Professional Documents
Culture Documents
24.1.2020 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΚΛΠ
24.1.2020 ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΚΛΠ
Παραθέτω ένα ενδεικτικό Ανθολόγιο δίχως πρόθεση [σκόπιμα] κατάταξης σε κάποια από τις
ενότητες που αναφέραμε καθώς θα ήθελα να τα διαβάσετε και να τα κατατάξετε ελεύθερα
κατά την κρίση σας [ενδεχομένως και ως άσκηση]. Να τα κατανοήσετε κριτικά. Πολλά από
τα ποιήματα λειτουργούν πολλαπλά: άλλοτε ως ποιήματα ποιητικής, ποιήματα
κοινωνικής/πολιτικής διάστασης, ποιήματα για τον έρωτα και τον θάνατο, υπαρξιακά [με μια
γενική όσο και αόριστη χρήση του όρου], ποιήματα με αναφορά σε άλλες μορφές τέχνης,
ποιήματα της ήττας/ πολιτική ποίηση, ποιήματα που εδράζονται στην πρόσφατη Οικονομική
κρίση με πολλαπλές επιπτώσεις στη χώρα τα τελευταία 11 χρόνια, ποιήματα για τους
εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που χάνονται στη Μεσόγειο, στα δίχως τέλος καραβάνια
ξεκληρισμένοι σε ξένους τόπους, ποιήματα που εδράζονται σε δράσεις και πρόσωπα της
τραγωδίας όπως σηματοδοτούνται στη σύγχρονη γραφή, ποίηση και θέατρο κλπ. Ακόμη και
κάποια ποιήματα εγκλεισμού λόγω των επιπτώσεων του covid 19. Επίσης παραθέτω
ποιήματα ως δείγματα γλωσσοκεντρικής, υπερρεαλιστικής, [ακόμη και] λυρικής ποίησης.
Ακόμη και ποιήματα ατονικά [δίχως τόνους]. Τέλος ακόμη και ποιήματα όπου μπορείτε να
δείτε χωρισμούς στίχων, αποσιωπητικά/ παραλείψεις λέξεων από τον ίδιον τον ποιητή,
χωρισμούς στίχων, ακόμα και κύρια ονόματα να γράφονται συνειδητά με πεζογράμματα,
συνειδητά το σημείο στίξης [εν προκειμένω το κόμμα] μπαίνει στην αρχή του στίχου. Σε
παρένθεση στο τέλος του ποιήματος αναγράφεται η ποιητική συλλογή. Παράλληλα παραθέτω
συχνά μικρά αποσπάσματα στίχων προκειμένου να καταστεί εμφανέστερο, άμεσα, το
περιεχόμενό τους. Αυτονόητο πως οι επιλογές ποιητών, ο αριθμός ποιημάτων κάθε ποιητή, τα
ποιήματα που παρατίθενται δεν έχουν κανέναν αξιολογικό χαρακτήρα, αλλά κατά την κρίση
μου αποτελούν ένα δείγμα όσων επιχειρώ να σας εκθέσω στα μαθήματα.
Τα ποιήματα δεν τα παραθέτω τυχαία. Διαλέγω συνειδητά ελάχιστα για να μη σας βαραίνω.
Τα θεωρώ όμως και δείγματα ποικίλης αισθητικής και ρευμάτων μέσα στη σύγχρονη
ελληνική ποίηση που με ενδιαφέρει να προσεγγίσετε.
Κ.Κ.
(Τον «Κήπο των γραμμάτων» μπορεί να εμπνεύστηκε ο Κάλας από τον Κήπο των χαρίτων
του Καισάριου Δαπόντε).
Σκάκι
Στρογγυλή Συμφωνία
Νάνος Βαλαωρίτης
Θα σας παρακαλέσω να μη με πολυπαίρνετε σοβαρά, ό,τι λέω το λέω κυρίως για να παίξω.
Ενώ αυτοχαρακτηρίζεται συνειδητά περιθωριακός: «όχι παραμερισμένος από ανόητες κλίκες
αλλά ταυτισμένος με αυτόν που βλέπει τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία Είναι λάθος αν
χρησιμοποιούνται οι προηγούμενοι ως φραγμός στους κατοπινούς».
Κάνει λόγο για την έννοια της σχετικότητας και τις επιδράσεις που δέχτηκε από τον
Αϊνστάιν. «Μην ακούς κανέναν άλλον εκτός από τη δική σου ενδόμυχη φωνή.»
Ν.Β.
Τον Ιούνιο του 1961 ο Νάνος Βαλαωρίτης στέλνει από το Παρίσι ένα ποίημά του στον
Νικόλαο Κάλας [Μου ζήτησαν να πάω να δω και να πιστέψω...] γραμμένο στις 29 Μαρτίου
του ίδιου χρόνου με την αφιέρωση «στον αγαπητό φίλο Νίκο Κάλα ο θαυμαστής και μαθητής
του Νάνος Βαλαωρίτης».
Το ποίημα, που βασίζει την ιδέα του στους στίχους του Χαλίλ Γκιμπραν (1883-1931), στην
τελική του μορφή και έκταση έξι σελίδων, με την αφιέρωση «του Νικολάου Κάλας»
περιλαμβάνεται στη συλλογή του Ν. Βαλαωρίτη Εστίες Μικροβίων, Ποιήματα και
εικονοκολλήσεις, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Το Καλώδιο» του Ντίνου Σιώτη, στο
Σαν Φραντσίσκο το 1977, (σελ. 51). Για την ιστορία παραθέτουμε τους πρώτους στίχους
όπως υπάρχουν στο Αρχείο Κάλας στη Βιβλιοθήκη Βορείων Χωρών, στην Αθήνα:
Το Θαύμα
Μιχάλης Κατσαρός
Ένα ποίημα ποιητικής και κυρίως διαλόγου του Μ.Κ. με τους ποιητές της γενιάς του της Α'
Μεταπολεμικής γενιάς
Αφιερώνεται στον νέο ποιητή ΧΡΙΣΤΟ ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΑΚΗ ετών 18 που δημοσίεψε προ μηνός
τα πρώτα του πονήματα στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης.
ΥΓ Το ποίημα αυτό γράφτηκε ειδικώς για τα Αθηναϊκά Γράμματα 1 κατόπιν παρακλήσεως του
κ. Δ.Α. Βαρουτσή να συνεργαστώ στο περιοδικό του.
Ο Μ.Κ. κατ’ αναλογία προς την «Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων» [βλ. πιο
κάτω] του Κώστα Καρυωτάκη, αναφέρεται στους ποιητές της γενιάς του, της Α'
Μεταπολεμικής γενιάς. Είναι ενδιαφέρον ότι ο ποίημα γράφτηκε [ως ένα αίτημα SOS;] σε
μια εποχή που ο Κατσαρός είχε πάψει να δημοσιεύει εξ αιτίας προσωπικών του
προβλημάτων.
Για την Μπαλάντα του Μ.Κ. και για τον Χρ. Ρουμελιωτάκη παραθέτω πιο κάτω ένα σύντομο
κείμενο με αφορμή το ποίημα του δεύτερου «Βαρούτην χανόμεθα»
****
δυο χαρακτηριστικά ποιήματα του Καρυωτάκη από τα Ελεγείες και Σάτιρες, 1927.
(Σάτιρες, 1927)
* «Οι στίχοι αυτοί απευθύνονται στον κοσμικό κύριο, και όχι στον ποιητή
Μαλακάση, του οποίου δε θα μπορούσε να παραγνωρίσει κανείς το σημαντικό έργο».
Σημ
1
Μαλακάσης Μιλτιάδης (1869-1943), ποιητής της Νέας Αθηναϊκής σχολής.
2
Μια καίρια, κατά τη γνώμη μου, άποψη για την ποίηση που μπορεί να ανιχνεύει πάνω και
πέρα από το επιφαινόμενο. Με «λοξή» ματιά αφουγκράζεται αυτά που συνήθως μας
ξεφεύγουν.
Τάκης Σινόπουλος
****
ΑΠΟΨΕ στο σπίτι έρχεται ο Σεφέρης με τη Μαρώ. Κι ο Σαββίδης με τη Λένα. Κι ο
Αργυρίου. Πρόχειρες κοφτές κουβέντες, ζωηρές, πράγματα μισοειπωμένα, άλλα
αποσιωπημένα. Ο Σεφέρης δεν κάθεται. Γυρίζει, κοντοστέκεται, κοιτάζει,
ξανάρχεται, το μάτι του ψάχνει, σκαλίζει τα πάντα. Κοιτάζει τους πίνακες που έχω
φτιάξει, ρωτάει. Δε λέει γνώμη καμία, παρατήρηση καμία. Κατεβάζω έναν πίνακα
απ’ το καρφί. Αυτός είναι για σας, του λέω. Ήτανε εκείνο το άλογο, το κεφάλι του
βγαίνει παλεύοντας μέσα από ένα πλήθος ανάκατες φόρμες που δένουν το κορμί του
αιχμάλωτο. Το κεφάλι είχε μια τρομαχτική προσπάθεια να ξεφύγει, μια δυνατή
απόγνωση. Ο Σεφέρης έχει αλλάξει κουβέντα. Η βραδιά συνεχίζεται. Έφυγε χωρίς να
πάρει τον πίνακα.
Έκτωρ Κακναβάτος
[Γιώργος Κοντογιώργης]
Δεν νοιώθω περισσότερο
γιατί αγαπώ!..
Δεν καταλαβαίνω περισσότερο
γιατί σκέφτομαι!..
Fuga, 1943
[Όλα τα ποιήματα της πρώτης συλλογής ατονικά]
έρμη σκλάβα
πικρή ρωμιοσύνη
Κωστής Παλαμάς
Χωρίς ραδιουργίες,
έτσι όπως απόγευμα μεγάλο σάββατο
μου ’βγάλανε για πρώτη φορά τον αιματοσταυρό
απ’ το σφαγμένο αρνί του πάσχα,
φριχτό σημάδι ανάμεσα στα μάτια,
ανάμεσα σε δυο θάλασσες
από τη μια το αιγαίο από την άλλη το ιόνιο
και στη μέση το σημάδι
το ματωμένο.
[άπαντα πεζά, χρήση αποσιωπητικών ωσάν να παραλείπονται λέξεις και φράσεις από
το ποίημα]
Τετραψήφιο, 1971
Η ΣΚΑΠΑΝΗ
ΡΟΓΧΟΣ ΣΙΓΑΣΤΗΡΑ
Άκου εσύ
η ασύγκριτη της ροδαυγής
η πιο κι από Αίγινα αιθέρια
η πάνω από ξερολιθιές
πάνω κι από τα έξαλλα μπαμπάκια
ακόμα πάνω κι από κάθε μεταφυσική
χαλυβουργία
Ακαρεί, (2001)
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΙ ΣΤΑ ΑΝΙΣΟΠΕΔΑ
ή ΓΕΝΕΘΛΙΟ ΘΕΩΡΙΑΣ
ΙΙ. Η ΛΟΙΜΙΚΗ
ΤΟΥ ΕΠΤΑ Χρόνια μετά που συνταξιοδοτήθηκε το Στραντιβάριους, και να σου
πίπιζες ξοπίσω του σονάροντας σε φάλτσο καντάμπιλε, πιάσαμε πάτο. Ήταν τότες
που καμηλοβάτραχοι δεσμεύτηκαν ασμένως ν’ αρχηγέψουν.
Προσθήκη ζάχαρης –ιδέα του μαέστρου– μαυλίσανε το γύψο και πήρε ελόγου του ν’
αναρριχιέται τις πλαγιές τ’ Απρίλη. Μα παρότι εγκέφαλος ζελέ. Παρότι αλάρυγγοι,
αποφασίζανε και διατάζανε σε φρικαλέα ελληνικά. Παρότι παραβάτραχοι,
περιτρέχανε τα ρείθρα ένστολοι, περιμαζεύοντας όσους γελούσανε και όσους δεν
γελούσαν, σύμπαν το υπόλοιπο ατελούς διαιρέσεως περιστρεφόταν περί άξονα
μιγαδικόν πλαγιοστρόφως…
Ο τότε μόλυβδος, θεός αγκαθερός από καμίνευσιν, χυνότανε χυλός σ’ αργιλικά
καλούπια. ως χωλίαμβος ή κάτι τέτοιο, μα όμως άρρητος και ανομάτιστος λόγω που ο
χώρος επιρρεπής στην παραχάραξη τονε φυγάδευε υπολογίζοντας ότι από μαύρη
τρύπα θα καταποθεί. Κι ακόμα ως και τούτο: μες στα βελάσματα των τράγων, όταν
τους σφάζανε άκουες, όπως και τώρα ακούς, για ελληνοβλάβεια, για βατραχοκρατία.
Και τότες έγινε το ξαφνικό: Πλημμύρα οι λεωφόροι από οξύφωνα σπουργίτια
χουγιάζοντας τους βάτραχους και τις ερπύστριες. Κι από ψηλά έπεφτε με βρόντο,
καταμεσής της χάλκινης ορχήστρας, ολοαίματη με ανοιγμένον αφαλό η
ελληνοχριστιανικη πουλάδα. Το Κοίλο, άλαλο κι αλαφιασμένο, άδειασε μονομιάς. Το
Αραχναίο σχίστηκε κάτω για κάτω ίσαμε την Πάφο, ενώ, ως βροχή από μυαλά αετών,
ξέσπαε μαινάδα η μεγαλοφυΐα. Διότι πως αλλιώς θενά ’χε κλέος και εσπεριδοειδή η
Κορινθία;
Μίλτος Σαχτούρης
Τὰ δῶρα (Ένα ποίημα ποιητικής)
Αυτό το ποίημα πόσο καθημερινό (η κληρονομιά) και έντονο στην απλότητά του
(Προφανώς φέρτε μου μελάνι να γράψω ποιήματα) Αφού δεν έγινε άξιος βαφτιστικός
Γιώργος Σαραντάρης
Πρόλογος
Στοὺς φίλους μου
Ντίνος Χριστιανόπουλος
Εγκαταλείπω την ποίηση
ΛΑΜΠΡΟΣ ΣΠΥΡΙΟΥΝΗΣ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΝ
Τὰ γενικὰ μέρη
Τὸ ἐντός, ἐκτὸς
Ὁ ἀντάρτης στὶς Κορυσχάδες
Ἡ ἀγρύπνια δεύτερη ζωὴ
Ποιητὴς ἀπὸ τὴν πηγή.
Τὰ βασικὰ κεφάλαια
Τὸ ἐδῶ, ἐκεῖ
Ὁ ἔλεγχος τοῦ γεμιστήρα
Ἡ δροσερὴ ἀγωνία στὸ παγούρι
Ποιητὴς στὸ χρῶμα.
Τὰ ἀναλυτικὰ τμήματα
Τὸ ἄλλο, ἀλλοῦ
Τὸ μάτι στὸ σκόπευτρο
Ἡ ἰδέα στὰ χέρια τῆς εὐθύνης
Ποιητὴς στὸ σχέδιο.
Τὰ εἰδικὰ θέματα
Τὸ δικό μου δικό σας
Ὁ κόκορας σηκωμένος
Τὸ ὅραμα τρέχει στὰ μάγουλα
Ποιητὴς ἀπὸ κούνια.
Οἱ συνθετικὲς ἑνότητες
Τὸ φαινόμενο στὸ μὴ λεγόμενον
Ὁ δείκτης στὴν σκανδάλη
Ἡ ἀνατριχίλα στὴν πλάτη τῆς συνείδησης
Ποιητὴς καὶ στὴ ζωή.
Οἱ ρυθμικὲς παράγραφοι
Τὸ αὔριο ντόρτια, μπορεῖ καὶ ἀσσόδυο
Ἡ πίστη στάζει στὶς παλάσκες
Τὸ μυστικὸ ἔξω ἀπὸ τὸν τάφο
Ποιητής, σοῦ λέω καὶ νεκρός.
ΕΡΓΟ Ἄρ. 21
το πρώτο μάθημα
ονομάζεται απώλεια
που σε σφραγίζει
με πυρωμένο σίδερο
μικρό κι ανυπεράσπιστο
Γιώργος Μαρκόπουλος
Αργύρης Χιόνης
Αλέξανδρος Αραμπατζής
Η ΠΟΙΗΣΗ ΜΟΥ
****
ατάκες του Α.Α. από το facebook στο οποίο [και στις οποίες] επιδίδεται τα τελευταία
χρόνια με επιτυχία
Σαν ταπεινός εργάτης της τέχνης που είμαι στην αρχή έλεγα τρεις μόνο αναγνώστες
αρκούν για το έργο μου. Ύστερα τους ανέβασα στους 33, μετά στους 333, μετά στους
3.333 και τελευταία στους 33.333, όσοι και οι στίχοι της Οδύσσειας του Καζαντζάκη.
Για μετά βλέπουμε.
Βρωμοδουλειά κι αυτή του ποιητή! Όλη την ώρα να παιδεύεσαι να βρεις με τι πλάγιο
τρόπο θα παινέψεις τον εαυτό σου, με ποιον σπαρακτικό τρόπο θα διαλαλήσεις τους
νταλγκάδες σου, πώς θ’ αποδείξεις την υψηλή πνευματικότητά σου και να στη λένε από
πάνω! Ε, όχι….
Τελικά εάν το παίζεις ποιητής και δεν αφήνεις να διαχέεται αόριστα γύρω σου ότι
υποφέρεις από κρυφές αμαρτίες δεν σε υπολογίζει κανένας.
*******
Ένα ποίημά μου που θα ’θελα να το μοιραστώ μαζί σας. Κ.Κρ.
Τη μάνα μου ακούμπησα σε μια κορνίζα
πλάι στη ραπτομηχανή της
που άρχισε να λειτουργεί αυτόματα
χωρίς τηλεχειριστήριο
Επίσης
Είχα σε κάποιους μιλήσει για το ανακατωμένο γραφείο μου το γεμάτο στα χαρτιά
όπως και του πατέρα μου. Δείτε πώς προέκυψε σχεδόν αυτόματα ένα ποίημα
απλώς κοιτάζοντας την φωτογραφία του που είχα απέναντί μου:
ΤΕΛΕΥΤΑΊΟ ΜΉΝΥΜΑ
ελήφθη ως φωτο Απέναντι μου σε βλέπω στο κατάφορτο γραφείο σου Όμοιο στα
γονίδια και το δικό μου Τα χέρια σου μακριά βελούδινα καλοβαλμένα στη ζηλευτή
ομορφιά τους τελευταία ανάμνηση –ποτέ σου δεν υπήρξες χειρώνακτας– Η στενή
είσοδος έμελλε η τελευταία έξοδός σου Σε φορείο Το δεξί σου κρεμόταν νεκρό
Φρόντισα ανασηκώνοντας να χωρέσει το πέρασμα Παρά τα φαινόμενα ήλπιζα πως
Κώστας Κρεμμύδας
Θωμάς Γκόρπας
Μαγική εικόνα
Μεσολόγγι
Πατρίδα μου
καπρίτσιο και νταλκά ηλιοβασίλεμα στα βυσινιά
δάκρυ’ αργοκύλητα και ψεύτικα φιλιά και του ντουνιά
πορτραίτα στα πακέτα των τσιγάρων μου και μες στα πρώτα
αγαπημένα μου τραγούδια να μικραίνεις μες στα χνώτα
να μου μικραίνεις αχ να σκίζομαι να μη σε πιάνω
μέσα στα ξένα στ’ αθηναίικα χνώτα και απάνω
που σ’ εύρισκα διά μέσου νέας αγάπης πάλι σε χάνω...
Πατρίδα μου
πρώτη μεγάλη αγάπη μου και πρώτη γλύκα της ζωής
χρυσάφι στα σκοτάδια μάτια μου και λάδι της ψυχής
σκαμμένος τώρα από ποταπότητες εχθρούς και φίλους
ξαναθυμάμαι αετούς στεφάνια σάλτσινα και μύλους
χασίσια που δεν ξεγελάν και λέω πως σε φτάνω
μες τα τραγούδια μου που όλο σε βρίσκω και σε χάνω
πόλη μου που με πας από τον Κάτω Κόσμο στον Απάνω...
ΤΣΙΓΑΡΑ
μνήμη Μάριου Χάκκα*
*Μάριος Χάκκας (1931-1972) Τα παιδικά και νεανικά του χρόνια τα έζησε στην Καισαριανή,
στα 19 από τη Σχολή Σαμαρειτών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού βρέθηκε εθελοντής στη
Γυάρο να περιθάλπει εξόριστους, τον Απρίλιο του 1954 συνελήφθη και καταδικάστηκε σε
φυλάκιση 4 ετών, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να διακόψει τις σπουδές του στην Πάντειο.
Μετέπειτα μέλος Νεολαίας Λαμπράκη, συνελήφθη από τη δικτατορία του 1967. Έργα του:
διηγήματα Τυφεκιοφόρος του εχθρού, Ο μπιντές κλπ. βλ. Άπαντα Μάριος Χάκκας εκδ.
Κέδρος.
~*~
Θωμάς Γκόρπας
Ποίηση
Ποίηση
ανάμνηση από φίλντισι
περίπατος τα ξημερώματα
άναμμα τσιγάρου κατά λάθος από φεγγάρι
χαρταετός που ξέφυγε απ' τα χέρια παιδιού
κλάμα παιδιού στη μέση πανηγυριού
φιλία ανάμεσα σε δυο προδοσίες
κλωνάρι που ταξιδεύει
δασκάλα μόνη μελαγχολική στο διάλειμμα
ένα βιολί που παίζει μοναχό του
αριθμός 7
της καρδιάς τα μέσα φυλλώματα
χαλκός χαλκωματένια χαλκωματάς — όλα τα παλιά γυαλίζω
χρυσάφι για όλους ή για κανένα
πόλη που κυριεύτηκε άδεια μετά μακρά πολιορκία
παλιές φωτογραφίες και μακρυμπάνι της μνήμης
πεταλούδα που γλιτώνει απ' τη φωτιά
φωτιά που γλιτώνει απ' τα νερά
χαρά που γλιτώνει απ' τα γεράματα
βιολέτες σ' άσπρο λαιμό
άσπρο άλογο που τρέχει σε μαύρο ουρανό
μαύρος ήλιος καλοκαιρινός
άσπρος ήλιος χειμωνιάτικος
λεμόνι κάρβουνο γλυκό του κουταλιού
νύχτα στρωμένη τσιγάρα
λέξεις.
Δημοτικό Τραγούδι
Χριστόπουλος ήχος μπουζουκιού
Κάλβος ήχος πλατάνων
Σολωμός ήχος γιασεμιών
Παλαμάς ήχος τίποτε
Μαλακάσης ήχος πόλεως σαν παίρνει να βραδιάζει
Καβάφης ήχος πόλεως προχωρημένο βράδι
Βάρναλης ήχος του μέλλοντος από παλιές καμπάνες
Φιλύρας ήχος προπολεμικής ταβέρνας
Σικελιανός ήχος ματισμένος από αρχαίες πομπές και σύγχρονα φαγοπότια
Καρυωτάκης ήχος πόλεως που κοιμάται
Σεφέρης ήχος του παλαμικού τίποτε
Εμπειρίκος ήχος που συνεχίζεται μες στα ποιήματά μας
Λαϊκό Τραγούδι
(Ποίηση '76, 1976)
1
Αξίζει δεν αξίζει
στέλνω τις εκθέσεις μου σε χώρες που δε γίνανε ακόμα
προδίνω τις κινήσεις ενός ήλιου
που πέφτει την αυγή δίπλα στις μάντρες
επικυρώνοντας με φως
τις εκτελέσεις.
2
Η κάθε μου λέξη
αν την αγγίξεις με τη γλώσσα
θυμίζει πικραμύγδαλο.
Απ’ την κάθε μου λέξη
λείπει ένα μεσημέρι με τα χέρια της μητέρας δίπλα στο ψωμί
και το φως που έσταζε απ’ το παιδικό κουτάλι στην πετσέτα.
3
Η μόνη ξιφολόγχη μου
είταν το κρυφοκοίταγμα του φεγγαριού απ’ τα σύννεφα.
Ίσως γι’ αυτό δεν έγραψα ποτέ
στίχους τελεσίδικους σαν άντερα χυμένα
ίσως γι’ αυτό εγκαταλείπουν ένας ένας τα χαρτιά μου
και τους ακούω στις κουβέντες όσων δε με έχουνε διαβάσει.
Άη-Στράτης 1951
Άγονος γραμμή, (1952)
Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος
Τω καιρώ εκείνο
,Χριστούγεννα των καλάντων
,Αποκαλυπτικές οι συζητήσεις με τους φίλους
Τους ήρωες των παιδικών μου χρόνων
Για τις ενοχές μας αλλά κυρίως για τον κόσμο που θα ζούσαμε
Προσδοκώ Ανάσταση
2
είτε βραδιάζει/ είτε φέγγει/ μένει λευκό/ το γιασεμί
στη μυγδαλιά της Ελένης ανάμεσα στη Λάρνακα και στο Μαζωτό,
δεν χάσκει αδειανή, σαρκώνεται
Εννέα Όγδοα
Χορεύω
Ανάμεσα στις αγκαλιές των εννέα και τα στρογγυλά όγδοα
Υπάρχω
Εξομολόγηση
Ελευθερία
Επιτέλους πού είναι ο τιμωρός αρχηγός που υποσχέθηκες;
Σου φώναζα τώρα
Τόλης Νικηφόρου
Θεσσαλονίκη 1980
αγάπη θάνατος
από το Ρίγος αιχμάλωτο στον ήχο της φωνής σου, 63 ποιήματα για τον έρωτα και την αγάπη
(1966 – 2015)
μαθητεία, 2
και πάλι υπέβαλα στο άγνωστο τις πέντε αισθήσεις μου και την ψυχή μου, και έγινα δεκτός
στην πρώτη τάξη του σύμπαντος σχολείου της αγάπης, τα τραύματά μου γράφοντας σαν
όνομα
στο εξώφυλλο της καθημερινής ζωής. είναι καλός για άνθρωπος,
λένε οι δάσκαλοι μου με τον τρόπο τους, μια φλαμουριά που αγγίζει το μπαλκόνι μου, ένα
γατί που περπατάει νωχελικά στον ήλιο, θα μάθει γρήγορα όσα μπορεί να μάθει. κι εγώ
επιμένω, αφού δεν έχω πού αλλού να πάω, μερόνυχτα εγκύπτω και λέω πως συνεχίζω τις
σπουδές μου, σ' αυτό το πρώτο και πιο δύσκολο σχολείο απ' το οποίο δεν προβλέπεται
αποφοίτηση
(1999)
ένα ποίημα
ένα ποίημα
από παλιό σκοτάδι
από θολό πυκνό βυθό
που αναδύθηκε στο φως
ένα ποίημα
γυμνό
εμπρηστικό
κόκκινο επιφώνημα
της φλόγας ή της αστραπής
ένα ποίημα
μυστικό
εξωτικό
κι όμως απλό
κι όμως γλυκό
κι όμως απέραντα μαγευτικό
ένα ποίημα
που δεν γνωρίζει
το άρωμα
τη μουσική
το ίδιο τ’ όνομά του
ένα ποίημα
ένα τρέμουλο στα γόνατα
ή τα χείλη
που κρύβεται και φανερώνεται
και λάμπει
εσύ
(2010)
Νίκος Καρούζος
ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ
ΟΜΟΡΦΑΙΝΩ ΤΗ ΜΟΙΡΑ
#####
Χαρά Χρηστάρα
Ἔκλεισε τὸ Ζουρνὰλ
ἀπέναντι ἀπ’ τὸ σπίτι μου.
Ἔκλεισε παραπάνω ἡ Πυξίδα.
Τὸ φαρμακεῖο Φαρμακιώτη
ἔκλεισε…
ΤΟ ΕΞΟΧΙΚΟ ΜΑΣ
Στὸν κῆπο
ὁ γερὸ-πλάτανος ἐκεῖ
μὲ τὴν σκιὰ
καὶ τὴν δροσιά του
πλατανάκι στὰ παιδικὰ χρόνια.
Οἱ φλαμουριές, τεράστιες
ἡ συκιά, ἡ κερασιά,
ἡ καρυδιὰ
οἱ εὐκάλυπτοι, τὰ πεῦκα,
οἱ ἰτιές, οἱ ροδοδάφνες
ὅλα στὴ θέση τους.
Τὸ σπίτι, ἔρημο.
Τώρα κλειστό,
ἀραχνιασμένο.
Έχει αέρα
Χάνει τους λογαριασμούς
Φύλλα μετρώντας
Δρόμος δύσβατος
δυσμενής και
δίσεκτος
σε δεματιά δομής
δυστύχου
διπλό – και – πολυκαρτερά
το ήδη παρελθόν
το δυστυχές και παρελθόν
Άτιμη μοίρα, ανθρώπινη
του μετά τέλους του φρικτού
–ακόμα να ’λθει, ακόμα καρτερά
εκείνο το φρικτό, ανεπιθύμητο
Νάτος προβάλλει σκιά ενός καθρέφτη
καμαρωτός ο Αρθούρος
με περικεφαλαία
–ενώ εκείνος ακόμα διασωληνωμένος
**********
Όταν θα πάψω πια
Να βρίσκομαι ανάμεσά σας
Τόσες χιλιάδες ήλιοι
Και των γαλαξιών τα σμήνη
Δεν θα ’χουν για μένα
Ούτε την σημασία μιας
Αχυροβελόνας
Θα είμαι
Οριστικά απωλεσθείσης
Ενώ
Θα συνεχίσει αμείωτα
Του κόσμου το λυπητερό
Θανάσιμο τραγούδι
Ο βιολιστής του πείσματος
Θα παίζει όπως πάντα
Απάνω σε ψηλές βουνοκορφές
Και μέσα σε γαλάζιες θάλασσες
Απέραντες
Θ’ απλώνεται η κυριαρχία του ανθρώπου
Η μέλισσα θα εξακολουθεί
Το γόνιμό της δρομολόγιο
Σύννεφα ολάκερα από παιδιά
’θε να κερνούν χαμόγελα
Κάθε περαστικό διαβάτη
Την μήτρα δικαιώνοντας
Του κόσμου -
Θα ναι τότε για εμένα έντιμη έξοδος
Από ζωή γεμάτη από βάσανα
Το τέλος των δακρύων
Η λύση κάθε πόνου
Θα ναι, τότε, για εσάς
Ο ίδιος μυστικός συνέχειας
Δείπνος –
Ωσάν να μην συνέβη τίποτε
Ωσάν να μην υπήρξα καν.
Κατερίνα Ζησάκη
ανθρωπόκηπος
σχεδόν ερωτικό
(ή μικροαστικό πορνό)
ντουρούτι*
μ’ ένα ζαφ
δυο τρία ιντυκουλούμ
κλοκότ και παραπέντε
άρπαξα μια βραδιά το ντουρούτι μου
και τράβηξα κατά το βουνό
πάνω εκεί με περίμεναν
και περίμεναν
με σημαίες και με σημαίες
με ναρίτ και ντεντάρες
και φοβέρα από σκόνη
ε! Ζαν Μπατίστ!
έλα να δεις την ωραία φωτιά που ανάψαμε
να ξεγλιστρήσουμε από το σκοτάδι
τρεμόπαιζε ανήμπορη μια φλογίτσα
τι να σας πω
εκείνο το βράδυ ζεσταθήκαμε όπως όπως
κάψαμε σοβαρές εφημερίδες
πιστόλια των παγκοσμίων πολέμων
εισιτήρια ταυτότητες και κάρτες μέλους
σε γκολφ κλαμπ και σούπερ μάρκετ
Κατερίνα Γώγου
16.
Εμένα οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά
που κάνουν τραμπάλα στις ταράτσες ετοιμόρροπων σπιτιών
Εξάρχεια, Πατήσια, Μεταξουργείο, Μετς.
Κάνουν ό,τι λάχει
Πλασιέ τσελεμεντέδων κι εγκυκλοπαιδειών
φτιάχνουν δρόμους κι ενώνουν ερήμους
διερμηνείς σε καμπαρέ της Ζήνωνος
επαγγελματίες επαναστάτες
παλιά τους στρίμωξαν και τα κατέβασαν
τώρα παίρνουν χάπια και οινόπνευμα να κοιμηθούν
αλλά βλέπουν όνειρα και δεν κοιμούνται.
Εμένα οι φίλες μου είναι σύρματα τεντωμένα
στις ταράτσες παλιών σπιτιών
Εξάρχεια, Βικτώρια, Κουκάκι, Γκύζη.
Πάνω τους έχετε καρφώσει εκατομμύρια σιδερένια μανταλάκια
τις ενοχές σας αποφάσεις συνεδρίων δανεικά φουστάνια
σημάδια από κάφτρες περίεργες ημικρανίες
απειλητικές σιωπές κολπίτιδες
ερωτεύονται ομοφυλόφιλους
τριχομονάδες καθυστέρηση
το τηλέφωνο το τηλέφωνο το τηλέφωνο
σπασμένα γυαλιά το ασθενοφόρο κανείς.
Κάνουν ό,τι λάχει
Όλο ταξιδεύουν οι φίλοι μου
γιατί δεν τους αφήσατε σπιθαμή για σπιθαμή
Όλοι οι φίλοι μου ζωγραφίζουν με μαύρο χρώμα
γιατί τους ρημάξατε το κόκκινο
γράφουν σε συνθηματική γλώσσα
γιατί η δική σας μόνο για γλύψιμο κάνει
Οι φίλοι μου είναι μαύρα πουλιά και σύρματα
στα χέρια σας. Στο λαιμό σας.
Οι φίλοι μου.
~*~
Εγώ, Οδυσσέα
τον ουρανό τον είδα
απ' την κορφή της Γκιώνας, απ' τα ψηλά αετώματα
κι από τα δημόσια ουρητήρια της πλατείας Ομονοίας.
Γιώργος Μαρκόπουλος
Πέρασε δίπλα από κλειστές μάντρες υλικών οικοδομής στην ιερά οδο,
από χαλασμένα φορτηγά, τρίκυκλα και κλειστά μηχανουργεία στο Αιγάλεω.
Τάσος Γαλάτης
Η Αθήνα
Ιδού η Ρόδος
Μήτηρ Θεού
Σ.Σ.: «T’ αηδόνια του Κολωνού» αναφορά στον Οιδίποδα επί Κολωνώ του γεννημένου στον
Κολωνό Σοφοκλή.
Οι ποιητές
(Μέμνησο, 2016)
Γκελ Μπουρντά
Τι να σου κάνω
που δεν μπορώ να σου μιλήσω με τη γλώσσα του Αισχύλου
τι να σου πω, τι να σου ανιστορήσω
πώς βρέθηκα στις Θερμοπύλες, πώς στη Σαλαμίνα,
στα Σούσα, στην Περσέπολη, με τον Πώρο στον Ινδό
κι ένα καιρό Σανδράκατος.
Μαρία Τρανού*
Από τότε που ο Ηρακλής πήγε στη χώρα των Υπερβορείων να ψάξει για το ελάφι της
Άρτεμης η γοητεία του σκανδιναβικού μοντέλου δε μειώθηκε ποτέ. Στο μεταξύ οι δικαστές
είναι πάντα πολυάσχολοι άνθρωποι. Τα απολιθωμένα έντομα μέσα στο κεχριμπάρι
υπόσχονταν την ύπαρξη ζέστης σε μια χώρα πιο μακρινή από το κρύο. Αλλά οι δικαστές δεν
είχαν χρόνο για να παίξουν κομπολόι. Συγκατοίκησαν τα αιωρούμενα πιάτα με διπλωμένες
εφημερίδες, κεντρικά υπόγεια, δοκιμασίες πίστης και μονοκάμερα μιούζικαλ με φτερά.
Ξέχωρα οι Υπερβόρειοι έκαναν τις διακοπές τους στο νότο, καμιά φορά στα ίδια μέρη με
τους κουρασμένους δικαστές. Μετά η κουβέντα έγινε ασύρματη. Η μετατροπή του ξύλου σε
στάχτη και του μάρμαρου σε ασβέστη αποφασιζόταν γρηγορότερα. Οι ψηφιακές υποσχέσεις
με τα χειροπιαστά ανταλλάγματα άρχισαν να πετούν πάνω από όλες τις κατηγορίες θνητών:
τους ηλικιωμένους των 400, τους νέους των 300, τους προνομιούχους των 1000 αλλά κανείς
τους δεν είδε ποτέ τις πτήσεις, κατάκοποι τσακίζονταν στα ατέλειωτα δελτία ειδήσεων. Οι
Υπερβόρειοι έφτιαχναν καινούργιο αποχετευτικό δίκτυο κάτω από το ναό της Ήρας που είναι
πάντα στην ώρα της κι οι Νότιοι οικοδεσπότες τους έψηναν αρνιά για να σφραγίσουν τη
συμφωνία. Tα υπολείμματα των ναών ξαναθάφτηκαν μέσα στην τσίκνα, οι δικαστές ήταν
πάλι απασχολημένοι -λόγω φόρτου εργασίας η προσωπική τους ζωή ήταν ανύπαρκτη- πότε οι
συναλλαγές με τους υπέρβαρους πότε οι εξετάσεις των χρηματισμένων ανακριτών πώς να
βρεθεί χρόνος για τα κακοποιημένα παιδιά. Όλο τριγυρίζουν απροστάτευτα στις πλατείες για
το χαρτζιλίκι τους.
Η ανάγκη υπογείων στα δικαστικά μέγαρα κρίθηκε αναμφισβήτητη κι η ευαισθησία των
λειτουργών αποδείχτηκε πολύτιμη σαν τη βιταμίνη C.
Νίκος Εγγονόπουλος
Αγάπη
Φεύγουμε. Αλλά προτού ν' αποχαιρετιστούμε, ας πούμε όλοι μαζί το τραγούδι του πέτρινου
αυτοκίνητου. Κι όταν λέω "πέτρινο" να εννοούμεθα: έχει πέτρες μόνο στις γωνιές, το
υπόλοιπο είναι καμωμένο, ως συνήθως, με τούβλα και σανίδες, κι οι ρόδες είναι από βάμμα
ιωδίου. Ας πάρουμε μαζί μας την ανάμνηση των ακτινωτών δαιδάλων και τα ετεροθαλή
χαλίκια των εμπρηστικών κουτιών. Όπως πάντα, κατεύθυνση δεξιά, προς τα φωτεινά
ξυλάρμενα της αγάπης μας. Θύμησις και θέλησις ασφάλτου: ο Πωσειδών. Για μένα, ένα
άστρο θα λέη μέσ' στο σερτάρι το τραγούδι της χαράς μου μ' ένα πριόνι. Ας μη μ' α κ ο λ ο υ
θ ε ί κ α ν ε ί ς. Όλοι μας σαν μυθολογικοί πολυέλαιοι και σαν αλεξικέραυνα ελάσματα,
αναπαυθούμε. Μαζί με τα πουλιά, μ' ένα πουλί, με δυο πουλιά.
(Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν, 1938)
Λευτέρης Πούλιος
Δρόμοι
Έρχομαι ήσυχα
ήσυχα φεύγω
Είμαι μέσα στο βιαστικό πλήθος
της πλατείας του Κάνινγκ
Ο ύπνος μου εξουθενώνει το μυαλό
δεν είχα ποτέ ανάγκη από ξεκούραση
κι από υφασμένα στερεότυπα:
το κτίριο νοικιάζεται
είναι σταχτί
κι έχει κτισμένα παράθυρα.
Είναι ευχάριστο να το παρατηρώ
μέσα από το βιαστικό πλήθος
τα πεζοδρόμια που γλιστρούν
τα καυσαέρια που εκπυρσοκροτούν
μέσα
από τη βρώμικη
πλατεία του Κάνινγκ.
Πέθανε – λένε – για την ελευθερία
τη δική του
ή των άλλων
όταν κάποιος πεθαίνει
πεθαίνοντας το δικό του θάνατο
είναι ελεύθερος
Μα όταν πεθαίνεις
ένα θάνατο δικασμένο
ελευθερία δεν υπάρχει.
[...]
«Πρωινό»
Κώστας Κουλουφάκος
Προοίμιο Γηρατειών
Τάσος Λειβαδίτης
1949 μ.Χ.
Κωσταβάρας Θανάσης
Οι Απροσάρμοστοι
Τρυφεροί
κι ευέξαπτοι όπως πάντα.
Ανεπανόρθωτα τραγικοί.
(Κατάθεση, 1965).
H Δυναστεία του φόβου
Mε τα μάτια μιλάμε
όταν πίσω απ’ τις φράσεις χανόμαστε.
Mε τα μάτια ιστορούμε αυτά που μας έχει εμπιστευθεί η καρδιά.
Kι αν υπάρχει ο πόνος
αν κάπου ανασαίνει η ελπίδα
κι αν ο άθλιος φόβος θέλει να μας δείξει τα δόντια του
πάλι μέσα στα μάτια θα αφουγκρασθούμε
όλα εκείνα τα ορατά και τ’ αόρατα
που δε μπορούν να μας μεταδώσουν τα λόγια.
Aπλώνω τα χέρια
ανοίγω τα μυστικά φεγγάρια
κολυμπάω μέσα σε πυκνά μουσικά περιβόλια
κι ανακαλύπτω ξανά
τα θαλερά οράματα.
Δεν ξέρεις
πως τον Παράδεισο έχω πάντα στο νου μου.
Πως του Παραδείσου κλέβω τ’ άνθη, ξεσηκώνω τα δέντρα
πως αντιγράφω με τους στίχους μου τα πουλιά
όταν σου φτιάχνω τον κήπο σου.
Σωκράτης Σκαρτσής
[ατονικά]
Kι εγω Σωκρατης Σκαρτσης του Λαμπρου και της Πολυξενης
γεννημενος καλα το τριανταεξη, χιλια εννιακοσια
λοξος, ακομματιστος, ζωντανος ακομη,
πατηρ τριων τεκνων κι αγαπημενος της αγαπημενης του
ικανος να γραφει καποια ποιηση
να διαβαζει αρχαια ελληνικα με βιβλια βαβυλωνιακα ινδικα
πρωτογονα και τετοια
χωριατης και φιλος του καμμινγκς
σ’ ενα παραθυρο του Pιο μπροστα στον κοσμο
κι εδω μετα χαρτια μιλουμενος
####
Ενα κλαδι για ολα
να γερνει μπροστα
να γινεται καρπος
αυτος
με κανει
μπροστα σ’ ολα
ολογυμνον
βήματα
βήματα
πάνω
στα βήματα
αδιέξοδα
βήματα
εργατικά
ασταμάτητα
Αντρέας Παγουλάτος, Πέραμα
[Η τελευταία του εν ζωή ποιητική συλλογή]
1.
χωρίς άγκυρα
ριγμένη
καράβια
οι έλικες
να μη γυρίζουν
στο κενό
το όνειρο
σαν το μπετόν
οι άνεμοι
πετρωμένοι
μια στροφή
από ζεϊμπέκικο
καλέσματα
από ραντάρ
αόρατα ναυάγια
ξανάρχεσαι
στην πόλη-πέρασμα
στο λιμνασμένο
παλιο λιμάνι
εδώ
αναβράζει
βρωμάει
επιβολή
εξουσία
ανεργία
στα χέρια
στα σώματα
στο λογισμό
στον έρωτα
τον προσκινούσαν
πουλούν
υπερεκτιμημένα
και ως θέαμα
τον ματώνουν
τον βρίζουν
δοκιμάζουν
το αίμα του
και αηδιασμένοι
το φτύνουν
2.
καζάνια
θανατηφόρα
γυναίκες
τ' αγκαλιάζαν
τα σφίγγαν
ώσπου
να εξαφανίσουν
τα υγρά
του θανάτου
και μωρά
ανα
πηδούσαν
από
τα κύματα
και
η τιτάνια
αγκαλιά
χωρούσε
τους παλμούς
τους ρυθμούς
τ' άσματα
τους χορούς
σήμερα πέσαν
σύννεφα
δηλητηριώδη
ο βυθός σάπιος
τ' ανταγωνίστηκe
θολή σύγκρουση
χωρίς
νικητή
ούτε
νικημένο
πόρτες σπασμένες
αυτοκτονικά μπαλκόνια
3.
λαμπρύνει
την
αυγή
αυγή αυγούλα
που δίνεται
στον κόσμο
μ' ακράτητη
ηδονή
και
οι γυναίκες
τη δέχονται
χρυσή
ζωοφόρα
βροχή
και
χορεύοντας
σε ρυθμούς
που
μονάχα
αυτές
ακούν
και
διαβάζουν
σον αέρα
την απόκρυφη
χορο
γραφία της
Ζήσης Οικονόμου
Είπες
ίσως υπάρξει πέρασμα
από μια πίεση ερμητική
κι από έναν κόσμο γύψινο, ραμμένο, συντριμμένο.
Ήρθαν σε λίγο τα τέρατα
απ’ τ’ άνοιγμα του τραύματος και της γενναίας δειλίας.
Είπες
θα διαβείς τα σύνορα κρυφά
τις αποστάσεις και τους όρους θα συμπτύξεις
ν’ αντικρίσεις το γαλάζιο τ’ ουρανού
ρουφώντας αμόλυντο αγέρα.
Γιάννης Βαρβέρης
Κι οι ποιητές
παίρνουνε κάποτε
~*~
12.
Με το ταξί καλπάζοντας
Κωνσταντίνος Καβάφης
27 Ιουνίου 1906, 2 μ.μ.
Πρόκειται για το δημόσιο απαγχονισμό, από τους Άγγλους, πέντε Αιγυπτίων χωρικών,
ηλικίας 80-22 ή (κατά τον Καβάφη) 19 ετών, που είχαν τολμήσει να αντιδράσουν απέναντι
στους Άγγλους κατακτητές στο χωριό Ντενσουάι. Οι Άγγλοι στις 13 Ιουνίου
στρατοπέδευσαν κοντά στο χωριό και χωρίς λόγο άρχισαν να πυροβολούν τα περιστέρια
που είχαν οι φελάχοι. Αντέδρασαν οι τελευταίοι, προσπάθησαν να αμυνθούν. Τελικά
οδηγήθηκαν οι Αιγύπτιοι σε δίκη από Αγγλικό δικαστήριο. Στις 27 Ιουνίου 1906 βγήκε η
απόφαση: Τέσσερις Αιγύπτιοι καταδικάζονται σε απαγχονισμό, δυο σε ισόβια
καταναγκαστικά, ένας σε 15 χρόνια καταναγκαστικά, έξι σε επτά χρόνια καταναγκαστικά,
τρεις σε φυλάκιση ενός χρόνου και τέλος πέντε σε δημόσια μαστίγωση. Η απόφαση αυτή
όριζε την εκτέλεση για την επαύριο. Στις τέσσερις η ώρα το πρωί, Τετάρτη 27 Ιουνίου, οι
τέσσερις θανατοποινίτες και οι οχτώ καταδικασμένοι σε μαστίγωση μεταφέρονται από το
Σιμπίν, πρωτεύουσα της επαρχίας της Μενουφία, στο χωριό Σοχαντά, τέσσερα χιλιόμετρα
από το Ντενσουάι. Εκεί επί εννέα ώρες, περίμεναν την τρομερή εκδίκηση. Στη μια το
απόγευμα της Πέμπτης 28 Ιουνίου τους μεταφέρουν στο Ντενσουάι. Οι Άγγλοι κυβερνήτες
θέλησαν να γίνει η εκτέλεση την ίδια ώρα και στο ίδιο μέρος της συμπλοκής».
Ο Καβάφης μιλά για την εκτέλεση του νεότερου Ιούσεφ Χουσείν Σελίμ, του οποίου το
όνομα σημείωσε στο χειρόγραφο του ποιήματος.
Ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα του ποιητή:
Εἶμαι Κωνσταντινουπολίτης τὴν καταγωγήν, ἀλλὰ ἐγεννήθηκα στὴν Ἀλεξάνδρεια — σ' ἕνα
σπίτι τῆς ὁδοῦ Σερίφ· μικρὸς πολὺ ἔφυγα, καὶ ἀρκετὸ μέρος τῆς παιδικῆς μου ἡλικίας τὸ
πέρασα στὴν Ἀγγλία. Κατόπιν ἐπισκέφθην τὴν χώραν αὐτὴν μεγάλος, ἀλλὰ γιὰ μικρὸν
χρονικὸν διάστημα. Διέμεινα καὶ στὴ Γαλλία. Στὴν ἐφηβικήν μου ἡλικίαν κατοίκησα ὑπὲρ τὰ
δύο ἔτη στὴν Κωνσταντινούπολη. Στὴν Ἑλλάδα εἶναι πολλὰ χρόνια ποὺ δὲν ἐπῆγα. Ἡ
τελευταία μου ἐργασία ἦταν ὑπαλλήλου εἰς ἕνα κυβερνητικὸν γραφεῖον ἐξαρτώμενον ἀπὸ τὸ
ὑπουργεῖον τῶν Δημοσίων Ἔργων τῆς Αἰγύπτου. Ξέρω Ἀγγλικά, Γαλλικὰ καὶ ὁλίγα Ἰταλικά.
Χάρης Μελιτάς
Απολαμβάνω
το δράμα της ζωής μου
απ’ το μπαλκόνι
λόγω ανάγκης
πωλείται νεκρός χρόνος.
Επιπλωμένος.
άγνωστο πλέον
τι θα επικρατήσει
Πλήξη ή θλίψη;
μαύρα μαντάτα
Ο μέλλων διαρκείας
καταργήθηκε
θα κάνω λίφτινγκ.
Ίσως αν αρρωστήσω
να με κοιτάξουν.
(μένοντας σπίτι, 50 χαϊκού για την καραντίνα)
Συμβολισμός (από την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα): Με την έννοια που τον
μεταχειρίζονται οι ιστορικοί της λογοτεχνίας, […] ο όρος συμβολιστικό κίνημα αφορά
συγκεκριμένα μια ομάδα Γάλλων συγγραφέων που ξεκίνησε με τον Charles Baudelaire
(Τα άνθη του κακού [Les Fleurs du mal, 1857]) και κατόπιν συμπεριέλαβε άλλους
ποιητές, όπως ο Arthur Rimbaud, ο Paul Verlaine, ο Stéphane Mallarmé και ο Paul
Valéry. Ο Baudelaire στήριξε το συμβολικό τρόπο των ποιημάτων του εν μέρει στο
παράδειγμα του Αμερικανού Edgar Allan Poe, αλλά κυρίως στην παλαιότατη πίστη στις
ανταποκρίσεις (correspondences) — το δόγμα που πρέσβευε ότι υπάρχουν εγγενείς και
συστηματικές αντιστοιχίες ανάμεσα στον ανθρώπινο ψυχισμό και στον εξωτερικό
κόσμο, όπως και ανάμεσα στο φυσικό και στον πνευματικό κόσμο. Ο Baudelaire
διατύπωσε το δόγμα αυτό ως εξής: «Τα πάντα, μορφή, κίνηση, αριθμός, χρώμα, άρωμα
στον πνευματικό όσο και στο φυσικό κόσμο, είναι μεστά σημασίας, αμοιβαία,
αντίστροφα, αντίστοιχα». Οι τεχνικές των Γάλλων συμβολιστών (Symbolists), οι οποίοι
καλλιέργησαν μια τάξη ιδιωτικών συμβόλων σε μια ποίηση που τη χαρακτηρίζει ο
πλούτος των υπαινιγμών και όχι η σαφήνεια της σημασίας, άσκησαν τεράστια επίδραση
σε όλη την Ευρώπη, και (ιδίως από τη δεκαετία του 1890 και μετά) στην Αγγλία και
στην Αμερική.
Με την ευρύτερη έννοια, σύμβολο είναι οτιδήποτε σημαίνει κάτι· κατ’ αυτήν την
έννοια, κάθε λέξη είναι σύμβολο. Στην πραγμάτευση της λογοτεχνίας, εντούτοις, ο όρος
«σύμβολο» χρησιμοποιείται μόνο για μια λέξη ή μια έκφραση που σημαίνει ένα
αντικείμενο ή ένα γεγονός το οποίο με τη σειρά του σημαίνει κάτι άλλο ή παραπέμπει
σε ένα φάσμα αναφορών πέραν του ιδίου. Ορισμένα σύμβολα είναι «συμβατικά» ή
δημόσια: έτσι, «ο Σταυρός», «η Γαλανόλευκη» και «ο Καλός Ποιμήν» είναι όροι που
αναφέρονται σε συμβολικά αντικείμενα η απώτερη σημασία των οποίων είναι
καθορισμένη στο πλαίσιο μιας δεδομένης κουλτούρας. Οι ποιητές, όπως όλοι μας,
μεταχειρίζονται τέτοιου είδους συμβατικά σύμβολα· πολλοί ποιητές, ωστόσο,
χρησιμοποιούν επίσης «ιδιωτικά» ή «προσωπικά σύμβολα». Συχνά υιοθετούν ευρέως
διαδεδομένες συσχετίσεις που συνδέουν ένα αντικείμενο, ένα γεγονός ή μια ενέργεια με
μια συγκεκριμένη έννοια, όπως, λ.χ. τη γενική συσχέτιση του παγονιού με την
περηφάνια και του αετού με τον ηρωικό αγώνα· του ανατέλλοντος ηλίου με τη γέννηση
και του δύοντος ηλίου με το θάνατο· της αναρρίχησης με την προσπάθεια ή την πρόοδο
και της καθόδου με την παράδοση ή την αποτυχία. Κάποιοι ποιητές, όμως
χρησιμοποιούν επανειλημμένως σύμβολα που η σημασία τους είναι σε μεγάλο βαθμό
δικής τους επινόησης, γεγονός που καθιστά δυσκολότερη την ερμηνεία τους.
M.H. Abrams, Λεξικό λογοτεχνικών όρων, μτφ. Γιάννα Δεληβοριά - Σοφία Χατζηιωαννίδου, Εκδόσεις
Πατάκη, Αθήνα 2005, 461-462.
*******
ένας από τους σύγχρονους Έλληνες ποιητές με ιδιαίτερο λόγο που ανήκει θα έλεγα
στο κίνημα του Συμβολισμού [ίσως δεν είναι στις προθέσεις του ιδίου αλλά
περιέχουν πολλά στοιχεία τα ποιήματά του είναι ο Βασίλης Φαϊτάς. Παραθέτω δυο
ανέκδοτα ποιήματά του από τη συλλογή που θα κυκλοφορήσει εντός του 2021 υπό
τον τίτλο Σκάκι με την αιωνιότητα
ΕΝΣΑΡΚΩΜΕΝΟ ΑΠΕΙΡΟ
Ενσαρκώθηκε το άπειρο
και πήρα την θέση μου στον χρόνο
ιστορία μου η άβυσσος.
Όπως το άνθος
το πνεύμα στρέφεται στο φως
χάος από αγέννητες λέξεις
αδιαπέραστο από τη νοημοσύνη
ιχνηλάτης της σιωπής αιωρούμαι
στην αρχή και το τέλος ανάμεσα
ακούγοντας το κενό.
Με βαραίνει η αιωνιότητα
στιγμή που βραδυπορεί στο εφήμερο
έξω απ’ το παράθυρό μου
άχρονη ανάμνηση.
ΤΟ ΤΕΛΕΣΙΓΡΑΦΟ
Μη μου θυμίζετε
ό,τι συμβαίνει
εδώ που έφτασαν όλα
πιασμένη η καρδιά σε παγίδα
κοιτάζει
εκείνο που δεν πρόλαβε
και έμεινε έξω
ό,τι δεν έχει απαντηθεί.
Θεωρητικά κείμενα
Νικόλαος Κάλας, Εστίες πυρκαγιάς, εκδ. GUTENBERG
Οδυσσέας Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, εκδ. Ίκαρος
Ανδρέα Εμπειρίκου, Οι κύκλοι του ζωδιακού, Ανέκδοτα κείμενα από τη συλλογή «Γραπτά ή
Προσωπική Μυθολογία», επιμέλεια-Επίμετρο Γιώργης Γιατρομανωλάκης, εκδ. Άγρα, 2018
Αριστοτέλους Ποιητική, Εισαγωγή, Μετάφραση, Σχόλια, Στάθη Ιω. Δρομάζου, εκδ. Κέδρος
Παντελής Μπουκάλας, Το αίμα της αγάπης, Δοκίμια πάνω στο δημοτικό τραγούδι, 2 τόμοι,
εκδ. Αγρα.