
Το ισχυρό « Ιδιωτικοκρατικό» κατεστημένο, ήταν και θα
είναι, εκτός και αν κάτι άλλο συμβεί, ο σχεδιαστής και
εκτελεστής αυτών των κινήσεων και των μελλοντικών.
Το κέρδος, η συσσώρευση κεφαλαίων, η εκμετάλλευση
του Παγκόσμιου εργατικού δυναμικού και γνώσης, ήταν
και θα είναι οι ανομολόγητοι στόχοι.
Παραμένουν διαχρονικά ασύμβατα η Δημοκρατία και
ο ακραίος Νεοφιλελευθερισμός, η οικονομία και το
δολάριο καθύποταξαν την πολιτική και την έκαναν
υποχείριο και ενεργούμενο τους.
Μέγιστη πλάνη, αποτέλεσμα λανθασμένων αναγνώ-
σεων, η άποψη ότι το Αμερικάνικο πολιτικό-πολιτειακό
σύστημα ότι είναι το καλύτερο Δημοκρατικό πολίτευμα.
Αν οι δομές του πολιτικού οικοδομήματος είναι
«επιστέγασμα γνώσεων» και όχι προασπιστές και
υπηρέτες του Κοινωνικού συνόλου, τότε είναι
ψευδεπίγραφο πολιτικής και πολιτειακής έκφρασης.
Είναι γεγονός πως οι πολιτικοί θεσμοί της Αμερικής
και γενικώς το σύστημα διακυβέρνησης της, διαθέτει
ισχυρά επίπεδα αλληλοελέγχου, αλλά αυτός ο έλεγχος
είναι σεβαστός μέχρι του σημείου που δεν θίγονται τα
ζωτικά οικονομικά συμφέροντα των ισχυρών.
Αυτοαποκαλούνται «ΕΘΝΟΣ»,δυστυχώς όμως για
αυτούς, δεν υπάρχει κανένα από εκείνα τα στοιχεία
και χαρακτηριστικά που ορίζουν, ότι ένας Λαός είναι
ΕΘΝΟΣ.
e-Δίαυλος |
Οι κάτοικοι είναι μια πανσπερμία Λαών, χωρίς κοινές
ιστορικές καταβολές, χωρίς παράδοση, με πολλά
στοιχεία να τους διαφοροποιούν και λίγα να τους
ενώνουν.
Η θεοποίηση του κέρδους και του χρήματος έγινε η
επίσημη θρησκεία τους και το «ΔΟΛΑΡΙΟ» ο Θεός
τους.
Η προβολή και η δήθεν αποδοχή της «ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ»
είναι το προπέτασμα καπνού για την άνευ ορίων
εκμετάλλευση της ατομικής ευφυΐας και γνώσεων.
Μέθοδος δοκιμασμένη από την περίοδο της λήξης του
Β Παγκοσμίου πολέμου, στόχευση η οποία σήμερα
υλοποιείται με άλλου είδους μεθοδεύσεις.
Με την μέθοδο του χρέους και της χρέωσης, με
τα επωνομαζόμενα φοιτητικά δάνεια και με τον
οικονομικό και Διοικητικό έλεγχο των Πανεπιστημίων,
ανοίγονται οι δρόμοι για την ασφαλέστερη επιλογή
από το Κρατικό και Ιδιωτικό κατεστημένο των πλέον
ικανών.
Ταυτόχρονα όμως το βάρος του χρέους, ατομικό και
οικογενειακό, γίνεται τροφός πολιτικής και κοινωνικής
καθυπόταξης, με τελική κατάληξη την εξατομίκευση.
Δεν απέχει πολύ από την αλήθεια πως τα βάρη
των χρεών και των διαφόρων ειδών δεσμεύσεων
καθιστούν, μετατρέπουν τον πολίτη σε Υπήκοο, με τις
όποιες παρενέργειες και αποτελέσματα έχει αυτή η
διαφοροποίηση.
Παιδεία, Υγεία, Κοινωνική Πρόνοια, προνόμια
των εχόντων και χρυσοφόρος κοίτη των ισχυρών
οικονομικών συμφερόντων.
Ανθρώπινα δικαιώματα, προσωπικές ελευθερίες,
ισονομία για τα οποία η Αμερική και το κατεστημένο
της εμφανίζονται οι κατ επίφαση προστάτες
τους, εντός και εκτός ορίων της χώρας τους,
χρησιμοποιούνται ως προφάσεις για την γιγάντωση
του Στρατιωτικοβιομηχανικού κατεστημένου.
Ο Τrump και οι ενέργειες του έφεραν στο φώς τις
αντιφάσεις της Αμερικάνικης Δημοκρατίας, έφεραν
στο φώς την έλλειψη πίστης στα Δημοκρατικά
ιδεώδη, έφεραν στο φώς την έλλειψη κοινωνικών
συνεκτικών δεσμών και έγινε καθαρή η πλάνη, του ότι
σελ. 13

αυτή η χώρα είναι η Ηγέτιδα δύναμη του λεγόμενου
Ελεύθερου κόσμου.
Η οπλοκατοχή, οι φυλετικές διαφορές, οι ταξικές
διαφορές, η υπερεκμετάλλευση της ανθρώπινης
εργασίας, η έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας δεν
είναι στοιχεία και χαρακτηριστικά ευνομούμενης
Δημοκρατίας.
Εν κατακλείδι φίλε αναγνώστη θυμήσου πόσες φορές
πανηγυρίσαμε για την εκλογή Προέδρου, ο οποίος
δήθεν θα μας βοηθούσε για την επίλυση των Εθνικών
μας προβλημάτων και πόση η εκ των υστέρων
απογοήτευση και το συμπέρασμα, ότι δεν κυβερνά ο
Πρόεδρος αλλά το βαθύ Αμερικάνικο κατεστημένο.
Ρόδος 8/1/21
e-Δίαυλος |
Γιώργος ΔΕΠΑΣΤΑΣ (1932-2009): Χιονισμένο τοπίο
* Ο Γιάννης ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ γεννήθηκε στη Ρόδο όπου και
αποπεράτωσε τις Εγκύκλιες Σπουδές του.
Απόφοιτος της Σχολής των Πολιτικών Μηχανικών του
ΑριστοτελείουΠανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.Άσκησε το
επάγγελμα τουΠολιτικού Μηχανικού στη Ρόδο για πολλά χρόνια.
Πρωτοστάτησε στην δημιουργία του ΔωδεκανησιακούΦοιτητικού
Συλλόγου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίουτου οποίου ήταν και ο
πρώτος Πρόεδρος.Χρήματισε Πρόεδροςτου Συλλόγου Μηχανικών
Δωδεκανήσου, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ροδίων, Αντιδήμαρχος
Ρόδου, εξελέγη τρεις φορέςΒουλευτής Δωδεκανήσου με το
ΠΑΣΟΚ τελευταίος διορισμένος ΝΟΜΑΡΧΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ
και πρώτος Αιρετός. Μετά τον θάνατο του ΑΝΔΡΕΑ
ΠΑΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ πήρε την θέση του στη Βουλή των Ελλήνων
ως πρώτος επιλαχών στοψηφοδέλτιο της Δωδεκανήσου.
Εχει γράψει Άρθρα, Μελέτες και βιβλία.
σελ. 14
 OIKONOMIA - ANIΣΟΤΗΤΕΣ - ΝΕΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ & ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
Μία συνέντευξη του Thomas Piketty
Ο Thomas Piketty εξηγεί σε συνεντευξή του πώς ο
πλούτος και η δύναμη μπορούν να μεταφερθούν από
το κεφάλαιο στους εργαζόμενους και τους πολίτες.
Ρόμπιν Γουίλσον: Αν το Κεφάλαιο του 21ου αιώνα σας
έκανε διάσημο για ένα πράγμα, ήταν η εξίσωση «r> g»:
η άνοδος της ανισότητας τις τελευταίες δεκαετίες έχει
συνδεθεί με το πλεόνασμα της συσσώρευσης κερδών
από την οικονομική ανάπτυξη και έτσι προέκυψαν
e-Δίαυλος |
Ο Thomas Piketty προτείνει :
ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ &
ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ.
Επιμέλεια άρθρου Αλέξανδρου ΤΖΙΟΛΑ
τεράστιες απολαυές για μετόχους και διευθυντικά
στελέχη. Η αποκατάσταση αυτής της ανισότητας
συνεπάγεται στη συνέχεια τη φορολόγηση μεγάλων
σελ. 15
κεφαλαιουχικών περιουσιακών στοιχείων καθώς και
των υψηλών εισοδημάτων. Όμως, στο «Κεφάλαιο
και στην Ιδεολογία» αναδεικνύετε ένα πρόβλημα:
ένα χαρακτηριστικό της παγκοσμιοποίησης ήταν η
διεθνικοποίηση (με την έννοια της υπερβασης των
εθνικών συνόρων) του πλούτου και η αποτυχία των
εθνών-κρατών να διατηρήσουν - ακόμη και όσον αφορά
τα δεδομένα που συλλέγουν. Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;
Thomas Piketty: Πρέπει να ξανασκεφτούμε τον
τρόπο οργάνωσης της παγκοσμιοποίησης. Η ελεύθερη
ροή κεφαλαίων δεν είναι κάτι που προήλθε από τον
ουρανό - δημιουργήθηκε από εμάς. Διοργανώθηκε
μέσω συγκεκριμένων διεθνών συνθηκών (συμβάσεων)
και πρέπει να ξαναγράψουμε αυτές τις συνθήκες
(συμβάσεις).
Η κυκλοφορία των επενδύσεων, φυσικά, δεν είναι
κακή από μόνη της, αλλά πρέπει να συνοδεύεται από
μια αυτόματη μετάδοση πληροφοριών σχετικά με το
ποιος κατέχει ‘τι’ και ‘πού’.
Πρέπει να συνοδεύεται από κάποιο κοινό φορολογικό
σύστημα, έτσι ώστε οι πιο ‘‘ευκίνητοι’’ και πιο ισχυροί
οικονομικοί παράγοντες να συνεισφέρουν στο κοινό
καλό - τουλάχιστον το ίδιο ποσοστό του πλούτου τους
και του εισοδήματός τους, όπως η μεσαία τάξη και οι
κατώτερες κοινωνικο-οικονομικές ομάδες.
Διαφορετικά, έχουμε δημιουργήσει ένα πολύ
επικίνδυνο σύστημα, όπου ένα πολύ μεγάλο μέρος
του πληθυσμού αισθάνεται ότι δεν κερδίζει από την
παγκοσμιοποίηση - δεν κερδίζει συγκεκριμένα από
την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση - και ότι οι άνθρωποι
στην κορυφή, μεγάλες εταιρείες ή άτομα με υψηλό
επίπεδο πλούτου και υψηλό εισόδημα, κερδίζουν από
τέτοιες ‘συμφωνίες’ επειδή το σύστημα, κατά κάποιο
τρόπο, ήταν οργανωμένο έτσι ώστε να μπορούν απλά
να κάνουν κλικ σε ένα κουμπί και να μεταφέρουν τον
πλούτο τους σε ένα άλλο δικαιοδοτικό καθεστώς και
κανείς δεν μπορεί να τους ακολουθήσει.
Δεν υπάρχει καμία ανάγκη να γίνεται έτσι.
Πρόκειται για ένα πολύπλοκα εξελιγμένο διεθνές
νομικό σύστημα, ιδίως στην Ευρώπη, το οποίο
κατέστησε δυνατή τη συγκέντρωση πλούτου, στην
e-Δίαυλος |
πραγματικότητα, χρησιμοποιώντας τη δημόσια υποδομή
μιας χώρας, το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα, τα
πάντα.
Αφού τα χρησιμοποιεί και κερδίζει, μετά πάει κάπου
αλλού, ενώ τίποτα δεν έχει σχεδιασθεί ώστε να μπορούμε
να το παρακολουθούμε, και το χάνουμε. Δεν έχει
θεσπισθεί κάτι ώστε να είμαστε σε θέση να ελέγξουμε τι
συνέβη. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Ψήφισα ΝΑΙ στο δημοψήφισμα της Συνθήκης του
Μάαστριχτ το 1992.
Ήμουν πολύ νέος τότε, αλλά εξακολουθώ να είμαι μέρος
των πολλών ανθρώπων που ίσως δεν συνειδητοποίησαν
ότι αυτό θα μας οδηγούσε σε ένα πολύ άδικο σύστημα.
Κάποιοι άλλοι άνθρωποι γνώριζαν πολύ καλά
τι προωθούσαν: ‘‘πρέπει να έχουμε μεγαλύτερο
ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών, ώστε οι χώρες να
καταβάλουν προσπάθεια να είναι πιο «αποτελεσματικές»
και να μην φορολογούν τόσο πολύ’’.
Σε κάποιο βαθμό, μπορώ να καταλάβω αυτό το
επιχείρημα. Όμως, στο τέλος, αυτό καταλήγει σε μια
δυσπιστία για τη δημοκρατία. Eίναι μια προσπάθεια
να ξεπεράσουμε τις δημοκρατικές επιλογές για την
επιβολή σίγουρων τρόπων στα διανεμόμενα οικονομικά
αποτελέσματα.
Έτσι καθίσταται δυνατή η αποφυγή της φορολογίας
για τους πιο ευκίνητους και ισχυρούς οικονομικούς
παράγοντες. Αυτή είναι μια πολύ επικίνδυνη επιλογή
για την παγκοσμιοποίηση και για τη δημοκρατία και
θέτει το βασικό μας κοινωνικό συμβόλαιο κάτω από μια
πολύ επικίνδυνη απειλή.
Ας επικεντρωθούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Είμαστε
εναντίον μιάς κούρσας μείωσης της φορολογία των
εταιρειών στην Ευρώπη, καθώς μεμονωμένα κράτη έχουν
προωθήσει προσεγγίσεις «ζητιανεύω από τον γείτονα»,
αντί να συνεργαστούν και να για ελέγξουν συλλογικά
τη δύναμη του κεφαλαίου. Ένα από τα χαρακτηριστικά
της τρέχουσας αρχιτεκτονικής της ΕΕ, στην οποία
αναφέρατε, είναι ο περιορισμός της ομοφωνίας που
μέχρι τώρα στο επίπεδο της ΕΕ λειτουργεί ενάντια στον
αγώνα και σε ενέργειες για τη μείωση της φορολογίας.
Πώς μπορεί λοιπόν να αντιστραφεί αυτή τη τάση;
σελ. 16
Δεν μπορούμε να περιμένουμε ομοφωνία για να
αλλάξει ο κανόνας της ομοφωνίας. Επομένως, σε
κάποιο σημείο, πρέπει να έχουμε ένα υποσύνολο
χωρών, ιδανικά συμπεριλαμβανομένων των
μεγαλύτερων χωρών - της Γερμανίας, της Γαλλίας, της
Ιταλίας, της Ισπανίας, όσο το δυνατόν περισσότερων
χωρών - που αποφασίζουν να υπογράψουν μια νέα
συνθήκη μεταξύ τους με την οποία θα αποφασίσουν
έναν κανόνα πλειοψηφίας για ορισμένο αριθμό
φορολογικών αποφάσεων: δημιουργία κοινού φόρου
στα κέρδη μεγάλων εταιρειών, στις μεγάλες εκπομπές
διοξειδίου του άνθρακα και στους φορολογούμενους
υψηλού εισοδήματος.
Αυτό θα γίνει μέσω κανόνα πλειοψηφίας μεταξύ αυτών
των χωρών.
Στην ιδανική περίπτωση, θα ήθελα να γίνει αυτό μέσω
μιας νέας Ευρωπαϊκής συνέλευσης που θα αποτελείται
από μέλη των εθνικών κοινοβουλίων -όπως η
γαλλογερμανική κοινοβουλευτική συνέλευση που
δημιουργήθηκε πέρυσι ως μέρος της νέας διμερούς
συνθήκης μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.
Αυτό, παρεμπιπτόντως, περιγράφει ότι είναι
απολύτως δυνατό για δύο ή περισσότερες χώρες να
παραμένουν μεν στην Ευρωπαϊκή Ένωση - όπως η
Γαλλία και η Γερμανία– αλλά και να έχουν διμερή ή
τριμερή ή οποιαδήποτε συνθήκη, προκειμένου να
δημιουργήσουν κάποια ειδική συνεργασία για χώρες
που θέλουν να προχωρήσουν σε μια περισσότερο
πολιτική και δημοσιονομική ολοκλήρωση.
Ελπίζω πάρα πολύ ότι ένα υποσύνολο χωρών θα θέσει
αυτήν την πρόταση στο τραπέζι - και όχι μόνο θα
υποβάλει αυτήν την πρόταση, αλλά θα πει «Εντάξει,
έξι μήνες από τώρα, 12 μήνες από τώρα, αυτό θα τεθεί
σε ισχύ και θα έχουμε πλειοψηφικό κανόνα λήψης
αποφάσεων για αυτό το σχέδιο ανάκτησης πόρων
στο νέο αυτό κοινό φορολογικό σύστημα», και ούτω
καθεξής.
Ελπίζω πάρα πολύ να ενταχθούν οι περισσότερες από
τις 27 χώρες που είναι μέλη της ΕΕ, αλλά πιθανότατα
αυτό που θα συμβεί είναι ότι τουλάχιστον για κάποια
χρόνια ορισμένες χώρες θα επιλέξουν να παραμείνουν
e-Δίαυλος |
εκτός αυτού του μηχανισμού.
Αυτό συνέβη φυσικά με τη δημιουργία του ευρώ. Δεν
λέω ότι είναι τέλειο, - θα προτιμούσα και οι 27 χώρες
να συμμετέχουν στην πλήρη διαδικασία ολοκλήρωσης.
Θα ήθελα επίσης να επιστρέψει η Βρετανία και νομίζω
ότι κάποια στιγμή αυτό θα συμβεί.
Αλλά αν περιμένουμε να συμφωνήσουν από πρίν όλες
οι χώρες γι αυτό το θέμα, νομίζω ότι θα περιμένουμε
για πάντα.
Επομένως, είναι πολύ σημαντικό ένα υποσύνολο
χωρών να κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση.
Αν περιμένουμε πάντα την ομοφωνία να
πραγματοποιήσει πρόοδο, κάποια στιγμή το κόστος
της ομοφωνίας θα είναι τεράστιο.
Το έχουμε δει πρόσφατα με το νέο σχέδιο ανάκαμψης,
το οποίο τελικά εγκρίθηκε. Όμως, όπως όλοι
γνωρίζουμε, έχει εγκριθεί υπό την απειλή ότι εάν
ορισμένες χώρες θέσουν το βέτο τους, θα υπήρχε μια
ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ 25 χωρών αντί των 27.
Δεν μπορείτε να κυβερνήσετε μια μεγάλη ομοσπονδία
για πάντα με αυτόν τον τρόπο. Δεν λειτουργεί γιατί,
στην πραγματικότητα, χρειάζεται τόσο πολύς χρόνος.
Εάν αποφασίσουμε σε τρεις μήνες, σε έξι μήνες, ότι το
σχέδιο ανάκαμψης ήταν πολύ μικρό - κάτι που είναι
πολύ πιθανό να συμβεί - τι θα κάνουμε; Θα παίξουμε
αυτό το παιχνίδι άλλη μια φορά, εξαναγκάζοντας
ομοφωνία πίσω από κλειστές πόρτες χωρίς
δημόσια κοινοβουλευτική διαβούλευση, χωρίς λήψη
αποφάσεων με πλειοψηφία; Οφείλουμε να κινηθούμε
προς κάτι άλλο.
Ρόμπιν Γουίλσον: Στο «Κεφάλαιο και Ιδεολογία»,
περιγράφετε μια αρκετά αδιάφορη εικόνα της εξέλιξης
της ΕΕ, καθώς είναι η μόνη ομοσπονδιακή οντότητα
στον κόσμο που ορίζεται τόσο στενά, με όρους
καθαρών μεγεθών αγοράς,παρά κοινωνικής πολιτικής
ή μιας πολιτικής κοινότητας. Αυτό, υποστηρίζετε,
πυροδότησε την αποξένωση από το ευρωπαϊκό
σχέδιο μεταξύ των καιλών κοινωνικών τάξεων, καθώς
οι κοινωνικοπολιτικές τους προσδοκίες δεν έχουν
αντιμετωπιστεί - όπως τεκμέρεται από το δημοψήφισμα
του Brexit, από το προηγούμενο δημοψήφισμα για το
σελ. 17
προτεινόμενο σύνταγμα της ΕΕ αποδοκιμάστηκε, ή τη Η εξήγηση ότι το 50 ή 60% είναι τόσο εθνικιστές, ή δεν
διαμάχη για Μάαστριχτ την οποία αναφέρατε. Πώς τους αρέσουν οι διεθνιστικές ιδέες, είναι απλώς λάθος.
μπορεί να ξαναχτιστεί η εμπιστοσύνη των πολιτών στην Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία
Ευρώπη; όπου, στην πραγματικότητα, οι πιο μειονεκτικές
κοινωνικοοικονομικές ομάδες είναι πιο διεθνιστικές
Thomas Piketty: Επιτρέψτε μου πρώτα να πω ότι είμαι
από την ελίτ.
Ευρωπαίος φεντεραλιστής - πιστεύω στην Ευρώπη.
Εξαρτάται εξ ολοκλήρου από το πολιτικό σχέδιο -
Πριν περιγράψουμε όλα όσα πρέπει να βελτιωθούν,
την πολιτική κινητοποίηση γύρω από τις διεθνιστικές
είναι σημαντικό να θυμάστε ότι τα ευρωπαϊκά έθνη-
ιδέες - που παρουσιάζετε. Το πρόβλημα είναι ότι με
κράτη μπόρεσαν να οικοδομήσουν, ειδικά τις δεκαετίες
την πάροδο του χρόνου το ευρωπαϊκό έργο θεωρείται
μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το καλύτερο σύστημα
όλο και περισσότερο ότι χτίζεται προς το συμφέρον
κοινωνικής ασφάλισης στον κόσμο, το λιγότερο άνισο,
των πιο ‘‘ευκίνητων’’ και ισχυρότερων οικονομικών
οικονομικό-κοινωνικό σύστημα αγοράς στον κόσμο.
παραγόντων. Αυτό είναι πράγματι πολύ επικίνδυνο.
Αυτό είναι ένα μεγάλο επίτευγμα.
Με την κρίση του Covid, έχουμε την ευκαιρία να
Δεν είμαι εδώ για να πω ότι όλα είναι κακά στην
προσπαθήσουμε να δείξουμε στην κοινή γνώμη της
Ευρώπη - αυτό θα ήταν γελοίο. Έχουμε δημιουργήσει
Ευρώπης ότι η Ευρώπη μπορεί να είναι εδώ για να
ένα κοινωνικό σύστημα το οποίο, σε γενικές γραμμές,
μειώσει την ανισότητα. Αλλά αυτό θα απαιτήσει κάποια
είναι το λιγότερο άνισο στην ιστορία, και αυτό είναι
βαθιά αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζουμε
ένα τεράστιο επίτευγμα, αλλά αυτό το επίτευγμα είναι
την οικονομική και φορολογική πολιτική.
εύθραυστο.
Ποιος θα αποπληρώσει το μεγάλο δημόσιο χρέος;
Για πολύ καιρό πιστεύαμε ότι ήταν δυνατόν να υπάρχει
Προς το παρόν βάζουμε τα πάντα στον ισολογισμό της
κράτος πρόνοιας σε κάθε έθνος-κράτος και τότε η ΕΕ
Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αλλά κάποια στιγμή
θα ήταν ακριβώς υπεύθυνη για την επιβολή της κοινής
θα πρέπει να συζητήσουμε ποιος θα πληρώσει για αυτό.
αγοράς και της ελεύθερης ροής αγαθών, υπηρεσιών
Υπάρχουν λύσεις που, στην πραγματικότητα,
και κεφαλαίων.
προέρχονται επίσης από την ιστορία της ίδιας της
Συνειδητοποιούμε σήμερα ότι αυτό δεν είναι αρκετό
Ευρώπης.
και εάν δεν εναρμονίσουμε τη φορολογική νομοθεσία
Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω ότι μετά τον Β’
- και, γενικότερα, εάν δεν έχουμε κάποια κοινή
Παγκόσμιο Πόλεμο, στη δεκαετία του 1950, πολλές
δημόσια πολιτική για τη ρύθμιση του καπιταλισμού
χώρες –συμπεριλαμβανομένης ιδίως της Γερμανίας–
και τη μείωση της ανισότητας - τότε πράγματι υπάρχει
ανακάλυψαν μερικούς πολύ καινοτόμους τρόπους
ο κίνδυνος το διαζύγιο μεταξύ του ευρωπαϊκού
για τη μείωση του μεγάλου δημόσιου χρέους,
προγράμματος και των λαϊκών τάξεων κάποια στιγμή
συμπεριλαμβανομένου του πολύ προοδευτικού φόρου
θα καταστρέψει το ίδιο το έργο.
σε άτομα με πολύ πλούτο.
Είμαι πολύ σοκαρισμένος από το γεγονός ότι, όπως
Η Γερμανία το 1952 θέσπισε έναν πολύ φιλόδοξο,
δείχνω στο «Κεφάλαιο και Ιδεολογία», αν κοιτάξετε,
εξαιρετικό, προοδευτικό φόρο περιουσίας, που
το δημοψήφισμα μετά το δημοψήφισμα - είτε
εφαρμόστηκε μεταξύ του 1952 και της δεκαετίας του
πρόκειται για τη Βρετανία, τη Γαλλία ή τη Δανία – ή σε
1960: οι φορολογούμενοι πολύ υψηλού πλούτου έπρεπε
οποιοδήποτε δημοψήφισμα στην Ευρώπη, είναι πάντα
να πληρώσουν ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό στο
το 50 ή 60%, του πλούτου ή των ομάδων εκπαίδευσης
Γερμανικό κεντρικό ταμείο.
που ψηφίζουν κατά της Ευρώπης και μόνο ένα 10, 20 ή
Αυτό ήταν πολύ επιτυχημένο με την έννοια ότι αυτή η
30% που ψηφίζουν για την Ευρώπη. Αυτό δεν μπορεί
πολιτική όχι μόνο βοήθησε στη μείωση του δημόσιου
να είναι σύμπτωση.
e-Δίαυλος | σελ. 18
χρέους - πλήρωσε τις δημόσιες επενδύσεις, τις δημόσιες
υποδομές και ήταν μέρος του πολύ επιτυχημένου
μοντέλου ανάπτυξης μετά τον πόλεμο.
Θα πρέπει να βρούμε κάτι παρόμοιο στο μέλλον, εκτός
από το ότι δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας.
Δεν μπορεί να είναι μόνο η Γερμανία ή η Γαλλία ή η
Ιταλία. Θα πρέπει να έχουμε κάποια κοινή φορολογική
πολιτική.
Η Ευρώπη πρέπει να δείξει στους πολίτες της ότι η
Ευρώπη μπορεί να σημαίνει αλληλεγγύη - η Ευρώπη
μπορεί να σημαίνει να ζητάμε περισσότερους από
αυτούς που έχουν περισσότερα και, ιδίως, άτομα με πολύ
πλούτο που έχουν περισσότερα από 1 εκατομμύριο
ευρώ ή 2 εκατομμύρια ευρώ σε περιουσιακά στοιχεία.
Θα πρέπει να συνεισφέρουν εξαιρετικά τα επόμενα
χρόνια, για να εξοφλήσουν μέρος του χρέους Covid.
Ορισμένες προτάσεις έχουν τεθεί στο τραπέζι σε
διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας
-στην πραγματικότητα κάτι παρόμοιο με αυτό που
έγινε στη Γερμανία το 1952, που ήταν μεγάλη επιτυχία.
Σε κάποιο σημείο, θα πρέπει να το προσθέσουμε σε
διεθνικό επίπεδο.
Μέσα από το είδος της Ευρωπαϊκής συνέλευσης
που περιέγραψα νωρίτερα - θα μπορούσε να είναι η
Γερμανία και η Γαλλία, αλλά θα ήταν καλύτερα αν ήταν
η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Βέλγιο,
όσο το δυνατόν περισσότερες χώρες - θα πρέπει να
αλλάξουν την πορεία της Ευρώπης, προκειμένου
να πείσουν τη μεσαία τάξη και τις κατώτερες
κοινωνικοοικονομικές ομάδες της Ευρώπης ότι η
Ευρώπη μπορεί να εργαστεί για αυτούς και η Ευρώπη
μπορεί να είναι εδώ για να μειώσει την ανισότητα και
όχι μόνο να είναι προς το συμφέρον των πλουσιότερων
πολιτών.
Ρόμπιν Γουίλσον: Συνεχίζοντας αυτό το θέμα σχετικά
με τις λαικές τάξεις, έχετε μερικά πολύ εντυπωσιακά
κοινωνιολογικά γραφήματα στο «Κεφάλαιο και
Ιδεολογία» όπου δείχνετε πώς η βάση στήριξης για τα
κόμματα της αριστεράς στην Ευρώπη, η οποία ήταν
ιστορικά μεταξύ των λαϊκών τάξεων, έχει αλλάξει
δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, έτσι ώστε να
e-Δίαυλος |
εκπροσωπούν τους καλύτερα μορφωμένους και ακόμη
σε κάποιο βαθμό τους ευνοημμένους στην Ευρώπη.
Και, κατ΄ επέκταση, λέτε αυτό που αποκαλείτε
«κλασική» πολιτική του παρελθόντος κινδυνεύει να
αντικατασταθεί από την ταυτότητα της πολιτικής των
ακτιβιστικών κινημάτων στην Ευρώπη του σήμερα.
Πώς προέκυψε ένας τόσο δραματικός μετασχηματισμός
και μπορεί να διορθωθεί;
Thomas Piketty: Το μεγαλύτερο μέρος της εξήγησης
έχει να κάνει με το γεγονός ότι σταματήσαμε να
συζητάμε για τον μετασχηματισμό του οικονομικού
συστήματος. Σταματήσαμε να συζητάμε για τη μείωση
της ανισότητας μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.
Για πολλές δεκαετίες τώρα, λέμε στο κοινό ότι υπάρχει
μόνο ένα πιθανό οικονομικό σύστημα και μια πιθανή
οικονομική πολιτική, ότι οι κυβερνήσεις δεν μπορούν
πραγματικά να κάνουν τίποτα για να αλλάξουν την
κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου μεταξύ
των κοινωνικών τάξεων - και ότι το μόνο πράγμα που
οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν είναι να ελέγξουν
τα σύνορά τους, να ελέγξουν την ταυτότητα.
Δεν πρέπει να εκπλαγούμε ότι τα τελευταία 20 ή 30
χρόνια, ολόκληρη η πολιτική συζήτηση αφορά στον
έλεγχο των συνόρων και την ταυτότητα.
Αυτό είναι σε μεγάλο βαθμό συνέπεια του γεγονότος
ότι σταματήσαμε να συζητάμε για τον μετασχηματισμό
του οικονομικού συστήματος.
Αυτό οφείλεται εν μέρει, φυσικά, στη γιγαντιαία
ιστορική αποτυχία του κομμουνισμού, η οποία έχει
συμβάλλει σε μια γενική απογοήτευση σχετικά με την
ιδέα της Αλλαγής του οικονομικού συστήματος.
Ήμουν 18 κατά την πτώση του τείχους του Βερολίνου
το 1989 και μπορώ να θυμηθώ, τη δεκαετία του
1990, ήμουν πολύ πιο πιστός στην αγορά από ό,τι
είμαι σήμερα, και έτσι μπορώ να καταλάβω πολύ
καλά το συναίσθημα που ήρθε μετά την πτώση του
κομμουνισμού.
Αλλά αυτό έχει κι πολλες άλλες συνέπειες.
Έχουμε ξεχάσει ότι από την άλλη πλευρά έχουμε
όλα τα επιτεύγματα της σοσιαλδημοκρατίας,
συμπεριλαμβανομένης της προοδευτικής φορολογίας
σελ. 19

εισοδήματος και πλούτου, συμπεριλαμβανομένης της
συναπόφασης σε εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των
συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.
Αυτή η μεγάλη επιτυχία του 20ού αιώνα μπορεί να
προχωρήσει περαιτέρω στο μέλλον. Νέα σκέψη για μια
νέα μορφή οικονομικού συστήματος - πιο δίκαιη, πιο
βιώσιμη - είναι η συζήτηση που πρέπει τώρα να κάνουμε.
Στο βιβλίο, καταλήγετε με την εκδοχή μιας εναλλακτικής
λύσης, την οποία περιγράφετε ως «συμμετοχικός
σοσιαλισμός».
Περιλαμβάνει έναν προοδευτικό φόρο για όλο τον
πλούτο - τα έσοδα του οποίου, όπως λέτε, πρέπει
να πηγαίνουν σε ένα κεφάλαιο για κάθε 25χρονο,
καθώς και την επέκταση των υφιστάμενων ρυθμίσεων
συναπόφασης στη Γερμανία και αλλού για να αλλάξει η
ισορροπία της εταιρικής ισχύος.
Λέτε ότι αυτός θα ήταν ένας τρόπος να υπερβείτε τον
καπιταλισμό χωρίς να επαναλάβετε τον σοβιετικό
εφιάλτη, μπορείτε να μας το αναπτύξετε;
Το σύστημα του συμμετοχικού σοσιαλισμού που
περιγράφω στο τέλος του «Κεφαλαίου και Ιδεολογίας»,
μερικοί άνθρωποι θα προτιμούσαν να αποκαλούν
σοσιαλδημοκρατία για τον 21ο αιώνα.
Δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό, αλλά προτιμώ
e-Δίαυλος |
ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΗΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ, Χαλκογραφία 1805
να μιλήσω για τον συμμετοχικό σοσιαλισμό. Στην
πραγματικότητα, αυτή είναι η συνέχεια αυτού που έγινε
στον 20ο αιώνα πράγμα που ήταν και επιτυχές.
Αυτό περιλαμβάνει την ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση,
στην υγεία, σε ένα σύστημα βασικού εισοδήματος, το
οποίο σε κάποιο βαθμό υπάρχει ήδη, αλλά πρέπει να
γίνει πιο αυτόματο · η εκπαιδευτική δικαιοσύνη πρέπει
να είναι πιο πραγματική και λιγότερο θεωρητική, όπως
συμβαίνει πολύ συχνά.
Όσον αφορά το σύστημα ιδιοκτησίας, το οποίο ήταν
πάντα η βασική συζήτηση για τον σοσιαλισμό και τον
καπιταλισμό, η πρόταση που κάνω βασίζεται σε δύο
κύριους πυλώνες: ο ένας είναι η συναπόφαση, μέσω της
αλλαγής του νομικού συστήματος και του συστήματος
διακυβέρνησης των εταιρειών, και το άλλο μέρος είναι
η προοδευτική φορολογία και η μόνιμη κυκλοφορία
των ακινήτων.
Όσον αφορά τη συναπόφαση, επιτρέψτε μου να σας
υπενθυμίσω ότι σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες -
συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Σουηδίας,
ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1950 - είχαμε ένα
σύστημα όπου το 50% των εδρών των διοικητικών
σελ. 20
συμβουλίων των μεγάλων εταιρειών θα μεταβούν
σε εκλεγμένους εκπροσώπους των εργαζομένων,
ακόμη και αν δεν έχουν μερίδιο στο κεφάλαιο της
εταιρείας, και το άλλο 50% των δικαιωμάτων ψήφου
θα μεταβιβαστούν στους μετόχους.
Αυτό σημαίνει ότι εάν, επιπλέον, οι εργαζόμενοι
και οι απασχολούμενοι της εταιρείας έχουν μερίδιο
κεφαλαίου, για παράδειγμα, 10 ή 20%, ή εάν κάποια
τοπική ή περιφερειακή κυβέρνηση, όπως συμβαίνει
μερικές φορές στη Γερμανία, έχει μερίδιο 10 ή 20%
στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας, τότε στην
πραγματικότητα αυτό θα αλλάξει την πλειοψηφία,
ακόμη και αν έχετε έναν ιδιωτικό μέτοχο που έχει το
70, 80 ή 90% του κεφαλαίου.
Αυτή είναι λοιπόν μια πολύ μεγάλη αλλαγή, σε
σύγκριση με τον συνήθη κανόνα ενός μεριδίου, μιας
ψήφου, που υποτίθεται ότι είναι ο βασικός ορισμός του
καπιταλισμού των μετόχων.
Στη Γαλλία, τη Βρετανία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες ή σε
άλλες χώρες όπου αυτό το σύστημα δεν επεκτάθηκε,
στους μετόχους δεν αρέσει καθόλου αυτή η ιδέα.
Όμως, στο τέλος, ήταν αρκετά επιτυχημένο στη
Γερμανία και τη Σουηδία. Δεν θέλω να εξιδανικεύσω
το σύστημα, αλλά σε κάποιο βαθμό κατέστη δυνατή
η συμμετοχή των εργαζομένων στη μακροπρόθεσμη
στρατηγική των εταιρειών, με τρόπο που δεν είναι
τέλειος στη Γερμανία ή τη Σουηδία, αλλά είναι
καλύτερος τουλάχιστον από ό,τι στο Γαλλία, Βρετανία
και ΗΠΑ.
Μπορούμε να προχωρήσουμε περαιτέρω προς αυτήν
την κατεύθυνση, οπότε ο πρώτος πυλώνας του
συμμετοχικού σοσιαλισμού που προτείνω είναι να
πούμε «Εντάξει, ας επεκτείνουμε αυτό το σύστημα
συναπόφασης σε όλες τις χώρες» - σε όλες τις χώρες
της Ευρώπης, αλλά και, ιδανικά, σε όλες τις χώρες του
κόσμου.
Ας το επεκτείνουμε επίσης σε μικρές εταιρείες και όχι
μόνο στις μεγάλες εταιρείες όπου ισχύει στη Γερμανία.
Στη Σουηδία ισχύει για λίγο μικρότερες εταιρείες,
αλλά εξαιρούνται οι πολύ μικρές εταιρείες. Ας το
εφαρμόσουμε σε όλες τις εταιρείες, ανεξάρτητα από το
e-Δίαυλος |
μέγεθος, και ας προχωρήσουμε περαιτέρω υποθέτοντας,
για παράδειγμα, ότι με το 50% των ψήφων στους
μετόχους, ένας μέτοχος δεν μπορεί να έχει πάνω από το
10% των ψήφων της εταιρείας - για περισσότερους από
100 εργαζόμενους.
Η γενική ιδέα είναι ότι πρέπει να μοιραστούμε την
εξουσία. Χρειαζόμαστε περισσότερη συμμετοχή από
όλους. Ζούμε σε πολύ μορφωμένες κοινωνίες, όπου
πολλοί άνθρωποι - πολλοί μισθωτοί, μηχανικοί,
διευθυντές, τεχνικοί - έχουν κάτι να συμβάλουν στη
λήψη αποφάσεων στην εταιρεία.
Όταν βρίσκεστε σε μια πολύ μικρή εταιρεία όπου
υπάρχει μόνο ένα άτομο που έβαλε μικρό κεφάλαιο για
να δημιουργήσει την εταιρεία και να προσλάβει ένα ή
δύο άτομα, καταλαβαίνω ότι θέλετε την πλειοψηφία
των ψήφων στο ένα άτομο, τον ιδρυτή της.
Όμως, καθώς η εταιρεία μεγαλώνει και μεγαλώνει,
χρειάζεστε περισσότερη συζήτηση και δεν μπορείτε
να είστε σε ένα σύστημα όπου ένα άτομο, επειδή είχε
την καλή ιδέα ή ήταν πολύ τυχερός στην ηλικία των
30 ετών, να συγκεντρώσει όλη τη δύναμη λήψης των
αποφάσεων σε ηλικία 50, 70, 90 - συμπεριλαμβανομένης
μιας τεράστιας εταιρείας με χιλιάδες ή δεκάδες χιλιάδες
εργαζομένους.
Αυτός είναι ο πρώτος πυλώνας του συμμετοχικού
σοσιαλισμού.
Ξεκινάμε από το σύστημα ‘‘συναπόφασης’’, όπως έχει
εφαρμοστεί, και προσπαθούμε να το επεκτείνουμε.
Ο δεύτερος πυλώνας είναι η ‘‘προοδευτική φορολογία’’.
Και πάλι, ξεκινάμε από αυτό που έχει πειραματιστεί
κατά τον 20ο αιώνα.
Ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, για παράδειγμα,
προχώρησαν αρκετά προς την κατεύθυνση της
προοδευτικής φορολογίας: ο κορυφαίος συντελεστής
φόρου εισοδήματος κατά τη διάρκεια του Ρούσβελτ
ήταν 91% και μεταξύ 1930-1980 κατά μέσο όρο ήταν
πάνω από 80%.
Στην πραγματικότητα αυτό ήταν πολύ επιτυχημένο, με
την έννοια ότι η αύξηση της παραγωγικότητας εκείνη
την εποχή ήταν πολύ υψηλότερη από ό,τι ήταν τη
δεκαετία του 1980.
σελ. 21
Έτσι, η άποψη που διατυπώθηκε την εποχή του Ρέιγκαν
-ότι για να αποκτήσετε περισσότερη καινοτομία,
περισσότερη ανάπτυξη, χρειάζεστε όλο και περισσότερη
ανισότητα στην κορυφή - είναι απολύτως λανθασμένη,
αν κοιτάξετε τα ιστορικά στοιχεία.
Το μεγάλο μάθημα από την ιστορία που διατυπώνω στο
βιβλίο μου είναι ότι η οικονομική ευημερία προέρχεται
ιστορικά από την ισότητα και, ειδικότερα, από την
ισότητα στην εκπαίδευση.
Οι ΗΠΑ ήταν η πιο μορφωμένη χώρα στον κόσμο
στα μέσα του 20ού αιώνα, με το 80-90% της γενιάς να
πηγαίνει στο γυμνάσιο, σε μια εποχή που ήταν περίπου
20-30% στη Γερμανία, τη Γαλλία ή την Ιαπωνία. Είχαμε
αυτήν την τεράστια πρόοδο στην εκπαίδευση και οι
ΗΠΑ ήταν επίσης η πιο παραγωγική οικονομία.
Οι υψηλότεροι συντελεστές φόρου εισοδήματος και
υψηλότεροι φόροι κληρονομιάς διαιρέθηκαν δια δύο
από τον Ρέιγκαν, αλλά στην πραγματικότητα ο κατά
κεφαλήν ρυθμός αύξησης του εθνικού εισοδήματος
διαιρέθηκε επίσης με το δύο στις τρεις δεκαετίες μετά
τη μεταρρύθμιση του Ρήγκαν!
Προτείνω λοιπόν μεγάλης κλίμακας προοδευτική
φορολογία - όχι μόνο του εισοδήματος και του
κληρονομικού πλούτου, αλλά και του ίδιου του πλούτου
και σε ετήσια βάση, προκειμένου να αποφευχθεί η
υπερβολική συγκέντρωση πλούτου στην κορυφή.
Και μάλιστα για να αφήσουμε και μια ελάχιστη
κληρονομιά για όλους:
Προτείνω τα 120.000 € να έχει κάθε νέος σε ηλικία
25 ετών. Αυτό απέχει ακόμη πολύ από την πλήρη
ισότητα. Στο σύστημα που προτείνω, οι άνθρωποι
που σήμερα λαμβάνουν μηδέν ευρώ, που είναι βασικά
το 50% ή ακόμη και το 60% των κοινωνιών, θα
λάβουν 120.000 ευρώ και οι άνθρωποι που σήμερα
λαμβάνουν 1 εκατομμύριο €, μετά τον φόρο και τα
πάντα, θα εξακολουθούν να λαμβάνουν 600.000 € -
δηλαδή λιγότερο από 1 εκατομμύριο ευρώ, αλλά πολύ
περισσότερα από 120.000 €.
Επομένως, απέχουμε ακόμη πολύ από την ισότητα
ευκαιριών, η οποία είναι μια θεωρητική αρχή ότι οι
άνθρωποι προσποιούνται ότι τους αρέσει, αλλά στην
e-Δίαυλος |
πράξη - όταν πρόκειται για συγκεκριμένες προτάσεις -
πολλοί άνθρωποι έχουν πρόβλημα.
Πρέπει όμως να πάμε προς αυτήν την κατεύθυνση.
Αυτή η πρόταση είναι στην πραγματικότητα πολύ
μετριοπαθής. Θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε
περισσότερο.
Δεν λέω ότι αυτή η πλατφόρμα θα πρέπει να εφαρμοστεί
την επόμενη εβδομάδα σε κάθε χώρα. Αυτή είναι μια
γενική άποψη για το πώς πρέπει να μετασχηματιστεί
μακροπρόθεσμα το οικονομικό σύστημα.
Το σύστημα που περιγράφω, το οποίο αποκαλώ
συμμετοχικό σοσιαλισμό, φυσικά είναι διαφορετικό
από τον υπαρκτό ή σοσιαλδημοκρατικό καπιταλισμό
που έχουμε σήμερα. Αλλά είναι μια συνέχεια της
μεταμόρφωσης που έχει ήδη πραγματοποιηθεί τον
περασμένο αιώνα.
Ο καπιταλισμός που έχουμε σήμερα είναι πολύ, πολύ
διαφορετικός από τον αποικιακό καπιταλισμό που
είχαμε το 1900 ή το 1910, όπου τα δικαιώματα των
ιδιοκτητών ιδιοκτησίας - σε παγκόσμιο επίπεδο, το
αποικιακό επίπεδο, αλλά και το εγχώριο επίπεδο - ήταν
πολύ, πολύ πιο δυνατό.
Θα μπορούσατε να απολύσετε έναν εργαζόμενο όταν
θέλετε, να εκτοπίσετε έναν μισθωτή όταν θέλετε. Αυτό
δεν έχει καμία σχέση με το σύστημα που έχουμε σήμερα.
Υπάρχει λοιπόν μια μακροπρόθεσμη διαδικασία προς
περισσότερη ισότητα, προς δικαιοσύνη.
Και αυτό έρχεται με μια πιο ισορροπημένη κατανομή
των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων μεταξύ
ιδιοκτητών και μη ιδιοκτητών, με τη ρύθμιση της
ιδιοκτησίας και τον μετασχηματισμό των σχέσεων
ιδιοκτησίας.
Αυτή η εξέλιξη θα συνεχιστεί.
Ήταν ήδη πολύ ισχυρό τον περασμένο αιώνα και θα
συνεχιστεί στο μέλλον.
Αυτή είναι μια συζήτηση που χρειαζόμαστενα
ξανανοίξουμε - για να μετατοπίσουμε την πολιτική
συνομιλία από την πολιτική ταυτότητας και τον έλεγχο
των συνόρων προς την οικονομική και κοινωνική
πρόοδο και τον μετασχηματισμό.-
σελ. 22
 Υγειονομική κρίση & Οικονομία

Μιχάλης ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΣ (1923-1994) :Κόλπος Αιδηψού, Β. Εύβοια, 1970

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΣΜΟΣ
ΣΕ ΕΠΟΧΕΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ (*)
Γράφει ο Απόστολος ΠΑΠΑΤΟΛΙΑΣ**

1. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ήλθε δυναμικά

στο προσκήνιο ένα νέο δημόσιο αφήγημα για το
σύγχρονο ρόλο του συνταγματικού κράτους που
αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά τις μετα-
πανδημικές θεσμικο-πολιτικές διευθετήσεις.
Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 (Beck)
είχαν επισημανθεί οι κοσμογονικές αλλαγές της
«κοινωνίας της διακινδύνευσης» και ο πολλαπλασιασμός
των «ασύμμετρων» απειλών, όπως οι υγειονομικές κρίσεις,
η τρομοκρατία ή οι φυσικές καταστροφές, οι οποίες
μετατοπίζουν τα όρια του Κράτους από τα παραδοσιακά
καθήκοντα της πρόνοιας ή της αναδιανομής, σε εκείνα
της πρόληψης και της διαχείρισης των νέων κινδύνων.

e-Δίαυλος | σελ. 23
Δεδομένης μάλιστα της εγγενούς αβεβαιότητας
ως προς την εμφάνιση και τη διάρκεια των νέων
απειλών, το Κράτος οφείλει, κατά την προσέγγιση
αυτή, να προσαρμόσει την εσωτερική του οργάνωση
και να βελτιώσει την ικανότητά του ώστε να αντιδρά
αποτελεσματικά στις κρίσεις.
Άρχισε, έτσι, να κερδίζει έδαφος η άποψη για
τη συνταγματική αναγνώριση ενός εγγενώς
περιοριστικού «Κράτους Πρόληψης», το οποίο θα
προσαρμόζεται διαρκώς στις έκτακτες ανάγκες,
επιβάλλοντας παράλληλα αδιανόητους περιορισμούς
στα δικαιώματα με βάση την ερμηνευτικώς δεσπόζουσα
«αρχή της προφύλαξης».
Σε αυτό το αντιληπτικό πλαίσιο, η δυνητική
αποτελεσματικότητα νομοθετικών και διοικητικών
μέτρων και η ικανότητά τους να αποτρέπουν
καταστροφές καθίσταται το βασικό κριτήριο της θέσης
τους σε ισχύ, ενώ η «αρχή της προφύλαξης» δείχνει
άρρηκτα συνδεδεμένη με την επιβολή της μέγιστης
δυνατής «προληπτικής ασφάλειας» ως αντίδοτο στην
εντεινόμενη αβεβαιότητα.
Διαγιγνώσκοντας το «τέλος της εποχής των
δικαιωμάτων», αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση
υπογράφει, στην πραγματικότητα, την «πράξη
αυτοδιάλυσης» του μεταπολεμικού συνταγματισμού, ο
οποίος δεν θα εμπνέεται πλέον από την απελευθερωτική
αντίληψη της «επινόησης του καλύτερου», αλλά
από τον ανθρωπολογικά απαισιόδοξο στόχο της
«αποφυγής του χειρότερου».
2. Μια προκαταρκτική επισήμανση είναι επιβεβλημένη.
Τις απόψεις αυτές περί αλλαγής «συνταγματικού
παραδείγματος» πρέπει να τις εκλάβουμε αποκλειστικά
σαν προειδοποιητικό σήμα για την έλευση μιας νέας
πιο απειλητικής πραγματικότητας για τα δικαιώματα
και τη δημοκρατία και όχι σαν νομιμοποιητική βάση
μιας «νέου τύπου» κανονιστικότητας που ανατρέπει
τις κλασικές δικαιοκρατικές εγγυήσεις.
Μεταξύ πολλών άλλων προβληματικών πτυχών, η
διάγνωση του «Συνταγματικού Κράτους Πρόληψης»,
είτε ως κοινωνιολογική περιγραφή είτε ως απολογητική
κατασκευή, αστοχεί πέρα για πέρα όταν αποφαίνεται
e-Δίαυλος |
ότι πλέον το «σύνολο» θα προτάσσεται πλέον έναντι
του «ατόμου» στο νέο μοντέλο θέσμισης.
Καλλιεργείται, με άλλα λόγια, η απατηλή εντύπωση
για μια καθολική (αταξικού χαρακτήρα) ανταπόκριση
του Κράτους στην ισχυρή ζήτηση για ασφάλεια,
παραγνωρίζοντας συστηματικά το γεγονός ότι η
«κατάσταση ανάγκης» δεν είναι γενική και ενιαία, αλλά
διαβαθμίζεται ανάλογα με την κοινωνική θέση του
καθενός.
Στο σημείο αυτό, εντοπίζεται μια ιδιαίτερα διαδεδομένη
αυταπάτη της πανδημίας σχετικά με τη δήθεν «αυτόματη
προσαρμογή» των πολιτικο-οικονομικών ελίτ στις
αντιλήψεις περί Κοινωνικού Κράτους.
Στην πραγματικότητα, το ισχυρό αίτημα για ρυθμιστική
παρέμβαση της Πολιτείας όχι μόνο δεν συνοδεύεται από
μια αντίστοιχη ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων
μέσω της έντονης και συστηματικής επίκλησής
τους, αλλά από την προσπάθεια να αποδυναμωθεί ο
υποχρεωτικός χαρακτήρας τους και να καταδειχθεί η
«ατελής» κανονιστική φύση τους.
3. Εν μέσω πανδημίας, αναδεικνύονται δύο τάσεις
ως προς τα κοινωνικά δικαιώματα: α) εκείνη που
επισημαίνει την «ατέλεια» και την «καχεξία» τους, βάσει
της παραδοχής ότι οι κρατικές παροχές περιορίζονται
από τις «δημοσιονομικές δυνατότητες» της χώρας και
το «εχθρικό οικονομικό περιβάλλον» και β) εκείνη
που υποστηρίζει ότι είναι η οικονομική πολιτική που
πρέπει να προσαρμοστεί στην ανάγκη παροχής υψηλού
επιπέδου κοινωνικών υπηρεσιών και όχι το αντίθετο.
Κατά τη γνώμη μου, ανεξάρτητα από τα ευρέα περιθώρια
άσκησης μιας κυβερνητικής πολιτικής, ο «κανονιστικός
πυρήνας» των κοινωνικών δικαιωμάτων δεσμεύει το
νομοθέτη σε μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και ως προς
το «αν» και ως προς το «πώς» και ως προς το «πότε» θα
αναπτυχθεί μια προστατευτική δράση.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, θα αποκτούσε νέο νόημα και η
προσθήκη της πρόσφατης αναθεώρησης στην παρ. 1
του άρθρου 21 του Συντάγματος ότι «το Κράτος μεριμνά
για τη διασφάλιση συνθηκών αξιοπρεπούς διαβίωσης
όλων των πολιτών μέσω ενός συστήματος ελάχιστου
εγγυημένου εισοδήματος, όπως νόμος ορίζει».
σελ.24
 Μενέλαος ΚΑΤΑΦΥΓΙΩΤΗΣ [1926-1997].
Η διάταξη αυτή, εάν δεν θέλουμε να εκπέσει σε ένα
ρηχό ρητορικό συμβολισμό, πρέπει να αρχίσει από το ξεχασμένο «σοσιαλμαμανικό» άρθρο 106 του
τώρα να ερμηνεύεται ευρύτερα από ότι μια στενά Συντάγματος για τον κρατικό προγραμματισμό της
νοούμενη χρηματική παροχή, ώστε να συμπεριλάβει εθνικής οικονομίας και την οριοθέτηση της ιδιωτικής
όλα τα ανελαστικά προστατευτικά όρια που αφορούν δραστηριότητας με την επίκληση του γενικού
το σύνολο των βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων. συμφέροντος.
Είναι σαφές ότι ο προσωρινός νομοθέτης της πανδημίας
4. Περαιτέρω, η ιδέα της επιστροφής του κρατικού
αποδέχεται την επανάκαμψη του παραδοσιακού
παρεμβατισμού έχει αποκτήσει πια τόση δημοφιλία στο
παρεμβατισμού και υπαινίσσεται τη στροφή σε μια
περιβάλλον της πανδημίας σε βαθμό που να λογίζεται
κεϋνσιανή αντίληψη για το ρόλο του Κράτους στην
ως η νέα ορθοδοξία.
οικονομία, τάση που παρατηρείται και σε όλες σχεδόν
Η «επιστροφή στο κράτος» γίνεται συχνά αντιληπτή ως
τις ευρωπαϊκές έννομες τάξεις.
ανάκτηση των πρωτείων του πολιτικού βολονταρισμού,
Τα γενναία μέτρα κρατικού παρεμβατισμού με την
που εκφράζεται με τον παρεμβατισμό του Εθνικού
ενθάρρυνση της ΕΕ φανερώνουν μια απομάκρυνση από
Κράτους έναντι της υπερεθνικής οικονομικής λογικής,
το κυρίαρχο μοντέλο νεοφιλελεύθερης διαχείρισης,
που παραπέμπει στη λειτουργία της ΕΕ ή στους θεσμούς
γεγονός που προκαλεί αισθήματα «ιστορικής
της παγκόσμιας διακυβέρνησης.
δικαίωσης» σε όσους διαβλέπουν την τελική επικράτηση
Ενδεικτικό για το ιδεολογικό κλίμα που επικρατεί,
του Κοινωνικού Κράτους.
είναι ότι η πρώτη ΠΝΠ της πανδημίας επικαλείται
e-Δίαυλος | σελ. 25
Μια άλλη πιο «υποψιασμένη» αντίληψη, ωστόσο,
διακρίνει μια καθαρά προσωρινή μετατόπιση του
κυρίαρχου μοντέλου.
Η ιστορία των μεγάλων οικονομικών κρίσεων
διδάσκει, εξάλλου, ότι το «εκκρεμές» των κοινωνιών
σε καθεστώς ελεύθερης οικονομίας είναι εγγενώς
προγραμματισμένο να εκτελεί μια διαρκή κίνηση
μεταξύ της ενδυνάμωσης του Κοινωνικού Κράτους
μετά από κρίσεις και της αποδυνάμωσής του στην
περίοδο της ομαλοποίησης.
Η διεθνής οικονομική ιστορία βρίθει τέτοιων
παραδειγμάτων «έκτακτης αφομοίωσης» των
παρεμβατικών εθνικών πολιτικών από τις οικονομικές
ελίτ μετά από κρίσεις.
Όσον αφορά δε την άνθηση της προβληματικής για την
υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης και την επιστροφή
στις εθνικές λύσεις, κι εδώ έχουμε να κάνουμε με
μια εξίσου «δοκιμασμένη συνταγή» σε περιβάλλον
κρίσεων, σύμφωνα με την οποία το Κράτος μπορεί
ανά πάσα στιγμή να εγκαταλείψει διεθνείς ρυθμίσεις,
εάν ο εθνικός κανόνας είναι προσφορότερος για την
αντιμετώπιση μιας κατάστασης ανάγκης.
5. Η αναζωπύρωση του κρατικού παρεμβατισμού δεν
πρέπει να καλλιεργεί την αυταπάτη μιας ιδεολογικά
ουδέτερης παρέμβασης, καθώς εντάσσεται σε
ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον που
χαρακτηρίζεται από έκδηλες διαφοροποιήσεις και
ανισορροπίες.
Η «επόμενη μέρα» της κρίσης φανερώνει μια ρεαλιστική
δυστοπία με χιλιάδες απολύσεις, διάλυση των μικρών
επιχειρήσεων, απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων
και έκρηξη της φτώχειας.
Αυτό το ήδη ζοφερό τοπίο επιβαρύνεται περαιτέρω από
τη διεύρυνση των ανισοτήτων της «4η Βιομηχανικής
Επανάστασης», μέσω της επιδείνωσης του ψηφιακού
χάσματος και των νέων γνωστικών ιεραρχήσεων της
μετα-νεωτερικής εποχής.
Όσο δεν διευκρινίζεται, επομένως, ποιος θα αναλάβει
το βάρος του εκτεταμένου κρατικού παρεμβατισμού
δεν μπορεί να γίνεται αβασάνιστα λόγος ούτε για
e-Δίαυλος |
κεϋνσιανισμό νέου τύπου ούτε για νέο «κοινωνικό
συμβόλαιο».
Το αφήγημα γίνεται συνεκτικό μόνον εφόσον επιλεγεί η
λύση της προοδευτικής φορολόγησης των οικονομικά
ισχυρών και της διευθέτησης του γιγαντιαίου χρέους
του ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεων, νοικοκυριών,
τραπεζών), κάτι που δεν συνέβη ούτε στην κρίση του
2008 ούτε προβάλλει σήμερα σαν κυρίαρχη σύγχρονη
τάση.
Στη χώρα μας ειδικότερα, όπου το αντιπροσωπευτικό
σύστημα έχει βρεθεί στη δίνη της απαξίωσης για
περισσότερο από μια δεκαετία, η υπέρβαση της κρίσης
εμπιστοσύνης στις δυνατότητες του Κράτους, απαιτεί
κάτι πολύ δραστικότερο από τη λήψη μέτρων για την
προστασία της δημόσιας υγείας.
Ούτε καν η ριζική αναμόρφωση του ΕΣΥ βάσει της
«αρχής της προφύλαξης» δεν θα αρκεί για την ανάκτηση
της πολιτικής εμπιστοσύνης, καθώς το πρόβλημα της
νομιμοποίησης της κρατικής παρουσίας έχει ήδη αρχίσει
να αγγίζει όλες τις πτυχές της κοινωνικο-οικονομικής
ζωής που συγκροτούν εστίες ανασφάλειας.
Εκείνο που πραγματικά θα ανταποκρίνεται στην
κυρίαρχη ζήτηση για κοινωνική ασφάλεια θα είναι ένα
Κράτος πρόθυμο να εξαντλήσει το ρυθμιστικό του
οπλοστάσιο και να επιστρατεύσει κάθε δυνατό μέσο για
να αποφευχθεί η κοινωνικο-οικονομική καταστροφή.
6. Ποιο θα είναι το μείγμα και το ακριβές περιεχόμενο
του νέου παρεμβατισμού είναι δύσκολο να το
προδικάσουμε.
Ένα νέο σύνθετο πεδίο διαπάλης για την κατεύθυνση
της νέας ρυθμιστικής παρέμβασης προβάλλει με
αβέβαιη έκβαση.
Βεβαίως, η αδυναμία τόσο της εθνικής όσο και της
παγκόσμιας διακυβέρνησης να εγγυηθούν ζωτικά
δημόσια αγαθά (υγεία, κλίμα, βιοποικιλότητα),
προκαλεί την ανάγκη του ανασχεδιασμού τόσο των
διεθνών όσο και των εθνικών ρυθμίσεων.
Αναλυτές από όλο τον κόσμο σταχυολογούν
συστηματικά τις πρακτικές, οι οποίες προοιωνίζονται
ένα νέο ρυθμιστικό παράδειγμα παρεμβατισμού που
σελ. 26
οικειοποιείται πλήρως το δόγμα «whatever it takes».
Στο πλαίσιο αυτού του «αδογμάτιστου πραγματισμού»
ή του «άτακτου εμπειρισμού» ως προς τη μεθοδολογία
των κρατικών παρεμβάσεων στην οικονομία, δεν
υπάρχει πια κανένας ιδεολογικός δισταγμός να
ασκηθούν «πολιτικές εθνικοποιήσεων», είτε υπό
την έννοια των κλασικών κρατικοποιήσεων είτε υπό
αυτήν της πλήρους ανάληψης από το κράτος των
μισθών και των ισολογισμών των επιχειρήσεων μέσω
των εγγυήσεων ή ενισχύσεων του Δημοσίου.
Παρόμοια δείγματα γραφής, δηλωτικά του ανασχε-
διασμού του Κοινωνικού Κράτους με βάση την
«αρχή της προφύλαξης», συνιστούν η πρακτική
της υποχρεωτικής ιατροφαρμακευτικής ασφάλισης
και η απευθείας ενίσχυση των νοικοκυριών στις
υπερφιλελεύθερες ΗΠΑ, όπως και η ρύθμιση των
επαγγελμάτων υγείας στη Γερμανία ή η νομοθέτηση
ανώτατου επιτρεπόμενου ύψους των ενοικίων
κατοικίας στην ίδια χώρα.
Πρόκειται για πρακτικές που φανερώνουν νέα
ρυθμιστικά όρια στη δημόσια παρέμβαση και οι οποίες
υιοθετούνται πλέον επισήμως από αρκετά κράτη,
παρότι μέχρι χθες πρόβαλλαν σαν περιθωριακά και
αντισυστημικά αιτήματα.
Κώστας ΓΡΑΜΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ : Κοπέλα.
7. Οι σύγχρονες παρεμβατικές τάσεις επιτείνουν
χαρακτηριστικά που είχαν ήδη αναδειχθεί στο Δεν ανιχνεύεται ούτε ο στρατηγικός προσανατολισμός
πρόσφατο παρελθόν. των ενισχύσεων και της τραπεζικής ρευστότητας ούτε
Δεν πρέπει να λησμονείται ότι η χρηματοπιστωτική το «παραγωγικό πρότυπο» για την επανεκκίνηση της
κρίση του 2008 είχε ωθήσει τα κράτη να αναλάβουν οικονομίας.
δραστικά τον ισχυρό ρυθμιστικό τους ρόλο και να Ενισχύεται έτσι η αίσθηση ότι οι εγχώριες ελίτ δεν
ανακαλέσουν ριζικά τη ρυθμιστική αυτοτέλεια των πορεύονται βάσει ενός επιτελικού σχεδίου αναδιάρθρωσης,
αγορών, όχι, όμως, μέσω της επέκτασης της κρατικής με κριτήρια εθνικής ανάπτυξης και παραγωγικής
επιχειρηματικότητας, αλλά μέσω της αναβάθμισης αξιοκρατίας, παρά αξιοποιούν αποσπασματικά τις όποιες
των δημόσιων επιτελικών λειτουργιών για την ευκαιρίες κερδοφορίας από τις κρατικές διευκολύνσεις.
καθοδήγηση της ανάπτυξης. Παράλληλα, είναι σαφές ότι οι ιθύνοντες απέχουν από
Στη χώρα μας, ωστόσο, παρά την πληθωριστική κάθε ενέργεια ιεράρχησης των «εθνικών πρωταθλητών»,
ρητορική περί «Επιτελικού Κράτους», δεν διακρίνεται δηλαδή των επιχειρήσεων στρατηγικής σημασίας για τη
ακόμη ο καθοδηγητικός ρόλος του Δημοσίου χώρα, στις οποίες θα μπορούσε να συμμετάσχει με άμεσο
(κάποιο κεντρικό σχέδιο ή «παραγωγικό μοντέλο») ή έμμεσο τρόπο το ίδιο το Κράτος, ώστε να συνδεθεί
για την αναδιάταξη της οικονομίας. μακροπρόθεσμα η αναπτυξιακή τους προοπτική με τη
στήριξη της εθνικής οικονομίας.

e-Δίαυλος | σελ. 27

8. Η αναδιάταξη των επιπέδων της δημόσιας δράσης
αποκτά, τέλος, μια ξεχωριστή επικαιρότητα στην
περίοδο της πανδημίας.
Επανέρχονται δυναμικά στο προσκήνιο οι έννοιες
της «επικουρικότητας» και της «εγγύτητας», όπως
και της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης», από το
τοπικό στο υπερεθνικό επίπεδο, υποχρεώνοντάς
μας να ανακαλύψουμε νέα «στοιχεία στρατηγικής
αυτονομίας», δηλαδή στοιχεία πολιτικο-διοικητικής
αυτάρκειας, στο εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.
Στο νέο πλαίσιο που συγκροτείται ως απάντηση
στην κρίση, αναμένεται να αναδιατυπωθεί η
οργανωτική ταυτότητα του σύγχρονου κράτους και να
επανερμηνευθεί το σύνολο των δημόσιων πολιτικών.
Το ίδιο της μοντέλο της εθνικής διακυβέρνησης μπορεί
να αξιοποιήσει ορισμένα από τα θετικά χαρακτηριστικά
που ανέδειξε η διαχείριση της πανδημίας και ιδίως το
e-Δίαυλος |
Βασίλης ΚΟΛΟΚΥΘΑΣ : Το ποτάμι.
στοιχείο του «αδογμάτιστου πραγματισμού» που
χαρακτήρισε τον κρατικό παρεμβατισμό στην πρώτη
φάση της κρίσης.
Το «Επιτελικό Κράτος» δεν θα είναι πια το «λιγότερο
Κράτος» της νεοφιλελεύθερης αντίληψης, αλλά το
Κράτος που αναπτύσσει στο έπακρο την ικανότητα
της στρατηγικής πρόβλεψης των κινδύνων ή των
επιπτώσεων των πολιτικών του, καθώς και του
συντονισμού των επιμέρους οργανωτικών του
μονάδων για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Σε αυτό το σχήμα, το Κράτος είναι «Επιτελικό»
επειδή επικεντρώνεται στις βασικές λειτουργίες της
προληπτικής οργάνωσης της αβεβαιότητας και της
συντονισμένης διαχείρισης όλων των διαθέσιμων
πόρων για τη θωράκιση της κοινωνίας, της οικονομίας
σελ. 28
και των δικαιωμάτων των πολιτών απέναντι σε κάθε
λογής απρόβλεπτες κρίσεις ή απειλές.
Λειτουργεί στην πράξη ως ο εγγυητής της σύνολης
«ανθεκτικότητας» της κοινωνίας, γνωρίζοντας να
αναθέτει ρόλους και να κατανέμει πόρους, καθώς και να
βελτιώνει συνεχώς την επιχειρησιακή του επάρκεια.
Αυτό το Κράτος διατηρεί την παράδοση του κεντρικού
σχεδιασμού, που είναι το σήμα κατατεθέν του κεϋνσιανού
μεταπολεμικού μοντέλου, χωρίς όμως να εξαντλείται
σε αυτήν, καθώς πασχίζει αδιάκοπα να εξασφαλίσει τα
μέσα της επιβίωσής του έναντι των διαρκών πιέσεων και
αναταράξεων της διεθνούς οικονομίας.
Είναι το «έξυπνο Κράτος» που επινοεί διαρκώς νέα
εργαλεία και μείγματα πολιτικών για να ενισχύσει
τις άμυνές του και να παραμείνει «ανθεκτικό» στο
παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον.
9. Στο κοινωνικό πεδίο, η αναδιατύπωση της
οργανωτικής κρατικής ταυτότητας σημαίνει, τέλος, ότι
το Κράτος υπερβαίνει την κεϋνσιανή παράδοση, όπου
η οικονομική ανάπτυξη προηγείται της κοινωνικής,
προωθώντας γενναίες επενδύσεις στο λεγόμενο
«κοινωνικό κεφάλαιο».
Οι ανισότητες αντί να θεωρούνται ως αναπόφευκτη Μποκατσιάμπης Βικέντιος [1856-1932].
παράπλευρη επίπτωση της ελεύθερης οικονομίας,
εκλαμβάνονται σαν διαρκείς εστίες ανισορροπίας
άμυνες του συλλογικού σώματος αποτελούν την πιο
που πρέπει να περιορίζονται συστηματικά για να
σταθερή και ανθεκτική ανοσολογική του «εγγύηση»
μην υπονομεύουν τη συνολική ανθεκτικότητα του
απέναντι σε κάθε νέα κρίση ή πηγή διακινδύνευσης.
συστήματος.
Παραδόξως, η σημερινή κρίση παράγει τη
Το τραυματικό συμβάν της πανδημίας και η συναίσθηση
δυνατότητα για μια πρωτότυπη, όσο και γόνιμη,
των δεινών της κρίσης γίνονται έτσι η ευκαιρία να
συνάντηση του συνταγματισμού με την κοινωνική
ανακαλύψουμε τις αρετές της «κοινωνικοποιημένης
δημοκρατία και την αλληλέγγυα οικονομία. Κι αυτό
οικονομίας» του διαμοιρασμού και της ευρύτερης
είναι μια αναπάντεχη θετική συνέπεια της οδυνηρής
παραγωγικής βάσης, στην οποία η δημοκρατική
επίγνωσης που πυροδότησε ο κορωνοϊός.
συμμετοχή αποτελεί η ίδια παραγωγική δύναμη.
Η «συνταγματική επιστροφή της κοινωνικής (*) Βασισμένο στην Εισήγηση στο Οικονομικό Φόρουμ
δημοκρατίας» δίνει, έτσι, συγκεκριμένο περιεχόμενο Δελφών, Ενότητα: «Δημόσιες Πολιτικές και το Κράτος
απέναντι στον COVID-19» (2-7-2020).
στην αρχή του κοινωνικού κράτους μέσα από την
ανασημασιοδότηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και ---------
την ανάδειξη της «κοινωνικής ελευθερίας» ως ύπατης
ηθικο-πολιτικής αξίας. (**) Απόστολος Ι. ΠΑΠΑΤΟΛΙΑΣ: Διδάκτωρ Δημοσίου
Δικαίου - Μέλος ΑΣΕΠ
Στο μοντέλο αυτό, οι δημοκρατικές και κοινωνικές

e-Δίαυλος | σελ. 29
 ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ - ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός των
αμυντικών βιομηχανιών
Την περίοδο 2018-2019 οι πωλήσεις στρατιωτικού
υλικού σε παγκόσμια κλίμακα αυξήθηκαν κατά 8,5%,
στα $361 δις. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προηγούνται,
αλλά επιβεβαιώνοντας την επιστροφή στον
ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων, η άνοδος της
Κίνας είναι εμφανής, καθώς και η αποφασιστικότητά
της να ενισχύσει τις προοπτικές αναβάθμισης της
σκληρής ισχύος της.
Πρόσφατα, το ινστιτούτο SIPRI δημοσίευσε τα στοιχεία
τα οποία αφορούν τις πωλήσεις των 25 μεγαλύτερων
εταιρειών του αμυντικού τομέα. Παρά το ότι οι ρωσικές
εταιρείες βρίσκονται σε πτώση λόγω εσωτερικών
e-Δίαυλος |
Δημήτριος ΓΙΑΝΟΥΚΑΚΗΣ (1898-1991) : Ανεμόμυλοι.
Γράφει ο Παύλος ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ*
οικονομικών προβλημάτων, οι ευρωπαϊκές εταιρείες
βρίσκονται σε άνοδο.
ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
Οι συνολικές πωλήσεις σε εξοπλισμούς και υπηρεσίες
των 25 μεγαλύτερων εταιρειών για το 2019, άγγιξαν
τα 361 δις εμφανίζοντας αύξηση 8,5% σε σχέση με το
2018. Από τις 25 εταιρείες, οι 19 αύξησαν τις πωλήσεις
τους.
Χωρίς να υπάρχουν αλλαγές, στις 3 πρώτες θέσεις
βρίσκονται η Lockheed Martin (με αύξηση 5,1% που
σελ. 30
μεταφράζεται σε $5 δις, τη μεγαλύτερη όλων), η Boe-
ing και η Northrop Grumman. Ακολουθούν η Raythe-
on και η General Dynamics. Και οι πέντε αμερικανικές
εταιρείες είχαν συνολικές πωλήσεις $166 δις. Στη
λίστα, περιλαμβάνονται και άλλες επτά αμερικανικές
εταιρείες, φτάνοντας τις 12, οι οποίες έχουν το 61% των
πωλήσεων.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
Από τις νέες εταιρείες ξεχωρίζει η αμερικανική L3Harris
Technologies, η οποία προέκυψε από τη συνένωση της
Harris Corporation και της L3 Technologies και η οποία
πραγματοποίησε πωλήσεις $14 δις.
Στη λίστα βρέθηκε επίσης και η εταιρεία EDGE από τα
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η οποία κατέλαβε την 22η
θέση με πωλήσεις $4, 7 δις. Πρόκειται για το καλύτερο
παράδειγμα αμυντικής βιομηχανίας μίας μικρής χώρας
που ευνοήθηκε από τη συγκυρία υψηλής εσωτερικής
ζήτησης για εξοπλισμούς και τη βούληση της χώρας να
μειώσει την εξάρτησή της από τους ξένους προμηθευτές.
ΟΙ ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ
Αν και τα οικονομικά και άλλα στοιχεία των κινεζικών
εταιρειών, δεν είναι πάντα εύκολα να βρεθούν και να
αξιολογηθούν, το SIPRI κατόρθωσε να υπερπηδήσει
αυτό το εμπόδιο και να εντάξει τις κινεζικές εταιρείες
στη λίστα των 25 εταιρειών. Τρεις από αυτές,
περιλαμβάνονται στη λίστα των 10 μεγαλύτερων
εταιρειών.
Πρόκειται για τις Avic, 6η θέση, Cetc, 8η θέση και
Norinco, 9η θέση. Συνολικά, οι κινεζικές εταιρείες
πέτυχαν μία άνοδο της τάξης του 4,8% μεταξύ 2018
και 2019. Μόνο η Avic, παρά την επίθεση που δέχτηκε
από τη διοίκηση Τραμπ, πέτυχε πωλήσεις της τάξης των
$22,5 δις τον προηγούμενο χρόνο. Μετά τις ΗΠΑ, η
Κίνα είναι δεύτερη σε ποσοστό πωλήσεων μεταξύ των
25 εταιρειών, φτάνοντας το 16% του συνόλου.
Βέβαια, η αύξηση των πωλήσεων των κινεζικών
εταιρειών κατευθύνεται στο εσωτερικό της χώρας,
στηρίζοντας τα προγράμματα εκσυγχρονισμού του
Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού.
Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΤΩΣΗ
Σε αντίθεση με την Κίνα, οι ρωσικές εταιρείες βρίσκονται
e-Δίαυλος |
σε πτώση. Οι δύο ρωσικές εταιρείες που βρίσκονται
στη λίστα των 25, η Almaz-Antey και η United Ship-
building εμφάνισαν πτώση $644 εκατ. Η United Air-
craft Corporation, παρουσίασε πτώση πωλήσεων της
τάξης του $1,3 δις, η οποία την οδήγησε έξω από τη
λίστα των 25. Τα οικονομικά προβλήματα της Ρωσίας
και ο έντονος εσωτερικός ανταγωνισμός, αποτέλεσαν
δύο από τους λόγους που συνέβαλαν σε αυτή την
πτώση.
Η ΕΥΡΩΠΗ
Οι έξι ευρωπαϊκές εταιρείες που περιλαμβάνονται
στις 25, έφτασαν στο 18% των πωλήσεων. Η πρώτη
ευρωπαϊκή εταιρεία καταλαμβάνει την 7η θέση μεταξύ
των 25 και είναι η βρετανική BAE Systems, με πωλήσεις
της τάξης των $22,2 δις, μία αύξηση της τάξης του
7,6%. Ακολουθεί στη 12η θέση η ιταλική Leonardo, με
πωλήσεις $11,1 δις και αύξηση 18%. Αμέσως πιο πίσω
βρίσκεται η Airbus με πωλήσεις $11 δις και μείωση
1,3%. Έπεται η Thales με $9,5 δις και αύξηση 4,2%. Στη
17η θέση βρίσκεται η Dassault με $5,8 δις και αύξηση
105%, η οποία το 2018 βρίσκονταν στην 38η θέση.
Αυτή η μεγάλη αύξηση οφείλεται στην άνοδο των
πωλήσεων των Rafale σε διάφορες χώρες.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ
Οι πρώτες 15 εταιρείες έχουν παρουσία σε 49 χώρες,
μέσα από θυγατρικές, κοινά σχήματα και ερευνητικά
κέντρα. Προηγούνται οι Thales και Airbus με παρουσία
σε 24 χώρες η κάθε μία, ακολουθούν οι Boeing και
Leonardo με παρουσία σε 21 χώρες και η Lockheed
Martin σε 19 χώρες.
Οι χώρες που φιλοξενούν τον μεγαλύτερο αριθμό
εταιρειών είναι οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Αυστραλία.
Εκτιμάται ότι η τάση για παγκόσμια παρουσία θα
αυξάνεται, στον βαθμό που τα μεγαλύτερα εξοπλιστικά
προγράμματα τείνουν να γίνουν πολυεθνικά. Σε ό,τι
αφορά την ΕΕ, αυτή η διαδικασία θα επηρεαστεί
από τις προοπτικές της κοινής άμυνας, καθώς και
των διεθνών προγραμμάτων που υπερβαίνουν τα
ευρωπαϊκά σύνορα.
* Ο Παύλος ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ είναι Οικονομολόγος
σελ. 31
 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ - ΕΛΛΑΔΑ

Στρατής ΓΙΑΝΝΙΚΟΣ : Χωριά της Γέρας.

Στη σύγχρονη Διπλωματία τις σχέσεις

τις χτίζεις, δεν τις εύχεσαι.
Γράφει ο Νίκος ΚΑΝΕΛΛΟΣ *
Με τους γείτονες μας, τους Τούρκους,φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και τα πλέον σημαντικά έχουν πλέον καταγραφεί!
Η άποψη μου έχει, επίσης, λεπτομερώς, παρουσιαστεί σε ΜΜΕ ότι, δηλαδή, πριν δώσουμε νέες «ευκαιρίες» στις
γνωστές δυνάμεις για ξένες παρεμβάσεις και επιρροές θα έπρεπε να βρούμε μια στρατηγική διέξοδο μαζί τους
Την επίλυση άλλωστε των θεμάτων με τους γείτονες την χτίζεις δεν την εύχεσαι!
Παρόλα αυτά η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί ενώ δίνει θεωρητικά άγχος σε εκείνους και όχι σε μας στοιχειοθετεί
ένα νέο σημαντικό σταθμό στις σχέσεις μας
Το γιατί το εξηγώ ως εξής: οι Τούρκοι γνωρίζουν καλά ότι δεν θα πάμε σε ανοικτό διάλογο μαζί τους αφού παγιώθηκε
στη συνείδηση τους η καλά προσαρμοσμένη, διπλωματικά, εμμονή της ελληνικής πλευράς να συνεχιστούν οι
διερευνητικές διαβουλεύσεις αρ. 61 που είχαν διακοπεί επειδή το 2016 ο Ερντογκαν δεν είχε εμπιστοσύνη στους
διπλωμάτες και τους στρατιωτικούς του λόγω του γνωστού πραξικοπήματος
Η ελληνική πλευρά, συνεκτιμώντας όσα στοιχεία γνωρίζει, πρέπει να ζητήσει ,αμέσως από την τουρκική πλευρά,
εκτός από την σύγκληση της προσεχούς συνάντησης υψηλών εκπροσώπων των δυο χωρών, δημοσιοποιημένη
ημερήσια διάταξη και να ενημερώσει την ΕΕ για την πρόσκληση αυτή χωρίς να περιμένει αντιδράσεις της Τουρκίας
Σε αντίθετη περίπτωση γείτονες μας, στο αμέσως επόμενο διάστημα αρχίσουν να συνδέσουν το θέμα όχι μόνο με
τον ευρύτατο κατάλογο ζητημάτων που επιδιώκουν να συζητηθούν αλλά και με περαιτέρω κινήσεις για προώθηση
επίλυσης του Κυπριακού που θα αποσκοπεί στην εμπέδωση της παράνομης κατοχής του βορείου τμήματος της
Νήσου
Το πως θα το κάνουν δεν θέλει, φρονώ, ιδιαίτερη σκέψη
Θα συνεχίσουν να προκαλούν με «στρατιωτικές» κινήσεις και όσα γνωστά κάνουν τους τελευταίους έξι μήνες
Ενδεχομένως δε και το πιθανότερο να φτάσουν στα άκρα ...
Η σκέψη μου πηγαίνει σε μια έκφραση του Νίτσε:
«Εσύ έχεις τον τρόπο σου εγώ τον δικό μου.
Σωστός τρόπος δεν υπάρχει!»
e-Δίαυλος | σελ. 32
 ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Cinématographe_Lumière

Αγάπη μου ποιος θα πηγαίνει τώρα τα

παιδιά στο σχολείο
(ένα πολιτικό σχόλιο, αλλά όχι μόνο...)
Στα ψιλά δυστυχώς πέρασε μια σπουδαία ημερομηνία Γράφει ο Αλέξης ΔΕΡΜΕΤΖΟΓΛΟΥ*
πως δηλαδή συμπληρώθηκαν 125 χρόνια από τότε που
από τα μαζικά μέσα επικοινωνίας η απόπειρα οικτρού
οι αδερφοί Λουί και Ωγκύστ Λυμιέρ παρουσίασαν για
πραξικοπήματος τύπου Μπανανίας στις ΗΠΑ. Στην
πρώτη φορά κινηματογραφική ταινία σε αίθουσα που
τομή αυτών των δύο ευθειών όπως μας διδάσκει
ήταν υπόγεια και άνηκε στο καφενείο «Grant café» στο
η γεωμετρία διαμορφώνεται ένα σημείο το οποίο,
Παρίσι.
ακριβώς, είναι η κρίσιμη καμπή. Θα το αποκαλούσα
Από την άλλη μεριά, παρουσιάστηκε εκτενέστατα
σημείο αποπροσανατολισμού.
e-Δίαυλος | σελ. 33
Ας πούμε με το άνοιγμα των νηπιαγωγείων και των
δημοτικών από την Δευτέρα τίθεται ένα ακόμα θέμα
στην ελληνική οικογένεια: Ποιος θα πηγαίνει τώρα τα
παιδιά στο σχολείο; Αυτό σημαίνει μια οικογενειακή
αναδιάρθρωση και επαναδιάταξη. Εκείνο που λείπει,
λοιπόν, είναι η φωτισμένη ηγεσία αναλυτών και
χειριστών της θεωρίας των παιγνίων. Τι σχέση μπορεί
να έχουν οι ακροδεξιοί μπρατσαράδες Αμερικανοί με
την πανδημία; O Πούτιν με το σινεμά που δεν βλέπουμε
πια; Tα ανοιχτά σχολεία με την οικονομία και τον νέο
όρο «Pluto-populism»; Γιατί γελούνε οι Κινέζοι ειρωνικά
και γιατί ο κύριος Πούτιν μιλάει για τα προβλήματα
της Αμερικής δηλώνοντας ότι όλα οφείλονται στην
«αρχαιακή» δημοκρατία που κυριαρχεί εκεί;
Είναι μια δημοκρατία, όπως γνωρίζουμε που βασίζεται
στις εθιμικές αρχές των Ουάσινγκτον και Τζέφερσον.
Είκοσι χρόνια ακριβώς μετά τα τραγικά γεγονότα του
Μανχάταν, αποδείχθηκε πως η χώρα που επέβαλε την
παγκοσμιοποίηση δηλαδή η ΗΠΑ χάνει από αυτήν:
της λένε να παραμερίσει, να πάψει να είναι ηγέτιδα
δύναμη (της παγκοσμιοποίησης) και να ανεχθεί τις
καλπάζουσες (πχ μέχρι και το Βιετνάμ) ελεύθερες
αγορές των άλλων χωρών.
Παράλληλα ο κύριος Τραμπ, ενίσχυσε μεν την
οικονομία, αλλά ως λαϊκιστής, έπεισε τον λαό πως ήταν
προς όφελος των μαζών αλλά τελικά όλοι γνωρίζουμε
πως τα κέρδη πήγαν στην πλουτοκρατία. Ως οικτρή,
παραμορφωτική λωρίδα των αυθαιρεσιών στις ΗΠΑ
είχαμε και στην χώρα μας μια ανάλογη ιστορία με
την αυθαιρεσία της εκκλησίας κατά την ημέρα των
Θεοφανίων. Εδώ παρατηρήσαμε μια κατάσταση που
περιγράφεται με έναν όρο που έχει κυριαρχήσει διεθνώς
και λέγεται «tantrum» που σημαίνει τις αναίτιες κρίσεις
νευρών των νηπίων.
Επ’ αυτού δύο είναι οι λύσεις είτε τιμωρείς το νήπιο είτε
το αγνοείς δίνοντας του να καταλάβει ότι το κάνεις
επειδή είναι νήπιο.
Μέσα σε όλα αυτά στο τραγικό ποδόσφαιρο μας
ενέσκηψαν και οι αυτοσχέδιοι μάγοι που στις
προηγμένες ποδοσφαιρικά χώρες (παραδείγματος χάρη
στην premier league της Αγγλίας) θα έπλεναν και θα
e-Δίαυλος |
καθάριζαν το κρέας που θα προσφέρονταν ως stakes
στους ποδοσφαιριστές.
Ταυτόχρονα εντυπωσιάζομαι ότι αποφασίστηκε να
έχουμε και ειδικό υφυπουργό στα θέματα του σύγχρονου
πολιτισμού. Πιο μπροστά όμως πρέπει να αποκτήσουμε
πολιτισμό και κινηματογράφο εκτός αν σύγχρονος
πολιτισμός θεωρούνται μόνο οι περφόρμανς και τα
αγάλματα. Περιέγραψα με τρόπο θραυσματικό μια
κατάσταση που βιώνουμε στην Ελλάδα πρωτοφανούς
χάους και καλά κρυμμένου πανικού.
«I see dead people» έλεγε ο μικρούλης στην «Έκτη
Αίσθηση». Αντίθετα ο γράφων βλέπει ετοιμόρροπους
ανθρώπους που έχουν φορέσει τα ενδύματα της
αξιοπρέπειας για να μην δείξουν τον τεράστιο πόνο και
το κενό που έχουν μέσα τους. Αιτούν διακριτικά και
σημειολογικά ένα αόρατο χέρι, μια φωνή, μια διάθεση
εξομολόγησης, έναν θόλο προστασίας μετρώντας
συνεχώς τον χρόνο της κατάρρευσης.
Οι πάντες απουσιάζουν, τα πάντα έχουν αναβληθεί
ακόμα και οι αναμονές. Το κράτος είναι αλλού, η
πρόνοια είναι σε λοκντάουν, οι άνθρωποι φοβούνται
ακόμα και τις εκμυστηρεύσεις. Ο ορισμός της δυστοπίας
είναι εδώ και στην κυριολεξία έχει περάσει στην
σφαίρα του φανταστικού κινηματογράφου. Περνάω
από διάφορους δρόμους, κάνω πως αγνοώ πως σε
απόσταση 200μέτρων το πολύ 300μέτρων κείτονται
ετοιμοθάνατοι. Πόσο ήσυχος ο δρόμος; Πόσο όμορφα
τα δέντρα που φυλλοροούν; Πόσο σε βοηθούν όλα αυτά
να παραπλανηθείς, να ξεχάσεις και να σκέφτεσαι μόνο
ποιος θα πάει τα παιδιά από την Δευτέρα στο σχολείο;
Ο Κρις Μαρκέρ είχε διατυπώσει κάποτε ως τίτλο
ενός ντοκιμαντέρ του «ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος
άρχισε». Ναι βρισκόμαστε πια σε τραγικά προνομιακές
στιγμές διαβιώνοντας γεγονότα που συμβαίνουν
ανά 100 χρόνια. Πώς να ζητήσεις, όμως, από τους
αγαπημένους συνανθρώπους σου να εκπαιδευτούν να
αντέχουν ασυνήθιστη πίεση όταν ο καπιταλισμός τους
γαλούχησε στην διεκδίκηση μιας ήρεμης, ευμαρούς
αλλά και μαλθακής γωνιάς. Ναι, παραδεχθείτε το,
βρισκόμαστε στην κατάσταση του τρίτου παγκοσμίου
πολέμου. Οι σφαίρες είναι ο αόρατος ιός που σωριάζει
σελ. 34

νεκρούς. Η αδυναμία εκπαιδευμένης αντίδρασης είναι
οι δεκάδες κρίσεις πανικού που βλέπω δίπλα μου ή τις
ακούω ή τις αντιλαμβάνομαι. Τα αμυντικά όπλα που
μας λείπουν δεν είναι τόσο οι ΜΕΘ όσο η σταδιακή
χειραγώγηση μας να είμαστε απολίτικοι.
Όταν η «αρχαϊκές» δημοκρατίες δεν προσαρμόζονται
με όρους πειραγμένης κοινωνιολογίας στο νέο (δείτε
και την εκπληκτική αντίδραση του Ισραήλ) τότε είναι
καταδικασμένες να φθαρούν πολιτικά και κοινωνικά
όπως προέβλεψε ο μέγας προφήτης Κάρπεντερ στην
«Απειλή». Και, τώρα λέω εγώ «ώσπου να πεθάνουμε
αγάπη μου ποιος θα πηγαίνει τα παιδιά από την Δευτέρα
στο σχολείο;»
**********
* Ο Αλέξης ΔΕΡΜΕΤΖΟΓΛΟΥ είναι δημοσιογράφος (μέλος της
ΕΣΗΕΜΘ) και κριτικός κινηματογράφου (μέλος της ΠΕΚΚ).
Σπούδασε ιατρική με εξειδίκευση στη μικροβιολογία, όμως πολύ
γρήγορα τον κέρδισε η δημοσιογραφία. Από το 1988 εργάσθηκε
στην ΕΤ3. Από τη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού
“FM102” της Μακεδονίας, παρουσιάζε την εκπομπή “Σινεμά και
μουσική”. Είναι ο εμπνευστής, ιδρυτής και πρόεδρος του ΚΕΜΕΣ
e-Δίαυλος |
“Εκτη Αίσθηση”
(Κέντρο Μελετών και Ερευνών για το Σινεμά). Υπήρξε μέλος της
συντακτικής επιτροπής του περιοδικού “Οθόνη” και διευθυντής
του “Fix- Carre” (1988- 2006).
Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται τα βιβλία: “Ιστορίες
από το αμερικανικό σινεμά”, “Η μεγάλη περιδίνηση”, “Το
πέταγμα του αναπτήρα”, “Νύχτες με πανσέληνο”. Συμμετείχε ως
διευθυντής έκδοσης στα βιβλία: “Οι καλύτερες ταινίες όλων των
εποχών”, “Το νουάρ”, “Οι κωμωδίες”.
Δίδαξε στο ΙΕΚ της ΕΤ-3 και στο Πολιτιστικό ΙΕΚ τα μαθήματα
της Ιστορίας κινηματογράφου και Κριτικής κινηματογράφου και
της Ιστορίας της τηλεόρασης.
Διηύθυνε για 8 χρόνια (1986-1994) το Γραφείο Κινηματογράφου
του Δήμου Θεσσαλονίκης.
Υπήρξε ο ιδρυτής της Κινηματογραφικής Λέσχης της Δράμας
καθώς και ο εμπνευστής και πρώτος διευθυντής του Φεστιβάλ
Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας μέχρι και το 1994.
Υπήρξε αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Κινηματογραφικών
Λεσχών Ελλάδας (1984-1994). Επίσης, υπήρξε ο πρώτος
διευθυντής του Μουσείου Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
(1998-2002). Συμμετείχε στην κριτική επιτροπή του Φεστιβάλ
Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού
Μήκους Δράμας, και της πρώτης επιτροπής των κρατικών
βραβείων.
σελ. 35
 ΤΟΚΥΟ 2021 : ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ
«Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο το 1964 και το 2021:
Δύο αντικρουόμενοι κόσμοι, ένα πυρηνικό παρόν»
1. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο το 1964
Ανάμεσα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το
1964 και σε αυτούς το 2020 οι οποίοι θα διεξαχθούν το
2021, υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση, γεωπολιτική,
ηθική και ιδεολογική.
Ιδίως η πολιτική ατμόσφαιρα που περιβάλλει τα δύο
αυτά γεγονότα είναι τόσο αντίθετη, που δικαίως
μπορεί να αποδοθεί με τον τίτλο «Δύο άλλες εποχές,
δύο διαφορετικοί κόσμοι».
Ορισμένα σημαντικά ζητήματα τα οποία αντιμετώπισε
η ανθρωπότητα κατά το μεσοδιάστημα μεταξύ των
Ολυμπιακών Αγώνων του 1960 στη Ρώμη και των
Αγώνων του 1964 στο Τόκιο, ήταν: Η κατασκευή
του μνημείου του Ψυχρού Πολέμου, του τείχους του
Βερολίνου, που ορθώθηκε το 1961, χωρίζοντας την
Ανατολή από την Δύση.
Η απρόσμενη δολοφονία του προέδρου John F. Ken-
nedy τον Νοέμβριο του 1963. Η τραυματική, και για
e-Δίαυλος |
Γράφει η Κωνσταντίνα ΓΟΓΓΑΚΗ*
τους ιθαγενείς αλλά και για τους νεαρούς Αμερικανούς,
εμπειρία του πολέμου του Βιετνάμ, που άρχισε το
1964. Η πραγματοποίηση της αλματώδους εξέλιξης
της τεχνολογίας, καθώς οι Σοβιετικοί έστειλαν τον
κοσμοναύτη τους στο διάστημα, ενώ και οι Κινέζοι
επιχείρησαν την πρώτη πυρηνική τους δοκιμή.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα εγκλήματα
πολέμου που διέπραξε, χρειάστηκε να περάσουν
περίπου 20 χρόνια για να μπορέσει η Ιαπωνία να γίνει
αποδεκτή στους κόλπους της ολυμπιακής κοινότητας.
Η επιλογή του Τόκιο ως διοργανώτριας πόλης για
τους 18ους Ολυμπιακούς Αγώνες σήμαινε πως, κατά
την ΔΟΕ, ήταν αρκετός πλέον ο χρόνος αποχής της
Ιαπωνίας.
Η απόφαση αυτή ενόχλησε εκείνους οι οποίοι
επικαλούνταν τις αγριότητες της Ιαπωνίας κατά τη
διάρκεια του πολέμου, ωστόσο οι κάτοικοι του Τόκιο
σελ. 36
προετοιμάζονταν για τους Αγώνες αποφασισμένοι να
σβήσουν τις φρικτές μνήμες, δείχνοντας πως οι Ιάπωνες
μπορούσαν να είναι ειρηνικοί και γενναιόδωροι. Τα
οικονομικά ποσά που διατέθηκαν για τη δημιουργία
των νέων σταδίων και των εγκαταστάσεων ήταν
εκπληκτικού ύψους.
Τελικά, από την φιλοξενία έμειναν όλοι ικανοποιημένοι,
ενώ οι Ολυμπιακοί του Τόκιο ονομάστηκαν «οι Αγώνες
της χαράς».
Η Ιαπωνία διεκδίκησε την ανάληψη των Ολυμπιακών
Αγώνων του 1964, όπως ακριβώς είχε κάνει και το
1940, που ωστόσο ακυρώθηκαν λόγω της κήρυξης του
Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι Αγώνες αποτελούσαν τη βάση του εθνικού της
σχεδίου για την απόκτηση διαύλου επικοινωνίας με την
Δύση και για την προβολή του ιαπωνικού πολιτισμού.
Κυρίως, όμως, η Ολυμπιάδα συνιστούσε την
νομιμοποίηση, εκ μέρους των δυτικών, των επιδιώξεων
που είχαν οι Αυτοκράτορες της Ιαπωνίας για την Άπω
Ανατολή.
Κατά την διάρκεια των Αγώνων προβλήθηκαν
τα πολιτιστικά και τεχνολογικά επιτεύγματα της
μεταπολεμικής Ιαπωνίας, κι ένα νέο πρόσωπο της
χώρας αναδύθηκε στην επιφάνεια.
Ωστόσο, παρά την ατμόσφαιρα χαράς, δεν έπαψαν να
υποβόσκουν τα (υπάρχοντα) πολιτικά προβλήματα.
Η Ινδονησία, λ.χ. έχοντας διαγραφεί από την ΔΟΕ
επειδή απαγόρευσε σε αθλητές να λάβουν μέρος στους
Πανασιατικούς Αγώνες το 1962, διοργάνωσε τους
δικούς της αγώνες το 1963, με την επωνυμία GANEFO.
Επειδή στους αγώνες αυτούς, των Νέων Δυνάμεων,
κλήθηκε να συμμετάσχει και η Κομμουνιστική Κίνα,
η ΔΟΕ διακήρυξε ότι όποια χώρα έπαιρνε μέρος θα
αποκλειόταν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι Ινδονήσιοι και οι Βορειοκορεάτες όμως ήλθαν
στο Τόκιο, όπου ενημερώθηκαν ότι μόνο όσοι δεν
είχαν αγωνιστεί στους GANEFO δικαιούνταν να
συμμετάσχουν στην Ολυμπιάδα.
Έτσι, οι δύο αποστολές, με περίπου 300 αθλητές,
επέστρεψαν τελικά στις πατρίδες τους. Εξάλλου,
εξαιτίας του Απαρτχάιντ, από το 1964 (έως το 1992)
e-Δίαυλος |
Το λογότυπο των Ολυμπιακών Αγώνων στο Τόκιο το 1964
δεν προσκαλούσαν (:δηλαδή απέκλεισαν) στους
Ολυμπιακούς Αγώνες την Νότια Αφρική.
Το Τόκιο, μια πόλη του ασιατικού μύθου και η
μεγαλύτερη του κόσμου, προσέδωσε στους Αγώνες
κάτι από την εξωτική του ατμόσφαιρα. Εξαιρετική
συγκίνηση προξένησε και η προβολή της ταινίας του
αντιπολεμικού σκηνοθέτη Kon Ichikava, η οποία στο
πρώτο πλάνο εμφάνιζε την Ολυμπιακή Φλόγα να
ίπταται με ελικόπτερο πάνω από τα απομεινάρια της
Χιροσίμα και του Ναγκασάκι.
Αμέσως μετά την έδειχνε με τον ανατέλλοντα ήλιο, στις
παρυφές του όρους Φίτζι. Οι σκηνές αυτές συμβόλιζαν
δύο αντίθετους κόσμους. Ο ένας, με την βόμβα
του θανάτου που μετά από ανθρώπινη παρέμβαση,
προξενούσε την καταστροφή του κόσμου. Και ο
άλλος, με την απλόχερη ομορφιά του πλανήτη, όταν
ο άνθρωπος δεν έχει βάλει το καταστροφικό του χέρι.
Η εναλλαγή αυτή σηματοδοτούσε την ήττα και την
αναγέννηση, τον τρόμο της ολικής καταστροφής και
την ειρήνη ως απόλυτη προϋπόθεση για την συνέχεια
του κόσμου.
Η συνύπαρξη των αντιθέτων επηρέασε συγκινησιακά
και την τελετή έναρξης των Αγώνων, όταν, μετά την
κήρυξή τους από τον Αυτοκράτορα της Ιαπωνίας Hi-
σελ. 37
 περιστέρια πέταξαν ειρηνικά πάνω από ένα στάδιο
κατάμεστο από Ιάπωνες.
Ο Sakai δεν ήταν κάποιος «ρέκορντμαν» των
Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά ένας νέος που η μοίρα τον
επέλεξε για να ζήσει μεγάλες στιγμές.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες στην Ιαπωνία το 1964 ήταν οι
πρώτοι της Ασίας, αλλά και της υψηλής τεχνολογίας.
Το Τόκιο, από την αναμόρφωση του πολεοδομικού
του σχεδίου, μέχρι την αναδιοργάνωση του πιο μικρού
αθλητικού συγκροτήματος, και από τα ηλεκτρονικά
μηχανήματα για τ’ αποτελέσματα των Αγώνων μέχρι
τους δέκτες τηλεοπτικής μετάδοσης, αντιμετώπισε
επιτυχώς κάθε λεπτομέρεια, ενώ εκτός από το υψηλό
επίπεδο των τεχνικών μέσων, ανάλογη υπήρξε και η
ποιότητα σημαντικών τομέων, όπως το ολοκαίνουργιο
οδικό δίκτυο γύρω απ’ την πόλη.
Χιροσίμα, 1945
Τα ενθουσιώδη πλήθη που συνήθως συγκεντρώνονταν
κάτω από την βροχή του Οκτωβρίου, αποτέλεσαν μία
χαρακτηριστική εικόνα της Ολυμπιάδας. Η πρόοδος
της χώρας στον αθλητισμό υπήρξε εντυπωσιακή, με
την σοβιετική ομάδα να κατατάσσεται πρώτη, και την
γερμανική να συμμετέχει ενωμένη για τελευταία φορά.
Η ψυχροπολεμική πολιτική ήταν, πάντως, διαρκώς
παρούσα, καθώς οι χώρες του ανατολικού μπλοκ
τερμάτιζαν συστηματικά πρώτες μετά από «μάχες»
για τη συγκομιδή μεταλλίων και για τη φήμη που θα
αποσπούσαν.
Αλλά και το πολιτικό μποϊκοτάζ εξακολούθησε να
υπάρχει, καθώς με πρόφαση το δικαίωμα συμμετοχής
των αθλητών η Βόρεια Κορέα αποχώρησε απ’ τους
Αγώνες. Ο Ψυχρός Πόλεμος συνδυάστηκε όμως στο
rohito, εισήλθε στο στάδιο η Ολυμπιακή Φλόγα
Τόκιο και με έναν άλλο: Την μάχη για τα ρεκόρ με
και ο Yoshinori Sakai - γεννημένος στην Χιροσίμα
την ενίσχυση των αναβολικών στεροειδών, τα οποία
την 6η Αυγούστου 1945, δύο μόλις ώρες μετά την
εξαπλώθηκαν τότε στον χώρο του ερασιτεχνικού
πρόσκρουση και λίγα μίλια μακρύτερα απ’ το σημείο
αθλητισμού – και ήταν ένας πόλεμος που έμελλε να
πτώσης της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα -
διαρκέσει περισσότερο ακόμη και από τον Ψυχρό
άναψε τον ολυμπιακό βωμό. Ο πυρσός είχε φθάσει
Πόλεμο.
στο Τόκιο από την Ολυμπία, και ο γεννημένος την
Κατά την διάρκεια των Αγώνων υπήρξαν και ορισμένα
ημέρα της έκρηξης της ατομικής βόμβας 19χρονος
αθλητικά στιγμιότυπα άξια μνείας, οπως λ.χ. οτι
αθλητής, μετατράπηκε σε σύμβολο του πόνου του
εκδηλώθηκε μια πράξη αυτοτιμωρίας, της ακοντίστριας
θανάτου και της συνέχειας της ζωής. Δέκα χιλιάδες
Elvīra Ozoliņa (ΕΣΣΔ). Η χρυσή Ολυμπιονίκης το 1960,

e-Δίαυλος | σελ. 38
Ο Yoshinori Sakai, γεν. στην Χιροσίμα την 6η Αυγούστου 1945
το 1964 απέτυχε να κερδίσει τον τίτλο. Ένοιωσε όμως
τόσο απογοητευμένη από τον εαυτό της, που… ξύρισε
εντελώς το κεφάλι της, όπως είχε κάνει και η ομάδα
πάλης της Ιαπωνίας το 1960!
Ο Αιθίοπας Abebe Bikila, εξάλλου, στο Τόκιο
πρωταγωνίστησε πάλι, καθώς εμφανίστηκε ενώ είχε
πρόσφατα υποβληθεί σε εγχείρηση. Και κατόρθωσε πάλι
και νίκησε, σημειώνοντας και τη μεγαλύτερη διαφορά
απ’ τον δεύτερο αθλητή που έγινε ποτέ, προκαλώντας
τον θαυμασμό. Καθώς περίμενε μάλιστα να τερματίσει
ο δεύτερος, έκανε και μια σειρά ασκήσεων γυμναστικής
στο κέντρο του γηπέδου, ενθουσιάζοντας τα πλήθη.
Ο ξυπόλητος Ολυμπιονίκης της Ρώμης αυτή τη
φορά φορούσε λευκά αθλητικά υποδήματα. Κι ενώ
ετοιμάστηκε χαρούμενος για την απονομή και άρχισε ν’
ανυψώνεται η αιθιοπική σημαία, η ορχήστρα παιάνισε
τον εθνικό ύμνο της… Ιαπωνίας, επειδή δεν γνώριζε τον
ύμνο της Αιθιοπίας!
Ο Ιάπωνας μαραθωνοδρόμος Kokichi Tsuburaya είχε
μια δραματική εξέλιξη, καθώς στους Ολυμπιακούς
Αγώνες του 1964 κατετάγη τρίτος και έφερε βαρέως το
ότι είχε ηττηθεί ενώπιον όλων εντός του σταδίου. Ενώ
σκόπευε όμως να συμμετάσχει στον μαραθώνιο του
1968 στο Μεξικό, ώστε να εξιλεωθεί απέναντι στους
συμπατριώτες του, τραυματίστηκε, αδυνατώντας να
πάρει μέρος στους Αγώνες.
Τότε, με σκληρό τρόπο, προέβη σε αυτοχειρία,
e-Δίαυλος |
Ο Yoshinori Sakai με την ολυμπιακή δάδα
γράφοντας στο σημείωμα που άφησε: «I cannot run by
having already gotten exhausted». Οι ευαισθησίες των
Ιαπώνων είχαν, για άλλη μια φορά, μοιραίο τέλος.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1964 σε πολιτικό επίπεδο
εντέλει αποτέλεσαν μία ιδανική ευκαιρία για τη χώρα να
απεκδυθεί δια παντός το στίγμα της «πολεμοκάπηλης»,
προβάλλοντας ταυτόχρονα τη νέα ταυτότητα και τις
δυνατότητές της. Αυτό το κατάφερε με την επιτυχή
διοργάνωση των Αγώνων. Παράλληλα, αξιοποίησε
προς όφελος του πολίτη τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις
και τις υποδομές, ενώ εξήγαγε και την τεχνογνωσία των
καινοτομιών της.
2. Η μετάβαση από το 1964 στο σήμερα.
Από το 1964, έχει περάσει μισός αιώνας. Σε αυτό το
διάστημα υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις: Η τεχνολογία
προχώρησε τόσο, ώστε ο άνθρωπος να αποκτήσει
έγχρωμη τηλεόραση, μέσω της οποίας θαύμασε τα
πρώτα ανθρώπινα βήματα στο φεγγάρι. Στον τομέα
της πολιτικής σημειώθηκαν κοσμοϊστορικές αλλαγές,
καθώς το Σιδηρούν Παραπέτασμα έπεσε, και ο
λεγόμενος «υπαρκτός σοσιαλισμός» διαλύθηκε εκ των
έσω. Στο ιδεολογικό επίπεδο σημειώθηκε η εμφάνιση
της «παγκοσμιοποίησης» και των νέων μορφών
κινητικότητας και συσσώρευσης του κεφαλαίου.
Στην οικονομία παρατηρήθηκε ο «θρίαμβος» του
νεο-φιλελευθερισμού, που χαρακτηρίζεται από όλο
σελ. 39
και εντονότερο ατομικισμό και αποϊδεολογικοποίηση τους Ολυμπιακούς Αγώνες, με συνθήκες προηγμένης
της κοινωνίας. Μια άλλη πολιτική «πρακτική» έχει τεχνογνωσίας. Η χώρα φιλοδοξεί να επιτύχει στη
επικρατήσει, διαθέτοντας ως βασικό γνώρισμα τον διοργάνωση το 2021, όπως και το 1964, αξιοποιώντας,
συμβιβασμό της «υπαρκτής σοσιαλδημοκρατίας» με κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά τις νέες
τον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό. Σταδιακά, ο υλικός τεχνολογίες και τις υποδομές.
πολιτισμός έχει κυριαρχήσει σε όλους τους τομείς, με
κύρια γνωρίσματα τον άπληστο ανταγωνισμό και τον 3. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Τόκιο το 2021
ωφελιμισμό. 3.1. Το κόστος υποδοχής των Αγώνων
Το 2013 η ΔΟΕ, ως οικοδέσποινα πόλη των Θερινών
Η διοργάνωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων
Ολυμπιακών Αγώνων του 2020, ψήφισε το Τόκιο.
σήμερα, αποτελεί μια εξαιρετικά απαιτητική από
Διημείφθη ένα εξαντλητικό σύστημα ψηφοφορίας
απόψεως οικονομικής πρωτίστως επιχείρηση. Έτσι,
ανάμεσα στις τρεις εναπομείνασες υποψήφιες πόλεις, την
η μητροπολιτική κυβέρνηση του Τόκιο συγκέντρωσε
Κωνσταντινούπολη, τη Μαδρίτη και το Τόκιο, και τελικά
ένα κεφάλαιο σχεδόν τριών δις ευρώ για να καλύψει
το τελευταίο έλαβε την πλειοψηφία. Η πρωτεύουσα
το κόστος της διοργάνωσης των Αγώνων, εξετάζοντας
του Κατάρ Ντόχα και η πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν
πρώτα την αύξηση της χωρητικότητας στα διεθνή
Μπακού είχαν αποκλειστεί, ενώ η υποψηφιότητα της
αεροδρόμια Χανέντα και Ναρίτα.
Ρώμης αποσύρθηκε.
Μια νέα σιδηροδρομική γραμμή θα συνδέει τα δύο
Οι Αγώνες της 32ης Ολυμπιάδας είχαν προγραμματιστεί
αεροδρόμια, μειώνοντας τον ταξιδιωτικό τους χρόνο
να πραγματοποιηθούν στο Τόκιο το διάστημα από 24
ως τον σταθμό του Τόκιο περίπου κατά το ήμισυ.
Ιουλίου έως 9 Αυγούστου του 2020. Ωστόσο, λόγω της
Στο οδικό δίκτυο έχει υλοποιηθεί σχεδιασμός νέων
πανδημίας του COVID-19 αποφασίστηκε - για πρώτη
διαδρομών, ανακαίνιση των αυτοκινητοδρόμων και
φορά στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων! - η
επιτάχυνση των λωρίδων ταχείας κυκλοφορίας.
αναβολή τους για το 2021, καθώς επικράτησε απόλυτα
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1964 είχε μεταξύ
η οικονομική πλευρά της διεξαγωγής τους, όπως θα
άλλων επιτευχθεί το πρωτοποριακό ντεμπούτο του
αναδείξουμε σε άλλο κείμενο. Έτσι, είναι η τέταρτη
Shinkansen, του bullet train που έγινε συνώνυμο της
φορά που οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα πραγματοποιηθούν
ιαπωνικής τεχνολογίας και επηρέασε την εξέλιξη των
εξ ολοκλήρου στην Ιαπωνία, μετά τους Χειμερινούς
συγκοινωνιών παγκοσμίως.
Ολυμπιακούς στο Σαππόρο το 1972 και στο Ναγκάνο
Μισό και πλέον αιώνα μετέπειτα, στους Ολυμπιακούς
το 1998.
του 2021, η Ιαπωνία φιλοδοξεί να πετύχει ξανά το
Και είναι οι δεύτεροι αγώνες που θα διεξαχθούν στην
τεχνολογικό της θαύμα, εγκαινιάζοντας τα τρένα Mag-
Ανατολική Ασία, μετά τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς
lev, τη νέα γενιά τρένων υψηλής ταχύτητας, με συρμούς
στην Πιόνγκ-τσανγκ της Νότιας Κορέας το 2018 και
μαγνητικής αιώρησης που ήδη έχουν σπάσει το φράγμα
τους Θερινούς Ολυμπιακούς στο Πεκίνο το 2008, όπου
των 600 χμ/ώρα στα υπερηχητικά τους ταξίδια.
θα πραγματοποιηθούν και οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί
Ωστόσο η εκτίναξη των ποσών χρηματοδότησης στα
Αγώνες το 2022.
ύψη, έχει προκαλέσει ζωηρές αντιπαραθέσεις.
Η χώρα των Σαμουράι και του χαρακίρι (σεπούκου), του
Έντονες αντιδράσεις προκλήθηκαν και στο ζήτημα των
Ακίρο Κουροσάβα και της Ακιχαμπάρα, δηλώνει έτοιμη
χώρων υποδοχής και την υποδομή.
να εντυπωσιάσει την ανθρωπότητα με καταιγισμό
Έτσι, ενώ είχε βεβαιωθεί ότι το Ολυμπιακό Στάδιο
τεχνολογίας, θέαμα χολλυγουντιανής φαντασίας
στο Τόκιο θα κατεδαφιζόταν για την ανέγερση ενός
και ιαπωνική ατμόσφαιρα. Κυρίως, όμως, η Ιαπωνία
σύγχρονου ολυμπιακού σταδίου με χωρητικότητα
επιθυμεί να επαναπροσδιορίσει τον όρο “σύγχρονο” για

e-Δίαυλος | σελ. 40

Το νέο λογότυπο για τους Ολυμπιακούς του Τόκιο 2020.
περίπου 80.000 θεατών και έλαβε 1 δις λίρες για
το Παγκόσμιο Κύπελλο Ράγκμπι το 2019 και για
τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020,
υπήρξαν μεγάλες αντεγκλήσεις. Μετά από ακύρωση
διαγωνισμών και δυσαρέσκεια του κοινού, εγκρίθηκε
ένα νέο σχέδιο που μείωσε την χωρητικότητα του
σταδίου μεταξύ 60.000-80.000 θεατές, ανάλογα με την
εκδήλωση.
Τον Σεπτέμβριο του 2016 ανακοινώθηκε ότι το κόστος
υποδοχής των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών
Αγώνων θα ήταν τετραπλάσιο από την αρχική εκτίμηση,
και προτάθηκε η μείωση της δαπάνης. Κατά το στάδιο
της προετοιμασίας των Ολυμπιακών, τα σκάνδαλα
διαδέχονταν το ένα το άλλο.
Η επιλογή του Τόκιο στιγματίστηκε από καταγγελίες
για διαφθορά για τις οποίες διεξήγαγε έρευνα η
γαλλική δικαιοσύνη. Το αρχικό σχέδιο του σταδίου
εγκαταλείφθηκε καθώς κρίθηκε ιδιαίτερα ακριβό, ενώ
και το πρώτο λογότυπο των Αγώνων αποσύρθηκε μετά
από καταγγελία του Βέλγου σχεδιαστή Ολιβιέ Ντεμπιέ
για λογοκλοπή.
Παρά την ευαισθησία των Ιαπώνων, τα περισσότερα
οικονομικού μεγέθους σκάνδαλα της διοργάνωσης,
έληξαν με μια απλή παραίτηση. Έτσι, ο πρόεδρος
της Ιαπωνικής Ολυμπιακής Οργανωτικής Επιτροπής
(JOC), Τσουνεκάζου Τακέντα, μετά τις καταγγελίες
περί διαφθοράς για την ανάθεση των Ολυμπιακών
Αγώνων του 2020 στο Τόκιο, αναγκάστηκε να υποβάλει
την παραίτησή του.
Λόγω σκανδάλων, κυρίως οικονομικών, απειλήθηκε
e-Δίαυλος |
και το άθλημα της πυγμαχίας να μείνει εκτός του
προγράμματος των Ολυμπιακών του 2021, καθώς
έχει υπονομευθεί η αξιοπιστία της Παγκόσμιας
Ομοσπονδίας Πυγμαχίας, με αποτέλεσμα την
παραίτηση του προέδρου Τσινγκ-Κούο Βου.
Αυτά, σε συνδυασμό με τις σκανδαλώδεις διαιτητικές
ετυμηγορίες - που αποτελούν ένα μακροχρόνιο
πρόβλημα στο άθλημα, όπως διεφάνη το 2016 στο Ρίο
ντε Τζανέιρο - καθώς και με τις επιφυλάξεις της ΔΟΕ
προς τον πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας,
Ουζμπέκου Γκαφούρ Ρακίμοφ για διακίνηση
ναρκωτικών, έπληξαν σημαντικά το ίδιο το άθλημα.
Αναφορικά με το κόστος της διοργάνωσης προκλήθηκε,
πάντως, στην Ιαπωνία μεγάλη αντιπαράθεση. Την πιο
αυστηρή κριτική είχε ασκήσει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός
Σίνζο Άμπε, υποστηρίζοντας οτι το κόστος των 2
δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή του
έργου συνιστά πρόκληση του δημόσιου αισθήματος.
Και υπήρξαν μεν υποσχέσεις για μείωση του
προϋπολογισμού, χωρίς, ωστόσο, να καταστεί αυτό
εφικτό. Αντίθετα, οι Αγώνες του 2021 θα είναι οι πιο...
δαπανηροί στην ιστορία, με τους πρώτους υπολογισμούς
να ανεβάζουν το κόστος κατά 7,2 δισεκατομμύρια
δολάρια επιπλέον του αρχικού προϋπολογισμού.
3.2. Ολυμπιακή πρόκληση... γένους θηλυκού.
Η ολυμπιακή πρόκληση στο Τόκιο είναι κυρίως
γένους θηλυκού, καθώς ως νέα κυβερνήτης του Τόκιο
επικράτησε έναντι 21 άλλων υποψήφιων, η προερχόμενη
Το Εθνικό Στάδιο Yoyogi αποτελεί ένα κορυφαίο παράδειγμα της
αξιοποίησης των ολυμπιακών υποδομών. Μετά από μισό
αιώνα, το στάδιοπαραμένει λειτουργικό, φιλοξενώντας πλήθος
εκδηλώσεων και αθλητικών διοργανώσεων
σελ. 41
από το Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LPD) του
πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε, 64χρονη Γιουρίκο Κόικε
(Yuriko Koike). Ο εκτός ελέγχου προϋπολογισμός
των Ολυμπιακών, και τα οικονομικά σκάνδαλα που
έπληξαν τον τομέα αυτό, είχαν αναγκάσει και τους δύο
προκατόχους της Κόικε σε παραίτηση.
Ο μεν κυβερνήτης Γιοΐτσι Μασουζόε, κατηγορήθηκε
ότι χρησιμοποίησε δημόσιο χρήμα για προσωπικούς
σκοπούς, ενώ και ο προκάτοχός του, Ναόκι Ινόσε
παραιτήθηκε το 2013. Εξάλλου, το αρχικό σχέδιο
του Ολυμπιακού Σταδίου εγκαταλείφθηκε, όχι μόνο
λόγω εξωφρενικά υψηλού κόστους αλλά και λόγω
σχεδιαστικών κενών. Επιπλέον, και το ζήτημα του
ολυμπιακού λογότυπου προξένησε καθυστερήσεις,
καθώς χρειάστηκε να αλλάξει. Ως εκ τούτου, η Κόικε, Ολυμπιακοί Αγώνες Τόκιο 1964, ο Ιάπωνας
ανέλαβε να θέσει στην δέουσα τροχιά την προετοιμασία αθλητής Kokichi Tsuburaya, στον μαραθώνιο δρόμο
της διοργάνωσης.
συμβολίζουν την «ενότητα στην διαφορετικότητα».
Το 2016, μετά την ανάκληση του προηγούμενου
Αυτά τα εμβλήματα θα αποτελούν «το πρόσωπο» των
λογότυπου - λόγω των κατηγοριών για κλοπή
Ολυμπιακών Αγώνων και των Παραολυμπιακών του
πνευματικών δικαιωμάτων - παρουσιάστηκε το νέο
Τόκιο 2021.
Ολυμπιακό λογότυπο, του Ασάο Τοκόρο. Αυτό, το
Τα μέλη της επιτροπής επισήμαναν ότι στη διαδικασία
οποίο επιλέχθηκε ανάμεσα από 14.000 υποψηφιότητες,
της επιλογής τηρήθηκε η διαφάνεια, και ότι το λογότυπο
υιοθετεί την μορφή ενός παραδοσιακού καρό μοτίβου
επιλέχθηκε μέσω ενός ανοιχτού διαγωνισμού, τον
σε άσπρο και μπλε που ονομάζεται "Ichimatsu Moyo"
πρώτο στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων, σε μια
και χρονολογείται από την περίοδο Έντο (1603-
προσπάθεια να αμβλυνθεί η κριτική που προκάλεσαν τα
1868). Τα μοτίβα στο λογότυπο αντιπροσωπεύουν
λάθη και οι παραλείψεις της προηγούμενης διαδικασίας.
τις διαφορές στον πολιτισμό και τις εθνικότητες, και

3.2.1. Η ονοματοδοσία των μασκότ.

Τα Robot Taxi θα αναλάβουν την μεταφορά αθλητών και
τουριστών από και προς τις αθλητικές εγκαταστάσεις.
e-Δίαυλος |
Οι μασκότ των Ολυμπιακών Αγώνων του 2021 στο
Τόκιο, οι σούπερ ήρωες - ένας για τους Ολυμπιακούς και
ένας για τους Παραολυμπιακούς Αγώνες - επιλέχτηκαν
απ’ τους μαθητές σχεδόν 17.000 δημοτικών σχολείων σε
ολόκληρη τη Ιαπωνία.
Η καρό μπλε και άσπρη μασκότ των Ολυμπιακών έχει το
όνομα «Μιραϊτόουα».
Έμπνευση για το όνομά της είναι οι ιαπωνικές λέξεις
«μιράι», που σημαίνει «μέλλον» και «τόουα» που
σημαίνει «αιωνιότητα». «Αυτό το όνομα επελέγη για
να προωθήσει ένα μέλλον αιώνιας ελπίδας στις καρδιές
των ανθρώπων όλου του κόσμου», υποστήριξαν οι
διοργανωτές.
σελ. 42

Αμπέμπε Μπικίλα, 1964
Η μασκότ των Παραολυμπιακών, ένας καρό ροζ και
άσπρος σούπερ ήρωας, ονομάστηκε «Σομέιτι». Το όνομα
προέρχεται από τη λέξη «σομέισινο» (άνθος κερασιάς)
με έναν μικρό υπαινιγμό της αγγλικής έκφρασης «so
mighty» (τόσο δυνατός).
Ο Σομέιτι διαθέτει αισθητήρες σε σχήμα λουλουδιών
κερασιάς, και συμβολικά θεωρείται ότι επιδεικνύει
τεράστια ψυχική και σωματική δύναμη. Α
ντιπροσωπεύει, δηλαδή, τους αθλητές των
Παραολυμπιακών, που υπερπηδούν εμπόδια και
επαναπροσδιορίζουν τα όρια του κατορθωτού.
3.3. Φαντασμαγορία και υπερ-τεχνολογία.
Κατά την τελετή έναρξης μια θεαματική βροχή τεχνητών
μετεωριτών θα διατρέξει τον νυχτερινό ουρανό του Τόκιο.
Οι επιστήμονες έχουν σχεδιάσει έναν μικροδορυφόρο
κυβικού σχήματος, που θα εκτοξεύει μικροσφαιρίδια
διαμέτρου περίπου τριών εκατοστών.
e-Δίαυλος |
Κινούμενες με ταχύτητα οκτώ χιλιομέτρων ανά
δευτερόλεπτο οι μικροσκοπικές βολίδες, λόγω τριβής,
θα λάμπουν σαν πραγματικά αστέρια που πέφτουν στη
γη. Η ιδέα θα κοστίσει περί τα τέσσερα εκατομμύρια
δολάρια και θα υλοποιηθεί από μία αστρονομική
εταιρεία (ALE) σε συνεργασία με κορυφαίους
επιστήμονες των ιαπωνικών πανεπιστημίων.
Το υπερθέαμα της βροχής τεχνητών αστεριών θα
ξεπερνά και το πιο φιλόδοξο show πυροτεχνημάτων.
Το Τόκιο, μια από τις πλέον φουτουριστικές,
αυτοματοποιημένες, σύνθετες και εκλεπτυσμένες
μητροπόλεις του πλανήτη, έχει στόχο να γίνει και μία
από τις πιο φιλόξενες. Γ
ια τον σκοπό αυτό έχει επιστρατευθεί η συνδρομή
μιας στρατιάς «ευγενικών» ρομπότ (Robot Man) που
θα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες.
Δεδομένου ότι οι Ιάπωνες υστερούν στα αγγλικά
και γενικώς στις ξένες γλώσσες, την καθοδήγηση
των τουριστών θα αναλάβουν τα άψυχα, αλλά
αποτελεσματικά, ανθρωποειδή που θα απαντούν σε
όσα μπορεί να ζητήσει ένας ταξιδιώτης, σχετικά με
συγκοινωνίες, κουλτούρα, φαγητό και ψυχαγωγία.
Η Odaiba, όπου βρίσκεται και το Ολυμπιακό Χωριό,
θα είναι ουσιαστικά η «συνοικία των ρομπότ», με
επικεφαλής το διάσημο Gundam, ύψους σχεδόν 20
μέτρων. Η επέλαση των ανθρωποειδών θα είναι έντονη
επίσης και στα δύο αεροδρόμια, σε εστιατόρια και σε
κομβικά σημεία της πόλης, ενώ τα πρώτα ξενοδοχεία
με ρομπότ έχουν ανοίξει ήδη τις - αυτόματες - πύλες
τους.
Αντίστοιχη ευρεσιτεχνία με αυτήν των Robot Man θα
είναι και τα Robot Taxi.
Οι επισκέπτες και οι αθλητές, εκτός από το
πολυδαίδαλο, πλην εξαιρετικά εύχρηστο, δίκτυο
σιδηροδρόμων, τα αστικά λεωφορεία, τα τραμ, κλπ.,
θα διαθέτουν ως επιλογή μετακίνησης και τα Robot
Taxi.
Ο ιαπωνικός κολοσσός ηλεκτρονικών παιχνιδιών
DeNA ανέλαβε τον σχεδιασμό στην κυκλοφορία ως το
καλοκαίρι του 2021 τα ταξί χωρίς οδηγό. Η ευόδωση
του έργου αυτού θα αποτελεί σημαντικό τεχνολογικό
επίτευγμα, δεδομένου πως γίγαντες της τεχνολογίας -
σελ. 43

όπως οι Google, Apple, Uber - αλλά και της αυτοκίνησης
- BMW, Toyota, Mercedes - ανταγωνίζονται έντονα για
την πρωτιά της αυτόνομης μεταφοράς.
Στο Τόκιο, την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη στην
πλανήτη με 13,6 εκατομμύρια κατοίκους, κατά την
διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων είχε εκτιμηθεί πως
θα προστεθούν 920.000 ξένοι, ημερησίως.
Προκειμένου να διευκολυνθεί η συνεννόηση στη μικρή
αυτή «Βαβέλ», ο ιαπωνικός ιδιωτικός και δημόσιος
τομέας συνεργαζόμενοι εργάζονται πυρετωδώς: Το
Εθνικό Ινστιτούτο Πληροφοριακών συστημάτων και
Επικοινωνιακών Τεχνολογιών δημιούργησε το «Voice-
Tra», μία μεταφραστική εφαρμογή που περιλαμβάνει
27 γλώσσες.
Το λογισμικό θα είναι διαθέσιμο σε υπολογιστές και
κινητά τηλέφωνα, καθώς και σε σημεία τουριστικού
ενδιαφέροντος, και για λόγους ασφαλείας σε
νοσοκομεία.
Η Panasonic, εξάλλου, σχεδιάζει ένα gadget μεγέθους
παλάμης το οποίο φοριέται στο λαιμό και μεταφράζει
την ιαπωνική σε δέκα γλώσσες, όπως επίσης και το
αντίστροφο.
Η εταιρεία σκοπεύει να προμηθεύσει τους επισκέπτες με
μία εφαρμογή που θα σκανάρει τις ιαπωνικές επιγραφές,
μεταφράζοντάς τες, οπότε τα gadget αναβαθμίζονται
σε ρόλο περιφερόμενου μεταφραστή.
Μια ακόμη τεχνολογική πρωτοτυπία του Τόκιο αφορά
στην ποιότητα μετάδοσης των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας NHK αναμένεται
να μεταδώσει τους Αγώνες σε εντυπωσιακή ευκρίνεια,
σε υπέρ ανάλυση 8Κ HD.
e-Δίαυλος |
Μία τηλεόραση 8Κ διαθέτει μια εξωπραγματική
ανάλυση, των 7,680 επί 4,320 πίξελ, 16 φορές
περισσότερα, δηλαδή, από την τρέχουσα HD
τεχνολογία.
Σε μία οθόνη 8Κ, η εικόνα εμφανίζεται τόσο ευκρινής,
ώστε να μοιάζει τρισδιάστατη, παρότι δεν είναι.
Έτσι, αυτοί θα είναι οι Ολυμπιακοί Αγώνες της
εξωπραγματικής πραγματικότητας.
3.4. Ολυμπιακοί - ύμνος στην «πράσινη» τεχνολογία
Η ιαπωνική κυβέρνηση θα δαπανήσει περί τα 40
δισεκατομμύρια γιεν (330 εκατομμύρια δολάρια) για
την οικοδόμηση μίας «κοινωνίας υδρογόνου».
Στόχος είναι να καταστεί το υδρογόνο η πηγή
ενέργειας του Ολυμπιακού Χωριού, για τουλάχιστον
100 λεωφορεία, την αίθουσα Τύπου και τους κοιτώνες
των αθλητών. Επιπλέον, στο πλαίσιο ενός ευρύτερου
σχεδίου απεμπλοκής της χώρας από την πυρηνική
ενέργεια, αλλά και από κάθε πηγή που έχει «κόστος» για
τον πολίτη και το περιβάλλον, η ιαπωνική κυβέρνηση
προωθεί τη λύση των βιοκαυσίμων, μεταξύ άλλων
από... φύκια.
Σε συνεργασία με τον αμερικανικό κολοσσό
αεροναυτικής, Boeing, η κυβέρνηση φιλοδοξεί να
κινήσει αεροπλάνα και λεωφορεία με τη δύναμη των
Το τρένο μαγνητικής αιώρησης σε δοκιμαστική διαδρομή άγγιξε
τα 603 χμ/ώρα
σελ. 44
φυκιών που, σε σχέση με τα πετρελαιοειδή, περιορίζουν
την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα έως και 70%.
Τα μετάλλια της διοργάνωσης εξάλλου, θα έχουν
έντονο το ελληνικό στοιχείο, αλλά κι έναν πρωτότυπο
και φιλικό προς το περιβάλλον, τρόπο κατασκευής.
Στην μπροστινή τους όψη θα έχουν την αρχαιοελληνική
Θεά Νίκη, ιστάμενη μπροστά από το Παναθηναϊκό
Στάδιο, το Καλλιμάρμαρο, ενώ στο πίσω μέρος τους
έχουν το logo των αγώνων του Τόκιο.
Ο Τζουνίτσι Καβανίσι ανέλαβε τον σχεδιασμό των
5.000 μεταλλίων, για τους αθλητές που θα ανέβουν
στον βάθρο των νικητών, προκρινόμενος ανάμεσα από
400 τουλάχιστον επίδοξους σχεδιαστές.
Η κατασκευή των μεταλλίων έγινε από ανακυκλωμένα
κινητά τηλέφωνα, που συλλέχθηκαν από όλη την
Ιαπωνία. Περισσότεροι από 78.000 τόνους ηλεκτρονικών
συσκευών συγκεντρώθηκαν (δηλαδή πάνω από
6.000.000 smartphones), απ’ τις οποίες απομονώθηκαν
όλα τα μεταλλικά στοιχεία που ήταν αναγκαία για την
κατασκευή των μεταλλίων (εξήχθησαν 32 κιλά χρυσού,
που κοστολογούνται στα 1,4 εκατ. δολάρια, 3.500 κιλά
ασήμι και 2.200 κιλά χαλκός).
3.5. Αγωνιστικό σκέλος.
Αναφορικά με το αγωνιστικό σκέλος της 32ης
Ολυμπιάδας, η ΔΟΕ επιβεβαίωσε ότι θα εισαχθούν
επιπλέον αθλήματα, συμπεριλαμβανομένων του
μπάσκετ 3*3, της ποδηλασίας BMX και Madison.
Η νέα πολιτική της ΔΟΕ επιτρέπει την εισαγωγή
καινούριων αθλημάτων στο πρόγραμμα των
Ολυμπιακών Αγώνων προκειμένου να μεγαλώσει ο
κύριος "κορμός" των εκδηλώσεων, και να ενισχυθούν με
νέο αίμα οι αγωνιστικοί χώροι, αλλά και με νεώτερους
θεατές οι κερκίδες.
Έτσι, σε αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες στα 39
αθλήματα θα προστεθούν η Αναρρίχηση, το Καράτε, το
Σκέιτμπορντινγ και το Σέρφινγκ, ενώ θα επιστρέψουν
το Μπέιζμπολ και το Σοφτμπολ, που μετακινήθηκαν
από τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες μετά το 2008.
Έναν ακόμη νεωτερισμό συνιστά το γεγονός ότι
πιθανόν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2021 να
συμμετάσχει αθλήτρια με απινιδωτή.
e-Δίαυλος |
Η Καταρίνα Μπάουερ, 30 ετών, καταγόμενη από την
Γερμανία και αθλήτρια στο άλμα επί κοντώ, από μικρή
ηλικία αντιμετωπίζει πρόβλημα υγείας οφειλόμενο
στις καρδιακές αρρυθμίες, και έχει προβεί σε σχετική
χειρουργική επέμβαση.
Η ίδια, ωστόσο, θέλησε να μην εγκαταλείψει τον
πρωταθλητισμό, αλλά να λάβει κανονικά μέρος στους
Αγώνες.
Το μηχάνημα του απινιδωτή ενεργοποιείται μόνο σε
περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
3.6. Ο αθλητής-ρομπότ.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν πάρει, επομένως, τον
δρόμο τους, βαδίζοντας με ρυθμούς ταχύτατους προς
το 2021 και προς την αδιάλειπτη πορεία τους μέσα στο
χρόνο. Κατά την διάρκεια των Αγώνων θα προβληθούν,
δεόντως, τα επιτεύγματα της σύγχρονης Ιαπωνίας,
όπως και η προϊούσα τεχνολογία του καπιταλιστικού
συστήματος. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες εν
γένει διεξάγονται, πλέον, με όλη εκείνη την πολυτέλεια,
τον απαστράπτοντα εντυπωσιασμό και τη χλιδή που
οφείλει να χαρακτηρίζει κάθε συμβάν παγκοσμίου
ενδιαφέροντος. Ως γεγονός ενταγμένο πλήρως στο
αγοραίο πνεύμα του καιρού, είναι αναμενόμενο να
απηχεί και τα αντίστοιχα ηθικά και πολιτικά δεδομένα
που διέπουν τον υλικό και «οικονομίστικο» τρόπο
σκέψης του σύγχρονου, εκφυλισμένου σ’ ένα βαθμό,
κόσμου.
Επειδή, όμως, ως Έλληνες, έχουμε ακόμη κάτι στο DNA
μας από την πνευματική Αρχαία Ολυμπία, καλό είναι να
γίνει τουλάχιστον μια επισήμανση στην μετεξέλιξη αυτή
του θεσμού, από τον αγνό, λιτό και ιερό του χαρακτήρα,
τον γεμάτο συμβολισμούς και θέωση, σε ένα πανηγύρι
φανταχτερό, θορυβώδες, σκόπιμο, γεμάτο πλούτο, και
τεχνικούς και σωματικούς εντυπωσιασμούς.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες χρησιμοποιούνται, πλέον, ως
δήθεν λευκά περιστέρια για να μεταδώσουν παντού το
μήνυμα της πολιτικής και οικονομικής εξέλιξης και της
ισχύος ενός κράτους καθώς και της επιρροής του στην
γεωπολιτική σφαίρα.
Ο υλικός ή τεχνοκρατικός πολιτισμός έχει κατακυριεύσει
σελ. 45
και σχεδόν επιπεδοποιήσει τον δυτικό κόσμο. Πώς θα
μπορούσαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες να μείνουν έξω από
αυτή την ανταγωνιστική φρενίτιδα;
Με κέντρο τον αθλητή-ρομπότ, έχουν αποκτήσει τον
χαρακτήρα ενός παγκόσμιου Mega Event, παρασύροντας
έτσι στο διάβα τους όχι μόνο εγκαταστάσεις και
ακίνητα, αλλά και ανθρώπους-αθλητές, που λαχταρούν
με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, να αποσπάσουν εκείνα
τα οφέλη που μπορεί να τους προσφέρει ένα μετάλλιο.
Το ντόπινγκ, όμως, μέσω του οποίου εκτός των άλλων
επιδιώκεται η αντοχή στην υπερβολική προπόνηση
που απαιτείται για τα εξωγήϊνα ρεκόρ, μετατρέπει τον
άνθρωπο σε άλογο κούρσας. Εξάλλου, η γενετική
τεχνολογία θεωρείται ότι έχει εισχωρήσει ήδη και στον
αθλητισμό, για να κάνει και τον άνθρωπο ρόμποκοπ.
Ποιος ξέρει; Ίσως και να είμαστε πλέον στο κατώφλι
της κατασκευής του βιονικού υπερανθρώπου. Ίσως και
να σχεδιάζεται το μετανθρώπινο μέλλον.
Απέναντι σε ένα παντοδύναμο παγκόσμιο σύστημα, δεν
μπορεί κανείς να σταματήσει κανέναν από το να οδεύει
με λαιμαργία προς αυτό που θεωρεί «όφελος». Απλώς
διατυπώνουμε μια επιφύλαξη, προς όλα όσα υπόσχεται
ο ακραίος ευδαιμονισμός του τεχνοκρατικού κόσμου.
Εξάλλου, η έκρηξη της σύγχρονης τεχνολογίας, ο
κυβερνοχώρος και όλα αυτά, επιγέννησαν και μια
ιδιότυπη ελευθερία, που διαθέτει ίσως και ορισμένα
στοιχεία σκλαβιάς, θέτοντας στο περιθώριο τον ίδιο
τον άνθρωπο ως αξία.
3.7. Η σκοπιμότητα του αθλητικού ζήλου της
πυρηνικής Ιαπωνίας.
Πού οφείλεται, όμως, ο τόσο μεγάλος «αθλητικός»
ζήλος της Ιαπωνίας;
Η απάντηση είναι απλή: Όλα γίνονται στο πλαίσιο του
στόχου αναίρεσης των αρνητικών καταγραφών και
συνειρμών σχετικά με τη μόλυνση και την καταστροφή
του περιβάλλοντος.
Εξαίρεται, επομένως, ο τεχνολογικός παράγοντας και
επιστρατεύεται ο υπερ-τεχνολογικός εντυπωσιασμός,
προκειμένου να σβηστούν από τη μνήμη οι οδυνηρές,
μετά το πυρηνικό ατύχημα στην Φουκουσίμα το
e-Δίαυλος |
Η Koike, κυβερνήτης του Τόκιο – Πηγή Photo: REUTERS/Marcos
Brindicci
2011, μνήμες και καταγγελίες για την μόλυνση του
περιβάλλοντος και την υπερ-χρήση της πυρηνικής
τεχνολογίας.
Κάθε έλλογος άνθρωπος θα πίστευε ότι ο όλεθρος
που έσπειραν τον Αύγουστο του 1945 τα ατομικά
μανιτάρια που σκέπασαν τον ουρανό της Χιροσίμα
και του Ναγκασάκι, θα σήμαινε και την απόφαση της
Ιαπωνίας να πρωτοστατήσει ενάντια στη χρήση των
πυρηνικής ενέργειας.
Ο φόβος μιας νέας πυρηνικής Αποκάλυψης θα έπρεπε
να σηματοδοτήσει την ρήξη με τις επιλογές που θα
έφερναν σε ανάλογο κίνδυνο την ίδια την Ιαπωνία και
τον κόσμο.
Και όμως. Δεν έγινε έτσι, αλλά όπως συχνά συμβαίνει
στην ψυχολογία, το θύμα ταυτίστηκε με τον εχθρό
του, σε τέτοιο σημείο ώστε να είναι το ίδιο ο θύτης
εναντίον όλων.
Αν η τραγωδία του 1945 οφειλόταν, όμως, σε καθαρά
ανθρωπογενή αίτια, αντίθετα η καταστροφή του
2011 οφείλεται σε φυσικά φαινόμενα, οι δυσμενείς
επιπτώσεις των οποίων επιδεινώθηκαν βέβαια από
ανθρώπινες αποφάσεις.
Τα δύο γεγονότα διαθέτουν ένα κοινό στοιχείο, το
ότι συγκλόνισαν τον κόσμο. Λογικά θα έπρεπε ο
Μάρτιος του 2011 να αποτελέσει στην ιαπωνική
ιστορία την αφορμή για ένα ρήγμα παρόμοιο με εκείνο
σελ. 46
του Αυγούστου του 1945, που θα όριζε το τέλος ενός
ιδιαίτερου μοντέλου οργάνωσης του κράτους και
της οικονομίας. Όμως, οι αποφάσεις που λάμβανε
σταδιακά η ολιγαρχία των ιθυνόντων, αρχίζοντας μόλις
μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είχαν ως
αποτέλεσμα τη σημερινή πυρηνική Ιαπωνία.
Το «σύνδρομο της Χιροσίμα», δηλαδή ο φόβος και η
αποστροφή του ιαπωνικού λαού απέναντι σε οτιδήποτε
σχετιζόταν με τα πυρηνικά, είχε για καιρό ωθήσει τις
ιαπωνικές κυβερνήσεις στο να καλύψουν με άκρα
μυστικότητα την στρατιωτική συνεργασία τους (mit-
suyoku) με την στρατηγική πυρηνικής αποτροπής των
Ηνωμένων Πολιτειών.
Η απόφαση για εφαρμογή μιας εθνικής ενεργειακής
πολιτικής με κύριο άξονα την πυρηνική ενέργεια,
ενεργειακών της αναγκών.
κατέστη δυνατή μέσα σε καθεστώς πλήρους
Έτσι, την ίδια στιγμή που η «διεθνής κοινότητα» εστίαζε
αδιαφάνειας, με παραποίηση των γεγονότων,
την προσοχή της στην απειλή που (δήθεν;) προερχόταν
απόκρυψη της αλήθειας, και χωρίς την έγκριση της
από τη Βόρεια Κορέα, η Ιαπωνία ξέφευγε από τη
λαϊκής ετυμηγορίας.
διεθνή επαγρύπνηση και ακολουθούσε το πυρηνικό της
Η καταστροφή της Φουκουσίμα, εκτός των άλλων,
πεπρωμένο, επισημαίνει ο Gavan McCormack.
αποκάλυψε και την πολύπλευρη χειραγώγηση που
Σήμερα, εκτιμάται, ότι η Ιαπωνία έχει πέσει θύμα
ασκήθηκε τεχνηέντως για την υλοποίηση ενός τέτοιου
καταστροφικών σφαλμάτων εκτίμησης, έλλειψης
πυρηνικού προγράμματος.
διαφάνειας, υποβάθμισης κινδύνων και παράνομων
Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας με τον καιρό
πρακτικών, που διαμόρφωσαν την ιστορία της τα
εξαπλώθηκε και καθιερώθηκε, οδηγώντας τη χώρα στο
τελευταία πενήντα χρόνια.
οριακό σημείο που βρίσκεται σήμερα.
Ο ανταγωνισμός φέρνει αντιμέτωπες αφενός μια
Η αναζήτηση νέων μορφών παραγωγής ενέργειας και
πολιτική γραφειοκρατία προσδεδεμένη με ζήλο στην
κοινωνικής, οικονομικής ανάπτυξης, και εν τέλει ενός
ιδέα της πυρηνικής Ιαπωνίας, και αφετέρου μια κοινωνία
καινούριου κοινωνικού μοντέλου, επικράτησε ως το
των πολιτών, που ανυπομονεί για την ανάδυση νέων
κύριο αίτημα για το μέλλον της ιαπωνικής κοινωνίας.
κοινωνικών, οικονομικών και οικολογικών δεδομένων.
Το γεγονός, όμως, ότι μια χώρα, που μαρτύρησε από τα
Ο λαός της, όμως, και οι λαοί του κόσμου οφείλουν να
πυρηνικά όπλα, εναγκαλίσθη με θέρμη - που ορισμένες
αναρωτηθούν, εάν θα πρέπει ή όχι να συνεχιστούν οι
φορές άγγιζε τα όρια της ψύχωσης - αυτήν την πηγή
ίδιες επιλογές. Στο ερώτημα «Χιροσίμα ή Φουκουσίμα»,
ενέργειας, αποτελεί πραγματικό παράδοξο.
θα πρέπει να απορρίψουν και τα δυο.
Απολαμβάνοντας προνομιακή και προστατευόμενη
Και να πυκνώσουν οι φωνές που επισημαίνουν την
θέση στη σφαίρα επιρροής των Ηνωμένων Πολιτειών,
επείγουσα ανάγκη εφαρμογής μιας πραγματικά
η Ιαπωνία μετατράπηκε τα τελευταία χρόνια: α) σ’
δημοκρατικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων για την
ένα κράτος που κάνει ευρύτατη χρήση της πυρηνικής
απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων από το έδαφος
τεχνολογίας, και β) σε υπερδύναμη του πλουτωνίου.
της χώρας και τον προγραμματισμό εγκατάλειψης της
Το τελευταίο, που αποτελεί το πιο επικίνδυνο ορυκτό
πυρηνικής ενέργειας για πολιτικούς σκοπούς.
που γνωρίζει η ανθρωπότητα, θεωρείται στην χώρα
αυτή ως η μαγική λύση για τη διασφάλιση των
e-Δίαυλος | σελ. 47
4. Επίλογος. Η «κρυφή» τραγική ειρωνεία των
Ολυμπιακών του 2021.
Η εκκωφαντική τεχνολογία θα περιτυλίξει,
επομένως, τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το
2021 - εφόσον βέβαια όλα διεξαχθούν κανονικά -
αποπροσανατολίζοντας ή σκεπάζοντας κάθε φωνή
και κάθε συνείδηση με τη λάμψη τους. Η λάμψη όμως
αυτή σκοπεύει και θα κρύψει μιαν αντίφαση που βοά.
Μια τραγική ειρωνεία. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1964
λειτούργησαν ίσως ως μνημόσυνο της καταστροφής
και των νεκρών της ατομικής βόμβας. Η Ιαπωνία
όμως δεν αντιτάχθηκε στον πυρηνικό όλεθρο, αλλά
ταυτίστηκε πολιτικά και πυρηνικά με τον εχθρό της.
Έγινε, μάλιστα, βασιλικότερη του βασιλέως…
Το πυρηνικό ατύχημα στη Φουκουσίμα, το 2011,
θεωρείται τόσο καταστροφικό ώστε να παρομοιάζεται
με αυτό του Τσερνομπίλ. Ο σεισμός, το τσουνάμι, οι
καταστροφές, και τα ανθρώπινα θύματα, αποτελούν
τις πρόσφατες δραματικές σκηνές μιας χώρας, που
δεν συνετίστηκε από την οδυνηρή της εμπειρία.
Αντίθετα, θεωρείται πλέον απολύτως εξαρτημένη από
την ενέργεια που προκαλείται απ’ την διάσπαση των
ατομικών πυρήνων. Δια των Ολυμπιακών Αγώνων,
ωστόσο, μέσα απ’ την ατμόσφαιρα της γιορτής και της
ευφορίας, θα διακηρύξει πως, δήθεν, έχει ένα ευρύτερο
σχέδιο απεμπλοκής της χώρας από την πυρηνική
ενέργεια…
Η ολυμπιακή δάδα των Αγώνων του 2021, η «σάκουρα»,
που σημαίνει άνθος κερασιάς, κατασκευάστηκε από
σκουπίδια που υπήρχαν στα προσωρινά καταλύματα
των θυμάτων από τον σεισμό και το τσουνάμι στην
πυρηνική Ιαπωνία του 2011. Τα Άνθη κερασιάς
τα ζωγράφισαν παιδιά της κατεστραμμένης αυτής
περιοχής, αποτελώντας την πηγή έμπνευσης του
σχεδιαστή της δάδας, Τοκουτζίν Γιοσιόκα, με την ευχή
του «για ειρήνη και παρηγοριά των ανθρώπων σε
μια περιοχή που ανακάμπτει». Ποιό show, άραγε, θα
δούμε πάλι, το οποίο θα επιφατικά θα αποκρύπτει την
αντίφαση για την ύπαρξη της πυρηνικής δύναμης στη
Φουκοσίμα, κοντά στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι;
Αλλά και λίγο παραπέρα, στις άλλες περιοχές του
e-Δίαυλος |
κόσμου, υπάρχουν τόσες συγκρούσεις και τοπικοί πόλεμοι.
Θα μπορέσει, άραγε, αυτή τη φορά, κατά τη διάρκεια των
Ολυμπιακών Αγώνων του 2021 να ισχύσει η ολυμπιακή
εκεχειρία, ώστε για λίγο να δώσει μια ανάσα στον κόσμο;
Οι ιθύνοντες του ολυμπιακού χώρου θα αναδείξουν
την αξία της παγκόσμιας ειρήνης και θα καταβάλλουν
κάθε προσπάθεια για την εφαρμογή της εκεχειρίας που
γέννησε η Ολυμπία μέσα απ’ την οδυνηρή εμπειρία του
πολέμου; Η συμβολή των Ολυμπιακών Αγώνων στο
όραμα της ειρήνης, η ισχύς της ολυμπιακής εκεχειρίας,
έστω και για ένα λεπτό στον ταραγμένο αυτό πλανήτη,
θα μπορούσε, τουλάχιστον, να απαλύνει κάθε αρνητικό
ολυμπιακό συνειρμό, λειτουργώντας ως συγκλονιστική
δικαίωση της ύπαρξής τους…
*******
*Η Κωνσταντίνα ΓΟΓΓΑΚΗ είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη
Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Εθνικού &
Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και διδάσκει «Εισαγωγή
στη Φιλοσοφία & στη Φιλοσοφία του Αθλητισμού».
Ολοκλήρωσε τις Βασικές Σπουδές στο ΤΕΦΑΑ Παν/μίου Αθηνών,
και στη Φιλοσοφική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών, ενώ έχει
σπουδάσει και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου Ελλάδος.
Από το 1997 είναι αριστούχος διδάκτωρ του Παν/μίου Αθηνών,
όπου υποστήριξε δημόσια το PhD in Philosophy of Sport, που είχε
εκπονήσει στη Δανία με θέμα ‘The Semiotic of Delphic Myths’.
Πραγματοποίησε επίσης Μεταπτυχιακές Σπουδές «Φιλοσοφίας»
(1982-1989) στη Β’ Έδρα Φιλοσοφίας, Ευάγγελου Μουτσόπουλου,
και «Δραματικής Ποίησης» (1988-1990) στο Κλασικό Τμήμα της
Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στο Københavns Univ., Inst. for Nygraesk og Balkanistik, ολοκλήρωσε
σε επίπεδο Μεταπτυχιακών Σπουδών το θέμα: «Den europæiske
litteraturs seimiotik i det 19. århundrede og undersøgelse af karakter-
istika for nygræske studier i Danmark» (1990-1991), ενώ στο Insti-
tut for Graesk og Latin, πραγματοποίησε Μεταπτυχιακές Σπουδές
«Philosophy», με θέμα «Søren Aabye Kierkegaard. Τhe progenitor
of 20th-century existential philosophy» (1992-1993). Σε συνεργασία
των Inst.for Graesk και Danmarks Højskole for Legemsøvelser
ολοκλήρωσε τις Μεταπτυχιακές Σπουδές με θέμα «The Mythologi-
cal Sources of the Delphic Games. A Juxtaposition with the relevant
European Research of the 20th century» (1992-1993).
Επίσης, στο Institut for Nordisk Filologi του Københavns Universitet
σπούδασε σε Μεταπτυχιακό επίπεδο «The Semiology of Nordisk My-
thology» (1992-1993). Από το 1999 είναι εκλεγμένο μέλος ΔΕΠ του
Παν/μίου Αθηνών. Είναι συγγραφέας των βιβλίων “Οι αντιλήψεις
των αρχαίων Ελλήνων για τον αθλητισμό”, εκδ. Τυπωθήτω-Γ.
Δαρδανός, Αθήνα 2003, και “Το ολυμπιακό ιδεώδες. Παγκόσμια
κρίση και προοπτικές”, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2013.
σελ. 48
 ΠΑΝΔΗΜΙΑ & Λόγος ελπίδας

Παντελής ΖΩΓΡΑΦΟΣ

ΕΛΠΙΔΑ ΔΙΑΦΥΓΗΣ
Γράφει ο Χρήστος ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ*

Πίσω από κλειστά παράθυρα κλωθογυρίζει μασκοφορεμένη η ζωή.

Έξω ο κόσμος άφαντος.
Ερμητικά οι πόρτες σφαλιστές.
Μην τάχα κηρύχτηκε ξάφνου πόλεμος; Χτύπα ξύλο!
Μα, τότε, γιατί μας δακτυλοδείχνουν επίμονα από τηλεοράσεως αυτοί οι κουστουμαρισμένοι;
Φταίξαμε σε κάτι;
"Έχουμε πόλεμο", ανακοινώνει επίσημα ο κυβερνήτης και συμπληρώνει απνευστί, "τούτος ο πόλεμος είναι
αόρατος, δίχως πυρά πραγματικά"!

e-Δίαυλος | σελ.49
 Από δίπλα ο επιστήμονας πασκίζει να εξηγήσει.
Λέει πως πρόκειται για έναν ιό που ξέφυγε απ' τα εργαστήρια και η διασπορά του θα χτυπήσει οσονούπω τις
ανθρώπινες ζωές,
Τους ξέφυγε λοιπόν! "Φυλαχτείτε απ' τον αόρατο εχθρό¨, επαναλαμβάνουν καθημερινά οι εκφωνητές από
ραδιοφώνου και τηλεοράσεως.
"Φορέστε μάσκες, να σωθείτε", κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου οι λοιμωξιολόγοι, "σε καραντίνα άπαντες",
αποφασίζει η κυβέρνηση...
Και εγένετο ούτως σκότος!
Τώρα, η διασπορά του αόρατου ιού κανοναρχεί τις ζωές μας.
Κλειστά τα καταστήματα, σχολεία, θέατρα κλειστά.
Μόνο η ανασφάλεια περιδιαβαίνει αλώβητη τις οδούς και ταλανίζει τις ψυχές μας.
Η αλλοτρίωση επωμίζεται νεωτερικές προοπτικές.
Η προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα, επιφέρει κατ’ ανάγκη, πλείστες αλλαγές.
Το άγχος, τα φοβικά σύνδρομα, η ανασφάλεια, οι ψυχολογικές διαταραχές, η ανέχεια και προπαντός η άγνοια για
το άγνωστο, διαμορφώνουν μια άλλη, ολότελα διαφορετική πραγματικότητα.
Τώρα, καλούμαστε ν’ αποδεχτούμε αυτή την απροσδιόριστη κατάσταση και να προσαρμόσουμε τις συμπεριφορές
μας.
Η επανατοποθέτηση στις στανικές αλλαγές, κανείς δεν ξέρει πού θα οδηγήσει.
Οι νοσοκομειακοί γιατροί, πιστοί στον όρκο του Ιπποκράτη, πασκίζουν αγόγγυστα, νυχθημερόν, προκειμένου να
γιάνουν τους ασθενείς.
Ποιον να φροντίσουν πρώτα, ποιος πρώτα-πρώτα να σωθεί;
Ξένος, ανώνυμος, δικός και αδερφός γίνονται ένα.
Απ' το απέναντι μπαλκόνι ο σαξοφωνίστας κερνάει μελωδίες αμισθί τα ώτα των εσώκλειστων, σαρκάζοντας τον
όλεθρο που ενέσπειρε η πανδημία.
Ελάχιστες ανθρώπινες σκιές, σκυφτές, σαν από τα κάτεργα βγαλμένες, κυκλοφορούν βιαστικές.
Οι αγκαλιές, τα φιλιά, οι χειραψίες φαντάζουν αναμνήσεις μιας άλλης εποχής.
Η δια ζώσης επικοινωνία ρομαντζάρει σε μουσειακές τηλεοπτικές και ιντερνικές σκηνές. Αβέβαιο γαρ το μέλλον.
Πομποί και δέκτες σε συνεχή αλληλεπίδραση!
Υπάρχει φως, υπάρχει ελπίδα διαφυγής;
Έωλα κι αναπάντητα τα ερωτήματα. Άσπρο-μαύρο και η ταινία βουβή; Μα η παλέτα έχει κι άλλα χρώματα.
Η φύση περιγελά τους ιούς, χαρίζοντας στον καμβά της και το πράσινο.
Η θάλασσα και ο ουρανός θα ναι πάντα εδώ να χρωματίζουν τούτο τον κόσμο με το γαλάζιο τους.
Το όνειρο δεν έχει τελειωμό και η ελπίδα στρατεύεται στα μετερίζια της ανάγκης.

--------

(*) ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΣΤΕΡΓΙΟΥ.

Αποφοίτησε από τη Δραματική Σχολή Αθηνών Γ. Θεοδοσιάδη. Εργάστηκε στο ΚΘΒΕ 36 χρόνια-ηθοποιός και σκηνοθέτης.
Δίδαξε σε Δραματικές Σχολές και σε θεατρικά εργαστήρια.
Επίσης δίδαξε στην ΣΕΛΜΕ και ΣΕΛΔΕ (Σχολή επιμόρφωσης λειτουργών μέσης εκπαίδευσης και Σχολή λειτουργών δημοτικής
εκπαίδευσης), Αγωγή της έκφρασης του λόγου και Προσεγγιστική διαδικασία.
Σκηνοθέτησε 65 θεατρικά έργα. Διετέλεσε Διευθυντής του Θεάτρου «ΟΔΟΣ»

e-Δίαυλος
e-Δίαυλος| | σελ.
σελ.2650
 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ :
Η πλαστογραφία μιας λέξης
Μιλούμε συχνά για καιρούς κρίσιμους ή και
δραματικούς. Για να έχει όμως η φράση αυτή ακριβές
νόημα, πρέπει να περιγράφουμε τα δραματικά στοιχεία
με τρόπο σαφή.
Να καταδεικνύουμε π.χ. πώς και γιατί είμαστε
εγκλωβισμένοι σε μια πραγματικότητα που δεν θα
μας επιτρέπει για πολύ ακόμη να συνεχίσουμε να
υπάρχουμε σε καθεστώς μετριοκρατίας αν δεν θέλουμε
να εξαφανιστούμε ως λαός.
Πλησιάζει η ώρα που ή θα ξεπεράσουμε τον εαυτό μας
ή θα τον απολέσουμε.
e-Δίαυλος |
Θανάσης ΧΡΗΣΤΟΥ (1947- )
Γράφει ο Κώστας ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ*
Για τούτο και το ουσιώδες δεν είναι να γνωρίζουμε
ποιοι κίνδυνοι μας απειλούν (λίγο- πολύ τους ξέρουμε)
αλλά να καθορίσουμε τι ακριβώς και πώς το απειλούν.
Σε αυτή τη συνειδητοποίηση, καίριας σημασίας είναι
η αποκατάσταση του νοήματος των λέξεων και των
ορισμών, η συνειδητοποίηση ποιες ιδέες επιτείνουν το
αδιέξοδο καλλιεργώντας την κοινωνική διάλυση και
την εθνική ηττοπάθεια.
Μια τέτοια λέξη-ιδέα είναι ο φιλελευθερισμός,
σελ.51
στον οποίο έχουν βρει τη νέα τους ενότητα όλες οι
παρασιτικές δυνάμεις της χώρας, δεξιές και αριστερές.
Η ρήση του Καρλ Μαρξ είναι γνωστή: οι κυρίαρχες
ιδέες μιας εποχής είναι οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης.
Ποια είναι όμως αυτή η τάξη στην παρασιτικά οργανωμένη
(τόσο κοινωνικά όσο και πολιτικά) ολιγαρχική Ελλάδα,
ειδικά σήμερα, στις συνθήκες ευρωγραφειοκρατικής
ηγεμονίας και παγκοσμιοποίησης;
Και γιατί η τάξη αυτή ομνύει στον φιλελευθερισμό;
Θα πρέπει κατ’ αρχάς να σημειώσουμε πως λόγω της
κλασικής παράδοσης και του εγγενούς ελληνικού
ατομικισμού αλλά και για ιστορικούς λόγους (αφενός
λόγω της ταύτισης του Κόμματος των Φιλελευθέρων
με την αστική ανάπτυξη και την εθνική ολοκλήρωση
και αφετέρου λόγω της οδυνηρής εμπειρίας του
αυταρχισμού της δεξιάς), ο φιλελευθερισμός στην
Ελλάδα είχε πάντα θετικό πρόσημο. Δυστυχώς όμως,
εδώ και πολλά χρόνια, η λέξη αυτή, όπως και πλήθος
άλλες, έχει ευτελιστεί.
Η πολιτική εξαφάνιση του Κέντρου, κληρονόμου του
ελληνικού φιλελευθερισμού, επέτρεψε την ιδιοποίηση
του όρου από την ιστορική δεξιά που θυσίασε ως έλασσον
τις ιδέες περί πατρίδας- θρησκείας- οικογένειας, στις
οποίες κάποτε υποκριτικά ορκιζόταν, προκειμένου να
διασφαλίσει το μείζον γι’ αυτήν: την ταξική κυριαρχία
αυτών που εκπροσωπεί μέσω της ιδιωτείας και της
επιλεκτικής χρήσης του κράτους για να διασφαλίζεται
η παρασιτική επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
Το πλέον εντυπωσιακό όμως δεν είναι αυτό. Είναι η
προσχώρηση τα τελευταία χρόνια και της αριστεράς
στη λογική ενός δικαιωματικού φιλελευθερισμού, στον
μυστικισμό της αγοράς.
Έναν μυστικισμό που εδράζεται στην πίστη ότι η έλευση
μιας δικαιότερης κοινωνίας απαιτεί να ξεριζωθούν τα
μέλη της κοινωνίας από τους παραδοσιακούς τους
δεσμούς οι οποίοι εμποδίζουν την επέκταση των αγορών.
Για τον «φιλελευθερισμό» αυτόν, οι εθνικές ρίζες πρέπει
να εξαλειφθούν, η φύση να σχετικοποιηθεί, τα σύνορα
να καταργηθούν, το παρελθόν να το σκεπάσει η λήθη.
Η δικαιοσύνη περιορίζεται στη μάχη εναντίον όλων των
διακρίσεων. Ένας τέτοιος αριστερός προοδευτισμός
(που ξεχνά τις κοινωνικές συγκρούσεις) πολύ εύκολα
e-Δίαυλος |
ενσωματώνεται στο σύστημα της αγοράς.
Καθώς η οικονομική δεξιά επενδύει εμπορικά στην
αποσύνθεση των παραδοσιακών κοινωνικών μορφών
και προδίδει το έθνος, συντελείται μια απίθανη
ιδεολογική ώσμωση με την πολιτική αριστερά που
προδίδει τον λαό.
Οι δύο όψεις του νέου φιλελευθερισμού συνενώνονται.
Όμως η αριστερά, καθώς βρήκε μια νέα ώθηση για τις
παλαιές της αυταπάτες, πουλώντας την ψυχή της χάριν
του κυβερνητισμού, της παραγωγικότητας και του
καπιταλιστικού απεριόριστου, έπρεπε να βρει τρόπο να
καλύψει αυτή την προδοσία.
Και τον βρήκε στην καταγγελία όχι της εκμετάλλευσης
πλέον αλλά στις ποικίλες ανισότητες στα πεδία του
σεξισμού, του ρατσισμού, του θρησκευτικού φανατισμού
κ.λπ.
Αποσιωπώντας ή υποβαθμίζοντας όλες τις δομικές
ανισότητες που παράγουν οι κοινωνικές πολιτικές
φιλελεύθερης έμπνευσης, η επιδίωξη της ισότητας
αφορά πλέον την κριτική στα «στερεότυπα» όπως
ονομάζονται οι φυσικές και ηθικές αξίες, ή στο
«ξεπέρασμα» των ταμπού.
Η αναφορά στην οικονομική εκμετάλλευση ανθρώπου
από άνθρωπο είναι πια ντεμοντέ.
Η κοινωνική αθλιότητα δεν ερμηνεύεται πλέον
με ταξικούς όρους αλλά με όρους κοινωνικής
θυματοποίησης, ατομικής αποτυχίας ή κατηγοριών
ταυτότητας που συνδέονται με την κριτική στον
αποκλεισμό.
Η τάχα αποκλεισμένη ταυτότητα αντικατέστησε
τον εργάτη και τον εργαζόμενο ενώ οι «πολίτες»
αντικατέστησαν τον λαό.
Αυτός είναι λοιπόν ο νέος «φιλελευθερισμός» που ενώνει
δεξιά και αριστερά και υπόσχεται τον πολλαπλασιασμό
των παρασίτων μέσω της διάλυσης του πρώτου και
δεύτερου τομέα της πραγματικής οικονομίας και της
γιγάντωσης του τριτογενούς τομέα.
Ο «φιλελευθερισμός» που αναζητεί φθηνά εισαγόμενα
εργατικά χέρια και οδηγεί στη μετατροπή των εθνικών
κρατών σε έθνη μειονοτήτων, με την κυρίαρχη τάξη
μεταξύ των διανοουμένων ως στρατονομία να στηρίζει
το παρασιτικό και κομματοκρατικό καθεστώς.
σελ.52

Γιώργος ΠΕΦΑΝΗΣ
Οι διανοούμενοι αυτοί υποφέρουν από την ψευδαίσθηση
ότι μόνον αυτοί έχουν απαλλαγεί από προκαταλήψεις,
ενώ η λοιπή χώρα παραμένει ανεπίτρεπτα ρατσιστική
και οπισθοδρομική.
Ως επαγγελματίες της συμπόνιας (που είναι το
ανθρώπινο πρόσωπο της περιφρόνησης), υποκρίνονται
ότι λατρεύουν την ελευθερία ξεχνώντας ότι οι φτωχοί,
οι πραγματικά αποκλεισμένοι, δεν μπορούν να είναι
ελεύθεροι.
Ο κόσμος κινδυνεύει εξαιτίας αυτού του
«φιλελευθερισμού» όχι απλώς να χάσει την ελευθερία
του, αλλά να χάσει ανεπανόρθωτα την αίσθηση τι
σημαίνει ελευθερία.
Απέναντι σε αυτή την πλαστογραφία, αυθεντική
αριστερά είναι πλέον μόνον οι άνθρωποι με ρίζες, αυτοί
που θέλουν μια «λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη
τη λευτεριά», που δεν παρασύρονται ούτε από τη
φιλελεύθερη αριστερά, ούτε από την άκρα δεξιά που
(όταν ζορίζουν τα πράγματα) τραγουδά υποκριτικά τον
ύμνο της παράδοσης, της θρησκείας, της τάξης, της
εθνικής ταυτότητας.
Η δεξιά θα είναι πάντα πιο ευαίσθητη για τα ταξικά της
συμφέροντα παρά για την επιβίωση του λαού μας και τη
διαφύλαξη του πολιτισμού μας. Διότι αν η μαρξιστική
αριστερά διακήρυξε θεωρητικά τον διαλεκτικό και
ιστορικό υλισμό, η δεξιά πάντοτε ήταν αυτή που τον
εξειδίκευε και τον εφάρμοζε στον πραγματικό κόσμο.
e-Δίαυλος |
Παράδοση δεν είναι να λατρεύεις τις στάχτες αλλά να
μεταδίδεις τη φλόγα.
Πριν από ενάμισι αιώνα, ο μέγας Ρενάν είχε προβλέψει
τις πιέσεις που θα υποστούν στο μέλλον τα έθνη,
τον «τεμαχισμό και την κονιορτοποίηση εξαιτίας
ενός συστήματος που εκθέτει αυτούς τους παλαιούς
οργανισμούς στο έλεος θελήσεων οι οποίες είναι συχνά
σκοτεινές».
Ωστόσο, προσέθετε, «η ύπαρξη των εθνών είναι
εγγύηση της ελευθερίας η οποία θα εξαφανιζόταν αν ο
κόσμος δεν είχε παρά έναν νόμο και έναν ηγέτη».
Τα έθνη υπηρετούν το κοινό έργο του πολιτισμού, «όλα
τους προσφέρουν μια νότα στη μεγάλη ανθρώπινη
συναυλία που είναι, συνοπτικά, η υψηλότερη
πραγματικότητα στην οποία φθάνουν τα ιδανικά μας».
Αυτή ήταν και θα είναι η φωνή του γνήσιου ελληνικού
φιλελευθερισμού, μια φωνή που καλούσε πάντα όχι σε
περισσότερη ιδιωτεία και τυπικά δικαιώματα αλλά σε
καθήκοντα, σε μια εξέγερση ενάντια στους υπαλλήλους
της ολιγαρχίας που ελέγχουν το κράτος, την οικονομία,
τα γράμματα.
Μια εξέγερση, όχι στο όνομα ενός «εκσυγχρονισμού»
που θα μεταφέρει δαρβινικά επιχειρήματα στην ελληνική
ζωή αλλά στο όνομα της πίστης και της πειθαρχίας στις
αξίες της δημιουργίας και της πραγματικής παραγωγής,
όχι της εικονικής και της χρηματιστικής.
Κι αν αυτή η φωνή φαίνεται ξεπερασμένη, ας θυμηθούμε
την ύστατη υπόδειξη του Ρενάν που προβλέποντας τους
χρόνους της παρακμής, ειδοποιούσε: «Ο μόνος τρόπος
για να δικαιωθούμε στο μέλλον είναι να ξέρουμε,
κάποιες ώρες, να υπομένουμε τον χαρακτηρισμό του
ξεπερασμένου».
*****
* O Kώστας ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ γεννήθηκε το 1965 στην
Ρόδο.Ιστορικός, πεζογράφος και δοκιμιογράφος, είναι μέλος
τηςΕταιρείας Συγγραφέων και της Διοικούσας Επιτροπής
τουΙδρύματος Κωστή Παλαμά. Έχει τιμηθεί με το Βραβείο
Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2011) για το μυθιστόρημά
του «Αγκριτζέντο» (που έχειμεταφραστεί σε έξι ευρωπαϊκές
χώρες) και με το Βραβείο Δοκιμίουτου Pen Club (2009) για
το βιβλίο του «Εναντίον του χρόνου.Τελευταίο βιβλίο του
το μυθιστόρημα «Το στέμμα των αυγών» πουκυκλοφόρησε
πρόσφατα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
σελ.53
 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ - Μορφές
Ο Δάσκαλος ΚΟΥΝ : Η ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ
Η έκφραση του Κουν-Δασκάλου ήταν κάτι μαγευτικό.
Μιλούσε αργά, σιγά και πάντα στη φωνή του διέκρινες
ένα χρώμα που σε μαγνήτιζε και ήταν αδύνατον να μην
τον παρακολουθούσες με δέος.
Βέβαια λίγα μπορούσες να συλλάβεις στην αρχή, αλλά
σου ενέπνεε τόση εμπιστοσύνη και σιγουριά σε αυτά
που άκουγες που ενδόμυχα δενόσουν μαζί του και
προσπαθούσες να μπεις στο μυαλό του, στην ψυχή του
e-Δίαυλος |
Σπύρος ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (1903-1985) : Καστοριά.
Γράφει ο Γιάννης ΜΟΡΤΖΟΣ*
και στις εξωτερικές του εκφράσεις-κινήσεις.
Με τα χέρια, με τα πόδια, με όλο το σώμα του έπαιρνε
τέτοιες πλαστικές εκφράσεις, ανάλογα με το ρόλο
που δίδασκε, που τον ζήλευες και τον θαύμαζες
ταυτόχρονα.
Χρωμάτιζε όλα τα μέρη του λόγου με τέτοια ακρίβεια,
λεπτομέρεια και αισθαντικότητα που προκαλούσε
μαγεία σε εμάς τους άγουρους ακόμα μαθητές του.
σελ. 54
Πολλές φορές διακρίναμε τα βουρκωμένα μάτια του
να παίρνουν διαβολικές εκφράσεις όταν ο ρόλος το
απαιτούσε.
Άκρα σιγή μέσα στην αίθουσα. Ούτε αναπνοή δεν
ακουγόταν και περιμέναμε το μικρό διάλειμμα να
καπνίσουμε κανένα τσιγάρο και να συνέλθουμε από
την απογείωση που μας είχε προκαλέσει.
Πολύ νωρίς καταλάβαμε ότι ο δρόμος που
ακολουθήσαμε ήταν δύσβατος και άκρως επικίνδυνος.
Έπρεπε να αγωνιστούμε με αυταπάρνηση για να
τον περπατήσουμε, αλλά τουλάχιστον είχαμε στην
περιπέτεια μας αυτή ένα θαυμάσιο, ανεπανάληπτο
μπροστάρη που αν τον πιστεύαμε και τον
ακολουθούσαμε ίσως γινόμασταν κάποτε άξιοι
συνεχιστές του.
‘’Δάσκαλε, τον ρώτησα κάποια στιγμή που είχα
κουραστεί από τις συχνές επαναλήψεις που με υπέβαλε
,δεν νιώθεις ποτέ σου κούραση, αφού βάζεις σε τέτοια
δοκιμασία το σώμα σου και την ψυχή σου για να μας
μπάσεις στη διαδικασία της αυτοσυγκέντρωσης και
των μετασχηματισμών, να ξεχάσουμε τον εαυτό μας
και να γίνουμε ήρωες του έργου, όπως το φαντάστηκε
ο συγγραφέας; ’’
Ο Κουν χαμογέλασε - το συνήθιζε άλλωστε αυτό
όταν του έκαναν τέτοιου είδους ερωτήσεις, απλές
για εκείνον αλλά συνθέτες για εμάς- και μου είπε με
χαμηλή, γεμάτη πειθώ φωνή «Παιδί μου, να το πάρεις
απόφαση όσο είναι νωρίς, αυτό που επιθυμείς να κάνεις
στη ζωή σου είναι πρωταθλητισμός. Για αυτό χρειάζεται
καθημερινή άσκηση όπως ο Μαραθωνοδρόμος. Ή
αντέχεις ή τα παρατάς και διαλέγεις κάτι άλλο πιο
ξεκούραστο και αναπαυτικό για να ζήσεις ευχάριστα».
Στη συνέχεια άναψε μηχανικά ένα τσιγάρο και με τα
μάτια στραμμένα πάνω μας, κάπως αόριστα, με μία
ματιά όλο σκέψη και έναν περίεργο εντυπωσιακό
μαγνητισμό που σε καθήλωνε: «Σήμερα θα γνωριστούμε
και θέλω να είστε ειλικρινείς μαζί μου» είπε χαμηλόφωνα
και οι ερωτήσεις του ήταν απλές και σύντομες όπως
σύντομες ήταν και οι απαντήσεις μας.
Ποια ήταν μέχρι τη στιγμή εκείνη επαφή μας με το
θέατρο, αν είχαμε ασχοληθεί ερασιτεχνικά, πόσα
e-Δίαυλος |
και ποια θεατρικά έργα είχαμε παρακολουθήσει σε
παραστάσεις επαγγελματικές, ποιους ηθοποιούς είχαμε
δει και μας είχαν εντυπωσιάσει, ποια μουσική μας
εμπνέει, πόσα λογοτεχνικά έργα είχαμε διαβάσει και
ποιους ποιητές ξεχωρίζαμε. Κάποιος πετάχτηκε και είπε
ότι ο Καβάφης είναι το ίνδαλμα του.
Τον κοίταξε ο δάσκαλος με ένα ελαφρό γεμάτο
συμπάθεια χαμόγελο, έστρεψε λίγο το πρόσωπό του
προς τον άπειρο και άρχισε με μία εξαίσια, όλο θλίψη
και νοσταλγία φωνή να μας απαγγέλλει τα «Κεριά» του
Καβάφη.
Ήταν μία πρωτόγνωρη μυσταγωγία για όλους μας.
Εκείνη τη στιγμή μας έδινε το στίγμα της τέλειας,
ασύλληπτης απόδοσης του ύψους του ποιητικού
οίστρου του μεγάλου ποιητή, εκφρασμένο από το
στόμα ενός μεγάλου Δασκάλου.
Μετά από μία μικρή παύση και αφού όλοι είχαμε
καθηλωθεί, ο Κουν είπε «Τώρα θα κάνουμε την
πρώτη διανομή ρόλων από το ελληνικό και παγκόσμιο
θέατρο και θα σας δοκιμάσω, ώστε να κάνω τις πρώτες
εκτιμήσεις για τις γνώσεις σας και την κλίση που έχει ο
καθένας, να επισημάνουμε τις μεγάλες αδυναμίες σας , να
προσπαθήσουμε με εντατική δουλειά να τις εξαλείψουμε
και να καλλιεργήσουμε τα προσόντα σας που θα μας
οδηγήσουν στη σταδιακή βελτίωση, για να μπορέσουμε
σιγά-σιγά και μεθοδικά να ξεπεράσουμε τις όποιες
αδυναμίες σας. Με υπομονή και επιμονή θα κατακτήσετε
όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την
ανάλυση, σύνθεση και δράση που συνθέτουν το θεατρικό
λόγο και την θεατρική δράση».
-------
*Γιάννης ΜΟΡΤΖΟΣ - Ηθοποιός – Σκηνοθέτης
– Δάσκαλος Θεάτρου
σελ. 55
 Θέματα ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Παναγιώτης ΜΕΣΣΗΝΗΣ : Τοπίο

«Η Παιδεία, ως στήριγμα και περιεχόμενο της

ανθρώπινης ζωής.
Προς νέους, λόγος παραινετικός».
Σύμβολα και Μηνύματα : οι τρείς (3) Δάσκαλοι -
Γράφει ο Γιώργος ΛΥΣΑΡΙΔΗΣ*
Ιεράρχες.
Στις 30 Ιανουαρίου κάθε χρόνου, γιορτάζεται η «ημέρα
των γραμμάτων» και αποδίδεται τιμή στους 3 Ιεράρχες, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου των
τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και Αθηνών, το 1911, επέλεξε και έκτοτε προβάλλει και
τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, «τους τρεις μεγίστους τιμά ως προστάτες των γραμμάτων, θεσμοθετώντας ως
φωστήρας της τρισηλίου θεότητος», που το Ελληνικό εκπαιδευτική την έως τότε εκκλησιαστική εορτή και
κράτος, με αφορμή την αναθεώρηση του Οργανισμού αυτονομώντας την από το εκκλησιαστικό εορτολόγιο.
e-Δίαυλος | σελ. 56
Στα πρόσωπα των 3 Ιεραρχών ήθελε να υποδείξει
πρότυπα παιδείας, αρετής και κοινωνικής προσφοράς.
Γιατί ο καθένας τους, δεν ήταν μόνο επιστήμονας,
φιλόσοφος, χαρισματικός ηγέτης, χειμαρρώδης
ρήτορας, κληρικός με βαθιά θεολογική μόρφωση,
ασκητής (παρότι και οι 3 ήσαν γόνοι πλούσιων
οικογενειών), ακαταπόνητος κοινωνικός εργάτης.
Ο καθένας τους ήταν όλα τα παραπάνω μαζί, σε μιά
ιδανική σύζευξη υψηλής ελληνικής παιδείας και
ακλόνητης χριστιανικής πίστης.
Τις αρετές τους αυτές, όμως, δεν τις κράτησαν ως
περίκλειστη ατομική περιουσία. Τις διέθεσαν για να τις
διδάξουν, με λόγια και με έργα, στο λαό, υπηρετώντας
τον πιστά, με όλο τους το είναι.
Και, κυρίως, προσφέροντας βοήθεια στους αδύναμους,
τους στερημένους, τους πονεμένους. Δίδαξαν με πάθος
την αγάπη, την κατανόηση, τη φιλαλληλία. « Δός άρτον
τω πεινώντι, ιμάτιον τω γυμνώ, σκέπην τω ξένω. Ουκ
έχεις οβολόν; Δός ποτήριον ψυχρού ύδατος».
Αφοσιωμένοι μέχρι τέλους στη διακονία της κοινωνίας,
καταπονημένοι όμως από τη σωματική και πνευματική
άσκηση, εγκατέλειψαν την επίγεια ζωή, αλλά το έργο
τους αναδείχθηκε, όπως ο σπόρος του σιταριού που
κρύβεται κάτω από τη γη και το χιόνι τους μήνες του
χειμώνα, προετοιμάζοντας τον ευλογημένο καρπό του
θερισμού.
Έτσι, η διδαχή τους, αντέχοντας στο πέρασμα των
αιώνων, παρέμεινε ως οικουμενικός και πανανθρώπινος
κώδικας ενάρετης ζωής.
Σοφή, λοιπόν, η επιλογή των 3 Ιεραρχών, για να
τιμηθεί η συμβολή τους στα γράμματα και, συγχρόνως,
να εκπέμπoνται από και προς την εκπαιδευτική
κοινότητα, αυτή την ημέρα κάθε χρόνου, τα μηνύματα,
του Μεγάλου Βασιλείου: «Παιδεία μόνον των
κτημάτων αναφαίρετον και ζώντι και τελευτήσαντι
παραμένουσα», του Ιωάννου Χρυσοστόμου: «Και γαρ
άτοπον, την μεν οικίαν μηδέποτε ανέχεσθαι εν εσπέρα
χωρίς λύχνου και φωτός οράν, την δε ψυχήν έρημον
διδασκαλίας οράν» και του Γρηγορίου του Θεολόγου: «
πρώτιστον των αγαθών, παιδείαν κτώμεθα».
e-Δίαυλος |
Παιδεία- Εκπαίδευση.
Τί εννοούμε, όμως, λέγοντας «παιδεία»; Εννοούμε
εκείνη την διαρκή και αδιάκοπη διαδικασία αγωγής,
που έχει στόχο την πνευματική, ηθική και κοινωνική
ολοκλήρωση του ανθρώπου.
Τη σφαιρική του καλλιέργεια και την «τελείωση» του
χαρακτήρα του. Το απόθεμα των αρχών και αξιών, με
το οποίο πορεύεται στη ζωή του. Ένα απόθεμα, που το
αποκτά με την «εκπαίδευση», δηλαδή τη συστηματική
διαδικασία απόκτησης γνώσεων, με στόχο την
ανάπτυξη των πνευματικών, σωματικών και ηθικών
ικανοτήτων του.
Άλλο παιδεία, λοιπόν, και άλλο εκπαίδευση. Έννοιες
συναφείς μεν, με κοινή ρίζα από το ρήμα «παιδεύω»,
αλλά όχι εννοιολογικά ταυτόσημες. Η παιδεία αποτελεί
ευρύτερη έννοια από την εκπαίδευση.
Η παιδεία είναι αφηρημένη έννοια, ενώ η εκπαίδευση
συγκεκριμένη. Η παιδεία αποκτάται και με την
εκπαίδευση, αλλά όχι μόνο από αυτήν. Τη σχέση των
δύο εννοιών όρισε πολύ χαρακτηριστικά ο Αϊνστάιν : «
Παιδεία είναι αυτό που μένει αφού ξεχάσεις αυτά που
έμαθες στο σχολείο ».
Και ποιά είναι η αξία της παιδείας, αυτή που κάνει τη
διαφορά του «πεπαιδευμένου» από τον «απαίδευτο»;
Η παιδεία, ως γνωστικό απόθεμα και αξιακό υπόβαθρο,
αναπτύσσει τις διανοητικές δυνάμεις του ανθρώπου,
διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, καλλιεργεί
την κριτική του ικανότητα και τον ασκεί στο διάλογο
και στην πειθώ.
Εκλεπτύνει τα αισθητικά του κριτήρια, τον καθιστά
ικανό, να αναγνωρίζει το ωραίο, το δίκαιο, το ανθρώπινο
και, συγχρόνως, όλα αυτά να έχει τη διανοητική και
αισθητική ικανότητα να τα απολαμβάνει.
Διαπλάθει το ήθος του ανθρώπου και, με την
προβολή υψηλών ηθικών προτύπων, τον οδηγεί στην
αυτοσυνειδησία. Εν τέλει, η παιδεία είναι το στήριγμα
της ζωής μας. «Βακτηρία εστί γαρ παιδεία βίου», όπως
λέγει ο Μένανδρος στο διασωζόμενο στην Παλατινή
Ανθολογία επίγραμμά του.
Διανύουμε μιά εποχή όπου καθημερινά συντελούνται
σελ. 57
απρόσμενες εξελίξεις σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης
δραστηριότητας. Μεταβολές και αναδιατάξεις στον
πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό τομέα, αλλά και
στις καθημερινές σχέσεις που αναπροσδιορίζουν το
ποιοτικό περιεχόμενο αξιών, θεσμών και αντιλήψεων
και μετακινούν, πολλές φορές δραματικά, την
κατεύθυνση του τρόπου με τον οποίο σκέπτονται τα
άτομα και οι κοινωνίες.
Βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο όπου οι ταχύτατοι
ρυθμοί ανάπτυξης, ο έντονος ανταγωνισμός και η
παγκοσμιοποίηση της αγοράς, σε συνδυασμό με την
εκρηκτική πρόοοδο της τεχνολογίας, σηματοδοτούν
το τέλος μιάς εποχής και το πέρασμα σε μιά νέα.
Στην κορύφωση αυτής της διαδοχής των δύο εποχών,
δύει εκείνη η αντίληψη που έλεγε πως αν κατάφερες να
φτάσεις κάπου, δεν έχεις πια για τίποτε να νοιαστείς
και ανατέλλει μιά άλλη, σκληρή και πιεστική αντίληψη,
που σου θυμίζει πως το δύσκολο δεν είναι τόσο το να
ανέβεις κάπου, όσο το να σταθείς εκεί που ανέβηκες.
Μέσα σε έναν τέτοιο κόσμο, με πάμπολλες αντιφάσεις,
με μιά αδυσώπητη καθημερινότητα που αλλοτριώνει
και κλονίζει την ισορροπία ανάμεσα στο «είναι» και
στο “έχειν”, δηλαδή στη «σχέση» και στην «κτήση»,
καλούνται οι νέοι άνθρωποι να χαράξουν τη δική τους
πορεία και να βρουν το δικό τους προσανατολισμό.
Υπόθεση δύσκολη, πορεία δύσβατη, με πολλά
μονοπάτια και σταυροδρόμια, χωρίς κάποια σήμανση
που να προειδοποιεί και να κατευθύνει στο καλό ή στο
κακό, στο ανθρώπινο ή στο απάνθρωπο.
Ευθύνη παλιότερων γενεών.
Και εδώ αναδεικνύεται η δική μας ευθύνη για το πώς
θα παραδώσουμε στους νέους τη σκυτάλη.
Απαιτεί πολλή προσοχή αυτή η διαδοχή από γενιά σε
γενιά.
Απαιτεί, επίσης, και την αυστηρή αυτοκριτική μας.
Δεν είμαστε καθόλου, εμείς οι μεγαλύτεροι, αμέτοχοι
στην ευθύνη που, στις μέρες μας :
- αποκτήσαμε περισσότερη γνώση, αλλά λιγόστεψε η
κρίση μας
- έχουμε πλατύτερους δρόμους, αλλά στενότερες
αντιλήψεις
e-Δίαυλος |
- μάθαμε πώς να εξασφαλίζουμε τα προς το ζην, αλλά
ξεχάσαμε να ζούμε
- προσθέσαμε χρόνια στη ζωή μας, αλλά όχι ζωή στα
χρόνια μας
-φτάσαμε ώς το φεγγάρι, αλλά δυσκολευόμαστε να
βρούμε το δρόμο για να συναντήσουμε το γείτονά μας
- χτίσαμε πολυτελή σπίτια, αλλά διαλύουμε τις
οικογένειες που ζουν μέσα σ’ αυτά.
Ασφαλώς, βέβαια, η συμβουλή μας προς τους νέους
παραμένει δικαίωμα και, συγχρόνως, υποχρέωσή
μας. Όμως, θα πρέπει να κατανοήσουμε πως, μάλλον
αυταρέσκεια υποκρύπτει η ψευδαίσθηση ότι εμείς
κατέχουμε την απόλυτη αλήθεια, η δε αξίωσή μας στα
πρόσωπα των παιδιών μας να αναπαραχθούν πιστά
αντίγραφα του δικού μας εαυτού αποτελεί σίγουρα
παράλογη επιθυμία. Εξάλλου, μη ξεχνάμε αυτό που
έγραφε ο Ελύτης, πως «η γοητεία της νεότητας είναι
η γοητεία του σφάλματος».
Ας το αποδεχθούμε, επιτέλους, πως σε άλλον κόσμο
από αυτόν που ζήσαμε εμείς, θα ζήσουν τα παιδιά μας.
Εδώ, βέβαια, πρέπει να τονίσουμε και την αισιόδοξη
όψη του νομίσματος.
Οι αξίες της ανθρωπιάς, της φιλίας και της
αλληλεγγύης, του σεβασμού προς το συνάνθρωπο
και της επιείκειας, της κατανόησης και της
ταπεινοφροσύνης, εξακολουθούν να φωλιάζουν στις
καρδιές των ανθρώπων (έστω, σε κατάσταση ύπνωσης)
και να περιμένουν την αφορμή να εκδηλωθούν,
συγκρατώντας τον ιστό κάθε κοινωνίας.
«Κι αν όλα τα άλλα παλιώνουν και σκουριάζουν,
το φιλί που δεν εξελίχθηκε ουδέ κατ’ ελάχιστο
από τα πανάρχαια χρόνια, τυχαίνει να είναι το πιό
αναλλοίωτο πράγμα που διαθέτουμε», όπως, πάλι ο
Ελύτης, γράφει.
Οι σημερινοί νέοι, παιδιά και έφηβοι τώρα, βρίσκονται
σε μιά ενδιάμεση πορεία του κύκλου της ζωής τους,
στην κατάληξη της οποίας θα παραλάβουν τη σκυτάλη
για τη «διαχείριση» της κοινωνίας στην οποία θα
ζήσουν και θα εργαστούν. Κι αν μέχρι τώρα είναι
αδύναμοι να ανατρέψουν τους όρους και τους κανόνες
της, αύριο θα είναι αυτοί οι ίδιοι πρωταγωνιστές και
διαμορφωτές της.
σελ. 58

Σταματίνα ΜΑΡΝΕΖΟΥ : Ψαροχώρι
Λόγος παραινετικός.
Σε αυτούς τους νέους, απευθύνεται ο παρακάτω
παραινετικός λόγος.
Αγαπητά παιδιά,
Φροντίστε να μη ζείτε μια ζωή ανιαρή , κρυμμένη στους
ίσκιους της αδιαφορίας και της αποχής. Να έχετε δίψα
για τη ζωή , να μετέχετε με το σώμα και με την ψυχή σας
σε όλες τις εκδηλώσεις της. Γιατί πραγματικός θρίαμβος
είναι να γίνεται κανείς συνεργός στη δημιουργία και όχι
μάρτυρας στην απραξία και στην αδράνεια .
Να βάζετε στόχους στη ζωή σας και να αγωνίζεστε με
επιμονή και καρτερία για να τους κατακτήσετε. Να
ξεχωρίζετε, όμως, τη θεμιτή φιλοδοξία από τη στείρα
και άγονη ματαιοδοξία. Μη λησμονείτε ότι «χωρίς
φιλοδοξία δεν ξεκινάει τίποτε. Χωρίς δουλειά, όμως,
δεν τελειώνει». Γιατί, «όποιος θέλει να πάει μακριά,
πρέπει να έρχεται και από μακριά». Ούτε είναι αρκετά
e-Δίαυλος |
το ταλέντο και η ευφυία, αν δεν συνοδεύονται από
επιμέλεια και ήθος. Γιατί τότε, μεταστρέφονται σε
απρέπεια και πονηρία. Χαράξτε ανεξίτηλα στη μνήμη
σας το αξίωμα «αυτός που αγωνίζεται μπορεί να χάσει,
όμως αυτός που δεν αγωνίζεται έχει ήδη χάσει».
Κι αν κάποτε καταφέρετε να γίνετε μεγάλοι και ισχυροί,
να έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι ο συνηθέστερος
κίνδυνος είναι να πιστέψετε πως η δύναμή σας είναι
απεριόριστη σε διάρκεια και έκταση. Είναι τότε που
η επιτυχία τυφλώνει, η ανέλεγκτη δύναμη αδυνατίζει
την αυτογνωσία και παραμονεύει η καταστροφική
αλαζονεία και η οίηση. Αυτό συμβουλεύει και ο Κωστής
Παλαμάς, «Όσα βουνά κι αν ανεβείτε, απ’ τις κορφές
τους θ’ αγναντεύετε άλλες κορφές ψηλότερες. Και
στην κορφή σαν φτάσετε την κατάψηλη, πάλι θα
καταλάβετε πως βρίσκεστε κάτου απ’ τ’ άστρα».
Να φροντίζετε να μη διολισθαίνει σε αυτοσκοπό και
απληστία η επιθυμία για τα υλικά αγαθά και το χρήμα.
Κι αν τύχει να τα αποκτήσετε, μη τα χρησιμοποιείτε για
επίδειξη καταναλωτικής ευχέρειας. Να έχετε πάντοτε
κατά νου πως, η διαδρομή από την ψευδαίσθηση της
αφθονίας ώς την πραγματικότητα της ανέχειας είναι
πολύ σύντομη. Ούτε και να τα διαθέτετε με τρόπο που
να προκαλεί όσους δεν τα έχουν. Μπορεί κάποιοι απ’
αυτούς να μη τα απέκτησαν, όχι γιατί ήταν λιγότερο
άξιοι, αλλά γιατί ήταν λιγότερο τυχεροί από σας.
Και, ακόμη, μη παραβιάζετε το όριο και το μέτρο που
τα κάνουν χρειαζούμενα ή και απαραίτητα. Μη ξεχνάτε
ποιά σοφή συμβουλή προς τον ένδοξο και κραταιό
Μιθριδάτη βάζει στο στόμα του μάντη ο Κωνσταντίνος
Καβάφης στο ποίημά του «Εν πορεία προς την
Σινώπην»:
Μα ν’ αρκεσθεί, φρονώ, με τόσα που έχει ο βασιλεύς.
Τα περισσότερα εις κινδύνους θα τον φέρουν .
Θυμήσου να του πεις αυτό αξιωματικέ.
Η τύχη ξαφνικές έχει μεταβολές.
Να πεις στον βασιλέα Μιθριδάτη:
Λίαν σπανίως βρίσκεται ο εταίρος του
προγόνου του ο ευγενής ,
που εγκαίρως με την λόγχην γράφει στο χώμα
επάνω το σωτήριον Φεύγε Μιθριδάτα.
σελ. 59
Και μη λησμονείτε το Ευαγγελικόν «ουκ επ’ άρτω
μόνον ζήσεται άνθρωπος». Φροντίστε να πλουτίσετε
σε γνώση, ευγένεια, κατανόηση, φιλαλληλία και
συντροφικότητα. Και όπου κι αν βρίσκεστε, να σκάβετε
βαθειά. Κάτω είναι η πηγή της γνώσης, η πηγή της
σοφίας.
Δώστε περισσότερη σημασία στο τι δίνετε και όχι
στο τι παίρνετε. «Μακάριον εστί το διδόναι μάλλον
ή το λαμβάνειν», δηλαδή περισσότερη ευτυχία σου
προσφέρει το να δίνεις, παρά το να παίρνεις.
Στη γενναιόδωρη προσφορά θα βρείτε το μυστικό της
αληθινής ευτυχίας.
Και να είστε βέβαιοι πως γι’ αυτό θα ανταμειφθείτε.
Όχι με υλική ανταμοιβή, αλλά με μιαν ανταμοιβή που
και οι ίδιοι θα αναγνωρίσετε ότι είναι πολυτιμότερη κι
απ’ την πιο μεγάλη υλική περιουσία.
Πορευθείτε με οδηγό αυτή την, αμετάφραστη σε
οποιοδήποτε ξένο λεξιλόγιο, μαγική λέξη «φιλότιμο»,
έναν κώδικα συμπεριφοράς που απαιτεί να σέβεσαι τον
εαυτό σου και τους άλλους, να κάνεις το καθήκον σου,
να υπερασπίζεσαι την τιμή σου.
Να είστε γνήσιοι και αληθινοί, ακέραιοι και ευθείς σε
ό,τι σκέφτεστε, λέτε ή πράττετε. Περιφρονείτε ό,τι
είναι υποκρισία και κρυψίνοια.
Όμως, να είστε γενναιόδωροι στα συναισθήματά
σας. Να μη διστάζετε να δεχθείτε από πριν πως κάθε
άνθρωπος που σας τυχαίνει στο δρόμο σας είναι τίμιος
και ειλικρινής όπως εσείς, εκτός κι αν έχετε αποδείξεις
για το αντίθετο.
Τότε, να φυλάγεστε απ’ αυτόν, χωρίς όμως, και πάλι,
προσβλητικά να του το δείχνετε.
Αν σας ξεγελάσουν, αν σας απογοητεύσουν, προσπεράστε
το και προσπαθείστε να μη το συλλογιέστε πια.
Και μην το βάζετε κάτω.
Ο κόσμος είναι μεγάλος , η ζωή αστείρευτη κι ο
άνθρωπος κατά βάθος είναι καλός.
Αγωνιστείτε για τα αγαθά ολόκληρης της κοινωνίας
που ζείτε και πάρτε μαζί σας όσους περισσότερους
μπορείτε σ’ αυτό τον ωραίο αγώνα.
Μη μένετε αδιάφοροι και αμέτοχοι στους αγώνες για
να γίνεται η κοινωνία καλύτερη και πιό ανθρώπινη.
e-Δίαυλος |
Ο Μπρέχτ έγραφε: «Όποιος μένει σπίτι σαν αρχίζει ο
αγώνας κι αφήνει τους άλλους ν’ αγωνιστούν για την
υπόθεσή του, πρέπει προετοιμασμένος να’ ναι. Γιατί
όποιος δεν έχει τον αγώνα μοιραστεί, θα μοιραστεί
την ήττα».
Η ελευθερία, η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η ευημερία
δεν είναι μόνιμα αγαθά ούτε και διατηρούνται άφθαρτα.
Δοκιμάζονται και κατακτώνται κάθε μέρα και ώρα και
απαιτούν τη συνευθύνη, τη διαρκή προστασία και τη
συνεχή φροντίδα από πολλούς.
Και, όπως έγραφε ο Ισοκράτης, καταστρέφονται όταν
οι πολίτες θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την
παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια ως ισότητα και
την αναρχία ως ευδαιμονία.
«Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον
τόπον, οπού εμείς ελευθερώσαμε», όπως κατέληγε
ο γηραιός πλέον, αλλά πάνσοφος, Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης, στη μνημειώδη ομιλία του προς τους
νέους, στην Πνύκα, τον Οκτώβριο του 1838.
Ως επιτομή όλων των παραπάνω, κρατείστε την
τελευταία παραίνεση, «να αγωνίζεστε όχι για τα
περισσότερα, αλλά για τα ευπρεπέστερα, αυτά
που αρμόζουν περισσότερο στην ανθρώπινη
αξιοπρέπεια».
--------
* Ο Γιώργος ΛΥΣΑΡΙΔΗΣ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη
(1950).Εκπαιδευτικός, καθηγητής Μαθηματικών στο
ΑμερικανικόΚολλέγιο Ανατόλια (1985-2012), - Πρόεδρος
ΈνωσηςΠοδοσφαιρικών Σωματείων Μακεδονίας, - (Ε.Π.Σ.Μ), επί
τρειςθητείες (1984-1993), - Γεν. Γραμματέας Αθλητισμού (1996).
ΜέλοςΔ.Σ., - Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας ( Ε.Π.Ο.
, 1994-1996 , 2000-2004). Μέλος Δ.Σ. Ελληνικής Ολυμπιακής, -
Επιτροπής( Ε.Ο.Ε. , 1996-2004). Γενικός Γραμματέας, - ΥΜΑ-Θ
(1997-2004).Πρόεδρος Δ.Σ. Κέντρου Διαφύλαξης, -Αγιορείτικης
Κληρονομιάς(Κε.Δ.Α.Κ., 1997-2004)
σελ. 60
 Ήρωες της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ του 1821

Άποψη του Ναυπλίου από την Πρόνοια, τον 19ου αιώνα, του γάλλου Jean-Pierre-Eugène-Félicien Peytier. (Βιβλιοθήκη Αλεξ. Ωνάσης)

ΟΙ «ΞΕΧΑΣΜΕΝΟΙ» ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ ‘21

Γράφει ο Σπύρος ΔΕΡΜIΤΖΑΚΗΣ*

Αντώνης ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
(1785 – 16 Δεκεμβρίου 1821)

Η γνώση του παρελθόντος κάθε έθνους, είναι συμπεράσματα χρήσιμα για τη χάραξη της μελλοντικής
ασφαλής πηγή πληροφοριών, που οδηγεί σε εθνικής πορείας. Η αντικειμενική καταγραφή του

e-Δίαυλος | σελ. 61
παρελθόντος είναι, βέβαια, αδύνατη. Όμως, για
την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπιμοτήτων,
με τη μέθοδο της αποσιώπησης, της παρανόησης ή
της διαστρέβλωσης, κρίσιμα ιστορικά πρόσωπα και
γεγονότα παρουσιάζονται αλλοιωμένα ή αγνοούνται
τελείως. Από τη μοίρα αυτή δεν ξέφυγαν ούτε οι
κορυφαίες στιγμές της νεοελληνικής ιστορίας μας.
Οι παραδοσιακοί ιστορικοί της επανάστασης του ‘21
εξύμνησαν τον πατριάρχη Γρηγόριο και τον Παλαιών
Πατρών Γερμανό, το Μαυροκορδἀτο και τον Γκούρα,
τους Μαυρομιχαλαίους, τους Δεληγιανναίους και
γενικά τους προύχο-ντες του Μοριά, και τόσα άλλα
πρόσωπα αμφίβολης τουλάχιστον προσφοράς στην
υπόθεση της Ελληνικής Επανάστασης.
Αφιέρωσαν και λίγες σελίδες στον Παπαφλέσσα, τον
Αθανάσιο Διάκο, τον Καραϊσκάκη, τον Οδυσσέα
Ανδρούτσο και τόσους άλλους γνήσιους αγωνιστές που
έπεσαν ηρωικά στα πεδία της μάχης. Ίσως γιατί αυτοί
σκοτώθηκαν νωρίς. Αγνόησαν όμως ή υποβάθμισαν
την προ-σφορά του Αντώνη Οικονόμου και του
Ο Δημήτριος Οικονόμου
e-Δίαυλος |
Λυκούργου Λογοθέτη, το θάνατο του Καραϊσκάκη και
τη φυλάκιση του Κολοκοτρώνη. Επιφύλαξαν τη μοίρα
των ηττημένων σ’ όλους τους λαϊκούς αγωνιστές.
Ένας αδικημένος και ξεχασμένος ήρωας του 21 είναι
ο Υδραίος Καπετάνιος Αντώνης Οικονόμου, μια από
τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του Εικοσιένα, που
η επίσημη ιστοριογραφία του 19ου αιώνα τον είχε
καταδικάσει σε αφάνεια.
Γεννήθηκε και έδρασε στην Ύδρα στο τέλος του
18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Την εποχή αυτή
η Ύδρα, που πριν από 150 περίπου χρόνια ήταν ένα
χωριό δυστυχισμένων προσφύγων της Αττικής, της
Μεγαρίδας, της Αργολίδας και της Εύβοιας, που
ζούσαν πρωτόγονη ζωή σε άθλια καλύβια πάνω στο
άγονο νησί, είχε γίνει η πλουσιότερη πόλη της Ελλάδας
χάρη στη ναυτιλία της.
Ενώ ως τις αρχές του 18ου αιώνα δεν είχαν παρά λίγα
πλοιάρια, με τα οποία έκαναν κοντινές μεταφορές ή
πειρατεία, από τα μέσα του ίδιου αιώνα σχημάτισαν
μαζί με τα άλλα ελληνικά νησιά (Σπέτσες, Ψαρά κλπ)
το μεγάλο ελληνικό εμπορικό στόλο, που κυριαρχούσε
στις μεταφορές στην ανατολική Μεσόγειο.
Η ανάπτυξη αυτή οφείλεται σε δύο κυρίως γεγονότα
της διεθνούς συγκυρίας.
Η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), έδωσε στη
Ρωσία το δικαίωμα να υπερασπίζεται τους ορθόδοξους
Χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και οι
Έλληνες ναυτικοί απόκτησαν το δικαίωμα να ταξιδεύουν
με τη ρωσική σημαία. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση και
τους πολέμους του Ναπολέοντα τα μεγάλα λιμάνια της
Δύσης (Μασσαλία, Λιβόρνο, Γένοβα) είχαν αποκλεισθεί
από τον Αγγλικό στόλο.
Έτσι, η ελληνική εμπορική ναυτιλία βρήκε πεδίο
ελεύθερο στην ανατολική Μεσόγειο. Οι Άγγλοι
ήταν απασχολημένοι στον πόλεμο, οι Ολλανδοί δε
ριψοκινδύνευαν, οι Γενοβέζοι και οι Βενετοί είχαν
αποκλεισθεί.
Οι ριψοκίνδυνοι Υδραίοι, λοιπόν, εκμεταλλευόμενοι
άλλοτε την προσωρινή απομάκρυνση των Αγγλικών
πολεμικών και άλλοτε τη θαλασσοταραχή, που δεν
επέτρεπε κα-ταδιώξεις, κατόρθωναν να σπάζουν τον
σελ. 62
αποκλεισμό και να μεταφέρουν στα αποκλεισμένα
λιμάνια κυρίως στάρι από τον Εύξεινο, που πληρώνονταν
με χρυσάφι. Είναι η περίοδος της μεγάλης ακμής της
Ύδρας, που με τον εμπορικό της στόλο ενταγμένο στις
υπηρεσίες της διεθνούς αγοράς, πέτυχε να συνδέσει τη
Ρωσική παραγωγή με την Ευρωπαϊκή αγορά.
Η ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας ευκολύνθηκε και
από λειτουργικούς παράγοντες.
Το κεφάλαιο για την κατασκευή ή την αγορά του
πλοίου σχηματιζόταν συνεταιρικά, κάθε πλοίο, δηλ.
αποτελούσε μια εταιρεία. Με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά,
που ήταν να ταξιδέψει ένα πλοίο, συγκεντρωνόταν ένα
εταιρικό κεφάλαιο για την αγορά του εμπορεύματος. Για
τα κέρδη, λοιπόν, είχαν ενδιαφέ-ρον πολλοί άνθρωποι,
που τα μοιράζονταν με το σύστημα των μεριδίων.
Η διαφορά όμως στη διανομή των μεριδίων ήταν μεγάλη
και, μοιραία, δημιουργήθηκαν τάξεις. Στην πρώτη
ανήκαν οι μεγάλοι πλοιοκτήτες, οι πρόκριτοι, που
λέγονταν «νοικοκυραίοι», στη δεύτερη οι πλοίαρχοι,
οι λεγόμενοι «καραβοκύρηδες», και ακολουθούσε ο
λαός, από τον οποίο προέρχονταν τα πληρώματα των Θεόδωρος ΒΡΥΖΑΚΗΣ : Προσωπογραφία του Θεόδωρου
πλοίων. Κολοκοτρώνη
Οι πλοιοκτήτες ήταν βαθύπλουτοι. Είχαν χτίσει στο
νησί αρχοντικά σπίτια με μεγαλοπρέπεια και εσωτερικό να λύσει τα ζητήματα σε συνεργασία με το διοικητή, που
πλούτο μεγάρων. Τα έπιπλα, τα υφάσματα για τα τον εξέλεγαν οι προεστοί του νησιού, αλλά τον διόριζε
φορέματα των γυναικών, τα κοσμήματα, τα σκεύη, τα ο Καπουδάν-πασάς.
είδη χρήσεως, τη διακόσμηση των αιθουσών και των Πρώτος διοικητής ορίστηκε την 27 Δεκεμβρίου 1802 ο
σπιτιών τα έφερναν από τα καταστήματα πολυτελείας Γεώργιος Βούλγαρης, πατέρας του μετέπειτα πολιτικού
των μεγάλων ευρωπαϊκών λιμανιών. Οι πλοίαρχοι Δημ. Βούλγαρη, και μετά το θάνατό του, τον Αύγουστο
είχαν μεγάλη μερίδα από τα κέρδη και οι ναύτες ζούσαν του 1812, διορίστηκε ο Νικόλαος Κοκοβίλας.
άνετα. Φτώχεια στο νησί δεν υπήρχε. Ο Αντώνης Οικονόμου, «ων πλοίαρχος και καταστάσεως
Οι καραβοκύρηδες κατείχαν το μεγάλο κεφάλαιο, υδραϊκής μεσαίας», ξεχώριζε ανάμεσα στους μικρούς
κρατούσαν στα χέρια τους όλη την κοινοτική διοίκηση, καραβοκύρηδες, που διατηρούσαν γερούς δεσμούς
που τους είχε παραχωρήσει ο Σουλτάνος και βρισκόταν με τα λαϊκά στρώματα, τους ναύτες και τους τεχνίτες.
κάτω από την προστασία τού Καπουδάν-πασά. Φημιζόταν για την ευφυΐα του, τον ευθύ χαρακτήρα του
Διαμορφώθηκε έτσι στην Ύδρα ένα αριστοκρατικό και την παλικαριά του.
ολιγαρχικό πολίτευμα. Αψηφούσε τις μεγάλες φουρτούνες, γι’ αυτό και το
Οι κεφαλαιούχοι εξέλεγαν δώδεκα «γέροντες», που πλήρωμα τον αναγνώριζε ως σωστό θαλασσόλυκο. Είχε
αποτελούσαν το κοινοτικό συμβούλιο και χωρίζονταν κατορθώσει να αποκτήσει και δικό του πλοίο.
σε τρία τετραμελή τμήματα. Κάθε τμήμα διοικούσε το Η μεγάλη ακμή όμως της Ύδρας, επειδή προήλθε από
νησί επί τέσσερις μήνες και συνεδρίαζε καθημερινά για τη διεθνή συγκυρία, είχε προσωρινό χαρακτήρα. Η

e-Δίαυλος | σελ. 63

Peter Heinrich Lambert von Hess, περ. 1835, ο Αναγνωσταράς
- Αναγνώστης (Χρήστος) Παπαγεωργίου, νικά τους Τούρκους
εμπορική ναυτιλία της γνώρισε βαθιά κρίση, όταν, με
το τέλος των Ναπολεόντειων Πολέμων το 1815, οι
ευρωπαϊκές δυνάμεις δε χρειάζονταν πια τις υπηρεσίες
της. Οι έκτακτες μεταφορές μειώθηκαν, άρχισαν να
κινούνται στη Μεσόγειο και άλλες εμπορικές σημαίες,
τα ταξίδια των υδραίικων καραβιών λιγόστεψαν. Το
1820 και στις αρχές του 1821 βρίσκονταν στην Ύδρα
άνεργοι πολλοί πλοίαρχοι και ναύτες. Οι 28.000
περίπου κάτοικοι του νησιού, από τους οποίους οι
δέκα χιλιάδες περίπου ήταν ναύτες, είτε Υδραίοι, είτε
προερχόμενοι από άλλα νησιά, αλλά εγκατεστημένοι
στην Ύδρα για να βρουν δουλειά, αντιμετώπιζαν οξύ
οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα.
Ο Αντώνης Οικονόμου λίγους μήνες πριν από την
έκρηξη της επανάστασης ταξιδεύοντας στη Μεσόγειο
βρήκε μεγάλη φουρτούνα και έχασε το καράβι του, που
αποτελούσε και όλη την περιουσία του, σε ναυάγιο
κοντά στα Γάδειρα, έξω από το Γιβραλτάρ.
e-Δίαυλος |
Παλεύοντας ώρες με τα κύματα κατόρθωσε να
γλιτώσει και γύρισε στην πατρίδα του. Χρήματα δεν
είχε και, δραστήριος άνθρωπος καθώς ήταν, πήγε
στην Κωνσταντινούπολη, για να βρει πιστώσεις και να
αποκτήσει νέο πλοίο, αντί να μείνει στην Ύδρα με τη
μοίρα του καραβοτσακισμένου.
Στην Κωνσταντινούπολη τότε έβραζαν τα πράγματα
της Φιλικής Εταιρείας. Ο Οικονόμου από τις πρώτες
μέρες που έφτασε εκεί γνώρισε τον Παπαφλέσσα.
Νέος, πατριώτης και με θερμή ιδιοσυγκρασία καθώς
ήταν, παραδόθηκε στο κήρυγμα του κινητήριου νου της
προεπαναστατικής προετοιμασίας:
«Ήρθε ο καιρός να φύγει ο Τούρκος. Η πατρίδα
θα ξεσηκωθεί σε λίγο με όλες τις δυνάμεις της.
Όλοι οι αρχηγοί της Πελοποννήσου, της Στερεάς,
της Μολδοβλαχίας, των Σπετσών, οι Έλληνες του
Εξωτερικού έχουν μυηθεί στο κίνημα».
Και στο τέλος η γνωστή επωδός της προεπαναστατικής
σειρήνας: Η ενίσχυση της Ρωσίας.
Παραμονές Χριστουγέννων του 1820 στην Ύδρα. Ο
Αντώνης Οικονόμου φιλοξενούσε στο σπίτι του, τον
Παπαφλέσσα. Ξαγρύπνησαν κι οι δυο καταστρώ-
νοντας σχέδια.
«- Πίκρα με γέμισαν οι προεστοί καπετάν-Αντώνη, δε
βλέπουν με καλό μάτι της εξέγερση της Πατρίδας.
- Απ’ αυτούς δεν είναι να καρτερούμε τίποτε καλό, ό,τι
κά-νουμε μόνοι μας Πάτερ Γρηγόριε...
- Ναι, αλλά τους έχουμε ανάγκη, θέλουμε τα καράβια
τους, τους μπεζαχτάδες τους.
Ο καπετάν-Αντώνης κούνησε το κεφάλι του, έτσι σαν
να ’θελε να εκδηλώσει τις αμφιβολίες του.
- Άνοιξε η ημέρα, πρέπει να φύγω, μη με πάρει κανένα
μάτι κι όπως είπαμε: Εσύ μαζί με το λαό θα ξεκινήσεις,
μόλις σου δώσουμε μήνυμα».
Έτσι κάπως τα είπαν οι δυο άντρες κι ο Παπαφλέσσας
έφυγε αηδιασμένος από τη συμπεριφορά των
κοτζαμπάσηδων.
Ο Παπαφλέσσας ήξερε τι έκανε. Ο Οικονόμου δεν
ήταν οποιοσδήποτε. Ήταν Υδραίος. Και η Ύδρα δεν
ήταν μέχρι τότε θερμή για τους μυητές της Φιλικής
Εταιρείας. Αρκετοί υδραίοι πλοίαρχοι, που περνούσαν
από το Βόσπορο, είχαν μυηθεί, αλλά οι πρόκριτοι του
σελ. 64
νησιού ήταν δύσκολοι. Ζητούσαν εγγυήσεις για τη
σοβαρότητα του κινήματος. Όταν ο Αναγνωσταράς πήγε
στην Ύδρα, επικοινώνησε με το Λάζαρο Κουντουριώτη,
τον κορυφαίο πρόκριτο του νησιού, αλλά δεν κατάφερε
τίποτα. Ο Κουντουριώτης άκουσε τον Αναγνωσταρά
με συγκίνηση, αλλά στο τέλος ζήτησε από το Μωραΐτη
οπλαρχηγό έγγραφο του Καποδίστρια ή μια έγκυρη
βεβαίωση ότι ο Καποδίστριας ήταν αρχηγός της
Επαναστατικής Εταιρείας.
Ο Αναγνωσταράς, που αγνοούσε και ο ίδιος την
Αρχήν της Εταιρείας, δεν ήταν σε θέση να δώσει στον
Κουντουριώτη τέτοια πληροφορία και έφυγε από την
Ύδρα άπρακτος.
Οι ηγέτες της Φιλικής Εταιρείας έστειλαν στην
Ύδρα τον Περραιβό, για να βολιδοσκοπήσει τους
Κουντουριωταίους, αλλά ούτε αυτός μπόρεσε να
αλλάξει τα φρονήματά τους. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης
αναγκάστηκε να γράψει στο Λάζαρο Κουντουριώτη
«…Φίλε, δεν είναι καιρός να επιμένεις εις τοσούτον
βαθύν λήθαργον… Τι στέκεις λοιπόν, Ποιον άλλον
καιρόν προσμένεις,…».
Στις αρχές του Φλεβάρη του 1821 τους ξανάγραψε ο
‘Αθιμος Γαζής
«…Έφθασεν ο καιρός δια να λάμψει πάλιν ο σταυρός
και να λάβει πάλιν η Ελλάς, η δυστυχής πατρίς μας, την
ελευθερίαν της… Ο καιρός ήλθεν και πρέπει να ανάψετε
την λαμπάδα του πατριωτισμού… Σας παρακαλεί η
πατρίς, φίλοι, ετοιμασθήτε. Ετοιμασθήτε».
Κανένας όμως δεν έφερε αποτέλεσμα. Οι Κουντουριωταίοι
και οι άλλοι προύχοντες σκέφτονταν πιο πολύ το πετσί
τους και τις κάσες τους με τα τάληρά τους. Οι προεστοί
δεν ήθελαν την αλλαγή, γιατί θα ήταν υποχρεωμένοι να
κάνουν δαπάνες για τη μετατροπή των πλοίων τους σε
πολεμικά, και μάλιστα για μια επιχείρηση επικίνδυνη και
που δεν επρόκειτο να τους αποφέρει κέρδη.
Η έμφυτη ορμή του λαού όμως ζητούσε άμεση εξέγερση.
Στους πεινασμένους και δυσαρεστημένους κάθε
μεταβολή ήταν επιθυμητή, γι’ αυτό στο τέλος η δημο-
κρατική ανυπομονησία τσάκισε την απερισκεψία της
αριστοκρατίας.
Ο Δ. Κόκκινος περιγράφει την κατάσταση στη Ύδρα
e-Δίαυλος |
στην «Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος»:
«Εἰς τήν Ὕδραν ἡ ὁποία διέθετε τά περισσότερα πλοῖα,
τά μεγαλύτερα καί βαρύτερα ἐξωπλισμένα, ἐβράδυναν
τά πράγματα. Διότι ἐπεκράτει τό συντηρητικόν πνεῦμα
τῶν προκρίτων της, οἱ ὁποῖοι ἐφοβοῦντο τό ἀνέτοιμον
καί ἀνοργάνωτον τοῦ ἀγῶνος, ἐξ οὗ ἐκινδύνευον νά
χάσουν τά πλοῖα των».
Μέσα σε τέτοιο κλίμα βρέθηκε ο Αντώνης Οικονόμου,
όταν επέστρεψε από την Κωνσταντινούπολη στην
Ύδρα φλεγόμενος από την ιδέα της επανάστασης και
βρήκε πρόθυμα για προσηλυτισμό τα πνεύματα των
πλοιάρχων και των ναυτών. Έδωσε τον επαναστατικό
παλμό στην καρδιά του λαού της Ύδρας και οδήγησε
την Ύδρα, τον δεξιό βραχίονα της Ελλάδας προς τη
θάλασσα, πάνοπλη στον Αγώνα.
Η δράση του είναι μια σημαντική σελίδα στην ιστορία
του αγώνα. Ελληνική επανάσταση χωρίς τη συμβολή του
πανίσχυρου υδραίικου ναυτικού ήταν καταδικασμένη
σε αποτυχία.
Ο μεγάλος υδραίικος στόλος δεν έσωσε μόνο τον
ξεσηκωμένο Μοριά, αλλά έγινε βασικό στήριγμα του
ναυτικού και του γενικού επαναστατικού αγώνα. Χωρίς
την Ύδρα το Αιγαίο δε θα γινόταν Ελληνική λίμνη. Η
τουρκική αρμάδα θα έκανε στενό αποκλεισμό και σε
μικρό χρονικό διάστημα η επανάσταση στο Μοριά θα
έσβηνε.
Αυτά φαίνεται σκεπτόταν ο Καπετάν Αντώνης, όταν
κυκλοφόρησαν οι πρώτες ειδήσεις για την επανάσταση
στην Πελοπόννησο, και άρχισε να στρατολογεί άνδρες
κοινολογώντας ότι θα πάει μαζί τους στην Πελοπόννησο
για να πάρει μέρος στον αγώνα.
Οι πρόκριτοι της Ύδρας τον πίστεψαν και με τη σκέψη,
ότι με αυτό τον τρόπο θα απαλλαγούν και από τον
Οικονόμου και από τους ενοχλητικούς άνεργους ναύτες,
δεν έφεραν δυσκολίες στη στρατολόγηση.
Έτσι ο Οικονόμου κατόρθωσε να εξοπλίσει σώμα από
500 άνδρες.
Στο μεταξύ οι πρόκριτοι όχι μόνο δεν είχαν σκοπό να
συμπράξουν στον αγώνα, αλλά για να εμφανίσουν την
Ύδρα αμέτοχη στην επανάσταση και να την απαλλάξουν
από τον κίνδυνο αποβίβασης τουρκικού στρατού,
σελ. 65

έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη τους ναύτες, που
υποχρεώνονταν να δίνουν κάθε χρόνο στον τούρκικο
στόλο. Τους ναύτες αυτούς τους περίμενε η σφαγή και
ο πνιγμός στην Κωνσταντινούπολη, αλλά, ευτυχώς,
όταν έφτασαν στα Δαρδανέλια, πληροφορήθηκαν
τις σφαγές που έκαναν οι Τούρκοι στην Πόλη και
πρόλαβαν να γυρίσουν πίσω και να σωθούν.
Τα επαναστατικά μηνύματα, λοιπόν, έφταναν στην
Ύδρα το ένα μετά το άλλο. Μετά την Πελοπόννησο οι
Σπέτσες και τα Ψαρά ρίχτηκαν στον αγώνα.
Κάθε μέρα έφταναν στην Ύδρα απεσταλμένοι από
διάφορα μέρη της Πελοποννήσου και ζητούσαν
να βγει και η Ύδρα στον αγώνα. Οι πρόκριτοι όμως
εξακολουθούσαν να συνεδριάζουν καθημερινά
στην Καγκελαρία περιμένοντας να πεισθούν για τη
σοβαρότητα του κινήματος και μετά να αποφασίσουν
για τη συμ-μετοχή τους στον Αγώνα.
Ο Οικονόμου ανυπομονούσε. Δεν του έφτανε όμως
ο λαός, που ήταν ήδη μαζί του. Είχε ανάγκη από όλα
τα πλοία και από χρήματα, για να τα κινήσει. Και τα
e-Δίαυλος |
Αργύρη ΠΑΦΙΛΗ : Οδός Επισκόπου, Μακεδονία
πλοία και τα χρήματα βρίσκονταν στα χέρια των προ-
κρίτων.
Όταν είδε ότι δεν υπήρχε πια καιρός για συσκέψεις
και εγγυήσεις, αποφασισμένος να τελειώσει το
γρηγορότερο έκανε το πραξικόπημα.
Αφού συμφώνησε με τους πιο πολλούς καπεταναίους
και με τους απεσταλμένους από το Μοριά Πέτρο
Μαρκέζη και Γεώργιο Αγαλόπουλο, προχώρησε σε
λαϊκό κίνημα. Τη νύχτα της 28ης Μαρτίου 1821 η
μεγάλη καμπάνα της εκκλησίας κτύπησε δαιμονισμένα:
Ήταν το επαναστατικό σύνθημα.
Αμέσως η αγορά πλημμύρισε από τους ένοπλους, που
είχε οργανώσει ο Οικονόμου για τη δήθεν εκστρατεία
στην Πε-λοπόννησο, και τελάληδες όρμησαν στους
δρόμους της Ύδρας φωνάζοντας: «Στα άρματα, όλοι
στα άρματα!!».
Καθώς μετά την πρώτη έκπληξη οι πολίτες κατέβαιναν
προς την αγορά και ρωτούσαν τι τρέχει, πετάχτηκαν
από την ταβέρνα του Κουτσογιάννη, που βρισκόταν στο
κέντρο της αγοράς, ο Αντώνης Οικονόμου με το Γκίκα,
σελ. 66
γιο του πρόκριτου Θεόδ. Γκίκα, που ήταν αντίθετος με
το συντηρητικό πατέρα τους και μετείχε στο κίνημα.
Τους περικύκλωσαν αμέσως ένοπλοι και πολίτες, και
τότε ο Οικονόμου ανέβηκε σ’ ένα πεζούλι και είπε:
«Τα αδέρφια μας οι Μοραΐτες πήραν τ’ άρματα και
χτυπούν τους Τούρκους και εμείς σαπίζουμε εδώ ακίνητοι
γιατί οι προεστοί μας δε θέλουν την επανάσταση. Δεν
είναι ντροπή να μένουμε εδώ, ενώ άλλοι σκοτώνονται;
Οι αρχόντοι δε θέλουν να κινηθούν γιατί φοβούνται
τον πόλεμο. θέλουν την ησυχία τους. Όμως εμείς
θαλασ-σομαχούντες μαζέψαμε τα πλούτη στις στέρνες
τους. Είναι σωστό να προτιμούνται τα πλούτη από την
ελευθερία;…»
«Ζήτω η επανάσταση. Στα άρματα.» φώναζαν αμέσως
όλοι οι συγκεντρωμένοι. Ο λαός της Ύδρας ήταν ώριμος
για την επανάσταση.
Όταν μάλιστα είδαν μαζί με τον Οικονόμου και το γιο
του τρανού προύχοντα Γκίκα, ενθουσιάστηκαν και
σήκωσαν στα χέρια το αρχοντόπουλο.
Το συγκεντρωμένο πλήθος διευθυνόμενο από
ανθρώπους του Οικονόμου έτρεξε στην παραλία, όπου
υπήρχαν σωροί καυσόξυλα για φόρτωση. Πήραν τα ξύλα
για ρόπαλα και γυρνούσαν στους δρόμους φωνάζοντας
«λευτεριά ή θάνατος», «κάτω τα τζάκια».
Οι οργανωμένοι ένοπλοι του Οικονόμου όρμησαν στα
αγκυροβολημένα πλοία, που ήταν άδεια από ναύτες την
ώρα της εφόδου, και τα κατέλαβαν.
Η νύχτα πέρασε με ταραχή, χωρίς όμως να χυθεί ούτε
μια σταγόνα αίμα. Ανάμεσα στο λαό δεν υπήρχαν
αντιφρονούντες. Οι πρόκριτοι, που την ώρα της εφόδου
βρίσκονταν στην Καγκελαρία, κλείστηκαν έντρομοι
στα σπίτια τους, αλλά κανείς δε σκέφτηκε να τους θίξει.
Την άλλη μέρα το πρωί τα πλοία είχαν καταληφθεί.
Στους δρόμους κυκλοφορούσαν οπλοφόροι και
ροπαλοφόροι κραυγάζοντας υπέρ της επανάστασης.
Το μεσημέρι ο Οικονόμου όρμησε στην Καγκελαρία,
καθαίρεσε δια βοής του λαού το διοικητή Νικόλαο
Κοκοβίλα και ανέλαβε ο ίδιος την πολιτική, στρατιω-
τική και ναυτική διοίκηση του νησιού με την έγκριση
του λαού.
Ο λαοπρόβλητος πλέον ηγέτης έβγαλε αμέσως διαταγή
e-Δίαυλος |
να σχηματισθούν ένοπλες περιπολίες και απαγόρεψε τις
αντεκδικήσεις και βιαιοπραγίες. Άρχισαν επίσης αμέσως
να συ-ντάσσονται κατάλογοι για τη στρατιωτική
κατάταξη. Άλλοι κατατάσσονταν στο σώμα για δράση
στη στεριά και άλλοι εγγράφονταν ναύτες.
Αλλά για να κινηθούν τα πλοία χρειάζονταν χρήματα.
Οι εθελοντές στρατιώτες και ναύτες έπρεπε να πάρουν
μισθό και μια που θα έφευγαν έπρεπε να δοθεί και
κάποιο βοήθημα στις οικογένειές τους.
Χρήματα όμως δεν υπήρχαν.
Στο ταμείο της Καγκελαρίας βρέθηκε ένα μικρό ποσό,
που δεν έφτανε ούτε για ν’ αγοράσουν είκοσι οκάδες
μπαρούτι. Δημόσιο ταμείο δεν υπήρχε. Τα λεφτά
βρίσκονταν στις κάσες των προκρίτων.
Ο Οικονόμου τότε έστειλε τετραμελή επιτροπή στους
πρόκριτους, που άλλοι βρίσκονταν στον πύργο του
Λάζαρου Κουντουριώτη και άλλοι στο μοναστήρι, μέσα
στο Κάστρο, και ζήτησε να ανοίξουν τις κάσες τους και
να καταβάλουν τα έξοδα της επιστράτευσης.
Οι πρόκριτοι, που δεν είχαν αντιληφθεί ακόμα
την έκταση του κινήματος και σκέπτονταν πώς θα
αντιμετωπίσουν τις ταραχώδεις σκηνές της νύχτας και
ποια απόφαση θα πάρουν τελικά για την επανάσταση,
μόλις πληροφορήθηκαν την καθαίρεση του Κοκοβίλα
και την ανάληψη της εξουσίας από τον επαναστάτη
πλοίαρχο, βεβαιώθηκαν πως τα πλοία τους επιτάχτηκαν
από το λαό και είδαν ότι είναι περικυκλωμένοι από
ένοπλους, έστειλαν αναγκαστικά 30.000 τάληρα και
έσπευσαν αμέσως να επιστρέψουν στα σπίτια τους «από
τας οπισθίας εξόδους του οικήματος όπου συνεδρίαζαν».
Μα το ποσό αυτό ήταν λίγο και οι ένοπλοι κραύγαζαν
απειλητικά έξω από τα σπίτια των πλουσίων προκρίτων:
«Θέλουμε και άλλα. Μην τα λυπάσθε. θα ξοδευτούν για
την πατρίδα. Εμείς θαλασσοπνιγήκαμε τόσες φορές για
να πλουτίσετε εσείς.»
Και έδωσαν και άλλα. Στις 31 του Μάρτη, μέσα σε τρεις
μέρες δηλ., οι πλούσιοι καραβοκυραίοι άνοιξαν τις
κάσες τους και συγκέντρωσαν 130.000 τάληρα. Το ποσό
αυτό ήταν αρκετό για τις άμεσες ανάγκες του στόλου.
Εξοπλίστηκαν αμέσως 92 μεγάλα πλοία και δόθηκαν σε
κάθε ναύτη 8 τάληρα και από 50 τάληρα σε κάθε μια
σελ. 67
από τις οικογένειές τους.
Μετά απ’ αυτό τα πράγματα ηρέμησαν. Οι πρόκριτοι
δε φάνηκαν διατεθειμένοι να αντιδράσουν κατά του
Οικονόμου, ούτε κι εκείνος έδειξε εχθρική διάθεση
εναντίον τους. Ζήτησε μάλιστα και τη σύμπραξη
του Λάζαρου Κουντουριὡτη στη διοίκηση, αλλά ο
υπερήφανος Υδραίος πρόκριτος με πληγωμένο τον
εγωισμό του από το κίνημα αρνήθηκε.
Δέχτηκε όμως να νομιμοποιήσει το νέο επαναστατικό
καθεστώς και το αναγνώρισε με το παρακάτω έγγραφο
της 31 Μαρτίου:
«Δηλοποιεῖται διά τοῦ παρόντος κοινού ἐνσφραγίστου
τε καί ἐνυπογράφου γράμματος, ότι συνελεύσεως
κοινής γενομένης διά την καλήν σύστασιν της πατρίδος
μας, ἐκρίναμεν άξιον διά ν’ άναδεχθή την φροντίδα
της τοπικής διοικήσεως τόν τιμιὡτατον πατριὡτην μας
κύριον καπετάν ‘Αντώνην Οἰκονόμου, τῷ ὁποίῳ δίδομεν
πᾶσαν πληρεξουσιότητα εἰς τό νά διοικῇ μετά των
κατά καιρόν συμψηφισθέντων προεστὡτων προκρίτων,
κάτωθεν ύποσημειωμένων, τήν πολιτείαν τούτην,
κρίνων και άνακρίνων πᾶσαν ἐπιτυχοῦσαν ύπόθεσιν
πολιτικήν τε καί ἐμπορικήν.
‘Ο αναγορευθείς κοινή διοικητής κύριος καπετάν,
Αντώνιος θέλει έχει μετ’ ἑαυτοῦ καί τέσσαρας
ουμβούλους ἐκλεγομένους ὑπό αὐτοῦ. Οἱ μέν δύο θέλει
ἔχουσιν είς πᾶσαν συνέλευσιν έλευθέραν τήν εἴσοδον
καί τήν ψήφον ίσοδύναμον τοῖς κατά καιρόν προεστῶσι
προκρίτοις. Οἱ δέ δύο μόνην τήν αύτοπρόσωπον
παράστασιν πρός ήσυχίαν τοῦ λαού.
Ο ρηθείς διοικητής καπετάν Ἀντώνιος έχει άπόλυτον
ἐξουσίαν, χρείας τυχούσης, νά ἐκστρατεύη διά ξηράς
καί θαλάσσης, κατ’ άρέσκιαν, πᾶσαν άναγκαιοῦσαν
δύναμιν, ἐπί κεφαλής τής όποίας δύναται ν’ άπέλθη
καί ο ίδιος όψέποτε βουληθῇ. ‘Ημείς δέ οί κάτωθεν
γεγραμμένοι προεστῶτες, οἱ φέροντες τό πρόσωπον τοῦ
κοινού τούτου, ύποσχόμεθα ἑτοίμως και άναντιρρήτως
προμη-θεϋσαι τήν τοιαύτην δύναμιν καί τά έξοδα της
τοιαύτης ἐκστρατείας.
‘Η άναγκαία κουστωδία τῆς πατρίδος θέλει νά είναι ὑπό
τήν ἐξουσίαν του διοικητοϋ κυρίου καπετάν ‘Αντωνίου
καί θέλει είναι είς χρέος δι’ αὐτῆς να διατηρήται ή
e-Δίαυλος |
εἰρήνη, διακαιοσύνη και καλή διαγωγή πάντων των
κατοίκων, χωρίς να παραβλέπεται ή παραμικρά άταξία.
Οἱ κατά καιρόν προεστῶτες θέλουσιν είναι άνεξάρτητοι
άπό τοϋ διοικητοϋ καπετάν ‘Αντωνίου. Ούτως
ευχαριστήσει ήμῶν τελεία σινεφωνήθη, δι’ ό καί εἰς τήν
περί τούτου ἔνδειξιν ύπογραψόμεθα αύτοχειρί πάντες.
Ύδρα 31 Μαρτίου 1821
Οἱ κάτοικοι της Ύδρας»
Ακολουθούσαν οι υπογραφές εξήντα επιφανών
προκρίτων της Ύδρας, απ’ αυτούς που αποτελούσαν
την ολιγαρχική παράταξη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το
έγγραφο αυτό έφερε την υπογραφή «οι κάτοικοι της
Ύδρας» και όχι «οι πρόκριτοι της Ύδρας», όπως γινόταν
ως τότε. Η αριστοκρατική ηγεσία φαινόταν να έχει
καταργηθεί και να έχει αντικατασταθεί από ένα λαϊκό
πολίτευμα, ψυχή και νους του οποίου ήταν ο Αντώνης
Οικονόμου.
Ο Οικονόμου υπήρξε τότε ο μόνος αρχηγός στην
Ελλάδα που διέθετε ολόκληρη τη δύναμη του τόπου
του. Το χέρι του κρατούσε παντοδύναμο όπλο: Το
πλήθος των χωρίς εργασία δευτερευόντων πλοιάρχων
και τους 10.000 άνεργους ναύτες, για τους οποίους
«η κατάσχεσις της χρηματικής περιουσίας των
εκπεσόντων προκρίτων θα ήταν η πλέον ευχάριστος
πράξις».
Κύριος της Ύδρας, του στόλου και του πλούτου της,
μπορούσε, στην αρχή τουλάχιστον του αγώνα, να γίνει
και κύριος της κατάστασης σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Ενώ όλοι αγωνιούσαν για την έξοδο της Ύδρας στον
αγώνα, χωρίς την οποία ήταν χαμένοι, δεν είχε παρά να
ζητήσει έναν αντιπρόσωπο από κάθε μεγάλη επαρχία
και να σχηματίσει προσωρινή ελληνική κυβέρνηση υπό
την εξουσία του.
Δεν θα ήταν αναγκασμένος να καταλύσει άλλη
ελληνική αρχή, αφού τέτοια δεν υπήρχε. Και ολόκληρη
η Ελλάδα θα υπάκουε, γιατί είχε ανάγκη το στόλο.
Αλλά ο Οικονόμου δε σκέφτηκε κάτι τέτοιο, γιατί
δεν είχε ούτε τις φιλοδοξίες, ούτε την ιδιοσυγκρασία
δικτάτορα. Ήταν ένας αγνός ιδεολόγος και τολμηρός
πατριώτης.
Οι πρόκριτοι αμέσως μετά την κατάληψη της εξουσίας
σελ. 68
επιχείρησαν να φύγουν κρυφά στη Ζάκυνθο, γιατί δεν
ανέχονταν να μένουν υπό τον Οικονόμου, έναν απλό
πλοίαρχο. Και εκείνος, αντί να τους αφήσει να φύγουν
και να απαλλαγεί απ’ αυτούς, τους εμπόδισε.
Ήξερε ότι ο αγώνας είχε ανάγκη απ’ όλες τις δυνάμεις
του Γένους και δεν αρνιόταν στους πρόκριτους τον
πατριωτισμό, παρόλο που περίμενε την αντίδρασή
τους και γνώριζε ότι δεν ήταν φίλοι του.
Το κατάλαβε όταν ο Λάζαρος Κουντουριώτης αρνήθηκε
να μετάσχει στη διοίκηση.
Για να εξασφαλίσει την εξουσία του ο Οικονόμου
επιχείρησε να αντικαταστήσει τους πλοιάρχους των
πλοίων, που ήταν αφοσιωμένοι στους πρόκριτους,
με ανθρώπους της προσωπικής του εμπιστοσύνης.
Συνάντησε όμως την αντίδραση των πλοιοκτητών και
των πλοιάρχων.
Τότε, αντί να επιβάλει τη θέλησή του με τη βία σε
ανθρώπους, που η εχθρότητά τους δεν θα μειωνόταν,
όσο φιλικά και αν τους φερόταν, αναγνώρισε το δίκιο
τους και άφησε στους πλοιοκτήτες το δικαίωμα να
έχουν στα πλοία τους δικούς τους ανθρώπους, αντί να
κηρύξει το στόλο εθνικό και κτήμα του Αγώνα.
Αν εγκαθιστούσε δικούς του πλοιάρχους, η εξουσία
του θα ήταν στερεωμένη. Μπορούσε να φύγει σε
εκστρατεία και οι πρόκριτοι δεν θα είχαν τη δύναμη να
κάνουν το παραμικρό εναντίον του.
Γιατί η δύναμη της Ύδρας ήταν τα πλοία της. Και οι
εχθροί του θα ήταν αφοπλισμένοι.
Αλλά ο Οικονόμου δεν σκεπτόταν τίποτα άλλο, παρά
μόνο πώς θα υπηρετήσει την πατρίδα.
Του χρειάστηκαν 15 ημέρες για να ετοιμάσει τα πλοία
και στις 16 Απρίλη 1821, Σάββατο της Διακαινησίμου,
συγκεντρώθηκαν οι Υδραίοι όλων των τάξεων, έγινε
δοξολογία και δέηση υπέρ του αγώνα και, ενώ από
τα πλοία ερρίπτοντο κανονιοβολισμοί, υψώθηκε
στο διοικητήριο η επαναστατική σημαία και η Ύδρα
μπήκε επίσημα στον αγώνα. Συντάχτηκε ταυτόχρονα
το πα-ρακάτω έγγραφο, που αποτελεί την πρώτη
επαναστατική πράξη της Ύδρας, και με το οποίο
αναγνωρίζονταν αρχηγός του Υδραίικου στόλου ο
Ιάκωβος Τομπάζης:
e-Δίαυλος |
«Εν ονόματι του Θεού Παντοκράτορος.
Το Ελληνικόν Έθνος, βεβαρημἐνον πλέον ν’ αναστενάζη
υπό τον σκληρόν ζυγόν, υπό του οποίου τέσσαρας
περίπου αιώνας καταθλίβεται επονειδιστικώς, τρέχει
με γενικήν και ομόφωνον ορμήν ή εις τα όπλα, δια
να κατασυντρίψη τας βαρείας αλύσους, τας υπό των
βαρβάρων Μωαμεθανών περιτεθείσας εις αυτό.
Το ιερόν όνομα της Ελευθερίας αντηχεί εις όλα τα μέρη
της Ελλάδος και πάσα ελληνική καρδία αναφλἐγεται
από την επιθυμίαν του να επαναλάβη το ιτολύτιμον
τούτο δώρον του Θεού, ή ν’ απολεσθή εις τον υπέρ
τούτου αγώνα.
Οι κάτοικοι της νήσου Ύδρας δέν θέλουσι μένει
ολιγώτερον πρόθυμοι εις τον ευγενή τούτον
αγώνα. Αλλά καταφρονούντες πάντα κίνδυνον,
δια να καταστρέψουν τους τυράννους των, θέλουν
μεταχειρισθή τούτο το μόνον μέσον, το οποίον η φύσις
της τοπι-κής αυτών θέσεως δίδει εις αυτούς προς τον
σκοπόν τούτον.
Ημείς οι προύχοντες, οι συγκροτούντες την διοίκησιν
της νήσου ταύτης, επιτρέπομεν εις τον καπετάν-
Γιακουμάκην Νικολάου Τομπάζην, του πλοίου ο
Θεμιστοκλής, το οποίον έχει κανόνια δεκαέξ, και άλλα
πολεμικά ξύλα υπό την ελληνικήν σημαίαν, να υπάγη
μετά του πλοίου τούτου όπου ήθελε κρίνει ωφέλιμον
και αναγκαίον εις τον κοινόν αγώνα και να ενεργή κατά
των οθωμα-νικών δυνάμεων ξηράς τε και θαλάσσης
παν ό,τι συγχωρείται εις νόμιμον πόλεμον, έως ου η
ελευθερία και ανεξαρτησία του Ελληνικού Γένους ν’
αποκατασταθή με στερέωσιν.
Παρακαλούμεν τους άρχοντας των θαλασσίων και
ηπειρωτικὡν δυνάμεων πασών των ευρωπαϊκών
εξουσιών όχι μόνον να μην επιφέρωσι κανένα εμπόδιον
εις το πλοίον τούτο και εις τας ενεργείας της αποστολής
αυτού, αλλά και να προσφέρωσι πάσαν βοήθειαν και
υπεράσπισιν συγχωρημένην από την ουδετερότητα
αυτών. Τούτο ελπίζομεν εκ μέρους της γενναιότητος
των πολιτισμένων εθνών. Και ήθελεν είσθαι ύβρις προς
αυτούς εάν αμφιβάλλωμεν καν μίαν στιγμήν περί της
προθύμου αυτών ευνοίας εις τούτον τον αγώνα μας,
όστις γίνεται υπέρ των δικαιωμάτων της ανθρωπότητος.
σελ. 69
 Οι απόγονοι των ενδόξων εκείνων ανδρών, οίτινες
ετίμησαν το ανθρώπινον γένος με τας υψηλάς αυτών
αρετάς και εφώτισαν τον κόσμον, μάχονται υπέρ
της ελευθερίας εναντίον εις τους τυράννους των,
βαρβάρους απογόνους του βαρβάρου Οσμάνου, τους
εξολοθρευτάς των επιστημών και τεχνών, και εχθρούς
της ιεράς θρησκείας του Ιησού Χριστού. Τις θέλει. είσθαί
ποτέ την περίστασίν μας, ή να μη εύχεται υπέρ ημών;
Εξεδόθη εις την Καγκελαρίαν της νήσου Ύδρας τη 16
Απριλίου 1821
Οι κάτοικοι της Νήσου Ύδρας».
Την ημέρα αυτή ο Αντώνης Οικονόμου είχε
πραγματοποιήσει το μεγάλο του σκοπό. Έδωσε την
Ύδρα στον Αγώνα. Αλλά και οι πρόκριτοι έκαναν το
κα-θήκον τους, έστω και αναγκαστικά.
Στην προσπάθειά τους να υπερκεράσουν τώρα τον
Οικονόμου πρόσφεραν πρόθυμα την ημέρα που
κηρύχτηκε η επανάσταση νέα ποσά για την κίνηση
του στόλου και έτσι η δημοτικότητά τους άρχισε να
αποκαθίσταται. Και βέβαια ούτε ώρα δεν έπαψαν να
συνωμοτούν. Λάζαρος Κουντουριώτης
Από την ημέρα εκείνη ο Οικονόμου δεν είχε παρά
δυο δρόμους, αν ήθελε να τελειώσει την αποστολή από τας ναυτικάς δυνάμεις των Υδραίων, των
του: Ή έπρεπε να παραιτηθεί από τη διοίκηση και να Σπετσιωτών και των Ψαριανών και σας υπόσχεται την
αρκεστεί στη δόξα ότι έβγαλε την Ύδρα στον αγώνα, ελευθερία όλου του Αρχιπελάγους.
ή όφειλε να πάρει ριζικά μέτρα για να στερεώσει την Μη δειλιάζετε, απόγονοι του Μιλτιάδου και του
κυριαρχία του στην Ύδρα, να μεταβληθεί δηλ. σε Θεμιστοκλέους, μη φα-νείτε ανάξιοι της Ελευθερίας. Ο
πραγματικό δικτάτορα, αδυσώπητο και σκληρό προς πόλεμος γίνεται διά την πίστιν και την πατρίδα... Τώρα
τους αντιπάλους του. είναι καιρός εις τον οποίον όστις θέλει να σώση την
Αλλά δεν έκανε ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Αφοσιώθηκε ψυχήν του, πρέπει να την απωλέση».
ολοκληρωτικά στην υπηρεσία της επανάστασης και Παρόμοια προκήρυξη απηύθυνε στους καθολικούς
ασχολείτο συνεχώς με τις ανάγκες του στόλου. Και κατοίκους των Κυ-κλάδων, που αντιδρούσαν. Την
οι πρό-κριτοι, που ο εγωισμός τους δεν μπορούσε να επόμενη μέρα, 19 Απρίλη, σαν υπεύθυνος ευρω-παίος
ανεχθεί έναν δημαγωγό, όπως τον αποκαλούσαν, με ναυτικός αρχηγός όριζε με διαταγή στους Έλληνες
συστηματικές ενέργειες κατόρθωσαν να κλονίσουν τη πλοιάρχους να σέβονται τις ουδέτερες σημαίες, να μην
θέση του. προκαλούν δυσαρέσκεια στους ευρωπαίους πλοιάρχους,
Στις 18 Απρίλη απηύθυνε προκήρυξη στα νησιά να μην ενεργούν αδικαιολόγητες νηοψίες με τη βία, και
του Αιγαίου και καλούσε τους άλλους νησιώτες να γενικά να σέβονται τους όρους του διεθνούς δικαίου.
επαναστατήσουν: Με το μέτρο αυτό ήθελε να περιορί-σει τις πειρατικές
«Όσοι έχετε καράβια μικρά και μεγάλα, αρματώσατέ διαθέσεις των Ελλήνων και να εμφανίσει νομιμόφρονα
τα κι ενωθείτε με τον Ελληνικό στόλο που συγκροτείται την ελληνική επανάσταση απέναντι στα ευρωπαϊκά
κράτη.
e-Δίαυλος | σελ. 70
Η ενέργεια αυτή του Οικονόμου δυσαρέστησε τους
έλληνες ναύτες-οπαδούς του. Με τόσους αιώνες
αναρχία στη θάλασσα είχαν αποκτήσει πειρατι-
κές συνήθειες, που δεν μπορούσαν να κοπούν με
ένα διάταγμα. Οι πρόκριτοι για να κερδίσουν τη
συμπάθεια των ναυτών και να απομονώσουν τον
Οικονόμου προπαγάνδιζαν ότι οι Τούρκοι πρέπει να
περνούν από μαχαίρι χωρίς έλεος και ότι οι ναύτες που
θαλασσοπνίγονται πρέπει να μοιράζονται τη λεία από
τα τουρκικά πλοία.
Έτσι, μετά από λίγες μέρες, δυο υδραίικα καράβια
κυρίευσαν ένα τούρκικο πλοίο, που μετέφερε τον
θρησκευτικό ηγέτη των Μουσουλμάνων και άλλους
Τούρκους στη Μέκκα για προσκύνημα, τους έσφαξαν
όλους με άγριο τρόπο πάνω στο κατάστρωμα και
επιστρέφοντας στην Ύδρα ήθελαν να οικειο-ποιηθούν
και τα λάφυρα, που πήραν παραβιάζοντας όχι μόνο
τη διαταγή του Οικονόμου, αλλά και τον παλαιότερο
κανονισμό περί διανομής της λείας.
Οι πρόκριτοι ζήτησαν από τον Οικονόμου να
εφαρμόσει τον κανονισμό, αλλά όταν εκείνος ζήτησε
να παραδοθεί η λεία για διανομή, οι ναύτες δεν
υπάκουσαν, τον έβρισαν και τον απείλησαν.
Έθιγε άγραφα δικαιώματα εκείνων που πριν από λί-
γο τον είχαν αποθεώσει. Οι πρόκριτοι πήραν το μέρος
των ναυτών, για να τους αποσπάσουν από το κόμμα
του Οικονόμου και έτσι έγιναν δημοφιλείς και απέ-
κτησαν και πάλι δύναμη.
Ο Οικονόμου, λοιπόν, βρέθηκε απογυμνωμένος από
το λαό. Δεν απέμει-ναν παρά ελάχιστοι πιστοί κοντά
του. Η ώρα του τέλους έφτανε. Οι πρόκριτοι έφερναν
εμπόδια σε κάθε πράξη του και εκείνος, όταν κατάλαβε
ότι δεν υπήρχε ελπίδα συμβιβασμό μαζί τους, άρχισε
να φέρεται προκλητικά και απότομα. Κρατούσε
μάλιστα κοντά του και τον Καλοδήμα, που την ημέρα
του γάμου του Λάζαρου Κουντουριώτη είχε σκοτώσει
τον πατέρα του μέσα στην εκκλησία. Οι συνωμοτικές
ενέργειες των προκρίτων προχωρούσαν και, όταν
παρουσιάστηκε η κατάλληλη ευκαιρία, γκρέμισαν τον
Οικονόμου από την εξουσία.
Στις 12 Μάη 1821, όταν έλειπε από το λιμάνι ο στόλος
e-Δίαυλος |
με τους πιο πολλούς από τους οπαδούς του Οικονόμου,
οι πρόκριτοι οργάνωσαν επιχείρηση για τη θανάτωσή
του.
Την εκτέλεση ανέλαβαν οι πλοίαρχοι Λάζαρος
Παναγιώτας και Θεόφιλος Δρένιας μαζί με τον
Αντώνη Κριεζή και δέκα ένοπλους, που όρμησαν στο
Διοικητήριο, όπου βρισκόταν ο Οικονόμου με το γιο
του, τον Καλοδήμα και δώδεκα σωματοφύλακες.
Ο Οικονόμου, που κατάλαβε το σκοπό τους, πυροβό-
λησε πρώτος το Δρένια, αλλά αστόχησε.
Τον πέτυχε όμως ο γιος του Οικονόμου και τον έριξε
νεκρό. Ο Παναγιώτας τραυμάτισε τον Καλοδήμα, αλλά
τραυματίστηκε κι αυτός από τους σωματοφύλακες του
Οικονόμου.
Στο μεταξύ έφτασαν και άλλοι άνθρωποι του Κριεζή
και ο Οικονόμου απομονωμένος κλείστηκε στο
Διοικητήριο και άρχισε να καλεί σε βοήθεια από το
παράθυρο. Έτρεξαν μερικοί να τον υπερασπίσουν και
η συμπλοκή γενικεύτηκε.
Οι επιτιθέμενοι άρχισαν να πυροβολούν προς το
διοικητήριο από τα διπλανά σπίτια του Βούλγαρη, του
Μανώλη Τομπάζη, του Αναστάση Κριεζή και από τον
ταρσανά, ενώ ο Γεώργιος Σαχτούρης και οι πλοίαρχοι
άρχισαν να κανονιοβολούν το διοικητήριο από τα
πλοία τους.
Ο Οικονόμου βλέποντας τον κίνδυνο κατόρθωσε να
διαφύγει από την πίσω πόρτα του διοικητηρίου και
έτρεξε προς την ακτή καταδιωκόμενος από τον Κριεζή
και τους ανθρώπους του. Έφτασε στη θέση «Καμίνι»,
πήρε μια ψαρόβαρκα με λίγους δικούς του, ανέβηκε
στη γολέττα του Τομπάζη, που βρισκόταν εκεί χωρίς
ναύτες, και απέπλευσε για να διαφύγει.
Τον καταδίωξαν όμως με άλλο πλοίο και κινδυνεύοντας
αποβιβάστηκε στον Γιαλαμιδά, στα δυτικά του νησιού,
και έτρεξε στα υψώματα, αλλά κυκλώθη-κε από τους
αντιπάλους του και αναγκάστηκε να παραδοθεί.
Τον επιβίβασαν αμέσως σε μια βάρκα με 10 ναύτες,
για να τον μεταφέρουν στην απέναντι ακτή της
Πελοποννήσου και να τον θανατώσουν.
Μεταξύ όμως των 10 ναυτών έτυχαν μερικοί συγγενείς
του Οικονόμου, που απαίτησαν από τους άλλους να
σελ. 71

Γεώργιος Σαχτούρης
τον αφήσουν ελεύθερο.
Έτσι ο Αντώνης Οικονόμου σώθηκε και κατέφυγε στο
Κρανίδι μαινόμενος κατά των συμπατριωτών του και
φοβερίζοντας ότι θα επιστρέψει στην Ύδρα για να
εκδικηθεί. Οι Κρανιδιώτες τον φιλοξένησαν, γιατί τον
σέβονταν και τον θαύμαζαν.
Τότε όμως έφτασε στην Ύδρα ο Σωτήρης
Θεοχαρόπουλος από την Πάτρα και ο Ναθαναήλ,
ηγούμενος στο Μοναστήρι του Φονιά, για να
ζητήσουν ναυτική υποστήριξη από τους Υδραίους για
τον αποκλεισμό της Πάτρας, γιατί ο άγγλος πρόξενος
των Πατρών, Γκρην, εφοδίαζε από τη Ζάκυνθο τους
αποκλεισμένους Τούρκους.
«Οι πρόκριτοι δια στόματος Λάζαρου Κουντουριώτη
απάντησαν ότι ἐν ὅσῳ ὁ Οἰκονόμος διέτριβεν ἀντικρύ
τῆς νήσου των ἐπί τῆς Πελοποννήσου, ὀχλαγωγῶν
καί ἀπειλῶν, δέν ἐνέκριναν ν᾽ ἀπομακρυνθῶσι τά
πλοῖα των» (Χ. Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνι-κής
Επαναστάσεως).
e-Δίαυλος |
Ζήτησαν μάλιστα από το Θεοχαρόπουλο να συλλάβει
και να φυλακίσει τον Οικονόμου, για να ησυχάσει το
νησί, και τότε θα βοηθήσουν την επανάσταση.
Οι Κρανιδιώτες, που είχαν αρνηθεί να απομακρύνουν τον
Οικονόμου ή να τον παραδώσουν στους Πρόκριτους,
πείστηκαν να τον παραδώσουν στο Θεοχαρόπουλο, ο
οποίος τον μετέφερε και τον φυλάκισε στον μοναστήρι
της Άγιας Βαρβάρας, στις Κλουκίνες Καλαβρύτων,
όπου έμεινε απομονωμένος με λίγους συντρόφους
του, υπό την προσωπική ευθύνη του Θεοχαρόπουλου
αντίθετα στους Υδραίους πρόκριτους.
Οι παλιοί συνεργάτες του Οικονόμου Γκίκας Θ. Γκίκας
και Πέτρος Μαρκέζης διέφυγαν από την Ύδρα και με 300
οπαδούς τους, πήγαν στο στρατόπεδο των Τρικόρφων,
όπου έγιναν δεκτοί από τον Κολοκοτρώνη και πήραν
μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς.
Ο Γεώργιος Αγαλλόπουλος πήγε στο Μυστρά και
έφτιαξε δικό του σώμα. Άλλοι οπαδοί του Οικονόμου
αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ύδρα και
διασκορπίστηκαν σε διάφορα σώματα, που δρούσαν
στην Ανατολική Πελοπόννησο.
Ο Γκίκας Θ. Γκίκας μάλιστα έστελνε από τα Τρίκορφα
γράμματα στους Πρόκριτους της Ύδρας, τους
αποκαλούσε «ασπρολάτρας», δηλαδή φιλοχρήματους,
και «απόγονους του Ιούδα» και τους απειλούσε ότι θα
εκστρατεύσει εναντίον τους με τον Κολοκοτρώνη και
10.000 άνδρες, αν δεν του στείλουν τα πολεμοφόδια
που ζητούσε.
Τη συνένωση και εκδίκηση όλων αυτών των ένοπλων
Υδραίων υπό τον Οικονόμου φοβούνταν πάντα οι
Πρόκριτοι του νησιού.
Στο μεταξύ ο Οικονόμου δεν άντεξε την απομόνωση
στην Αγία Βαρβάρα. Έφυγε με τους κρατούμενους εκεί
συντρόφους του και πήγε στο μοναστήρι του Φονιά,
στο Φενεό, όπου ήταν ηγούμενος ο Ναθαναήλ, προς
τον οποίο είχε κάποια εμπιστοσύνη.
Όταν έμαθε τη δραπέτευσή του ο Θεοχαρόπουλος, που
είχε δώσει το λόγο του στους Υδραίους πρόκριτους για
την ασφαλή κράτησή του, έσπευσε με σώμα ενόπλων
αποφασισμένος να τον επαναφέρει στην Αγία Βαρβάρα
ή να τον σκοτώσει.
σελ. 72
Αλλά ο Οικονόμου έκλεισε την πύλη του μοναστηριού,
τοποθέτησε τους άνδρες του στα τείχη της μονής και
απείλησε ότι θα πυρπολήσει το μοναστήρι.
Επενέβησαν τότε οι μοναχοί και έπεισαν το
Θεοχαρόπουλο να αποχωρήσει με την υπόσχεση ότι
αναλαμβάνουν αυτοί την προσωπική ευθύνη για την
κράτηση του Οικονόμου, ο οποίος τους έδωσε το λόγο
της τιμής του, ότι δε θα φύγει από το μοναστήρι μέχρι
την άλωση της Τριπολιτσάς.
Έτσι ο Οικονόμου παρέμεινε στο μοναστήρι του Φονιά,
από όπου επικοινωνούσε και αλληλογραφούσε με τους
φίλους του. Ο μεγαλύτερος γιος του, που έμενε μαζί
του τον περισσότερο καιρό και συχνά πήγαινε στην
Τριπολιτσά, και οι συγγενείς του, που πηγαινοέρχονταν
και τον έβλεπαν, τον πληροφορούσαν για τα
διαδραματιζόμενα στην Ύδρα και τις επιτυχίες της
επανάστασης.
Όλες αυτές οι πληροφορίες ηλέκτριζαν τον ατίθασο
Υδραίο, που δεν ήταν δυνατόν να ησυχάσει.
Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς κινήθηκαν από
όλες τις πλευρές οι διαδικασίες για τη συγκρότηση
Αργύρη ΠΑΦΙΛΗ : Οδός Παγούνη, Κοζάνη.
της Α’ Εθνοσυνέλευσης. Οι αντιπρόσωποι όλων των
επαρχιών συγκεντρώθηκαν στο Άργος, όπου μάλιστα και οι πληρεξούσιοι των προκρίτων που βρίσκονταν
στις 14 Δεκεμβρίου 1821 έγινε η έναρξη των εργασιών στο Άργος. Ο εκτελών χρέη ηγουμένου στο μοναστήρι
της Συνέλευσης με ένα είδος τελετής στην εκκλη-σία του Φονιά, Σαμουήλ, έστειλε αμέσως επιστολή στον
του Αγίου Ιωάννη. ηγούμενο Ναθαναήλ, που βρισκόταν στο Άργος για τη
Ο Νεόφυτος Βάμβας εκφώνησε τον εναρκτήριο λόγο συνέλευση, και του ανάγγειλε ότι ο κρατούμενος Υδραίος
και οι πληρεξούσιοι ορκίστηκαν κατόπιν πίστη στην αρχηγός έφυγε με ένοπλο σώμα χωρίς να μπορέσουν να
πατρίδα. Ο Οικονόμου αποφάσισε τότε να πάει στο τον εμποδίσουν οι μοναχοί.
Άργος με σκοπό να καταγγείλει τους Κουντουριωταίους Ο Ναθαναήλ, που είχε εγγυηθεί προσωπικά για την
και τους άλλους πρόκριτους της Ύδρας ότι καταλάβανε κρά-τηση του Οικονόμου στο μοναστήρι του Φονιά,
πραξικοπηματικά την εξουσία και ότι αυτός ήταν ο έδειξε έντρομος την επιστολή στο Σωτήρη Χαραλάμπη
πραγματικός ηγέτης της πλειοψηφίας του λαού της και εκείνος στους πληρεξούσιους των προκρίτων της
Ύδρας. Πελοποννήσου και της Ύδρας, που καταταράχτηκαν.
Κατόρθωσε να εξοπλίσει Υδραίους συντρόφους του Δεν ήξεραν με πόση δύναμη ερχόταν ο Οικονόμου και
που ήταν μαζί του, έστειλε με το γιο του γράμμα οι ημέρες ήταν πονηρές, λόγω των αντιθέσεων των
στον Κολοκοτρώνη, με το οποίο τον ειδοποιούσε ότι προκρίτων με τους στρατιωτικούς και της συμπάθειας
έρχεται στο Άργος, έφυγε έφιππος με τους άνδρες του των στρατιωτικών προς τον Οικονόμου.
φέροντας και σημαία, που είχε φτιάξει στο μοναστήρι, Οι πρόκριτοι μετά από σύσκεψη αποφάσισαν να
και έφτασε στον Άγιο Γεώργιο Κορινθίας, μετόχι της στείλουν το Ναθαναήλ να συναντήσει τον Οικονόμου
μονής του Φονιά, όπου στάθμευσε. και να τον πείσει να επιστρέψει στο μοναστήρι του
Τη φυγή του Οικονόμου, όμως, πληροφορήθηκαν Φονιά ή τουλάχιστον να παραμείνει στον Άγιο Γεώργιο.
e-Δίαυλος | σελ. 73
Πράγματι ο Ναθαναήλ πήγε και συνάντησε τον
Οικονόμου, αλλά μάταια προσπάθησε με παρα-
κλήσεις, υποσχέσεις και υποδείξεις να τον μεταπείσει.
Ο Οικονόμου δεν κρατιόταν πια. «Καλόγερε», είπε
στο τέλος στο Ναθαναήλ, «δεν σε ακούω πια. Ως πότε
θα με έχεις δεμένον;»
Ο Ναθαναήλ ειδοποίησε αμέσως το Χαραλάμπη και
τους άλλους πρόκριτους ότι δεν κατόρθωσε τίποτα και
ότι ο Οικονόμου εντός ολίγου φεύγει κατευθυνόμενος
Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Φενεού Κορινθίας
προς το Άργος.
Οι Πελοποννήσιοι και Υδραίοι πρόκριτοι θορυβημένοι
έκαναν συμβούλιο και αποφάσισαν να εξοντώσουν
τον Οικονόμου πριν φθάσει στο Άργος. Αλλά, για
να δοθεί επίσημος χαρακτήρας στην αποστολή
εναντίον του Οικονόμου, χρειαζόταν και η υπογραφή
του Δημήτρη Υψηλάντη, που έφερε ακόμα τον τίτλο
του αρχιστράτηγου και μαζί με τη Γερουσία της
Πελοποννήσου αποτελούσε την υπέρτατη αρχή. Για
να πείσουν τον Υψηλάντη να υπογράψει τη διαταγή
χρησιμοποίησαν το Νεόφυτο Βάμβα.
Ο Βάμβας ήταν στην Ύδρα, όταν ο Οικονόμου έκανε
το κίνημα και έλαβε την εξουσία, και γνώριζε τον
ορμητικό χαρακτήρα και την αποφασιστικότητα του
Οικονόμου. Έτσι οι πληρεξούσιοι της Ύδρας εύκολα
τον έπεισαν ότι οι πρόκριτοι του νησιού διέτρεχαν
κίνδυνο και δημιουργούνταν περιπέτειες σε βάρος
e-Δίαυλος |
του αγώνα, αν άρχιζαν νέες ταραχές και εσωτερικές
ανωμαλίες στην Ύδρα.
Τους φόβους του αυτούς ο Βάμβας μετάδωσέ στον
Υψηλάντη και τον έπεισε να υπογράψει έγγραφο
σύμφωνα με το οποίο στρατιωτικό σώμα θα πή-γαινε
να συλλάβει τον Οικονόμου και να τον φυλακίσει στο
Μεγάλο Σπήλαιο. Δινόταν μάλιστα η δυνατότητα να
χρησιμοποιήσουν όπλα εναντίον του Οικονό-μου, αν
δεν υπάκουε και αντιστεκόταν.
Ο Υψηλάντης υπέγραψε το έγγραφο, που δε διέφερε
από θανατική καταδίκη, πιστεύοντας ότι μ’ αυτό
τον τρόπο υπηρετεί τα συμφέροντα της πατρίδας.
Σχηματίστηκε αμέσως σώμα από ένοπλους άνδρες του
μεγαλοκοτζάμπαση της Βοστίτσας (Αιγίο) Ανδρέα
Λόντου με επικεφαλής τον Ευθύμιο Ξύδη, το Σπύρο
Ξύδη από τα Κράβαρα, το Γεώργιο Κοντοβαζενίτη και
μισθοφόρους το Σωτήρη Χαραλάμπη με τον υπασπιστή
του Ιωάννη Φεϊζόπουλο και τον Ανδρέα Νικολόπουλο.
Η δύναμη του σώματος ήταν 70 άνδρες και κινήθηκαν
προς ανεύρεση του Οικονόμου.
Στο μεταξύ ο Κολοκοτρώνης, που πολιορκούσε τότε
το φρούριο του Ναυπλίου, πήρε την επιστολή του
Οικονόμου, πρόβλεψε τα δυσάρεστα και θέλησε να τα
αποτρέψει. Παρήγγειλε λοιπόν στον Δημήτρη Τσώκρη,
το στρατιωτικό διοικητή του Άργους, να σπεύσει να
προφθάσει τον Οικονόμου, πριν μπει στο ‘Αργος και να
τον πείσει να περιμένει μέχρι που να μπορέσει να πάει
ο ίδιος να τον συναντήσει. Ο Κολοκοτρώνης σκόπευε,
αφού κρατούσε ο Τσώκρης τον Οικονόμου έξω από
την πόλη, να επέμβει και να τον συμφιλιώσει με τους
Υδραίους πρόκριτους.
Ο Τσώκρης ξεκίνησε αμέσως με 200 άνδρες για να
εκτελέσει τη διαταγή του Κολοκοτρώνη. Όμως,
ενεπλάκη σε αψιμαχία με τους Τούρκους και καθυστέ-
ρησε.
Πρόλαβαν όμως οι δολοφόνοι των προκρίτων. Οι
ένοπλοι του Λόντου και του Χαραλάμπη συνάντησαν
τη μικρή ομάδα του Οικονόμοι μεταξύ Άργους και
Κουτσοποδίου, στην περιοχή Κατσικάνι, «παρά τον
Ξεριάν, εις μίαν θέσιν, όπου υπήρχε παλαιός τοίχος».
Ο Οικονόμου είδε τους ένοπλους, αλλά δεν φαντάστηκε
σελ. 74
ότι έρχονταν εναντίον του, αλλιώς θα έσπευδε να
φθάσει στον τοίχο και να οχυρωθεί.
Ο Νικολόπουλος και οι Ξυδαίοι μόλις έφθασαν
κοντά στον Οικονόμου του φώναξαν να διπλώσει τη
σημαία του και να ρίξει κάτω τα όπλα του. Εκείνος δεν
υπάκουσε και έτρεξε προς τον τοίχο, για να οχυρωθεί
και να αμυνθεί. Ήταν αργά όμως. Τον πυροβόλησαν
αμέσως άνανδρα και τον έριξαν νεκρό από το άλογό
του. Οι σύντροφοί του διασκορπίστηκαν αμέσως και
ταυτόχρονα έσπευσαν να φύγουν και εκείνοι που τον
κτύπησαν εγκαταλείποντας τον Οικονόμου νεκρό.
Σημειώνει ο Δ. Κόκκινος:
«Ολίγην ώραν μόλις μετά τον φόνο του έφθασεν εκεί ο
Δημήτρης Τσώκρης και ευρέθη προ του πτώματός του.
Φρόντισε τότε δια την ταφήν του παρά τον τοίχο και
επέστρεψε στο Άργος οργισμένος κατά των Υδραίων,
τους οποίους συνάντησε στο σπίτι του Αναγνώστη
Ιατρού και τους εκάκισε δια την πράξιν τους».
Ο Σπυρίδων Τρικούπης ανέφερε για τη δολοφονία του
Οικονόμου:
«Με την τόλμη του ανυψώθηκε υπεράνω της
παντοδύνα-μης αριστοκρατίας και οδήγησε τον λαό
στον αγώνα της ελευθερίας και της δόξας».
Αντίθετα, ο Δ. Κριεζής, χαρακτηρίζει τον Οικονόμου
«ιδιοτελή, μέθυσο και ανίκανο», λόγος για τον
οποίο τον εγκατέλειψαν όλοι οι οπαδοί του. Είχε μεν
ενθουσιασμό και πατριωτισμό υπέρ της Επανάστασης,
αλλά «η καθημερινή κατάχρησίς του εις τα ποτά έκαμνε
πολλούς να τον υποπτεύωσι και να μη τον πλησιάζωσι».
Η σύζυγός του πέθανε μετά από μια βδομάδα και η
υπόλοιπη οικογένειά του μετακόμισε στις Σπέτσες, και
οι υπόλοιποι οπαδοί του Οικονόμου αναγκάστηκαν να
φύγουν από την Ύδρα μετά την οριστική επικράτηση
των Προκρίτων.
Ο Γκίκας Θ. Γκίκας πέθανε την ίδια εποχή από
λοιμική νόσο, που αναπτύχθηκε κατά την άλωση της
Τριπολιτσάς.
Με το αίμα του Οικονόμου οι Υδραίοι συμβιβάστηκαν
με τους Μοραΐτες, το μέτωπο των ολιγαρχικών βγήκε
σοβαρότατα ενισχυμένο και η ήττα των φιλι-κών
e-Δίαυλος |
ήταν οριστική. Ο Υψηλάντης με τον Κολοκοτρώνη
απογοητευμένοι φεύγουν για την Ακροκόρινθο, ενώ οι
αγωνιστές γογγύζουν για την εγκατάλειψή τους από
τους ηγέτες του. Και ήταν η στιγμή, που το λαϊκό κίνημα
βρέθηκε προδομένο.
Ζητούσε τους ηγέτες του. Οι ακατάπαυστες εξεγέρσεις
έδειξαν τη ζωντάνια του, όταν οι Κωλέττηδες και οι
Μαυροκορδάτοι ξεπουλούσαν τη χώρα. Αν ζούσε και
αναπτυσσόταν πολιτικά ο Ανδρούτσος και ο Οικονόμου,
το λαϊκό στρατιωτικό επαναστατικό μέτωπο θα
δημιουργούσε την πολιτική βάση του. Ο Υψηλάντης θα
εξελισσόταν δυναμικά σε πρώτης γραμμής ηγέτη.
Ο Παπαφλέσσας θα ‘βρισκε το αγωνιστικό κλίμα του, οι
πολιτικές του ικανότητες θα διοχετεύονταν στο κανάλι
της λαϊκής αντίστασης ενάντια σε ξένους και ντόπιους.
Μα είχαν όλοι τους άσχημο τέλος.
Και ανάμεσα στους πρώτους μεγάλους παράγοντες
του αγώνα ο Αντώνης Οικονόμου, ο άνθρωπος
που κινητοποίησε την Ύδρα. Ένας πραγματικός
ήρωας, πατριώτης και αγνός άνθρωπος, μια μεγάλη
φυσιογνωμία του 21.
Ο πόθος, λοιπόν, των Ελλήνων, που συσπειρώνονταν
στη Φιλική Εταιρεία, για ανεξαρτησία και θεμελίωση
ενός κράτους, που θα στηριζόταν στις εθνικές
παραδόσεις και στις αρχές της ισοπολιτείας και της
ελευθερίας, που είχε διαδώσει στην Ευρώπη η Γαλλική
Επανάσταση, κατέληξε μετά από βαρύτατες θυσίες στη
δημιουργία ενός κράτους μικρού σε έκταση, που δεν
ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες των αγωνιστών του
1821. Τα πάθη και η εξόντωση του Αντώνη Οικονόμου
και άλλων λαϊκών αγωνιστών οδήγησαν το νεοσύστατο
κράτος στην «προστασία» των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων.
Η αντίπαλη προς τον Οικονόμου παράταξη δεν
επικράτησε μόνο στη διάρκεια της επανάστασης του
21, αλλά καθόρισε και τις τύχες του Ελληνικού κράτους
στον ελεύθερο βίο του.
Επιφύλαξε σκληρή τύχη στους αδικοχαμένους
αντίπαλους αγωνιστές: τους καταδίκασε στην αφάνεια.
Η επίσημη ιστοριογραφία όλα αυτά τα χρόνια αγνόησε
τον Αντώνη Οικονόμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα
σελ. 75
φύλλα του Κώδικα, όπου καταχωρούνταν τα πρακτικά Κουντουριώτη/ καί Ἰσιδώρου Ducasse/ χαράματα τόν/
τον καιρό που είχε την εξουσία στην Ύδρα ο Αντώνης ἔπιασαν/ πισθάγκωνα τόν ἔδεσαν/ καί τόν ἐπῆγαν
Οικονόμου είναι κομμένα με ψαλίδι! σηκωτό/ σά λείψανο/.../ τόν πέταξαν/ -μοῦ εἶπαν οἱ
Μόλις τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία απλών γυναῖκες-/ μέσα σέ μιά σέρρα/ μέ κόκκινα λουλούδια/
ανθρώπων της Ύδρας αναζητήθηκαν στοιχεία, μέ κόκκινα βελούδινα/ παραπετάσματα/...»
αποκαταστάθηκε η μνήμη και η τιμή του Αντώνη Οικο- Ο Αντώνης Οικονόμου, πρωτεργάτης της εξέγερσης
νόμου στη γενέτειρά του, την Ύδρα, και στήθηκε η της Ύδρας το 1821, αφού για δεκάδες χρόνια έμεινε
προτομή του δίπλα στους άλλους ήρωες του Αγώνα ξεχασμένος, επιστρέφει την επικαιρότητα και
του 21. Και τον Απρίλη του 1988 στήθηκε ένα σημάδι καταλαμβάνει δικαιωματικά τη θέση που του αξίζει
θύμησης του Αντώνη Οικονόμου στην περιοχή που στις σελίδες της Ιστορίας.
δολοφονήθηκε, στο Άργος. Οι άνθρωποι στάθηκαν διστακτικοί και άργησαν να
Με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Εκδρομικών τον αναγνωρίσουν. Σήμερα όμως, που η πάροδος του
σωματείων Ελλάδας και τη συνεργασία του Δήμου χρόνου επιτρέπει την ήρεμη και δίκαιη κρίση, αποκα-
Άργους τοποθετήθηκε στην είσοδο της πόλης του θίσταται η ιστορική δικαίωση του φλογερού πατριώτη
Άργους, αμέσως μετά τη γέφυρα του Ξεριά, μια μεγάλη και η φυσιογνωμία του θα κοσμεί το πάνθεον των
πέτρα με την προσωπογραφία του Αντώνη Οικονόμου. εκλεκτών ανδρών της πατρίδας.
Ένα σημάδι που κάνει τους περαστικούς να
αναρωτιούνται για την ταυτότητα αυτού του «άγνωστου ********
ήρωα». Μια απάντηση σ’ αυτά τα εύλογα ερωτήματα *Ο Σπύρος ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ γεννήθηκε στον Άγ. Νικόλαο
και παράλληλα μια προσπάθεια αποκατάστασης της Λασιθίου Κρήτης το 1948. Τα μαθητικά του χρόνια έζησε
στη Χαλκίδα. Στη Θεσσαλονίκη ζει από το 1966. Σπούδασε
μνήμης του Αντώνη Οικονόμου και της ιστορικής
Οικονομικές και Πολιτικές Επιστήμες στο Α.Π.Θ. Επαγγελματικά
αλήθειας αποτελεί και το κείμενο αυτό. δραστηριοποιήθηκε σε διάφορες θέσεις σε πολυεθνική εταιρία
Ο Νίκος Εγγονόπουλος, στην «ἐπίκλησιν» πετρελαιοειδών. Υπήρξε για 30 χρόνια ενεργό μέλος της Χ.Α.Ν.Θ.
του «Μπολιβάρ», μαζί με το Ρήγα Φεραίο, τον και για 6 χρόνια μέλος του Δ.Σ. της.
Πασβαντζόγλου, τον Pοβεσπιέρο αλλά και τον Isidore Ενεργό μέλος του ΠΑ.ΣΟ.Κ. από το 1980.
Ducasse, Comte de Lautréamont, μνημονεύει τον
Αντώνιο Οικονόμου, «πού τόσο ἄδικα τόν σφάξαν».
Στις επεξηγηματικές μάλιστα «Σημειώσεις» που
συμπεριέλαβε στην έκδοση του 1962 γράφει:
«Ἀντώνιος Οἰκονόμου. Ὁ πρωτοπόρος καί σεμνός
Ὑδραῖος ἥρωας».
Ένα στιγμιότυπο από τη ζωή του Αντώνιου Οικονόμου
περιγράφεται στο ποίημα με τίτλο «Ὕδρα» από τη
συλλογή «Tά κλειδοκύμβαλα τῆς σιωπῆς» (1939):
«κατηγγέλθη/ ὡς ἐξαιρετικά ἐπικίνδυνος/ γιά τήν
δημόσια/ ἀσφάλεια/ -γιά τήν εἰρήνη/ τῶν φιλησύχων
πολιτῶν/ τήν ὥρα πού/ σοβαροί/ -ἤ μᾶλλον
σοβαροφανεῖς- ἱερεῖς/ ἡλικιωμένοι/ καί λίαν ἄξιοι ἤ
ἀνάξιοι σεβασμοῦ/ ἐπεκαλοῦντο/ τήν μνήμην/ τῶν
μεγάλων ναυμάχων/ τῆς Σαλαμῖνος/ καθώς καί τήν
μνήμην τῶν/ Μιαούλη, Κανάρη, Τομπάζη, Λαζάρου

e-Δίαυλος | σελ. 76
 Η ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ - Επταχώρι
TΖΗΜΟΠΟΥΛΕΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ(*)
Το Τζημοπούλειο βρίσκεται στην πλατεία
Επταχωρίου.
Είναι δωρεά τής οικογένειας Δημητρίου Τζημόπουλου
(απόδημοι Αμερικής από το 1956 που έφυγαν απ΄το
χωριό) στην Κοινότητα Επταχωρίου το 2005.
Απ΄το 2010, που ολοκληρώθηκαν οι εργασίες στο
κτίριο, σκεφτήκαμε να οργανώσουμε εκεί μόνιμη
έκθεση παλιών φωτογραφιών Επταχωρίου, με θέμα
e-Δίαυλος |
Το Τζημοπούλειο μουσείο Επταχωρίου, στην πλατεία ΔΑΒΑΚΗ
Γράφει η Ιωάννα ΛΟΥΛΑΚΗ*
«ΤΟ ΕΠΤΑΧΩΡΙ ΧΤΕΣ» και με κύριο σκοπό: ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΝΑ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ Η
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ
Περίπου 7.000 από 75 οικογένειες, συγκεντρώσαμε
μέχρι τώρα. Όλες οι φωτογραφίες βρίσκονται σε
υπολογιστή κατά ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ αλλά και ενταγμένες
σελ. 77
σε 45 ενότητες. Κάποιες απ’ αυτές: ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ,
ΓΑΜΟΙ, ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ, ΞΕΝΙΤΙΑ, ΑΓΡΟΤΙΚΗ
ΖΩΗ, ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ,
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ.
Οι 600 βρίσκονται στα ταμπλό του μουσείου και
στην ιστοσελίδα του χωριού με τη λεζάντα τους.
Η συγκέντρωση συνεχίζεται, όπως και η προσπάθεια
χρονολόγησής τους ρωτώντας τους μεγαλύτερους.
Αναλυτικότερα οι ΣΚΟΠΟΙ-ΣΤΟΧΟΙ:
Η δημιουργία οργανωμένου αρχείου. Η δημιουργία
λευκωμάτων με φωτογραφίες κατά οικογένειες
(γενεαλογικά δένδρα) και κατηγορίες.
Η παρουσίαση-προβολή ενοτήτων φωτογραφιών σε
e-Δίαυλος |
εκδηλώσεις σχετικές.
Η διοργάνωση συναντήσεων και συνεδρίων με
θέματα σχετικά με το περιεχόμενο των φωτογραφιών,
όπως: 1. Επταχώρι, της φύσης, της πέτρας, της
παράδοσης (Έγινε το Μάιο 2016).
2. Πέτρινα γεφύρια Επταχωρίου, σε συνδυασμό
με γεφύρια τής γύρω περιοχής, Βοΐου και
Μαστοροχωρίων Κόνιτσας.
3. 1947-1949: Η μετακίνηση-παραμονή των
Επταχωριτών (λόγω εμφυλίου) κυρίως στον
Πεντάλοφο, αλλά και σε άλλες πόλεις.
4. Επταχωρίτες πετράδες σε συνδυασμό με μαστόρους
Πενταλόφου και μαστοροχωρίων Κόνιτσας.
5.Tα βυζαντινά μνημεία μας.
Φωτογραφίες με την ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΖΗΜΟΠΟΥΛΟΥ.
σελ. 78
 Αύγουστος 2018, επίσκεψη του Πολιτιστικού Συλλόγου
6. H γεωμορφολογία Επταχωρίου. Γοργοποτάμου Κόνιτσας.
7. Η αξία της παλιάς φωτογραφίας, σύνδεση
παρελθόντος-παρόντος.
Η διενέργεια εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Η δημιουργία ντοκιμαντέρ (από σκηνοθέτες) με υλικό
αφηγήσεις παλιών κατοίκων τού χωριού, σχετικές με
τις ενότητες των φωτογραφιών.
Η έρευνα θεμάτων ιστορίας και λαογραφίας
Επταχωρίου, από νέους ερευνητές.
Και ό,τι άλλο προκύψει…

Σημασία-αξία της συγκέντρωσης-έκθεσης

παλιών φωτογραφιών για το Επταχώρι και
όχι μόνο.
Διαπιστώνουμε καθημερινά, ότι επιτυγχάνεται
ο κύριος στόχος-σκοπός αυτής της ερευνητικής
προσπάθειας: ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΝΑ ΑΝΑΔΥΕΤΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΠΤΑΧΩΡΙΟΥ.
Γενικά έχει δημιουργηθεί μια κίνηση στο χωριό.
Βιβλία για το Επταχώρι και φωτογραφικά
Γίνονται συζητήσεις στα γύρω χωριά και πόλεις λευκώματα, στον επάνω όροφο του Τζημοπούλειου.
για ό,τι συμβαίνει εδώ, αλλά και στις χώρες του
e-Δίαυλος | σελ. 79
Οκτώβριος 2017, συνεντεύξεις στο Τζημοπούλειο, της μετα-
πτυχιακής ερευνήτριας Ιστορίας Δώρας Καρούτα, που αξιοποίησε
φωτογραφίες της συλλογής Τζημοπούλειου.
εξωτερικού όπου έχουμε ξενιτεμένους.
Επίσης στο διαδίκτυο, όπου προκαλέσαμε το
ενδιαφέρον φίλων, κάποιοι απ΄ αυτούς που είναι
επιστήμονες-ερευνητές μας δίνουν χρήσιμες ιδέες.
Μας είπαν: Τόσα που μάθαμε για τη φύση, τη
λαογραφία και την ιστορία Επταχωρίου, θα ρθούμε
να το γνωρίσουμε κι από κοντά.
Το Τζημοπούλειο είναι πλέον επισκέψιμο, ήδη το
έχουν ως προορισμό κάποια ταξιδιωτικά γραφεία
από Θεσσαλονίκη και Αθήνα, τα από Θεσσαλονίκη
ήδη πέρασαν με εκδρομές για την Κόνιτσα και τα
Ζαγοροχώρια.
Χαιρόμαστε με όσα μαθαίνουμε και με όσα
προκύπτουν ερευνώντας την ιστορία και λαογραφία
τού τόπου μας μέσα απ΄ τις παλιές φωτογραφίες
Επταχωρίου.
Όταν ξεκινούσαμε, πριν οκτώ χρόνια, τη
συγκέντρωση παλιών φωτογραφιών Επταχωρίου,
με τον συγχωριανό μου κτηνίατρο Ζώη Γακίδη
(πρόεδρος Κοινότητας Επταχωρίου 1998-2006)
λέγαμε «σε 2-3 χρόνια θα ολοκληρώσουμε»… όμως
στην πορεία διαπιστώναμε πως έχει πολύ δρόμο,
πρέπει να ψάξουμε περισσότερα απ΄ όσα νομίζαμε...
Εκεί που λες “έγιναν τα μισά” ανοίγουν άλλα...
Με αυτό που γίνεται, εδώ και οκτώ χρόνια περίπου,
υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και συγκίνηση για τους
e-Δίαυλος |
Νοέμβριος 2018, τιμητική εκδήλωση για τον Αργύρη Παφίλη.
μεγαλύτερους σε ηλικία, οι οποίοι μπήκαν σε μια
διαδικασία να εξιστορούν τα παλιά, όσο αφορά
τα της οικογενείας τους, αλλά και του χωριού,
οπότε προκύπτουν νέα στοιχεία για την ιστορία και
λαογραφία τού χωριού και όχι μόνο.
Κάποιοι βγάζουν σιγά σιγά απ΄τα ντουλάπια τους
και μας εμπιστεύονται ημερολόγια παππούδων και
άλλα κειμήλια… Χαίρονται να αφηγούνται, δεν
χορταίνουμε να τους ακούμε…
Άρχισαν να επισκέπτονται το μουσείο οι νέοι και
τα παιδιά μας, να ενδιαφέρονται και να ρωτούν για
τις φωτογραφίες, ψάχνοντας να βρουν παππούδες,
γονείς, συγγενείς τους.
Οι ξενιτεμένοι μας (σε Αμερική-Αυστραλία-
Γερμανία) όταν βλέπουν στο facebook κάποια παλιά
φωτογραφία έρχονται συγκινημένοι και ευχαριστούν,
γιατί θυμούνται αυτά που έζησαν στο χωριό πριν
φύγουν, είναι σαν να έρχονται στο χωριό, λεν…
Αλλά και οι νέοι που γεννήθηκαν στην ξενιτιά,
χαίρονται που βλέπουν τους γονείς και παππούδες
τους σε μικρή ηλικία…
Οι ξένοι επισκέπτες που μπαίνουν στο μουσείο,
εντυπωσιάζονται. Ακούν με ενδιαφέρον τα σχετικά με
τη ζωή του χωριού στα παλιότερα χρόνια και ιδιαίτερα
με την ενότητα ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ του
’40, αλλά και άλλες ιστορικής αξίας.
Το Μάιο του 2015 είχαμε την επίσκεψη ομάδας
σελ. 80
μεταπτυχιακών φοιτητών απ΄το Λαογραφικό τμήμα
του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, που σταμάτησαν
εδώ για δυο ώρες, με τον καθηγητή Κοινωνικής
Λαογραφίας Βασίλη Νιτσιάκο. Πήγαιναν στο διπλανό
χωριό, τον Πεντάλοφο Βοΐου (18 χλμ. από Επταχώρι),
όπου για μια βδομάδα θα ερευνούσαν έθιμα Βοΐου.
Τους υποδεχτήκαμε με παλιά τραγούδια Επταχωρίου,
ενημερώνοντας πότε τραγουδιόταν το κάθε τραγούδι.
Μας ρώτησαν τα παιδιά για την ιστορία και
λαογραφία του χωριού και μας έδωσαν ιδέες για την
έκθεση φωτογραφίας.
Τον Οκτώβριο του 2015 επισκέφτηκε το χωριό ο Νίκος
Μπεκιάρης (απόγονος οικογένειας που μαζί με άλλες
μετακινήθηκαν τέλος 19ου αι. από το Επταχώρι στον
Αμπελώνα-Καζακλάρ Λάρισας) και τον ξεναγήσαμε
στο Τζημοπούλειο.
Βλέποντας την έκθεση φωτογραφιών δήλωσε:
e-Δίαυλος |
«Πρέπει αυτό το υλικό να μπει σε ιστοσελίδα για να
προβληθεί. Θα κάνω προσφορά μία σελίδα για το
χωριό των προγόνων μου»
Η ιστοσελίδα έγινε και παρουσιάστηκε από το Νίκο
Μπεκιάρη στην πλατεία μας στις 24 Ιουλίου 2016.
Το Μάιο του 2016 οργανώσαμε στο Τζημοπούλειο
συνάντηση δεκαπέντε διαδικτυακών φίλων
επιστημόνων με θέμα της συνάντησης
«Επταχώρι τής φύσης, της πέτρας, της παράδοσης».
Παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν θέματα που
έχουν σχέση με τα πέτρινα γεφύρια του χωριού
μας και τους μαστόρους πέτρας, περπατήσαμε
στο χωριό. Ενδιαφέρουσα ήταν η παρουσίαση των
λιθανάγλυφων Επταχωρίου απ΄τη φίλη Μαρία
Τσούπη (φιλόλογος-διδάκτωρ Λαογραφίας,
ερευνήτρια λιθανάγλυφων)
Το Σεπτέμβριο του 2017 η Δώρα Καρούτα απ΄ τον
Φωτογραφίες της ενότητας «ΞΕΝΙΤΙΑ»
σελ. 81
Επάνω : Μάιος 2016, συνάντηση διαδικτυακών φίλων με θέμα: «Επταχώρι τής φύσης, της πέτρας, της παράδοσης».

Πεντάλοφο, φοιτήτρια στο Τμήμα

Ιστορίας και Αρχαιολογίας του
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ήρθε στο
Τζημοπούλειο και ζήτησε κάποιο
θέμα που να έχει σχέση με την Κατοχή
ή τον Εμφύλιο στο Επταχώρι.
Έτοιμο ήταν το θέμα της, αφού στο
ταμπλό με τον Εμφύλιο υπήρχαν
φωτογραφίες τής μετεγκατάστασης
Επταχωριτών στον Πεντάλοφο κατά
τα δυο χρόνια του Εμφυλίου.
Ξεκινήσαμε με συνεντεύξεις-
αφηγήσεις παππούδων στο Επταχώρι,
αλλά και στον Πεντάλοφο.
Μετά από έρευνα δύο περίπου
χρόνων παρουσίασε την εργασία της

Δίπλα : Φωτογραφίες με τις ενότητες:

«ΟΙΚΙΑΚΕΣ ΑΣΧΟΛΙΕΣ» και «ΖΕΥΓΑΡΙΑ».
e-Δίαυλος | σελ. 82
 Αύγ. 2019, επίσκεψη της ομάδας «Πόρτες τής Μνήμης», του φεστιβάλ που πραγματοποιήθηκε στη Χρυσαυγή Βοΐου.

στο Πανεπιστήμιο, αλλά και σε Ημερίδα με θέμα την

ιστορία Επταχωρίου στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης * Η Ιωάννα ΛΟΥΛΑΚΗ γεννήθηκε στο Επταχώρι το 1953.
Γράμμου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου
Ήδη συνεχίζει, σε μεταπτυχιακό πλέον, με άλλα θέματα Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Τμήμα Αρχαιολογίας και
Τέχνης. Εργάστηκε για τριάντα χρόνια σε δημόσια Γυμνάσια και
της δεκαετίας ’40-’50 στο Επταχώρι, αξιοποιώντας
Λύκεια του Βόλου, της Ημαθίας και της Καστοριάς.
παλιές φωτογραφίες Τζημοπούλειου και αφηγήσεις Απ΄το 2009 που συνταξιοδοτήθηκε ζει με το σύζυγό της μόνιμα
παλιότερων. στο Επταχώρι.
Συνεχίζουμε… Ερευνά την τοπική ιστορία και λαογραφία, κυρίως μέσα από
Και ό,τι άλλο προκύψει! τις παλιές φωτογραφίες Επταχωρίου, τις προφορικές αφηγήσεις
τών παλιότερων, αλλά και βιβλία σχετικά, όπως και ημερολόγια
παππούδων. Οργανώνει στο Επταχώρι εκδηλώσεις λαογραφικού,
( Για την Έκθεση παλιών φωτογραφιών Επταχωρίου: ιστορικού και μορφωτικού περιεχομένου, όπως και περιηγήσεις
http://www.eptahori.gr/syllogi-fotografion/ ) στο με ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές περιβάλλον του χωριού της.
Σχετικές δημοσιεύσεις της γίνονται στο διαδίκτυο -facebook,
(*) ΣΧΟΛΙΟ ΕΚΔΟΣΗΣ: Ένα τοπικό Λαογραφικό blog και ιστοσελίδα Επταχωρίου, της οποίας είναι η βασική
διαχειρίστρια.
Μουσείο, αποτέλεσμα κοινωνικής συμμετοχής,
Ασχολείται και με τον οικογενειακό καλλιτεχνικό χώρο «Τέχνη
εμπνευσμένης καθοδήγησης, συστηματικής Επταχώρι».
προσπάθεις, ιστορικής συνείδησης και αγάπης για Όλα τα παραπάνω προβάλλει στο διαδίκτυο, σε ραδιόφωνα,
τον Τόπο. τηλεόραση και εφημερίδες.
******

e-Δίαυλος | σελ.83
 Μερικά από τεύχη του ‘‘e-Δίαυλος’’ - Γ΄ ΠΕΡΙΟΔΟΥ : Link ανάγνωσης

e-Δίαυλος |
σελ. 84- ΤΕΛΟΣ