4

➢ ESP
➢ ENGLISH
➢ MATHEMATICS
➢ SCIENCE
➢ FILIPINO
➢ ARALING
PANLIPUNAN
➢ MAPEH
➢ EPP

1
 ESP

Paggalang ko sa Iba

Basahin at unawain ang kuwento ng magtiya at pagkatapos ay sagutin ang mga tanong sa ibaba.

” Salamat sa Paggalang”

Si Tiya Juling ay isang guro sa Mababang Paaralan ng Mamboc. Sa pag-uwi niya sa hapon, bitbit
niya ang maraming aklat na babasahin. Inaabot siya ng hatinggabi sa paghahanda ng mga
kagamitang panturo na gagamitin niya kinabukasan.
Tuwing Sabado, nakaugalian na ni Tiya Juling na maglaba ng kanyang mga damit sa umaga.
Pagdating naman ng hapon, matutulog siya at magpapahinga.
Kakaiba ang araw na ito ng Sabado. Hindi naglaba si Tiya Juling. Nasa loob lamang siya ng
kaniyang silid at nakahiga sa kaniyang kama. Nang araw na iyon, bisita naming sa bahay ang aking
mga pinsan. Masaya ang lahat. May ilan pa na tumatawa nang malakas at patakbo-takbo hanggang
sa loob ng silid ni Tiya Juling.
Kinausap ko ang aking mga pinsan. “Maari ba niyong hinaan ang inyong boses dahil nagpapahinga
si Tiya Juling sa kaniyang silid? Iwasan din muna niyong pumunta sa kanyang silid upang hindi siya
maabala,” ang sabi ko sa kanila. “Sige, Raul,” ang pasang-ayong sagot ng aking mga pinsan. Itinuloy
namin ang masayang kwentuhan subalit nagging maingat kami na maistorbo si Tiya Juling.
Pagdating ng hapon, lumabas na ng kaniyang silid si Tiya Juling. “Nandito pala kayong
magpipinsan, Mabuti na lang at nakapagpahinga ako ng Mabuti. Nawala na ang sakit ng aking ulo.
Maya-maya ay maari ko nang simulant ang aking paglalaba,” ang sabi ni Tiya Juling.
Ngumiti ako sa aking narinig. Mabuti na lang at hindi naming nagambala si Tiya Juling sa kaniyang
pagpapahinga.
Sagutin ang sumusunod batay sa kwento:

1. Anong sitwasyon sa kwento ang nagpapakita ng pagmamalasakit ni Raul sa kaniyang Tiya

Juling?
2. Sang-ayon ka ba sa ginawa ni Raul? Bakit?
3. Magtala ng mga dahilan kung bakit kailangang igalang ang mga taong:
Nagpapahinga May
sakit
4. Paano mo maipapakita ang iyong paggalang sa mga taong nagpapahinga at may sakit?
Ikalawang Bahagi
Gawain1 Timbang-timbangin

_______________________ ________________________

2
Panuto: Gamit ang timbangan, ilagay sa kanang bahagi ang mga bilang na nagawa mo na at
ginagawa mo hanggang sa kasalukuyan. Ilagay naman sa kaliwa ang mga bilang na hindi mo pa
nagawa.
1. Nakikinig ako kapag nagtuturo ang aming guro.
2. Ibinabalik ko nang tahimik at maayos ang aklat na hiniram ko sa silid-aklatan.
3. Nakikinig ako nang tahimik sa sinasabi ng nagtatalumpati sa harap.
4. Nakikipagkamustahan ako sa aking kaibigan nang malumanay at tahimik kapag nagkikita
kami sa simbahan.
5. Hinihintay ko munang matapos ang aking kapatid sa panonood niya ng telebisyon bago ko
ilipat sa ibang channel.
6. Iniwasan ko ang pakikipagkwentuhan nang malakas at maingay habang naglalakad kami ng
aking mga kaklase sa pasilyo ng paaralan.
7. Nakikinig akong mabuti sa mga panuto na sinasabi ng aming guro kapag may pagsusulit.
8. Tumitigil ako sa aking ginagawa upang mapakinggang mabuti ang iniuutos ni nanay.
9. Lumalakad ako nang tahimik at marahan kapag lilipat na ng ibang silid-aralan para sa
susunod na klase.
10. Tumatahimik ako at nakikinig kapag may nagsasalita sa stage.
Pansining mabuti kung alin ang mas maraming laman. Ano ang iyong nararamdaman?
Bakit mahalaga na matutuhan mong igalang ang ibang tao kapag sila ay nag-aaral,
nagsasalita o nagpapaliwanag?

Gawain 2 Isaisip: Ilarawan mo.

Panuto: Pag-aralan ang larawan. Isulat kung anong pasilidad ang pinapakita ng bawat larawan.
Magbigay ng paraan kung paano ito gagamitin ng maayos.

1. _________________

2. __________________

3
 .3. ________________

4. _______________

5. _______________

Gawain 3 Isagawa: Masaya o malungkot

Iguhit ang masayang mukha sa patlang kung ito ay nagpapakita ng pagpapanatili ng kaaya-
ayang kapaligiran at malungkot na mukha kung hindi.
_________ 1. Pagtapon ng mga basura sa kanal.
_________ 2. Pagwawalis ng mga tuyong dahon sa bakuran.
_________ 3. Pagtapon ng mga basura sa tamang lalagyan.
_________ 4. Pagsunog ng mga plastic upang walang kalat.
_________ 5. Itatapon ko ang aking kalat kahit saan dahil may janitor naman na maglilinis.
_________ 6. Pagpitas ng mga bulaklak na makukulay at ilagay sa plorera.
_________ 7. Pagputol ng mga puno.
_________ 8. Pagrecycle ng mga basura.
_________ 9. Pagdadala ng sisidlan na bag kapag mamamalengke upang maiwasan ang paggamit
ng mga plastic bags.
_________ 10. Pagguhit sa mga pader at palaruan sa parke.

4
 ENGLISH
Use personal pronouns in sentences

I. Introduction:
What is a pronoun?
A pronoun is a word that can function by itself as a noun phrase and that refers either to the
participants in the discourse.
A pronoun is a word that is used in place of a noun or noun phrase. Pronoun therefore take
the positions of nouns in sentences.
For example, instead of saying. “Peter is the thief”, I can replace the noun “Peter with the
pronoun “he” and form the sentence like this: “He is the thief”.
Personal Pronouns that are used to refer to people or things are called personal pronouns.
Example, he, she, it
In the grammatical sense, a personal pronoun is a pronoun that is related mainly to a particular
person. Personal pronouns are not limited to people and can also refer to animals and objects.
Subject Pronoun is exactly what is sounds like; a pronoun that take the place of a noun as the
subject of a sentence. Remember, a sentence’s subject is the person or thing that performs the
action of a verb. When you take an even closer look, you’ll see that a subject pronoun is used as the
subject of a verb, while an object pronoun is usually used as a grammatically object.
Subject I You We He She It They
Pronouns
Object Me You Us Him Her It Them
Pronouns

In the following examples, you can see exactly how this method works. The subject pronoun is
in bold and is underlined, the verb is in italics, and the object is in bold.
Examples:
1. We gave them a head start in the race.
2. You told Jerry that his score was among the best; that made hm feel better
3. She lost weight by cutting out junk food.
4. They drank water from a spring that can right out of the mountainside.
A. Read the Passage

HELLO KITTY
Hello Kitty is Japan’s most famous cartoon cat. Sanrio Company made her popular everywhere.
She is really cute, has a little nose and usually wears a bow or a flower on her fur, there are over
15,000 kinds of products that have pictures of Kitty on them, such as bags, clothes, and rulers.
In the past, only children liked her. Now, lots of young women are buying Hello Kitty products again
because they like to remember when they were children themselves.
Why do people like this cartoon cat? Perhaps it is because she has no mouth, so she does not look
happy or sad.
When people feel happy, they can look at her and think she is happy too. When they are sad, they
think she is sad too, People feel she is a friend who feels the same as they do.

*Understanding Pronoun
1. The word “her” refers to Hello Kitty.
2. The word “they” refers to young women.
3. The word “she” refers to Hello Kitty.
4. The word “they” refers to people.

B. Read the following sentences.

1. She is my best friend.

5
2. It is my dog.
3. Does he know the answer?
4. Who will eat the last piece of cake?
5. You and I will meet later.

PART II. PRACTICE EXERCISES

Directions: Choose the correct pronouns to complete the journal entry.
Dear Diary,
1. ___________ am so excited for Halloween. 2._________ is 3. _________ favorite
(We, I) (It, They) (I, my)
holiday. 4.____________ friends love 5. __________ too. 6.___________ dress up and
(I, My) (them, it) (They, Us)
come over to 7._____________ house to play. 8.___________ mom makes 9.__________
(my, them) (She, My) (us, we)
dinner. 10.__________ makes the best monster stew. 11.____________ like to see who can
(Her, She) (Them, We)
slurp it the fastest. Then we trick-or-treat. Dad tells us scary stories before bed. When
12.______________ finishes, 13._____________ all go to bed.
(he, him) (us, we)

Practice Exercise 2
A. Fill in the blanks with I or me.
1. ______ have no pen.
2. Give ______ your pencil.
3. Grandpa bought lots of sweets for ______.
4. My dad told ______ about the accident.
5. Can _____ see the picture?

B. Fill in the blanks with we or us.

1. ______ want to play.
2. Our teacher tells ______ nice stories.
3. He showed ______ his family photo.
4. ______ love our country.
5. All of _____ attend school regularly.
C. Subject Pronouns Exercise. Choose the correct pronoun. Write the word in the blank.
1. __________ kicked the ball so hard that his shoe came off.
A. She B. They C. He D. It
2. Correct me if I’m wrong, but I think __________ enjoy studying.
A. He B. She C. You D. I
3. The dog stole Tara’s ice cream before __________ ran away.
A. You B. I C. They D. It
4. __________ enjoys going to the gym early each morning.
A. I B. She C. They D. We
5. __________ prefer hiking to movies.
A. She B. He C. We D. It
6. __________ is raining again.
A. It B. She C. He D. We she eats.
7. __________ puts ketchup on everything
A. He B. She C. We D. It
8. You can have ice cream after __________ finish your dinner.
A. We B. You C. It D. She

6
 MATH
Changes Improper Fraction to Mixed Numbers and Vice Versa

A. Introduction and Discussion

This module is all about changing improper fraction to mixed numbers and vice versa. It also
includes pre-requisite skills involving the different kinds of fractions.
After going through this module, you should be able to change improper fraction to mixed
numbers and vice versa.
First, you have to remember important points about fraction.

These are the three kinds of fraction:

Proper fractions: The numerator is less than the denominator.

Example:

Improper fractions: The numerator is bigger than the denominator.

Example: means there are 10 thirds.

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

33 3 3 3 3 3 3 3 3

7/5 means there are 7 fifths

1 1 1 1 1 1 1

55 5 5 5 5 5

Mixed numbers: Consist of a whole number and a proper fraction.

Examples:

1 1

B. Illustrative Examples:

One Saturday afternoon, Gina will serve egg pie to her friends. How many whole egg pie and
fractional part of an egg pie does he have?
7
How will you obtain the answer?

The problem stated above asked for a whole number and a fraction. To change improper fraction
to mixed number, follow these steps:

Step 1. Divide the numerator by the denominator.

x 1 quotient

4 7

-4

3 remainder

Step 2. Show the answer as a mixed number.

The quotient is the whole number

The remainder is the numerator

The divisor is the denominator express as mixed number

is 1 .

Note:
To change an improper fraction to mixed numbers, divide the numerator by the denominator. The
quotient is the whole number, the remainder is the numerator and the divisor is the denominator.

Changes Fractions to Lowest Terms

A. Introduction and Discussion

This module is all about changing fractions to lowest terms. It also includes pre-requisite skills involving
the different kinds of fractions.

Note:
• To reduce a fraction to lowest terms, divide the numerator and denominator by their
Greatest Common Factor (GCF). This is also called simplifying the fraction.
In this module, the ideas that you will experience will help you understand many things that are
happening around you. It will also train you to do greater tasks in mathematics.
After going through this module, you should be able to apply knowledge of changing fractions
to lowest terms in mathematical problems and real-life situations.
The divisor 3 is the greatest common factor of 6 and 9.

8
Part II. Activities

Activity I

a. Change to mixed numbers.

1) 2) 3)

16 11 17 =
7 = ____ = 6 ____
8 ____

4) 5)

13 11
=
4 = ____ 9 ____

b. Change to improper fractions.

2)
3)
1)
3 5_ 6 7_ =
8 ____
7 1_ = 9 ____
3 ____

4) 5)
9 1 _=
8 _____
6 2_ =
5 ____

Activity 2

Reduce each fraction to its lowest terms.

1) 14 4) 12
24 10

2) 35 5) 14
50 21

3) _7_
14
9
 SCIENCE, WEEK 3
Identify the causes and treatment of diseases of the major organs
Introduce good habits to maintain a healthy body

What do you usually complain when parts of your body are not working properly?
If you were in the doctor’s clinic, you probably hear the complaints of the patients
about the discomforts they feel in their body. Find out which internal organ is badly
affected.

Why do people get sick or suffer physical injuries? There are many reasons
underlying these problems. People get sick due to contamination of bacteria and
viruses present in the surroundings through air, water, food, and contact with sick
people. Other reasons include poor nutrition, lack of rest and unhealthy lifestyle,
old age and genetic disorders.
INJURY – harm or danger: an act or event that causes someone or something to
no longer be fully healthy or in good condition.
DISEASE – an illness that affects a person, animal, or plant: a condition that
prevents the body or mind from working normally.
Here are some of the diseases and injuries that can affect our internal organs
COMMON BONE AND MUSCLE INJURIES
• FRACTURE – is a break in the bone.
• DISLOCATION – occurs when a bone in the joint is displaced or has moved out
of its proper position.
• SPRAIN – an injury to a ligament caused by excessive stretching. A sprained
ligament brings so much pain and swelling in the injured part.
10
• CRAMP – a strong muscle contraction that can be very painful lasting a few
minutes but massaging the muscles can often relieve the pain.
• BRUISE – muscle becomes black or blue due to blood clot when you get hit or
when you bumped into something hard.
COMMON BONE DISEASES
ARTHRITIS - it is a skeletal disorder characterized by the inflammation of joints.
Stiffness, and tenderness in the swollen joint that may last for days. It can
happen to people of all ages but commonly experienced by older people.
RICKETS - a bone condition caused by a deficiency in vitamin D usually
observed in children. Person with rickets have very weak bones causing bone
deformation.
OSTEOPOROSIS - it is a condition in which the minerals in the bones
specifically calcium is decreased making the bones weak, brittle and
susceptible to fractures.
POLIO - it is an acute infection caused by virus that attacks the nerve cells of
the brain and spinal cord resulting to paralysis.
COMMON AILMENTS RELATED TO DIGESTION
GASTROENTERITIS - it is an acute inflammation of the membranes in the
stomach and intestines. Toxins that are produced by the bacteria in the
contaminated foods and drinks cause the inflammation.
ULCER/ HYPERACIDITY - it is an open sore in the lining of the stomach that
becomes painful due to gastric acid produced in the stomach.
DIARRHEA - frequent moving of the bowel with watery stool.
APPENDICITIS - inflammation of the appendix caused by irritation from
undigested food that may block it.
INDIGESTION - caused by too much or rapid eating or drinking.
COMMON LUNGS AILMENTS
 ASTHMA – it is a condition where a person experiences difficulty in breathing.
 RHINITIS – characterized by sneezing, nasal discharge and itchiness in the
nasal passage.
 COLD - marked by sneezing, runny nose, coughing, and sometimes fever.
 PNEUMONIA – results when tiny air sacs or alveoli in the lungs become infected
and inflamed. The air sacs are filled with fluid that they cannot get oxygen into
the blood. People with pneumonia experience high fever, chest pain when
coughing, and cough with phlegm that gets worse.
 TUBERCULOSIS – is an infectious disease of the lungs caused by bacteria
called tubercle bacilli. It can be contacted by inhaling air coughed or sneezed by
someone infected with the bacteria.
 LUNG CANCER – it develops in response to prolonged exposure to irritants like
tobacco smoke.
HEART AILMENTS

• HIGH BLOOD PRESSURE/ HYPERTENSION-

is characterized by a sudden rise of blood pressure.

11
 • STROKE - is a condition that occurs when the blood supply to the brain is
interrupted, thus the blood vessels in the brain or neck is blocked or bursts.
• CONGENITAL HEART DISEASE – is a heart abnormality present at birth which
might have affected the fetus as it developed in the uterus of the mother’s womb.
• HEART ATTACK – it occurs when blood clot or fat get lodged in blood vessels
which blocks the passage of blood to the heart.
BRAIN DISEASES
• ALZHEIMER’S DISEASE –irreversible loss of neurons and loss of intellectual
abilities.
• DEMENTIA – brain cell damage that may lead to Alzheimer’s disease which
caused by depression, medical side effects, excessive alcohol intake and
vitamin deficiency.
• PARKINSON’S DISEASE – progressive loss of muscle control which results
in difficulty in walking, talking, and completing simple tasks.
• BRAIN TUMOR – group of similar cells that does not follow normal growth,
later on develop into a large mass of cells.
Your internal organs need proper care so they can perform well keeping your
body cells and tissues alive. You can prevent the diseases of the internal organs if
you take good care of them. Here are some ways on how we can take good care of
our internal organs.

1. Practice good nutrition habits.

2. Eat regularly and on time.
3. Stay physically active.
4. Drink plenty of water and fruit juices.
5. Sleep well.
6. Do not consume contaminated food and water.
7. Maintain clean surroundings.
ACTIVITY NO.1: My Personal Care Hygiene

You and your partner will be working together in answering the following
statements by putting ✓ beside each number in the checklist below. Your
honest observation and evaluation are very important.

Do I….. Your Answer

Your
Partner’s
Answer
1. drink 8- 10 glasses of water every day?
2. take a bath every day?
3. wash my hand before and after eating?

12
 4. love eating junk food and drinking soft
drinks?
5. only go to the comfort room before
sleeping?
6. take medicines even without doctor’s
prescription?
7. avoid eating too much salty food?

8. visit my pediatrician for a checkup

regularly?
9. eat fruits and vegetables at all times?

10. rest and sleep when I feel tired?

Direction: Choose the letter of the correct answer.

1. What do you call the disease that makes the bone brittle and weak due to lack of calcium?
A. fracture C. ulcer
B. osteoporosis D. tuberculosis
2. A disease of the lungs in which tiny air sacs are filled with fluid and cannot take oxygen.
A. coronary heart disease C. pneumonia
B. encephalitis D. hepatitis
3. What do you call the disease where sore or wound in the stomach causes burning pain?
A. fracture C. muscle cramps
B. gastroenteritis D. ulcer
4. The following shows good habits in taking care of our internal organs, EXCEPT?
A. Smoking cigarettes.
B. Eating balanced diet.
C. Taking enough sleep and rest
D. Maintain clean surroundings.
5.How can you take good care of your stomach and intestines? A. Skip meals.
B. Eat on time.
C. Eat a balanced diet.
D. Drink 8-10 glasses of water daily.

13
 FILIPINO
Panimula
Isa sa mga paraan ng mabisang pagtuturo ng mabuting aral sa mga bata ay sa pamamagitan ng
mga maikling kuwento. Mula sa mga kuwentong ito at makakakuha ng ideya ang mga bata tungkol sa
tamang pag-uugali base sa paksa nito.
Ang maikling kuwento ay isa sa mga anyo ng panitikan. Ito ay maiksing salaysay na naglalaman
ng isang kuwentong may mahalagang pangyayari.
Sa kabila ng pagiging maiksi nito, maaari nitong taglayin ang lahat ng mga elemento ng kuwento.
Kadalasan, ito ay mapupulutan ng magandang aral at nag-iiwan ng panibagong karunungan sa isip ng
mga bata.
Sa modyul na ito ay mailalarawan mo ang iba’t-ibang elemento ng kuwentong iyong binasa.

B. Aralin
Ang maikling kuwento ay kadalasang sinusulat upang magbigay aliw sa mga mambabasa at
magturo ng mga aral sa buhay. Ngunit alam mo ba na may mga elemento ang bawat kuwento?
May elemento ang isang kuwento. Ito ay ang tauhan, tagpuan, at banghay. Isa-isahin natin ang
ibig sabihin ng mga ito.
Ang mga tauhan ay ang mga gumaganap sa akdang napapaloob sa kuwento. Maaaring ito ay mga
tao, hayop o kaya ang mga bagay.
Tinutukoy ng tagpuan ang lugar kung saan nangyari ang kuwento. Nagsasaad din ito ng takdang
oras, epekto at panahon ng pangyayari na pinatitingkad sa kuwento.
Ang banghay naman ay ang pagkakahanay o pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwento
upang makalikha ng isang suliranin.
Kadalasan, ang banghay ay nahahati sa tatlong pangyayari.

1. Simula - ang bahaging ito ay kailangang kawili-wili kaysa sa iba pang bahagi ng kuwento
sapagkat dito nakasalalay kung ang mambabasa ay magpapatuloy pa o hihinto na sa
pagtunghay sa kuwento. Dapat ay makuha ng manunulat ang iteres ng mambabasa sa
simula pa lamang.
2. Tunggalian - tumutukoy ito sa paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumasalungat sa
kanya. Ang tunggalian ay maaaring tao laban sa sarili, tao laban sa kalikasan, o kaya ay
tao laban sa tao/lipunan.
3. Wakas - ito ay binubuo ng kakalasan at katapusan. Ito ay ang unti-unting pagbaba ng
takbo ng kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan. Maaaring masaya o
malungkot, pagkatalo o pagkapanalo ang magiging wakas ng kuwento.
Naintindihan mo ba ang bawat elemento ng kuwento? Anu-ano nga ulit ang mga ito?
Iba pang Kaalaman
Ang tunggalian ay may apat na uri:
• Tao laban sa tao
14
 • Tao laban sa sarili
• Tao laban sa lipunan
• Tao laban sa kapaligiran o kalikasan
Makakapagbibigay ka ba ng mga halimbawa ng kuwento ayon sa apat na uri ng tunggalian?
D. Halimbawa
Kaya mo bang tukuyin at ilarawan ang elemento ng kuwento sa iyong babasahin?
Ang Dakilang Kaibigan

Dalawang magkaibigang sundalo ang nagkahiwalay nang sabihin ng kanilang

kapitan na uurong sila sa laban. Sila ay sina Arman at Mando. Napakarami ng
kaaway at wala silang kalaban -laban. Maaari silang mapatay lahat kung hindi
uurong.
Pagdating sa kanilang kampo, natuklasan ni Arman na wala si Mando.
Nag-alala siya para sa kaibigan. May usapan pa naman sila na walang

iwanan. Lumapit siya sa kanilang kapitan para magpaalam.

“Babalikan ko po si Mando, Kapitan. Baka nasa pook pa siya ng

labanan.”

“Hindi maaari,” sabi ng kapitan. “Ayokong ipakipagsapalaran ang buhay mo sa isang

taong maaaring patay na.”

Alam ni Arman na mapanganib ang magbalik sa lugar ng labanan kaya ayaw

siyang payagan. Nang gumabi ay tumakas siya sa kanilang kampo. Gusto

niyang balikan ang kanyang kaibigan. Hindi siya

matatahimik hangga’t hindi niya ito nakikita at kung namatay ito sa

labanan. Kung namatay ito sa labanan, Makita man lang niya ang bangkay at mapanatag
na siya.
Nang magbalik si Arman sa kabilang kampo ay sugatan siya. Marami siyang sinuong
na panganib. Galit na sinalubong siya ng kapitan.
“Sabi ko na sa iyo na patay na ang kaibigan mo. Ngayon, malamang na mamatay
ka na rin dahil sa mga sugat mo. Ano ang halaga ng
ginawa mo, sabihin mo nga?” galit na tanong ng kapitan.
“Kapitan, buhay pa ang aking kaibigan nang abutan ko siya. Bago siya
nalagutan ng hininga sa aking kandungan, naibulong pa niya sa akin, utol, alam
kong babalikan mo ako.”
Parang napahiya ang kapitan. Hindi na siya nakipagtalo pa, agad niyang
ipinagamot si Arman sa mga kasamahan nila. Naglakad -lakad siya sa paligid ng kampo

15
nang gabing iyon. Hindi siya makatulog. Naiisip niya ang kanyang kaibigan sa kanyang
pangkat. Tulad ng kaibigan ni Arman, hindi rin ito nakabalik sa kampo nang sila’y
umurong. At hindi niya ito binalikan para hanapin.
A. Ang mga TAUHAN sa kuwento ay ang mga sumusunod:
• Arman, Mando at ang kanilang Kapitan B. Ang TAGPUAN sa kuwento ay:
• Kampo
C. Ang BANGHAY ng kuwento ay ang mga sumusunod:

• SIMULA – Si Arman at Mando ay magkaibigang sundalo na nagkahiwalay sag era nang sabihin
ng kanilang kapitan na uurong na sila sa laban.
• TUNGGALIAN – Nang makarating si Arman sa kanilang kampo napagalaman niyang wala ang
kanilang kaibigan. Balak niyang bumalik sa laban ngunit ayaw siyang payagan ng kanilang
kapitan. Nang gumabi ay tumakas siya sa kanilang kampo.
• WAKAS – Nag makabalik si Arman sa kanilang kampo ikinuwento ni Arman sa kanilang Kapitan
na bago ito malagutan ng hininga ay nakapagusap pa sila. Parang napahiya ang kapitan. Hindi na
siya nakipagtalo pa, agad niyang ipinagamot si Arman sa mga kasamahan nila.

D. Ang URI NG TUNGGALIAN na taglay ng binasang kuwento ay:

• Tao laban sa tao
Ikalawang Bahagi
GAWAIN I. Kumpletuhin ang diagram na nasa ibaba batay sa kuwento

“Mauna na kayong umuwi, magpapahinga muna ako, ituturo ko sa inyo ang aming bahay. Lumakad
na kayo at pagdating sa ikapitong kanto ay lumiko kayo sa kanan, ang unang bahay sa gawing kaliwa ang
bahay namin. Sige, lakad na kayo.”
Kinalagan ni Juan ang mga tali ng mga alimango at pinabayaan nang magsilakad ang mga iyon.
Pagkatapos ay humilig na sa katawan ng puno. Dahil sa malakas ang hangin ay nakatulog si Juan. Bandang
hapon na nang magising si Juan. Nag-inat at tinatamad na tumayo. Naramdaman niyang kumakalam ang
kanyang sikmura. Nagmamadali nang umuwi si Juan.
Malayu-layo pa siya ay nasilayan na niya ang kanyang ina na naghihintay sa may puno ng kanilang
hagdan. Agad na sinalubong ni Aling Maria ang anak pagpasok nito sa tarangkahan.
“Juan, bakit ngayon ka lang umuwi, nasaan ang mga alimango?”
“Bakit po? Hindi pa po ba umuuwi?” Nagulat ang ina sa sagot ni Juan. “Juan, ano ang ibig mong
sabihin?”
“Nanay, kaninang umaga ko pa po pinauwi ang mga alimango. Akala ko po ay narito na.”
“Juan, paanong makauuwi rito ang mga alimango? Walang isip ang mga iyon.”
16
 Hindi naunawaan agad ni Juan ang paliwanag ng ina. Takang-taka siya kung bakit hindi nakauwi
ang mga alimango. Sa patuloy na pagpapaliwanag ng ina ang mga alimango ay hindi katulad ng mga tao
na may isip ay naliwanagan si Juan na mali nga ang ginawa niyang pagpapauwi sa mga alimango.

_______________________

Pamagat

Tauhan: Tagpuan: Banghay:

_______________ _______________
Simula:__________________________
_______________ _______________ ________________________________ _______________
_______________
_______________ _______________ ________________________________
Tunggalian at Uri nito: _____________
_______________ _______________
________________________________
_______________ _______________
Wakas:__________________________
______________ ______________
________________________________
Ikatlong Bahagi

A. Panuto: Bilugan ang letra ng angkop na salita na inilalarawan sa bawat pangungusap.

1. Elemento ng kwento na nagpapakita sa pinangyarihan ng istorya.

a. Banghay b. Tauhan c. Tagpuan d. Simula
2. Sila ang nagbibigay buhay sa kwento.
a. Banghay b. Tauhan c. Tagpuan d. Wakas
3. Tumutukoy sa maayos at malinaw na pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa paksa o kwento.
a. Banghay b. Tauhan c. Tagpuan d. Tunggalian

4. Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin kadalasang pinapakilala ang iba sa mga
tauhan ng kwento.
a. Banghay b. Simula c. Tunggalian d. Wakas
5. Ito ay tumutukoy sa paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumasalungat sa kanya. Ito ay maaring
tao laban sa sarili, tao laban sa kalikasan, o kaya ay tao laban sa tao/lipunan.
a. Banghay b. Simula c. Tunggalian d. Wakas
6. Ito ay ang unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan.
Maaaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo ang magiging wakas ng kuwento.
a. Banghay b. Simula c. Tunggalian d. Wakas

17
B. Panuto: Ihambing ang mga Uri ng Tunggalian na nasa Hanay A sa mga pamagat/tema ng kuwento
na nasa Hanay B. Isulat lamang ang letra sa patlang.
Hanay A Hanay B
_________7. Tao laban sa tao a. pulitiko at taumbayan
_________8. Tao laban sa sarili b. hagupit ng bagyong Yolanda
_________9. Tao laban sa lipunan c. Si Maria at ang kaniyang kapatid
_________10. Tao laban sa kapaligiran o kalikasan d. Ang hindi mapigilang bisyo ni
Juan

ARALING PANLIPUNAN

Agrikultura
Kilala ang Pilipinas bilang isang agrikultural na bansa. Dalawa sa pangunahing gawaing
pangkabuhayan ng bansa ang pagsasaka at pangingisda. Ayon sa maraming magsasaka, ang uri
ng kanilang pamumuhay ay isang tuloy-tuloy na pakikipaglaban.

https://lrmds.deped.gov.ph/create/detail/433

https://lrmds.deped.gov.ph/create/detail/430

Mga hamong kaakibat ng kanilang hanapbuhay.

• lumalaking bilang ng mga angkat na produktong agrikultural
• kahirapan dulot ng mababang kita ng mga magsasaka
• limitadong pondo na pinagkakaloob ng pamahalaan bilang tulong sa maliliit na magsasaka
• suliranin sa irigasyon
• kawalan ng kontrol sa presyo ng mga bilihin
• suliranin sa kalamidad
• pagkasira ng kalikasan dulot ng kalamidad
• pagbabago ng panahon tulad ng El Niño phenomenon o mahabang panahon ng taginit.
Sa kabila ng mga hamong ito, may mga oportunidad ding ipinagkakaloob sa mga magsasaka
gaya ng sumusunod:
• impormasyon sa mga bagong pag-aaral at saliksik upang gumanda ang ani at dumami
ang produksiyon ;
• paggamit ng makabagong teknolohiya para mapabilis ang produksiyon;

18
 • paghihikayat sa mga OFW na mamuhunan sa pagsasaka at linangin ang mga lupain sa
kani kanilang mga probinsiya;
• pagbibigay ng pagkakataon para sa magsasaka na makapag-aral ng tamang paraan ng
pagsasaka.

Pangingisda
Bilang isang kapuluan, ang Pilipinas ay napalilibutan ng tubig kung kaya’t napakayaman nito
sa mga pagkaing dagat at halamang dagat. Itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa pinakamalaking
tagatustos ng isda sa buong mundo.

https://lrmds.deped.gov.ph/create/detail/418
https://en.wikipedia.org/wiki/Fisherman#/media/File:Fisherman_and_his_catch_Seychelles.jpg

arthjournalism.net/stories/ghana-deal-with-illegal-transhipment-of-fish-on-sea-fishermen-0
https://www.shutterstock.com/image-photo/kota-kinabalu-malaysia-february-25-2020-1691368510

Upang mapalakas ang gawaing pangkabuhayan sa pangingisda narito ang ilan sa mga
maituturing na mga oportunidad sa pangingisda:
• Pagpapatatag ng Philippine Fish Marketing Authority (PFMA) sa industriya ng pagbibili ng
isda sa pamamagitan ng pagpapatayo ng karagdagang daungan o pantalan sa mga
estratehikong lugar upang mapalago ang kita at produksiyon
• pagpapatayo ng planta ng yelo at imbakan ng mga isda
• paglalaan ng mga sasakyang pangisda
• pagbili ng mga modernong kagamitan sa pangingisda tulad ng underwater sonars at radars
19
 • paggawa ng bagong kurikulum para sa mga kurso sa marine at fishing
• paglulunsad ng mga programang makatutulong sa pagpapaunlad ng industriya ng
pangingisda tulad ng Blue Revolution at Biyayang Dagat
• pagkakaroon ng mga kooperatibang naglalayong masuportahan ang maliliit na
mangingisda.

Samantala, ang maituturing na pinakamalaking hamon sa pangingisda ay ang:

• climate change o pagbabago ng klima ng mundo at likas na mga pangyayari tulad ng mga
kalamidad.
• Mga kalsada, tulay,at iba pang impraestrukturang nakababagal transportasyon ng mga
produktong dagat kung kaya’t hindi mapaabot sa merkado ang mga sariwang isda.
• pagkasira ng mga tahanan ng mga isda sa ilalim ng dagat.
• hindi epektibong pangangalaga sa mga yamang dagat lalo na sa mga protektadong
lugar. (Adriano, et.al, 2015,pp.164-167)

Gawain 1

Panuto: Bilugan ang iba’t ibang hamon at oportunidad sa mga gawaing pangkubahayan ng
bansa. Ito ay maaaring pahalang o patayo.
S U L I R A N I N N G I R I G A S Y O N B
U I O P N M D F G T S E R A W Q N M U K J
E L N I Ñ O P H E N O M E N O N J L F T E

B L U E R E V O L U T I O N L K J I U F A
A E W R T Y S E R D X C Z V B F G H R T N
C L I M A T E C H A N G E S R E T W D S U
D R T W Y I K J G V B N M D A S W E R T K
M A K A B A G O N G T E K N O L O H I Y A
B N G T U Y E R D X S W R O P L B H Y M S
X E R T D F K O N T R O L S A P R E S Y O
N M H T I U E R T O E C D G E T G D W M U
P A G K A S I R A N G T A H A N M V O P T

20
Gawain 2

Panuto: Basahing mabuti ang bawat pahayag. Isulat ang Tama kung wasto ang pahayag na
nagsasabi ng hamon sa mga gawaing pangkabuhayan at Mali kung hindi wasto ang pahayag.

_________ 1. Suliranin sa patubig ang isang hamon ng maliliit nating magsasaka na

nagdudulot ng kakaunti nilang naaani.
_________ 2. Pagbabago ng klima ng mundo at likas na mga pangyayari ay
maituturing na suliranin para sa mga mangingisda.
_________ 3. Sapat ang tinatanggap ng mga magsasaka na galing sa ating pamahalaan
upang matustusan ang kanilang pangangailangan.

_________ 4. Ang pag-angkat ng mga produkto na galing sa ibang bansa ay

nakatutulong sa ating mga manggagawa.

_________ 5. Maituturing na hamon ang pagkasira ng tahanan ng mga isda sa ilalim

ng dagat.

Gawain 3
Panuto: Tukuyin kung ang pangungusap ay nagsasabi ng hamon sa mga magsasaka o
hamon sa mangingisda.
_________1. Suliranin sa irigasyon.
_________2. Hindi epektibong pangangalaga sa mga yamang dagat lalo na sa mga
protektadong lugar
________ 3 .Sirang mga kalsada at kawalan ng magandang tulay na daraanan ng mga
sasakyan.
_________ 4. Kawalan ng kontrol sa presyo ng mga bilihin.
_________ 5. Pag-angkat ng mga palay sa ibang bansa.

MUSIC

PAGPAPAKILALA
Ang musika ay isa sa nagpapasaya sa bawat tao dahil naipakikita kung ano ang nasa isip mo, ang
iyong ideya at nararamdaman. Ito ay mahalaga sa atin.

Sa araling ito pag- aaralan natin ang mga pitch name sa ledger line. Ito ang gabay upang lalong
maintindihan ang pagbabasa ng mga nota na isang mahalagang bahagi sa pag-aaral sa musika.
Kailangang malinang nang mabuti o mahusay ang bawat gawain sa araling ito.

21
B. TALAKAYAN

Ang maikling guhit na makikita sa ibaba o itaas ng staff ay tinatawag na ledger line.
Ang bawat ledger line ay may katumbas na pitch name o kaya naman ay so –fa syllable.

Mayroon ding mga pitch name ang mga ledger line. C ang tawag sa unang ledger line sa ibaba
ng staff. A naman ang tawag sa unang ledger sa itaas ng staff.

Ang mga puwang sa ilalim at ibabaw ng staff ay mayroon ding pitch name. D ang pitch name sa
itaas ng unang ledger line na nasa ibaba ng staff at G naman ang pitch name ng unang puwang sa
itaas ng staff.
Tingnan sa larawan ang mga pitch name ng Kodaly Hand Sign.

Anu-anong pitch name ang inyong nakita? (B A G F E D C B C middle)

C. PAGBASA
Ang ledger line ay matatagpuan sa ibabaw at ilalim ng staff. Ang pitch name na makikita sa
unang puwang sa ibaba ng staff ay D. C naman ang nasa unang ledger line at B ay matatagpuan sa
ilalim ng unang ledger line sa ibaba ng staff. Matatagpuan naman ang pitch name na A sa unahang
ledger line sa ibabaw ng staff at G naman ang sa unang puwang sa ibabaw ng staff.
22
D. HALIMBAWA

Narito ang awiting “Bandang Musika.” Pag – aralan ang notation (so – fa syllable) at ang pitch name ng
mga ito.

BANDANG MUSIKA
Josepina D. Villareal

1 8

9 16

Batay sa awiting Bandang Musika, tignan ang ikalima hanggang ikawalong measure ng awit,
makikita dito kung saan nakaguhit ang mga ledger line.Ano ang iyong napansin sa notation?
Mapapansin na pare – pareho ang kinalalagyang ledger line ng mga nota.

Narito ang isa pang halimbawa:

Tayo ay Umawit ng ABC

Josepina D. Villareal
8 1

9 16

23
 Sa awiting Tayo ay Umawit ng ABC, saang measure nakaguhit ang mga ledger line? Makikita
sa una, ikapito, ikawalo, ikasiyam, ikalabing – isa, ikalabindalawang mga measure ng awit.

II. Mga Gawain

A. Panuto: Kopyahin ito sa papel at bilugan ang mga note kung saan matatagpuan ang ledger line.

1.

B. Panuto: Isulat sa patlang ang mga pitch name na makikita sa mga ledger line ng G – clef staff.

Umpisa bilang 1 ang nasa kaliwa at bilang 5 ang nasa kanan.

PANGKALAHATANG PAGSUBOK

A.1. Panuto: Isulat ang tsek (√) kung ang pahayag ay tama at ekis (x) naman kung mali. Isulat ang
sagot sa papel

1. Ang ledger line ay mahalaga at gabay upang maunawaan ang pagbasa ng mga note.
2. Matatagpuan ang ledger line kahit saang bahagi ng staff.
3. Bawat ledger line ay may katumbas na pitch name name.
4. Ang mga titik ABCDEFG ay tinatawag na pitch name.
5. Nakakalitong basahin ang mga note kung may ledger line.

A.2 Tukuyin ang isinasaad ng bawat pangungusap. Piliin ang tamang sagot sa loob ng kahon at
isulat ito sa sagutang papel.

ledger line G
Bandang Musika pitch name

A musical staff

6. Makikita ito sa ibabaw o itaas ng staff.

7. Pitch name na makikita sa unang puwang sa ibabaw ng staff.
8. Tawag sa mga alpabetong DCBGAFE.

24
 9. Awit kung saan makikita ang mga note na may ledger line.
10. Matatagpuan ang pitch name na ito sa unang ledger line sa ibabaw ng staff.

B. Panuto: Basahin ang mga pangungusap sa bawat bilang at piliin ang titik ng tamang sagot . Isulat
sa sagutang papel.

1. Ang tawag sa maikling guhit na makikita sa ibaba o itaas ng staff.

a. G – clef c. pitch name
b. ledger line d. numerical scale

2. Ang mga titik ng alpabeto na ABCDEFG ay tinatawag na ________.

a. pitch name c. so – fa syllable
b. mga nota d. musical symbol

3. Saang bahagi ng staff matatagpuan ang ledger line?

a. gilid ng staff c. ilalim o gitna ng staff

b. gitna ng staff d. ibabaw o ilalim ng staff

4. Anong pitch name ang makikita sa unang puwang sa ibabaw ng staff?
a. C b. A c. D d. B

5. Sa awit na Bandang Musika, pang-ilang measure makikita ang mga ledger line?
a. ika - apat na measure c. ika – anim ng measure

b. ikalimang measure d. ikapitong measure

ARTS

A. PAGPAPAKILALA
Sa araling ito napapahalagahan at naipagmamalaki natin ang kagandahan ng kultura ng mga
pangkat-etniko sa ating bansa. Sa pamamagitan ng pagguhit at pagpipinta maipahayag ang ating
nararamdaman at pagkamalikhain. Naipapakita rin ang tamang value sa pagkulay batay sa mga
larawan ng kultura ng pangkat-etniko.

B. TALAKAYAN

Ang sining ng pagpipinta ay nakatutulong upang maipahayag ang pagiging malikhain sa

pagpapakita ng values sa pagkulay. Sa watercolor painting, maaaring makalikha ng ibang epekto sa
likhang sining. Ang value ay sangkap ng kulay na tumutukoy sa kapusyawan o kadiliman nito. Ang
bahagi ng larawan na maliwanag ay may kapusyawan na kulay subalit ang malalayong bagay at di –
naaabot ng sinag ng araw ay madilim na kulay. Sa pamamagitan ng value sa pagkulay magiging
25
makatotohanan at maganda ang larawan.
C. PAGBASA

Ang iba’t – ibang pangkat-etniko sa mga pamayanang kultural ay may sinaunang kultura na
pinagyayaman pa rin hanggang sa kasalakuyan. Karamihan sa sinaunang gawain o nakagisnang
gawain upang ipagdiwang ang kahalagahan ng buhay.
Ang kultura ng mga pangkat-etniko ay may kaugnayan sa kinilang hanapbuhay, kaingin,
pagsasaka, pangingisda, pangangaso na pangunahing pinagkukunan ng kanilang ikinabubuhay.

Maraming pangkat-etniko ang naniniwala sa dasal at pananampalataya. Sila ay nagdaraos ng

selebrasyon at ritwal tuwing may kasalan, panggagamot, kapanganakan, paglilibing, at paglalakbay.
Nag-aalay din sila ng hayop bilang pasasalamat sa mga pangyayari. Sa mga gawaing ito naipapakita
ang value ng kulay sa pagpipinta gamit ang water color.

A. Panuto: Basahin ang mga pangungusap. Iguhit ang masayang mukha kung wasto

ang pahayag at malungkot na mukha kung di-wasto ang pahayag. Isulat ang sagot sa papel.

_____1. Ang mga pangkat-etniko sa mga pamayanang kultural ay may sinaunang kultura na
pinagyayaman pa rin hanggang sa kasalukuyan.

_____2. Ang value ng sangkap ng kulay na tumutulong sa kapusyawan at kadiliman.

_____3. Sa pamamagitan ng value sa pagkulay, nagiging makatotohanan at maganda ang larawan.

_____4. Ipinagwawalang bahala ang kagandahan ng kultura ng mga pangkat-etniko.

_____5. Naipakikita ang value sa pagtukoy sa pamamagitan ng watercolor painting.
B. Panuto: Gumuhit at magpinta ng larawan ng kultura ng pamayanan sa Luzon, Visayas at
Mindanao (mamili ng isa lamang) na ginagawa sa inyong lugar bilang bahagi ng kanilang kultura. 10
points.
Mga Kagamitan: lapis, watercolor, lalagyan ng tubig, brush, bond paper at basahan
Mga Hakbang: 1. Iguhit sa pamamagitan ng lapis.
2. Maglagay ng lumang diyaryo sa ilalim ng papel bilang sapin sa jjhjmesang
paggagawan.
3. Isawsaw ang brush sa watercolor at ipangkulay ayon sa kulay ng jhjbagay.
Ulit – ulitin ang pagpipinta hanggang makuha ang nais na jhjvalue.
4. Dagdagan ng kulay kung nais na maging madilim ang kulay at puti jhjkung
gusting maging mapusyaw.
5. Patuyuin.

26
 P.E.

MAIKLING PAGPAPAKILALA SA ARALIN

Ang liksi (agility) ay isang kasanayan na sangkap ng physical fitness na nagpapakita ng maliksing
kakayahan na magpalit- palit o mag –iba – iba ng direksyon.

Sa araling ito, isasagawa ninyo ang mga gawaing susubok at lilinang sa inyong liksi.
B. TALAKAYAN

Maraming katangian ang kailangang taglayin ng bawat indibidwal para magampanan ng

maayos ang kanilang tungkulin at gawain sa araw –araw.

Tumayo, humakbang pagilid, pakaliwa o pakanan, ulit –ulitin ito sa loob ng limang minuto. Maliksi ba
kayong nakasunod sa direksyong sinabi ko? Ano ang kailangan upang mapaunlad ang inyong liksi?

Kailangang magkaroon ka ng kakayahan sa mabilis na pagpapalit – palit o pagbabago ng direksyon.

Ang mabilis na pagkilos habang nag – iiba ng direksyon ay sukatan ng liksi.

Halimbawa ang pakikilahok sa obstacle relay.

27
 Pagtakbo

Pagtakbo ng paekis – ekis sa cone

Pagsuot ng hula hoop (buklod)

Pamamaraan:
1. Bumuo ng tatlong pangkat na may parehong bilang ng manlalaro. Humana yang bawat pangkat.

2. Ang unang manlalaro ay tatakbo nang paekis – ekis sa mga cone na nakalagay sa nakatakdang
puwesto.

3. Pagdating sa dulo, sumuot sa hula hoop (buklod) na nakapuwesto sa finish line at tumakbo muli
pabalik sa starting line nang paekis – ekis sa mga cone.

4. Uulitin ng susunod na manlalaro ang ginawang ng nauna.

5. Ang pangkat na unang makatapos ay panalo.

Paano ninyo isinagawa ang mga gawain? Ano ang katangiang taglay ng tao na maliksing kumilos o
tumakbo habang nag –iiba –iba ng direksyon?
Dapat isagawa nang wasto ang mga pamamaraan ng gawain o laro. Taglay nito ang kakayahang
magpalit ng posisyon ng katawan nang mabilisan at naaayon sa pagkilos at kailangan din ang pag –
ingat sa bawat gawain.

Ang kasanayang ito ay mahalaga sa ating pang – araw – araw na Gawain. Nagbibigay ito ng tatag,
28
tibay, kaliksihan sa pagkilos at pag –iibba ng posisyon sa tamang paraan. Naidudulot nito ang mabilis
na paggalaw upang magawa ng maayos ang mga Gawain natin sa buhay at mapapanatili ang
kasiglahan n gating katawan.

C. PAGBASA

1 . Bumuo ng dalawang pangkat na may parejong bilang. Maglagay ng starting line at finish

Ang Agility (liksi) ay nabibilang sa skill – related na mga sangkap na may kinalaman sa kakayahan ng
paggawa. Mahalaga ito upang mapanatili ang pangkalahatang kalusugan. May mga gawain na
mainam na nagpapakita ng liksi tulad ng pag – iwas sa kalaban sa football o patintero at iba pa. Ang
Shuttle Run ay isa ring paraan ng paglinang ng Agility o liksi.

Ang pagsasagawa ng gawaing pisikal ay mahalaga dahil ito ay nagpapahusay ng iba’t – ibang
kasanayan tulad ng liksi.

D. HALIMBAWA

Isa pang halimbawa ang larong “Talunin ang Sapa”

Pamamaraan:

line na may limang metrong pagitan.

2. Gumawa ng dalawang tuwid na guhit mula sa starting line hanggang sa finish line.

3. Sa bawat isang metrong agwat, maglagay ng tanda na guhit. Sa mga bahaging may tanda, tumalon
na kunwari ay malapad na kanal.

4. Tumalon sa bawat tanda ng isang metrong agwat hanggang sa makarating sa kabilang guhit.
29
5. Simulan ito ng unang manlalaro ng bawat pangkat hanggang sa huling manlalaro. Ang unang
pangkat na makatapos ay siyang panalo.

Iba pang halimbawa ay ang

Lateral Single Leg Hops gamit ang
hagdanan.

Pamamaraan:
1. Tumayo gamit ang kaliwang paa gaya ng nasa larawan.

2. Tumalon talon nang pasalit salit sa bawat puwang sa hagdanan hanggang sa makarating sa dulo.

3. Ulitin at gamitin ang kanang paa sa pagtalon talon hanggang sa makarating sa dulo ng hagdanan.

Ang mga ito ay mga halimbawa ng gawain na nagpapakita ng kasanayang liksi o agility.

II. Mga Gawain

A. Panuto: Sagutan ang mgatanong at isulat ang sagot sa patlang.

Sumulat ng isang maikling talata tungkol sa kahalagahan ng kasanayang liksi o agility sa ating
katawan. Gawing gabay ang rubrics sa ibaba sa paggawa ng talata.

Rubrics Essay
Rubrics 2 1

Nilalaman ng Puna/Kritiko Ang nilalamang puna/kritiko Ang nilalamang puna/tritiko

sa talata ay naaayon sa sa talata ay walang
naibigay na paksa. kinalaman o hindi naaayon sa
naibigay na paksa.

30
 Pagkakaugnay/koneksyon ng
mga puna/kritiko
Ang nilalamang puna/kritiko Ang nilalamang
sa talata ng binubuo ng
puna/kritiko sa talata ay
tatlong pangungusap na
kulang sa bilang ng
magkakaugnay o may
pangungusap at wala itong
koneksyon sa isa’t – isa.
ugnayan o koneksyon sa
bawat isa.

Kabuuan ng puna/kritiko Ang nilalamang puna/kritiko Ang nilalamanng puna/kritiko

sa talata ay ginagamitan ng
mga bantas, may 1 hanggang
3 salita lamang ang mali ang
baybay, may palugit at
malinaw ang mensahe nito.
sa talata ay wala o kulang ng
bantas, may 5 salitang mali
ang baybay, walang palugit at
Malabo ang mensahe nito.

Kabuuang Iskor Katumbas na Puntos

5–6 5

3–4 4

2 3

1 2

B. Sumulat ng salitang naglalaman sa bawat titik ng acronym na LIKSI na may kaugnayan sa

pagpapaunlad ng kaliksihan. Gawing gabay ang rubrics sa acronym.

L - _______________________________________
I - ________________________________________
K - _______________________________________
S - _______________________________________
I - _______________________________________
HEALTH
PAGPAPAKILALA

May kasabihan “Ang Kalusugan ay Kayamanan”, ibig sabihin ang isang taong malusog, walang sakit
na nararamdaman sa kanyang katawan ay may masaya at masiglang buhay. Dapat nating alagaan
ang ating katawan upang malayo tayo sa anumang sakit. Nakapag – iisip ng maayos at nakagagalaw
ng masigla.

Sa araling ito pag – aaralan natin ang mga iba’t – ibang “disease agents” ng nakahahawang

31
mga sakit. Ang nakahahawang sakit ay malaking suliraning pangkalusugan ng maraming tao sa iba’t-
ibang panig ng mundo, lalo na sa ating bansa.

B. TALAKAYAN
Ang nakahahawang sakit ay madaling kumalat at naipapasa sa tao. Ito ay dala ng mga pathogens o
mikrobyo na pumapasok at sumisira sa mga selyula sa loob ng katawan.

Kumakalat ang mga mikrobyo ng nakahahawang sakit sa pamamagitan ng iba’t – ibang tagadala
tulad ng tao, hayop, hangin, tubig, pagkain at iba pa.

Ang mga “disease agents” ng nakahahawang sakit ay mikrobyo o pathogens na nagdudulot ng sakit
tulad ng virus, bacteria, fungi at parasite. Sa sobrang liit ang mga ito ay makikita lamang sa
pamamagitan ng mikroskopyo. May iba’t – ibang hugis, sukat at anyo ang mikrobyo. Ito ay sanhi ng
pagkakasakit ng isang tao.

Larawan ng microscope

Ang mikroskopyo ay isang aparato o instrument na ginagamit para tingnan o obserbahan ang mga
maliliit na bagay at mga selyula sa loob ng katawan. Sa paggamit nito nalalaman kung ano –ano ang
mga uri ng mikrobyo na nakukuha ng tao kaya sila nagkakasakit.

Ang mga mikrobyo ay maaaring dumapo kaninuman bata man o matanda, mayaman man o
mahirap ngunit ito ay maiiwasan. Ang isang taong may mahinang resistansiya/immune system ay
madaling kapitan ng sakit at karamdaman kaya kailangang kumain ng mga masusustansiyang
pagkain, uminom ng 8 -10 baso ng tubig, may sapat na tulog at pahinga at ehrsiyo ang ating
katawan. Panatilihing malinis at ingatan ang sarili. Sa pamamagitan nito maiiwasan natin ang
magkasakit at hindi madaling mahawa, makapapasok o maisasalin ang mga mikrobyo o pathogens sa
atign katawan.

Isagawa ang mga gawaing pangkalusugan laban sa mga sakit. Ang malusog na pangangatawan ay
makatutulong na makaiwas sa iba’t – ibang sakit.

32
C. PAGBASA

Naisasalin ang nakahahawang sakit sa ibang mga tao ng alinman sa maysakit o nagiging tagadala
ng sakit tulad ng insekto, hayop, hangin, tubig at maging sa pagkain. Ilang halimbawa nito ang hindi
tamang pagtatapon ng basura na kumakalat sa kapaligiran at nilalangaw, iniipis at dinadaga. Kung
mga langaw rito ay dumapo sa pagkain, magdadala ito ng mikrobyo na nangpapahina sa ating
katawan.

May mga sakit na dala ng virus tulad ng sipon, ubo, trangkaso, tuberculosis, pulmonya, sakit sa balat,
dengue fever at leptospirosis.

Ang iba’t – ibang disease agents ng nakahahawang sakit ay mga uri ng mikrobyo o pathogens na
pumapasok sa iba’t – ibang bahagi ng ating katawan na sanhi ng pagkakaroon ng sakit ng isang tao.
May mga palatandaan o sintomas kung paano nakuha ang sakit at kung ano ang mga dapat gawin
para maiwasan o masugpo ang mgasakit.

D. HALIMBAWA

May mga uri ng mikrobyo (pathogens)

a. VIRUS. Pinakamaliit na mikrobyo na makikita lamang sa pamamagitan ng mikroskopyo.

Nagiging sanhi ito ng ubo, trangkaso, tigdas, beke at bulutong – tubig. Ang nasa larawan ay isang
corona virus.

b. Bacteria. Mas malaki ito kaysa sa virus at nabubuhay kasama ng hangin, tubig at lupa. Nagiging
sanhi ito ng tuberculosis, ubong may tunog at diphtheria. Ang nasa larawan ay halimbawa ng
bacteriang nagdudulot ng tuberculosis.

33
c. Fungi. Tila halamang mikrobyo na nabubuhay at mabilis dumami sa madidilim at mamasa –
masang lugar. Nagiging sanhi ito ng alipunga at iba pang sakit sa balat. Ang nasa larawan sa gawing
kaliwa ay alipunga sa paa at sa kanan ay fungi sa ilalim ng mikroskopyo.

d. Bulate (parasitic worms). Pinakamalaking pathogen na nabubuhay sa intestinal walls at nakikipag-

agawan sa sustansya para sa katawan. Ang ascaris, tapeworm at round worm ay mg halimbawa nito.

Ascaris tapeworm

34
 Roundworm

II. Mga Gawain

A. Panuto: Isulat ang W kung ang pangungusap ay wasto at DW kung ito ay di – wasto.
1. Ang sakit ng tao ay maaaring nakahahawa o hindi nakahahawa.

2. Maaaring makuha ang nakahahawang sakit sa ating kapaligiran.

3. Madaling kapitan ng nakahahawang sakit ang isang taong mahina ang resistensiya.

4. Ang malinis na kapaligiran ay sanhi ng pagkakasakit ng tao.

5. Kailangan ang kalinisan sa sarili at may tamang nutrisyon upang makaiwas sa sakit. B. Panuto:

Sagutin ang mga tanong. Isulat ang tamang sagot sa patlang.

1. Ano ang sanhi ng pagkakaroon ng sakit ng isang tao?

_____________________________________________________________________________

2. Ano ang pinakamaliit na mikrobyo na makikita lamang sa pamamagitan ng mikroskopyo?

_____________________________________________________________________________
3. Para malayo sa mga nakahahawang sakit, ano ang dapat gawin?

_____________________________________________________________________________
4. Ang paligid nila Carlos ay malapit sa basurahan kaya maraming langaw. Sa palagay mo, ano ang
dapat niyang gawin para mapanatiling malinis ang kanilang paligid?

_____________________________________________________________________________
5. Naglalaro sa tubig baha si Troy ng ilang araw dahil nabaha ang kanilang lugar. Ano sa palagay mo
ang sakit na makukuha niya? Paano niya mapapanatiling ligtas ang kanyang sarili?

____________________________________________________________________________

35
 EPP
Ito ay ang dalawang halimbawa ng butones na karaniwang na nilalagay sa mga damit.

1. Butones na manipis at karaniwang may dalawa o apat na butas. (Flat button)

2. Butones na may isang nakaalsa sa likod (Shank button)

Paraan ng Pagkabit ng Butones

1. Butones na manipis (Flat button)

a. Maglagay ng marka sa damit na kakabitan ng butones.

b. Itusok ang karayom na mayroong sinulid sa marka na iyong ginawa.

c. Isagawa ang pagtatahing lilip. Pagkatapos ay isara sa kabaligtarang panig ng damit.

Siguraduhing nakabuhol ito.

2. Butones na may nakaalsa sa likod (Shank Button)

a. Maglagay ng marka sa damit na kakabitan ng butones.

b. Itusok ang karayom na mayroong sinulid sa marka na iyong ginawa.

36
c. Isagawa ang pagtatahing lilip. Ibuhol ang sinulid at isara sa kabaligtarang panig ng
damit.

- Bukod sa mga butones ay mayroon ding iba pang panara o pansara gaya ng: a)
kutsetes at b) straight eye o hook and eye.

a) b)
Lagi nating pakatandaan na mahalagang tayo ay
matuto kung paano ayusin at tahiin ang mga damit o kasuotan nating may sira o punit. Ito ay
hindi nakakatulong upang
maisaayos ang mga nasirang damit kundi makatitipid rin sa maaaring maging dagdag
gastos sa pagbili ng bagong damit.

37
KEY ANSWER ENGLISH
ESP

MATH

ARAL PAN

FILIPINO

MUSIC

ARTS

EPP

HEALTH

38
39
Division

40