AÖF Kitapları Öğrenci Kullanım Kılavuzu

Öğrenme çıktıları
Bölüm içinde hangi bilgi, beceri ve yeterlikleri
kazanacağınızı ifade eder.

Tanım
Bölüm içinde geçen
önemli kavramların
Bölüm Özeti tanımları verilir.
Bölümün kısa özetini gösterir.

Dikkat
Konuya ilişkin önemli
Sözlük uyarıları gösterir.
Bölüm içinde geçen önemli
kavramlardan oluşan sözlük
ünite sonunda paylaşılır.

Karekod
Bölüm içinde verilen
Neler Öğrendik ve Yanıt Anahtarı
karekodlar, mobil
Bölüm içeriğine ilişkin 10 adet
cihazlarınız aracılığıyla
çoktan seçmeli soru ve cevapları
sizi ek kaynaklara,
paylaşılır.
videolara veya web
adreslerine ulaştırır.

Öğrenme Çıktısı Tablosu

Araştır/İlişkilendir/Anlat-Paylaş
İlgili konuların altında cevaplayacağınız soruları, okuyabileceğiniz
ek kaynakları ve konuyla ilgili yapabileceğiniz ekstra etkinlikleri gösterir.
Yaşamla İlişkilendir
Bölümün içeriğine uygun paylaşılan yaşama dair gerçek kesitler
veya örnekleri gösterir.
Araştırmalarla İlişkilendir
Bölüm içeriği ile ilişkili araştırmaların ve bilimsel çalışmaları gösterir.
 Vergi İcra Hukuku

Editör

Doç.Dr. Canatay HACIKÖYLÜ

Yazarlar

Prof.Dr. Salim Ateş OKTAR

BÖLÜM 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Doç.Dr. Yasemin TAŞKIN

 T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 4027
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 2809

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir.

“Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır.
İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt
veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz.

Copyright © 2020 by Anadolu University

All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.

Öğretim Tasarımcısı
Doç.Dr. Canatay Hacıköylü

Grafik Tasarım ve Kapak Düzeni

Prof.Dr. Halit Turgay Ünalan

Dil ve Yazım Danışmanı

Öğr.Gör.Dr. Olcay Saltık

Ölçme Değerlendirme Sorumlusu

Öğr.Gör. Nursel Görer

Grafiker
Ayşegül Dibek

Dizgi ve Yayıma Hazırlama

Yasin Narin
Halil Kaya
Yasin Özkır
Dilek Özbek
Handan Atman
Beyhan Demircioğlu
Burak Arslan
Kader Abpak Arul

Vergi İcra Hukuku

E-ISBN
978-975-06-3816-9

Bu kitabın tüm hakları Anadolu Üniversitesi’ne aittir.

ESKİŞEHİR, Temmuz 2020
2650-0-0-0-2009-V01
 İçindekiler
Kamu Alacağı
BÖLÜM 1 Kavramı ve Diğer
Alacaklardan Farkı
Giriş  ................................................................ 3
Vergi İcra Hukukunun Kapsamı ve
Kamu Alacağı Kavramı .................................. 3
Alacaklı Kamu İdareleri ......................... 4
Kamu Alacağının Kapsamı ............................ 5
Asli Kamu Alacakları ............................. 5
Fer’i Kamu Alacakları ............................ 6
Kamu Hizmeti Uygulamasından Doğan
Alacaklar ................................................ 8
Kamu Alacaklarının Özel Hukuk
Kapsamındaki Alacaklardan Farkı ................ 10
Kamu Alacaklarının
BÖLÜM 2 Korunması
Önlemleri
Giriş  ................................................................ 17
Teminat .......................................................... 17
Teminatın Hukuki Niteliği ve Sınırları .... 17
Teminat İsteme Nedenleri ................... 17
Türkiye’de İkametgâhın Bulunmaması
Durumunda Teminat ............................ 18
Teminat Olarak Kabul Edilebilecekler .. 18
Şahsi Kefalet .......................................... 19
Teminatın Değerlemesi ........................ 19
Teminat İstenmesinin Sonuçları .......... 20
İhtiyati Haciz ................................................. 20
İhtiyati Haciz Nedenleri ....................... 21
İhtiyati Haciz Yetkisi ............................. 22
İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma  ......... 22
İhtiyati Haczin Kaldırılması .................. 23
İhtiyati Tahakkuk .......................................... 23
İhtiyati Tahakkuk Sebepleri ................. 23
İhtiyati Tahakkuk Sebebi Olan
İhtiyati Haciz Sebepleri ........................ 24
Mükellef Hakkında, Kamu Alacağının
Tahsiline Engel Olması Nedeniyle,
AATUHK’nin 110’uncu Maddesi
Uyarınca Takibata Girişilmesi .............. 24
Teşebbüsün Muvazaalı Olduğu ve
Gerçekte Başkasına Ait Bulunduğu
Hakkında Deliller Elde Edilmesi ........... 24
İhtiyati Tahakkuku Mümkün Gelirler ... 24
İhtiyati Tahakkukun Sonuçları ............. 24
İhtiyati Tahakkukun Düzeltilmesi ....... 25
İhtiyati Tahakkuka Dava Açma ............ 25
Kamu Alacaklarının Korunmasında
Diğer Koruma Hükümleri ............................. 25
Rüçhan Hakkı ........................................ 25
Hükümsüz Tasarruflar  ......................... 27
İptal Davası  ........................................... 28
iii
 Kamu Alacaklarının
Kamu Alacağının
BÖLÜM 3 Korunmasında BÖLÜM 4
Ödenmesi
Sorumluluk Türleri
Giriş  ................................................................ 55
Giriş  ................................................................ 37
Kamu Alacaklarında Ödeme Zamanı ve Yeri  ... 55
Kamu Alacaklarının Korunmasında
Kamu Alacaklarında Ödeme Zamanı  ... 55
Sorumluluk ..................................................... 37
Kamu Alacaklarında Ödeme Yeri ......... 57
Kamu Alacağının Kesilip Ödenmesi
Kamu Alacaklarında Ödeme Şekilleri ........... 58
Zorunluluğu ........................................... 37
Makbuz Karşılığı Ödeme ...................... 58
Kamu Alacağı Ödenmeden
Özel Ödeme Şekilleri ............................. 59
Yapılmayacak İşlemler İle İşlem
Ödemenin İspatı  ................................... 60
Yapanların Sorumlulukları .................... 37
Ödemenin Mahsup Edileceği Alacaklar ... 60
Tahsil Edilen Kamu Alacaklarından
Yapılacak Reddiyat Sebebiyle Mahsuplar
(Takas Ya Da Ödeşme)  ........................ 38
Tasfiye Halinde Sorumluluk  ........................ 39
Tasfiye ve Tasfiyenin Hukuk
Sistemindeki Yeri ................................... 39
Kurumlar Vergisinde Tasfiye
Memurlarının Sorumluluğu ................. 39
Amme Alacakları Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’a Göre Tasfiye
Memurlarının Sorumluluğu ................. 39
Limited Şirket Ortaklarının Sorumluluğu..... 40
Şirket - Limited Şirket ........................... 40
Limited Şirket Ortaklarının Kamu
Alacaklarından Sorumluluğu ................ 41
Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu ............... 44
Vergi Usul Kanunu’na Göre Kanuni
Temsilcilerin Sorumluluğu ................... 45
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanuna Göre Kanuni
Temsilcilerin Sorumluluğu ................... 45
Birleşme, Devir, Bölünme ve Şekil Değiştirme
Hallerinde Sorumluluk  ................................ 46

iv
 Kamu Alacaklarında
Tecil, Tehir ile
BÖLÜM 5
Gecikme Faizi ve
Gecikme Zammı
Giriş  ................................................................ 67
Kamu Alacağının Tecil ve Tehir Edilmesi  .... 67
Tecilin Koşulları ..................................... 67
Tecil Yetkisi  ........................................... 69
Tecilin Sonuçları  ................................... 69
Vergiye Uyumlu Mükelleflerin
Borçlarının Tecili  .................................. 70
İcranın Yargı Mercilerinde Tehiri
(Yürütmenin Durdurulması)  ............... 72
Kamu Alacaklarında Gecikme Faizi ve
Gecikme Zammı ............................................. 74
Gecikme Faizi ........................................ 74
Gecikme Zammı  ................................... 75
Kamu Alacaklarının
BÖLÜM 6
Cebren Tahsili
Giriş  ................................................................ 83
Ödeme Emri ................................................... 83
Ödeme Emrinin Hukuki Niteliği  ......... 83
Ödeme Emrinde Bulunması Gereken
Bilgiler .................................................... 84
Belediye Sınırları Dışındaki Köylerde
Ödeme Emri ........................................... 84
Teminatlı Alacakların Takibi ................ 84
Kefil ve Yabancı Kişi veya Kurum
Temsilcilerinin Takibi ............................ 84
Ödeme Emrine İtiraz (Dava Açma) ..... 84
Ödeme Emrine İtirazın
(Dava Açmanın) Sonuçları ................... 85
Haksız Çıkma Zammı ............................ 85
Mal Bildirimi .................................................. 86
Mal Bildiriminin Hukuki Niteliği ......... 86
Haciz ............................................................... 87
Haciz Kavramı ve Haczin Hukuki
Niteliği ................................................... 87
Kamu Alacaklarında Haciz ................... 87
Diğer Hakların Paraya Çevrilmesi ........ 88
Haciz Varakası ....................................... 89
Köylerde Haciz ...................................... 89
Borçlu Elinde Haczedilen Mallara
Karşı İstihkak İddiaları .......................... 89
Üçüncü Şahıs Elinde Haczedilen
Mallara Karşı İstihkak İddiaları ............ 89
İstihkak Davaları ve Yetkili Mahkeme . 90
Kamu İdareleri Arasında Hacze İştirak . 90
Haczedilemeyecek Mallar .................... 90
Kısmen Haczedilebilen Gelirler ............ 91
Yetişmemiş Mahsullerin Haczi ............. 91
Haczin Sonuçları ................................... 91
Haczedilen Malların Paraya
Çevrilmesi .............................................. 91
Bazı Hallerde Haczin Kaldırılması ....... 92
Elektronik Haciz (e-Haciz) ................... 92
Aciz Hâli ve Sonuçları  ................................... 94
Aciz Vesikasının Sonuçları .................... 95
v

Menkul ve
BÖLÜM 7 Gayrimenkul Malların
Haczi ve Konkordato
Giriş  ................................................................ 103
Menkul Malların Haczi ve Satışı ................... 103
Haciz Sırasında Bulunacaklar ve
Haciz Tutanağı ...................................... 103
Haciz Yapılma Zamanı ve Zor Kullanma .. 103
Üçüncü Şahıslardaki Menkul Malların,
Alacak ve Hakların Haczi ...................... 104
Hacizde Değerleme ............................... 105
Haczedilen Menkul Malların
Korunması .............................................. 105
Menkul Malların Satışı .......................... 105
Gayrimenkul Malların Haczi ve Satışı .......... 106
Haczin Rehinli Alacaklılara Bildirilmesi .... 106
Haczolunan Gayrimenkullerin Satışı
ve Komisyonlar ...................................... 106
Satış İlânı ................................................ 107
Gayrimenkul Mallarda Arttırma ve
İhale ........................................................ 107
Gayrimenkul Satış Bedelinin Tahsili .... 107
Gayrimenkullerin Teferruğu ve
Geri Verilmesi ........................................ 107
İhalenin Sonucu, Fesih ve Tescil .......... 108
İflas Yolu ile Takip ve Konkordato ............... 108
İflas  ........................................................ 108
Konkordato ............................................ 110
vi
Kamu Alacaklarının
Korunmasında
BÖLÜM 8
Zamanaşımı, Terkin,
Yasaklar ve Cezalar
Giriş  ................................................................ 119
Zamanaşımı .................................................... 119
Tarh Zamanaşımı .................................. 119
Tahsil Zamanaşımı ................................ 120
Terkin .............................................................. 121
Terkin Sebepleri ve Terkin Türleri ....... 121
Vergi İcra Hukukunda Yasaklar ve
Cezalar ............................................................ 123
Sırrın Açıklanması Yasağı ...................... 123
Artırmalara Katılma ve Artırmalardan
Mal Satın Alma Yasağı .......................... 123
Takdir İşlemlerine ve Kararlara Katılma
Yasağı ..................................................... 123
Kamu Alacağının Tahsiline Engel
Olunması  ............................................... 123
Gerçeğe Aykırı Bildirimde
Bulunulması ........................................... 124
Mal Edinme ve Artmalarının
Bildirilmemesi ........................................ 124
Kamu Borçlusuna Ait Malları Ellerinde
Bulunduranlarca Bildirimde
Bulunulmaması ..................................... 124
İstenecek Bilgilerin Verilmemesi ......... 124
Suçların Takibi (Kovuşturulması)  ....... 124
Önsöz
Sevgili öğrenciler,
Anayasanın 73. maddesinde yer alan ve “Vergi
Ödevi” başlığı altında “Herkes, kamu giderle-
rini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi
ödemekle yükümlüdür” ifadesi yer almaktadır.
Anayasal bir görev olan vergi ödevi mükellefler
tarafından her zaman süresinde ve eksiksiz ola-
rak yerine getirilemeyebilir. Bu durumda alacak-
lı kamu idaresi vergi ilişkisinden doğan alacağını
tahsil etmek için cebri yollara başvurmak duru-
munda kalabilir. İşte Vergi İcra Hukuku devletin,
kamu alacaklarının borçlularınca ödenmemesi
halinde bu alacaklarını cebri yollarla tahsilini
konu alan bir hukuk dalıdır. Bu hukuk dalına
ilişkin temel düzenleme, 6183 sayılı Kamu Ala-
caklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanundur. Ka-
nun esas itibariyle tüm kamu alacaklarının cebri
takip usulünü düzenlemekle birlikte, ders kitabı
olarak bu kitapta sadece vergi alacaklarının cebri
takip usulü incelenecektir.
Vergi İcra Hukuku konularının ele alındığı bu
kitapta yer alan bölümler temel yasa olan 6183
sayılı Kamu Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın-
da Kanun sistematiği çerçevesinde düzenlen-
meye çalışılmıştır.
Vergi icra hukukuna ilişkin konuların ele
alındığı bu kitap, “Kamu Alacağı Kavramı ve
Diğer Alacaklardan Farkı” başlıklı bölüm ile
başlamaktadır. Bu bölüm kitabın bütünü için
temel oluşturabilecek bilgiler içermektedir.
Bu bölümde ayrıca kamu alacağı kavramı ve
bu alacağın kapsamı ayrıntılı bir şekilde ele
alınmıştır. Daha sonra ise konunun daha iyi
anlaşılması için kamu alacaklarının özel hukuk
kapsamındaki alacaklardan farkı ortaya konul-
maya çalışılmıştır.
“Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri”
başlıklı bölüm 6183 sayılı Kamu Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun sistematiği çer-
çevesinde ele alınmaktadır. Vergi icra hukuku
için oldukça önemli düzenlemeler içeren te-
minat, ihtiyati haciz, ihtiyati tahakkuk ve ala-
cağın korunmasına ilişkin diğer hükümler bu
bölümde yer almaktadır.
Üçüncü bölüm ise yine kamu alacaklarının
korunmasında bir diğer önemli husus olan so-
rumluluk kavramı ve türleri de ayrıntılı olarak
açıklanmıştır.
Kamu alacaklarının ödenmesi konusu dör-
düncü bölümde ele alınmış olup ödeme yeri,
zamanı ve ödeme şekilleri konusunda bilgiler
verilmiştir.
Kitabımızın beşinci bölümünde genelde vergi
hukuku özelde ise vergi icra hukuku açısın-
dan önemli iki kavram olan “gecikme zammı”
ve “gecikme faizi” konuları örnekler verilerek
açıklanmaya çalışılmıştır.
Altıncı ve yedinci bölümde ise sırasıyla “Kamu
Alacaklarının Cebren Tahsili” ve “Menkul ve
Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato” ko-
nuları ele alınmıştır. Bu iki konunun kamu alaca-
ğın tahsili ve sürdürülebilirliği açısından oldukça
önemli olduğu yadsınamaz bir gerçektir.
Kitabımızın son bölümü ise “Kamu Alacakla-
rının Korunmasında Zamanaşımı, Yasaklar ve
Cezalar” başlığı altında vergi icra hukuku açı-
sından alacaklı kamu idaresi ve borçlu mükel-
lef açısından önemli düzenlemeler içeren 6183
sayılı Kanun çerçevesinde yer alan düzenleme-
ler ele alınmıştır.
Kitapta yer alan “Dikkat”, “Tanım” ve “İnter-
net” gibi simgeler ile “Neler Öğrendik” soruları
konuyu anlayıp anlamadığınız hususunda size
fikir verebilecektir. Neler Öğrendik sorularını
yardım almadan yanıtlamaya çalışınız. Doğru
yanıtlayıp yanıtlayamadığınızı yanıt anahta-
rından kontrol ediniz. Eğer yanıtlayamıyor-
sanız ya da yanlış yapıyorsanız bölümü tekrar
çalışınız. Çalıştığınız konular ile ilgili daha ay-
rıntılı bilgi edinmek isterseniz, “Yararlanılan
Kaynaklar” bölümünde verilen eserlerden ya-
rarlanabilirsiniz.
Bu kitabın yazılarak basıma hazırlanması aşama-
sında hem yazar olarak hem de yol gösterici ola-
rak desteğini hiçbir zaman esirgemeyen değerli
hocam Prof. Dr. Ateş OKTAR’a ve kitabın tümü
için verdiği katkı ve destekten dolayı Doç. Dr.
Yasemin TAŞKIN’a teşekkür eder, kitabın öğren-
cilerin başarılarına katkıda bulunmasını dilerim.
Editör
Doç.Dr. Canatay HACIKÖYLÜ
vii
 Bölüm 1
Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı
öğrenme çıktıları

Vergi İcra Hukukunun Kapsamı ve Kamu

Alacağı Kavramı

1 2
1 Vergi İcra Hukukunun kapsamını ifade Kamu Alacağının Kapsamı
edebilme 3 Asli ve Fer’i kamu alacaklarını ifade
2 Kamu alacağı kavramını tanımlayabilme edebilme

Kamu Alacaklarının Özel Hukuk

3
Kapsamındaki Alacaklardan Farkı
4 Kamu alacakları ile kanun kapsamı dışında
kalan bazı alacakları ayırt edebilme

Anahtar Sözcükler: • Kamu Alacağı • Özel Alacak • Vergi İcra Hukuku • Kamu İcra Hukuku

2
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Kamu alacaklarının büyük bir kısmını oluştu-
ran vergi alacakları ile ilgili temel anayasal ilkelere,
Anayasanın 73’üncü maddesinde Vergi Ödevi baş-
lığı altında yer verilmektedir.
Bu madde hükümlerine göre;
“Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali
gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, mali-
ye politikasının sosyal amacıdır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler
kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülük-
lerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına
ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve
aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cum-
hurbaşkanına verilebilir.”
Madde’de yer alan temel vergilendirme ilkele-
ri; vergilendirmede genellik ve eşitlik ilkeleri, mali
güce göre vergileme ilkesi, kanunilik ilkesi ve kanu-
nilik ilkesinin istisnaları gibi vergilendirme ilkeleri
yanında, vergilendirmenin amaçları da esasen bu
madde ile düzenlenmiştir. Buna göre, vergiler kamu
hizmetlerinin finansmanın sağlanması yanında eko-
nomik, sosyal ve diğer amaçlarla da alınmaktadır.
Vergilendirme sürecinde verginin olağan tah-
sil yollarıyla tahsili gerçekleşmediğinde cebri icra
yoluna başvurularak vergi alacağının kamu gücü
kullanılmak suretiyle tahsili yoluna gidilmesi kaçı-
nılmazdır (Oktar, 2019:321). Türkiye’de de kamu
icra hukukunun temel kaynağı, 6183 sayılı Amme
Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun’dur. Bu
Kanun, kamu alacaklarının kamu gücünün kulla-
nılması ile cebren tahsil ve takibine ilişkin kurallara
yer vermektedir.
Özel hukuk ilişkilerinden doğan alacaklarının
hukuki zor kullanılarak tahsilinde ise 2004 sayılı
İcra ve İflas Kanunu hükümleri uygulanmaktadır.
Özel hukuktan doğan alacaklarının tahsili kamu
alacağının tahsili hükümlerine göre farklılık gös-
termektedir. Özel alacaklarda alacaklının alacağını
tahsil etmek için doğrudan doğruya borçluya baş-
vurma imkânı bulunmazken, kamu alacaklarında
alacaklı tahsil dairesi kamu gücünü kullanarak
doğrudan borçluya başvurma imkânına sahiptir.
Alacakların niteliğine göre, tahsil ve takibinde fark-
lı kanun hükümleri uygulanmaktadır.
VERGİ İCRA HUKUKUNUN
KAPSAMI VE KAMU ALACAĞI
KAVRAMI
Vergi hukuku bölümlendirmesi içinde mad-
di vergi hukuku ve şekli vergi hukuku yani vergi
usul hukuku ayrımı yapılmakta ve bu ayrım içinde
tahsil ilkelerini düzenleyen vergi icra hukuku şek-
li vergi hukuku sınıflandırmasında yer almaktadır
(Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:162).
Alacaklının kamu gücünü kullanarak alacağı-
nı elde etmesine ilişkin kurallardan oluşan hukuk
dalına icra iflas hukuku denilirken mükellef ya da
vergi sorumlusunun vergi borcunu ödememesi
hâlinde vergi alacağının ödettirilmesi usullerini
düzenleyen hukuk dalı ise vergi icra hukuku olarak
adlandırılmaktadır (Oktar, 2019:25-26). Vergi icra
hukuku genel vergi hukuku sınıflandırması içinde
yer almaktadır (Mutluer ve Dayanç, 2014:16).
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun kapsamına giren kamu alacakları için bu
kanun hükümleri uygulanırken özel hukuk iliş-
kisinden kaynaklanan alacakların tahsil ve takibi
İcra ve İflas Kanunu hükümlerine tabi olmakta-
dır. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’da hüküm bulunmayan hâllerde ise İcra ve
İflas Kanunu hükümlerinin uygulanacağına ilişkin
genel bir kural bulunmamakla birlikte, bazı konu-
larda İcra ve İflas Kanunu’na atıf yapıldığı görül-
mektedir (Taşdelen, 2004:123).
Genel icra hukuku ile vergi icra hukukunun
isim benzerliği her iki hukuk dalı arasında fark
bulunmadığı izlenimi yaratabilir. Her ikisinde de
kamu gücünün kullanılması ortaklığı dışında, ara-
larında önemli farklılıklar bulunmaktadır (Öncel,
Kumrulu ve Çağan, 2018:163).
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un 1 ve 2. maddelerinde, kamu alacağının
kapsamı belirtilmiştir. Düzenlemelere göre;
“Devlete, vilayet hususi idarelerine ve belediyele-
re ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine
ait muhakeme masrafı, vergi cezası, para cezası gibi
asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i amme alacakları
ve aynı idarelerin akitten, haksız fiil ve haksız ik-
tisaptan doğanlar dışında kalan ve amme hizmetle-
ri tatbikatından mütevellit olan diğer alacakları ile
bunların takip masrafları hakkında bu kanun hü-
kümleri tatbik olunur. Türk Ceza Kanununun para
cezalarının tahsil şekli ve hapse tahvili hakkındaki
hükümleri mahfuzdur.
3
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı

Tahsili, Tahsili Emval Kanununa atfedilen ala- Alacaklı Kamu İdareleri

caklar:
Muhtelif kanunlarda Tahsili Emval Kanununa
göre tahsil edileceği bildirilen her çeşit alacaklar hak-
kında da bu kanun hükümleri tatbik olunur.”
Buna göre; maddede sayılan idarelerin özel hu-
kuk ilişkilerinden doğan alacakları, Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre kamu
alacağı sayılmamaktadır (Oktar, 2019:322).
Bu madde hükmüne göre bir alacağın kamu
alacağı olarak sayılabilmesi için alacağın;
• Devlete,
• İl özel idarelerine,
• Belediyelere ait olması gerekmektedir.
AATUHK’nin 1. maddesine göre kamu alacak-
lısı konumundaki kamu idareleri;
• Devlet,
• İl özel idareleri,
• Belediyelerdir.
Devletin tüzel kişiliğini oluşturan kamu ida-
releri, genel bütçeye dahil olan kamu idareleridir.
Bunlar 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kont-
rol Kanunu’na ekli (I) Sayılı Cetvelde sayılmıştır. İl
özel idarelerine ilişkin hükümler 5302 sayılı İl Özel
İdareleri Kanunu’nda, belediyelere ilişkin hüküm-
ler ise 5393 sayılı Belediye Kanunu ile 5216 sayılı
Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda yer almaktadır
(Yerlikaya, 2012:4).

dikkat
Bir alacağın kamu alacağı olarak sayılabilmesi dikkat
için alacağın; Devlete, İl Özel İdarelerine ve Be- 2012 yılında yayımlanan 6360 sayılı Kanunla
lediyelere ait olması gerekmektedir. büyükşehirlerde il özel idarelerinin tüzel kişiliği-
nin kaldırılması öngörülmüş ve 2014 yılı mahal-
li seçimlerinden sonra büyükşehir olan 30 ilde
Bu idarelere ait olan alacaklar ise; uygulamaya geçmiştir. 2019 yılı itibariyle ise 51
• Asli kamu alacakları, ilde il özel idaresi bulunmaktadır.
• Fer’i kamu alacakları,
• Kamu hizmetlerinin uygulanmasından do-
ğan alacaklar ile bunların takip masrafların-
dan oluşmaktadır.

Öğrenme Çıktısı
1 Vergi İcra Hukukunun kapsamını ifade edebilme
2 Kamu alacağı kavramını tanımlayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacağının kapsamı-

Kamu alacağının diğer
Kamu alacağı kavramı nasıl na hangi alacakların girdiği-
alacaklardan farklılığını
tanımlanabilir? ni hangi alacakların girme-
açıklayın.
diğini açıklayın.

4
Vergi İcra Hukuku
KAMU ALACAĞININ KAPSAMI
Vergi alacağından daha geniş kapsamlı bir kav-
ram olan kamu alacağı kavramı (Gerçek, 2017:5).
6183 sayılı Kanun’da belirlenmiştir. Bu Kanun’da
kamu alacakları kapsamına giren ve girmeyen
kamu alacakları sayıldıktan sonra diğer kanunlarda
düzenlenen alacaklar için de bu kanun hükümleri-
nin geçerli olacağı hüküm altına alınmıştır.
6183 sayılı Kanun’a göre kamu alacaklarını şu
şekilde sınıflandırmak mümkündür:
• Asli kamu alacakları
• Fer’i kamu alacakları
• Kamu hizmeti uygulamasından doğan ala-
caklar
• Kamu alacaklarının takip masrafları
• Özel kanunlarda 6183 sayılı Kanun’a göre
tahsili öngörülen alacaklar
dikkat
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkındaki Yasa, özel bir yasadır ve bu yasanın
uygulanma alanına giren bir alacak için genel
icra ve haciz yoluyla takip yapılamaz, bu konuda
dava açılamaz.
Asli Kamu Alacakları
Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait
vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait yar-
gılama gideri, vergi cezası, para cezası gibi alacaklar
asli kamu alacakları olarak sayılmaktadır.
Vergi
Bir kamu alacağı olan vergi alacağı, devletin
kamu hizmetlerinin finansmanının sağlanma-
sı amacıyla sahip olduğu vergilendirme yetkisine
dayanarak saldığı vergiler dolayısıyla vergi mükel-
leflerinden olan alacağıdır. Kamu alacakları içinde
önemli bir paya sahip olan vergi alacağı Vergi Usul
Kanunu’nun 19. maddesine göre vergi kanunları-
nın vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki
durumun tekemmülü ile doğmaktadır.
Vergi sözcüğünün anlamı devlete yapılan zo-
runlu ödemeler olması yönüyle vergi mükellefi
olsun ya da olmasın herkes için açıktır. Daha ay-
rıntılı bir tanım verilecek olursa vergi, kamu hiz-
metlerinin finansmanını sağlamak için gerekli olan
kaynakları oluşturmak ve bazı ekonomik ve sosyal
amaçları gerçekleştirmek üzere, egemen kamu oto-
ritesi tarafından kişilerden kamu gücüne dayanıla-
rak alınan paydır (Oktar, 2019:5).
Vergilemenin asli amacı kamu hizmetlerinin
üretilip topluma sunulması için yapılması gereken
kamu harcamalarını finanse etmek olmakla birlik-
te verginin ekonomik istikrarın sağlanması, gelirin
yeniden dağılımının sağlanması, iktisadi büyüme
ve kalkınmanın gerçekleştirilmesi ile sağlık, eğitim
ve nüfus politikalarına ilişkin amaçları ve diğer bazı
amaçları da bulunmaktadır (Oktar, 2019:15-19).
Giriş kısmında da belirtildiği gibi, Anayasanın
vergi ödevi başlıklı 73. maddesinde de vergi, resim,
harç ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin temel
ilkelere yer verilmiştir.
Buna göre:
“Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali
gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, mali-
ye politikasının sosyal amacıdır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler
kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.
Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülük-
lerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına
ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve
aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cum-
hurbaşkanına verilebilir.”
Resim
Resim, kişilerin birbirleriyle ya da devletle olan
ilişkilerinde hukuki durumların ispatı için kullanı-
lan belgelerin düzenlenmesinden alınan bedellerdir
(Oktar, 2019:7). Resimleri vergiden ayıran özellik-
lerden en önemlisi, verginin aksine resimlerin bir
karşılığının bulunmasıdır. Resimler mevzuatta çok
karmaşık bir biçimde yer almaktadır. Eskiden re-
sim olarak adlandırılan yükümlülükler günümüzde
vergi adıyla anılmaktadır. Örneğin; damga resmi,
ilan ve reklam vergisi, eğlence vergisi gibi (Kaneti
ve diğerleri, 2019:7).
Harç
Vergi benzerlerinden biri olan harç, genellikle
yarı kamusal mal niteliğindeki kamu hizmetlerin-
5
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı
den yararlanmak isteyenlerden alınan bedellerdir
(Oktar, 2019:7). Vergilerin aksine harçlar çoğun-
lukla kamusal bir özel karşılık ilişkisi hâlinde olup
düzeyleri masrafların karşılanma ilkesine göre belir-
lenmektedir (Turhan, 2020:27). Örneğin, tapu hiz-
metlerinden, yargı hizmetlerinden, noter hizmetle-
rinden yararlanırken 492 sayılı Harçlar Kanunu’na
göre kamu idaresi bu hizmetlerin karşılığında harç
tahsil etmektedir. (Kaneti ve diğerleri, 2019:6).
Para Cezaları
Para cezaları, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda
yer alan kabahatlerin işlenmesi durumunda uygula-
nan idari para cezaları ile kanunlarda yer alan ku-
rallara uyulmaması durumunda mahkemelerce hük-
molunan adli para cezalarıdır (Gerçek, 2017:6).
AATUHK’de, 5237 sayılı Türk Ceza
Kanunu’nun adli para cezalarının tahsil şekli ve
hapse çevrilmesi hakkındaki hükümleri saklı tutul-
maktadır. Türk Ceza Kanunu’na göre para cezasını
gerektiren suç ve kabahatlerin işlenmesi durumun-
da faile verilen para cezası öncelikle 5271 sayılı
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre savcılar tarafın-
dan takip ve tahsil edilecektir. Savcılar tarafından
yapılan takip sonucunda tahsilat yapılamazsa o
zaman bu alacağın takip ve tahsili ilgili tahsil daire-
lerine havale edilecektir. Bu tip alacakların tahsil ve
takibinde Türk Ceza Kanunu hükümleri öncelikli
olarak uygulanacaktır (Yerlikaya, 2012:5).
Adli para cezası, 5275 sayılı Ceza ve Gü-
venlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un
(CGTİHK) 106. maddesi aşağıdaki hükümlerine
göre infaz edilir:
“Adlî para cezasının infazı
Madde 106- (1) Adlî para cezası, Türk Ceza
Kanunu’nun 52 nci maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen usule göre tayin olunacak bir miktar para-
nın Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.
(2) Adlî para cezasını içeren ilâm Cumhuriyet
Başsavcılığına verilir. Cumhuriyet savcısı otuz gün
içinde adlî para cezasının ödenmesi için hükümlüye
20 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca bir ödeme
emri tebliğ eder.
(3) Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine
belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhu-
riyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık
gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek hükümlü-
nün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere
kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir.
6
Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz
saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğün-
ce belirlenir. Hükümlünün, hakkında hazırlanan
programa ve denetimli serbestlik görevlilerinin bu
kapsamdaki uyarı ve önerilerine uymaması hâlinde,
çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek ka-
lan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yeri-
ne getirilir…”
Vergi Cezaları
Vergi cezaları, vergi kanunları hükümlerine
uyulmaması halinde uygulanan idari para cezası
nitelikli yaptırımlardır.
Örneğin, Vergi Ziyaı Cezası Vergi Usul
Kanunu’nun 344. maddesinde yazılı fiillerle vergi
ziyaına sebebiyet verilmesi hâlinde, mükellef ya da
vergi sorumlusu hakkında ziyaa uğratılan verginin
bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir. Vergi
Usul Kanunu’nun 359. maddesinde yazılı kaçak-
çılık fiilleriyle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi
hâlinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere
ise bir kat olarak uygulanır.
Yargılama Giderleri
Yargılama giderleri, davanın başlangıcından so-
nuna kadar o dava için yapılmış olan giderlere kar-
şılık olarak alınan bedellerdir (Gerçek, 2017:6). Bu
giderler, ceza tahkik ve takiplerine ilişkin davalara
ilişkin olarak ortaya çıkmaları bakımından, mah-
keme ilamı alındıktan sonra icra aşamasında ortaya
çıkan takip giderlerinden ayrılırlar (Çelik, 2002:25).
Fer’i Kamu Alacakları
Fer’i kamu alacakları kamu alacaklarının aslının
vadesinde ödenmemesi nedeniyle ortaya çıkan ala-
caklardır (Çelik, 2002:25). Bu alacaklar şu şekildedir:
• Tecil faizi (AATUHK, m. 48)
• Gecikme zammı (AATUHK, m. 51)
• Haksız çıkma zammı (AATUHK, m. 58)
• Gecikme faizi (VUK, m.112)
• Pişmanlık zammı (VUK, m. 371)
• İhtirazi kayıtla beyanname vererek dava aç-
tıktan sonra ilk derece mahkemesince haklı
bulunmakla birlikte üst derece mahkeme-
lerince haksız bulunan vergi mükelleflerin-
den alınacak faiz (VUK, m. 112/3)
Vergi İcra Hukuku
Tecil Faizi
Kamu borcunun vadesinde ödenmesi veya hac-
zin uygulanmasının ya da haczedilen malların para-
ya çevrilmesinin kamu borçlusunu çok zor duruma
düşürecek olması hâlinde, borçlu tarafından yazı
ile istenmesi ve teminat gösterilmesi şartıyla, alaca-
ğın idarece 36 ayı geçmemek üzere tecil olunması
durumunda alınan faizdir (AATUHK, m. 48/f. 1).
Gecikme Zammı
Gecikme zammı tahsil aşamasına gelmesine
rağmen ödeme süresi geçmiş kamu alacaklarına
uygulanır.
AATUHK’nin 51. maddesine göre;
“Amme alacağının ödeme müddeti içinde öden-
meyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her
ay için ayrı ayrı %1,6 oranında gecikme zammı tat-
bik olunur. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı
günlük olarak hesap edilir.
Gecikme zammı bir milyon liradan az olamaz.
Gecikme zammı; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na
göre uygulanan vergi ziyaı cezalarında bu madde
uyarınca belirlenen oranda, mahkemeler tarafından
verilen ve ceza mahiyetinde olan amme alacakların-
da ise bu oranın yarısı ölçüsünde uygulanır. Bunların
dışındaki ceza mahiyetinde olan amme alacaklarına
gecikme zammı tatbik edilmez.
Cumhurbaşkanı, gecikme zammı oranlarını ay-
lar itibarıyla topluca veya her ay için ayrı ayrı, yüzde
onuna kadar indirmeye, gecikme zammı oranı ile ge-
cikme zammı asgari tutarını iki katına kadar artır-
maya, ayrıca gecikme zammı oranını aylar itibarıyla
farklı olarak belirlemeye ve gecikme zammını bileşik
faiz usulüyle aylık, üç aylık, altı aylık veya yıllık ola-
rak hesaplatmaya yetkilidir.”
dikkat
Gecikme zammı kitabımızın beşinci bölümde
ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
Haksız Çıkma Zammı
Kamu borçlusu tarafından kendisine tebliğ edi-
len ödeme emrine karşı dava açılması bir taraftan
yargı mercilerinin gereksiz yere meşgul edilmesine,
diğer taraftan kamu alacağının tahsilinin gecik-
mesine sebebiyet vermektedir (Saraçoğlu ve Erul,
2019:144-145). Bu olumsuzlukların önüne geçil-
mesi amacıyla haksız çıkma zammı kurumuna yer
verilmiştir. Buna göre, “İtirazında tamamen veya
kısmen haksız çıkan borçludan, hakkındaki itirazın
reddolunduğu miktardaki kamu alacağı %10 zamla
tahsil edilir” (AATUHK, m. 58/4). Kamu borçlu-
larının ödeme emrine karşı dava açması ve dava
sonucunda haksız çıkması durumunda bu zam he-
saplanarak davacıdan alınmaktadır.
Gecikme Faizi
Gecikme faizi, zamanında tahakkuk ettirilme-
dikleri için sonradan ikmalen, re’sen ve idarece
tarh ve tahakkuk ettirilen vergiler üzerinden, genel
olarak kendi kanunlarında belirtilen normal vade
tarihlerinden itibaren gecikme zammı oranında
hesaplanan faiz olarak tanımlanabilir (Sonsuzoğlu,
2001:69). Tahakkuk etmemiş alacaklara uygulan-
ması, gecikme faizini, tahakkuk etmiş alacaklara
uygulanan gecikme zammından ayırır.
Pişmanlık Zammı
Vergi Usul Kanunu’nun 371. maddesinde yer
alan “Pişmanlık ve Islah” hükümlerine göre; beyana
dayanan vergilerde, vergi ziyaı cezasını gerektiren
fiilleri işleyen mükelleflerle bu fiillerin işlenmesi-
ne iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hare-
ketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile
bildiren mükelleflere, kanundaki şartlar dahilinde
vergi ziyaı cezası kesilmez. (VUK, m. 371)
Pişmanlık ve ıslah hükümlerinden yararlanma
şartları şunlardır:
1. Mükellefin durumu haber verdiği tarihten
önce bir muhbir tarafından herhangi resmi
bir makama dilekçe ile veya sözlü beyanı
tutanakla belgelenmek suretiyle haber veri-
len husus hakkında ihbarda bulunulmamış
olması (Dilekçe veya tutanağın resmi kayıt-
lara geçirilmiş olması şarttır.).
2. Haber verme dilekçesinin verildiği tarihte
yetkili memurlar tarafından mükellef hak-
kında herhangi bir vergi incelemesine baş-
lanmamış veya olayın takdir komisyonuna
intikal ettirilmemiş olması,
3. Hiç verilmemiş olan vergi beyannamele-
rinin mükellefin haber verme dilekçesinin
verildiği tarihten başlayarak on beş gün
içinde verilmesi,
7
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı
4. Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının
mükellefin durumu haber verme tarihin-
den başlayarak on beş gün içinde tamam-
lanması veya düzeltilmesi.
5. Mükellefçe haber verilen ve ödeme süre-
si geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin
geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı
Kanun’un 51. maddesinde belirtilen oran-
da uygulanacak gecikme zammı oranında
bir zamla (Pişmanlık Zammı) birlikte ha-
ber verme tarihinden başlayarak on beş gün
içinde ödenmesi.
Hükümlerden yararlanmak isteyen mükellefler
kanunda belirtilen şartlara uygun oldukları ve şart-
ları sağladıkları takdirde kendilerine gecikme zam-
mı oranında pişmanlık zammı uygulanmaktadır.
Pişmanlık zammı da fer’i nitelikte bir alacaktır.
İhtirazi Kayıtla Beyanda Bulunup
Üst Derece Mahkemesince Haksız
Bulunanlardan Alınacak Faiz
Vergi Usul Kanunu’nun 112/3 maddesine göre;
vergi mahkemesinde dava açılması dolayısıyla tah-
sili durdurulan vergilerden taksit süreleri geçmiş
olanlar; vergi mahkemesi kararına göre hesaplanan
vergiye ait ihbarnamenin tebliği tarihinden itiba-
ren bir ay içinde ödenir.
Ancak ikmalen, re’sen ya da idarece yapılan tar-
hiyatlarda;
a. Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen ver-
gilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen
ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme iliş-
kin normal vade tarihinden itibaren, son
yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar;
b. Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapıl-
mamış kısmına, kendi vergi kanunlarında be-
lirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme
ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı
organı kararının tebliğ tarihine kadar;
c. VUK, m. 379 kapsamında kanun yolun-
dan vazgeçilmesi durumunda söz konusu
maddeye göre hesaplanacak vergilere, kendi
vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın
ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal
vade tarihinden itibaren, kanun yolundan
vazgeçme dilekçesinin vergi dairesine veril-
diği tarihe kadar;
8
geçen süreler için AATUHK’nin 51. maddesine
göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme
faizi uygulanmaktadır. Gecikme faizi de aynı süre
içinde ödenir ve ay kesirleri dikkate alınmamaktadır.
Uzlaşılan vergilerde ise gecikme faizi; uzlaşılan
vergi miktarına, (a) fıkrasında belirtilen tarihten
itibaren uzlaşma tutanağının imzalandığı tarihe ka-
dar geçen süre için uygulanır.
Dava açılması nedeniyle tahsili duran vergi ve
cezalar mükellefler tarafından istenildiği takdirde
davanın devamı sırasında da kısmen ya da tama-
men ödenebilir.
Kanun Yolundan Vazgeçme: Bu kurum,
Vergi Usul Kanunu’nun mülga 379. mad-
desinin 7194 sayılı Kanun’la yeniden dü-
zenlenmesiyle vergi uyuşmazlıklarında yeni
bir idari çözüm yolu olarak Türk Vergi Hu-
kukuna dahil olmuştur. Vergi davalarında
taraf olan mükellefler istinaf ve/veya temyiz
yolu açık olan yargı kararlarında kanunda
belirtilen şartlar dahilinde kanun yolundan
vazgeçerlerse vergisel açıdan bazı avantajlar
elde etmektedir.
dikkat
Kanun Yolundan Vazgeçme ile ilgili ayrıntılı
bilgi için bak. Yasemin Taşkın, “Yeni Bir İdari
Çözüm Yolu: Kanun Yolundan Vazgeçme”, Yak-
laşım Dergisi, Sayı: 325, Ocak 2020.
Kamu Hizmeti Uygulamasından
Doğan Alacaklar
Kamu alacağını ortaya çıkaran bir kamu hiz-
metinden söz edebilmek için, hizmeti alanla hiz-
meti veren arasında bir kamu hukuku ilişkisi ol-
ması gerekmektedir. Ancak, burada bahse konu
hizmet sadece kamu hukuku tüzel kişileri tarafın-
dan değil, özel hukuk tüzel kişileri tarafından da
verilebilir (Bahçeci, 2019:73). Ancak, AATUHK
kapsamında kamu hizmetinden doğan alacaklar-
dan söz edebilmek için söz konusu hizmeti sunan
kurumun devlete, il özel idarelerine ve belediyelere
ait olması ve bu idarelerin sözleşmeden, haksız fi-
ilden ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan
Vergi İcra Hukuku
ve kamu hizmetleri uygulamasından doğan diğer
alacaklarından olması gerekmektedir. Bu durumda
özel hukuk kişileri tarafından gerçekleştirilen kamu
hizmetlerinden doğan alacaklar AATUHK kapsa-
mı dışında kalmaktadır.
Haksız Fiil: Hukuka aykırı olan ve baş-
kalarına zarar veren davranışlardır. Bu
tür davranışlar sonucunda ortaya çıkan
zararın zarar veren kişi tarafından tazmin
edilmesi gerekir (Gözler, 2019:244). Bir
kişinin diğer bir kişinin arabasını anahtar-
la çizmesi haksız fiile örnek verilebilir.
Haksız İktisap (Sebepsiz Zenginleşme):
Bir kimsenin haklı bir sebep bulunmak-
sızın bir başka kimse aleyhine zenginleş-
mesidir Burada bir kişinin mal varlığı ar-
tarken diğerinin mal varlığı azalmaktadır
(Gözler, 2019:249).
Sözleşme (Akit, Mukavele, Kontrat): İki
tarafın hukuki bir sonuç elde etmek üze-
re iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun
olarak açıklamalarıdır (Gözler, 2019:230).
dikkat
Sözleşmeden doğan alacakların takibi, 6183 sa-
yılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun kapsamı dışındadır.
Tahsili, Tahsili Emval Kanunu’na
Atfedilen Alacaklar
Özel Kanunlarında Tahsili Emval Kanunu’na
ya da AATUHK’ye atıf yapılması durumunda, söz
konusu alacaklar AATUHK’ye göre takip edilerek
tahsili yapılır. Bu alacaklara örnek olarak ecrimi-
siller, Devletin sebepsiz zenginleşmeden doğan ala-
caklarından olmalarına rağmen, 2886 sayılı Devlet
İhale Kanunu’nun 75. maddesine yapılan atıf sebe-
biyle AATUHK’ye göre tahsil edilmektedir (Kaneti
ve diğerleri, 2019:567).
Çeşitli Kanunlarda Tahsili Emval
Kanunu’na Göre Tahsil Edileceği
Bildirilen Her Türden Alacaklar
Dayanağını başka kanunlardan alan kamu ala-
caklarının bulunmasına ve bazı alacakların da kamu
alacağı olarak tanımlanmamış olmasına rağmen,
bu alacaklar tahsil usulü bakımından AATUHK’ye
tabidir (Bahçeci, 2019:87).
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 88.
maddesinde; “…Kurumun süresi içinde ödenme-
yen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183
sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un 51’inci, 102’nci ve 106’ncı maddeleri
hariç, diğer maddeleri uygulanır. Kurum, 6183 sa-
yılı Kanun’un uygulanmasında Hazine ve Maliye
Bakanlığı ile diğer kamu kurum ve kuruluşları ve
mercilere verilen yetkileri kullanır…” hükmü ile
AATUHK’ye atıfta bulunularak kurumun öden-
meyen prim ve alacaklarının tahsilinde AATUHK
hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
Kayıt Ücreti ile Yıllık Aidat ve Munzam Aidatın
Tespiti ve Ödenmesi Hakkında Yönetmelik’in 9.
maddesinde, “…süresinde ödenmeyen kayıt ücre-
ti, yıllık ve munzam aidata 6183 sayılı Amme Ala-
caklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca
günlük gecikme zammı tahakkuk ettirilir…” hük-
mü ile oda ve borsalara kayıtlı üyelerin ödeyecekle-
ri kayıt ücreti ve yıllık aidat miktarlarının süresinde
ödenmemesi durumunda bunların AATUHK’ye
göre hesaplanan gecikme zammı ile birlikte tahak-
kuk ettirileceği hüküm altına alınmıştır.
5488 sayılı Tarım Kanunu’nun 23. maddesinin;
“Haksız yere yapılan destekleme ödemeleri, ödeme
tarihinden itibaren 21/7/1953 tarihli ve 6183 sa-
yılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un 51’inci maddesinde belirtilen gecikme
zammı oranları dikkate alınarak hesaplanan kanunî
faizi ile birlikte anılan Kanun hükümlerine göre
geri alınır…” .
9
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı

Öğrenme Çıktısı
3 Asli ve Fer’i kamu alacaklarını ifade edebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Devletin, il özel idareleri-

nin ve belediyelerin Amme
6183 sayılı Kanun’a göre Asli ve feri kamu alacağının
Alacaklarının Tahsil Usulü
kamu alacakları kaç şekilde hangi alacaklardan oluştu-
Hakkında Kanun’a göre
sınıflandırılır? ğunu açıklayın.
kamu alacağı sayılmayan
alacakları hangileridir?

KAMU ALACAKLARININ ÖZEL Kamu alacaklarının zamanında ve hızlı bir şe-

HUKUK KAPSAMINDAKİ
ALACAKLARDAN FARKI
Özel hukuk alacakları, kamu hukuku alacakla-
rından çeşitli bakımlardan farklıdır. Özel hukukta,
borçludan alacağını tahsil etmek isteyen alacaklı-
nın doğrudan borçluya yönelmesi mümkün değil-
dir. Borcun tahsili, ancak icra ve iflas daireleri ara-
cılığıyla gerçekleştirebilir (Oktar, 2019:321).
Vergi icra hukukunda devlet kamu gücüne da-
yanarak kendisine ait olan alacağın tahsilini yap-
maktadır. Burada tahsil yetkisini kullanırken re’sen
icra yetkisini uygulamaktadır (Öncel, Kumrulu ve
Çağan, 2018:14). Özel hukuk kapsamındaki ala-
caklarda ise alacaklının böyle bir yetkisi yoktur.
Alacağının tahsilini ancak İcra ve İflas Kanunu hü-
kümlerine göre talep edebilir.
kilde takip ve tahsil edilme zorunluluğu, bunların
kamu hizmetlerinin karşılığı olmasına dayandırıl-
maktadır. Genel hükümler çerçevesinde borçlunun,
borcun tahsilinden sonra yaşayacağı olumsuz koşul-
lar ya da uğrayacağı zararlar alacaklıyı ilgilendirme-
mekle birlikte, kamu borçlusu açısından ise durum
farklıdır. Bu noktada bireyin ekonomik, sosyal ve
kültürel hakları ile yaşamını devam ettirebilmesi
devletin sorumluluğundadır (Koçak, 2011:14).
Devletin, il özel idarelerinin ve belediyelerin
sözleşmeden, haksız fiilden ve haksız iktisaptan
(sebepsiz zenginleşmeden) doğan alacakları için
AATUHK hükümleri uygulanmayacak; bu alacak-
lar özel hukuk kapsamındaki alacaklar olarak özel
hukuk hükümlerine göre 2004 sayılı İcra ve İflas
Kanunu Hükümleri çerçevesinde takip edilecektir
(Yerlikaya, 2012:4).

Öğrenme Çıktısı
4 Kamu alacakları ile kanun kapsamı dışında kalan bazı alacakları ayırt edebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Özel hukuk kapsamındaki

Özel hukukta borcun tahsili
alacaklarda alacağının tahsi- İcra ve İflas Kanunu kimle-
hangi daire aracılığı ile ger-
lini hangi Kanun hükümle- re uygulanır? Açıklayın.
çekleştirilir?
rine göre talep edebilir?

10
Vergi İcra Hukuku

1 Vergi İcra Hukukunun

kapsamını ifade edebilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

2 Kamu alacağı kavramını
tanımlayabilme

Vergi İcra Hukukunun Kapsamı

ve Kamu Alacağı Kavramı

Kamu alacaklarının tahsili ile ilgili hükümler AATUHK’de düzenlenmiştir. 6183 sayılı bu Kanunda
kamu alacaklarının korunması, tahsili ve söz konusu alacakların tahsiline engel olunması hâllerinde uy-
gulanacak çeşitli hükümler bulunmaktadır. Bir alacağın kamu alacağı sayılabilmesi için devlete, il özel
idarelere ve belediyelere ait olması gerekmektedir.

3 Asli ve Fer’i kamu

alacaklarını ifade edebilme

Kamu Alacağının Kapsamı

Devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait yargılama gideri,
vergi cezası, para cezası gibi asli, gecikme zammı, faiz gibi fer’i kamu alacakları ve aynı idarelerin sözleşmeden,
haksız fiil ve haksız iktisaptan doğanlar dışında kalan ve kamu hizmetleri uygulamasından doğan diğer ala-
cakları ile; bunların takip masrafları hakkında AATUHK hükümleri uygulanır. Türk Ceza Kanunu’nun para
cezalarının tahsil şekli ve hapis cezasına çevrilmesi hakkındaki hükümleri saklı tutulmuştur.
Ayrıca, çeşitli kanunlarda AATUHK’den önce yürürlükte bulunan Tahsili Emval Kanunu’na göre tahsil
edileceği bildirilen her çeşit alacak hakkında da AATUHK hükümleri uygulanmaktadır.
Kamu alacaklarının kapsamını devlete, il özel idarelerine ve belediyelere ait alacakların oluşturduğu ve bu
AATUHK’nin belirtilen idarelerin alacakları için uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.
Kamu alacakları asli kamu alacakları ile fer’i kamu alacakları olarak ikiye ayrılmaktadır:
Asli kamu alacakları vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait yargılama gideri, vergi cezası, para
cezası gibi alacaklardır.
Fer’i kamu alacakları ise, gecikme zammı, faiz gibi kamu alacaklarıdır.

Kamu alacakları ile kanun

4 kapsamı dışında kalan bazı
alacakları ayırt edebilme

Kamu Alacaklarının Özel Hukuk

Kapsamındaki Alacaklardan
Farkı

Özel hukuk alacakları, kamu hukuku alacaklarından çeşitli bakımlardan farklıdır. Borcun tahsili, ancak icra
ve iflas daireleri aracılığıyla gerçekleştirebilir.
Vergi icra hukukunda devlet kamu gücüne dayanarak kendisine ait olan alacağın tahsilini yapmaktadır.
Burada tahsil yetkisini kullanırken re’sen icra yetkisini uygulamaktadır.

11
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı

1 Vergi alacağının güvenliğini sağlayıcı kurum- 6 Aşağıdakilerden hangisi fer’i kamu alacakla-
lara ve gerektiğinde bu alacağın kamu gücünün rından biridir?
kullanılması yoluyla cebren takip ve tahsiline iliş-
neler öğrendik?

kin kuralların yer aldığı hukuk dalı aşağıdakilerden A. Vergi B. Harç

hangisidir? C. Muhakeme giderleri D. Vergi cezaları
A. İcra ve iflas hukuku E. Pişmanlık zammı
B. Vergi icra hukuku
C. Ceza hukuku 7 Aşağıdakilerden hangisi kamu alacağı kavra-
D. Vergi hukuku mı içinde yer almaz?
E. İnfaz hukuku A. Devletin kamu hukukundan doğan ve kamu
gücüne dayanarak elde ettiği gelirler
2 Aşağıdakilerden hangisi 6183 sayılı Kanun’a B. Kamu hukukundan kaynaklanan vergi gelirleri
göre kamu alacaklarından biri değildir? C. Resim, harç gibi gelirler
A. Devlete ait vergi D. Fer’i kamu alacakları
B. Belediyelere ait harç E. Devletin özel ekonomi gelirleri
C. Vergi cezası
D. Haksız fiilden doğan alacak
8 Vergi icra hukuku aşağıdaki hukuk dalların-
dan hangisinin içinde yer alır?
E. Kamu hizmeti uygulamasından doğan alacak
A. Özel hukuku
3 Aşağıdakilerden hangisi asli kamu alacakla- B. Kamu hukuku
rından biridir? C. Devletler genel hukuku
A. Gecikme zammı D. Ticaret hukuku
B. Gecikme faizi E. Ceza hukuku
C. Pişmanlık zammı
D. Vergi cezası
9 Alacaklar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han-
gisi yanlıştır?
E. Tecil faizi
A. Kamu alacakları kamu hukuku ilişkisi nedeniy-
4 Tahakkuk etmiş ve ödenmesi gereken aşama- le ortaya çıkan alacaklardır.
ya gelmiş, bir kamu alacağının vadesinde ödenme- B. Kamu alacaklarında hukuki ilişkide iki taraftan
mesi durumunda vade tarihinden ödeme tarihine birinin mutlaka kamu kesimi olması gerekir.
kadar hesaplanan kamu alacağına ne ad verilir? C. Özel alacaklarda cebren tahsil süreci alacaklı-
nın talebi üzerine başlatılmaktadır.
A. Gecikme faizi D. Özel hukuktan kaynaklanan alacaklar irade
B. Tecil faizi serbestliğine sahip kişiler arasında ortaya çıkan
C. Vergi cezası alacaklardır.
D. Gecikme zammı E. Özel alacaklarda alacağın takibinde Amme Ala-
E. Pişmanlık zammı caklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uy-
gulama alanı bulmaktadır.
5
Haksız çıkma zammının oranı yüzde kaçtır?
A. 5
10 Aşağıdakilerden hangisi vergi alacağının özel-
liklerinden biri değildir?
B. 10
C. 20 A. Vergi alacağının nitelik açısından kamu alacağı
D. 30 olması
E. 35 B. Vergi alacağının kamu gücüne dayanılarak tah-
sil edilmesi
C. Vergi alacaklarının cebren tahsilinin İcra ve İf-
las Kanunu’na göre yapılması
D. Özel hukuktan kaynaklanan alacaklar irade
serbestliğine sahip kişiler arasında ortaya çıkan
alacaklardır.
E. Özel alacaklarda alacağın takibinde Amme Ala-
caklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uy-
gulama alanı bulmaktadır.

12
Vergi İcra Hukuku

1. B Yanıtınız yanlış ise “Vergi İcra Hukukunun 6. E Yanıtınız yanlış ise “Fer’i Kamu Alacakları”
Kapsamı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

2. D Yanıtınız yanlış ise “Kamu Alacaklarının Kap- 7. E Yanıtınız yanlış ise “Kamu Alacakları” konu-
samı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. sunu yeniden gözden geçiriniz.

3. D Yanıtınız yanlış ise “Asli Kamu Alacakları” 8. B Yanıtınız yanlış ise “Vergi İcra Hukukunun
konusunu yeniden gözden geçiriniz. Kapsamı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. D Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammı” konu- 9. E Yanıtınız yanlış ise “Vergi İcra Hukukunun
sunu yeniden gözden geçiriniz. Kapsamı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. B Yanıtınız yanlış ise “Haksız Çıkma Zammı” 10. C Yanıtınız yanlış ise “Kamu Alacakları” konu-
konusunu yeniden gözden geçiriniz. sunu yeniden gözden geçiriniz.

13
 Kamu Alacağı Kavramı ve Diğer Alacaklardan Farkı

Araştır Yanıt
1 Anahtarı

6183 sayılı AATUHK na göre bir alacağın kamu alacağı olarak sayılabilmesi için
Araştır 1 alacağın; Devlete, İl Özel İdarelerine ve Belediyelere ait olması gerekmektedir.

6183 sayılı Kanun’a göre kamu alacaklarını şu şekilde sınıflandırmak müm-

kündür. Asli kamu alacakları, Fer’i kamu alacakları, Kamu hizmeti yapılma-
Araştır 2 sından doğan alacaklar, Kamu alacaklarının takip masrafları ve Özel kanunlar-
da 6183 sayılı Kanun’a göre tahsili öngörülen alacaklardır.

Özel hukuk alacakları, kamu hukuku alacaklarından çeşitli bakımlardan fark-

lıdır. Özel hukukta, borçludan alacağını tahsil etmek isteyen alacaklının doğ-
Araştır 3 rudan borçluya yönelmesi mümkün değildir. Borcun tahsili, ancak icra ve iflas
daireleri aracılığıyla gerçekleştirebilir.

14
Vergi İcra Hukuku
Kaynakça
Bahçeci Barış, Kamu Alacağını Takip Hukuku,
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil
Hukuku, Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2002.
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku,
5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Gözler Kemal, Hukukun Temel Kavramları, 17.
Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2019.
Koçak Muhsin, Vergi-İcra Hukuku (Mukayeseli),
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
Kaneti Selim, Ekmekçi Esra, Güneş Gülsen, Kaşıkçı
Mahmut, Vergi Hukuku, Filiz Kitabevi,
İstanbul, 2019.
Mutluer M. Kâmil, Dayanç N. Nilay, Vergi Hukuku
Genel ve Özel Hükümler, Değiştirilmiş ve
Güncelleştirilmiş 4. Baskı, Turhan Kitabevi,
Ankara, 2014.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.
Öncel Muallâ, Kumrulu Ahmet, Çağan Nami, Vergi
Hukuku, 27. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018.
Saraçoğlu Fatih, Erol Rana Dayıoğlu, “Kamu
Alacaklarında Haksız Çıkma Zammı Uygulaması
ve Anayasa’ya Aykırılığının Yargı Kararları
Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Ankara Hacı
Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi, C. XXIII, Sayı: 1, Yıl: 2019.
Sonsuzoğlu Elif, Türk Vergi Hukukunda Fer’i Borç ve
Alacak Olarak Faiz, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2001.
Taşdelen Aziz, Genel İcra Hukuku ile Karşılaştırmalı
Kamu İcra Hukukunda Hacizde İstihkak
İddiaları ve Davaları, Cilt: 53, Sayı: 2, 2004.
Taşkın Yasemin, “Yeni Bir İdari Çözüm Yolu: Kanun
Yolundan Vazgeçme”, Yaklaşım Dergisi, Sayı:
325, Ocak 2020.
Turhan Salih, Vergi Teorisi ve Politikası, 7. Baskı,
Filiz Kitabevi, İstanbul, 2020.
Yerlikaya Gökhan Kürşat, Açıklamalı ve İçtihatlı
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun Şerhi, On İki Levha Yayıncılık,
İstanbul, 2012.
https://www.icisleri.gov.tr/arem/il-ozel-idaresinin-
organlari
15
 Bölüm 2
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri

1 2
Teminat İhtiyati Haciz
öğrenme çıktıları

1 Teminat uygulamasının hukuki niteliği ve 2 İhtiyati Haciz uygulamasının hukuki niteliği

kapsamını ifade edebilme ve kapsamını açıklayabilme

Kamu Alacaklarının Korunmasında Diğer

Koruma Hükümleri

3 4
İhtiyati Tahakkuk 4 Kamu alacaklarının korunmasında rüçhan
3 İhtiyati Tahakkuk uygulamasının hukuki hakkı, hükümsüz tasarruflar ve iptal
niteliği ve kapsamını ifade edebilme davasını tanımlayabilme

Anahtar Sözcükler: • Teminat • İhtiyati Haciz • İhtiyati Tahakkuk • Hükümsüz Tasarruf

• Rüçhan Hakkı • İptal Davası

16
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Kamu alacağının tahsil imkânının ortadan kal-
dırılmasını ya da en azından zorlaştırılmasını en-
gellemek üzere bir dizi güvenlik kurumu geliştiril-
miştir (Oktar, 2019:322).
6183 sayılı Kanun’da “Kamu Alacaklarının Ko-
runması” başlığı altında teminat hükümleri, ihtiya-
ti haciz, ihtiyati tahakkuk ve diğer koruma önlem-
leri olmak üzere dört koruma tedbiri grubuna yer
verilmektedir.
Bu bölümde, kamu alacaklarının korunması
tedbirlerinden AATUHK’nin 9-12. maddelerin-
de düzenlenmiş olan teminat hükümleri, 13-16.
maddelerinde düzenlenmiş olan ihtiyati haciz hü-
kümleri, 17-20. maddelerinde düzenlenmiş olan
ihtiyati tahakkuk hükümleri ve anılan Kanun’un
21-36. maddelerinde yer alan çeşitli koruma hü-
kümlerine incelenecektir.
TEMİNAT
Kamu alacaklarının korunmasında yer alan ted-
birlerden ilki teminattır. Kamu alacağını temina-
ta bağlamak ve sahte belge düzenlenmesine engel
olmak amacının yanı sıra hem devletin haklarının
korunması hem de borçlu hakkında zor kullanıl-
masına yol açan diğer önlemlere başvurulmasının
önlenmesi amacıyla teminat hükümleri düzenlen-
miştir (Gerçek, 2017:160).
Teminatın Hukuki Niteliği ve Sınırları
Güvence anlamına gelen teminat hem borç-
lu hem de alacaklı açısından bir garanti anlamına
gelmektedir. Kamu alacağını korumayı amaçlayan
teminat kurumu AATUHK’nin 9. maddesinde dü-
zenlenmiştir. Buna göre;
“213 sayılı Vergi Usul Kanununun 344’üncü
maddesi uyarınca vergi ziyaı cezası kesilmesini gerek-
tiren haller ile 359’uncu maddesinde sayılan hallere
temas eden bir amme alacağının salınması için ge-
rekli muamelelere başlanmış olduğu takdirde vergi
incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplara
göre belirtilen miktar üzerinden tahsil dairelerince
teminat istenir.
Türkiye’de ikametgahı bulunmayan amme borçlu-
sunun durumu amme alacağının tahsilinin tehlikede
olduğunu gösteriyorsa, tahsil dairesi kendisinden te-
minat isteyebilir.”
Teminat hükümleri sadece AATUHK’de değil,
bu kanun dışında pek çok kanunda da yer almak-
tadır. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu,
2004 sayılı İcra İflas Kanunu, 7338 sayılı Veraset ve
İntikal Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Ka-
nunu ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nda te-
minat ile ilgili hükümlere rastlamak mümkündür.
Normal şartlar altında asıl borçludan istenen
teminat, içinde bulunulan şartlara göre verginin
ödenmesinden sorumlu tutulan mirasçı, işi dev-
ralan, kanuni temsilci, kefil ve limited şirket or-
taklarından da talep edilebilmektedir (Gerçek,
2017:160).
Teminat İsteme Nedenleri
AATUHK’de teminat istenmesini gerektirecek
hâller şu şekilde belirlenmiştir (AATUHK, m. 9).
• VUK, m. 344 uyarınca vergi ziyaı cezası ke-
silmesini gerektiren hâller,
• VUK, m. 359’da sayılan kaçakçılık fiilleri,
• İkametgâhı Türkiye’de bulunmayan kamu
borçlusunun durumunun kamu alacağının
tahsilini tehlikede olduğunu göstermesi hâli.
Vergi Ziyaı Cezası Kesilmesini
Gerektiren Haller ile Kaçakçılık
Fiillerine İlişkin Bir Kamu Alacağının
Salınması İçin Gerekli İşlemlere
Başlanmış Olması
Teminat istenmesini gerektiren sebepler ola-
rak AATUHK’nin 9. maddesinde “213 sayılı Vergi
Usul Kanunu’nun 344’üncü maddesi uyarınca vergi
ziyaı cezası kesilmesini gerektiren hâller ile 359’uncu
maddesinde sayılan hâllere temas eden bir amme ala-
cağının salınması için gerekli muamelelere başlanmış
olduğu takdirde vergi incelemesine yetkili memurlar-
ca yapılan ilk hesaplara göre belirtilen miktar üzerin-
den tahsil dairelerince teminat istenir.”hükümlerine
yer verilmiştir.
Bu hükümler ile teminat istenmesini hususun-
da VUK’un 344. ve 359. maddelerine atıfta bulu-
nulduğu görülmektedir.
Vergi ziyaı, VUK, m. 341’de “… mükellefin veya
vergi sorumlusunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini
zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine ge-
tirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk et-
tirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade
17

eder” şeklinde tanımlanmaktadır. Maddede ayrıca;
kişisel ve medeni haller veya aile durumu hakkın-
da gerçeğe aykırı beyanlar ile veya başka şekillerde
verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya hak-
sız yere geri verilmesine sebebiyet verilmesinin de
vergi ziyaı hükmünde olduğu belirtilmektedir. Bu
durumlarda, verginin sonradan tahakkuk ettiril-
mesi veya tamamlanması ya da haksız iadenin geri
alınmasının ceza uygulanmasını engellemeyeceği
de ifade olunmaktadır.
Aynı zamanda VUK’un 359. maddesinde ka-
çakçılık hâlleri üç grup hareket olarak düzenlenmiş
ve her bir grup harekete uygulanacak cezalar farklı
olarak belirlenmiştir.
Kaçakçılık suçunu oluşturan hareketler şunlardır:
Birinci grup hareketler:
1. Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe
hileleri yapmak; gerçek olmayan kişiler
veya kayıt konusu işlemlerle ilgili bulun-
mayan kişiler adına hesap açmak; defter-
lere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi
matrahının azalması sonucunu doğuracak
şekilde tamamen veya kısmen başka def-
terlere, belgelere veya diğer kayıt ortam-
larına kaydetmek.
2. Defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek veya
gizlemek; muhteviyatı itibariyle yanıltıcı bel-
ge düzenlemek ya da bu belgeleri kullanmak.
İkinci grup hareketler:
Defter, kayıt ve belgeleri yok etmek; defter sa-
hifelerini yok ederek yerlerine başka yapraklar koy-
mak veya koymamak; belgelerin asıl veya suretleri-
ni tamamen veya kısmen sahte olarak düzenlemek
ya da bu belgeleri kullanmak.
Üçüncü grup hareketler:
Hazine ve Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan
kişilerin basabileceği belgeleri, bakanlık ile anlaşması
olmadığı hâlde basmak veya bilerek kullanmak.
Birinci grupta yer alan hareketleri yapanlara uy-
gulanacak ceza on sekiz aydan üç yıla kadar hapis
cezasıdır. İkinci grupta yer alan hareketleri yapanlar
üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırı-
lırlar. Üçüncü grupta yer alan hareketleri yapanlara
uygulanacak ceza ise iki yıldan beş yıla kadar hapis
cezasıdır (Oktar, 2019:387-388).
Teminat hükümleri ile VUK’a yapılan atıf uya-
rınca, vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren haller
ile yine kanunda sayılı kaçakçılık fiilleri dolayısıyla
18
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri
bir kamu alacağının salınması için gerekli işlemlere
başlanmış olması hâlinde borçludan teminat iste-
nebilecektir.
Teminat istenebilmesi için sadece vergi ziyaı
cezası gerektiren hâllerin varlığı ya da kaçakçılık
fiillerinin varlığı yeterli olmayıp bu hâllere temas
eden bir kamu alacağının salınması için gerekli
işlemlere başlanmış olması gerekmektedir. Söz ko-
nusu işlemlere de başlanılmış olması hâlinde vergi
incelemesine yetkili olanlarca yapılacak ilk hesapla-
ra göre belirtilen miktar üzerinden tahsil daireleri
tarafından teminat istenir.
O halde gerekli koşullar varsa, vergi ziyaı ceza-
sını gerektiren hâllerin ya da kaçakçılık fiillerinin
varlığı hâlinde borçludan teminat istenmesi zorun-
ludur (Çelik, 2002:55).
Türkiye’de İkametgâhın Bulunmaması
Durumunda Teminat
Borçlunun yerleşim yerinin Türkiye’de bulun-
mamasının kamu alacağının tahsili bakımından
riskli değerlendirilmesi hâlinde idare takdir yetkisini
kullanarak teminat isteyebilir (AATUHK, m. 9/2).
Buna göre, kamu borçlusunun ikametgâhı
Türkiye’de bulunmuyorsa ve bu durumun kamu
alacağının tahsilini tehlikeye soktuğu kanaati oluş-
muşsa, tahsil daireleri tarafından teminat istenebil-
mektedir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun
19. maddesinde yerleşim yeri (ikametgâh), “… bir
kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yer…”
olarak tanımlanmıştır. AATUHK’nin 9. maddesi
uyarınca, kişilerin ikametgâhının Türkiye dışında
olması, teminat istenebilme koşullarından biri ol-
makla birlikte, alacağın tahsilini tehlikeye sokacak
durumların neler olduğu belirtilmemiştir (Ger-
çek, 2017:164). Bu durumda, kamu borçlusunun
ikametgâhının Türkiye’de olmadığı hâllerde, alaca-
ğın tahsili tehlikede değilse, teminat istenme zo-
runluluğu da bulunmamaktadır (Çelik, 2002:55).
Teminat Olarak Kabul Edilebilecekler
Teminat olarak kabul edilecek değerler şunlar-
dır (AATUHK, m. 10):
1. Para,
2. Bankalar ve özel finans kurumları tarafın-
dan verilen süresiz teminat mektupları,
3. Hazine tahvil ve bonoları,
Vergi İcra Hukuku
4. Hükûmetçe belli edilecek milli hisse sene-
di ve tahviller. Bu hisse senedi ve tahviller,
teminatın kabul edilmesine en yakın borsa
cetvelleri üzerinden %15 noksanıyla değer-
lendirilir. (Bak. 4369 sayılı kanun, geçici
madde 1).
5. İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar
tarafından gösterilen ve alacaklı kamu ida-
resince haciz varakasına dayanılarak hacze-
dilen menkul ve gayrimenkul mallar,
Teminat sonradan tamamen veya kısmen değe-
rini kaybeder veya borç miktarı artarsa, teminatın
tamamlanması veya yerine başka teminat gösteril-
mesi istenir (AATUHK, m. 10/2).
Borçlu verdiği teminatı kısmen veya tamamen
aynı değerde başkalarıyla değiştirebilir (AATUHK,
m. 10/3).
Şahsi Kefalet
Teminat gösterilememesi hâlinde, borçlu tara-
fından teminat hükümleri kapsamında belli ko-
şullarla kefil de gösterilebilmektedir. Tahsili Emval
Kanunu’nda yer almayan bu yol borçluların lehine
bir imkân olduğu gibi kamu alacağının tahsilinde
de kolaylık sağlamaktadır (Çelik, 2002:61).
Her borçlunun ya da mükellefin teminat göste-
recek miktarda varlığı olmayabilir. Bu gibi durumlar
için kanunda şahsi kefalet kurumuna yer verilmiştir.
Teminat sağlayamayan mükellefler, muteber bir
şahsı müteselsil kefil ve müşterek müteselsil borçlu
gösterebilirler. Şahsi kefalet, tespit edilecek şartlara
uygun olarak, noterden tasdikli sözleşme ile tesis
olunur. Bununla birlikte, bu konuda idareye geniş
sayılabilecek bir takdir yetkisinin tanındığı görül-
mektedir. Alacaklı tahsil dairesi, şahsi kefaleti ve
kefil gösterilen kimseyi kabul edip etmemekte ser-
besttir (AATUHK, m. 11).
Alacaklı tahsil dairesi bazı durumlarda borçlu
tarafından gösterilen kefili kabul etmekten çekine-
bilir. Bu durumda tek bir kefil yerine birden fazla
kefil gösterilmesini isteyebilir (Gerçek, 2017:169).
Tahsil dairesinin bu yaklaşımı, kefilin borç ödeme
kapasitesinin olmadığının düşünülmesiyle açıklana-
bilir (Çelik, 2019:3). Birden fazla kefil gösterilmesi
hâlinde, tahsil dairesi bu kefillerden herhangi birin-
den müteselsil ve müşterek sorumluluk hükümleri
çerçevesinde alacağını tahsil edebilir. Şahsi kefalette
adi kefalet kabul edilmemektedir (Çelik, 2002: 61).
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 585. mad-
desinin “Adi kefalette alacaklı, borçluya başvurmadık-
ça, kefili takip edemez…” hükümlerinden anlaşıldığı
gibi, adi kefalette hangi durumlarda kefile başvuru-
labileceği belirlenmiştir. Oysa AATUHK’de teminat
hükmündeki kefalet müşterek ve müteselsil borçlu-
luğu da kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.
dikkat
Aşağıdaki hâllerde doğrudan doğruya
kefile başvurabilir:
1. Borçlu aleyhine yapılan takibin sonu-
cunda kesin aciz belgesi alınması.
2. Borçlu aleyhine Türkiye’de takibatın
imkânsız hâle gelmesi veya önemli öl-
çüde güçleşmesi.
3. Borçlunun iflasına karar verilmesi.
4. Borçluya konkordato mehli verilmiş
olması.
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No: 1’de şah-
si kefaletin, belirlenecek şartlara uygun olarak no-
terden tasdikli sözleşme ile tesis edileceği hüküm
altına alınmıştır. Ayrıca, asıl kamu borçlusundan
takip ve tahsili gereken bir kamu alacağı ile ilgili ola-
rak alacağın takibine eş zamanlı olarak asıl borçlu
ile birlikte kefil hakkında da başlanacaktır. Bunun
gerekçesi ise müşterek ve müteselsil sorumluluk sta-
tüsü ile açıklanabilir. Bu düzenleme AATUHK, m.
57’de yer alan “Kefil ve yabancı şahıs veya kurumların
mümessilleri bu kanun hükümlerine göre ve aynen asıl
borçluların tabi tutuldukları usullerle takip olunur”
hükmü ile de uyumludur (Çelik, 2002:62).
Teminatın Değerlemesi
Kamu borçlusu tarafından gösterilen teminat-
ların değerinde meydana gelen değişiklikler kanun
hükümlerine göre değerlenir.
Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen
devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yeri-
ne düzenlenen belgelerde, nominal (itibari) bedele
faiz dahil edilerek ihraç edilmiş ise bu işlemlerde
anaparaya tekabül eden satış değerleri esas alınır
(AATUHK, m. 10/3).
Hükûmet tarafından belirlenecek millî hisse
senetleri ve tahviller. Bu hisse senetleri ve tahvil-
19
 Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri

ler, teminatın kabul edilmesine en yakın borsa cetvelleri üzerinden %15 noksanıyla değerlendirilir (AA-
TUHK, m. 10/4).
İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve alacaklı amme idaresince haciz va-
rakasına dayanılarak haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar (AATUHK, m. 10/5).
Teminat sonradan tamamen veya kısmen değerini kaybeder veya borç miktarı artarsa teminatın ta-
mamlanması veya yerine başka teminat gösterilmesi istenir. Borçlu verdiği teminatı kısmen veya tamamen
aynı değerde başkalarıyla değiştirebilir (AATUHK, m. 10/6, 7).

Teminat İstenmesinin Sonuçları

Kamu alacağını koruma yöntemleri arasında sayılan teminat istenmesinin bazı sonuçları vardır. Her
şeyden önce teminat istenmesi ihtiyati haciz ve ihtiyati tahakkuka yol açar; takip usulü değişerek teminatlı
alacakların takip usulüne döner; kamu borçlusu borcunu ödemez ise teminat paraya çevriler kamu alacağı-
nı tahsil yoluna gidilir; tahsil zamanaşımı kesilir; kamu borçlusu tecil hükümlerinden yararlanma hakkına
kavuşur; bir ortağının borcu nedeniyle sermayesi paylara bölünmeyen ortaklığın feshi yolu kapanmış olur
(Çelik, 2019:4).

Öğrenme Çıktısı

1 Teminat uygulamasının hukuki niteliği ve kapsamını ifade edebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

6183 sayılı Kanun’a göre

6183 sayılı Kanun’a göre
teminat olarak kabul edile- Teminat istenmesinin so-
teminatın hukuki niteliğini
bilecekler ile şahsi kefaleti nuçlarını değerlendirin.
açıklayın.
karşılaştırın.

İHTİYATİ HACİZ
İhtiyati haciz, alacağın zamanında ödenmesini sağlamak üzere, borçlunun mallarına geçici olarak el ko-
nulmasıdır. Gelir İdaresi Başkanlığınca çıkarılan Bağımsız Vergi Daireleri İşlem Yönergesi’nin 119’uncu mad-
desine göre, “İleride tahakkuk edecek olan veya tahakkuk etmiş henüz vadesi geçmemiş bulunan ya da vadesi
geçtiği halde ödeme emri tebliğ edilmemiş veya tebliğ edilmiş ancak 15 günlük itiraz süresi geçmemiş olan amme
alacağının tahsil güvenliğini sağlamak üzere yapılan hacze ‘ihtiyati haciz’ denir”(Oktar, 2019: 323-324).
İhtiyati haczin, alacağı güvence altına almanın yanı sıra alacağın ödenmesini sağlamak üzere borçluya
maddi ve manevi baskı yapmak gibi etkilerinin de bulunduğu ifade edilmektedir (Şimşek, 1996;103).
AATUHK’nin 13-16. maddelerinde yer alan ihtiyati haciz kurumu kamu alacaklarını güvence altına
alan koruma tedbirlerinden bir diğeridir. İhtiyati hacizde muhatap 6183 sayılı Kanun’un 3. maddesine
göre, kamu alacağını ödemek zorunda bulunan gerçek ve tüzel kişiler ile bunların kanuni temsilci ya da
mirasçıları ve vergi mükellefleri, vergi sorumluları, kefil ve yabancı kişi ve kurum temsilcileridir (Çelik,
2002:66). Bu kişi ve kurumlar, 6183 sayılı Kanun’un 13. maddesinde sayılı nedenlerin bulunması halinde
ihtiyati haciz işlemine muhatap olurlar.
İhtiyati haciz işlemi kesin hacze dönüşmediği sürece, ihtiyaten haczedilen malların satılarak paraya çev-
rilmez. Bununla birlikte, ihtiyaten haczedilen malların bozulması, çürümesi gibi nedenlerle korunmasının

20
Vergi İcra Hukuku
mümkün olmadığı ya da beklediği zaman önemli
bir değer düşüklüğüne uğrayacağının anlaşılma-
sı halinde, bu malların derhal paraya çevrilmesi
ve elde edilen tutarların teminat olarak muhafaza
edilmesi gerekmektedir.
İhtiyati Haciz Nedenleri
İhtiyati haciz nedenleri kanunda sınırlı şekil-
de 7 madde hâlinde sayılarak düzenlenmiştir. Bu
nedenlerden herhangi birinin bulunması halinde,
ihtiyati haciz hiçbir süre ile sınırlı olmaksızın uy-
gulanır (AATUHK, m. 13).
1. Teminat İstenmesini Gerektiren Hallerin
Varlığı
Teminat istenmesini gerektiren hallerin
bulunması durumunda ihtiyati haciz uy-
gulaması yeterli görülmüştür (AATUHK,
m. 13/1). Ancak ihtiyati hacze gidebilmek
için teminatın istenmesi zorunlu görülme-
miştir (Çelik, 2002:68). Teminat göstermiş
olan borçluya alacağın güvenceye bağlan-
mış olmasına rağmen ayrıca ihtiyati haciz
uygulanmasının gerek maddenin lâfzına ve
gerekse genel olarak hukuka uygun olma-
dığını savunan hukukçular bulunmaktadır
(Şimşek, 1996;105).
Teminat istenmesini gerektiren sebeplerin
varlığı hâlinde ihtiyati haciz uygulaması
için kamu borçlusuna herhangi bir süre ve-
rilmesi söz konusu değildir.
Teminat istenmesini gerektiren sebeplerin
varlığı halinde uygulanacak ihtiyati haciz-
lerde, borçlu tarafından teminat gösteri-
linceye kadar bekleme zorunluluğu yoktur.
Teminat olarak gösterilen değerlerin hacze-
dilmesini ve teminat istenmesine ilişkin ya-
pılacak tebligatlarda geçecek sürede kamu
alacağının güvence altına alınmasını sağla-
mak için ihtiyati haciz işlemlerine hemen
başlanılması gerekmektedir.
AATUHK’nin 14. maddesine göre; “İhti-
yaten haczolunan mallar istenildiği zaman
para veya ayın olarak verilmek ve bu hu-
susu temin için malların kıymetleri depo
edilmek yahut tahsil dairesinin bulunduğu
mahalde ikametgah sahibi bir şahıs müte-
selsil kefil gösterilmek şartıyla borçluya ve
mal üçüncü şahıs yedinde haczolunmuşsa
bir taahhüt senedi alınarak kendisine bıra-
kılabilir.”
2. Borçlunun Belli Bir İkametgahının Ol-
maması
Borçlunun belli bir ikametgahının olma-
ması ihtiyati haciz uygulaması için yeterli
görülmüştür (AATUHK, m. 13/2). Bura-
da borçlunun ikametgahının ülke içinde
ve dışında bulunması ayrımı yapılmamıştır.
Borçlunun ülke dışında belirli bir ikamet-
gahının bulunması durumunda ihtiyati ha-
ciz uygulamasına gidilemeyecektir (Çelik,
2002:69).
3. Borçlunun Kaçmış Olması veya Kaçma-
sı, Mallarını Kaçırması ve Hileli Yollara
Sapması İhtimallerinin Bulunması
Borçlunun kaçmış olması ya da kaçması, mal-
larını kaçırması ve hileli yollara sapması ihti-
mallerinin bulunması hâlinde ihtiyati haciz
uygulanabilmektedir (AATUHK, m. 13/3).
Kamu borçlusunun kaçtığı çeşitli yollar-
la tespit edilebilirken idarenin borçlunun
mallarını kaçırdığını, hileli yollara saptığını
belirlemesi güçtür. Bu durumda yoklama,
inceleme, tapu dairesi kayıtlarının kulla-
nımı vb. yöntemlere başvurulabilecektir ki
bunlar da keyfi uygulamalara yol açabile-
cektir (Çelik, 2002:69).
4. Borçludan Teminat Göstermesi İstendiği
Halde, Belli Bir Süre Geçtiği Halde Temi-
nat veya Kefil Göstermemiş Olması ya da
Şahsi Kefalet Teklifinin veya Gösterdiği
Kefilin Kabul Edilmemesi
Borçludan teminat göstermesi istendiği hal-
de, belli süre içerisinde, teminat ya da kefil
göstermemesi ya da şahsi kefalet teklifinin
ya da gösterdiği kefilin kabul edilmemesi
durumunda ihtiyati haciz uygulanabilecek-
tir (AATUHK, m. 13/4).
5. Mal Bildirimine Çağrılan Borçlunun
Belli Bir Süre İçinde Mal Bildiriminde
Bulunmamış Olması veya Noksan Bildi-
rimde Bulunması
Mal bildirimine çağrılan kamu borçlusu 15
gün içinde mal bildiriminde bulunmazsa ya
da göstermiş olduğu teminat borcuna yete-
cek miktarda değilse ihtiyati haciz uygula-
nabilecektir (AATUHK, m. 13/5).
21

6. Hüküm Verilmiş Olsun Olmasın, Para
Cezasını Gerektiren Bir Fiil Dolayısıyla
Kamu Davası Açılması
Hüküm verilmiş olsun olması, para ce-
zasını gerektiren bir fiil dolayısıyla kamu
davası açılması durumunda ihtiyati haciz
uygulanabilecektir (AATUHK, m. 13/6).
Bu hükme göre Cumhuriyet Savcılığı tara-
fından Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre
kamu davası açılması durumunda, suçluya
hükmedilecek para cezasının tahsili için,
Cumhuriyet Savcılığınca durumun vergi
dairesine bildirilmesi üzerine, borçlunun
mallarına ihtiyati haciz konulabilecektir
(Çelik, 2002:71).
7. İptali İstenen Hükümsüz Tasarrufların
Bulunması Durumunda İhtiyati Haciz
Uygulaması
İptali istenen işlem ve tasarrufun konusunu
oluşturan mallar hakkında; bu mallar elden
çıkarılmışsa elden çıkaranın diğer malları
hakkında uygulanmak üzere, Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un,
ivazsız tasarruflar ve hükümsüz sayılan diğer
tasarruflarla kamu alacağının tahsiline imkân
bırakmamak maksadıyla yapılan tasarruflara
ilişkin hükümleri (AATUHK, m. 27, 29,
30) kapsamına giren hallerin bulunması du-
rumunda ihtiyati haciz uygulanabilecektir
(AATUHK, m. 13/7).
İhtiyati Haciz Yetkisi
AATUHK’nin 13. maddesinde sayılı sebeplerin
varlığı halinde ihtiyati haciz uygulama yetkisi Vergi
Dairesi Müdürlüğünün talebi üzerine, Vergi Daire-
si Başkanlığı bulunan yerlerde vergi dairesi başkanı,
bulunmayan yerlerde vergi dairesi müdürlüğü tara-
fından derhal uygulanır. Alacaklı kamu idaresinin
il özel idaresi olması durumunda ihtiyati haciz ka-
rarı vali, belediye olması durumunda ise karar bele-
diye başkanı tarafından verilir.
İhtiyati tahakkuka dayalı ya da diğer nedenler-
den dolayı ihtiyati haciz sebeplerinin tayin ve tak-
dirinde tahsil dairesinin ve ihtiyati haciz kararını
verecek makamın gereken hassasiyeti göstermesi
gerekmektedir. Bu durum hem kamu idaresi hem
de kamu borçlusu için geçerlidir.
22
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri
İhtiyati Hacze Karşı Dava Açma
AATUHK’nin 15. maddesine göre; haklarında
ihtiyati haciz uygulananlar haczin uygulanması, gı-
yapta haciz uygulanması durumunda haczin tebliğ
tarihinden başlayarak 15 gün içinde vergi mahke-
mesinde dava açabilirler. Vergi mahkemelerinin
kurulduğu 1982 yılına kadar, vergi uyuşmazlıkla-
rında olduğu gibi ihtiyati hacze karşı da vergi itiraz
komisyonları nezdinde itirazda bulunulmaktaydı.
2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare
Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu
ve Görevleri Hakkında Kanun’un yürürlüğe girme-
siyle birlikte vergi itiraz komisyonlarının görevleri
sonu ermiş ve ilgili kanunun 6/b maddesi uyarınca
vergi, resim ve harçlar ve benzeri mali yükümlü-
lükler ve bunlara ait zam ve cezalarına ilişkin olup
AATUHK’nin uygulamasından doğan davaların
çözüm görevi, vergi işleriyle görevli vergi mahke-
melerine verilmiştir. 2577 sayılı İdari Yargılama
Usulü Kanunu ile yapılan düzenleme kapsamında
ise 213 sayılı VUK’da yer alan vergi davalarına iliş-
kin yargılama usulü hükümleri yürürlükten kaldı-
rılmıştır.
Buna göre ihtiyati haczin sebeplerine karşı açı-
lacak davaların;
• Haczin uygulandığı tarihten,
• Gıyapta yapılan hacizlerde ise haczin tebliğ
edildiği tarihten,
itibaren 15 gün içinde yetkili vergi mahkeme-
sinde açılması gerekmektedir.
AATUHK’nin 15. maddesinde ihtiyati hac-
ze karşı açılacak davalarda vergi mahkemelerinin
vermiş olduğu kararların kesin olduğu hükmü yer
almakla birlikte, 2577 sayılı Kanunun 45 ve 46.
maddelerinde, başka kanunlarda aksine bir hüküm
bulunsa bile idare ve vergi mahkemelerince verilen
kararlara karşı istinaf ve temyiz yollarına gidilebi-
leceği hükmü yer aldığından, ihtiyati hacze karşı
vergi mahkemesine dava açıldığında mahkemenin
kararına karşı kanun yollarına başvuru hakkı bu-
lunmaktadır (Gerçek, 2017:190).
dikkat
İhtiyati haciz istenmesine ilişkin
işleme dava açılabilir.
Vergi İcra Hukuku

İhtiyati Haczin Kaldırılması

Kamu borçlusu teminat gösterdiği takdirde, ihtiyati haczin kaldırılmasını ihtiyati haczi koyan kurum-
dan isteyebilmektedir. Ancak bu durumda gösterilen teminatın Kanun’un 10. maddesine uygun olması
gerekmektedir. Menkul mallar ihtiyati haczin kaldırılması için teminat olarak kabul edilmez. Kanun’un
10. maddesinde sayılan değerlerden menkul mallar dışında kalanlar ihtiyati haczin kaldırılmasında temi-
nat olarak kabul edilmektedir (AATUHK, m. 16).
İhtiyati haciz borçlunun teminat göstermesi dışında başka yollarla da kalkabilmektedir. Kamu borç-
lusunun borcunu ödemesi, ihtiyati haciz uygulanan kişinin açtığı dava sonunda ihtiyati haciz işleminin
mahkemece iptal edilmiş olması, ihtiyati haczin kesin hacze dönüşmüş olması ihtiyati haczi kaldıran diğer
nedenlerdendir (Çelik, 2019:8).

Öğrenme Çıktısı

2 İhtiyati Haciz uygulamasının hukuki niteliği ve kapsamını açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İhtiyati haczin kapsamını İhtiyati haczin kaldırılma-

İhtiyati haczin nedenlerini
ve kesin hacizden farkını sının sonuçlarını değerlen-
açıklayın.
açıklayın. dirin.

İHTİYATİ TAHAKKUK
Kamu alacağının güvenliğinin sağlanması amacıyla bir koruma önlemi olarak AATUHK’de düzenlen-
miş bulunan ihtiyati tahakkuk, mükelleflerin henüz tahakkuk etmemiş vergilerinin olağan süreç izlenmek-
sizin tahakkuk ettirilmesi olarak ifade edilmektedir (Oktar, 2019:325).
Bu koruma hükmü, diğerlerinden farklı olarak, sadece vergi ve resimler için geçerli olup vergi ve resim
dışı kamu alacakları için ihtiyati tahakkuk uygulanmamaktadır (Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:167).
İhtiyati tahakkuk, vergi dairesi müdürünün yazılı isteği üzerine defterdarın/vergi dairesi başkanlığının
kurulduğu yerlerde vergi dairesi başkanının kararıyla uygulanmaktadır.

İhtiyati Tahakkuk Sebepleri

İhtiyati tahakkuk sebeplerinden birinin bulunması halinde, ihtiyati tahakkuk kararı verilebilmektedir.
İhtiyati tahakkuk sebepleri şu şekilde sayılmıştır (AATUHK, m. 17/2):
1. Teminat istenmesini gerektiren hâllerin varlığı,
2. Mükellefin (borçlunun) belli bir ikametgâhının bulunmaması,
3. Mükellefin (borçlunun) kaçmış olması veya kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yolara sapması
ihtimallerinin bulunması,
4. Mal bildirimine çağrılan mükellefin (borçlunun) belli bir süre içinde mal bildiriminde bulunma-
mış veya noksan bildirimde bulunmuş olması,
5. Mükellef hakkında, kamu alacağının tahsiline engel olması nedeniyle, AATUHK’nin 110’uncu
maddesi uyarınca takibata girişilmiş olması,

23

6. Teşebbüsün muvazaalı olduğu ve gerçekte
başkasına ait bulunduğu hakkında deliller
elde edilmiş olması.
İhtiyati Tahakkuk Sebebi Olan İhtiyati
Haciz Sebepleri
AATUHK, m. 13/1’de sayılan ihtiyati haciz se-
beplerinden aşağıdaki ilk dört sebep aynı zamanda
ihtiyati tahakkukun da sebeplerindendir:
1. Teminat istenmesini gerektiren hallerin varlığı,
2. Mükellefin (borçlunun) belli bir
ikametgâhının bulunmaması,
3. Mükellefin (borçlunun) kaçmış olması veya
kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yolla-
ra sapması ihtimallerinin bulunması,
4. Mal bildirimine çağrılan mükellefin (borç-
lunun) belli bir süre içinde mal bildirimin-
de bulunmamış veya noksan bildirimde bu-
lunmuş olması,.
dikkat
İhtiyati tahakkuka karşı dava açı-
labilmesi için, ihtiyati haciz uy-
gulanmış olması gerekmektedir.
Mükellef Hakkında, Kamu Alacağının
Tahsiline Engel Olması Nedeniyle,
AATUHK’nin 110’uncu Maddesi
Uyarınca Takibata Girişilmesi
Kamu alacağının tahsiline engel olmak amacıyla
mükellef hakkında takibata girişilmesi durumunda
ihtiyati tahakkuk uygulanacaktır. Bu takibat işle-
minin de AATUHK, m. 110 uyarınca yapılması
gerekmektedir.
Kamu alacağının tahsili için hakkında takip iş-
lemlerine başlanan borçlu kısmen veya tamamen
tahsile engel olmak veya tahsili zorlaştırmak ama-
cıyla mallarından bir kısmını veya tamamını;
1. Mülkünden çıkararak, telef ederek yahut
değerden düşürerek gerçek surette,
2. Gizleyerek, kaçırarak muvazaa yolu ile
başkasının uhdesine geçirerek veya aslı ol-
mayan borçlar kabul ederek veya alındılar
vererek gerçeğe aykırı surette, varlığını yok
24
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri
eder veya azaltır ve geri kalan mallar bor-
cu karşılamaya yetmezse altı aydan üç yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır (AA-
TUHK, m. 110).
Bu hükme göre yapılan takibat işlemlerinin
başlaması durumunda kamu borçlusu hakkında
ihtiyati tahakkuk işlemi uygulanır.
Teşebbüsün Muvazaalı Olduğu ve
Gerçekte Başkasına Ait Bulunduğu
Hakkında Deliller Elde Edilmesi
Teşebbüsün muvazaalı olduğu ve gerçekte baş-
kasına ait olduğu hakkında delillerin elde edilmiş
olması hâlinde ihtiyati tahakkuk işlemi uygulana-
caktır (AATUHK, m. 17/3).
Muvazaalı işlemlerinde sözleşme taraflarının
gerçek iradeleri ile açıklanan iradeleri arasında ka-
sıtlı bir uygunsuzluk bulunmakta olup; görünüşte-
ki işlem hükümsüz, gizlenen işlem ise geçerli işlem-
dir (Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:31).
Madde hükmünde tanımlanan işlem, bir işlet-
meyi asıl sahibi dışında başka bir kişiye aitmiş gibi
göstermek üzere tesis edilen muvazaalı bir işlemdir.
İhtiyati Tahakkuku Mümkün Gelirler
İhtiyati tahakkuk çeşitli vergiler için uygulana-
bilmektedir. AATUHK, m. 17/2’de sayılı ihtiyati
tahakkuk nedenlerinden birinin varlığı halinde,
mükellefin henüz tahakkuk etmemiş;
(a) Gelir Vergisi (geçici vergi dahil), (b) Ku-
rumlar Vergisi (geçici vergi dahil), (c) Katma De-
ğer Vergisi, (d) Damga Vergisi, (e) Özel Tüketim
Vergisi, (f ) Özel İletişim Vergisi, (g) Şans Oyun-
ları Vergisi, (h) Banka ve Sigorta Muameleleri Ver-
gisi, (ı) Veraset ve İntikal Vergisi, (i) Bu vergilerin
gecikme faizi ve vergi aslına bağlı vergi cezaları,
hakkında ihtiyati tahakkuk işlemi uygulanması
mümkündür.
İhtiyati Tahakkukun Sonuçları
İhtiyati tahakkuk işleminin uygulanması ile mü-
kellefin vergi, resim ve cezalarından matrahı belli
olanlar, hesap edilen miktar üzerinden derhal tahak-
kuk ettirilir. Geçmiş yıllara ve cari yılın geçen ayla-
rına ait matrahı henüz belli olmayan vergi, resim ve
cezaları geçici olarak ve dış karinelere göre takdir yo-
luyla tespit ettirilen matrahlar üzerinden hesaplanır.
Vergi İcra Hukuku

Bu şekilde hesaplanan vergi, resim ve bunların cezaları derhal tahakkuk ettirilir. Bu esasa göre tahakkuk eden
vergi ve resimler ve bunların zam ve cezaları, kanunlarına göre ödeme zamanları gelmeden tahsil olunmaz.
Ancak, bunlar için derhal ihtiyati haciz uygulanır. Teşebbüsün muvazaalı olduğu ve gerçekte başkasına ait bu-
lunduğu hakkında deliller elde edilmesi halinde, ihtiyati haciz, muvazaalı teşebbüsten vergi ve resim bakımın-
dan faydalananların malları hakkında uygulanır. İhtiyati tahakkuk uygulaması ile ilgili geçici takdirler, talep
tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde, takdir komisyonları tarafından gerçekleştirilir (AATUHK, m. 18).

İhtiyati Tahakkukun Düzeltilmesi

Alacağın özel kanununa göre tahakkukundan sonra, ihtiyati tahakkukla özel kanuna dayanan tahakkuk
arasındaki fark, özel kanuna dayanan tahakkuka göre düzeltilir (AATUHK, m. 19/1). Burada geçen “özel
kanun” tabiri esas olarak ilgili vergi kanununu işaret etmektedir.
Düzeltmenin yapılabilmesi için; beyannameye dayanan tarhiyatta, verilen beyannamenin incelenerek
kabul edilmiş olması; dava konusu yapılmış tarhiyatta, kararın kesinleşmesi; Danıştay’a başvurulan haller-
de, Danıştay’dan nihai kararın çıkmış olması gerekmektedir.

İhtiyati Tahakkuka Dava Açma

İhtiyati tahakkuka karşı AATUHK’nin 20. maddesine göre; haklarında ihtiyati tahakkuk üzerine ihtiyati
haciz uygulananlar ihtiyati tahakkuk sebeplerine ve miktarına karşı 15 gün içinde vergi mahkemesinde dava
açabilirler. Dava dilekçesinde davanın sadece ihtiyati hacze karşı değil, aynı zamanda ihtiyati tahakkuka karşı
da açılmış olduğunun belirtilmesi uygun olacaktır. Aksi hâlde, mahkemenin ihtiyati tahakkuk işlemine itirazı
dikkate almaması ve ihtiyati tahakkukun kesinleşmesi ihtimali bulunmaktadır (Oktar, 2019:327).

Öğrenme Çıktısı

3 İhtiyati Tahakkuk uygulamasının hukuki niteliği ve kapsamını ifade edebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

İhtiyati tahakkukun sebep-

İhtiyati haciz ile ihtiyati ta- İhtiyati tahakkuka karşı iti-
leri ve miktarına karşı kaç
hakkuk arasındaki ilişkiyi raz (dava açma) yolunu ve
gün içinde hangi mahkeme-
açıklayın. sonuçlarını açıklayın.
de açılmalıdır? Açıklayın.

KAMU ALACAKLARININ KORUNMASINDA DİĞER KORUMA

HÜKÜMLERİ
Kamu alacaklarına ilişkin diğer koruma hükümleri AATUHK’nin 21-36. maddeleri arasında yer al-
maktadır. Bu başlık altında rüçhan hakkı, hükümsüz tasarruflar ve iptal davası ele alınacaktır.

Rüçhan Hakkı
Borçlu karşısında her zaman tek bir alacaklı olmayabilir. Bu durumda alacaklıların arasında bir öncelik
derecesinin belirlenmesi önem arz eder. Bu öncelik rüçhan hakkında ifadesini bulmaktadır. Rüçhan hakkı
sadece kamu hukukuna özgü bir kavram olmayıp özel hukuk için de geçerli bir kavramdır. AATUHK’nin

25

21. maddesinde kamu alacaklarına rüçhan hakkına
yer verilmiştir. Kamu alacaklarında rüçhan hakkı
hacizde, rehinde ve iflas, mirasın reddi ve terekenin
resmi tasfiyesi hallerinde olmak üzere üç başlık al-
tında incelenmektedir.
Hacizde Rüçhan Hakkı
AATUHK’nin 21/1 maddesine göre, üçüncü
şahıslar tarafından haczedilen mallar paraya çev-
rilmeden önce, o mal üzerine kamu alacağı için de
haciz konulursa bu alacak da hacze iştirak eder ve
satış bedeli aralarında garameten (alacakları ora-
nında) paylaştırılır. Genel bütçeye gelir kaydedi-
len vergi, resim ve harçlar ile vergi cezaları ve bun-
lara bağlı zam ve faizler için uygulanan hacizlerde
2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nun 268’inci
maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi hükmü
uygulanmaz.
Madde hükmüne göre; satış bedelinin dağı-
tımında, kamu alacaklarından önce tesis edilmiş
bulunan rehin alacakların haklı saklı tutulmuştur.
Ancak, eşya ve gayrimenkulün aynından doğan
kamu alacaklarına rehinli alacaklardan önce tahsil
edileceğine ilişkin rüçhan hakkı tanınmıştır (Ko-
çak, 2011:117).
AATUHK’nin 21. maddesiyle vergi dairesine
belirtilen durumlarda alacağın tahsil edilmesinde
“rüçhan hakkı” yani öncelik hakkı şeklinde bir ay-
rıcalık tanımıştır (Gerçek, 2019:199). Bu ayrıcalı-
ğın temel nedeni kamu hizmetlerinin gerektirdiği
kamu harcamalarının finansmanının sağlanması ve
böylece kamu hizmetleri arzındaki muhtemel aksa-
maların önlenmesidir.
Takip sürecinde borçlunun haczedilen malları
kamu alacağını karşılıyorsa hacze iştirak söz konu-
su olmayacaktır. Ancak, birden fazla alacaklının
borçludan talebi varsa ve özellikle bu alacaklılar
tarafından borçluya takip başlatılmışsa ve daha da
önemlisi, borçlunun haczedilen malları takip ya-
pan alacaklıların tamamının alacaklarını karşılamı-
yorsa, hacze iştirak zorunlu olmaktadır (Pekcanı-
tez, Atalay ve Özekes, 2014:132).
Kamu alacakları açısından haczin niteliği, yani
ihtiyati haciz ya da kesin haciz olması farklı bir so-
nuç doğurmamaktadır. Her iki durumda da idare,
haciz kararı ile alacak ve haciz bildirisini icra daire-
sine göndermektedir (Gerçek, 2019:203).
26
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri
Rehinde Rüçhan Hakkı
Rehinli alacakların hakları saklıdır. Gümrük
vergisi, bina ve arazi vergisi gibi eşya ve gayrimen-
kule bağlı kamu alacakları, o eşya ve gayrimenkul
bedelinden tahsilinde rehinli alacaklardan sonra
gelir (AATUHK, m. 21/2). 7101 sayılı kanunla
yapılan değişiklikten önce, gümrük vergisi, bina ve
arazi vergisi gibi eşya ve gayrimenkule bağlı kamu
alacaklarının, o eşya ve gayrimenkul bedelinden
tahsilinde bu alacaklar rehinli alacaklardan önce gel-
mekte idi. Değişiklikle birlikte bu rüçhan hakkı kal-
dırılmış olup rehinli alacakların hakları genel ilkeye
uygun olarak mutlak şekilde korunmuş olmaktadır.
AATUHK’nin 21. maddesine göre genel bütçe-
ye gelir kaydedilen vergi, resim, harç ile vergi ceza-
ları ve bunlara bağlı zam ve faizler için tatbik edi-
len hacizlerde, 2004 sayılı İcra İflas Kanunu’nun
268. maddesinin birinci fıkrası hükümlerinin
uygulanmayacağı ifade edilmiştir. Böylece, üçün-
cü kişiler tarafından haczedilmiş mallara, ilgili
madde hükmünde belirtilen kamu alacakları için
rehinden sonra haciz konulması halinde, rehinden
önce üçüncü kişiler tarafından konulmuş haciz-
lere iştirak edilmesi imkânı sağlanmıştır (Gerçek,
2019:201).
Üçüncü şahıslar tarafından haczedilmiş mallar
üzerinde kamu alacağı için uygulanmış hacizden
önce tesis edilmiş bir rehin bulunmadığı sürece,
herhangi bir sınırlama olmaksızın hacze konu olan
tüm kamu alacaklarının ilk haciz alacaklısı üçüncü
şahsın haczine iştirak edeceği tabiidir.
İflas, Mirasın Reddi ve Terekenin
Resmi Tasfiye Hallerinde Rüçhan Hakkı
Borçlunun iflası, mirasın reddi ve terekenin res-
mi tasfiyesi hallerinde, kamu alacakları imtiyazlı
alacak olarak 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nun
206’ncı maddesinin üçüncü sırasında, bu sıranın
önceliğini alan alacaklar da dahil olmak üzere tüm
imtiyazlı alacaklar ile birlikte işlem görür (AA-
TUHK, m. 21/3).
Borçlunun iflası, mirasın reddi ve terekenin
resmi tasfiyeye tabi tutulması durumlarında kamu
alacakları imtiyazlı alacak olarak üçüncü sırada yer
alacaktır. Üçüncü sırada, bu sıranın önceliğini alan
bir alacağın olması durumunda kamu alacakları da
o öncelikli alacaklıyla aynı sırada yer alacak ve bu
alacaklar tamamen tahsil edilinceye kadar diğer im-
Vergi İcra Hukuku
tiyazlı alacaklara bir pay ayrılmayacaktır. Öncelik
hakkı bulunan alacak ile kamu alacağı toplamının,
bu sıraya tahsis edilen tutardan fazla olması halinde
ise tahsis edilen tutar garameten taksim edilecektir.
Hükümsüz Tasarruflar
Kamu alacağının güvenliğinin sağlanması ama-
cıyla borçlunun yaptığı bazı tasarruflar geçersiz sa-
yılmıştır (Oktar, 2019:330).
Bu tasarruflara; yani işlemlere AATUHK’nin
27, 28, 29 ve 30. maddelerinde düzenlenmiştir:
• İvazsız tasarruflar,
• Kamu alacağının tahsiline imkân bırakma-
mak amacıyla yapılan tasarruflar,
• Hükümsüz sayılan diğer tasarruflar,
Bu tasarrufların geçersiz sayılması ile kamu ala-
cağı güvence altına alınırken, şüpheli görünen ya
da kötü niyetin açık olduğu durumlarda, borçlu
tarafından yapılmış bazı tasarruflar hükümsüz yani
geçersiz kabul edilmiştir (Gerçek, 2019:215).
İvazsız Tasarruflar
AATUHK’nin 27. maddesine göre; kamu ala-
cağını ödememiş borçlulardan, süresinde veya
hapsen tazyikine rağmen mal beyanında bulunma-
yanlarla, malı bulunmadığını bildiren ya da beyan
ettiği malların borcuna yetersizliği anlaşılanların,
ödeme süresinin başladığı tarihten geriye doğru
iki yıl içinde veya ödeme süresinin başlamasından
sonra yaptıkları bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar
hükümsüz olarak sayılmıştır.
6183 sayılı Kanun’un 28. maddesinde sayılan
aşağıdaki tasarrufların ise bağışlama hükmünde ol-
duğu belirtilmiştir:
1. Üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil)
kan hısımlarıyla, eşler ve ikinci dereceye ka-
dar (bu derece dahil) sıhri hısımlar (kayın
hısımları) arasında yapılan ivazlı tasarruflar,
2. Kendi verdiği malın, sözleşmenin yapıldığı
sıradaki değerine göre borçlunun ivaz ola-
rak çok düşük bir fiyat kabul ettiği sözleş-
meler,
3. Borçlunun kendisine ya da üçüncü kişiler
menfaatine, kaydı hayat şartıyla irat ve inti-
fa hakkı tesis ettiği sözleşmeler.
AATUHK’nin 27 ve 28. maddelerinde yer
alan ivazsız tasarruflara ilişkin hükümler, İcra İflas
Kanunu’nun 277-278. maddelerinde yer alan dü-
zenlemelere benzer hükümler içermektedir.
İcra İflas Kanunu’nun 277. maddesinde iptal
davası ve davacılara ilişkin hükümler yer alırken,
278. maddesinde ivazsız tasarrufların butlanı ile il-
gili hükümler yer almaktadır.
İcra ve İflas Kanunu’nun 278. maddesine göre;
‘Mütat hediyeler müstesna olmak üzere, hacizden
veya haczedilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden
yahut iflasın açılmasından haczin veya aciz vesikası
verilmesinin sebebi olan yahut masaya kabul olunan
alacaklardan en eskisinin tesis edilmiş olduğu tarihe
kadar geriye doğru olan müddet içinde yapılan bütün
bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar batıldır.
Ancak, bu müddet haciz veya aciz yahut iflastan
evvelki iki seneyi geçemez.’
Aşağıdaki tasarrufların ise bağışlama olduğu ka-
bul edilmiştir:
1. Karı ve koca ile usul ve füru,
2. Akdin yapıldığı sırada, kendi verdiği şeyin
değerine göre borçlunun ivaz olarak pek
aşağı bir fiyat kabul ettiği akitler,
3. Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şa-
hıs menfaatine kaydı hayat şartıyla irat ve
intifa hakkı tesis ettiği akitler ve ölünceye
kadar bakma akitlerinin hükümsüz olduğu
ifade edilmiştir.
Farklılıklarına rağmen, her iki kanunun da icra
hukuku kaynağı olmaları nedeniyle çeşitli hüküm-
lerinde benzerliklere rastlanması doğaldır.
İvazsız tasarrufların, yani tek taraflı sözleşme-
lerin konusu olan hukuki işlemlerden bağışla-
ma konusu ise (Koçak, 2011:156) Türk Borçlar
Kanunu’nun 285/1 maddesinde “Bağışlama sözleş-
mesi, bağışlayanın sağlararası sonuç doğurmak üzere,
malvarlığından bağışlanana karşılıksız olarak bir
kazandırma yapmayı üstlendiği sözleşmedir.” şeklin-
de tanımlanmıştır. Kefalet sözleşmesi ise aynı ka-
nunun 581-1 maddesinde “kefilin alacaklıya karşı,
borçlunun borcunu ifa etmemesinin sonuçlarından
kişisel olarak sorumlu olmayı üstlendiği sözleşmedir.”
olarak ifade edilmiştir.
AATUHK’nin 27. ve 28. maddelerinde dü-
zenlenmiş bulunan hükümsüz tasarrufların kamu
alacağının korunmasına yönelik bir önlem oldu-
ğu ve yapılan tasarrufların hükümsüzlüğünün ka-
bul edilmesiyle iptal davalarına konu edilmeleri
mümkündür.
27

Kamu Alacağının Tahsiline İmkân
Bırakmamak Amacıyla Yapılan
Tasarruflar
AATUHK’nin 30. maddesine göre; borçlunun
malı bulunmadığı veya borca yetmediği takdirde,
kamu alacağının bir kısmının veya tamamının
tahsiline imkân bırakmamak maksadıyla borçlu
tarafından, borçlunun maksadını bilen veya bil-
mesi gereken kimselerle yapılan bütün tek taraflı
işlemler, tarihleri ne olursa olsun hükümsüzdür.
Hükümsüz tasarruflar açısından iptal davası açıl-
ması söz konusu olduğunda borçlunun kötü niyeti
aranmazken kamu alacağının tahsiline imkân bı-
rakmamak amacıyla yapılan tasarruflara karşı iptal
davası açılmasının koşulu borçlunun kötü niyetli
olmasıdır (Gerçek, 2019:218). Kamu alacağının
tahsiline imkan bırakmamak amacıyla yapılan ta-
sarrufların AATUHK’nin 27, 28 ve 29. maddele-
rinde yer alan tasarruflar dışında bir tasarruf olması
ve AATUHK’nin 30. maddesinde yer alan düzen-
lemelere dayalı iptale konu olan işlemin varlığı-
na dayanması gerekmektedir (Koçak, 2011:162)
AATUHK’nin 30. maddesinde yer alan bu hü-
kümlerin de 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda
karşılığı bulunmaktadır.
Hükümsüz Sayılan Diğer Tasarruflar
AATUHK’nin 29. maddesine göre; kamu
alacağını ödemeyen borçlulardan süresinde veya
hapsen tazyikine rağmen mal beyanında bulunma-
yanlarla, malı bulunmadığını bildiren ya da beyan
ettiği malların borcuna yetersizliği anlaşılanların,
ödeme süresinin başladığı tarihten geriye doğru
iki yıl içinde veya ödeme süresinin başlamasından
sonra yaptıkları tasarruflardan aşağıda belirtilenler
hükümsüzdür:
1. Borçlunun teminat göstermeyi önceden ta-
ahhüt etmiş olduğu haller müstesna olmak
üzere, borçlu tarafından mevcut bir borcu
temin için yapılan rehinler,
2. Borca karşılık para veya mutad ödeme araç-
larından başka bir suretle yapılan ödemeler,
3. Vadesi gelmemiş bir borç için yapılan ödemeler.
Hükümsüz tasarruf ve işlemlerden yararlanan-
lar, elde ettiklerini vermeye, bunları elden çıkar-
mışlarsa takdir edilecek bedelini vermeye mec-
burdurlar. Bu kişiler, alacaklı kamu idaresinden,
verdiklerinden dolayı bir talepte bulunamazlar.
28
Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri
İptal Davası
İptal davası, kamu alacaklarının korunması için
bazı tasarruf ve işlemlerin hükümsüz sayılmasının
doğal sonucudur (Oktar, 2019:332). İptal davaları,
dava konusu edilen malın aynına ilişkin bir dava
olmayıp kişisel bir dava niteliği taşımaktadır. Ala-
caklıdan mal kaçırmaya yönelik taşınmaz satışının
iptali davasında ayni nitelikte karar verilemeyip sa-
dece satış sözleşmesinin iptali karar altına alınabilir
(Gerçek, 2019:212). İptal davaları kamu alacaklısı
tarafından, kamu borçlusu ile tasarruflardan yarar-
lanan kişi arasında geçerli olan yani sahte olmayan
işlemlere karşı açılmaktadır. Bu nedenle de muva-
zaaya dayanan butlan davalarından farklı bir özel-
lik taşımaktadır (Çelik, 2002: 94).
AATUHK’nin 24. maddesine göre; kamu borç-
lusunun hükümsüz tasarruf ve işlemlerinin iptali
için genel mahkemelerde (adli yargıda) dava açılır
ve bu davalara diğer işlerden önce ve genel hüküm-
lere göre bakılır. İptal davalarında yetkili mahkeme
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’ndaki
genel yetki kurallarına göre belirlenecektir.
Alacağın tahsili amacıyla borçlu hakkında ya-
pılan takipten bir sonuç alınamaması; takip sü-
recinde borçlunun mevcut malvarlığının yeterli
olmadığının anlaşılması durumunda iptal davası
açılabilecektir (Çelik, 2002: 94).
İptal Talebinin Muhatabı
6183 sayılı Kanun’un 25. maddesine göre iptal
talebinin muhatabı, borçlu ile hukuki işlem yapan
ya da borçlu tarafından kendilerine ödeme yapılan
kimselerle, bunların mirasçıları ve kötü niyetli di-
ğer üçüncü kişilerdir.
İptal davalarında borçlu ile hukuki işlemler ya-
pan ya da borçlu tarafından kendilerine ödeme ya-
pılan kimselerle, bunların mirasçılarına karşı dava
açılabilmesi için bu kişilerin kötü niyetli olup ol-
madıklarının önemi bulunmamaktadır. Kötü niyet
iddiasının bulunması durumunda bunu iddia eden
taraf olan kamu alacaklısı bu iddiasını ispat etmek-
le mükelleftir (Çelik, 2002: 95).
İptal Davası Açılabilecek Hâller
• Hükümsüz tasarrufların bulunması,
• Kamu alacağının tahsiline imkân bırakmamak
amacıyla yapılan tasarrufların bulunması,
Vergi İcra Hukuku

Dava Zaman aşımı Süresi

Zaman aşımı genel olarak belirli bir sürenin geçmesi sonucunda bir hakkın kazanılması ya da kaybedil-
mesidir (Oktar, 2019:150). Hükümsüz tasarrufların iptalinde, dava zaman aşımı süresi, hükümsüz tasar-
rufların vukuu tarihinden itibaren beş yıldır (AATUHK, m. 26). Bu süre geçtikten sonra dava açılamaz.

İptal Davasının Sonuçları

Kamu alacağını koruma tedbiri olarak bazı tasarruf ve işlemlerin hükümsüz sayılması sonucunu doğu-
ran iptal davaları sonuçları itibariyle de farklı bir nitelik taşıyan davalardandır.
İptal davaları sadece kamu hukuku açısından değil özel hukuk açısından da sonuçlar ortaya çıkarmak-
tadır. Bazen borçlular alacaklılardan mal kaçırmak amacıyla bir takım şüpheli tasarruflarda bulunurlar ve
alacaklıları alacaklarını tahsil edemez duruma getirebilirler. İşte bu durumda, alacaklarını alamayan ala-
caklılara kanun koyucu tarafından iptal davası açma hakkı tanınmıştır. İcra ve İflas Kanunu’nda da iptal
davası hükümleri yer almaktadır. Açılan iptal davaları sonucunda borçlunun üçüncü kişiyle yapmış olduğu
ve alacaklısına zarar veren, kanuna uygun olmayan işlemler iptal edilmektedir (Pekcanıtez, Atalay ve Öze-
kes, 2014:329). Kamu hukuku açısından konunun düzenlendiği kanun Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’dur. İptal davasının idare lehine sonuçlanması, alacaklı tahsil dairesine davaya konu olan
mal ister borçlunun isterse üçüncü kişilerin elinde bulunsun, hemen haciz yetkisini vermektedir (Gerçek,
2019:219).
İptal davalarının kazanılması sonucunda tasarrufa konu mal varlığının mülkiyetinin kendiliğinden el
değiştirmemesi, bu davaları tapu tescil ve istihkak davalarından ayırmaktadır (Bahçeci, 2019:253).
Alacaklı kamu idaresine haciz yetkisi veren iptal davalarıyla tasarrufun iptalinden sonra, mal varlığı-
nın paraya çevrilmesi sonucu elde edilen tutardan kamu alacağı tahsil edilir; bir fazlalık söz konusu ise
fazla tutar borçluya geri ödenmemekte, malın yeni sahibine ödenmektedir (Çelik, 2002:99 ve Bahçeci,
2019:253).

Öğrenme Çıktısı

4 Kamu alacaklarının korunmasında rüçhan hakkı, hükümsüz tasarruflar ve iptal davasını

tanımlayabilme

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarının korun-

Rüçhan hakkı türlerini kar- Hükümsüz tasarruf türleri-
masında iptal davası açılabi-
şılaştırın. ni ve farklılıklarını tartışın.
lecek halleri açıklayın.

29
 Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri

Teminat uygulamasının hukuki

1 niteliği ve kapsamını ifade
edebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Vergi Usul Kanunu’nda tanımlanan vergi ziyaı cezasının kesil-

Teminat mesini gerektiren sebepler bulunduğu ya da kaçakçılık fiilleri
dolayısıyla bir kamu alacağının salınması için gerekli işlemlere
başlanmış olduğu takdirde, vergi incelemesine yetkili memur-
larca yapılacak ilk hesaplara göre belirtilen miktar üzerinden
tahsil dairelerince borçludan teminat istenir. Hangi değerlerin
teminat olarak kabul edileceği yine aynı kanunda belirlenmiş-
tir. Teminat hükümleri kapsamında yer alan şahsi kefalette ala-
caklı tahsil dairesinin borçlunun kefil gösterme talebini veya
gösterdiği kefili kabul edip etmeme yetkisi bulunmaktadır.

İhtiyati Haciz uygulamasının

2 hukuki niteliği ve kapsamını
açıklayabilme

İhtiyati haciz, kamu alacaklarının zamanında tahsil edilmesini

İhtiyati Haciz sağlamak üzere, borçluların mallarına geçici olarak el konul-
masıdır. İhtiyati haciz sebepleri de kanunda ayrıntılı olarak dü-
zenlenmiştir. Bu sebeplerin bulunması halinde alacaklı kamu
idaresinin, mahalli en büyük memurunun (illerde vali, ilçelerde
kaymakam) kararıyla hiçbir süreyle kayıtlı olmaksızın haciz uy-
gulanır. İhtiyati hacze karşı haczin tebliğinden itibaren 15 gün
içinde vergi mahkemesinde dava açılabilir.

30
Vergi İcra Hukuku

İhtiyati Tahakkuk uygulamasının

3 hukuki niteliği ve kapsamını ifade
edebilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

İhtiyati Tahakkuk
Koruma tedbirlerinden bir başkası olan ve sadece vergiler için
uygulanan ihtiyati tahakkuk, mükelleflerin henüz tahakkuk
etmemiş vergilerinin olağan süreç izlenmeksizin tahakkuk et-
tirilmesini ifade etmektedir. Kanun’da ihtiyati tahakkuk sebep-
lerine yer verilmiştir. Bu sebeplerden ilk dördü aynı zamanda
ihtiyati haciz sebeplerindendir.

Kamu alacaklarının korunmasında

4 rüçhan hakkı, hükümsüz tasarruflar
ve iptal davasını tanımlayabilme

Kamu Alacaklarının Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da temi-

Korunmasında Diğer Koruma nat, ihtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz koruma tedbirlerine ek
Hükümleri olarak çeşitli koruma tedbirlerine yer verilmiştir. Kamu alacak-
larında rüçhan hakkı, hükümsüz tasarruflar ve iptal davası da
bu koruma tedbirleri arasında yer almaktadır.
Kamu alacaklarında rüçhan hakkı hacizde rüçhan hakkı, re-
hinde rüçhan hakkı ve iflas, mirasın reddi ve terekenin resmi
tasfiyesi hallerinde rüçhan hakkı olmak üzere üç başlık altında
toplanmaktadır.
Kamu alacaklarının güvenliğinin sağlanması için borçlunun yap-
tığı bazı tasarruflar geçersiz sayılmıştır. Bu tasarruflar ivazsız ta-
sarruflar, kamu alacağının tahsiline imkân bırakmamak amacıyla
yapılan tasarruflar ve hükümsüz sayılan diğer tasarruflardır.
İvazsız tasarruflarda borçlu tarafından süresinde ya da hapsen
tazyikine rağmen mal beyanında bulunmayanlarla, malı bulun-
madığını bildiren ya da beyan ettiği malların borcuna yetersizliği
anlaşılanların, ödeme süresinin başladığı tarihten itibaren geriye
doğru iki yıl içinde ya da ödeme süresinin başlanmasından sonra
yaptıkları bağışlamalar ve ivazsız tasarruflar hükümsüzdür.
Borçlunun malı bulunmadığı ya da borca yetmediği takdirde,
kamu alacağının bir kısmının ya da tamamının tahsiline imkân
bırakmamak amacıyla borçlu tarafından yapılan tek taraflı işlem-
lerle borçlunun amacını bilen ya da bilmesi gereken kimselerle
yapılan tüm işlemler tarihleri ne olursa olsun hükümsüzdür.
Kamu alacağının korunması amacıyla bazı tasarruf ve işlemle-
rin hükümsüz sayılması için iptal davaları açılmaktadır. Kamu
borçlusunun hüküm

31
 Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri

1
Kamu alacağının korunmasına yönelik tedbirler 5 İhtiyati tahakkuka karşı dava açma süresi kaç
aşağıdaki kanunlardan hangisinde düzenlenmiştir? gündür?
neler öğrendik?

A. Gelir Vergisi Kanunu A. 15

B. Kurumlar Vergisi Kanunu B. 30
C. Katma Değer Vergisi Kanunu C. 45
D. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında D. 60
Kanun E. 90
E. Devlet İhale Kanunu
6 Aşağıdaki koruma tedbirlerinden hangisi sa-
2
İhtiyati hacze karşı aşağıdakilerden hangisin- dece vergi alacakları için uygulanır?
de dava açılır? A. İhtiyati haciz
A. Sulh hukuk mahkemesi B. İhtiyati tahakkuk
B. Sulh ceza hakimliği C. Rüçhan hakkı
C. İdare mahkemesi D. İptal davası
D. Vergi mahkemesi E. Teminat
E. Danıştay
7 Kamu alacaklarının tahsilinde öncelik hakkı
3
Aşağıdakilerden hangisi ihtiyati haczin ne- tanınmasına ne ad verilir?
denlerinden biri değildir? A. Tahakkuk
A. Teminat istenmesini gerektiren hallerin varlığı B. Tahsil
B. Mükellefin (borçlunun) belli bir ikametgâhının C. Rüçhan
bulunmaması D. Tasarruf
C. Mükellefin (borçlunun) kaçmış olması veya E. Tecil
kaçması, mallarını kaçırması ve hileli yollara
sapması ihtimallerinin bulunması 8 İptal davaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
D. Mal bildirimine çağrılan mükellefin (borçlu- hangisi doğrudur?
nun) belli bir süre içinde mal bildiriminde bu-
lunmamış veya noksan bildirimde bulunmuş A. İptal davaları vergi mahkemelerinde açılır.
olması B. İptal davaları hükümsüz tasarrufların iptali
E. Teşebbüsün muvazaalı olduğu ve gerçekte baş- amacıyla açılır.
kasına ait bulunduğu hakkında deliller elde C. ptal davalarını sadece borçlu, borçlu ile hukuki
edilmesi işlem yapan ya da borçlu tarafından kendile-
rine ödeme yapan kimseler değil, işlemi bilen
4 Aşağıdaki teminatlardan hangisinin kabulün- herkes dava açabilir.
de idarenin takdir yetkisi bulunmaktadır? D. İptal davaları borçlunun mirasçıları tarafından
açılamaz.
A. Para E. İptal davaları sonucunda iptal edilen tasarrufun
B. Şahsi kefalet mülkiyeti borçluya geçer.
C. Bankalar tarafından verilen süresiz teminat
mektupları
D. Hazine tahvil ve bonoları
E. Hükümetçe belli edilecek milli hisse senedi ve
tahviller

32
Vergi İcra Hukuku

9 Kamu borçlularının alacaklı idareden mal

10 Kamu alacağını ödememiş borçlulardan,
kaçırmak amacıyla yaptıkları hukuki tasarrufların süresinde veya hapsen tazyikine rağmen mal be-
iptali için açılacak davanın tasarruf tarihinden iti- yanında bulunmayanlarla, malı bulunmadığını

neler öğrendik?
baren ne kadar süre içerisinde açılması gerekir? bildiren ya da beyan ettiği malların borcuna ye-
tersizliği anlaşılanların, ödeme süresinin başladığı
A. 30 gün tarihten geriye doğru kaç yıl içinde yaptığı tasar-
B. 1 ay ruflar hükümsüzdür?
C. 1 yıl A. 1
D. 5 yıl B. 2
E. 10 yıl C. 3
D. 4
E. 5

33
 Kamu Alacaklarının Korunması Önlemleri

Yanıtınız yanlış ise “Kamu Alacaklarının

1. D 6. B Yanıtınız yanlış ise “İhtiyati Tahakkuk” ko-
Korunması Önlemleri” konusunu yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz.
gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

2. D Yanıtınız yanlış ise “İhtiyati Haciz” konusu- 7. C Yanıtınız yanlış ise “Rüçhan Hakkı” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz. nu yeniden gözden geçiriniz.

3. E Yanıtınız yanlış ise “İhtiyati Haciz” konusu- 8. B Yanıtınız yanlış ise “İptal Davaları” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz. nu yeniden gözden geçiriniz.

4. B Yanıtınız yanlış ise “Şahsi Kefalet” konusunu 9. D Yanıtınız yanlış ise “İptal Davaları” konusu-
yeniden gözden geçiriniz. nu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İhtiyati Tahakkuka İtiraz

5. A 10. B Yanıtınız yanlış ise “İvazsız Tasarruflar” ko-
ve Dava Açma” konusunu yeniden yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz.
gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
2 Anahtarı
Güvence anlamına gelen teminat hem borçlu hem de alacaklı açısından bir
garanti anlamına gelmektedir. Teminat hükümleri sadece AATUHK’de değil,
bu kanun dışında pek çok kanunda da yer almaktadır. 6100 sayılı Hukuk
Araştır 1 Muhakemeleri Kanunu, 2004 sayılı İcra İflas Kanunu, 7338 sayılı Veraset ve
İntikal Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 2886 sayılı Devlet
İhale Kanunu’nda teminat ile ilgili hükümlere rastlamak mümkündür.

İhtiyati haciz nedenleri kanunda sınırlı şekilde 7 madde halinde sayılarak dü-
zenlenmiştir. Bu nedenlerden herhangi birinin bulunması halinde, ihtiyati ha-
ciz hiçbir süre ile sınırlı olmaksızın uygulanır. (1) Teminat istenmesini gerek-
tiren hallerin bulunması, (2)Mükellefin (borçlunun) belli bir ikametgâhının
olmaması, (3) Mükellefin (borçlunun) kaçmış olması veya kaçması, mal-
larını kaçırması ve hileli yollara sapması ihtimallerinin bulunması, (4) Mü-
kelleften (borçludan) teminat göstermesi istendiği halde, belli bir süre geçtiği
halde teminat veya kefil göstermemiş olması ya da şahsi kefalet teklifi veya
gösterdiği kefilin kabul edilmemiş bulunması, (5) Mal bildirimine çağrılan
Araştır 2
mükellefin (borçlunun) belli bir süre içinde mal bildiriminde bulunmamış
veya noksan bildirimde bulunmuş olması, (6) Hüküm verilmiş olsun veya
olmasın, para cezasını gerektiren bir fiil dolayısıyla borçlu hakkında kamu da-
vası açılmış olması, (7) İptali istenen işlem ve tasarrufun konusunu oluşturan
mallar hakkında; bu mallar elden çıkarılmışsa, elden çıkaranın diğer malları
hakkında uygulanmak üzere, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un, ivazsız tasarruflar ve hükümsüz sayılan diğer tasarruflarla kamu
alacağının tahsiline imkân bırakmamak maksadıyla yapılan tasarruflara ilişkin
hükümleri kapsamına giren hallerin bulunması.

34
Vergi İcra Hukuku

Araştır Yanıt
2 Anahtarı

İhtiyati tahakkuka karşı AATUHK’nin 20. maddesine göre; haklarında ih-

Araştır 3 tiyati tahakkuk üzerine ihtiyati haciz uygulananlar ihtiyati tahakkuk sebep-
lerine ve miktarına karşı 15 gün içinde vergi mahkemesinde dava açabilirler.

İptal Davası Açılabilecek Haller: (1) Hükümsüz tasarrufların bulunması ve (2)

Araştır 4 Kamu alacağının tahsiline imkân bırakmamak amacıyla yapılan tasarrufların
bulunmasıdır.

Kaynakça
Bahçeci Barış, Kamu Alacağını Takip Hukuku,
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil
Hukuku, Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul,
2002.
Çelik Binnur, “Kamu Alacaklarını Güvence Altına
Alan Teminat, İhtiyati Haciz ve İhtiyati Tahakkuk
Uygulamaları ve Kanun Değişikliği Önerileri”,
Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında
Kanun ile Bağlantılı Problemler ve Çözüm
Yolları Paneli, (01.02.2018), Legal Hukuk
Kitapları Serisi, Mart 2019.
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku,
5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Koçak Muhsin, Vergi-İcra Hukuku (Mukayeseli),
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.
Öncel Muallâ, Kumrulu Ahmet, Çağan Ahmet, Vergi
Hukuku, 27. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara,
2018.
Pekcanıtez Hakan, Atalay Oğuz, Özekes, Muhammet,
İcra İflas Hukuku Temel Bilgiler, 11. Baskı,
Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
Şimşek Edip, Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanun
Şerhi, 2. Baskı, Alfa, İstanbul, 1996.
Yerlikaya Gökhan Kürşat, Açıklamalı ve İçtihatlı
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun Şerhi, On İki Levha Yayıncılık,
İstanbul, 2012.
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No: 1. RG.T.
30/06/2007, S. 26568.

35
 Bölüm 3
Kamu Alacaklarının Korunmasında
Sorumluluk Türleri
Kamu Alacaklarının Korunmasında

1 2
Sorumluluk Tasfiye Halinde Sorumluluk
öğrenme çıktıları

1 Kamu alacaklarında sorumluluk kavramını 2 Tasfiye halinde kamu alacaklarında

ve türlerini ifade edebilme sorumluluğu açıklayabilme

Limited Şirket Ortaklarının Sorumluluğu

3 4
3 Limited şirket ortaklarının kamu Kanuni Temsilcilerinin Sorumluluğu
alacaklarından sorumluluğunu ifade 4 Kanuni temsilcilerin kamu alacaklarından
edebilme sorumluluğunu açıklayabilme

Birleşme, Devir, Bölünme ve Şekil

Değiştirme Hallerinde Sorumluluk

5
5 Birleşme, devir, bölünme ve şekil
değiştirme hallerinde sorumluluğu ifade
edebilme

Anahtar Sözcükler: • Sorumluluk • Kanuni Temsilci • Tasfiye • Diğer Koruma Hükümleri

36
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
AATUHK’ye göre kamu alacaklarının
korunmasında güvenlik önlemi olarak sorumluluk
kurumuna yer verilmiştir. Kanun kapsamında yer
alan tüm kamu alacakları için geçerli olan düzenle-
meler bulunmaktadır.
AATUHK’nin 32-35. maddelerinde tasfiye
görevlileri ve sorumluluk kurumuna yer verilmiş-
tir. Tüzel kişilerin tasfiyesinde, bunların borçlu
bulundukları kamu alacaklarının ödenmesi ve
AATUHK’nın uygulanmasıyla ilgili ödevler tasfi-
ye memurlarına geçmektedir. Tasfiye memurları da
kanundaki sorumlulukları gereği tahakkuk etmiş
ve edecek kamu alacaklarından şahsen sorumlu-
durlar.
Vergi Usul Kanunu ve AATUHK’de kanuni
temsilcilerin sorumluluğu ile ilgili hükümler bu-
lunmaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda yer alan hü-
kümler bu kanun kapsamındaki kamu alacakları
olan vergi alacakları için geçerli iken AATUHK’de
yer alan hükümler vergi dahil, kanun kapsamında-
ki tüm kamu alacakları için geçerlidir.
AATUHK’nin 36. maddesinde birleşme, devir,
bölünme ve şekil değiştirme durumlarında kamu
alacağının güvenliğinin sağlanması için sorumluluk
hükümleri yer almaktadır.
KAMU ALACAKLARININ
KORUNMASINDA SORUMLULUK
Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde, “kişinin ken-
di davranışlarının ya da kendi yetki alanına giren
bir olayın sonuçlarını üstlenmesi” olarak tanımla-
nan sorumluluk, hukuk sistemi içinde de pek çok
hukuk kaynağında yer almaktadır. Hukukta siyasi
sorumluluk, cezai sorumluluk ve mali sorumluluk
olmak üzere üç değişik anlamda kullanılmaktadır
(Gözler, 2019:203).
Vergi Usul Kanunu’nun 8. maddesinde vergi
sorumlusu “verginin ödenmesi bakımından, ala-
caklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişi” ola-
rak tanımlanmıştır. Vergi dairesine karşı muhatap
olmanın, sadece verginin ödenmesinden ibaret
olan maddi ödevin yanı sıra şekli ödevlerin yerine
getirilmesini de kapsaması nedeniyle yapılan biraz
daha geniş kapsamlı bir tanıma göre ise vergi so-
rumlusu, vergi borcunun ödenmesinden ve diğer
vergi ödevlerinin yerine getirilmesinden sorumlu
olan kişidir.
Anayasanın 73. maddesinin üçüncü fıkrasında
yer alan verginin kanuniliği (ya da yasallığı) ilke-
sinin sonucu olarak vergi hukukunda sorumluluk
ilişkisi de vergi mükellefiyeti gibi kanundan doğar
ve dolayısıyla sorumluluk da mükellefiyet gibi ka-
nunla belirlenir.
Vergi hukuku alanında yer alan sorumluluk çe-
şitli kanunlarda farklı alanları da kapsayacak şekil-
de düzenlenmiştir (Taşkın; 2017:16). AATUHK’de
yer alan sorumluluk hükümleri de ilke olarak kamu
alacağının unsurlarından olan vergi alacaklarını da
kapsamaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda yer alan
hükümler sadece bu kanun kapsamında yer alan
vergi alacakları için geçerli iken AATUHK’de yer
alan hükümler kanun kapsamına giren tüm kamu
alacakları için geçerli olduğundan, aksine hüküm
bulunmaması halinde vergi alacakları için de geçer-
lidir.
Kamu Alacağının Kesilip Ödenmesi
Zorunluluğu
Kamu alacağını borçlusundan keserek tahsil da-
iresine ödemek zorunda olan gerçek ve tüzel kişiler,
bu görevlerini kanuni süreler içinde yerine getir-
medikleri takdirde, ödenmeyen alacak bu gerçek ve
tüzel kişilerden tahsil edilir (AATUHK, m. 22).
Kamu Alacağı Ödenmeden
Yapılmayacak İşlemler İle İşlem
Yapanların Sorumlulukları
Bazı durumlarda, öncelikle kamu alacağı öden-
meden işlem yapılması kısıtlanmıştır. Bu kısıtlama-
ya rağmen işlem yapanlar ilgili kanunda belirtilen
idari para cezaları ile cezalandırılırlar.
AATUHK’nin 22. maddesine göre; Hazine ve
Maliye Bakanı, ilgili madde hükmünde sayılı aşa-
ğıdaki ödemelerden, Hazine ve Maliye Bakanlığına
bağlı tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcun bu-
lunmadığına ilişkin belge aranılması ve yapılacak
ödemelerden istihkak sahiplerinin amme borçları-
nın kesilerek ilgili tahsil dairesine aktarılması zo-
runluluğu ile kesintilere asgari tutar ve oran getir-
meye, kapsama girecek kamu alacaklarının türünü,
tutarını, ödeme ve işlemler itibarıyla topluca veya
ayrı ayrı tespit etmeye, zorunluluk getirilen ödeme
ve işlemlerde hangi âllerde bu zorunluluğun aranıl-
mayacağını ve uygulamaya ait usul ve esasları belir-
lemeye de yetkili kılınmıştır.
37
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

İlgili ödemeler şu şekilde sayılmıştır: Bu hükmün uygulanmasında diğer kamu ida-

1. 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kont-
rol Kanunu’na tabi kamu idareleri ile bu
idarelere bağlı döner sermaye işletmelerinin
yapacağı her türlü ödemeler,
2. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamı-
na giren kurumlar ile kamu tüzel kişiliğine
sahip kurum ve kuruluşların (mesleki ku-
ruluşlar ve vakıf yükseköğretim kurumları
hariç) mal veya hizmet alımları ile yapım
işleri nedeniyle hak sahiplerine yapacakları
ödemeler,
3. Kanun ve diğer mevzuatla nakdi olarak sağ-
lanan devlet yardımları, teşvikler ve destek-
ler nedeniyle yapılacak ödemeler,
4. 492 sayılı Harçlar Kanunu’na ekli tarifeler-
de yer alan ticaret sicil harçlarından kayıt
ve tescil harçları, noter harçlarından senet,
mukavelename ve kâğıtlardan alınan harç-
lar, tapu ve kadastro harçlarından tapu iş-
lemlerine ilişkin alınan harçlar, gemi ve
liman harçları ile (8) sayılı tarifeye konu
harçlar (diploma harçları hariç) ve trafik
harçlarına mevzu işlemler,
5. 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda
yer alan bina inşaat harcı ve yapı kullanma
izin harcına mevzu işlemler.
Zorunluluk getirilen ödemelere ait işçi ücreti
alacakları hariç, yapılacak her türlü devir, temlik ve
el değiştirme, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı
tahsil dairelerine vadesi geçmiş borcu karşılayacak
kısım ayrıldıktan sonra kalan kısım üzerindedir.
relerinin alacaklarına karşılık kesinti yapılması
gereken hâllerde kesinti tutarı garameten taksim
olunur. Takibata yetkili tahsil dairesi tarafından
getirilen zorunluluğa rağmen borcun olmadığına
dair belge aranmadan ödeme yapanlara ve işlem te-
sis eden kurum ve kuruluşlara 4.000 TL idari para
cezası uygulanır.
Uygulanan para cezası, tebliğ tarihinden itiba-
ren bir ay içinde ödenir. Cezaya karşı tebliğ tarihini
takip eden otuz gün içinde idare mahkemesinde
dava açılabilir
Muaccel borç: vadesi gelmiş borç.
Tevkif: kesinti, stopaj.
Tahsil Edilen Kamu Alacaklarından
Yapılacak Reddiyat Sebebiyle
Mahsuplar (Takas Ya Da Ödeşme)
AATUHK’nin 23. maddesine göre; tahsil edil-
dikten sonra kanuni sebeplerle reddi gereken kamu
alacakları, istihkak sahiplerinin reddiyatı yapacak
olan kamu idaresine muaccel borçlarına mahsup
edilmek suretiyle reddolunmaktadır. Genel bütçe-
den reddedilen paralar arasında özel idarelerle, be-
lediyelere ait olan kısımları ret ve mahsup edildiği
yılda bu idareler nam ve hesabına ayrılacak hisse-
lerden Hazine tarafından tevkif ve mahsup yapılır.

Öğrenme Çıktısı
1 Kamu alacaklarında sorumluluk kavramını ve türlerini ifade edebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

6183 sayılı AATUHK’de yer

Vergi sorumlusu ile vergi
alan sorumluluk hükümleri Vergi kanunlarında yer alan
mükellefi arasındaki fark
hangi kamu alacakları için stopaj kavramını anlatınız.
nedir? Karşılaştırın.
geçerlidir? Açıklayın.

38
Vergi İcra Hukuku
TASFİYE HALİNDE SORUMLULUK
6183 sayılı AATUHK’de çeşitli sorumluluk tür-
lerine yer verilmiştir. Bunlardan biri tasfiye hâlinde
sorumluluktur.
Tasfiye ve Tasfiyenin Hukuk
Sistemindeki Yeri
Tasfiye, Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “bir
ticari kuruluşun iflası, kapanması ve benzeri ne-
denlerle hesapların kapatılması, alacaklılara, ortada
kalan mal ve paradan paylarına düşen miktarın ve-
rilmesi, likidasyon” olarak tanımlanmaktadır.
Bu sorumluluk türü ile ilgili hükümle-
ri 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile
AATUHK’de görmek mümkündür. Kurumlar
vergisi mükelleflerinin tasfiyesinde Kurumlar
Vergisi Kanunu hükümleri uygulanırken, diğer
kurum ve işletmeler için ise AATUHK hükümleri
uygulanmaktadır (Oktar, 2019:87).
Kurumlar Vergisinde Tasfiye
Memurlarının Sorumluluğu
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 17. maddesinin
7. fıkrasına göre, tasfiye memurları kurumun ta-
hakkuk etmiş vergileri ile tasfiye beyannamelerine
göre hesaplanan vergileri ve diğer itirazlı tarhiyat-
lar için İcra ve İflas Kanunu’nun 207. maddesine
uygun bir karşılık ayırmadan aynı kanunun 206.
maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen alacak-
lılara ödeme ve ortaklara paylaştırma yapamazlar.
Aksi hâlde, vergilerin asıl ve zamları ile vergi ce-
zalarından şahsen ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Bu vergiler ile tasfiye işlemlerinin incelenme-
si sonucu tarh edilecek vergilerin asıl ve zamları,
tasfiye sırasında dağıtım, devir iade ya da satış gibi
yollarla kendisine iktisadi kıymet aktarılan ya da
tasfiye kalanı üzerinden kendisine paylaştırma ya-
pılan ortaklardan da aranabilir. Ortaklardan tahsil
edilmiş olan vergi asılları için tekrar tasfiye memur-
larına başvurulamaz (KVK, m. 17/7-a).
Tasfiye memurları, bu şekilde ödemiş oldukları
vergilerin asıllarından dolayı, kendisine bir iktisadi
kıymet aktarılan ya da tasfiye kalanından pay alan
ortaklara ortakların aldıkları kıymetlerin vergileri
karşılamaya yetmemesi durumunda İcra ve İflas
Kanunu’nun 206. maddesinin 4. fıkrasında yer
alan alacaklarını tahsil eden alacaklılara rücu ede-
bilmektedir (KVK, m. 17/7-b).
Tasfiye memurları, tasfiye beyannamelerinin
verilmesiyle beraber işlemlerinin vergisel yön-
den incelenmesini dilekçe ile isterler, dilekçenin
verilmesinden başlayarak en geç üç içinde ver-
gi incelemesine başlanmakta ve aralıksız devam
edilmektedir. Sonuç vergi dairesi tarafından vergi
incelemesinin sona ermesini izleyen 30 gün içinde
tasfiye memurlarına yazı ile bildirmektedir. Tasfiye
memurlarının sorumluluğu ise, kurumdan aranan
verginin sonucu alıncaya sürmektedir (KVK, m.
17/8).
Tüzel kişiliği ticaret sicilinden silinmiş olan
mükellefler için tasfiye öncesi ile tasfiye dönem-
lerine ilişkin yapılacak tarhiyata ve kesilecek ce-
zalara, müteselsilen sorumlu olmak üzere, tasfiye
öncesi dönemler için kanuni temsilcilerden biri
muhatap tutulurken tasfiye dönemleri için tasfiye
memurlarından herhangi biri sorumlu tutulmakta-
dır. Limited şirket ortakları ise tasfiye öncesi dö-
nemlerle ilgili olarak bu kapsamda doğacak kamu
alacaklarından sermaye payları oranında sorumlu
tutulmaktadır. Tasfiye memurlarının sorumluluğu
tasfiye sonucu dağıtılan tutarla sınırlı bir sorumlu-
luktur (KVK, m. 17-9).
Müteselsil sorumluluk ya da zincirleme so-
rumluluk. Müteselsil sorumluluk Türk Borçlar
Kanunu’nun 141. maddesinde, birden fazla kişi-
nin aynı bir borcun tamamının borçlusu olması
şeklinde tanımlanmaktadır.
Amme Alacakları Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’a Göre Tasfiye
Memurlarının Sorumluluğu
Tüzel kişilerin tasfiyesinde, bunların borçlu
bulundukları kamu alacaklarını ödeme ödevi ve
diğer ödevleri tasfiye memurlarına geçer. Tüzel
kişiliği olmayan ortaklıklarla yabancı kurumların
Türkiye’deki şube, ajans ve temsilciliklerinin
tasfiyesinde bunların ödevleri tasfiyeyi yürütenlere
geçmektedir (AATUHK, m. 32).
Tasfiye memurları ya da tasfiyeyi yürütenler, tas-
fiye sürecinin başladığını üç gün içinde tahsil dai-
relerine bildirmek zorundadırlar. Tasfiye memurları
ya da tasfiyeyi yürütenler, kamu idarelerinin her
türlü alacaklarını ödemeden ya da ödemek üze-
re ayırmadan önce tasfiye sonucunda elde edileni
39
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

dağıtamazlar ya da bunlar üzerinde herhangi bir
surette tasarrufta bulunamazlar. Aksi durumda, tas-
fiye memurları ya da tasfiyeyi sürecini yürütenler,
tahakkuk etmiş ve edecek kamu alacaklarından şah-
sen ve müteselsilen sorumlu olurlar. Bu sorumluluk
yapılan tasarrufların ifade ettiği para miktarını geçe-
mediği gibi, bunların ödedikleri borçlar için, kamu
alacağı ödenmeden kendilerine dağıtım yapılmış
olanlara rücu hakları saklıdır (AATUHK, m. 33).
Tüzel kişiliğin hukuk sistemi içindeki varlığı
sona ermemiş olsa dahi tasfiye memurları şahsi ola-
rak sorumlu tutulmuşlardır. Tasfiye hâlindeki tüzel
kişiliğin varlığı devam etmesine rağmen bu tüzel
kişi tasfiyeyi yürütenlerle beraber sorumlu tutul-
mamıştır. Tasfiye memuru, tüzel kişiliğin devamı
hâlinde, tüzel kişi adına, üçüncü kişilere yapılan
ödemelerden sorumlu tutulmaktadır (Bahçeci,
2019:119).
AATUHK’nin mükerrer 35/3 maddesine göre
“Tüzel kişilerin tasfiye haline girmiş veya tasfiye edilmiş
olmaları, kanuni temsilcilerin tasfiyeye giriş tarihinden
önceki zamanlara ait sorumluluklarını kaldırmaz”.
Bu hükme göre, tasfiye öncesi dönemler için kanuni
temsilcilerin sorumluluğu devam etmektedir.
Öğrenme Çıktısı
2 Tasfiye halinde kamu alacaklarından sorumluluğu açıklayabilme
Tüzel kişiliği olan ve olmayan mükelleflerde
tasfiye sürecinde tarh ve ceza kesme işlemlerine
muhatap olanların da ayırt edilmesi gerekmektedir.
Tüzel kişiliği olanlarda muhatap; Vergi Usul
Kanunu’nun 10. maddesinin 5 fıkrası ile “Tasfiye
edilerek tüzel kişiliği ticaret sicilinden silinmiş olan
mükelleflerin, tasfiye öncesi ve tasfiye dönemlerine
ilişkin her türlü vergi tarhiyatı ve ceza kesme işle-
mi, müteselsilen sorumlu olmak üzere, tasfiye öncesi
dönemler için kanuni temsilcilerden, tasfiye dönemi
için tasfiye memurlarından herhangi biri adına yapı-
lır…” şeklinde belirlenmiştir (VUK, m. 10/5).
Tüzel kişiliği olmayanlarda muhatap ise yine
aynı maddenin 6. fıkrası ile “…tüzel kişiliği olmayan
teşekküllerin sona ermesi halinde, sona erme tarihin-
den önceki dönemlere ilişkin her türlü vergi tarhiyatı
ve ceza kesme işlemi, müteselsilen sorumlu olmak
üzere, … tüzel kişiliği olmayan teşekküllerde ise
bunları idare edenler (adi ortaklıklarda ortaklardan
herhangi biri) ve varsa bunların temsilcilerinden
herhangi biri adına yapılır” şeklinde düzenlenmiş-
tir (VUK, m. 10/6).

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Tasfiye memurlarının so-

rumluluğunu Amme Ala-
Tasfiye halinde sorumluluk Tasfiye memurlarının kamu
caklarının Tahsil Usulü
türü ile ilgili hükümler hangi alacaklarından sorumlulu-
Hakkında Kanun ile Ku-
kanunlarda yer almaktadır? ğunun sınırını açıklayın.
rumlar Vergisi Kanunu hü-
kümlerine göre açıklayın.

LİMİTED ŞİRKET ORTAKLARININ SORUMLULUĞU

6183 sayılı AATUHK’da yer alan sorumluluk türlerinden biri de limited şirket ortaklarının sorumluluğudur.

Şirket - Limited Şirket

Şirketlerle ilgili düzenlemeler esas itibariyle Türk Ticaret Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’nda
düzenlenmiştir. Farklı ortaklık yapısına sahip farklı şirketler yer almakla birlikte bir şirkete sahip olmak
için özel bir ehliyet şartı aranmamaktadır. Tam ehliyetli kişiler bir şirkette kurucu ya da ortak olabilirken,
sınırlı ehliyetsizler olanlar, yani küçük ve kısıtlılar kanuni temsilcilerinin izniyle şirketlerde kurucu ya da
ortak olabilmektedirler. Şirketlerin kişi unsuru, sözleşme unsuru, sermaye unsuru, ortak amaç ve ortak

40
Vergi İcra Hukuku
çalışma unsurlarına sahip olması gerekir (Çetiner
ve Yüksel, 2013:232).
Anonim şirketler, limited şirketler ve komandit
şirketler Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş ti-
caret şirketleridir Her bir şirketin kuruluşu, ortak-
lık yapıları ve taşıması gereken diğer özellikler Türk
Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 537. maddesine
göre; bir ya da daha çok gerçek ya da tüzel kişi tara-
fından kurulan, esas sermayesi belli ve bu sermaye
esas sermaye paylarının toplamından oluşan ve bir
ticaret unvanı altında kurulan şirket limited şirket-
tir. Bu şirketlerin ortakları, şirketlerin borçlarından
sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas
sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde
öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini
yerine getirmekle yükümlüdür. Limited şirketler,
kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik konu
için kurulabilmektedir. Bu şirketlerin ortak sayısı
50’yi geçemez.
TTK’nin 580. maddesine göre; limited şir-
ketlerin esas sermayesi onbin Türk Lirası olup bu
tutar Cumhurbaşkanı tarafından on katına kadar
artırılabilir.
TTK’nın 583. maddesine göre;
“(1) Şirket sözleşmesinde esas sermaye paylarının
itibarî değerleri en az yirmibeş Türk Lirası olarak
belirlenebilir. Şirketin durumunun iyileştirilmesi
amacıyla bu değerin altına inilebilir.
(2) Esas sermaye paylarının itibarî değerle-
ri farklı olabilir. Ancak, esas sermaye paylarının
değerlerinin yirmibeş Türk Lirası veya bunun
katları olması şarttır. Bir esas sermaye payının
vereceği oyun, 618’ inci madde uyarınca itibarî
değere göre hesaplanması, esas sermaye payının
bölünmesi değildir. Aynı hüküm bir hakkın veya
yükümlülüğün itibarî değere göre belirlendiği
durumlar için de geçerlidir.
(3) Bir ortak birden fazla esas sermaye payına sa-
hip olabilir.
(4) Esas sermaye payları itibarî değerden veya bu
değeri aşan bir bedelle çıkarılabilir.
(5) Esas sermaye payının bedeli şirket sözleşmesin-
de öngörüldüğü şekilde, nakit veya ayın olarak veya
bir alacağın takası yoluyla yahut sermaye artırımında
olduğu gibi, serbestçe kullanılabilecek özkaynakların
esas sermayeye dönüştürülmesi yoluyla ödenir.”
Limited Şirket Ortaklarının Kamu
Alacaklarından Sorumluluğu
Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre, limi-
ted şirket borç ve yükümlülükleri dolayısıyla sadece
mal varlığı ile sorumludur (TTK, m. 602). Şirket
ortaklarının sorumluluğu ise taahhüt ettikleri ser-
maye payları ile sınırlıdır (TTK, m. 573/2). Bu-
nunla birlikte, AATUHK, m. 35’te, kamu alacağı-
nın güvenliğinin sağlanması amacıyla limited şirket
ortaklarının şirketten tahsil edilemeyen veya tahsil
edilemeyeceği anlaşılan amme alacağından sermaye
hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu tu-
tulmaları hükmüne yer verilmektedir. Bunun an-
lamı ortakların kişisel mal varlıklarıyla da sorumlu
tutulabilmesidir (Oktar, 2019:93).
AATUHK’nin 35. maddesine göre;
“Limited şirket ortakları, şirketten tamamen veya
kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği an-
laşılan amme alacağından sermaye hisseleri oranında
doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve bu Kanun hü-
kümleri gereğince takibe tabi tutulurlar.
Ortağın şirketteki sermaye payını devretmesi ha-
linde, payı devreden ve devralan şahıslar devir ön-
cesine ait amme alacaklarının ödenmesinden birinci
fıkra hükmüne göre müteselsilen sorumlu tutulur.
Amme alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği
zamanlarda pay sahiplerinin farklı şahıslar olmaları
hâlinde bu şahıslar, amme alacağının ödenmesinden
birinci fıkra hükmüne göre müteselsilen sorumlu tu-
tulur”.
Limited şirket ortakları bu hükümler çerçeve-
sinde takip edilirken; limited şirketlerin kanuni
temsil yetkisine sahip müdürleri Vergi Usul Kanu-
nu kapsamındaki kamu alacakları için VUK, m.
10’da, diğer kamu alacakları için AATUHK, mük.
m. 35’te yer alan kanuni temsilcilerin sorumlulu-
ğuna ilişkin hükümler çerçevesinde takip edilecek-
tir (Bahçeci, 2019;152).
Limited şirket ortağının şirketteki sermaye
payını devretmesi durumunda, payı devreden ve
devralan kişiler, devir öncesine ait kamu alacakla-
rının ödenmesinden müteselsilen sorumludurlar.
Ayrıca, kamu alacağının doğduğu ve ödenmesi
gerektiği zamanlarda pay sahiplerinin farklı olması
durumunda, bu kişiler de kamu alacağının öden-
mesinden müteselsilen sorumludurlar (AATUHK,
m. 35/ 2, 3).
41
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

Bu hüküm, işleme taraf olanları, önceki dönem- sonra bir sakınca görmedikleri takdirde ortaklığa
leri de kapsayan bir sorumluluk altına sokmaktadır. girebilirler (Bahçeci, 2019;152). Çünkü getirilmiş
Bu nedenle şirkete ortak olmak isteyen kişiler daha olan sorumluluk ortaklığın gerçekleştiği tarihten
tedbirli davranarak şirket hesaplarını denetledikten önceki dönemleri de kapsamaktadır.

Öğrenme Çıktısı
3 Limited şirket ortaklarının kamu alacaklarından sorumluluğunu ifade edebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

6183 sayılı Kanun’a göre Kamu alacaklarının korun-

limited şirket ortaklarının masında limited şirket or-
Limited şirketleri açıklayın.
kamu alacaklarından so- taklarının sorumluluğunun
rumluluğunu açıklayın. sınırını açıklayın.

Yaşamla İlişkilendir

LİMİTED ŞİRKET ORTAKLARININ Konu ile İlgili Kararlar

SORUMLULUĞU ÜZERİNE BİR İÇTİHAT-
LARI BİRLEŞTİRME KURUL KARARI
Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulundan:
Esas no: 2013-1
Karar No: 2018-1
RG. 20.06.2019 Sayı: 30807.
Kararın Nedeni:
Limited şirketlere ilişkin vergi borçlarının
şirket tüzel kişiliğinden tamamen ya da kısmen
tahsil edilememesi ya da tahsil edilemeyeceğinin
anlaşılması halinde, şirket kanuni temsilcisinden
tahsili yoluna gidilmeden şirket ortaklarının ta-
kip edilip edilmeyeceği konusunda Danıştay Do-
kuzuncu Dairesi ile Vergi Dava Daireleri Kurulu,
Üçüncü, Dördüncü ve Yedinci Daire Kararları
arasındaki aykırılığın içtihatları birleştirilmesi
yolu ile giderilmesinin Danıştay Başkanı tarafın-
dan istenmesi ve dosyanın İçtihatları Birleştirme
Kuruluna havale edilmesi üzerine, konuyla ilgili
kararlar ile yasal düzenlemeler incelendikten ve
Raportör Üyenin açıklamaları ile Danıştay Baş-
savcısının düşüncesi dinlendikten sonra gereği
düşünülmüştür.
Danıştay Dokuzuncu Dairesi Kararı
(Danıştay Dokuzuncu Dairesinin
23.05.2012 tarih ve E. 2009-1023, K. 2012-
2892 sayılı Kararı)
Limited şirketten tahsil olanağı kalmadı-
ğı belirlenen kamu alacağının öncelikle kanuni
temsilcinin mal varlığından aranılması, buna
rağmen tahsil edilemediği takdirde hisseleri oranı
ile sınırlı olmak üzere şirket borcunun ilgili ol-
duğu dönemde, şirkete ortak olan ortakların ta-
kibe alınmasının gerekli olduğu; ilgili dönemde
kanuni temsilci sıfatı taşımadığı ihtilafsız olan
davacının takibe tutulmasında yasal isabet görül-
mediği gerekçesiyle vergi mahkemesinin kararı
bozulmuştur.
Vergi Dava Daireleri Kurulu Kararı
(VDDK 30.04.2014 tarih ve E. 2014-144,
K. 2014-307 sayılı Karar)
Limited şirket borcunun tahsili amacıyla
davacı adına ortak sıfatıyla düzenlenen ödeme
emrinin istemiyle açılan davayı reddeden ver-
gi mahkemesi kararı Danıştay 9. Dairesinin
11.04.2013 tarih ve E. 2010-9949, K. 2013-

42
Vergi İcra Hukuku
3284 sayılı kararıyla; şirketten tahsil edilemeyen
kamu alacağının şirket ortağına başvurulmadan
önce şirketin kanuni temsilcisi nezdinde yapı-
lan takibat sonucunda tahsilinin gerçekleştirilip
gerçekleştirilmediği hususunun araştırılması ve
bunun sonucuna karar verilmesi gerektiği ge-
rekçesiyle bozulmuştur.
Ancak Vergi Mahkemesi bozma kararına uy-
mayarak, VUK’un 10. Maddesine göre kanuni
temsilciler, yerine getirmeleri gereken şirkete ait
vergisel ödevlerin yerine getirilmemesi nedeniy-
le sorumlu tutuldukları halde, limited şirket or-
takları doğrudan doğruya sorumlu tutulmuştur.
Aynı şekilde kanuni temsilciler borcun tamamın-
dan müteselsilen sorumlu oldukları halde, ortak-
ların sorumluluğu sermaye payına isabet eden
borçlarla sınırlanmıştır. Kanuni temsilcilere rücu
imkanı sağlanmışken ortaklara böyle imkan ta-
nınmadığı için iki ayrı sorumluluk durumunun
aralarında sıralama yapılmasını gerektirecek nite-
likte olmadığı gibi Kanun’da da böyle bir öncelik
sıralaması yapılmadığı gerekçesiyle davanın reddi
yolundaki kararında ısrar etmiştir.
Aynı hukuksal gerekçelerle Vergi Mahkeme-
sinin Kararı Vergi Dava Daireleri Kurulu tarafın-
dan da uygun bulunmuştur.
Danıştay Üçüncü Dairesi Kararı;
(Danıştay Üçüncü Dairesinin 10.04.2012
tarih ve E:2010/7241, K:2012/l 183 sayılı kararı)
213 sayılı VUK’un 10. Maddesi ile 6183 sa-
yılı Kanun’un 35. Maddesinde kanuni temsilcile-
rin sorumluluğu veya ortakların sorumluluğuna
ilişkin kurallara göre şirket varlığından tahsil im-
kanı kalmayan kamu alacaklarının tahsilinde bir
öncelik sıralaması öngörülmediği ifade edilmiştir.
Bu durumda ortak sıfatı ile takibi müm-
kün bulunan davacının, şirket tüzel kişiliğine ait
kamu alacağından hissesi oranında sorumlu tutu-
labilmesi, kamu alacağının tüzel kişinin malvarlı-
ğından tahsil olanağının kalmadığının saptanma-
sını gerektirmektedir. Borçlu şirket hakkındaki
takibatın sonuçlandırılıp sonuçlandırılmadığı da
araştırıldıktan sonra oluşacak sonuca göre karar
verilmesi gerekmektedir. Bu nedenle öncelikle
kanuni temsilcinin takibi gerektiği yolundaki
Vergi Mahkemesi kararında yasaya uygunluk gö-
rülmediği gerekçesiyle karar bozulmuştur.
Danıştay Dördüncü Dairesi Kararı;
(Danıştay Dördüncü Dairesinin 24.05.2012
tarih ve E:2009/8328, K:2012/2051 sayılı kararı)
VUK’un 10. maddesi ile AATUHK’nın 35.
maddesi hükümleri ile bu hükümlere ilişkin yer-
leşik yargı kararlarının birlikte değerlendirilmesi
sonucu; limited şirketten tahsili imkansız hale
gelen vergi alacağının kanuni temsilcilerin takibi
suretiyle tahsiline 213 sayılı Kanun’un 10. mad-
desi uyarınca çalışılması gerektiği ve kanuni tem-
silcilerin şirketin vergi borçlarının tamamından
sorumlu olduğu, limited şirketten tahsili olanak-
sız hale gelen vergi borçlarından dolayı şirket or-
taklarının ise, 6183 sayılı Kanun’un 35. maddesi
uyarınca takip edilebileceği, bu takibin de şirke-
tin borçlarının tamamı için değil olay tarihinde
yürürlükte olan haliyle ortakların şirketteki ser-
mayeleri kadar olacağı anlaşılmaktadır.
İlgili kanun hükümleri kanuni temsilciler
ve ortaklar için farklı takip usulleri öngörülmüş-
tür. Kanuni temsilci ve limited şirket ortakları-
nın takibinde, vergi borcunun öncelikle şirket
tüzel kişiliğinden tahsili yoluna gidilmesi, her
iki Kanun’un birbirine paralel hükümleri olup,
borcun tahsilinin mümkün olmaması halinde ise
kanuni temsilci veya ortak arasında bir öncelik
sırası öngörülmemiştir.
Danıştay Yedinci Dairesi Kararı
(19.02.2015 tarih ve E:2011/7163,
K:2015/844 sayılı karar)
Temyiz başvurusu; Limited Şirket adına ta-
hakkuk ettirilen gümrük, katma değer ve dam-
pinge karşı vergi ile hesaplanan gecikme faizinin,
şirket ortağı sıfatıyla davacıdan tahsili amacıyla
6183 sayılı Kanun’un 35. maddesi uyarınca dü-
zenlenen ödeme emrini iptal eden mahkeme ka-
rarının bozulması istemine ilişkindir.
Mahkeme kararı, 6183 sayılı Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümle-
rine, limited şirkete ait vergi borçlarının önce şir-
ket tüzel kişiliğinden, sonra kanuni temsilciden
aranması, tahsil edilemediğinde ortağa gidilmesi
gerektiği gerekçesine dayanmaktadır. Ancak ilgili
Kanunda; ortaklar ve kanuni temsilciler yönün-
den farklı takip usulleri düzenlenerek, aralarında
takip yönünden bir sıralama yapılmadığından
Mahkemenin bu gerekçesi yerinde görülmediği
gerekçesiyle karar bozulmuştur.
43
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri
Karar Özeti ve Sonuç
213 Sayılı VUK’un 10. Maddesinde kanu-
ni temsilciler için öngörülen sorumluluk kusura
dayalı bir sorumluluk olup, kanuni temsilcilerin,
vergiye ilişkin ödevlerin yerine getirilmemesinde
kusurlu olmadığını ispat ederek sorumluluktan
kurtulması mümkündür.
Usul yasası olan Vergi Usul Kanunu ile
AATUHK’da vergi borcunun tahsili için önce
kanuni temsilciye mi yoksa ortağa mı gidileceği
düzenlenmemiş ise de, 6183 sayılı Kanun’un 35.
Maddesi ile ortakların sorumluluğu hakkında
hüküm getirilmesi, kanuni temsilciye gidilme-
den de ortağa gidilebilmesini sağlamak amacını
taşıdığı gibi kamu alacağını korumaya ve hızlı bir
şekilde tahsilini sağlamaya yöneliktir. Aynı şekil-
de 35. Maddede ortak için öngörülen doğrudan
KANUNİ TEMSİLCİLERİN
SORUMLULUĞU
Vergi hukukunda kanuni temsilcilerin sorum-
luluğuna ilişkin hükümler VUK’un “Kanuni Tem-
silcilerin Ödevi” başlıklı 10. maddesinde ve 6183
sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un “Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu”
başlıklı mükerrer 35. maddesinde yer almaktadır.
Kanuni Temsilci: Temsil yetkisinin kaynağı ka-
nun olan temsilcidir. Kanuni temsilciler kanunun
kendilerine yüklediği görevleri yerine getirmek
zorundadırlar.
Kanuni temsilcilerle ilgili düzenlemeleri Türk
Medeni Kanunu’nda görmekteyiz. “Ergin olmayan
çocuk anne ve babasının velayeti altındadır. Yasal se-
bep olmadıkça velayet anne ve babadan alınamaz”
(TMK, m. 335).
Bununla birlikte, vesayeti gerektiren bir duru-
mun varlığı bu hükmün istisnasıdır. Türk Medeni
Kanunu’nun 405-408. maddeleri arasında yer alan
kısıtlama nedenleri olan akıl hastalığı veya akıl za-
yıflığı, savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde
bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim, öz-
gürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkum olma ya da
velinin yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır
44
doğruya sorumluluğun vergi alacağı için geçerli
olduğu kabul edilmiştir.
Limited şirket tüzel kişiliğinden tahsil edile-
meyen ya da edilemeyeceği anlaşılan vergi borcu-
nun takip tahsiline ilişkin olarak 213 sayılı Vergi
Usul Kanunu’nda ve 6183 sayılı Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da, kanuni
temsilci ile ortak arasında bir öncelik sıralaması
bulunmadığından, limited şirketin vergi borcu-
nun tahsilinde ortağın takibine başlanabilmesi
için kanuni temsilcinin takibine gerek yoktur.
Bu nedenle, içtihadın Vergi Dava Dairele-
ri Kurulu, Üçüncü Daire, Dördüncü Daire ve
Yedinci Daire Kararları doğrultusunda birleşti-
rilmesine 11. 12.2018 tarihinde oy çokluğuyla
karar verilmiştir.
hastalığı dolayısıyla işlerini gerektiği gibi yönete-
mediğinin ispatlanması hâllerinde, ergin olmayan
çocuğa vesayet makamınca vasi atanır.
Vesayet makamı, yönetimi kimseye ait olmayan
mallar için gereken önlemleri alır ve özellikle ka-
nunda belirtilen hâllerde bir yönetim kayyımı atar
(TMK, m. 427).
Anonim şirketler, istisnai hükümler dışında yö-
netim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur.
(TTK, m. 365). Limited şirketin sözleşmesi ile yö-
netimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya
birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçün-
cü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi
yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması
gerekir (TTK, m. 623).
Verginin kanuniliği ilkesinin bir sonucu olarak
vergi hukukunda temsil kanundan doğmaktadır.
VUK’da kanuni temsilcilerin vergi ve cezalarla ilgili
sorumluluğu konusunda hükümler yer almaktadır.
“Velayet ve vesayet altında bulunanlar veya işlerinin
idaresi bir kayyıma tevdi edilmiş olanlar, kendilerine
izafeten veli, vasi veya kayyımın vergi kanunlarına
aykırı hareketlerinden dolayı cezaya muhatap tutul-
mazlar. Bu hâllerde cezanın muhatabı, veli, vasi veya
kayyımdır” (VUK, m. 332). Buna göre; kanuni
temsilciler kanuna aykırı hareketlerinden dolayı,
ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi gereği vergi
cezalarından sorumlu olurlar.
Vergi İcra Hukuku
Vergi Usul Kanunu’na Göre Kanuni
Temsilcilerin Sorumluluğu
Kanuni temsilcilerin vergilendirme ile ilgili
ödevleri yerine getirmemeleri nedeniyle mükellef-
lerin veya vergi sorumlularının varlığından tama-
men veya kısmen alınamayan vergi ve buna bağlı
alacaklar, vergi ödevlerini yerine getirmeyen ka-
nuni temsilcilerin varlıklarından alınır. Bu kural,
Türkiye’de bulunmayan mükelleflerin Türkiye’deki
temsilcileri için de geçerlidir.
Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesine göre;
“Tüzel kişilerle küçüklerin ve kısıtlıların, vakıflar
ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin
mükellef veya vergi sorumlusu olmaları halinde bun-
lara düşen ödevler kanuni temsilcileri, tüzel kişiliği
olmayan teşekkülleri idare edenler ve varsa bunların
temsilcileri tarafından yerine getirilir.
Yukarıda yazılı olanların bu ödevleri yerine getir-
memeleri yüzünden mükelleflerin veya vergi sorum-
lularının varlığından tamamen veya kısmen alına-
mayan vergi ve buna bağlı alacaklar, kanunî ödevleri
yerine getirmeyenlerin varlıklarından alınır. Bu hü-
küm Türkiye’de bulunmayan mükelleflerin Türki-
ye’deki temsilcileri hakkında da uygulanır.
Temsilciler veya teşekkülü idare edenler bu suretle
ödedikleri vergiler için asıl mükelleflere rücu edebi-
lirler.
Tüzel kişilerin tasfiye haline girmiş veya tasfiye
edilmiş olmaları, kanuni temsilcilerin tasfiyeye giriş
tarihinden önceki zamanlara ait sorumluluklarını da
kaldırmaz.”
Bununla birlikte, temsilciler veya teşekkülü
idare edenler bu şekilde ödedikleri vergiler ba-
kımından asıl mükelleflere rücu etme hakkına,
yani ödedikleri vergiyi asıl mükelleften isteme
hakkına sahiptirler. Vergi mükellefiyeti kanun-
la belirlendiğinden, kanuni temsilcinin verginin
mükellefin varlığından alınmasını engelleyen ku-
surlu davranışı onu borçlu konumuna getirmez.
Dolayısıyla kanuni temsilcinin ödediği ya da öde-
mesi gereken vergi her halükârda, temsil ettiği
mükellefin varlığından ödenmesi gereken bir
borçtur. Tüzel kişilerin tasfiyeye girmiş ya da tasfiye
edilmiş olmaları halinde de kanuni temsilcilerin
tasfiyeye giriş tarihinden önceki dönemlere ilişkin
sorumlulukları devam etmektedir.
Vergi Usul Kanunu’nun 10. maddesinde dü-
zenlenen bu sorumluluk, kanuni temsilcinin ver-
gi ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya
eksik yerine getirmesi koşuluna bağlandığından
kusur sorumluluğu (subjektif sorumluluk) ola-
rak nitelendirilmektedir (Oktar, 2019:83). Bu
sorumluluk, kanuni temsilciye kanunla verilen
görevlerin yerine getirilmemesi nedeniyle ortaya
çıkan bir sorumluluk olarak da ifade edilmektedir
(Candan, 2006: 55).
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanuna Göre Kanuni
Temsilcilerin Sorumluluğu
AATUHK’nin mükerrer 35. maddesine göre;
“Tüzel kişilerle küçüklerin ve kısıtlıların, vakıflar
ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin
mal varlığından tamamen veya kısmen tahsil edile-
meyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme ala-
cakları, kanuni temsilcilerin ve tüzel kişiliği olmayan
teşekkülü idare edenlerin şahsi mal varlıklarından bu
Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Bu madde hükmü, yabancı şahıs veya kurumların
Türkiye’deki mümessilleri hakkında da uygulanır.
Tüzel kişilerin tasfiye haline girmiş veya tasfiye
edilmiş olmaları, kanuni temsilcilerin tasfiyeye giriş
tarihinden önceki zamanlara ait sorumluluklarını
kaldırmaz.
Temsilciler, teşekkülü idare edenler veya mümes-
siller, bu madde gereğince ödedikleri tutarlar için asıl
amme borçlusuna rücu edebilirler.”
Bu hükümlere göre kanuni temsilcinin sorumlu
tutulabilmesi için, vergi ödevlerini yerine getirmede
kusurlu davranmasına gerek yoktur. Kamu alacağı-
nın kamu borçlusunun varlığından alınamaması
veya alınamayacağının anlaşılması, kanuni temsil-
cinin kusuru bulunsun ya da bulunmasın, kanuni
temsilciye başvurulması için yeterlidir. Bu nedenle
AATUHK, mükerrer m. 35’te yer alan bu sorum-
luluk kusursuz sorumluluk (objektif sorumluluk)
olarak nitelendirilmektedir (Oktar, 2019:83).
Her iki Kanun’da, kanuni temsilcilerin sorum-
luluğuna ilişkin hükümler arasında sorumluluğun
kusura bağlanması bakımından farklılık olması
yanında; sorumluluğun kapsamı, niteliği, koşul
ve sınırları bakımından da farklılık bulunmak-
tadır. Vergi Usul Kanunu’ndaki sorumluluk bu
kanun kapsamındaki vergi alacakları ile vergiye
bağlı alacaklar ve cezaları için, AATUHK’de yer
alan sorumluluk ise Vergi Usul Kanunu kapsamı
dışındaki kamu alacakları için geçerli olmaktadır
45
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

(Taşkın; 2017: 42). Ayrıca, VUK’da tanımlanan sorumluluk kanuni temsilcilik sıfatının devam ettiği
sürece geçerli olan bir sorumluluk olduğu halde; AATUHK’de tanımlanan sorumluluk kamu alacağının
doğduğu, tahsil edilebilir hâle geldiği, alacaklı kamu idaresinin asıl borçluyu takibe geçtiği, hatta takibin
bittiği tarihte, farklı kanuni temsilcilerin görevde olma olasılığına göre sorumlunun kimliği etkilenmek-
tedir (Candan, 2006: 57).
Öğrenme Çıktısı
4 Kanuni temsilcilerin kamu alacaklarından sorumluluğunu açıklayabilme.

Araştır 4 İlişkilendir Anlat/Paylaş

6183 sayılı Kanun’un

6183 sayılı Kanun hüküm-
Kanuni temsilci kimdir? lerine göre kanuni temsilci-
Açıklayın. lerin kamu alacaklarından
sorumluluğunu açıklayın.
kanuni temsilcilerin so-
rumluluğunu düzenleyen
hükümlerinin Vergi Usul
Kanunu’nun kanuni tem-
silcilerin sorumluluğunu
düzenleyen hükümlerinden
farklılığını değerlendirin.

BİRLEŞME, DEVİR, BÖLÜNME VE
ŞEKİL DEĞİŞTİRME HALLERİNDE
SORUMLULUK
Tüzel kişiliğin sona erme biçimlerinden olan
devir ya da bölünme durumunda gerçek kişilerdeki
miras ortaklıklarına benzeyen bir durumun ortaya
çıktığını görülmektedir (Gerçek, 2017: 46).
Yine, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 181.
maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerine
göre bir kollektif veya komandit şirket, bir anonim
veya limited şirkete dönüşebilecektir.
dikkat
Devirle ilgili vergisel düzenlemeler, Kurumlar Vergisi
Kanunu’nun 19. maddesinde yer almaktadır.

dikkat
Bölünme, sermaye şirketleri için öngörülmüş bir ku-
rumdur. Bu şirketler dışında bölünme işlemi gerçek-
leştirilememektedir.
Tür Değiştirme: Kurumlar hukuki ve ekonomik
bütünlüklerini bozmaksızın ve şirketi tasfiye etmek-
sizin mevcut kurumun türünü değiştirebilirler.
Örneğin, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun
181. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre
bir anonim şirket, limited şirkete dönüşebilecektir.
Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre; bir veya bir-
kaç kurumun diğer bir kurumla birleşmesi, birleş-
me nedeniyle infisah eden kurumlar bakımından
tasfiye hükmündedir. Ancak, birleşmede tasfiye
kârı yerine birleşme kârı vergiye matrah olur.
Tasfiye; ticaret şirketlerinin feshedilmesi ya da
infisahı üzerine şirketin bilançosunda bulunan
borç ve alacakların kesin olarak hesaplanması,
alacakların tahsil edilmesi ve borçların ödenmesi
ve kalan mevcudun, ortaklar arasında kanun ve
esas sözleşmeye uygun bir biçimde dağıtılmasıdır.

46
Vergi İcra Hukuku

Birleşme, devir, bölünme ve şekil değiştirme hallerinde borçlu kurumun ortadan kalkmasıyla kamu
alacağının güvenliğinin sağlanabilmesi için takip muhatabının belirlenmesi önem arz etmektedir.
AATUHK’nin 36. maddesine göre;
a. İki veya daha ziyade tüzel kişinin birleşmesi durumunda yeni kurulan tüzel kişi,
b. Devir halinde devralan tüzel kişi,
c. Bölünme halinde bölünen tüzel kişinin varlıklarını devralan tüzel kişi,
d. Şekil değiştirme durumunda yeni tüzel kişi
birleşen, devralınan, bölünen veya eski şekildeki tüzel kişi ve kişilerin yerine geçmektedir.

Öğrenme Çıktısı
5 Birleşme, devir, bölünme ve şekil değiştirme hallerinde sorumluluğu ifade edebilme

Araştır 5 İlişkilendir Anlat/Paylaş

6183 sayılı Kanun hüküm-

Bölünme hangi şirketler
için geçerli bir uygulamadır.
Kurumların birleşme, devir,
lerine göre birleşme, devir,
bölünme ve şekil değiştirme
bölünme ve şekil değiştirme
hâllerini karşılaştırın.
hâllerinde kamu alacakların-
dan sorumluluğu açıklayın.

47

Kamu alacaklarında sorumluluk
1 kavramını ve türlerini ifade
edebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Kamu Alacaklarının
Korunmasında Sorumluluk
Tasfiye halinde kamu
2 alacaklarında sorumluluğu
açıklayabilme
Tasfiye Halinde Sorumluluk
Limited şirket ortaklarının kamu
3 alacaklarından sorumluluğunu
ifade edebilme
Limited Şirket Ortaklarının
Sorumluluğu
48
Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri
Vergi hukuku alanında yer alan sorumluluk çeşitli kanun-
larda farklı alanları da kapsayacak şekilde düzenlenmiştir.
AATUHK’de yer alan sorumluluk hükümleri de ilke olarak
kamu alacağının unsurlarından olan vergi alacaklarını da kap-
samaktadır. Vergi Usul Kanunu’nda yer alan hükümler sadece
bu kanun kapsamında yer alan vergi alacakları için geçerli iken
AATUHK’de yer alan hükümler kanun kapsamına giren tüm
kamu alacakları için geçerli olduğundan, aksine hüküm bulun-
maması halinde vergi alacakları için de geçerlidir.
AATUHK’de çeşitli sorumluluk türlerine yer verilmiştir. Bun-
lardan biri tasfiye memurlarının sorumluluğudur. Tasfiye me-
murları ya da tasfiyeyi yürütenler, tasfiyenin başladığını üç gün
içinde ilgili tahsil dairesine bildirmek zorundadırlar. Tasfiye
memurları ve tasfiyeyi yürütenler, kamu idarelerinin her tür-
lü alacaklarını ödemeden ya da ödemek üzere ayırmadan önce,
tasfiye sonucunda elde edileni dağıtamaz ya da bunlar üzerinde
herhangi bir şekilde tasarrufta bulunamazlar. Aksi takdirde, ta-
hakkuk etmiş ve tahakkuk edecek kamu alacaklarından şahsen
ve müteselsilen sorumlu olurlar.
Bir diğer sorumluluk türü limited şirket ortaklarına ilişkindir.
Limited şirket ortakları şirketten tahsil edilemeyen ya da tahsil
edilemeyeceği anlaşılan kamu alacağından sermaye payları ora-
nında doğrudan sorumludurlar. Kamu alacaklarının bu şirket
şekli için güvenliğinin sağlanması amacıyla limited şirket ortak-
larına ilişkin özel bir düzenleme yapılmıştır.
Vergi İcra Hukuku

Kanuni temsilcilerin kamu

4 alacaklarından sorumluluğunu
açıklayabilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Kanuni Temsilcilerinin
Sorumluluğu
Bir başka sorumluluk kanuni temsilcilere ilişkindir. Kamu
alacağının kamu borçlusundan tahsil edilememesi veya tahsil
edilemeyeceğinin anlaşılması halinde, bunda kusuru olup ol-
madığına bakılmaksızın, asıl borçluya rücu hakları saklı kalmak
üzere kanuni temsilciler, sorumlu tutulmuştur. Kanuni temsil-
ci, kendilerine düşen ödevleri yerine getirsin ya da getirmesin,
mükellefin mal varlığından alınamayan kamu alacaklarını ken-
di mal varlıklarından ödemekle yükümlüdür.

Birleşme, devir, bölünme ve

5 şekil değiştirme hallerinde
sorumluluğu ifade edebilme

Birleşme, Devir, Bölünme ve
Şekil Değiştirme Hallerinde
Sorumluluk
Son olarak; iki ya da daha fazla tüzel kişinin birleşmesi hâlinde
yeni kurulan tüzel kişi; devir hâlinde devralan tüzel kişi; bö-
lünme hâlinde bölünen tüzel kişinin varlıklarını devralan tüzel
kişiler ve şekil değiştirme hâlinde, yeni tüzel kişi; birleşen, dev-
ralınan, bölünen ya da eski şekildeki tüzel kişi ve kişilerin yerine
geçmektedir.

49
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

1 Aşağıdakilerden hangisi kanuni temsilcidir? 6 Aşağıdakilerden hangisi, 6183 sayılı

A. Veli Kanun’da kamu alacaklarını güvence altına almak
amacıyla düzenlenen sorumluluk hallerinden biri
neler öğrendik?

B. Muhasebeci
C. Avukat değildir?
D. Vekil A. Vergi kesenlerin sorumluluğu
E. Hakim B. Tasfiye memurlarının sorumluluğu
C. Limited şirket ortaklarının sorumluluğu
2 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre kanuni D. Karnesiz hizmet erbabı çalıştıranların sorumlu-
temsilcilerin sorumluluğunun niteliği aşağıdakiler- luğu
den hangisidir? E. Kanuni temsilcilerin sorumluluğu
A. Sınırsız sorumluluk
B. Kusur sorumluluğu 7 Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre tasfiye bi-
C. Kusursuz sorumluluk timinde yapılan tasfiye işlemlerinin incelenmesi
talebi üzerine vergi idaresi ne kadarlık süre içeri-
D. Şahsi sorumluluk sinde incelemeye başlamak zorundadır?
E. Müteselsil sorumluluk
A. 15 gün B. 30 gün
C. 1 ay D. 3 ay
3 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre tasfiye E. 6 ay
memurlarının sorumluluğunun niteliği aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A. Müşterek sorumluluk 8 Aşağıdakilerden hangisi kanuni temsilci
değildir?
B. Kusur sorumluluğu
C. Şahsi ve müşterek sorumluluk A. Veli B. Vasi
D. Şahsi ve müteselsil sorumluluk C. Kayyım D. Yönetim kurulu başkanı
E. Müteselsil sorumluluk E. Avukat

4
Hukuki ve ekonomik bütünlükleri bozul- 9 Limited şirketler en fazla kaç ortakla kurula-
maksızın ve tasfiye yoluna gidilmeksizin kurumla- bilir?
rın yapılarının değişmesine ne ad verilir? A. 1
A. Birleşme B. 5
B. Bölünme C. 25
C. Tasfiye D. 50
D. Devir E. 100
E. Tür değiştirme
10 Kamu alacağını borçlusundan keserek tah-
5
Limited şirketlerin kuruluşu, yapıları ve tasfi- sil dairesine ödemek zorunda olan gerçek ve tüzel
ye süreçleri ile ilgili hükümler aşağıdaki kanunlar- kişiler, bu görevlerini kanuni süreler içinde yerine
dan hangisinde düzenlenmiştir? getirmedikleri takdirde ödenmeyen kamu alacak-
larından aşağıdakilerden hangisi sorumludur?
A. Vergi Usul Kanunu
B. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında A. Verginin asıl borçlusu
Kanun B. Kamu alacağının ödenmesi sürecinde kendile-
C. Kurumlar Vergisi Kanunu rine yüklenen sorumluluğu yerine getirmeyen
D. Türk Ticaret Kanunu vergi kesmek zorunda olanlar
E. Türk Medeni Kanunu C. Kanuni temsilciler
D. Kamu alacağını ödemekle yükümlü olan kayyım
E. Tasfiye memurları

50
Vergi İcra Hukuku

Yanıtınız yanlış ise “Kanuni Temsilcilerin

1. A 6. D Yanıtınız yanlış ise “Sorumluluk” konusunu
Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden
yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Kanuni Temsilcilerin Yanıtınız yanlış ise “Tasfiye Memurlarının
2. C 7. D
Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden
geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Tasfiye Memurlarının Yanıtınız yanlış ise “Kanuni Temsilcilerin
3. D 8. E
Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden
geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Tasfiye Memurlarının Yanıtınız yanlış ise “Limited Şirketlerin So-
4. E 9. D
Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden rumluluğu” konusunu yeniden gözden geçi-
geçiriniz. riniz.

Yanıtınız yanlış ise “Tasfiye Memurlarının Yanıtınız yanlış ise “Kamu Alacağının Kesi-
5. D 10. B
Sorumluluğu” konusunu yeniden gözden lip Ödenme Zorunluluğu” konusunu yeni-
geçiriniz. den gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
3 Anahtarı

AATUHK’de yer alan sorumluluk hükümleri de ilke olarak kamu alacağı-

nın unsurlarından olan vergi alacaklarını da kapsamaktadır. Vergi Usul
Kanunu’nda yer alan hükümler sadece bu kanun kapsamında yer alan vergi
Araştır 1 alacakları için geçerli iken AATUHK’de yer alan hükümler kanun kapsamına
giren tüm kamu alacakları için geçerli olduğundan, aksine hüküm bulunma-
ması halinde vergi alacakları için de geçerlidir.

Tasfiye halinde sorumluluk türü ile ilgili hükümleri 5520 sayılı Kurumlar
Vergisi Kanunu ile AATUHK’de görmek mümkündür. Kurumlar vergisi mü-
Araştır 2 kelleflerinin tasfiyesinde Kurumlar Vergisi Kanunu hükümleri uygulanırken,
diğer kurum ve işletmeler için ise AATUHK hükümleri uygulanmaktadır.

Türk Ticaret Kanunu’nun 537. maddesine göre; bir ya da daha çok gerçek ya
da tüzel kişi tarafından kurulan, esas sermayesi belli ve bu sermaye esas sermaye
paylarının toplamından oluşan ve bir ticaret unvanı altında kurulan şirket limited
şirkettir. Bu şirketlerin ortakları, şirketlerin borçlarından sorumlu olmayıp, sadece
Araştır 3 taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen
ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdür. Limited
şirketler, kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik konu için kurulabilmektedir.
Bu şirketlerin ortak sayısı 50’yi geçemez.

51
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Sorumluluk Türleri

Araştır Yanıt
3 Anahtarı

Kanuni Temsilci: Temsil yetkisinin kaynağı kanun olan temsilcidir. Kanuni

Araştır 4 temsilciler kanunun kendilerine yüklediği görevleri yerine getirmek zorun-
dadırlar.

Bölünme, sermaye şirketleri için öngörülmüş bir kurumdur. Bu şirketler dı-

Araştır 5
şında bölünme işlemi gerçekleştirilememektedir.

Kaynakça
Bahçeci Barış, Kamu Alacağını Takip Hukuku,
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
Candan Turgut, Kanuni Temsilcinin Vergi ve Diğer
Kamu Alacaklarından Sorumluluğu, 3. Baskı,
Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2006.
Çetiner Selma, Yüksel Armağan Bozkurt, Ticari
İşletme ve Şirketler Hukuku, Detay Yayıncılık,
Ankara, 2013.
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku,
5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Gözler Kemal, Hukukun Temel Kavramları, 17.
Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2019.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.
Taşkın Yasemin, Vergi Hukukunda Tevkifattan
Doğan Sorumluluk, Türkmen Kitabevi, İstanbul,
2017.

52
 Bölüm 4
Kamu Alacağının Ödenmesi
öğrenme çıktıları

Kamu Alacaklarında Ödeme Zamanı ve

Yeri
Kamu Alacaklarında Ödeme Şekilleri

1 2
1 Kamu alacaklarının ödenme zamanı
açıklayabilme
2 Kamu alacaklarının ödenme yerini ifade
edebilme
3 Kamu alacaklarının makbuz karşılığı
ödenmesi ve özel ödeme şekillerini
açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Ödeme • Ödeme Şekli • Ödeme Yeri • Vergi Cüzdanı

54
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Kamu alacakları özel kanunlarında belirtilen
zamanlarda ödenir (AATUHK, m. 37/1). Bu özel
kanunlar, VUK, m. 111’e göre vergi kanunları ve
diğer özel kanunlar olarak anlaşılmalıdır (Şim-
şek;1996:330-331).
6183 sayılı Kanun’da makbuz karşılığı ödeme-
nin yanı sıra özel ödeme şekillerine de yer verilmiş-
tir. Bu ödeme şekilleri çizgili çek kullanılarak öde-
me yapılması, mükellef hesabından aynı bankadaki
ilgili vergi dairesi ya da Merkez Bankası hesabına
aktarma yoluyla ödeme yapılması, bankalardaki
vergi daireleri ya da Merkez Bankası hesaplarına
ödeme yapılması, posta idaresi aracılığı ödeme ya-
pılması ve banka kartı, kredi kartı ve benzeri kart-
larla ödeme yöntemleri kullanılmaktadır. Ayrıca,
kamu alacağının ödenmesi dolayısıyla alınan bel-
geler ispatlayıcı belge olarak kullanılmaktadır.
KAMU ALACAKLARINDA ÖDEME
ZAMANI VE YERİ
Kamu alacağının ödenmesi yeni bir hukuki
durum ortaya çıkarmaktadır. Kamu alacaklısı açı-
sından ödeme alacağı ortadan kaldırırken, kamu
borçlusu açısından borç sona ermektedir. Alacaklı
ile borçlu arasındaki alacak-borç ilişkisi sona er-
mektedir. Bu açıdan kamu alacaklarında ödeme
yeri ve zamanı oldukça önemlidir.
Kamu Alacaklarında Ödeme Zamanı
Kamu alacağı özel kanunlarında belirtilen za-
manlarda ödenmekle birlikte, özel kanunlarında
ödeme zamanı belirtilmeyen kamu alacakları, Ha-
zine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek
usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde
ödenir. Ödeme süresinin son günü, kamu alacağı-
nın vadesi günüdür. Kamu borçlusunun istemesi
hâlinde, borcun ödeme süresinden önce ödenmesi
mümkündür (AATUHK, m. 37).
dikkat
Kamu alacaklarının ödeme süresinin son
günü vade tarihidir.
Kamu alacakları özel kanunlarında belirlenen
usule göre ödenir.
Kamu alacaklarından biri olan vergi ve buna
bağlı olan alacaklar için vergi kanunlarında ödeme
ve ödeme zamanları ile ilgili ayrı hükümler yer al-
maktadır.
Vergi Usul Kanunu’na göre, vergi borcu mü-
kellefin bu bakımdan bağlı olduğu vergi dairesine
ödenir (VUK, m. 110/1). Vergiler kanunlarında
belirtilen süreler içinde ödenir (VUK, m. 111/1).
Ödeme süresinin son günü ise verginin vadesi tari-
hidir (VUK, m. 111/2).
Mücbir sebepler, zor durum ve veraset ve intikal
vergisinde ek süre hükümlerinin uygulanması do-
layısıyla sürenin uzaması hâlinde, vade uzayan sü-
renin bittiği gün olmaktadır (VUK, m. 111/3). Be-
yannamenin posta ile gönderilmesi hâlinde, beyan
edilen vergi tahakkuk işleminin bitmesi beklen-
meksizin vadesinde ödenir (VUK, m. 111/4). Ha-
zine ve Maliye Bakanlığına 500’den fazla mükellefi
olan vergi dairelerine para yatırmak bakımından
vadenin bitmesini takip eden tarihten başlayarak
15 gün içinde gün belirleme yetkisi verilmiştir
(VUK, m. 111/5).
Hazine ve Maliye Bakanlığı; mücbir sebep hâli
ilan edilen yerlerdeki mükelleflerin, ödeme süresi
afet tarihinden sonraya rastlayan her türlü vergi,
ceza ve gecikme faizleri ile mücbir sebep düzenle-
meleri kapsamında verecekleri beyannamelere isti-
naden tahakkuk ettirilen vergilerin ödeme süreleri-
ni, vadelerinin bitim tarihinden itibaren azamî bir
yıl süreyle uzatmaya yetkilidir. Bu yetki; bölge, il,
ilçe, mahal ve afetten zarar görenler ile afetten zarar
görme derecesi veya vergi türleri itibarıyla farklı sü-
reler tespit etmek suretiyle de kullanılabilir (VUK,
m. 111/6). 
Bu şekilde belli edilen günler verginin vadesi ye-
rine geçmektedir (VUK, m. 111/7). Bazı özel du-
rumlar için ise Vergi Usul Kanunu’nun 112. mad-
desinde özel ödeme zamanlarına da yer verilmiştir.
Çeşitli Kamu Alacaklarında Normal
Ödeme Zamanları
Beyan esasına dayalı vergiler kendi kanunların-
da belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde mükellef-
lerin beyanları üzerine tarh ve tahakkuk ettirilir ve
kanunda belirtilen sürelerde ödenir.
55

Gelir Vergisi Kanunu’na göre; bir takvim yılına
ait yıllık beyanname izleyen yılın Mart ayının ba-
şından yirmi beşinci günü akşamına kadar; gelirin
sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan
oluşması halinde izleyen yılın Şubat ayının başın-
dan yirmi beşinci günü akşamına kadar verilir. Ta-
hakkuk eden vergiler ise sırasıyla Mart ve Temmuz
ayları ile Şubat ve Haziran aylarında olmak üzere
iki eşit taksitte ödenir. Takvim yılı içinde memleketi
terk edenlerin beyannameleri terkten önceki 15 gün
içinde, ölüm hâlinde ise ölüm tarihinden itibaren 4
ay içinde verilir (GVK, m. 92; 117).
Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre; yıllık be-
yanname hesap döneminin kapandığı ayı izleyen
dördüncü ayın birinci gününden yirmi beşinci
günü akşamına kadar verilir (KVK, m. 14; 25).
Vergi aynı ayın sonuna kadar taksitlendirilmeksizin
bir defada ödenir (KVK, m. 21; 29).
Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre; katma
değer vergisi beyannamesi, mükellefler ve vergi ke-
sintisi yapmakla sorumlu tutulanlar tarafından de-
vam eden ayın yirmi dördüncü günü akşamına ka-
dar ilgili vergi dairesine vermekle yükümlüdürler.
Vergi aynı ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar
ödenir. Katma değer vergisi beyanının gümrük gi-
riş beyannamesi ya da özel beyanname ile yapılması
gerektiği hallerde bu beyannameler vergi mükelle-
fiyetinin başladığı anda ilgili gümrük idaresine ve-
rilir. İşi bırakan mükelleflere ait katma değer vergisi
beyannamesi, işin bırakıldığı tarihi izleyen ayın yir-
mi dördüncü günü akşamına kadar verilmektedir
(KDVK, m. 40; 46).
5510 sayılı  Kanun’un 4. maddesinin birinci
fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıları  çalış-
tıran genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri
ile muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin uy-
gulamasının pilot illeri dışında kalan özel sektör
işyerleri, cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri
asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet
belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izle-
yen ayın yirmi üçünde Sosyal Güvenlik Kurumu-
na göndereceklerdir.
Kamu Alacaklarında Erken Ödeme
İndirimi
Kamu alacağının kanuni ödeme sürelerinden
önce ödenmesi hâlinde amme borçlusuna ödeme
tarihinden kanuni ödeme süresinin son gününe
kadar, her gün için aylık %4 oranında bir indirim
56
Kamu Alacağının Ödenmesi
uygulanarak alacağın bir an önce hazineye inti-
kalinin sağlanması amacıyla “erken ödeme indi-
rimi” düzenlenmiştir. İndirimin borçluya sundu-
ğu avantajla erken ödemeyi özendirmek suretiyle
kamu alacağının gönüllü uyumla hızlı bir şekilde
tahsilini sağlayarak kamu yararına hizmet etmesi
beklenmekle birlikte, oranın Bakanlar Kurulunun
20.09.1997 tarihli, 97/9942 sayılı kararı ile %0
olarak belirlenmesiyle indirim uygulama dışı bıra-
kılmıştır.
Vergi Alacaklarında Özel Ödeme
Zamanları
Bazı durumlar için geçerli olmak üzere, özel
kanunlarda düzenlenen kanuni ödeme zamanları
dışında Vergi Usul Kanunu’nun 112. maddesinde,
vergi ayırımı yapılmaksızın özel ödeme zaman-
larına yer verilmiştir. İkmalen, re’sen ve idarece
tarh edilen vergilerde; memleketi terk veya ölüm
hâllerinde, vergi mahkemesinde dava açılması ne-
deniyle tahsili durdurulan vergilerde ve uzlaşma
konusu yapılan vergilerde, verginin türü ne olursa
olsun ortak ödeme zamanları uygulanmaktadır.
İkmalen, Re’sen ve İdarece Tarh
edilen Vergilerde Özel Ödeme
Zamanı
İkmalen, re›sen veya idarece tarh olunan ver-
giler taksit zamanlarından önce tahakkuk etmişse
taksit süreleri içinde; taksit süreleri kısmen veya
tamamen geçtikten sonra tahakkuk etmişse geç-
miş taksitler, tahakkuk tarihinden başlayarak bir ay
içinde ödenir.
Memleketi Terk ve Ölüm Gibi
Mükellefin Kalkmasını Gerektiren
Hallerde Ödeme Zamanı
Memleketi terk ve ölüm gibi mükellefiyetin
kalkmasını gerektiren hâller dolayısıyla beyan üze-
rine tarh olunan vergiler, beyanname verme sürele-
ri içinde ödenir.
Mükellefin, vadeleri bu süreden sonra gelen
vergileri de aynı süre içinde alınır. Memleketi terk
edenlerin, ölenlerin veya benzeri hâller dolayısıyla
mükellefiyetleri kalkanların ikmalen, re’sen veya
idarece tarh olunan vergileri tahakkuk tarihinden
başlayarak bir ay içinde ödenir.
Vergi İcra Hukuku
Buradaki tahsil süreleri, AATUHK uyarınca te-
minat gösterildiği takdirde, ilgili vergi kanununda
belirtilen taksit zamanına kadar, taksit zamanı geç-
miş ise üç ay uzatılır.
Vergi Mahkemesinde Dava Açılması
Dolayısıyla Tahsili Durdurulan
Vergilerde Ödeme Zamanı
Vergi mahkemesinde dava açma dolayısıyla
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 4
numaralı fıkrası uyarınca tahsili durdurulan vergi-
lerden taksit süreleri geçmiş olanlar, vergi mahke-
mesi kararına göre hesaplanan vergi ihbarnamesi-
nin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir.
Uzlaşma Konusu Yapılan Vergi ve
Cezalarda Ödeme Zamanı
Uzlaşma vaki olduğu takdirde, uzlaşma tuta-
nağı, vergi ve cezalarından ödeme zamanlarından
önce ilgiliye tebliğ edilmişse, kanuni ödeme za-
manlarında; ödeme zamanları kısmen ya da ta-
mamen geçtikten sonra ilgiliye tebliğ edilmişse;
ödeme süresi geçmiş olanlar uzlaşma tutanağının
tebliğinden itibaren bir ay içinde;
Uzlaşma vaki olmadığı takdirde, Vergi Usul
Kanunu’nun 112 ve 368. maddeleri ile 2577 sayılı
İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. maddesi-
nin 4 numaralı bendi hükmü çerçevesinde ödenir
(VUK, Ek madde 8).
Kamu Alacaklarında Ödeme Yeri
Özel hukukta borcun ödeneceği yer alacaklı ve
borçlunun açık ya da zımni olarak isteğine göre
belirlenmektedir (Gerçek, 2017: 65). Türk Borçlar
Kanunu’nun 89. maddesine göre;
“Borcun ifa yeri, tarafların açık veya örtülü irade-
lerine göre belirlenir.
Aksine bir anlaşma yoksa, aşağıdaki hükümler
uygulanır:
1. Para borçları, alacaklının ödeme zamanın-
daki yerleşim yerinde,
2. Parça borçları, sözleşmenin kurulduğu sıra-
da borç konusunun bulunduğu yerde,
3. Bunların dışındaki bütün borçlar, doğum-
ları sırasında borçlunun yerleşim yerinde,
ifa edilir.”
Kamu alacaklarının ödeme yerleri, kanunla be-
lirlenmektedir. Vergi hukukunda borcun ödenece-
ği yerin belirlenmesinde vergi kanunları hükümleri
geçerli iken, özel kanunlarında borcun nereye öde-
neceği belirtilmemişse AATUHK hükümleri uygu-
lanmaktadır (Gerçek, 2017: 67).
“Vergi borcu, mükellefin bu bakımdan bağlı ol-
duğu vergi dairesine ödenir.
Mükellef vergi borcunu vergi dairesinin bulundu-
ğu belediye sınırlarının dışındaki vergi dairelerine
de yatırabilir. Bu takdirde ödemenin hangi vergi
dairesi hesabına yapıldığının bildirilmesi şarttır”
(VUK, m. 110).
Bu madde hükmüne göre vergi borcunun mü-
kellefin o vergi bakımından bağlı olduğu vergi
dairesine ödenecektir. O vergi dairesi de verginin
kendi özel kanununda belirtilen tarha yetkili vergi
dairesidir.
Örneğin;
Gelir Vergisi Kanunu’na göre;
“Gelir Vergisi, mükellefin ikametgahının bulun-
duğu yer vergi dairesi tarafından tarh edilmektedir.
Şu kadar ki;
1. İş yeri ve ikametgâhı ayrı vergi daireleri böl-
gesinde bulunan mükelleflerin vergileri, Ma-
liye Bakanlığınca uygun görüldüğü takdirde
ve mükellefe de evvelden bildirmek kaydiyle iş
yerinin bulunduğu;
2. Diğer ücretlerle, gezici olarak çalışanların ti-
caret ve serbest meslek kazançlarının vergileri,
bu ücret ve kazanç sahiplerinin ikametgahla-
rının bulunduğu yerin vergi dairesince tarh
edilmemişse faaliyetlerini icra ettikleri;
3. Dar mükellefiyete tabi olanların vergileri, be-
yannamelerini vermeye mecbur oldukları;
Yerin vergi dairesince tarafından tarh edilmekte-
dir” (GVK, m. 106).
Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre;
“Mükellefin bağlı olduğu vergi dairesi, kurumun
kanunî veya iş merkezinin bulunduğu yerin vergi da-
iresidir” (KVK, m. 14/6).
Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre;
“1. Katma Değer Vergisi, mükellefin iş yerinin
bulunduğu yer vergi dairesince tarholunur.
57
 Kamu Alacağının Ödenmesi

2. Mükellefin, ayrı ayrı vergi dairelerinin faaliyet bölgelerinde iş yerleri varsa, Katma Değer Vergisi, Gelir
veya Kurumlar Vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesi tarafından tarholunur.
3. Gayrimenkul teslimlerinde mükellefin istemi halinde, Katma Değer Vergisi beyan üzerine gayrimenku-
lün bulunduğu yer vergi dairesince tarholunur.
4. İthalde alınan katma değer vergisi ilgili gümrük idaresince tarholunur.
5. İkametgâhı, kanunî merkezi ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayanlar tarafından motorlu kara taşıtla-
rıyla Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılığa ait Katma Değer
Vergisi de, ilgili gümrük idaresince tarholunur.
6. Maliye ve Gümrük Bakanlığı, faaliyetin gereğini göz önünde tutarak mükellefin müracaatı üzerine veya
resen, tarh yerini tayin etmeye yetkilidir” (KDVK, m. 43).
Diğer vergi kanunlarında da benzer hükümleri görmek mümkündür.
Vergilerin kendi özel kanunlarında bu konuda hüküm bulunmayan hâllerde ise AATUHK hükümleri
uygulanır.
Ödeme yeri gösterilen kamu alacakları bu yerlere, ödeme yeri gösterilmemiş olan kamu alacakları,
borçlunun ikametgahının bulunduğu yerdeki tahsil dairesine ödenir. Özel kanunlarında ödeme yeri gös-
terilmiş olsun, olmasın, borçlunun alacaklı tahsil dairesindeki hesabı bildirilmek şartıyla ödeme bu yerin
belediye sınırları dışındaki tahsil dairelerine de yapılabilir (AATUHK, m .39).

Öğrenme Çıktısı

1 Kamu alacaklarının ödenme zamanı açıklayabilme

2 Kamu alacaklarının ödenme yerini ifade edebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarının öden-

Kamu alacaklarında öden-
me yeri kavramını açıklayın.
Vergi mahkemesine dava açıl-
mesinde kanuni ödeme za-
ması ödeme açısından nasıl
manları ile özel ödeme za-
bir sonuç doğurur açıklayın.
manlarını karşılaştırın.

KAMU ALACAKLARINDA ÖDEME ŞEKİLLERİ

Kamu alacaklarının ödenmesinde bazı ödeme şekilleri öngörülmüştür. Bu ödeme şekilleri temelde
makbuz karşılığı ödeme olmakla birlikte bu ödeme yöntemi dışında bazı özel ödeme şekilleri de uygula-
nabilmektedir.

Makbuz Karşılığı Ödeme

Kamu alacağı, esas olarak alacaklı tahsil dairesinin yetkili ve sorumlu memurları tarafından verilecek,
şekli ilgili kamu idareleri tarafından belirlenen, makbuzlar karşılığı ödenir. Makbuz karşılığı yapılmayan
ödemelerle yetkili ve sorumlu memurlardan başka kimselere yapılan ödemeler kamu alacağına mahsup
edilememektedir. Borçlular makbuzlarını kamu alacağının tahsil zamanaşımı süresi sonuna kadar sakla-
maya ve sorumlu memurlar tarafından istendiği zaman göstermeye mecburdurlar. Makbuzun posta ile
gönderilmesinin gerekli olduğu durumlarda posta masrafı alacaklı kamu idaresine aittir. Özel kanunlarda
makbuz verilmesi usulü dışında, başka şekillerde yapılan tahsilâta ilişkin hükümlerin de saklı tutulmuştur
(AATUHK, m. 40).

58
Vergi İcra Hukuku
Özel Ödeme Şekilleri
Esas olarak makbuz karşılığı ödeme yapılma-
sı usulü kabul edilmiş olmakla birlikte, kanunda
özel ödeme şekillerine de yer verilmiştir. Hazine ve
Maliye Bakanlığına düzenleme yetkisi verilen özel
ödeme şekilleri şu şekildedir (AATUHK, m. 41/2):
• Çizgili çek kullanılarak ödeme,
• Mükellef hesabından aynı bankadaki ilgili
vergi dairesi veya Merkez Bankası hesabına
aktarma yapılarak ödeme,
• Vergi dairelerinin veya Merkez Bankasının
hesabı bulunan bankalara bu daireler hesa-
bına yatırılarak ödeme,
• Postaneler aracılığı ile ödeme,
• Banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar
kullanılarak ödeme.
Bankalar tarafından tahsil edilen ya da banka
kartı, kredi ve benzeri kartlar kullanımı karşılığı
olarak ödenmesi gereken paraların kanunda be-
lirtilen süreler içinde T.C. Merkez Bankasına ya
da ilgili vergi dairesine aktarılması gerekmektedir.
Nakden ya da kartla yapılan ödemelerin Merkez
Bankasına aktarılması süresi, tahsilatın nakden ya-
pılması halinde, tahsil tarihinden itibaren en çok 7
gün, kredi kartı ile ödeme yapılması hâlinde, işlem
tarihinden itibaren en çok 20 gündür. Posta ara-
cılığıyla ödeme yapılması durumunda ise yatırılan
paraların ödemenin yapıldığı tarihten itibaren en
çok 10 gün içinde ilgili vergi dairesine aktarılma-
sı zorunludur (AATUHK, m. 41/3). Hazine ve
Maliye Bakanlığına, bu süreleri, alacak türleri ya
da bankalara göre azami süreleri aşmamak kaydıy-
la farklı şekillerde belirleme yetkisi de verilmiştir
(AATUHK, m. 41/4).
Bankalarca tahsil edilen veya banka kartı, kredi
kartı ve benzeri kartlar kullanımı karşılığı olarak
ödenmesi gereken paralar süresinde Merkez Ban-
kasına aktarılmadığı, postaneler vasıtasıyla yapılan
ödemeler süresinde vergi dairelerine intikal ettiril-
mediği takdirde, söz konusu kamu alacağı, tahsilâtı
yapan bu kuruluşlardan gecikme zammı uygulana-
rak tahsil edilir (AATUHK, m. 41/5).
Tahsilatı yapan veya banka kartı, kredi kartı
ve benzeri kartlar kullanımından dolayı ödeme
yapması gereken banka şube müdürleri, tah-
sil edilen paraların belirlenen sürelerde Merkez
Bankası’na aktarılmasından, postane veya posta
çek merkezi müdürleri ise postane aracılığı ile
yapılan ödemelerin belirlenen sürelerde ilgili
vergi dairelerine intikal ettirilmesinden sorum-
ludurlar (AATUHK, m. 41/6).
Çekle ya da Aktarma Emri ile Yapılan
Ödemelere İlişkin Özel Hükümler
Kamu alacağının ödenmesi için Türk Ticaret
Kanunu hükümlerine uygun olarak düzenlenen
çek, ilgili vergi dairesi adına, emre yazılı olmadığı
kaydı ile bir banka üzerine çekilir. Alacağın teşhi-
sine yaramak ve Türk Ticaret Kanunu’na aykırı ol-
mamak üzere çek üzerine eklenecek bilgileri belir-
lemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Çek veya aktarma emrinin veya banka kartı,
kredi kartı ve benzeri kartlar ile yapılan ödemenin
herhangi bir sebeple gerçekleştirilememesi halinde,
kamu alacaklısının borçluya karşı rücu hakkı saklı-
dır. Ödemenin çek veya aktarma emrinin kabul edil-
memesi dolayısıyla gerçekleştirilememesi hâlinde,
durum belgelenerek aktarma isteyene, keşideciye
veya bunların temsilcilerine tebliğ edilir ve kabul
edilmeyen çek iade olunur (AATUHK, m. 42).
Çizgili çek ile ilgili hükümler Türk Ticaret
Kanunu’nun 803. maddesinde yer almaktadır. Bu
madde hükmüne göre; bir çekin düzenleyeni ya da
hamili onu kanunun 804. maddesinde gösterilen
sonuçları ortaya çıkarmak üzere çizebilir. Çekin
çizilmesi, çekin ön yüzüne birbirine paralel iki
çizgi çekilerek yapılır. Çekler genel ya da özel ola-
rak çizilir. Genel çizgili çek; iki çizgi arasına hiçbir
ibare konmamış ya da ‘banka’ kelimesi ya da buna
benzer bir ibare konulmuş çektir. Özel çizgili çek
iki çizgi arasına belirli bir bankanın ticaret unvanı
yazılmış çektir. Genel çizgili çek özel çizgili çeke
dönüştürülebilir. Ancak özel çizgili çek genel çizgili
çeke dönüştürülemez. Çizgilerin ya da anılan ban-
kanın ticaret unvanının silinmesi çekin hükümsüz
sayılması sonucunu ortaya çıkarır.
dikkat
Çekler genel ya da özel olarak çizilir. Genel
çizgili çek; iki çizgi arasına hiçbir ibare kon-
mamış ya da ‘banka’ kelimesi ya da buna ben-
zer bir ibare konulmuş çektir. Özel çizgili çek;
iki çizgi arasına belirli bir bankanın ticaret un-
vanı yazılmış çektir.
59

Kamu alacağının ödenmesinde kullanılan çek-
lerin, tahsil dairesine, postaya ya da verildiği tarihte
ya da en çok bir gün önce düzenlenmiş olmaları
gerekmektedir. Daha eski tarihli çekler kabul edil-
memektedir (AATUHK, m. 43).
dikkat
Genel çizgili çek, muhatap tarafından
ancak bir bankaya ya da muhatabın bir
müşterisine ödenebilir (TTK, m. 804/1).
Özel çizgili çek, muhatap tarafından ancak
ticaret unvanı gösterilen bankaya ya da bu
banka muhatap ise onun müşterisine öde-
nebilir Ticaret unvanı gösterilen banka,
bedelin tahsilini diğer bir bankaya devre-
debilir (TTK, m. 804/2).
Özel Ödeme Şekillerinde Ödeme
Tarihi
Özel ödeme şekillerine dayanılarak yapılan öde-
melerde çekin tahsil dairesine ya da bankaya veril-
diği, paranın bankaya ya da postaneye yatırıldığı,
banka, kredi kartı ve benzeri kartlar ile yapılan
ödemelerde işlemin kartla yapıldığı, aktarım emri
üzerine paranın tahsil dairesi hesabına geçtiği gün
ödeme yapılmış kabul edilir (AATUHK, m. 44).
Vergi Cüzdanları
Vergi, resim gibi belli bir kamu alacağı ile de-
vamlı olarak mükellef tutulanlar adına tahakkuk
ettirilen kamu alacakları ile bunlardan yapılan tah-
silatı göstermek üzere vergi cüzdanları düzenlenir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı vergi cüzdanlarının
fiyatını, içereceği bilgileri, cüzdan almaya dair şe-
kil ve esasları, hangi vergiler için uygulanacağını,
cüzdanların kimlere verileceğini ve uygulama za-
manını belirleme yetkisine sahiptir. Diğer kamu
idareleri, alacaklarının mahiyetine uygun olarak
vergi cüzdanlarının şeklinde ve kullanılış tarzında
değişiklik yapabilirler. Vergi cüzdanlarındaki her
türlü bilgi tahsil daireleri tarafından, tahsile dair
kayıtlar ise tahsil daireleri, postaneler ya da ban-
kalar tarafından yazılır, imzalanır ve mühürlenir
(AATUHK, m. 45).
60
Kamu Alacağının Ödenmesi
dikkat
Vergi Cüzdanı: Vergi, resim gibi belli bir
kamu alacağı ile devamlı olarak mükellef tu-
tulanlar adına tahakkuk ettirilen kamu alacak-
ları ile bunlardan yapılan tahsilâtı göstermek
üzere düzenlenen karnedir.
Ödemenin İspatı
Kamu alacağının ödendiği, yetkili ve sorumlu
memurlar tarafından verilen makbuzlar ile tahsil
daireleri, bankalar ya da postaneler tarafından vergi
cüzdanlarına yazılarak imzalanıp mühürlenen tah-
sile ait kayıtlarla ispatlanabilir (AATUHK, m. 46).
dikkat
Amme borçluları, borçlarını nakit veya çiz-
gili çekle ödemeleri halinde, makbuz alma-
ları ve bu makbuzu bir ispat vasıtası olarak
zamanaşımı süresi sonuna kadar saklama-
ları gerekir.”
Ödemenin Mahsup Edileceği
Alacaklar
Kamu alacağına karşılık isteğe bağlı yapılan
ödemeler sırasıyla; ödeme süresi başlamış henüz
vadesi geçmemiş, içinde bulunulan takvim yılı
sonunda zamanaşımına uğrayacak, aynı tarihte
zaman aşımına uğrayacak alacaklarda her birine
orantılı olarak, vadesi önce gelen ve teminatsız
veya az teminatlı olana mahsup edilir. Ödemenin,
alacak aslı ile fer’ilerinin tamamını karşılamaması
halinde mahsup alacağın asıl ve fer’ilerine orantılı
olarak yapılır (AATUHK, m. 47/1).
Kamu alacağına karşılık cebren tahsil olunan
paralar; önce parayı tahsil eden dairenin, artarsa
aynı kamu idaresinin takibe iştirak etmiş olan di-
ğer alacaklı tahsil dairelerinin takip konusu alacak
aslı ve fer’ilerine orantılı olarak mahsup edilir (AA-
TUHK, m. 47/2).
Bu düzenlemelerle bir taraftan, borçlunun çeşitli
borçlarına karşılık olarak isteğe bağlı olarak yapmış
olduğu ödemeler ile tahsil daireleri tarafından ceb-
Vergi İcra Hukuku

ren tahsil olunan paraların mahsup sırası belirlenir-
ken, diğer taraftan gerek isteğe bağlı ödemelerin,
gerekse cebren tahsil olunan paraların alacak aslı ve
fer’ilerinin tamamını karşılamaması halinde, mahsu-
bun alacak aslı ve fer’ilerine orantılı olarak yapılacağı
hüküm altına alınmıştır (Oktar, 2019: 339).
Kamu borçlusunun çeşitli borçlarına karşılık
rızaen yaptığı ödemelerle, tahsil dairelerince ceb-
ren tahsil olunan paraların mahsup sırasına ilişkin
olarak AATUHK, m.47’de yer alan hükümler hak-
kında, Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No:1’de
ayrıntılı açıklamalara yer verilmektedir.
Düzenleme ile mahsup işlemlerinde gerek rıza-
en yapılan ödemelerin gerekse cebren tahsil olunan
paraların alacak aslı ve fer’ilerinin tamamını karşıla-
maması hâlinde, ödemenin alacak aslı ve fer’ilerine
orantılı olarak mahsup edilmesi esası getirilmiştir.
Kamu borçlusunun ödeme süresi başlamış henüz
vadesi geçmemiş borçlarına karşılık yapacağı ödeme-
ler öncelikle bu alacaklara mahsup edilecektir.
Ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş
alacağın aynı vadeli birden fazla türden olması ve
yapılan ödemenin alacağın tamamını karşılamama-
sı hâlinde ödemenin mahsubu; borçlunun talebi
doğrultusunda, talep bulunmaması halinde tama-
mı karşılanabilen alacaktan başlanarak yapılacaktır.
Diğer taraftan, amme alacaklarının ödeme za-
manları belirli süreleri kapsamaktadır. Amme borç-
lusu, borcunu bu sürenin herhangi bir gününde
ödeyebilir. Bu husus dikkate alınarak amme borç-
lusunun ödeme yaptığı tarihte, vadesi sona erecek
borcu bulunmaması hâlinde, vadesi geçmiş borçla-
rına karşılık ödeme yapması mümkündür.
Ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş
aynı vadeli alacaklar içinde alacak asıllarının yanı
sıra gecikme faizi gibi fer’i alacakların bulunması
halinde kısmi ödemelerin mahsubunda aşağıda
açıklandığı şekilde işlem yapılacaktır.
• Ödeme süresi başlamış henüz vadesi geç-
memiş aynı vadeli birden fazla türden ala-
caklara karşılık yapılacak kısmi ödemelerde;
• Aynı vadeli alacakların, örneğin gelir vergisi
ve damga vergisi gibi, sadece alacak asılla-
rından oluşması hâlinde, tebliğin yukarıda
belirtilen bölümü uyarınca,
• Aynı vadeli alacakların asli ve fer’i alacaklar-
dan, örneğin gelir vergisi, gecikme faizi, gelir
vergisine bağlı vergi ziyaı cezası, damga ver-
gisi, gecikme faizi ve damga vergisine bağlı
vergi ziyaı cezasından oluşması hâlinde;
• Gelir vergisi ve buna ait gecikme faizi bir
grup, damga vergisi ve buna ait gecikme fa-
izi ayrı bir grup, gelir vergisi ve damga ver-
gisine ait cezaların her biri de ayrı ayrı birer
grup olarak dikkate alınacak,
Söz konusu gruplardan borçlunun talebi bu-
lunması halinde bu talep doğrultusunda, talep bu-
lunmaması halinde tamamı karşılanabilen alacak
grubundan başlamak üzere,
• Orantı hükmü de göz önünde bulunduru-
larak, mahsup yapılacaktır.
Mahsup işleminde, her bir alacak aslının,
fer’ileri ile birlikte tahsil edilmesi esastır. Ancak,
mahsup edilecek tutarın alacak aslı ve fer’ilerinin
tamamını karşılamaması hâlinde mahsup, alacak
aslı ve fer’ilerine orantılı olarak yapılacaktır.
Ödeme emri tebliği veya teminatlı alacaklar için
yapılan bildirim üzerine verilen sürelerde veya daha
sonraki tarihlerde yapılacak ödemeler bu tebligatlar-
la istenilen alacaklara mahsup edilecektir. Ödemenin
alacak aslı ve fer’ilerini karşılamaması hâlinde mahsup
alacak aslı ve fer’ilerine orantılı olarak yapılacaktır.

Öğrenme Çıktısı

3 Kamu alacaklarının makbuz karşılığı ödenmesi ve özel ödeme şekillerini açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarının tahsil da-

Kamu alacaklarında özel
iresinin yetkili memurları ta- Kamu alacaklarında öde-
ödeme şekillerini ve bunla-
rafından makbuz karşılığında menin ispatını açıklayın.
rın sonuçlarını açıklayanız.
ödenmesini açıklayınız.

61
 Kamu Alacağının Ödenmesi

1 Kamu alacaklarının ödenme zamanı

açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

2 Kamu alacaklarının ödenme yerini

ifade edebilme

Kamu Alacaklarında Ödeme

Zamanı ve Yeri

Kamu alacakları özel kanunlarında süre belirtilmişse belirtilen sürelerde, süre belirtilmemişse Hazine ve Maliye
Bakanlığınca belirlenecek usule göre, yapılacak tebliğden itibaren bir ay içinde ödenmektedir. Özel kanunla-
rında ödeme yeri gösterilen kamu alacakları bu yerlere, eğer ödeme yeri gösterilmemişse kamu alacakları ise,
borçlunun yerleşim yerinin (ikametgâhının) bulunduğu yer tahsil dairesine ödenir.

Kamu alacaklarının makbuz karşılığı

3 ödenmesi ve özel ödeme şekillerini
açıklayabilme

Kamu Alacaklarında Ödeme

Şekilleri

Kamu alacaklarının ödenmesinde bazı ödeme şekilleri öngörülmüştür. Kamu alacağı, esas olarak alacaklı tahsil
dairesinin yetkili ve sorumlu memurları tarafından verilecek, şekli ilgili kamu idareleri tarafından belirlenen
makbuz karşılığında ödenmekte olup kamu borçluları makbuzunu tahsil zaman aşımının süresinin sonuna ka-
dar saklamaya ve istenildiğinde yetkili memurlara göstermek zorundadır.
Makbuz karşılığı ödeme dışında bazı özel ödeme şekilleri de uygulanabilmektedir. Bunlar; çizgili çekle ödeme
yapılması, mükellef hesabından aynı bankadaki ilgili vergi dairesi ya da Merkez Bankası hesabına aktarma yolu
ile ödeme yapılması, bankalardaki vergi daireleri ya da Merkez Bankası hesaplarına ödeme yapılması, posta ara-
cılığıyla ödeme yapılması ve banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanılarak ödeme yapılmasıdır. Vergi,
resim gibi bir kamu alacağı ile devamlı olarak mükellef tutulanlar adına tahakkuk ettirilen kamu alacaklarını ve
bunlardan yapılan tahsilatı göstermek üzere vergi cüzdanı borçluya vergi cüzdanı denilen bir karne verilmektedir.
Kamu alacağının ödenmesinde düzenlenen belgeler ispatlayıcı belge niteliğine sahiptir.

62
Vergi İcra Hukuku
1 Özel kanunlarında ödeme zamanı belirlen-
memiş kamu alacakları ne zaman ödenir?
A. Tebliğ tarihinde
B. Tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde
C. Tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde
D. Tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde
E. Tebliğ tarihinden itibaren 3 ayiçinde
2 Memleketi terk gibi mükellefiyetin kalkma-
sını gerektiren durumlarda beyan üzerine tarh olu-
nan vergiler ne zaman ödenir?
A. Memleketi terk tarihinde
B. Beyanname verme süresi içinde
C. Memleketi terk tarihinden itibaren 25 gün
önce
D. Memleketi terk tarihinden itibaren 15 gün sonra
E. Memleketi terk tarihinden itibaren 3 ay sonra
3 Çizgili çekler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A. Genel çizgili çek özel çizgili çeke dönüşür.
B. Çizgili çekler Türk Ticaret Kanunu’nda düzen-
lenmiştir.
C. Özel çizgili çekler genel çizgili çeke dönüşemez.
D. Genel çizgili çekler iki paralel çizgi çekilmiş ve
iki çizgi arasına herhangi bir işaret konmamış
ya da banka ya da benzer kelime konmuş çek-
lerdir.
E. Çizgilerin ya da anılan bankanın ticaret unva-
nının silinmesi çekin hükümsüz sayılması so-
nucunu doğurmaz.
4 Kamu alacağının ödendiği aşağıdakilerden
hangisi ile tespit edilir?
A. Telefon kayıtları
B. İlgili firmalar tarafından düzenlenmiş faturalar
C. Yetkili ve sorumlu memurlarca verilen makbuzlar
D. Tahsil dairelerindeki memurlar tarafından dü-
zenlenen belgeler
E. Beyannameler
5 Gelir vergisi kaç taksitte ödenir?
A. Tek taksit
B. İki taksit
C. Üç taksit
D. Dört taksit
E. Beş taksit
6 Vadesi geçmiş alacaklar için isteğe bağlı ya-
pılan ödemeler öncelikle aşağıdaki alacaklardan
hangisi için uygulanır?
neler öğrendik?
A. Ödemenin yapıldığı takvim yılı sonunda za-
man aşımına uğrayacak alacaklara
B. Ödemenin yapıldığı ayda ödeme süresi geçmiş
alacaklara
C. Ödemenin yapıldığı yılda ilk ödenmesi talep
edilen alacaklara
D. Ödemenin yapıldığı ayda öncelikli olarak vergi
alacaklarına
E. Ödemenin yapıldığı takvim yılı sonunda öde-
me süresi geçmiş alacaklara
7 Nakden ya da kartla yapılan ödemelerin
Merkez Bankası’na aktarılması süreleri ödemenin
nakden yapılması durumunda kaç gündür?
A. Tahsil tarihinde
B. Tahsil tarihinden itibaren en çok yedi gün
C. Tahsil tarihinden itibaren en çok onbeş gün
D. Tahsil tarihinden itibaren üç ay içinde
E. Tahsil tarihinden itibaren 1 yıl içinde
8 Makbuz karşılığı ödemeler ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A. Makbuzların şekli genel olarak belirlenir.
B. Makbuzlar tarh zamanaşımı süresi kadar saklanır.
C. Makbuzlar tahsil zamanaşımı süresi kadar saklanır.
D. Makbuz karşılığı yapılmayan ödemeler ile yetkili
ve sorumlu memurlardan başka kimselere yapı-
lan ödemeler kamu alacağına mahsup edilir.
E. Makbuzla ödeme kamu alacaklarının ödenme-
sinde kullanılan bir ödeme şekli değildir.
9 Vergi, resim gibi bir kamu alacağı ile devamlı
olarak mükellef tutulanlar adına tahakkuk ettirilen
kamu alacaklarına ve bunlardan yapılan tahsilatı
göstermek üzere düzenlenen belgelere ne ad verilir?
A. Vergi cetveli
B. Tahakkuk belgesi
C. Vergi cüzdanı
D. Tahsilat belgesi
E. Ödeme emri
10 Kamu alacaklarında erken ödeme indirimi
oranı yüzde kaçtır?
A. 0 B. 5
C. 10 D. 15
E. 20
63
 Kamu Alacağının Ödenmesi

Yanıtınız yanlış ise “Ödemenin Mahsup Edi-

1. D Yanıtınız yanlış ise “Özel Ödeme Zamanları” 6. A
leceği Alacaklar” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

Yanıtınız yanlış ise “Memleketi Terk ve

2. B 7. B
Ölüm Gibi Mükellefin Kalkmasını Gerek- Yanıtınız yanlış ise “Özel Ödeme Şekilleri”
tiren Hallerde Ödeme Zamanı” konusunu konusunu yeniden gözden geçiriniz.
yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise ‘‘Çekle ya da Aktarma

3. C Emri ile Yapılan Ödemelerine İlişkin Özel 8. C Yanıtınız yanlış ise “Makbuz Karşılığı Öde-
Hükümler’’ konusunu yeniden gözden ge- me” konusunu yeniden gözden geçiriniz.
çiriniz.

4. D Yanıtınız yanlış ise “Ödemenin İspatı” konu- 9. C Yanıtınız yanlış ise “Makbuz Karşılığı Öde-
sunu yeniden gözden geçiriniz. me” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Çeşitli Kamu Alacakla- Yanıtınız yanlış ise “Çeşitli Kamu Alacakla-
5. B 10. A
rında Normal Ödeme Zamanları” konusunu rında Normal Ödeme Zamanları” konusunu
yeniden gözden geçiriniz. yeniden gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
4 Anahtarı

Kamu alacaklarının ödeme yerleri, kanunla belirlenmektedir. Vergi hukukun-

da borcun ödeneceği yerin belirlenmesinde vergi kanunları hükümleri geçerli-
Araştır 1 dir. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükmüne göre vergi borcunun mükellefin o
vergi bakımından bağlı olduğu vergi dairesine ödenecektir. O vergi dairesi de
verginin kendi özel kanununda belirtilen tarha yetkili vergi dairesidir.

Kamu alacağı, esas olarak alacaklı tahsil dairesinin yetkili ve sorumlu me-
murları tarafından verilecek, şekli ilgili kamu idareleri tarafından belirlenen,
makbuzlar karşılığı ödenir. Makbuz karşılığı yapılmayan ödemelerle yetkili
ve sorumlu memurlardan başka kimselere yapılan ödemeler kamu alacağına
Araştır 2 mahsup edilememektedir. Borçlular makbuzlarını kamu alacağının tahsil za-
manaşımı süresi sonuna kadar saklamaya ve sorumlu memurlar tarafından
istendiği zaman göstermeye mecburdurlar. Makbuzun posta ile gönderilme-
sinin gerekli olduğu durumlarda posta masrafı alacaklı kamu idaresine aittir.
Özel kanunlarda makbuz verilmesi usulü dışında, başka şekillerde yapılan
tahsilâta ilişkin hükümlerin de saklı tutulmuştur.

64
Vergi İcra Hukuku

Kaynakça
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku, 5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2019.
Şimşek Edip, Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanun Şerhi, 2. Baskı, Alfa, İstanbul, 1996.
Yerlikaya Gökhan Kürşat, Açıklamalı ve İçtihatlı 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun Şerhi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No: 1. RG.T. 30/06/2007, S. 26568.
http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/isveren/isverenlerin_yukumlulukleri/isverenin_
yukumlulukleri (Çevrimiçi), 25.05.2020.

65
 Bölüm 5
Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve
Gecikme Zammı
öğrenme çıktıları

Kamu Alacaklarında Gecikme Faizi ve

Gecikme Zammı
2 Vergi alacakları için uygulanan gecikme

1 2
Kamu Alacağının Tecil ve Tehir Edilmesi faizini açıklayabilme
1 Kamu alacaklarında tecil ve tehiri ifade 3 Vergi alacakları için uygulanan gecikme
edebilme zammını ifade edebilme

Anahtar Sözcükler: • Tecil • Tehir • Gecikme Faizi • Gecikme Zammı

66
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Bu bölümde paranın zaman değerinin korun-
masını sağlayıcı ve kamu borcunun zamanında
ödenmesini teşvik edici veya zorlayıcı tedbirlerin
yanı sıra kamu borçlusuna ödeme kolaylığı sağla-
yan bazı düzenlemeler yer almaktadır.
İdari olarak kesinleşmiş borcun vadesinde
ödenmemesi hâlinde uygulanan gecikme zammı,
borçluyu ödeme yapmaya zorlarken borçlunun
ödeme imkânının bulunmaması ya da yeterli ol-
maması nedeniyle borç alacaklı idarece, tecil faizi
adı verilen daha düşük bir faiz ve uygun bir vade ile
taksitlendirilerek yapılandırılabilmektedir.
İdarece tesis edilen bu işlemler dışında yargı
mercileri de alacağın tahsilini (icrasını) tehir ede-
bilmekte, başka bir ifade ile alacağın tahsil işlemi-
nin yürütmesini durdurabilmektedir.
Bu bölümde, kamu borcunun idarece ertelen-
mesini ifade eden tecil ve yargı mercilerince erte-
lenmesini ifade eden tehir kurumu ile tecil faizi,
gecikme zammı ve ilişkili kavramlar incelenecektir.
KAMU ALACAĞININ TECİL VE
TEHİR EDİLMESİ
Vergi icra hukukunda, zor durumdaki borçlu-
ya kolaylık sağlayarak alacağın yeniden belirlenen
daha elverişli koşullarla tahsilinin gerçekleştirilebil-
mesi için tecil kurumuna yer verilmiştir.
Kamu borcunun vadesinde ödenmesi veya hac-
zin uygulanması ya da haczedilmiş malların paraya
çevrilmesi kamu borçlusunu çok zor duruma düşü-
recekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve temi-
nat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı kamu idaresi
ya da yetkilendireceği makamlar tarafından; kamu
alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak te-
cil edilebilir (AATUHK, m. 48/1). Mücbir sebep
hallerinde tecilin faiz alınmaksızın uygulanması da
mümkündür (AATUHK, m. 48/6). Tehir ise, te-
cilden farklı olarak, idarece değil yargı mercilerince
yapılan ertelemeyi ifade etmektedir. Başka bir ifade
ile borcun yargı mercileri tarafından ertelenmesine
ise “tehir” denilmektedir.
Tecil: Erteleme.
dikkat
Tehir, tecilden farklı olarak, idarece değil yargı
mercilerince yapılan ertelemeyi ifade etmektedir.
Tecilin Koşulları
Amme idarelerinin alacaklarının kanunlarda yer
verilen sürelerde ödenmesi (tahsili) esastır. Ancak
alacaklı amme idareleri, icra takibine başlama ya
da icrayı devam ettirme hallerinin varlığında borç-
lunun “çok zor” durumda kalacağını öngörür ve
takdir ederlerse maddedeki şartlarla amme alacağını
tecil edebilirler. İdarenin tecil talebinin değerlendi-
rirken sahip olduğu takdir yetkisinin kullanımı da
bazı ölçütlere bağlanmıştır. Tecilin yapılması sırasın-
da amme alacağının tecil dolayısıyla tehlikeye gir-
memesi, teminat altına alınması şartları göz önünde
bulundurulacağı gibi, “çok zor” durumun takdirin-
de de icra takibine başlanılması ya da takibin devamı
hâlinde borçlunun gelir kaynaklarının ortadan kalk-
masına ya da faaliyetlerinin devamının engellen-
mesine sebebiyet verilip verilmediğinin de bir ölçü
olarak göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Tecil talebinin değerlendirilmesinde üç unsur
birlikte aranır:
• Tecil talebinin yazı ile talep edilmiş olması,
• Borçlunun çok zor duruma düşme ihtima-
linin bulunması,
• Teminat gösterilmiş olması.
Borçludan teminat alınmasında öncelikle AA-
TUHK, m. 10’da yer alan maddi teminatın aran-
ması esas olmakla birlikte, borçlu tarafından maddi
teminatın gösterilemediği durumlarda 11. madde-
ye göre şahsi kefaletin tahsil dairesi tarafından uy-
gun görülmesi şartıyla teminat olarak kabul edil-
mesi mümkündür.
Kamu borçlusunun alacaklı tahsil daireleri iti-
bariyle tecil edilen borçlarının toplamı 50.000
TL’yi (bu tutar dahil) aşmadığı takdirde teminat
şartı aranmamaktadır. Bu tutarın üzerindeki kamu
alacaklarının tecilinde, gösterilmesi zorunlu temi-
nat tutarı 50.000 TL’yi aşan kısmın yarısıdır. Cum-
hurbaşkanı bu tutarı on katına kadar artırmaya,
yarısına kadar indirmeye, yeniden kanuni tutarına
getirmeye ve alacaklı kamu idareleri bakımından
bu hadler arasında farklı tutarlar belirlemeye yetkili
bulunmaktadır (AATUHK, m. 48/2).
67
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı
Teminat aranılmaksızın yapılacak tecil ve taksit-
lendirmelere ilişkin olarak belirlenen 50.000 - liralık
sınır, tecilli borçların toplamı esas alınarak uygulana-
cağından, borçlunun tecil edilmiş ve tecil şartlarına
uygun olarak ödeme yaptığı borçları için bu sınır
dikkate alınmış ise bu borçlar ödenmediği sürece
yeni tecil taleplerinde dikkate alınmayacaktır.
Amme borçlusunun teminat aranılmaksızın te-
cil ve taksitlendirilmiş borçlarının bulunması ha-
linde borçlu, söz konusu borcunu taksitlendirme
şartlarına uygun ödedikten sonra veya tecil şartla-
rına uygun ödeme yapılmaması nedeniyle tecilin
ihlal edilmiş olması durumunda ve aynı tahsil dai-
resine teminatsız tecil uygulamasından yararlanma-
dığı başka bir tecilli borcu bulunmadığı takdirde
50.000 TL’lik teminatsız tecil uygulamasından tek-
rar yararlanabilecektir.
Dolayısıyla, her bir tahsil dairesince borçlunun
tecil edilen borç toplamı 50.000 TL’ye ulaşıncaya
kadar borçludan herhangi bir teminat göstermesi
istenmeyecektir. Ancak tecil edilen borç toplamı
50.000 TL’yi aştıktan sonra ve tecil şartlarına uy-
gun ödemeler devam ettiği sürece borçlu tarafın-
dan yapılacak her yeni tecil talebi sırasında, daha
önce tecil edilmiş borçların 50.000 TL’lik kısmı
için teminat aranmamış olması nedeniyle, tecili
talep edilen borcun yarısı değerinde teminat göste-
rilmesi istenecektir.
Örnek 1:
Mükellef (A)’nın Nuruosmaniye Vergi Daire-
sine 40.000,- lira ve Maltepe Vergi Dairesine de
45.000, - lira borcu bulunmaktadır.
Mükellef (A), 01.07.2018 tarihinde anılan ver-
gi dairelerinden söz konusu borçlarının tecil ve tak-
sitlendirilmesini talep etmiş, vergi daireleri borcun
taksitler halinde ödenmesini uygun bulmuştur.
Bu durumda, mükellefin her iki vergi dairesi-
ne olan ve tecili uygun görülen borçları, ayrı ayrı
50.000 - liranın altında kaldığı için vergi dairele-
rince herhangi bir teminat aranılmaksızın taksit-
lendirme yapılacaktır.
Örnek 2:
Mükellef (B), 26.07.2018 tarihinde bağlı bu-
lunduğu vergi dairesine müracaat ederek, 120.000
- lira borcunun taksitlendirilmesini talep etmiştir.
Vergi dairesi mükellefin talebini değerlendirmiş ve
borcun Ağustos 2018 ayından itibaren 6 ayda 6 eşit
taksitte ödenmesini uygun görmüştür.
68
Vergi dairesi, mükelleften taksitlendirilen bu
borcu için 50.000,- lirayı aşan kısmın yarısı olan
[(120.000–50.000=) 70.000/2=] 35.000 - lira de-
ğerinde teminat göstermesini isteyecektir.
Ayrıca haczedilen malların değeri de teminat
yerine geçmektedir. Tecil edilen kamu alacakları
ile ilgili olarak daha önce uygulanan ve borcun ta-
mamını karşılayacak değerde olan hacizler, yapılan
ödemeler oranında kaldırılır ve buna isabet eden te-
minat iade edilir. Ancak haczedilen malların değeri-
nin tecil edilen borç tutarından az, zorunlu teminat
tutarından fazla olması hâlinde, uygulanan hacizler,
tecil şartlarına uygun olarak yapılan ödemeler sonu-
cunda kalan tecilli borç tutarı hacizli mal değerinin
altına inmediği sürece kaldırılmamaktadır. Tecilli
borca karşılık alınan teminat ise tecil şartlarına uy-
gun olarak yapılan ödemeler sonucunda kalan te-
cilli borç tutarının zorunlu teminat tutarının altına
inmesi hâlinde, yapılan ödemeler oranında kaldırıl-
maktadır (AATUHK, m. 48/5).
Haklarında AATUHK’ye göre yapılan takip
sonunda malları haczedilmiş kamu borçlularından
aranan kamu alacaklarının tecil edilmesi halinde,
tecilden önce uygulanan ve alacağın tamamını kar-
şılayacak değerde olan hacizler, yapılan ödemeler
oranında kaldırılacak ve buna isabet eden teminat-
lar bölünebilir nitelikte ise iade edilecektir. Kamu
borçlusunun tecil ve taksitlendirilen borç tutarı, te-
minat aranılmayacak 50.000 TL’lik sınırın altında
olsa dahi, tecilden önce haciz uygulanan hallerde
bu hacizler yapılan ödemeler oranında kaldırıla-
caktır. Borcun tecilinden önce haczedilmiş malla-
rın değeri, tecil edilen borç tutarından ve madde
hükmüne göre istenilmesi gereken zorunlu teminat
tutarından az ise haczedilen malların değeri ile gös-
terilmesi gereken zorunlu teminat tutarı arasındaki
fark kadar teminat gösterilmesi istenilecektir. Bu
durumda yapılan tecillerde istenecek zorunlu temi-
nat tutarı belirlenirken 50.000 - liralık sınır dikka-
te alınacaktır.
Örnek 3:
Mükellef (C)’nin muhtelif vadeli 100.000 TL
vergi borcu için vergi dairesi, mükellefin 90.000
TL ve 60.000 TL değerindeki iki adet gayrimenku-
lüne haciz uygulamıştır. Mükellef vergi dairesinden
borçlarının tecil ve taksitlendirmesini talep etmiş-
tir. Vergi dairesi tarafından borçlar 10 ayda ve 10
eşit taksitte ödenmek üzere tecil edilmiştir.
Vergi İcra Hukuku
Bu örnekte, tecil ve taksitlendirme yapılmadan
önce borcun tamamını karşılayacak değerde haciz
uygulandığından, zorunlu teminat istenmeyecek-
tir. Bununla birlikte uygulanmış hacizler tecil ya-
pılmasına rağmen kaldırılmayacaktır.
Mükellefin, iki taksiti ödemesi hâlinde kalan
tecilli borç tutarı 80.000 TL olacaktır. Mükellefin
gayrimenkulleri üzerine borcun tecilinden önce
uygulanmış hacizler, taksit ödemeleri oranında
kaldırılabileceğinden, kalan 80.000 TL ve hesap-
lanan tecil faizlerinden oluşan borcu, 90.000 TL
değerindeki gayrimenkulün karşılaması hâlinde bu
gayrimenkul üzerindeki haciz baki kalmak kaydıy-
la 60.000 TL değerindeki gayrimenkul üzerindeki
haciz kaldırılacaktır.
Örnek 4:
Mükellef (F)’nin 900.000 TL borcu için vergi
dairesince 575.000 TL değerindeki gayrimenkulle-
rine haciz uygulanmıştır. Mükellef vergi dairesin-
den borçlarının tecil ve taksitlendirmesini talep et-
miş, söz konusu borçlar 18 ayda ve 18 eşit taksitte
ödenmek üzere tecil edilmiştir.
Haczedilen gayrimenkullerin değeri tecil edilen
borç tutarından az, ancak madde hükmüne göre
gösterilmesi zorunlu teminat tutarı olan [(900.000-
50.000=) 850.000/2=] 425.000 TL’den fazladır. Bu
nedenle mükelleften tecil edilen borçlara karşılık
teminat istenmeyecektir.
Mükellef, ilk 7 taksit tutarı olan toplam
350.000 TL’yi ödedikten sonra kalan tecilli borç
tutarı (900.000 – 350.000= 550.000 TL) hacizli
gayrimenkullerin değeri olan 575.000 TL altına
inmesine ve hacizli gayrimenkullerin değerinin zo-
runlu teminat tutarı olan 425.000 TL’nin üstün-
de olmasına rağmen bölünebilir nitelikte olması
koşuluyla kaldırılabilecek haciz tutarı 25.000 TL
olacaktır. Mükellefin tecil şartlarına uygun olarak
yapacağı ödemeler üzerine malları üzerindeki ha-
cizler, bölünebilir nitelikte olması şartıyla yapılan
ödemeler oranında kaldırılabilecektir (Örnekte
tahsili gereken tecil faizi ihmal edilmiştir.)
Tecil Yetkisi
Tecil yetkisini kullanacak ve bu yetkiyi devre-
decek olanlar, devlete ait kamu alacaklarında ilgili
bakanlar, il özel idarelerine ait kamu alacaklarında
valiler, belediyelere ait kamu alacaklarında ise bele-
diye başkanlarıdır (AATUHK, m. 48/4).
Bu makamlar, tecil edilecek kamu alacaklarının
tür ve tutarlarını, kamu borçlusunun faaliyetine
devam edip etmediğini esas alarak tecil edilecek
alacakları, tecilde taksit zamanlarını ve diğer şartla-
rı belirlemeye yetkilidir. Ayrıca, tecil yetkisini kul-
lanacak ve bu yetkiyi devredecek olan makamlar,
Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ilan edilecek
mücbir sebep hâli kapsamındaki kamu borçluları-
nın, mücbir sebep hâlinin sona erdiği tarihe kadar
ödemeleri gereken kamu borçları ile mücbir sebep
nedeniyle ödeme süreleri ertelenen kamu borçları-
nı faiz alınmaksızın veya yürürlükteki faiz oranın-
dan daha düşük faiz oranıyla tecil etmeye yetkilidir
(AATUHK, m. 48/6).
• Tecile yetkili olan makamların, tecil yetkile-
rini kullanırken,
• Borçlu tarafından daha kısa bir süre öne-
rilmemiş olması hâlinde, kamu alacağının
aylık taksitler halinde taksitlendirilmesi,
• Borçlunun talep dilekçesinde belirttiği
taksit süresinden daha uzun taksit süresi
verilmemesi,
• Taksit tutarları belirlenirken ödemesiz aya
yer verilmemesi,
• Taksit tutarlarının mutlaka eşit olma şartı-
nın aranılmaması, hususlarına dikkat etme-
leri gerekmektedir.
Tecilin Sonuçları
Borcunun tecilini talep eden ancak bu talepleri
uygun görülmeyerek reddedilen borçlular söz ko-
nusu borçlarını reddin tebliği tarihinden itibaren
idarece 30 güne kadar verilebilecek ödeme süresi
içinde ödedikleri takdirde bu kamu alacağı ödendi-
ği tarihe kadar faiz alınarak tecil edilmektedir (AA-
TUHK, m. 48/3).
Tecil şartlarına uyulmaması, değerini kaybeden
teminatın veya hacizli malların tamamlanmaması
veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi duru-
munda kamu alacağı muaccel olur. Tecil edilen
kamu alacağının gecikme zammı uygulanmayan
alacaklardan olması hâlinde, ödenen tecil faizleri
iade veya mahsup edilmez (AATUHK, m. 48/7).
Tecil talebinde bulunan borçlulardan talepleri
kabul edilerek borçları ödeme planına bağlananlar-
dan tecil faizi alınmaktadır.
69
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı

Tecil faizi basit faiz yöntemi ile hesaplanır. Faiz borcun

tamamı üzerinden değil, her taksit tutarı üzerinden ayrı
ayrı hesaplanır. Taksit gün sayısının hesaplanmasında ise
müracaat tarihi esas alınarak ödeme günü dahil geçen gün
sayısı dikkate alınacaktır.
Tecil faizinin hesaplanmasında kullanılacak basit faiz
usulü formülü aşağıda gösterilmiştir.
dikkat
Tecil faizi oranı, Tahsilât Genel Tebliği Seri C,
Sıra No: 5 ile 30.12.2019 tarihinden itibaren ge-
çerli olmak üzere yıllık %15 olarak belirlenmiştir.

Taksit Tutarı × Yıllık Tecil Faizi Oranı × Gün Sayısı

Tecil Faizi =
36.000

Kamu borçlularının tecil koşullarına tam olarak uymaları zorunlu olmakla birlikte, zaman zaman kural
ihlalleri ile karşılaşılabilmektedir.
Tecilden yararlanma şartlarına uyulmaması genel olarak iki şekilde ortaya çıkabilmektedir (Çelik,
2002:167).
Bunlar;
• Tecilde belirtilen ödeme planına uygun ödemede bulunulmaması,
• Tecil başvurusunda gösterilen teminat ya da teminatın, haczedilmiş malların değer kaybetmesine
rağmen bunların tamamlanmaması ya da yerlerine başkalarının gösterilmemesi, durumlarıdır.
Tecil başvurusunda gösterilen teminatın değer kaybı durumunda bu teminatın tamamlattırılmasının
kamu borçlusundan istenmesi gerekmektedir. Aksi halde, tecil şartları ihlal edilmiş olacaktır.
Tecil şartlarına uyulmaması durumunda tecil edilmiş olan kamu alacakları muaccel alacak haline gel-
mekte ve hiç tecil edilmemiş gibi, borçların normal vade tarihlerinden ödeme tarihine kadar geçen süre
için gecikme zammı hesaplanmaktadır. Daha önceden ödenmiş tecil faizleri gecikme zammına mahsup
edilir. Ancak, tecil edilen alacağın gecikme zammı uygulanmayan alacaklardan oluşması durumunda ise bu
alacaklar için ödenen tecil faizi borçlulara ret ve iade edilmez ve aynı zamanda borçlarına mahsup edilmez
(AATUHK, m. 48/7).
Tecil edilen amme alacağının bir kısmının gecikme zammı uygulanabilecek, bir kısmının da gecikme
zammı uygulanamayacak alacaklardan oluşması ve bu tür tecillerin ihlal edilmiş olması hâlinde, ödenen
tecil faizlerinden, gecikme zammı uygulanabilecek alacağa isabet eden kısmı, ödenmesi gereken gecikme
zammına mahsup edilecektir.

Vergiye Uyumlu Mükelleflerin Borçlarının Tecili

Ödeme güçlüğü içinde bulunan vergiye uyumlu mükelleflere yardımcı olarak vergiye gönüllü uyumu
teşvik etmek amacıyla bu durumdaki mükellefler de tecil kurumunun kapsamı içine alınmıştır.
AATUHK, 48/A maddesinde yapılan düzenlemeye göre;

“Devlete ait olup Maliye Bakanlığına bağlı tahsil dairelerince takip edilen ve 213 sayılı Kanun kapsamına giren
vergi, resim, harç ve cezalar ile bu alacaklara bağlı gecikme faizi ve gecikme zammının vadesinde ödenmesi veya
haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürecekse
borçlu tarafından yazı ile istenmiş olmak ve aşağıdaki şartları taşımak koşuluyla vadesi bir yılı geçmemiş alacak-
lar, Maliye Bakanınca 36 ayı geçmemek üzere faiz ve teminat alınarak tecil olunabilir.”

Bu hükümler, AATUHK, m. 48/1’de yer alan genel tecil hükümlerinin Vergi Usul Kanunu kapsamına
giren kamu alacaklarına uyarlanmış şeklidir.
Maddeye göre tecilden yararlanacak borçlar 213 sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamına giren aşağıdaki
kamu alacaklarından oluşmaktadır:

70
Vergi İcra Hukuku
• Vergi
• Resim
• Harç ve cezalar
• Yukarıdaki alacakları bağlı gecikme faizi ve-
gecikme zammı.
Vergi: devlet ya da diğer yetkili kamu
otoritelerinin, kamu hizmetlerini ger-
çekleştirebilmek için toplumu oluşturan
kişilerden zora dayanarak ve bir karşılık
vaadinde bulunmaksızın aldığı iktisadi
değerlerdir.
Resim: kişilerin birbirleriyle ya da devletle
olan ilişkilerinde hukuki durumların ispa-
tı için gerekli belgelerin düzenlenmesin-
den alınan bedellerdir.
Harç: devletin kamu yararına ve kamu
hizmeti olarak yaptığı işlem ve faaliyetler
dolayısıyla bunlarla ilgilenen kişilerden bu
ilgi dolayısıyla aldığı paralardır. Harçlar,
Ortaçağ’da ve Yeniçağ’ın başlangıcında
çok fazla kullanılmıştır. Zaman zaman
şehirler arasında insan veya eşya nakliye-
sinin bile harca konu olduğu belirtilmek-
tedir. Kamu giderlerinin kralların mülk
gelirleri ile karşılandığı zamanlarda, genel-
likle devlet memurlarına hazineden maaş
ödenmez, bunun yerine memur maaşları
“harç” adı altında halktan toplanırdı.
Bu hükümlere göre tecilden yararlanacak vergi-
ye uyumlu mükellefin;
“1. Başvuru tarihi itibarıyla en az 3 yıl süreyle;
ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri nedeniyle yıl-
lık gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olması,
2. Başvuru tarihinden geriye doğru 3 yıla ait ver-
gi beyannamelerini kanuni sürelerinde vermiş ol-
ması (Kanuni süresinde verilen bir beyannameye
ilişkin olarak kanuni süresinden sonra düzeltme
amacıyla veya pişmanlıkla verilen beyannameler
bu şartın ihlali sayılmaz.),
3. Bu madde kapsamına giren ve başvuru tarihi
itibarıyla vadesi 1 yılı geçmemiş borcunun borç
ödemede iyi niyet sahibi olmasına rağmen ödene-
memiş olması,
şarttır.”
Vergi kanunlarına uyum, borç ödeme alışkanlığı,
vadesi 1 yılı geçmemiş borcun ödenmeme gerekçe-
leri gibi hususlar mükellefin borç ödemede hüsnü-
niyet sahibi olup olmadığının gerekçeleri olacaktır.
Kamu borçlusunun alacaklı tahsil daireleri iti-
bariyle tecil edilen borçlarının 500.000 TL’yi (bu
tutar dahil) aşmadığı durumda teminat şartı aran-
maz. Bu tutarın üzerindeki kamu alacaklarında ise
tecil, gösterilmesi zorunlu teminat tutarı 500.000
TL’yi aşan kısmın %25’idir.
Tecilden yararlanmak için yazılı başvuru şarttır.
Tecil edilen alacaklara da tecil faizi uygulanacaktır.
Çok zor durum halinin tespiti için yapılacak
mali durum analizlerinde, Vergi Usul Kanunu’nun
175 ve mükerrer 257. maddelerinin Hazine ve Ma-
liye Bakanlığına verdiği yetkiye dayanılarak yapılan
düzenlemeler esas alınır.
Buna göre;
a) Bilanço esasına göre defter tutan yıllık gelir
veya kurumlar vergisi mükelleflerinin çok zor du-
rum hâlinin tespitinde aşağıdaki mali göstergeler
kullanılacaktır.
Nakit Oranı: Hazır Değerler + Menkul Kıy-
metler/ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
Likidite Oranı: Dönen Varlıklar – Stoklar /Kısa
Vadeli Yabancı Kaynaklar
Kaldıraç Oranı: Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
+ Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar /Toplam Varlıklar
b) İşletme/zirai işletme hesabı esasına göre def-
ter tutan, ticari kazancı basit usulde tespit edilen ve
serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin
çok zor durum hâlinin tespitinde aşağıdaki mali
göstergeler kullanılacaktır.
Nakit Oranı: Kasa + Banka /Kısa Vadeli Borçlar
Likidite Oranı: Kasa + Banka + Kısa Vadeli Ala-
caklar /Kısa Vadeli Borçlar
Kaldıraç Oranı: Kısa Vadeli Borçlar + Uzun Va-
deli Borçlar /Toplam Varlıklar
dikkat
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler
Vergi Usul Kanunu’na göre birinci sınıf tüccar
olarak kabul edilmektedir.
71
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı
dikkat
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükel-
lefler (zirai işletme hesabı esası hariç) Vergi Usul
Kanunu’na göre ikinci sınıf tüccar olarak kabul
edilmektedir.
İcranın Yargı Mercilerinde Tehiri
(Yürütmenin Durdurulması)
Sonraya bırakma, erteleme, geciktirme anlam-
larına gelen tehir, tahsilat aşamasında bulunan mü-
kelleflere kolaylık sağlamak amacıyla, kanunlarda
yer alan durumların varlığı hâlinde ya da ilgili ma-
kamların kararlarına istinaden tahsilatın geri bıra-
kılması işlemidir (Gerçek, 2017:115).
Vergi icra hukukunda tehir, tecilden farklı ola-
rak, idarece değil yargı mercilerince yapılan ertele-
meyi ifade etmektedir. Tecilde bir idari işlem, tehir-
de ise bir yargısal işlem söz konusudur.
İdare tarafından tecil edilmiş bir kamu alacağı
hakkında, yargı mercilerince icranın tehiri (yürüt-
menin durdurulması) kararı verilmişse yargı organ-
larının tehir süresi, tecil süresinden az olduğu tak-
dirde; tecil olunan alacak, icranın tehiri süresinin
sonundan tecil süresi sonuna kadar olan süre içinde
ve yargı mercilerinin tehiri dolayısıyla zamanında
ödenmemiş borç miktarıyla birlikte yeniden taksi-
de bağlanarak alınır. Yargı organlarının tehir süre-
si tecil süresinden çok ise, daha önce yapılan tecil
hükümsüzdür. Takibatın yargı organlarınca tehiri
kanuni tecil süresini aştığı takdirde tecil süresi uza-
tılmaz (AATUHK, m. 49).
Kamu alacağının tahsili üç durumdan birinin
bulunması halinde geri bırakılmaktadır.
• İcranın tehir edilmiş (yürütmenin durdu-
rulmuş) olması,
• Borçlunun aciz hâlinde bulunması,
• Borçlunun ölümü.
İcranın Tehirinde (Yürütmenin
Durdurulmasında) Tecil
Yürütmenin durdurulması ile ilgili hükümler İda-
ri Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. maddesinde yer
almaktadır. Maddenin ilk fıkrasına göre, Danıştay’da
ya da idari mahkemelerde dava açılması dava edilen
72
idari işlemin yürütmesini durdurmamaktadır. Yürüt-
me kural olarak talep üzerine ve kanunun aradığı ko-
şulların da bulunması hâlinde durdurulur.
Yürütmenin durdurulmasının birlikte aranan
iki koşulu vardır. Bu koşulların ikisinin birlikte
gerçekleşmesi durumunda yargı merciince davalı
idarenin savunması alındıktan ya savunma süre-
si geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin
durdurulmasına karar verilebilir (İYUK, m. 27/2).
Bu koşullar şunlardır:
• İdari işlemin uygulanması halinde telâfisi
güç veya imkansız zararların doğması,
• İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması.
Uygulanmakla etkisi tükenecek olan idari iş-
lemlerin yürütülmesi, savunma alındıktan sonra
yeniden karar verilmek üzere, idarenin savunması
alınmaksızın da durdurulabilir (İYUK, m. 27/2).
Vergi uyuşmazlıklarında durum farklıdır. Şöyle
ki vergi uyuşmazlıklarından doğan davalarda dava
açılması, tarh edilen vergi, resim ve harçlar ile ben-
zeri mali yükümlerin ve bunların zam ve cezaları-
nın dava konusu edilen bölümünün tahsilât işlem-
lerini durdurmaktadır (İYUK, m. 27/4).
Yürütmenin durdurulması kararları teminat
karşılığında verilmektedir. Ancak durumun ge-
reklerine göre teminat aranmaması mümkündür.
Taraflar arasında teminata ilişkin olarak çıkan an-
laşmazlıklar, yürütmenin durdurulması hakkında
karar veren daire, mahkeme veya hakim tarafından
çözümlenir. İdareden ve adli yardımdan faydalanan
kimselerden teminat alınmaz (İYUK, m. 27/6).
AATUHK, m. 49’da yer alan icranın yargı mer-
cilerince tehiri (ya da yürütmenin durdurulması)
sürecinin yargılama usulü açısından tabi olduğu
hükümler, AATUHK’de aksine hüküm bulunma-
dıkça bunlardır.
Tecil edilmiş kamu alacağı ile ilgili olarak veril-
miş olan yürütmeyi durdurma kararının devam et-
tiği süre tecil süresinden uzun ise tecil geçersiz hale
gelecek, tecil süresi yürütmenin durdurulduğu süre-
den uzun ise yürütmenin durdurulduğu süre içinde
tahsil edilmemiş olan taksitlerin kalan sürede öden-
mesi hâlinde tecil ihlal edilmiş sayılmayacaktır.
Aciz Halinde Tecil
Yapılan takip sonunda, borçlunun haczi müm-
kün malı yoksa ya da bulunan malların satış bedeli
borcunu karşılamıyorsa, borçlunun aciz halinde ol-
Vergi İcra Hukuku

duğu kabul edilir. Yapılan takip aşamalarıyla kalan
borç miktarı aciz fişinde gösterilerek aciz hali tespit
edilir (AATUHK, m. 75).
Aciz halindeki borçlu hakkında teminat ve faiz
aranmadan tecil hükümleri uygulanır. Alacaklı
tahsil dairesi aciz halindeki borçlunun mali duru-
munu zamanaşımı süresi içinde sürekli olarak takip
eder (AATUHK, m. 76).
Ölüm Hâlinde Tecil
Ölüm halinde mirasçıların durumuna ilişkin
olarak çeşitli kanunlarda hükümler yer almaktadır.
Vergi Usul Kanunu’nun 164. maddesinde ölü-
mün işi bırakma hükmünde olduğu, ölümün mü-
kellefin mirası reddetmemiş mirasçıları tarafından
vergi dairesine bildirileceği, bir mirasçının bildi-
rimde bulunmasının diğer mirasçıları bu ödevden
kurtaracağı belirtilmektedir.
Her ne kadar şekli bir ödev olan ölümün bildiril-
mesi ödevinin, birden fazla mirasçı olması hâlinde,
mirasçılardan biri tarafından yerine getirilmesi ye-
terli olsa da mirasçılar mükellefin sağlığında doğan
ve/veya tahakkuk eden vergi borçlarının ödenmesin-
den, başka bir deyişle maddi ödevin yerine getiril-
mesinden de sorumlu olacaklardır. Bu sorumluluk
ölümün bildirilmesi sorumluluğundan farklı olarak
tüm mirasçıları miras payları oranında ilgilendiren
bir sorumluluktur. Mirasçıların sorumluluğu Vergi
Usul Kanunu’nda şu şekilde düzenlenmiştir:
Ayrıca; ölüm süreleri uzatan sebeplerdendir.
Vergi kanunlarında hüküm bulunmayan hâllerde,
mükellefin ölümü dolayısıyla mirasçılara geçen
ödevlerin yerine getirilmesinde bildirme ve beyan-
name verme sürelerine 3 ay eklenir (VUK, m. 16).
Özel vergi kanunlarında hüküm bulunan
hâllerde ise o vergiler bakımından ilgili özel ka-
nun hükümleri uygulanır. Örneğin, Gelir Vergisi
Kanunu’nda ölüm halinde yıllık beyannamenin
ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde verileceği
hükmüne yer verildiğinden, gelir vergisi yıllık be-
yannamesi kanuni süresinin sonundan itibaren 3
ay içinde değil, mükellefin ölüm tarihinden itiba-
ren 4 ay içinde verilecektir (GVK, m. 92/3).
Borçlunun belli bir dereceye kadar yakınlarının
ölümü de takibin ertelenmesi sebeplerindendir.
Karısı ya da kocası, kan ve kayın hısımlığı ba-
kımından üst soy veya alt soyundan birisi ölen
borçlu hakkındaki takip ölüm günü ile beraber üç
gün için geri bırakılır. Borçlunun ölümü hâlinde
terekenin borçlarından dolayı ölüm günü ile be-
raber üç gün için takip geri bırakılır. Üç günün
bitiminde terekenin borçları için takibata devam
olunur. Mirasçılar, mirası kabul veya reddetme-
mişlerse bu hususta Türk Medeni Kanunu’nda be-
lirlenen süreler geçinceye kadar takip geri bırakılır
(AATUHK, m. 50).

“Ölüm halinde mükelleflerin ödevleri, mirası dikkat

reddetmemiş kanuni ve mansup mirasçılarına Türk Medeni Kanunu’na göre miras üç ay
geçer. Ancak, mirasçılardan herbiri ölünün vergi içinde reddedilebilir.
borçlarından miras hisseleri nispetinde sorumlu Ölüm halinde vergi cezaları düşer.
olurlar” (VUK, m. 12).

Öğrenme Çıktısı

1 Kamu alacaklarında tecil ve tehiri ifade edebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarında icranın

Kamu alacaklarında tecilin Kamu alacaklarında tecil ve
tehirini (yürütmenin dur-
koşullarını açıklayınız. tehirin sonuçlarını tartışınız.
durulmasını) açıklayınız.

73
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı
KAMU ALACAKLARINDA
GECİKME FAİZİ VE GECİKME
ZAMMI
Tahakkuk etmiş, başka bir ifade ile idari ola-
rak kesinleşmiş kamu alacaklarının kanunlarında
belirtilen süreler içinde ödenmesi gerekmektedir.
Alacakların tahsilindeki gecikmeler kamu alacakla-
rının karşılığı olan kaynakların temininde sorun-
lara, dolayısıyla bu kaynaklarla finansmanı sağla-
nacak kamu hizmetlerinin topluma sunulmasında
aksamalara yol açacaktır. Devletin fonksiyonlarını
gerektiği şekilde yerine getirebilmesi için kamu
borcunu ödememenin maliyetini yükselterek, ka-
muya kaynak aktarımının önünün açılmasını sağ-
lamak üzere genel olarak faiz, zam gibi kurumlara
başvurulmaktadır.
Kamu alacağının zamanında ve eksiksiz olarak
hazineye intikalini sağlamak için başvurulan ted-
birlerden biri gecikme halinde faiz uygulamasıdır.
Bu türden faizler bir gelir elde etme amacına değil,
alacağın hazineye intikalini aksatanlara zararı tazmin
ettirme amacına yönelik bir tazminat mahiyetinde-
dir. Bu nedenle, zam, tazminat gibi farklı adlarla da
anılan bu faizler nitelikleri, amaçları, düzenlendik-
leri hukuk alanları ve oranları bakımından farklılaş-
maktadır. Farklı hukuk alanlarında farklı şekillerde
ifade edilen bu faizler, vergi icra hukukunda gecikme
zammı, tecil faizi, haksız çıkma zammı ve gecikme fa-
izi gibi adlar altında uygulanmaktadır.
Borçlar hukukunda uygulama alanı bulan cezai
şarttan doğan tutar, esas borca bağlı olarak mey-
dana gelen ve borçlunun borcunu süresi içinde
ödememesi durumunda ya da bu edimi geç yerine
getirmesi ya da eksik yerine getirmesi ve nihayet
kararlaştırılan yerde ifa etmemesi nedeniyle alın-
maktadır. Gecikme zammı ile karşılaştırıldığında
cezai şart hukuki işlemle doğmakta ve bu işlemin
içeriğine dayanmaktadır (Koçak, 2011:168). Cezai
şartın özel hukuk sözleşmesinden doğmasına rağ-
men, gecikme zammının kaynağı kanundur.
Gecikme Faizi
Gecikme faizi, vergi icra hukukunun kaynağı
olan AATUHK’de yer almamaktadır. Bu durum,
AATUHK’de yer alan kamu alacaklarının idari ola-
rak kesinleşmiş, tahsil aşamasına gelmiş alacaklar
olmaları, bir VUK kavramı olan gecikme faizinin
ise çeşitli nedenlerle tahakkuk etmemiş olup son-
74
radan ikmalen, re’sen ve idarece yapılan tarhiyatta,
tahakkuk öncesi zamanlar için hesaplanan bir faiz
olmasıyla açıklanabilir.
Bir nevi tazminat olan gecikme faizi, her ne ka-
dar, olağan şekilde tahakkuk etmesi engellenen ve
daha sonra yapılan tespit üzerine ikmalen, re’sen ve
idarece yapılan tarhiyatta idari kesinleşmeden ön-
ceki aşamalar için uygulanan bir faiz olsa da kamu
borcunun bu aşamadan sonra vadesinde ödenme-
mesi halinde hesaplanacak olan gecikme zammı
matrahı içinde yer alması yönüyle dolaylı da olsa,
vergi icra hukukunun unsurlarından biridir.
Gecikme faizinin çeşitli durumlarda hesaplan-
ma şekillerine Vergi Usul Kanunu’nun 112. mad-
desinde yer verilmektedir.
Dava Konusu Yapılmaksızın
Kesinleşen Vergilerde Gecikme Faizi
Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergile-
re, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın
ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tari-
hinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk
tarihine kadar (VUK, m. 112/3-a) geçen süreler
için, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’a göre tespit edilen gecikme zam-
mı oranında gecikme faizi uygulanır.
Dava Konusu Yapılan Vergilerde
Gecikme Faizi
Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılma-
mış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve
tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal
vade tarihinden itibaren, mahkeme kararının tebliğ
tarihine kadar (VUK, m. 112/3- b) geçen süreler
için, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’a göre tespit edilen gecikme zam-
mı oranında gecikme faizi uygulanır.
Kanun Yolundan Vazgeçilmesi
Halinde Gecikme Faizi
VUK, m. 379 kapsamında kanun yolundan
vazgeçilmesi durumunda söz konusu maddeye göre
hesaplanacak vergilere, kendi vergi kanunlarında
belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme
ilişkin normal vade tarihinden itibaren, kanun yo-
lundan vazgeçme dilekçesinin vergi dairesine veril-
diği tarihe kadar (VUK, m. 112/3-c)
Vergi İcra Hukuku
Geçen süreler için, 6183 sayılı Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre tes-
pit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi
uygulanır.
Uzlaşılan Vergilerde Gecikme Faizi
Uzlaşılan vergilerde, uzlaşılan vergi miktarına,
verginin kendi kanununda belirtilen ve tarhiyatın
ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tari-
hinden itibaren, uzlaşma tutanağının imzalandığı
tarihe kadar (VUK, m. 112/6-2) geçen süreler için,
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hak-
kında Kanun’a göre tespit edilen gecikme zammı
oranında gecikme faizi uygulanır.
Vergi Usul Kanunu’nda Tecil Faizi ve
Gecikme Faizi
Fazla veya yersiz olarak tahsil edilen vergiler,
fazla veya yersiz tahsilâtın mükelleften kaynaklan-
ması hâlinde düzeltmeye dair müracaat tarihinden,
diğer hallerde verginin tahsili tarihinden düzeltme
fişinin mükellefe tebliğ edildiği tarihe kadar geçen
süre için aynı dönemde 6183 sayılı Kanun’a göre
belirlenen tecil faizi oranında hesaplanan faiz ile
birlikte, 120. madde hükümlerine göre mükellefe
ret ve iade edilir (VUK, m. 112/4).
Vergi kanunları uyarınca iadesi gereken vergi-
lerin, ilgili mevzuatı gereğince mükellef tarafından
tamamlanması gereken bilgi ve belgelerin tamam-
landığı tarihi takip eden üç ay içinde iade edil-
memesi halinde, bu tutarlara üç aylık sürenin so-
nundan itibaren düzeltme fişinin mükellefe tebliğ
edildiği tarihe kadar geçen süre için aynı dönemde
6183 sayılı Kanun’a göre belirlenen tecil faizi ora-
nında hesaplanan faiz, 120. madde hükümlerine
göre ret ve iadesi gereken vergi ile birlikte mükelle-
fe ödenir (VUK, m. 112/5).
İhtirazi kayıtla beyan edilip ödendikten son-
ra yargı kararına göre iade edilip yine yargı kararı
uyarınca tahsili gereken vergilere, iade tarihinden
yargı kararının vergi dairesine tebliği tarihine
kadar geçen süre için, 6183 sayılı Kanun’a göre
belirlenen tecil faizi oranında gecikme faizi hesap-
lanır (VUK, m. 112/6).
Dava açılması nedeniyle tahsili durdurulan
vergi ve cezalar, mükelleflerce istenildiği takdirde,
davanın devamı sırasında kısmen veya tamamen
ödenebilir (VUK, m. 112/6, f. 3).
İhtirazi Kayıt: “Muayyen hakları kullan-
mak hususunda serbestisini muhafaza et-
mek istiyen tarafın bu hususta vâki beyanı”
olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede
ihtirazi kayıt, mükelleflerce beyan edilen
matrah ve matrah farkı üzerinden tarh
edilen vergiye karşı dava açma hakkının
saklı tutulmasını sağlamaktadır (Ortaç ve
Furtuna, 2017:437).
Gecikme Zammı
Vergi borçlarının zamanında ödenmemesi du-
rumunda alacağa uygulanan gecikme zammı, özel
hukuktaki geçmiş günler faizine benzetilmektedir
(Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:131).
Gecikme zammı, vergi ziyaı cezası ile mahke-
meler tarafından hükmolunan ceza niteliğindeki
kamu alacaklarına uygulanmakta, ceza niteliğinde-
ki diğer kamu alacaklarına ise uygulanmamaktadır
(Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:131).
Gecikme zammı, kamu borcunun vadesinde
ödenmemesinin bir hukuki yaptırımıdır, cezai bir
niteliği bulunmamaktadır (Gerçek, 2017:83).
Gecikme zammı; istisnalar dışında kalan tüm
kamu alacakları için uygulanmaktadır.
Gecikme Zammı Oranı
Kamu alacağının ödeme süresi içinde ödenme-
yen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her
ay %1,6 oranında gecikme zammı uygulanır. Ay
kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük ola-
rak hesaplanır. Gecikme zammına 1 TL’lik bir asga-
ri sınır da konulmuştur. Bu tutarın altında gecikme
zammı hesaplanmaz. Gecikme zammı oranı Vergi
Usul Kanunu’na göre uygulanan vergi ziyaı cezala-
rında aylık %1,6 oranında, mahkemeler tarafından
verilen ve ceza niteliğinde olan kamu alacaklarında
ise bu oranın yarısı ölçüsünde yani, %0,80 oranın-
da uygulanır. Diğer cezalarda ise gecikme zammı
uygulanmamaktadır (AATUHK, m. 51/1, 2, 3).
Cumhurbaşkanı tarafından, gecikme zammı
oranları aylar itibarıyla topluca veya her ay için ayrı
ayrı belirlenebilir. Ayrıca, gecikme zammı oranını
yüzde onuna kadar indirmeye, gecikme zammı
oranı ile gecikme zammı asgari tutarını iki katına
kadar artırmaya, ayrıca gecikme zammı oranını ay-
75
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı
lar itibarıyla farklı olarak belirlemeye ve gecikme
zammını bileşik faiz usulüyle aylık, üç aylık, altı
aylık veya yıllık olarak hesaplatmaya da yetkilidir
(AATUHK, m. 51/4).
dikkat
30/12/2019 tarihli ve 30994 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 1947 sayılı Cumhurbaş-
kanı Kararı ile, birinci fıkrada yer alan gecik-
me zammı oranı 2020 yılı için her ay ayrı ayrı
uygulanmak üzere %1,6 olarak belirlenmiştir.
Cumhurbaşkanı Kararı: Yeni bir hukuk kay-
nağı olan Cumhurbaşkanı kararı 6771 sayılı,
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun ile Türk hukuk siste-
mine dahil olmuştur.
Gecikme Zammının Uygulaması
6183 sayılı Kanun’un 52. maddesine göre,
amme alacağının vade tarihinden itibaren;
• Amme alacağının tecilinde, tecilin yapıldığı,
• Borçlunun iflası hâlinde, iflasın açıldığı,
• Aciz halinde bu durumun tespit edildiği ta-
rihe kadar hesaplanacaktır.
Kamu borçlusunun iflasının açılmasına karar
verilmesi hâlinde, iflasın açıldığı tarih, mahkeme
kararında gösterilmektedir. Dolayısıyla, iflasın
açıldığı tarihe kadar (bu tarih hariç) gecikme zam-
mı uygulanacak, bu tarihten sonra uygulanmaya-
caktır. 6183 sayılı Kanun’un 75. maddesine göre
aciz hali tespit edilen kamu borçlusundan aranı-
lan kamu alacaklarına aciz fişinin tanzim edildi-
ği tarihe kadar (bu tarih hariç) gecikme zammı
uygulanacak, bu tarihten sonra gecikme zammı
uygulanmayacaktır. Aciz hâli devam ettiği süre-
ce, vade tarihi aciz hâlinin tespit edildiği tarihten
önce veya sonra olan kamu alacaklarına gecikme
zammı uygulanmayacaktır. Kamu alacağının aslı-
nın ödenmiş olması, gecikme zammının takip ve
tahsiline engel olmayacaktır. Ayrıca gecikme zam-
mı tutarının önceden kamu borçlusuna bildiril-
mesi de gerekmektedir.
76
Gecikme Zammının Hesaplanması
Gecikme zammı vadesinde ödenmeyen kamu
alacağına vadeyi izleyen günden itibaren uygulan-
maktadır. Ay kesirleri günlük olarak hesaplanmak-
tadır. Gecikme zammında sürelerin hesaplanması
ile ilgili olarak AATUHK, m. 8’de yer alan “Hi-
lafına bir hüküm bulunmadıkça bu kanunda yazılı
müddetlerin hesaplanmasında ve tebliğlerin yapılma-
sında Vergi Usul Kanunu hükümleri tatbik olunur”
hükmü uygulanmaktadır.
Vergi hukukuna ilişkin süreler, Vergi Usul Ka-
nunu ile diğer vergi kanunlarında yer almaktadır.
Vergi yargılaması hukukuna ilişkin süreler ise İdari
Yargılama Usulü Kanunu’nda yer alır. Amme Ala-
caklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da da bazı
süreler düzenlenmiştir. Vergi Usul Kanunu’nda sü-
relere ilişkin genel hükümlere; özel vergi kanun-
larında ise her bir vergi ile ilgili özel sürelere yer
verilmiştir (Oktar, 2019:106).
Vergi Usul Kanunu’nun 18. maddesine göre;
vergi kanunlarında yazılı süreler aşağıdaki şekilde
hesaplanmaktadır:
“1. Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün
hesaba katılmaz ve son günün tatil saatinde biter;
2. Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse başla-
dığı güne son hafta veya ayda tekabül eden günün
tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladı-
ğı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son
gününün tatil saatinde biter;
3. Sonu belli bir gün ile tayin edilen sürelerde,
süre o günün tatil saatinde biter;
4. Resmi tatil günleri süreye dahildir. Şu kadar ki
sürenin son günü resmi tatile rastlarsa tatili taki-
beden ilk iş gününün tatil saatinde biter.”
Örnek 5: Vade tarihi 26 Nisan olan bir kamu
alacağı bu tarihte ödenmezse, izleyen her ayın 26.
günleri esas alınarak, aylık dönemler halinde öde-
me tarihine kadar gecikme zammı hesaplanacaktır.
Örnek 6: Gerçek usulde vergilendirilen mükel-
leflerden alınan gelir vergisinin birinci taksitinin
ödeme süresinin son günü 31 Mart tarihidir. Bu
tarihin resmi tatile rastlaması hâlinde, tatili izleyen
ilk iş gününün sonuna kadar yapılan ödemelerden
gecikme zammı alınmaz.
Vergi İcra Hukuku

Köylerde Gecikme Zammı

Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilecek vergiler hariç, belediye sınırları dışındaki köy-
lerde tahsildarlar tarafından tahsil olunan kamu alacaklarının ödeme süresi içinde ödenmemesi hâlinde,
bunlar için yalnız %10 oranında gecikme zammı uygulanmaktadır. Ödeme süresi geçmiş olmasına rağmen
tahsildarların gidemediği köylerdeki borçlulara bu zam, tahsildarın ilk uğradığı zaman içinde borçlarını
ödemedikleri takdirde uygulanır (AATUHK, m. 53).

Öğrenme Çıktısı
2 Vergi alacakları için uygulanan gecikme faizini açıklayabilme
3 Vergi alacakları için uygulanan gecikme zammını ifade edebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Vergi alacaklarına niçin

Gecikme faizi ve gecikme Gecikme faizinin ve gecik-
gecikme faizi ve gecikme
zammı arasındaki farklar me zammının hesaplanma-
zammı uygulanmaktadır?
nelerdir? Açıklayın. sını açıklayın.
Açıklayın.

77
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı

1 Kamu alacaklarında tecil ve tehiri ifade

edebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Kamu Alacağının Tecil ve Tehir

Edilmesi

Kamu borcunun vadesinde ödenmesi ya da haczin uygulanması ya da haczolunmuş malların paraya çevrilmesi
kamu borçlusunu çok zor duruma düşürecekse borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmek şartıyla,
alacaklı kamu idaresince ya da yetkili kılacağı makamlarca; kamu alacağı 36 ayı geçmemek üzere tecil edilebilir.
Borcun yargı mercileri tarafından ertelenmesine ise “tehir” denilmektedir. İdarece tecil edilmiş olan kamu alacağı
hakkında yargı mercileri tarafından yürütmenin durdurulması kararı verilmişse; yargı mercilerinin tehir süresi,
tecil süresinden az olduğu takdirde; tecil olunan alacak, icranın tehir süresinin sonundan tecil süresi sonuna
kadar olan süre içinde ve yargı mercilerinin tehiri dolayısıyla zamanında ödenmemiş borç miktarıyla birlikte
yeniden takside bağlanır. Yargı mercilerinin tehir süresi tecil süresini aşarsa, önceden yapılan tecil hükümsüz hâle
gelir. Takibatın yargı mercilerince tehiri kanuni tecil süresini aştığı takdirde tecil müddeti uzatılmaz.

2 Vergi alacakları için uygulanan

gecikme faizini açıklayabilme

3 Vergi alacakları için uygulanan

gecikme zammını ifade edebilme

Kamu Alacaklarında Gecikme

Faizi ve Gecikme Zammı

Kamu alacağının zamanında ve eksiksiz olarak hazineye intikalini sağlamak için başvurulan tedbirlerden biri ge-
cikme halinde faiz uygulamasıdır. Bu türden faizler bir gelir elde etme amacına değil, alacağın hazineye intikalini
aksatanlara zararı tazmin ettirme amacına yönelik bir tazminat mahiyetindedir.
Vadesinde ödenmeyen kamu alacağına vade tarihinden itibaren gecikme zammı uygulanır. Gecikme zammı
oranı %1,6 olarak belirlenmiştir. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesaplanır. Tahakkuk
etmiş ancak vadesinde ödenmeyen kamu alacaklarına uygulanması gecikme zammını gecikme faizinden ayırır.

78
Vergi İcra Hukuku
1 2020 yılı için belirlenen gecikme zammı ora-
nı yüzde kaçtır?
A. 0,8 B. 1,6 C. 2,5 D. 4 E. 6
2 Gecikme faizi aşağıdaki kanunlardan hangi-
sinde düzenlenmiştir?
A. Vergi Usul Kanunu
B. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun
C. Kurumlar Vergisi Kanunu
D. İcra İflas Kanunu
E. İdari Yargılama Usulü Kanunu
3 Sürelerin hesaplanması ile ilgili aşağıdaki ifa-
delerden hangisi yanlıştır?
A. Sürelere resmi tatil günleri dahildir.
B. Sürelerin son günü tatil gününe rastlarsa süreler
uzar.
C. Sürelerin hesabında iş günü değil, gün dikkate
alınır.
D. Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün
hesaba katılır.
E. Sonu belli bir gün ile tayin edilen sürelerde,
süre o günün tatil saatinde biter.
4 Mükelleflerce beyan edilen matrah ve matrah far-
kı üzerinden tarh edilen vergiye karşı dava açma hakkı-
nın saklı tutulmasını sağlayan kayda ne ad verilir?
A. Tecil talebi
B. İhtirazi kayıt
C. Yürütmenin durdurulması talebi
D. Gizli kayıt
E. Özel kayıt
5 Gelir Vergisi Kanunu’na göre ölüm halinde
beyanname verme süreleri kaç ay uzar?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5
6 Türk Medeni Kanunu’na göre miras en geç
kaç ay içinde reddedilebilir?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 E. 5
7 Gecikme faizi aşağıdakilerden hangisi ora-
nında hesaplanır?
neler öğrendik?
A. Tecil faizi B. Pişmanlık zammı
C. Gecikme zammı D. İzaha davet zammı
E. Bileşik faiz
8 İflasın açılması halinde hangi süreler için ge-
cikme zammı oranı hesaplanır?
A. Amme alacağının vade tarihinden iflasın açıldı-
ğı tarihe kadar
B. Amme alacağının vade tarihinden iflas kararı-
nın alındığı tarihe kadar
C. Amme alacağının vade tarihinden mahkeme
kararının tarihine kadar
D. Amme alacağının vade tarihinden ödeme emri-
nin tebliğ tarihine kadar
E. Amme alacağının vade tarihinden itibaren ha-
ciz tarihine kadar
9 İkmalen, re’sen ve idarece tarh ve tahakkuk
ettirilen vergiler üzerinden genel olarak kendi ka-
nunlarında belirtilen normal vade tarihlerinden
itibaren gecikme zammı oranında hesaplanan faize
ne ad verilir?
A. Tecil faizi B. Gecikme faizi
C. Gecikme zammı D. Pişmanlık zammı
E. İzahat zammı
10 I. Gecikme zammı vadesi geldiği hâlde
ödenmemiş kamu alacaklarına uygulanır.
II. Gecikme zammı, Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da dü-
zenlenmiştir.
III. Gecikme zammı, usulsüzlük cezaları,
para cezaları ve fer’i nitelikteki kamu
alacakları için de uygulanmaktadır.
IV. Gecikme zammı, vadesinde ödenmeyen
kamu alacağına vadeyi izleyen günden
itibaren uygulanır.
Gecikme zammı ile ilgili yukarıdaki ifadelerden
hangileri doğrudur?
A. I ve II B. I, II ve III
C. I, II ve IV D. II, III ve IV
E. I, II, III ve IV
79
 Kamu Alacaklarında Tecil, Tehir ile Gecikme Faizi ve Gecikme Zammı

1. B Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammı” konu- 6. C Yanıtınız yanlış ise “Ölüm Halinde Tecil”
sunu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

2. A Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Faizi” konusu- 7. C Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Faizi” konusu-
nu yeniden gözden geçiriniz. nu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammının Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammının
3. D 8. A
Hesaplanması” konusunu yeniden gözden Uygulanması” konusunu yeniden gözden
geçiriniz. geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Vergi Usul Kanununda

4. B 9. B Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammı” konu-
Tecil Faizi ve Gecikme Faizi” konusunu ye-
sunu yeniden gözden geçiriniz.
niden gözden geçiriniz.

5. D Yanıtınız yanlış ise “Ölüm Halinde Tecil” 10. C Yanıtınız yanlış ise “Gecikme Zammı” konu-
konusunu yeniden gözden geçiriniz. sunu yeniden gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
5 Anahtarı

Amme idarelerinin alacaklarının kanunlarda yer verilen sürelerde ödenmesi

(tahsili) esastır. Ancak, alacaklı amme idareleri, icra takibine başlama ya da
icrayı devam ettirme hallerinin varlığında borçlunun “çok zor” durumda ka-
Araştır 1
lacağını öngörür ve takdir ederlerse maddedeki şartlarla amme alacağını tecil
edebilirler. İdarenin tecil talebinin değerlendirirken sahip olduğu takdir yetki-
sinin kullanımı da bazı ölçütlere bağlanmıştır.

Tahakkuk etmiş, başka bir ifade ile idari olarak kesinleşmiş kamu alacakları-
nın kanunlarında belirtilen süreler içinde ödenmesi gerekmektedir. Alacak-
ların tahsilindeki gecikmeler kamu alacaklarının karşılığı olan kaynakların
Araştır 2 temininde sorunlara, dolayısıyla bu kaynaklarla finansmanı sağlanacak kamu
hizmetlerinin topluma sunulmasında aksamalara yol açacaktır. Devletin fonk-
siyonlarını gerektiği şekilde yerine getirebilmesi için kamu borcunu ödeme-
menin maliyetini yükselterek, kamuya kaynak aktarımının önünün açılmasını
sağlamak üzere genel olarak faiz, zam gibi kurumlara başvurulmaktadır.

80
Vergi İcra Hukuku

Kaynakça
Aksoy Şerafettin, Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş Ortaç Fevzi Rifat, Yılmaz Furtuna Elif, “Pişmanlıkla
ve İlâveli 4. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2011. Verilen Beyannamenin İhtirazi Kayıtla
Verilebilmesi Üzerine Bir Değerlendirme”, İnönü
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 8,
Hukuku, Kültür Yayınları, İstanbul, 1. Baskı,
Sayı: 2, Yıl: 2017.
2002.
Öncel Muallâ, Kumrulu Ahmet, Çağan Ahmet, Vergi
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku,
Hukuku, 27. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara,
5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
2018.
Musaballı Hakkı, Vergi Hukuku ve Türk Vergi
Türk Hukuk Lûgatı, 3. Baskı, Türk Hukuk Kurumu,
Sistemi, Selçuklu Matbaası, İstanbul, 1978.
Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1991.
Koçak Muhsin, Vergi-İcra Hukuku (Mukayeseli),
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No: 1. RG.T.
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
30/06/2007, S. 26568.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.

81
 Bölüm 6
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
öğrenme çıktıları

1 2
Ödeme Emri Mal Bildirimi
1 Ödeme emrini, hukuki niteliğini ve 2 Mal bildirimini ve hukuki niteliğini
sonuçlarını değerlendirebilme açıklayabilme

3 4
Haciz
3 Haczin hukuki niteliğini, istihkak davalarını Aciz Hâli ve Sonuçları
ve hacze iştiraki ifade edebilme 4 Aciz halini ve sonuçlarını açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Ödeme emri • Haciz • Mal bildirimi • Cebren tahsil

82
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Kamu alacaklarının vadesinde ödenmesi genel
kural olmakla birlikte bu genel kurala uyulmaması
durumunda tahsil daireleri tarafından bu alacaklar
teminatın paraya çevrilmesi veya kefile başvurul-
ması, haciz uygulanması ve haczedilen malların
paraya çevrilmesi ve borçlunun iflâsının istenmesi
yollarından birinin uygulanması ile cebren tahsil
olunmaktadır.
Ödeme süresi içinde ödenmeyen kamu alacağı
tahsil dairesinde cebren tahsil edilir. İlgili kanun
hükmüne göre cebren tahsil şekilleri şunlardır (AA-
TUHK, m. 54):
• Kamu borçlusu tahsil dairesine teminat
göstermişse, teminatın paraya çevrilmesi
veya kefilin takibi,
• Kamu borçlusunun borcuna yetecek mik-
tardaki mallarının haczedilerek paraya çev-
rilmesi,
• Gerekli şartlar bulunduğu takdirde borçlu-
nun iflasının istenmesi.
Alacaklı tahsil dairesi tarafından gerçekleştirilen
cebri icra süreci idari bir süreç olup bu süreçte ya-
pılan işlemler de idari işlem niteliğinde işlemlerdir
(Koçak, 2011:184).
dikkat
İdari İşlem: İdarenin hukuki sonuç doğurmaya
yönelik irade açıklamalarıdır. İdari işlemler kamu
gücü ayrıcalıklarına dayandığı için üstün konum-
da olan işlemlerdir (Gözler, 2019:151).
Bu bölümde kamu alacaklarının tahsilinde öde-
me emri, ödeme emrinin hukuki niteliği, ödeme
emrine karşı dava açma ve bunun sonuçları; mal
bildirimi, mal bildiriminin hukuki niteliği, mal
bildiriminde bulunmayanlar, gerçeğe aykırı mal
bildiriminde bulunanlar ve mal edinme ve artmala-
rını bildirmeyenler hakkında uygulanacak işlemler;
alacaklının takibe koyduğu alacağının tahsili ama-
cıyla borçlunun mal varlığına dahil tüm mallara el
konulmasını ifade eden haciz, haczin niteliği, haciz
varakası, köylerde haciz, istihkak davaları, hacze
iştirak, haczedilemeyecek mallar, kısmen haczedile-
cek gelirler, haczin sonuçları, haczolunan malların
paraya çevrilmesi ve bazı hâllerde haczin kaldırıl-
ması ile borçlunun aciz hâli ve sonuçları AATUHK
ve ilgili kanunlar kapsamında açıklanacaktır.
ÖDEME EMRİ
Vergi alacağının kamu borçlusu tarafından za-
manında ödenmemesi hâlinde zorla tahsili günde-
me gelebilmektedir. Böyle bir aşamada, kamu ala-
cağının tahsili amacına hizmet eden cebren tahsil
yolları söz konusu olabilmektedir. Vergi alacağının
tahsilinde ödeme emri düzenlenmesi ve tebliği ceb-
ri takibin başlangıcı ve devamı açısından önem ta-
şımaktadır.
Ödeme Emrinin Hukuki Niteliği
Cebri icra aşamasının başlangıcı ödeme emri
olup ödeme emri tebliğ edilmeden alacaklı kamu
idaresi, alacağını tahsil etmek için cebren tahsil
ve takip işlemlerine başlayamamaktadır (Çelik,
2002:183). Ödeme emri, kamu borçlusunu öde-
meye davet eden bir çağrıdır (Karakoç, 2019:531).
Ödeme emri özel hukuk ve kamu icra hukukunda
cebri icranın ön koşulu olarak kabul edilmektedir
(Şimşek, 1996:460 ve Oktar, 2019:343). Kamu
alacaklarında da cebren tahsil süreci ödeme emri
tebliği ile başlamaktadır (Kaneti, 1987:381). Öde-
me emri kamu borçlusunun yanı sıra müşterek
borçlu ve kefile, kanuni temsilciye ve limited şirket
ortaklarına tebliğ edilebilir (Çelik, 2002:183).
İdari işlem niteliğinde olan ödeme emri, tahsile
yetkili alacaklı kamu idareleri tarafından tek taraflı
idare beyanı ile hüküm ifade eden icrai bir işlem
niteliğindedir. Ayrıca, bireysel sonuçlar doğurduğu
için subjektif idari işlem ve birden fazla idari ira-
deye gerek duymadığı için de basit idari işlemler
grubunda yer alır (Doğruöz, 2019: 54).
Cebri icra sürecinin başlamasında ödeme emrinin
tebliği şart olmakla birlikte bu sürecin başlamasından
önce bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
Bu şartlar;
• Bir kamu alacağının varlığı,
• İstenebilir duruma gelen kamu alacağı-
nın vadesinde ödenmemesidir (Koçak,
2011:184).
Kamu alacağını vadesinde ödemeyenlere 15
gün içinde borçlarını ödemeleri ya da mal bildi-
riminde bulunmaları gereği bir “ödeme emri” ile
tebliğ olunur (AATUHK, m. 55).
83

Ödeme emirlerinde bulunması gereken bilgiler
AATUHK, m. 55’te belirtilmektedir.
dikkat
Kamu alacağını vadesinde ödemeyenlere 15 gün
içinde borçlarını ödemeleri ya da mal bildirimin-
de bulunmaları gereği bir “ödeme emri” ile tebliğ
olunur.
Ödeme Emrinde Bulunması Gereken
Bilgiler
Kamu alacağının vadesi dolmuş olmasına rağ-
men, borcun ödenmesi için bir uyarı niteliğinde
olan ödeme emri işlemi tesis edilmeden cebren tah-
sil süreci başlamış olmayacaktır (Koçak, 2011:184).
Ödeme emrinde;
• Borcun asıl ve fer’ilerinin mahiyet ve mik-
tarları,
• Borcun nereye ödeneceği,
• Süresi içinde ödenmediği ya da mal bildi-
riminde bulunulmadığı takdirde, borcun
cebren tahsil edileceği ve borçlunun mal
bildiriminde bulununcaya kadar üç ayı geç-
memek üzere hapis ile tazyik olunacağı,
• Gerçeğe aykırı bildirimde bulunduğu tak-
dirde borçlunun hapis ile cezalandırılacağı,
• Borçlunun 114. maddedeki bildirim ödev-
leri (adres, varsa mükellefiyetinin bulundu-
ğu tahsil daireleri, hesap numaraları, nüfus
kayıt bilgileri vb bildirimi) ve bu bildirim
ödevlerini yerine getirmediği takdirde hak-
kında uygulanacak olan ceza,
belirtilir (AATUHK, m. 55/2).
Belediye Sınırları Dışındaki Köylerde
Ödeme Emri
Ödeme emirleri belediye sınırları dışındaki köy-
lerde bulunan borçlulara muhtarlıklar tarafından
tebliğ edilir. Ödeme emirlerinin muhtarlığa tevdii
tarihinden itibaren 15 gün içinde tebligat yapılma-
dığı takdirde ödeme emirleri tebliğ edilmemiş olan
borçluların isimleri ödeme emri hüküm ve mahi-
yetindeki bir “ödeme cetveline” alınarak borçlular
borçlarını ödemeye ve mal bildiriminde bulunmaya
çağırılırlar. Ödeme cetveli köy ihtiyar kurulu kapı-
84
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
sına, bir örneği de köyde herkesin görebileceği ge-
nel bir yere 10 gün süreyle asılarak tebliğ olunur ve
cetvelin asıldığı köy muhtarlığınca tellal aracılığıyla
duyurulur. Cetvel asılırken ve indirilirken durum
muhtarlıkça zapta geçirilir. Cebren tahsil ve takip,
ödeme emrinin tebliği veya ödeme cetvelinin indiril-
mesi tarihinde başlamış olur (AATUHK, m. 55/3).
Borcunu vadesinde ödemeyenlere ait malları elin-
de bulunduran üçüncü şahıslardan bu malları 15 gün
içinde bildirmeleri istenir (AATUHK, m. 55/4).
Teminatlı Alacakların Takibi
Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan kamu
alacağı vadesinde ödenmediğinde, borcun 15 gün
içinde ödenmesi, aksi durumda teminatın paraya
çevrileceği ya da diğer şekillerle cebren tahsile de-
vam edileceği borçluya bildirilir. Borç 15 gün için-
de ödenmediğinde teminat AATUHK hükümleri-
ne göre paraya çevrilerek kamu alacağı tahsil edilir
(AATUHK, m. 56).
Kefil ve Yabancı Kişi veya Kurum
Temsilcilerinin Takibi
Kefiller ile yabancı kişi veya kurumların tem-
silcileri AATUHK hükümlerine göre ve aynen asıl
borçluların tabi tutuldukları usullerle takip olun-
maktadır (AATUHK, m. 57).
Ödeme Emrine İtiraz (Dava Açma)
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen kişi, böyle
bir borcunun olmadığı ya da kısmen ödediği ya da
zamanaşımına uğradığı hakkında tebliğ tarihinden
itibaren 15 gün içinde alacaklı tahsil dairesinin bu-
lunduğu yerdeki vergi mahkemesinde dava açabilir
(AATUHK, m. 58).
Ödeme emrine karşı dava açılması olağan bir
usul değildir. Genel kural, davanın tahakkuktan
yani alacağın idari olarak kesinleşmesinden önce
açılmasıdır. Bu nedenle, ödeme emri tebliği üzeri-
ne dava açılabilmesi çok istisnai bazı hallerle sınırlı
tutulmuştur.
Bu hâller üç başlık altında toplanabilir (Çelik,
2002:187):
• Borcunun olmadığı iddiası: Borcunun
olmadığını iddia eden borçlu bu iddiasını
borcunu tamamen ödediği, henüz vadesinin
geçmediği gibi nedenlere dayandırabilir.
Vergi İcra Hukuku

• Borcun kısmen ödendiği iddiası: Borcunu Haksız Çıkma Zammı

kısmen ödendiği iddiasında bulunan borçlu-
nun bu iddiada bulunabilmesi için, borcuna
karşı hangi amaçla ödeme yaptığını ve öde-
me yaptığı miktarı belirtmesi gerekir.
• Borcun zamanaşımına uğradığı iddiası:
Borçlu bu iddiasını ödeme emrinin tahsil
zamanaşımı süresi geçtikten sonra tebliğ
edilmesine dayandırabilir.
Borcun bir kısmını dava konusu yapan borçlu-
nun o kısmı ve miktarını açıkça göstermesi gerek-
mektedir. Aksi hâlde dava açılmamış sayılır.
Ödeme Emrine İtirazın (Dava
Açmanın) Sonuçları
Davasında tamamen ya da kısmen haksız çıkan
borçludan, reddolunan miktardaki kamu alacağı,
uygulamada “haksız çıkma zammı” denilen %10
oranındaki bir zamla birlikte tahsil edilir. Vergi mah-
kemelerinin bu konuda verecekleri karar kesin olup
kararlara karşı kanun yollarına gidilemez. Borçlu da-
vanın reddi halinde, ret kararının kendisine tebliğ
edildiği tarihten itibaren 15 gün içinde mal bildiri-
minde bulunmak zorundadır (AATUHK, m. 58).
Borçluların ödeme emirlerine karşı koşulları ol-
mamasına rağmen haksız yere dava açmalarını en-
gelleyerek kamu alacağının tahsilinin gecikmesini
önlemek amacıyla ihdas edilen, “yargı mercilerini
gereksiz yere meşgul etmekten caydırma” kurumu
olarak tanımlanabilir.
AATUHK, m. 58/5 hükmüne göre; ödeme em-
rine karşı dava açarak haksız çıkan ve talebi reddolu-
nan borçlu, borcunu reddolunan miktardaki kamu
alacağının %10’una karşılık olan bir zamla birlikte
ödeyecektir. Bununla birlikte AATUHK’de borcun
ödeme zamanına ilişkin bir düzenleme bulunmadı-
ğından ödeme Hazine ve Maliye Bakanlığınca be-
lirtilecek usule göre yapılacak tebliğden itibaren bir
ay içinde yapılır (AATUHK, m. 37/2).  Süresinde
ödenmeyen haksız çıkma zammına, gecikme zam-
mı uygulanmayacaktır.
Ödeme emrine karşı açılmış davaların sonucun-
da, idarenin davacıdan haksız çıkma zammı talep
edebilmesi için mahkeme tarafından davanın esa-
sına girilerek davacının haksız olduğu kanaatine
varılmış olması ve davanın bu nedenle reddedilmiş
olması gerekmektedir (Gerçek, 2017:231).

internet
Ödeme emrine karşı yapılacak işlemler broşürüne Gelir İdaresi Başkanlığının https://www.gib.
gov.tr/sites/default/files/fileadmin/yayinlar/OEKYIBrosuru.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.

Öğrenme Çıktısı

1 Ödeme emrini, hukuki niteliğini ve sonuçlarını değerlendirebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Ödeme emrinde bulun-

Ödeme emrinin hukuki ni- Ödeme emri tebliğinin so-
ması gerekenleri nelerdir?
teliğini açıklayın. nuçlarını tartışınız.
Açıklayın.

85

MAL BİLDİRİMİ
Cebren tahsil ve takip sürecinin etkin bir şekil-
de yürütülebilmesi için borçlunun malları hakkın-
da yeterli ve doğru bilgiye sahip olunması gerekir.
Bildirim AATUHK, m. 59’da belirtilen usul ve
içeriğe uygun olmalıdır. “Borcumu ödemeye yete-
cek malım vardır.” gibi soyut ve belirsiz beyanlar
Kanun’un aradığı koşulları sağlamadığından geçer-
sizdir (Şimşek, 1996:565).
Mal Bildiriminin Hukuki Niteliği
Ödeme gücünün yetersizliği nedeniyle bor-
cunu ödeyemeyen kamu borçlusunun, borcunu
karşılamaya yetecek mallarını nitelik ve nicelikleri
bakımından alacaklı tahsil dairesine bildirmesine
imkân tanınmıştır. Burada amaç, haczolunabilir
mal, hak ve alacakların doğrudan borçlunun ken-
disi tarafından alacaklı tahsil dairesine bildirilerek
dairece uygulanacak takip ve tahsil sürecini hızlan-
dırmaktır (Candan, 2007:354). Bununla birlikte
haczi kabil varlığı bulunmayan borçluların da bu
durumlarını bildirmeleri zorunludur.
AATUHK’de mal bildirimi şu şekilde tanımlan-
maktadır:
“Mal bildirimi, borçlunun gerek kendisinde, ge-
rekse üçüncü şahıslar elinde bulunan mal, alacak ve
haklarından borcuna yetecek miktarın, nevini, ma-
hiyetini, vasfını, değerini ve her türlü gelirlerini veya
haczi kabil mal veya geliri bulunmadığını ve yaşayış
tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran
borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazı ile veya sözle
tahsil dairesine bildirmesidir” (AATUHK, m. 59/1).
Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borçlu, 15
gün içinde borcunu ödemediği ve mal bildiriminde
de bulunmadığı takdirde, mal bildiriminde bulunun-
caya kadar bir defaya mahsus olmak ve üç ayı geç-
memek üzere hapisle tazyik olunur. Hapisle tazyik
kararı, ödeme emrinin tebliğinden ve 15 günlük sü-
renin bitmesinden sonra, tahsil dairesinin yazılı talebi
üzerine icra mahkemesi hakimi tarafından verilir. Bu
kararlar Cumhuriyet Savcılığınca derhal infaz olunur
(AATUHK, m. 60). Hapsen tazyik, bir ceza olmayıp
borçluyu ödeme yapmaya veya mal bildiriminde bu-
lunmaya zorlayan; bildirilecek yeterli nitelik ve mik-
tarda mal bulunmaması hâlinde de bu durumun bil-
dirilmesini sağlayan bir tedbir kurumudur.
Hapsen tazyik; bir ceza olmayıp, borçluyu ödeme yapmaya veya mal bildiriminde bulunmaya zorlayan; bildirilecek
yeterli nitelik ve miktarda mal bulunmaması halinde de bu durumun bildirilmesini sağlayan bir tedbir kurumudur.
86
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
dikkat
2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nda 12/02/2004
tarihli 5092/11 maddesi ile yapılan değişiklik-
le icra tetkik merciileri kaldırılarak yerlerine,
icra ve iflâs dairelerinin işlemlerine karşı yapılan
şikâyetlerle itirazların incelenmesi için icra mah-
kemeleri kurulmuştur. Buna göre, mal beyanında
bulunmayan borçlu, alacaklının talebi üzerine be-
yanda bulununcaya kadar icra mahkemesi hakimi
tarafından bir defaya mahsus olmak üzere hapisle
tazyik olunur. Ancak bu hapis üç ayı geçemez.
Kanun’da, mal bildirimi ile ilgili olarak, hapsen taz-
yik uygulaması dışında çeşitli cezalara da yer verilmiştir.
Başlıcaları aşağıda belirtilen hallerde, ceza mah-
kemelerince hürriyeti bağlayıcı cezalara hüküm
olunmaktadır:
Gerçeğe aykırı mal bildiriminde bulunanlarla
yaşayış tarzları mal bildirimine uymayanlar, asliye
ceza mahkemelerince üç aydan bir yıla kadar hapis
ile cezalandırılırlar (AATUHK, m. 111).
Usulüne uygun olarak mal bildiriminde bulun-
duktan sonra meydana gelen mal edinme ve art-
malarını zamanında bildirmemek suretiyle kamu
alacağının tahsilini engelleyen veya zorlaştıranlar,
asliye ceza mahkemelerince bir yıla kadar hapis ce-
zası ile cezalandırılırlar (AATUHK, m. 112).
Ellerinde bulundurdukları kamu borçlusuna
ait malları, yapılan talebe rağmen bildirmeyenler
altı aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar (AA-
TUHK, m. 113).
Kendilerine ödeme emri tebliğ olunan ve malı
olmadığı şeklinde bildirimde bulunan kamu borç-
luları bu bildirim ile birlikte veya bildirim tarihin-
den itibaren 15 gün içinde;
• En son kanuni ikametgâh ve iş adreslerini,
• Varsa devamlı mükellefiyetleri bulunan diğer
tahsil dairelerini ve kamu idarelerini ve bun-
lardaki hesap ve kayıt numaralarını bildirmek,
nüfus kayıt suretini vermek zorundadırlar.
Bu ödevleri geçerli bir özre dayanmadan zama-
nında yerine getirmeyenler elli güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılırlar (AATUHK, m. 114).
Vergi İcra Hukuku

Öğrenme Çıktısı

2 Mal bildirimini ve hukuki niteliğini açıklayabilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Gerçeğe aykırı mal bildiri-

Mal bildirimini açıklayın.
minde bulunanlar ile mal
Mal bildiriminin sonuçları-
edinme ve artmalarını bil-
nı tartışın.
dirmeyenler hakkında uygu-
lanacak işlemleri açıklayın.

HACİZ AATUHK ile İİK’de yer alan haciz kavramları

Kamu alacaklarında cebren tahsil yöntemlerin-
den biri olan haciz, ödeme emri tebliğine rağmen
kamu alacağını ödemeyen borçluların kendi elle-
rinde bulunan ya da üçüncü kişilerin ellerindeki
menkul mallar ile gayrimenkullerine, alacak ve
haklarına, alacağın asıl ve fer’ileri ile borcun tahsi-
line yönelik yapılan giderleri karşılayacak miktarda
idari bir kararla tahsil dairesince el konulmasıdır
(Dönmez, 2005:143).
Haciz Kavramı ve Haczin Hukuki
Niteliği
Haciz, alacaklının takibe koyduğu alacağının
tahsili amacıyla borçlunun mal varlığına dahil
mallara resmen el konulmasıdır (Yıldırım, 2004:
83). Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un 62. maddesine göre, borçlunun ödeme
emrinin tebliği tarihinden itibaren 15 gün içinde
borcunu ödememesi halinde, mal bildiriminde
gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen, borç-
lu veya üçüncü şahıslar elindeki menkul ve gayri-
menkul malları ile hak ve alacaklarından kamu ala-
cağını karşılamaya yetecek miktarı tahsil dairesince
haczolunur (AATUHK, m. 62/1).
Haciz ile ilgili düzenlemeler 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un
yanı sıra 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nda yer
almaktadır.
İcra İflas Kanunu’nda kesin haciz, ilave haciz,
tamamlama haczi, geçici haciz gibi haciz türlerine
ilişkin hükümlere de yer verilmiştir (Pekcanıtez,
Atalay ve Özekes, 2014:113).
arasında, her iki kanunun kaynak oldukları kamu
hukuku ve özel hukuk alanlarının özelliklerinin bi-
rer sonucu olarak taleple bağlılık, yetkili merciler,
hacizden vazgeçme ve satış isteme süreleri yönlerin-
den farklar bulunmaktadır (Şimşek, 1996:577-578).
Haczin özellikleri şu şekilde sıralanabilir (Pek-
canıtez, Atalay ve Özekes, 2014:112):
• Para alacaklarının ödenmesini sağlamaya
yönelik olması,
• Borçlunun mal varlığı üzerinde uygulanabilir,
• Borçluya ait olan ve paraya çevrilmesi
mümkün olan mal ve haklar üzerinde uy-
gulanabilir,
• Haciz işlemi icra organları tarafından ger-
çekleştirilebilir,
• Haczin geçerli olması için kural olarak
borçlunun mal varlığına fiilen el koyma ge-
rekli değildir, hukuken el koyma yeterlidir.
Kamu Alacaklarında Haciz
Kamu borçlusunun, mal bildiriminde göster-
diği veya tahsil dairesinin tespit ettiği mal, alacak
ve haklarından kamu alacağını karşılamaya yetecek
miktarının tahsil dairesi tarafından haczedilebilme-
si için borçlunun mal bildiriminde bulunması şart
değildir. Kendisine ödeme emri tebliğ edilen borç-
lunun 6183 sayılı Kanun’da belirtilen süre içerisin-
de mal bildiriminde bulunmaması hâlinde, tahsil
dairesince tespit edilen borçlu veya üçüncü şahıslar
elindeki menkul ve gayrimenkul malları ile alacak
ve haklarından amme alacağını karşılayacak mikta-

87

rının derhal haczi gerekmektedir. Ödeme emri teb-
liği üzerine mal bildiriminde bulunmayan borçluya
hapsen tazyik uygulanması, borçluya ait malların
tahsil dairesince haczini engellemez.
Tahsil daireleri tarafından yapılacak takipler
kapsamında haczolunacak malların tespiti için ülke
çapında mal varlığı araştırması yapılmaktadır. Ha-
zine ve Maliye Bakanlığı, kamu alacaklarının bu
araştırmanın şekli, alanı ve kapsamı ile araştırma
yapılacak kamu alacaklarının türünü ve tutarını
belirlemeye yetkilidir (AATUHK m. 62/2).
Yurt çapında mal varlığı araştırmasının amme
borçlusunun haczi kabil mal varlığının tespit edi-
lerek haczedilmesini sağlamak amacıyla yapıldı-
ğı dikkate alınarak; alacaklı tahsil dairelerince bu
araştırmaların bulundukları illerde doğrudan veya
bu konuda görevlendirilmiş dairelerce, diğer illerde
ise aynı nev’iden tahsil daireleri aracılığı ile 6183
sayılı Kanun’un haczin uygulama şekline ilişkin
hükümlerine göre yapılması gerekmektedir. Ala-
caklı tahsil daireleri, ivedilik arz eden durumlarda,
bulundukları illerin dışında tespit ettikleri ve haciz
bildirisi düzenlenmek suretiyle haczedilmesi gere-
ken malları doğrudan haczedebileceklerdir.
Alacaklı tahsil daireleri, haciz bildirisi düzen-
lenmek suretiyle haczedilebilecek mallardan elekt-
ronik ortamda araştırması yapılabilecek olanları,
elektronik ortamda araştıracak, yetki alanlarına
bağlı kalmaksızın doğrudan haciz bildirisi tebliğ
etmek suretiyle haczedebileceklerdir. Bu mallar için
ayrıca yazılı ortamda mal varlığı araştırması yapıl-
mayacaktır. Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı
tahsil daireleri, haciz bildirisi düzenlenmek suretiy-
le haczedilebilecek mallardan elektronik ortamda
haczi mümkün olanları yetki alanlarına bağlı kal-
maksızın, elektronik ortamda haciz bildirilerinin
tebliği ile ilgili kurulan sisteme göre, doğrudan
ya da elektronik ortamda Gelir İdaresi Başkanlı-
ğı aracılığıyla haciz bildirisi tebliğ etmek suretiyle
haczedebileceklerdir. Haciz bildirisi düzenlenmek
suretiyle haczedilecek mallara (bankalar nezdinde-
ki hak ve alacaklar, tapu, trafik siciline kayıtlı mal-
lar vb.) ilişkin araştırmalar, bu kayıtlara elektronik
ortamda ulaşılamaması hâlinde en fazla 50 kamu
borçlusunun borçlarını içerecek listeler şeklinde
düzenlenmiş haciz bildirilerinin tebliği suretiyle
yapılacaktır. Haciz bildirileri alacaklı tahsil daire-
lerince veya alacaklı dairenin bulunduğu ilde bu
konuda görevlendirilmiş dairelerce doğrudan ilgili
idareye tebliğ edilecektir.
88
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
Yurt çapında mal varlığı araştırması yapılmayacak
tutardaki kamu alacakları için kamu borçlusunun;
• Bağlı olduğu tahsil dairesinin bulunduğu,
• Birden fazla tahsil dairesinde kayıtlı olması
halinde (mükellefiyetini terk ettiği iller da-
hil) bu dairelerin bulunduğu,
• Tahsil dairesince bilinen ikametgâh ve iş
yeri adreslerinin bulunduğu, ayrıca gerçek
kişilerin nüfusa kayıtlı olduğu,
• Mal varlığının bulunduğu yönünde bilgi
edinilen,
il veya illerde mal varlığının araştırması yine be-
lirtilen usullerle yapılacaktır.
Borçlu tarafından başkasının olduğu beyan edi-
len ya da üçüncü şahıs tarafından ihtiyaten haciz
veya istihkak iddia edilmiş bulunan malların haczi
en sonraya bırakılır (AATUHK m. 62/3). Haczo-
lunan gayrimenkul artırmaya çıkarılmadan, borçlu
borcun itfasına yetecek menkul mal veya vadesi
gelmiş sağlam alacak gösterirse gayrimenkul üze-
rinde haciz saklı kalmak üzere gösterilen menkul
veya alacak da haczolunur (AATUHK m. 62/4).
Ancak bu durumda tahsil dairesi haczolunmuş gay-
rimenkulün idare ve işletmesi ile hasılat ve men-
faatlerine müdahale etmez (AATUHK m. 62/5).
Tahsil dairesi, alacaklı kamu idaresi ile borçlunun
menfaatlerini mümkün olduğu kadar bağdaştır-
makla yükümlüdür (AATUHK m. 62/5).
Diğer Hakların Paraya Çevrilmesi
Tahsil dairesi, borçlunun haklarının tasfiyesi için,
onun sahip olduğu bütün yetkileri kullanarak bir in-
tifa hakkı, taksim edilmemiş bir miras veya iştirak
hâlinde tasarruf olunan bir mal hissesi gibi malların
paraya çevrilebilir hâle gelmesini genel hükümler
çerçevesinde sağlar (AATUHK, m. 63). Burada, ge-
nel hükümler ile ifade edilen İcra ve İflâs Kanunu
hükümleridir. Miras paylarının veya iştirak halinde
tasarruf olunan maldaki hissenin paraya çevrilmesi
için, ilk olarak bunların borçlu hisseleri bakımından
bireyselleştirilmesi gerekecektir. Bu amaçla, İcra ve
İflâs Kanunu’ndaki genel hükümlere göre, izale-i
şüyu da istenebilir (Özbalcı, 2000:687).
İzale-i Şüyu: Ortaklığın giderilmesi. Bir
malın satılarak bedelinin paylaştırması
yolu ile maldaki paydaşlığın ya da ortaklı-
ğın sona erdirilmesidir (Oktar, 2019:347).
Vergi İcra Hukuku
Haciz Varakası
Haciz işlemleri, tahsil dairelerince düzenlenen
ve alacaklı kamu idaresinin, mahalli en büyük me-
muru veya tevkil edeceği memur tarafından tasdik
edilen haciz varakalarına dayanılarak yapılır (AA-
TUHK, m. 64). Şekli ve içereceği bilgiler Hazine
ve Maliye Bakanlığınca belirlenen haciz varakala-
rında şu bilgilerin yer alır:
1. Tahsil dairesi,
2. Düzenleme tarihi ve hesap numarası,
3. Borçlunun adı, soyadı, unvanı, işi ve adresi,
4. Ödeme emrinin tebliğ şekli ve tebliğ tarihi,
5. Haczin nedeni ve yasal dayanağı,
6. Hacze konu olan kamu alacağının nev’i,
konusu, yılı, taksiti, vade tarihi, tutarı, ta-
kip numarası ve notlar.
Köylerde Haciz
Köylerde ve Köy Kanunu uygulanan bucaklarda
menkul mal haczi, haciz varakası üzerine köy ihti-
yar kurullarınca yapılır. Bu yerlerde, gerek görülen
hâllerde, Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve
ilan edilecek vergiler için muhtar veya ihtiyar ku-
rulu üyelerinden birinin katılımı ile tahsil dairesine
menkul mal haczi yaptırmaya o yerin en büyük mal
memuru yetkilidir (AATUHK, m. 65).
Maddenin Bakanlığa verdiği yetkiye istinaden
köylerde ve Köy Kanunu uygulanan yerlerde gerek-
li hâllerde,
• Gelir Vergisi (geçici vergi dahil),
• Kurumlar Vergisi (geçici vergi dahil),
• Katma Değer Vergisi,
• Özel Tüketim Vergisi,
• Motorlu Taşıtlar Vergisi,
• Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi,
• Özel İletişim Vergisi,
• Şans Oyunları Vergisi,
• Damga Vergisi,
için muhtar veya ihtiyar kurulu üyelerinin bi-
rinin huzurunda tahsil dairesine menkul mal hac-
zi yaptırmaya o mahallin en büyük mal memuru
yetkili kılınmıştır. Gelir İdaresi Başkanlığına doğ-
rudan bağlı olarak kurulan vergi dairesi başkanlık-
larında bu yetki vergi dairesi başkanına aittir.
Borçlu Elinde Haczedilen Mallara
Karşı İstihkak İddiaları
Borçlu elinde haczedilen mallara karşı istihkak
davası açma yükü, istihkak iddiasında bulunan
üçüncü kişiye düşmektedir (Kaneti, 1987:383).
Borçlu, elinde bulunan bir malı üçüncü şahsın
mülkü veya rehni olarak gösterdiği ya da o mal üze-
rinde üçüncü bir kişi tarafından mülkiyet veya re-
hin hakkı iddia edildiği takdirde, haczi yapan me-
mur bunu haciz zaptına geçirir. Borçlu tarafından
iddiada bulunulmuş olması hâlinde, durum üçün-
cü kişiye bildirilir. İddiayı ileri süren üçüncü kişi
ise, bildirim borçluya yapılır (AATUHK, m. 66/1).
Tahsil dairesi, haciz zaptını aldığı tarihten iti-
baren 7 gün içinde iddiayı reddetmediği takdirde,
istihkak iddiasını kabul etmiş sayılır ve o mal üze-
rindeki haczi kaldırır (Çelik, 2002:201).
Üçüncü kişi, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün
içinde itiraz etmezse, istihkak iddiası dinlenmez
(AATUHK, m. 66/2).
İstihkak iddiası, tahsil dairesince kabul edilmez-
se veya borçlu istihkak iddiasına itiraz ederse tah-
sil dairesi, üçüncü kişiye 7 gün içinde mahkemeye
başvurması gerektiğini bildirir. Üçüncü kişi süre-
sinde dava açmadığı takdirde, istihkak iddiasından
vazgeçmiş sayılır ve hacizli mallar üzerindeki takibe
devam edilir (AATUHK, m. 66/3).
Üçüncü Şahıs Elinde Haczedilen
Mallara Karşı İstihkak İddiaları
Üçüncü kişi elinde haczedilen mallara karşı
istihkak davası açma yükü, istihkak iddiasını ka-
bul etmeyen kamu idaresine düşmektedir (Kaneti,
1987:383).
Haczedilen malın borçlunun elinde olmayıp o
mal üzerinde mülkiyet veya rehin hakkı iddia eden
üçüncü bir kişinin elinde olması hâlinde, durum,
haczi yapan memur tarafından haciz zaptına geçiri-
lir. Tahsil dairesi, malın borçluya ait olduğu iddiasını
alacaklı kamu idaresine bildirir. Alacaklı kamu ida-
resi 15 gün içinde dava açmadığı takdirde, istihkak
iddiasını kabul etmiş sayılır (AATUHK, m. 67/1).
İstihkak iddiası, borçlu ile birlikte ikamet et-
mekte olan kişiler tarafından ileri sürülürse mal
borçlunun elinde sayılır (AATUHK, m. 67/2).
Burada, ispat yükü alacaklı kamu idaresine değil,
89

borçluya düşer. Başka bir deyişle, borçlu istihkak
iddiasını ispat etmek zorundadır. Kamu idaresinin
ise istihkak iddiasının aksini ispat etme zorunlulu-
ğu bulunmamaktadır. Bu durumda, istihkak davası
borçlu ile birlikte ikamet eden üçüncü kişi tarafın-
dan açılacaktır (Özbalcı, 2000:700).
İstihkak Davaları ve Yetkili Mahkeme
İstihkak davaları, adliye mahkemelerinde açılır
(Kaneti, 1987:383). Bu davalara bakmaya, haczi ya-
pan tahsil dairesinin bulunduğu yer mahkemesi yet-
kilidir. Mahkeme istihkak davalarını diğer işlerden
önce inceleyerek karara bağlar. Davacı yürütmenin
durdurulmasını talep ettiği takdirde, mahkeme, el-
deki delillerin niteliğine göre ve muhtemel zararlara
karşı yeterli teminat alarak yürütmenin durdurul-
masına karar verebilir. İstihkak davası üzerine yürüt-
menin durdurulmasına karar verilir ve sonuçta dava
reddolunursa, davacı aleyhine, dava konusu olan
hacizli malların değerinin %10’u kadar tazminata
hükmolunur (AATUHK, m. 68). gibi küçük taşıt sahiplerinin, ancak geçim-
dikkat
Borçlu, üçüncü kişi ya da alacaklı amme idarele-
rince açılacak davalara bakmaya, haczi yapan tah-
sil dairesinin bulunduğu yer asliye hukuk mahke-
meleri görevlidir.
Kamu İdareleri Arasında Hacze
İştirak
Her kamu idaresi, başka bir kamu idaresi ta-
rafından yapılan hacizlere, kamu alacağının bu
haciz tarihinden önce tahakkuk etmiş olması ko-
şulu ile haczedilen mallardan herhangi biri para-
ya çevrilinceye kadar iştirak edebilir. Hacze iştirak
hâlinde, hacizli malın bedelinden öncelikle, haczi
yapan dairenin alacağı tahsil olunur. Kalan kısım,
hacze iştirak tarihi sırası ile alacaklarına mahsup
edilmek üzere, hacze iştirak eden dairelere ödenir
(AATUHK, m. 69).
Haczedilemeyecek Mallar
Genel olarak devlet malları ile borçlunun ve
ailesinin asgari yaşam standardının korunması ve
sürdürülmesini sağlayan bazı özel malların hacze-
dilmesine izin verilmemiştir (Oktar, 2019: 350).
90
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
Haczedilemeyen mallar şunlardır (AATUHK,
m.70):
1. İktisadi devlet teşekkülleri, kamu iktisadi
kuruluşları, bunların müesseseleri, bağlı
ortaklıkları, iştirakleri ve mahalli idarelerin
malları hariç olmak üzere, devlet malları ile
özel kanunlarında haczedilemeyecekleri be-
lirtilen mallar,
2. Borçlunun şahsı ve mesleği için gerekli elbi-
se ve eşyası ile borçlu ve ailesine gerekli olan
yatak takımları ve ibadete mahsus kitap ve
eşyası,
3. Vazgeçilemeyecek nitelikte mutfak takımı
ile çok gerekli ev eşyası,
4. Borçlunun çiftçi olması hâlinde, kendisinin
ve ailesinin geçimi için zorunlu arazi ve çift
hayvanları ve taşıtları ile diğer teferruat ve
tarım aletleri; borçlunun çiftçi olmaması
hâlinde, sanat ve mesleği için gerekli araç,
gereç ve kitapları; arabacı, kayıkçı ve hamal
lerini sağlayan taşıt araçları,
5. Borçlu veya ailesinin geçimleri için gerekli
ise, borçlunun tercih edeceği bir süt veren
mandası, ineği veya üç keçi veya koyunu ve
bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
6. Borçlu ve ailesinin iki aylık yiyecek ve ya-
kacakları; borçlu, çiftçi ise, ayrıca gelecek
mahsul için gerekli olan tohumluğu; bağ,
bahçe veya meyve ve sebze yetiştiricisi ise,
kendisinin ve ailesinin geçimleri için zo-
runlu olan araç, gereç, malzeme, fide ve to-
humluğu; geçimini hayvancılıktan sağlıyor-
sa, kendisi ve ailesinin geçimi için zorunlu
olan sayıda hayvan ile bu hayvanların üç
aylık yem ve yataklıkları,
7. Milli savunma ve güvenlik hizmetlerinde
malûl olanlara bağlanan emekli aylıkları ile
bu gibi kimselerin dul ve yetimlerine bağ-
lanan aylıklar ve ordunun hava ve denizaltı
mensuplarına verilen uçuş ve dalış ikrami-
yeleri,
8. Bir yardım sandığı veya yardım derneği ta-
rafından hastalık, zorunluluk ve ölüm gibi
hâllerde bağlanan aylıklar,
9. Beden ve sağlığa verilen zararlardan dolayı,
zarar görenin kendisi veya ailesine toptan
veya irat şeklinde ödenen tazminat bedelleri,
Vergi İcra Hukuku
10. Askerlik malûllerine, şehit yetimlerine veri-
len harp malûllüğü zammı ile 1485 sayılı
kanun uyarınca verilen tekel beyiyeleri,
11. Borçlunun hâline münasip (sosyal statü-
süne uygun) evi (Ancak, değeri fazla olan
ev satılarak borçlunun sosyal durumuna
uygun bir ev alabileceği miktar kendisine
bırakılır),
12. 6425 sayılı Harcırah Kanunu’na göre yapı-
lan ödemeler,
13. 2022 sayılı Altmış Beş Yaşını Doldurmuş
Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Va-
tandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında
Kanun’a göre bağlanan aylıklar.
Kısmen Haczedilebilen Gelirler
Kısmen haczedilebilen gelirler şunlardır (AA-
TUHK, m. 71/1):
1. Aylıklar,
2. Ödenekler,
3. Her çeşit ücretler,
4. İntifa hakları ve hasılatı,
5. İlâma bağlı olmayan nafakalar,
6. Emeklilik aylıkları,
7. Sigorta ve emeklilik sandıkları tarafından
bağlanan gelirler.
Haczolunacak miktar, bu gelirlerin üçte birin-
den çok, dörtte birinden az olamaz (AATUHK, m.
71/1). Asgari ücreti aşmayan aylık gelirlerin onda bi-
rinden fazlası haczolunamaz (AATUHK, m. 71/2).
Yetişmemiş Mahsullerin Haczi
Toprak ve ağaç mahsullerinden yetişmemiş
olanlar, yetişmeleri zamanından geriye doğru iki ay
içinde haczolunabilir. Bu şekilde haczedilen mah-
sullerin borçlu tarafından başkasına devri, haczi ya-
pan tahsil dairesini bağlamaz ve hükümsüz olan bu
tür devirler takibin devamını engellemez. Bununla
birlikte, bu hüküm, alacağı gayrimenkul rehni ile
sağlanmış olan alacaklının mütemmim cüzü olarak
gayrimenkulün (toprağın) yetişmemiş mahsulleri
üzerinde sahip olduğu hakkı ortadan kaldırmaz.
Ancak alacaklının bu hakkının saklı kalması, mah-
sullerin yetişmesinden önce, rehnin paraya çevril-
mesi için takip isteğinde bulunmuş olmasına bağlı-
dır (AATUHK, m. 72).
Haczin Sonuçları
Borçlu, alacaklı kamu idaresinin onayını alma-
dan hacizli mallarda tasarrufta bulunamaz. Haczi
koyan tahsil dairesi aykırı hareketin cezayı gerektir-
diğini borçluya bildirir. Haczedilmiş mal üzerinde
üçüncü kişilerin Türk Medeni Kanunu’nun zilyetlik
hükümlerine dayanarak iyiniyetle elde ettikleri hak-
ları saklı bulunmaktadır. Üçüncü kişilerin hacizli
olduğunu bildikleri mal üzerinde, kötü niyetle hak
elde etmeleri hâlinde ise, mahkeme, iyi niyet kural-
larına aykırı olarak elde edilen bu hakların, alacaklı-
nın haczi ile o mala ilişkin haklarını ihlal ettiği oran-
da butlanına hükmeder (AATUHK, m. 73).
Butlan: Hükümsüzlük. Bir hukuki işle-
min baştan itibaren hukuki sonuçlarını
meydana getirememesi ya da sonradan da
geçerli olamaması (Gözler, 2019:173).
Kamu borçlusunun mal varlığına haciz uy-
gulandıktan sonra kamu borçlusunun kendi mal
varlığı üzerinde tasarrufta bulunma hakkı büyük
oranda ortadan kalkmaktadır. Haciz işleminden
sonra gecikme zammı uygulanmaya devam edilir
(Barlass, 2019:13).
Haczedilen Malların Paraya
Çevrilmesi
Kural olarak, haczedilen mallar satılarak paraya
çevrilir (AATUHK, m. 74/1) ve satış bedelinden
öncelikle takip konusu kamu alacağı ve yapılan gi-
derler tahsil edilir (AATUHK, m. 74/2). Alacaklı
kamu idaresi, haczedilen mal veya hakların, alaca-
ğına karşılık kendisine devrini talep edemez. Tah-
sil dairesinin de böyle bir yetkisi bulunmadığın-
dan, hacizli malların paraya çevrilmesi zorunludur
(Şimşek, 1996:731).
Satış bedelinden takip giderleri ve takip edilen
kamu alacağı düşüldükten sonra kalan kısım borç-
lunun ödeme zamanı gelmiş muaccel borçlarına
mahsup edilir. Mahsuptan artan kısım, hacze katı-
lan başka daire yoksa borçluya verilir. Hacze katıl-
mış başka dairelerin bulunması hâlinde, artan kı-
sımdan öncelikle bu dairelerin alacakları ayrıldıktan
sonra kalanı borçluya verilir (AATUHK, m. 74/2).
Haczedilen malların satışından elde edilecek
bedelin kamu alacağından önce ödenmesi gereken
91

borçlarla takip giderlerini geçmeyeceği kesin olarak
belli ise, tahsil dairesi hacizli malın satışını ertele-
yebilir. Erteleme hâlinde, alacağı kamu idaresinin
alacağından önce gelenlerin takip hakları saklıdır
(AATUHK, m. 75/3).
Bazı Hallerde Haczin Kaldırılması
Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı tahsil daire-
lerince haczedilen mal üzerindeki hacizler aşağıdaki
şartların sağlanması hâlinde kaldırılır (AATUHK,
m. 74/A, f. 1):
1. Hacizli malın AATUHK, m. 10, f. 1-b. 5’te
sayılan mallardan olması.
dikkat
AATUHK, m. 10, f. 1-b.5, ilgililer veya ilgililer le-
hine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve ala-
caklı kamu idaresince haciz varakasına dayanıla-
rak haczedilen menkul ve gayrimenkul mallardır.
2. Hacizli mala biçilen değer ile %10 fazlası-
nın, ilk sırada haciz uygulayan tahsil daire-
sine ödenmesi (Ancak, bu şekilde ödenecek
tutar, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı
tahsil dairelerine olan ödeme zamanı gel-
miş, tecil edilmiş veya muaccel hale gelmiş
borçların toplamından fazla olamaz.).
3. Hacizli mala ilişkin takip masraflarının ay-
rıca ödenmesi.
4. Hacze karşı dava açılmaması veya açılmış
davalardan vazgeçilmesi.
Haczedilen malın değer tespiti AATUHK hü-
kümlerine göre yapılır. Ancak, menkul mallar için
her halükârda tahsil dairesince bilirkişiye değer biç-
tirilir (AATUHK, m. 74/A, f. 2).
Bu hükümler kapsamında haczin kaldırılması
hâlinde, aynı mala, haczin kaldırıldığı tarihten iti-
baren üç ay müddetle Hazine ve Maliye Bakanlığı-
na bağlı tahsil dairelerince, AATUHK, m. 13 hü-
kümleri saklı kalmak kaydıyla, haciz uygulanamaz.
Bu hüküm, haczi kaldırılan malın üçüncü şahıslar
tarafından kamu borçlusu lehine teminat olarak
gösterilen mal olması hâlinde, üçüncü şahsın AA-
TUHK kapsamına giren borçları için uygulanmaz
(AATUHK, m. 74/A, f. 3).
Bu hükümlerden yararlanmak üzere başvuru-
da bulunarak hacze karşı açtığı davalardan vazge-
92
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
çen borçlunun, haczi kaldırılan mal ile ilgili açtığı
davalar mahkemelerce incelenmez. Herhangi bir
sebeple incelenir ve karara bağlanırsa bu karar hü-
kümsüz sayılır (AATUHK, m. 74/A, f. 4).
Tahsil edilen paralar, söz konusu malın aynın-
dan doğan motorlu taşıtlar vergisi ve bu vergiye
bağlı fer’i alacaklar ile vergi cezalarına, hacizli mala
haciz tatbik etmiş dairelerin sırasıyla;
• takip konusu olan,
• muaccel hale gelmiş bulunan,
• ödeme zamanı gelmiş henüz vadesi geçme-
miş olan
ve
• tecil edilmiş bulunan alacaklarına,
haciz sırasına göre mahsup edildikten sonra haciz
uygulamamış dairelerin bu alacaklarına garameten
taksim edilir (AATUHK, m. 74/A, f. 5).
Elektronik Haciz (e-Haciz)
Yeni teknolojilerin yaygınlaşması ile e-Vergi uy-
gulamaları kapsamında e-Haciz de vergi icra hu-
kukunda uygulama alanı bulmuştur. AATUHK,
m. 79 uyarınca haciz bildirileri elektronik ortamda
tebliğ edilebilmekte ve bu tebliğlere elektronik or-
tamda cevap verilebilmektedir. Elektronik ortamda
yapılacak tebliğ ve cevaplara ilişkin usul ve esaslar
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlen-
mektedir (AATUHK, m. 79).
Elektronik haciz uygulamasının amacı, kamu
alacaklarının tahsil ve takibinin geleneksel usulle-
re göre daha hızlı ve düşük maliyetle yapılmasıdır.
e-Hacizle kâğıttan, posta masrafından tasarruf sağ-
landığı gibi, personeli denetim, takibat gibi başka
işlerde değerlendirme imkânı da elde edilebilmek-
tedir (Bilgiç, 2019:37).
Yapılan malvarlığı araştırması sonucunda belir-
lenen hak ve alacaklara e-Haciz uygulanmak sure-
tiyle kamu alacağının tahsili yoluna gidilmektedir.
Uygulamada e-Haczin, daha kolay sonuç alınabil-
mesi nedeniyle daha çok kamu borçlusunun banka
hesaplarına ve adına kayıtlı taşıtlarına yöneltildiği
görülmektedir (Gündüz, 2016:202).
Vergi daireleri ve mal müdürlüklerinde, Tahsilat
ve İhtilâflı İşlemler Daire Başkanlığı tarafından be-
lirlenen sınırlara göre her gün belli sayıda haciz bil-
dirisi düzenlenerek müdür tarafından onaylanmakta
ve Gelir İdaresi Başkanlığınca da bankalara elektro-
nik ortamda gönderilmektedir (Bilgiç, 2019:38).
Vergi İcra Hukuku
Yaşamla İlişkilendir
Vergi Borçlularına Yönelik e-Haciz
Yaygınlaşacak.
Gelir İdaresi Başkanlığınca (GİB) vergi borç-
lularına yönelik pilot olarak başlatılan gayrimen-
kulde elektronik haciz (e-haciz) uygulamasının
yıl sonuna kadar ülke genelindeki tüm vergi dai-
relerine yaygınlaştırılması sağlanacak.
AA muhabirinin GİB’in Kurumsal Mali
Durum ve Beklentiler ile Faaliyet raporlarından
derlediği bilgilere göre, e-Haciz Projesi ile amme
alacaklarının tahsili için düzenlenen haciz bildi-
rilerinin, kurum tarafından alacaklı vergi dairele-
ri adına e-haciz uygulamasına katılan bankalara
elektronik ortamda tebliğ edilmesi ve bu tebligat-
lara elektronik ortamda bankalar tarafından cevap
verilmesi, bu kapsamda haczedilen menkul mallar
ile her türlü alacak ve hakların paraya çevrilmesi ve
vergi dairesi hesaplarına aktarılması hedefleniyor.
Haciz bildirimlerinin ilgili kurumlara gön-
derilmesi ve takipli borçların hızlı tahsilini sağ-
lamak amacıyla teknolojik altyapısı uygun olan
bankalar, finans kurumları ve diğer kurumlarla
e-haciz protokolleri yapılıyor.
Bu kapsamda, Tapu ve Kadastro Genel Mü-
dürlüğü (TKGM) ve GİB arasında Kasım 2018’de
imzalanan protokolle vergi daireleri ve mal mü-
dürlüklerinin haciz/ihtiyati haciz tesisi ve terkini
işlemi taleplerinin elektronik ortamda TKGM’ye
gönderilmesi ve tapu müdürlüğü tarafından da
gerekli işlemlerin mevzuata uygun tamamlanarak
cevabın elektronik ortamda GİB ile paylaşılmasını
içeren program düzenlemeleri yapıldı.
Programa yönelik test çalışmaları tamamla-
nırken, uygulama Kızılbey, Yıldırım Beyazıt ve
Ulus Vergi Dairesi müdürlüklerinde pilot olarak
başlatıldı. Uygulamanın, yıl sonuna kadar tüm
vergi daireleriyle mal müdürlüklerinde uygula-
maya geçirilmesi planlanıyor.
İş makineleri ve deniz araçlarına da e-haciz
Kamu alacaklarının süratle tahsili, posta ve
kırtasiye gibi takip masrafları (posta, kırtasiye
gibi) ile iş yükünün azaltılması ve zaman tasarru-
fu sağlanması amacıyla benzer uygulamalar diğer
alanlarda da yaygınlaştırılacak.
Buna göre, Türkiye Ziraat Odaları Birliğine
bağlı odalar tarafından tutulan sicillere kayıtlı iş
makinelerinin elektronik ortamda sorgulanması-
na ve haczi ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
(TOBB) nezdinde araştırılması yapılan iş maki-
nelerinin haczinin elektronik ortamda yapılması-
na ilişkin görüşmeler
yapılacak. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı
Deniz ve İçsular Düzenleme Genel Müdürlüğün-
ce tutulan sicil nezdinde araştırması yapılan ge-
miler için de bu kapsamda çalışma yürütülecek.
Ayrıca, Türk Patent Enstitüsünce sicilleri tu-
tulan gayri maddi hakların elektronik ortamda
araştırılması ve haczedilmesine ilişkin çalışmalar
yapılacak.
Emniyet Genel Müdürlüğü ve GİB arasın-
da imzalanan protokol kapsamında, araçların
satış ve devrini engellemek ya da sınırlandırmak
amacıyla araç tescil kayıtlarına elektronik ortam-
da şerh eklenmesi, kaldırılması veya muvafakat
verilmesine yönelik programların hazırlanması
amacıyla analiz, tasarım, yazılım ve test çalışma-
ları da gerçekleştirildi. Haciz işlemlerine yönelik
program geliştirme çalışmaları devam ediyor.
Kaynak: https://www.milliyet.com.tr/eko-
nomi/vergi-borclularina-yonelik-e-haciz-
yayginlasacak-6027031
93

Öğrenme Çıktısı
3 Haczin hukuki niteliğini, istihkak davalarını ve hacze iştiraki ifade edebilme
Araştır 3 İlişkilendir
6183 sayılı Kanun’a göre
Haciz ve istihkak davaları
haczi ve haczin hukuki ni-
arasındaki ilişkiyi açıklayın.
teliğini açıklayın.
ACİZ HÂLİ VE SONUÇLARI
Aciz halinde, paraların alacaklıya paylaştırılması
sonucunda alacağını tamamen alamayan alacaklı-
ya, ödenmeyen alacak için, icra dairesi tarafından
kendiliğinden hiçbir harç ve resme tabi olmaksı-
zın aciz vesikası verilmektedir (Pekcanıtez, Atalay
ve Özekes, 2014:176). Aciz vesikasının en önemli
özelliği, borcun tahsil edilememiş kısmını göster-
mesidir (Barlass, 2019:16).
İİK, m. 143’e göre; aciz vesikası düzenlenmesi
için gerekli şartlar yerine gelmişse, icra dairesi kalan
miktar için hemen bir aciz vesikası düzenleyip ala-
caklıya ve bir suretini de borçluya vermektedir. Bu
belgeler herhangi bir vergi ve harca tabi değildir.
Aciz vesikasının bir nüshası da her il merkezinde
Adalet Bakanlığı tarafından tespit edilen icra dai-
resi tarafından tutulan özel sicile kaydedilmesi için
bu icra dairesine gönderilir. Aciz vesikası aleni olup
vesikanın ne şekilde tutulacağı ve hangi hususları
içereceği Adalet Bakanlığı tarafından yönetmelikle
belirlenir (İİK, m. 143/1).
Yapılan takip sonunda, borçlunun haczi müm-
kün malı olmadığı ya da bulunan malların satış
bedeli borcunu karşılamadığı durumda borçlu aciz
hâlinde sayılır (AATUHK, m. 75). Yapılan takip
aşamalarıyla bakiye borç miktarı için bir aciz fişin-
de gösterilerek aciz durumu belirlenir.
dikkat
Aciz vesikası, geçici ve kesin aciz vesikası olmak
üzere ikiye ayrılmaktadır.
94
Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili
Anlat/Paylaş
Haciz varakasını açıklayın.
dikkat
İcra ve İflas Kanunu’nda geçen “aciz vesikası” ile
“Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’da geçen “aciz fişi” aynı görevi yapmaktadır.
Her ikisi de borçlunun aciz halinde olduğunu tes-
pit eder ve alacaklıya iptal davası açma imkânı verir.
Alacaklı, aciz vesikasını aldığı tarihten itibaren
bir sene içinde takibe teşebbüs ederse yeniden öde-
me emri tebliğ edilmesine gerek yoktur. Aciz vesi-
kasında yazılı alacak miktar için vermeye zorunlu
oldukları faizlerden dolayı borçluya rücu edemez.
Bu borç, borçluya karşı, aciz vesikasının düzen-
lenmesinden itibaren yirmi yıl geçmesiyle zaman
aşımına uğrar. Mirasın açılmasından itibaren bir
yıl içinde alacaklı hakkını aramamışsa, borçlunun
mirasçıları, alacağın zamanaşımına uğradığını
ileri sürebilirler. Borçlu ise, aciz vesikasını düzen-
lemiş olan icra dairesine borcunu işlemiş faiziyle
birlikte her zaman ödeyebilir. İcra dairesi ödenen
parayı alacaklıya verir ya da gerekli olduğu du-
rumlarda İİK, m. 9 uyarınca bir bankaya yatırır.
Bu şekilde borcun tamamının ödenmesinden son-
ra aciz vesikası sicilden terkin edilir ve borçluya
borcunu ödeyerek aciz vesikasını sicilden terkin
ettirdiğine dair bir belge verilir. Aynı şekilde, icra
takibi batıl ise veya iptal edilirse yahut borçlunun
borçlu olmadığı mahkeme kararıyla sabit olursa
ya da alacaklı icra takibini geri alırsa, aciz vesikası
sicilden terkin edilir ve borçluya buna ilişkin bir
belge verilir (İİK, m. 143).
Vergi İcra Hukuku
Aciz Vesikasının Sonuçları
Geçici aciz belgesinin sonucu, iptal davası açı-
labilmesine imkân sağlamasıdır. Kesin aciz belge-
sinin bazı sonuçları ise şu şekilde ifade edilebilir
(Pekcanıtez, Atalay ve Özekes, 2014:178-179).
• Kesin aciz belgesi, itirazın kaldırılmasını sağla-
yan bir belge niteliğindedir (İİK, m. 143/2).
• Alacaklı, aciz vesikasını aldığı tarihten itiba-
ren bir yıl içinde takip yapmak istediği tak-
dirde, borçluya yeniden ödeme emri gön-
dermesine gerek yoktur. (İİK, m. 143/3).
• Alacaklı, elindeki aciz belgesine dayanarak
tasarrufun iptali davası açabilir (İİK, m.
143/2; 277/1,1).
• Aciz belgesi, alacaklıya bir başka alacaklı-
nın koydurduğu hacze katılma imkanı verir
(İİK, m. 100/1, 1).
• Aciz belgesine bağlanan alacaklar için faiz
istenemez (İİK, m. 143/4).
• Aciz belgesine bağlanan alacak için faiz he-
saplanmamakla birlikte borçlu, her zaman
borcunu faiziyle birlikte belgeyi veren icra
dairesine ödeyerek aciz belgesinin sicilden
silinmesini isteyebilir (İİK, m. 143/8).
Öğrenme Çıktısı
4 Aciz hâlini ve sonuçlarını açıklayabilme
Araştır 4 İlişkilendir
İcra ve İflas Kanunu’na göre Aciz vesikasının sonuçlarını
aciz vesikasını açıklayın. açıklayın.
• Aciz belgesine bağlanan alacak, aciz belgesi-
nin düzenlenmesinden itibaren 20 yıl geç-
mesiyle zaman aşımına uğrar, buna karşılık,
mirasçın açılmasından itibaren bir yıl için-
de alacaklı hakkını aramamışsa mirasçılar
alacağın zamanaşımına uğradığını ileri sü-
rebilirler (İİK, m. 143/6).
• Borcun aciz belgesine bağlanması bor-
cun yenilendiği anlamına gelmemektedir
(TBK. m. 133).
Aciz hâlinin iki önemli sonucu; aciz halindeki
kamu borçlusu için gecikme zammı hesaplanma-
ması ve borcunun teminat olmaksızın ve faiz aran-
maksızın tecil edilmesidir (Barlass, 2019: 15).
Borçlunun aciz halinin tespit edilmesi ve aciz
vesikası düzenlenmesinin bazı hukuki sonuçları
bulunmaktadır. Aciz halindeki borçlu için faiz ve
teminat aranmadan tecil hükümleri uygulanabilir.
Aciz hâlinde zaman aşımı süresi de işlemeye devam
etmektedir. Alacaklı tahsil dairesi aciz hâlindeki
borçlunun mali durumunu zamanaşımı süresi için-
de devamlı olarak takip eder (AATUHK, m. 76).
Kamu borçlusu sonradan edinmiş olduğu malları
ve gelirlerindeki artışları 15 gün içinde tahsil da-
iresine bildirmek zorundadır (AATUHK, m. 61).
Anlat/Paylaş
Aciz halini ve sonuçlarını
değerlendirin.
95
 Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili

1 Ödeme emrini, hukuki niteliğini

ve sonuçlarını değerlendirebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Kamu alacaklarının cebren tahsil ve takip süreci ödeme emri

Ödeme Emri tebliği ile başlamaktadır. Bu tebliğ borçluya borcunu ödeme-
si için yapılan bir çağrıdır. Tebliğde kamu alacağını vadesinde
ödemeyen borçlunun 15 gün içinde borcunu ödemesi ya da
mal bildiriminde bulunması gerektiği, aksi halde bir defaya
mahsus olmak üzere üç ayı geçmemek üzere hapsen tazyik ted-
biri uygulanacağı bildirilir.
Borçlu gerek kendisinde gerekse üçüncü kişiler elinde bulunan
mal alacak ve haklarının borcuna yetecek miktarını veya hacze-
dilebilir mal ya da geliri bulunmadığını ve yaşayış tarzına göre
geçim kaynaklarını ve buna göre borcunu nasıl ödeyebileceğini
yazılı ya da sözlü olarak alacaklı tahsil dairesine bildirmek zo-
rundadır.

2 Mal bildirimini ve hukuki

niteliğini açıklayabilme

Borçlunun ödeme emrinin tebliğ tarihinden itibaren 15 gün

Mal Bildirimi içinde borcunu ödememesi hâlinde, mal bildiriminde göster-
diği ya da tahsil dairesi tarafından tespit olunan, borçlu ya da
üçüncü kişiler elinde bulunan menkul ve gayrimenkul malları
ile hak ve alacaklarından kamu alacağını karşılamaya yetecek
miktarı alacaklı tahsil dairesi tarafından haciz varakasına daya-
nılarak haczedilir. Köylerde haciz farklı bir usule tabidir.

96
Vergi İcra Hukuku

Haczin hukuki niteliğini, istihkak

3 davalarını ve hacze iştiraki ifade
edebilme

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Haciz işlemlerinin tebliği ya da uygulanması sırasında, hacze-
Haciz dilmek istenen malların borçluya ait olmadığını ifade eden is-
tihkak iddiaları ileri sürülebilir.
Borçlunun elinde haczedilen mallara karşı istihkak davası açma
yükü, istihkak iddiasında bulunan üçüncü kişiye aittir. Tahsil
dairesi, haciz zaptını aldığı tarihten itibaren 7 gün içinde istih-
kak iddiasını reddetmediği takdirde, iddiayı kabul etmiş sayılır.
Üçüncü kişi, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde itiraz et-
mezse istihkak iddiası dinlenmemektedir.
Üçüncü kişi elinde haczedilen mallara karşı dava açma yükü ise,
istihkak iddiasını kabul etmeyen kamu idaresine düşmektedir.
Alacaklı kamu idaresi bildirme tarihinden itibaren 15 gün için-
de dava açmazsa istihkak iddiasından vazgeçmiş sayılır. İstihkak
davalarında hukuk mahkemeleri görevlidir.
Kamu idareleri arasında da hacze iştirak mümkündür. Hacze
iştirak durumunda, hacizli malın bedelinden öncelikle, haczi
yapan dairenin alacağı tahsil olunur. Kalan kısım ise, hacze iş-
tirak tarihine göre, alacaklarına mahsup edilmek üzere, hacze
iştirak eden dairelere ödenir.
Devlet malları ile borçlunun ve ailesinin asgari yaşam standar-
dının korunması ve sürdürülmesini sağlayan bazı mallar haciz
kapsamı dışındadır. Yine aylıklar, ödenekler, her çeşit ücretler
gibi bazı gelirler de ancak kısmen haczedilebilmektedir.
Haczedilen mallar paraya çevrilmeksizin doğrudan alacaklı tah-
sil dairesine devrolunamaz. Bunlar satılarak paraya çevrildikten
sonra alacak bu parasal tutarın içinden alınır. Satış bedelinden
öncelikle takip konusu kamu alacağı ve yapılan giderler tahsil
edilir.
Kanunda belirtilen koşulların sağlanması hâlinde mallar üze-
rindeki hacizler kaldırılır.

4 Aciz halini ve sonuçlarını

açıklayabilme

Alacaklının giriştiği takip sonucu belirli bir kayba uğradığını

Aciz Hâli ve Sonuçları
gösteren belgeye aciz vesikası denir. Aciz vesikası ile ilgili hü-
kümler İcra ve İflas Kanunu’nda yer almasına rağmen Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da da yapılan
takip sonunda, borçlunun haczedilebilir malı olmadığı ya da
bulunan malların satış bedelinin borcunu karşılamadığının an-
laşılması hâlinde borçlunun aciz hâlinde kabul edileceği belir-
tilerek bu durumda, borçlunun mal varlığının kamu alacağını
karşılamayacağını ispatlayan bir aciz fişi düzenleneceği hüküm
altına alınmıştır. Aciz vesikası ile aciz fişi aynı mahiyette iki
belgedir. Her ikisi de borçlunun aciz halinde olduğunu tespit
ederek alacaklıya iptal davası açma imkânı vermektedir.

97
 Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili

1 Kamu alacağını vadesinde ödemeyen kamu 6 İstihkak davaları aşağıdaki mahkemelerden

borçlusuna aşağıdakilerden hangisi tebliğ edilir? hangisinde açılır?
neler öğrendik?

A. Ödeme emri B. Aciz vesikası A. İdare mahkemeleri

C. Vergi ihbarnamesi D. İnceleme belgesi B. Asliye ceza mahkemeleri
E. Tahakkuk fişi C. Asliye hukuk mahkemeleri
D. Asliye ticaret mahkemeleri
2 Hapsen tazyik süresi en fazla ne kadardır? E. Vergi mahkemeleri
A. 1 hafta B. 2 hafta
C. 1 ay D. 3 ay 7 Aşağıdakilerden hangisi kısmen haczedilebi-
E. 6 ay len gelirlerden biri değildir?
A. Aylıklar
3 Mal bildiriminde malı olmadığını bildiren B. Her çeşit ücretler
borçlu, mal edinme ve artmalarını ne kadar süre C. Bir yardım sandığı tarafından hastalık nedeniy-
içinde tahsil dairesine bildirmek zorundadır? le bağlanan aylıklar
D. Emekli aylıkları
A. Edinme ve artma tarihinde
E. İlama bağlı olmayan nafakalar
B. Edinme ve artma tarihini izleyen günde
C. Edinme ve artma tarihinden itibaren 7 gün
içinde 8 Alacaklının giriştiği takip sonucunda belirli
D. Edinme ve artma tarihinden itibaren 15 gün bir miktar kayba uğradığını gösteren belgelere ne
içinde ad verilir ?
E. Edinme ve artma tarihini takip eden ayın 15. A. Ödeme emri
günü akşamına kadar B. Aciz vesikası
C. Vergi ihbarnamesi
4 Ellerinde bulundurdukları kamu borçlusuna D. İnceleme belgesi
ait malları, yapılan talebe rağmen bildirmeyenler E. Tahakkuk fişi
için öngörülen hapis cezası ne kadardır?
A. 1 aya kadar B. 3 aya kadar 9 İstihkak davasında yürütmenin durdurulma-
C. 5 aya kadar D. 6 aya kadar sına karar verilip dava reddedilirse, davacı aleyhine
E. 1 yıla kadar hacizli malın değerinin yüzde kaçı kadar tazminata
hükmolunur?
5 I. Tahsil dairesi A. 40 B. 30 C. 20 D. 10 E. 5
II. Borçlunun adı, soyadı
III. Ödeme emrinin tebliğ şekli
10 Bir malın satılarak bedelinin pay edilmesi
yolu ile maldaki paydaşlığın ya da ortaklığın sona
IV. Borçlunun avukatının adı soyadı erdirilmesine ne ad verilir ?
Yukarıdakilerden hangileri haciz varakasında bulu- A. İstihkak
nan bilgilerdendir? B. İstimlak
A. I ve II C. İzale-i şüyu
B. II ve IV D. Aciz varakası
C. I, II ve III E. İcranın tehiri
D. I, III ve IV
E. II, III ve IV

98
Vergi İcra Hukuku

Yanıtınız yanlış ise “İstihkak Davaları ve Yet-

1. A Yanıtınız yanlış ise “Ödeme Emri” konusu- 6. C
kili Mahkeme” konusunu yeniden gözden
nu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

neler öğrendik yanıt anahtarı

2. D Yanıtınız yanlış ise “Ödeme Emri” konusu- 7. C Yanıtınız yanlış ise “Kısmen haczedilebilen
nu yeniden gözden geçiriniz. gelirler:” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. D Yanıtınız yanlış ise “Mal Bildirimi” konusu- 8. B Yanıtınız yanlış ise “Aciz Hali ve Sonuçları”
nu yeniden gözden geçiriniz. konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İstihkak Davaları ve Yet-

4. D Yanıtınız yanlış ise “Mal Bildirimi”konusunu 9. D
kili Mahkeme” konusunu yeniden gözden
yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Diğer Hakların Para-

5. C Yanıtınız yanlış ise “Haciz Varakası” konusu- 10. C
ya Çevrilmesi” konusunu yeniden gözden
nu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

99
 Kamu Alacaklarının Cebren Tahsili

Araştır Yanıt
6 Anahtarı

İdari işlem niteliğinde olan ödeme emri, tahsile yetkili alacaklı kamu idareleri
tarafından tek taraflı idare beyanı ile hüküm ifade eden icrai bir işlem niteliğin-
Araştır 1 dedir. Ayrıca, bireysel sonuçlar doğurduğu için subjektif idari işlem ve birden
fazla idari iradeye gerek duymadığı için de basit idari işlemler grubunda yer alır.
Cebri icra sürecinin başlamasında ödeme emrinin tebliği şart olmakla birlikte
bu sürecin başlamasından önce bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.

Mal bildirimi, borçlunun gerek kendisinde, gerekse üçüncü şahıslar elinde bu-
lunan mal, alacak ve haklarından borcuna yetecek miktarın, nevini, mahiyetini,
Araştır 2 vasfını, değerini ve her türlü gelirlerini veya haczi kabil mal veya geliri bulunma-
dığını ve yaşayış tarzına göre geçim kaynaklarını ve buna nazaran borcunu ne
suretle ödeyebileceğini yazı ile veya sözle tahsil dairesine bildirmesidir.

Haciz, alacaklının takibe koyduğu alacağının tahsili amacıyla borçlunun mal-

varlığına dahil mallara resmen el konulmasıdır. Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanununa göre, borçlunun ödeme emrinin tebliği tarihin-
Araştır 3 den itibaren 15 gün içinde borcunu ödememesi halinde, mal bildiriminde
gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen, borçlu veya üçüncü şahıslar elin-
deki menkul ve gayrimenkul malları ile hak ve alacaklarından kamu alacağını
karşılamaya yetecek miktarı tahsil dairesince haczolunur. Haciz ile ilgili dü-
zenlemeler 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un
yanı sıra, 2004 sayılı İcra ve İflâs Kanunu’nda yer almaktadır.

Aciz halinde, paraların alacaklıya paylaştırılması sonucunda alacağını tamamen

alamayan alacaklıya, ödenmeyen alacak için, icra dairesi tarafından kendiliğin-
Araştır 4 den hiçbir harç ve resme tabi olmaksızın aciz vesikası verilmektedir. Aciz vesika-
sının en önemli özelliği, borcun tahsil edilememiş kısmını göstermesidir.

100
Vergi İcra Hukuku

Kaynakça
Akel Yeliz Neslihan, “Vergi İcra Hukuku Temelinde Mal Bildirimi Hukukî Müessesesi ve Sonuçları Hakkında
Bir Değerlendirme”, Vergi Sorunları, Sayı: 340, Ocak 2017.
Barlass İrfan, “Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun ile Bağlantılı Problemler ve Çözüm Yolları
Kamu Alacaklarının Haciz Yoluyla Takibi”, Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bağlantılı
Problemler ve Çözüm Yolları Paneli (01.02.2018), Legal Hukuk Kitapları Serisi, Mart. 2019.
Bilgiç Rıza, “6183 sayılı Kanunda Özellikli Konular”, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile
Bağlantılı Problemler ve Çözüm Yolları Paneli, 01.02.2018, Legal Hukuk Kitapları Serisi, Mart 2019.
Candan Turgut, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2007.
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, Kültür Yayınları, İstanbul, 1. Baskı, 2002.
Doğrusöz Bumin, “6183 Sayılı Kanunun Üç Önemli Müessesesi (Ödeme Emri, Haksız Çıkma Zammı ve Mal
Bildirimi)”, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ile Bağlantılı Problemler ve Çözüm Yolları
Paneli, 01.02.2018, Legal Hukuk Kitapları Serisi, Mart 2019.
Dönmez Recai, Vergi İcra Hukukunda Haciz Yolu ile Takip, Seçkin Yayınevi. Ankara. 2005
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku, 5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Gözler Kemal, Hukukun Temel Kavramları, 17. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2019.
Gündüz Ahmet “Kamu Alacaklarının Tahsilinde E-Haciz”, Mali Çözüm, Sayı: 138, Kasım-Aralık 2016.
Kaneti Selim, Vergi Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1986/1987.
Karakoç Yusuf, Genel Vergi Hukuku: Ders Kitabı, 2. Baskı, Yetkin, Ankara, 2019.
Koçak Muhsin, Vergi-İcra Hukuku (Mukayeseli), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2019.
Özbalcı Yılmaz, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Yorum ve Açıklamaları, Oluş Yayıncılık,
Ankara, 2000.
Pekcanıtez Hakan, Atalay Oğuz, Özekes, Muhammet, İcra İflas Hukuku Temel Bilgiler, 11. Baskı, Yetkin
Yayınları, Ankara, 2014.
Şimşek Edip, Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanun Şerhi, 2. Baskı, Alfa, İstanbul, 1996.
Yıldırım Kâmil, İcra Hukuku (Ders Notları), İkinci Baskı, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004.
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No: 1. RG.T. 30/06/2007, S. 26568.

101
 Bölüm 7
Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

1 2
öğrenme çıktıları

Menkul Malların Haczi ve Satışı Gayrimenkul Malların Haczi ve Satışı

1 Menkul malların haciz ve satış sürecini 2 Gayrimenkul malların haciz ve satış ifade
açıklayabilme edebilme

3
İflâs Yolu İle Takip ve Konkordato
3 İflas ve konkordato yoluyla takibini ve takip
sürecini açıklayabilme

Anahtar Sözcükler: • Haciz • Konkordato • Menkul Mal • Gayrimenkul Mal • İflas

102
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Haciz menkul ve gayrimenkul mallarla borçlu-
nun hak ve alacaklarını konu alır. Her türden varlı-
ğın haczi farklı usullere tabidir (Şimşek, 1996:737).
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun’da hacizle ilgili genel hükümlerin
yanı sıra menkul ve gayrimenkul malların haczi ile
haczedilen malların satışına yönelik özel düzenle-
melere, ayrıca, iflas yolu ile takip ve konkordato
hükümlerine yer verilmiştir.
Bu kapsamda, menkul malların haczi ile ilgili
olarak, haciz sırasında hazır bulunacaklar, haciz
zamanı, haciz tutanağı, üçüncü kişilerdeki menkul
mal ve alacakların haciz usulü, zor kullanma yetki-
si, haczolunan malların değerlemesi ve korunması,
menkul malları koruyacak olanların zorunluluk ve
sorumlulukları, menkul malların satış şekli, arttır-
ma ve ilan esasları, müşterinin almaktan vazgeçme-
si ve satılamayan menkul malların akıbeti konuları
yer almaktadır.
Gayrimenkul malların haczi ile ilgili olarak ise
değerleme, satış şartnamesi, satış ilânı, artırma ve
ihale, satış bedelinin tahsili, satılamayan gayrimen-
kullerin teferruğu konuları bu bölümün kapsamı
içinde bulunmaktadır.
Son olarak kamu alacağının tahsili için İcra ve
İflâs Kanunu hükümleri çerçevesinde kamu borçlu-
sunun iflâsının istenmesi ile konkordatonun kamu
alacakları bakımından anlamı bölümün kapsadığı
diğer konulardır.
MENKUL MALLARIN HACZİ VE
SATIŞI
Menkul mallar cins ve türleri, nitelikleri, ayırıcı
özellikleri sayı ve miktarları tahmin edilen değerle-
ri haciz ile tutanağı tespit edilerek haczedilir (AA-
TUHK, m. 77/1).
Resmi sicile kayıtlı olan menkul malların haczi,
sicillerine işlenmek üzere sicilin tutulduğu daireye
tebliğ edilmek suretiyle de yapılır. Tahsil daireleri
tarafından haciz bildirileri, alacaklı tahsil dairele-
rince ya da alacaklı kamu idarelerince, posta yerine
elektronik ortamda tebliğ edilebilir ve bu tebliga-
ta elektronik ortamda cevap verilebilir. Elektronik
ortamda yapılacak tebliğe ve cevapların elektronik
ortamda verilebilmesine ilişkin usul ve esasları be-
lirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir
(AATUHK m. 77/2).
Haciz Sırasında Bulunacaklar ve
Haciz Tutanağı
Haciz sırasında;
• borçlu veya zilyed veya bunların;
• vekilleri,
• işçileri,
• müstahdemleri veya aileleri efradından biri-
si kendilerini temsilen bulunur.
Bu kişiler haciz yerinde bulunmaz veya o sırada
bulundurulmaları sağlanamazsa gıyapta haciz yapı-
lır. Gıyapta yapılan hacizlerde zabıta memuru veya
muhtar veya ihtiyar kurulu üyelerinden biri veya
borçlunun veya zilyedin komşularından iki kişi ha-
zır bulundurulur (AATUHK, m. 78/1).
Düzenlenen haciz tutanağında;
• hacze esas olan haciz varakasının tarih ve
numarası,
• haczin yapıldığı yer, gün ve saat,
• haczedilen malların neler olduğu,
• haczedilen malların tahmini değerleri,
• haciz sırasında bulunan kimseler, varsa
üçüncü kişilerin iddiaları ve diğer gerekli
hususlar belirtilir.
Haciz tutanağı hazır bulunanlarca imzalanarak
haciz işi tamamlanır. Gıyapta yapılan hacizlerde tu-
tanağın bir örneği borçlu veya zilyede derhal tebliğ
olunur (AATUHK, m. 78/3).
Haciz Yapılma Zamanı ve Zor
Kullanma
Güneşin batmasından doğmasana kadar ve tatil
günlerinde haciz yapılamaz ancak tatil günlerinde
veya geceleri çalışan işyerlerinde yapılacak hasılat
haczi ile borçlunun mal kaçırdığının anlaşıldı-
ğı haller bu kuralların istisnasını oluşturur (AA-
TUHK, m. 78/4).
Haciz uygulamasında istenildiği takdirde, kilit-
li ve kapalı yerlerin açılması ve her türlü eşyanın
gösterilmesi zorunludur. Bu yerler zorla açtırılır,
kilit ve her türlü tertip kırılabilir. Haczedilebilir
malların zorla alınmasında durumun gerektirdiği
her türlü zora başvurulabilir. Borçlunun üzerinde
haczi mümkün kıymetli mallar bulunduğu ve ken-
di rızasıyla bunları teslim etmediği ya da üzerinde
sakladığı durumlarda şahsına da zor kullanılır (AA-
TUHK, m. 80).
103
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato
Üçüncü Şahıslardaki Menkul
Malların, Alacak ve Hakların Haczi
Hamiline ya da emre yazılı bir senede dayanan
alacak, hakkın senede sıkı sıkıya bağlı olması ne-
deniyle ancak senedin varlığı halinde haczedilebilir
(Şimşek, 1996:747).
Hamiline yazılı olmayan veya ciro edilebilir
senede dayanmayan alacaklar ile maaş, ücret, kira
gibi her türlü hakların ve fiilen tutanak düzenle-
mek suretiyle haczi kabil olmayan üçüncü şahıslar-
daki menkul malların haczi, borçlu veya zilyed olan
ya da alacak ve hakları ödemesi gereken gerçek ve
tüzel kişilere, kurumlara haciz durumun tebliği su-
retiyle yapılır (AATUHK, m. 79/1).
Hükmün hamiline yazılı senetleri kapsam dı-
şında bırakmasının nedeni bu senetlerin fiilen elde
edilmeden haczolunamamasıdır. Bunun anlamı
senedin elde edilememesi hâlinde. Borçluya tebliğ
yolu ile haczin uygulanamayacak olmasıdır (Bar-
lass, 2017:167).
Tahsil dairesi tarafından tebliğ edilecek haciz
bildirisi ile; bundan böyle borcunu ancak tahsil
dairesine ödeyebileceği ve amme borçlusuna ya-
pılacak ödemenin geçerli olmayacağı veya elinde
bulundurduğu menkul malı ancak tahsil dairesine
teslim edebileceği ve malın kamu borçlusuna veril-
memesi gerektiği, aksi durumda kamu borçlusuna
yapılan ödemeler ile malın bedelini tahsil dairesine
ödemek zorunda kalacağı ve bu maddenin 3. ve
5. fıkra hükümleri üçüncü kişiye bildirilir (AA-
TUHK 79/1).
Tahsil dairelerince düzenlenen haciz bildirile-
ri, alacaklı tahsil dairelerince ya da alacaklı amme
idaresi aracılığıyla, posta yerine elektronik ortamda
tebliğ edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortam-
da cevap verilebilir. Elektronik ortamda yapılacak
tebliğe ilişkin usuller Hazine ve Maliye Bakanlığı
tarafından belirlenir (AATUHK, m. 79/1).
Haciz bildirisi kendisine tebliğ edilen üçüncü kişi;
• borcu olmadığı veya malın yedinde bulun-
madığı
veya
• haczin tebliğinden önce borcun ödendiği
veya
• malın tüketildiği ya da kusuru olmaksızın
telef olduğu veya alacak borçluya veya em-
rettiği yere verilmiş olduğu gibi bir iddiada
ise durumu haciz bildirisinin kendisine teb-
104
liğ tarihinden itibaren 7 gün içinde tahsil
dairesine yazılı olarak bildirmek zorunda-
dır. Üçüncü kişinin süresinde itiraz etme-
mesi halinde, mal elinde ve borç zimmetin-
de sayılır ve hakkında AATUHK hükümleri
uygulanır (AATUHK, m. 79/3).
Herhangi bir nedenle itiraz süresinin geçirilme-
si durumunda üçüncü kişi haciz bildirisinin kendi-
sine tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde genel
mahkemelerde menfi tespit davası açmak ve haciz
bildirisinin tebliğ edildiği tarih itibariyle kamu
borçlusuna borçlu olmadığını veya malın elin-
de bulunmadığını ispat etmek zorundadır. Menfi
tespit davasının açılması durumunda mahkeme
tarafından 6183 sayılı Kanun’un 10. maddesin-
de sayılan teminat karşılığında takip işlemlerinin
durdurulmasına karar verilebilir. Bu durumda te-
minat, alacaklı tahsil dairesine verilir ve haciz va-
rakasına dayanılarak haczedilir. Taraflar arasında
teminata ilişkin olarak ortaya çıkan anlaşmazlıklar,
takip işlemlerinin durdurulması hakkında kara-
rı veren mahkeme tarafından çözümlenmektedir.
Davasında haksız çıkan üçüncü şahıs aleyhine,
haksız çıktığı tutarın %10’u tutarında ayrıca inkâr
tazminatına hükmedilir (AATUHK, m. 79/4).
Menfi Tespit Davası: Bir hukuki ilişkinin
yokluğunun tespitinin istendiği tespit da-
vası türüdür (Gözler, 2019:109).
İnkâr Tazminatı (İcra İnkâr Tazminatı):
Kendisine gönderilen ödeme emrine karşı
haksız yere itiraz eden borçlunun mahkûm
edileceği tazminat (Yılmaz, 2008:86).
Kendisine tebliğ edilen ödeme emrine karşı
dava açıp itirazında kısmen veya tamamen haksız
çıkan üçüncü kişi hakkında, menfi tespit davasının
lehine sonuçlanması veya asıl kamu borçlusunun
takip konusu kamu alacağını tamamen ödemiş
olması hâlinde, AATUHK, m. 58. maddesinin
beşinci fıkrasında yer alan “haksız çıkma zammı”
uygulanmaz (AATUHK, m. 79/5).
Üçüncü kişi, haciz bildirisi üzerine 7 gün içinde
alacaklı tahsil dairesine itiraz ettiği takdirde, alacaklı
kamu idaresi bir yıl içinde, üçüncü kişinin yaptığı
itirazın aksini genel mahkemelerde açacağı davada
ispat ederek üçüncü kişinin İcra ve İflas Kanunu’nun
Vergi İcra Hukuku
338. maddesinin birinci fıkrasına göre cezalandırıl-
masını ve borçlu bulunduğu tutarın ödenmesine
hükmedilmesini isteyebilir (AATUHK, m. 79/6).
Menkul malların aynen teslimi mümkün ol-
madığı takdirde değeri ödenir. Üçüncü şahısların
genel hükümler çerçevesinde asıl borçluya rücu
hakları saklıdır (AATUHK, m. 79/7).
Hacizde Değerleme
Haczedilen mallara haczi yapan memur tarafın-
dan değer biçilir, borçlunun başvurusu üzerine veya
tahsil dairesince gerekli görüldüğü takdirde yeniden
bilirkişiye değer biçtirilir (AATUHK, m. 81).
Haczedilen Menkul Malların
Korunması
Tahsil daireleri, haczettikleri para, kıymetli maden,
mücevher, ticari senet, hisse senedi ve tahvil gibi men-
kul mallar kaybolmalarını ve değiştirilmelerini önleye-
cek tedbirleri alarak bunları muhafaza etmek zorunda-
dır. Diğer menkul mallar uygun bir yerde muhafaza
altına alınır veya güvenilir bir kişiye bırakılabileceği
gibi, güvenilir bir kişinin kefaleti altında borçlunun
veya zilyedin kendisinde bırakılır (AATUHK, m. 82).
Menkul Malları Koruyacak Olanların
Zorunlulukları ve Sorumlulukları
Borçlular, zilyetler, güvenilir şahıslar, kendilerine
bırakılan malları, alacaklı amme idarelerince yapı-
lacak ilk talep üzerine derhal ve kendilerine teslim
edildiği zamanki durumları ile geri vermek zorun-
dadırlar. Bu zorunluluğu yerine getirmeyenler, hak-
larında yapılacak ceza takibinden başka, bu malların
kendilerine atfolunamayacak bir sebepten dolayı te-
lef veya zayi olduğunu ispat edemedikleri takdirde,
geri verilmeyen malların değerleri tutarınca borçlu
sayılıp takip olunurlar (AATUHK, m. 83).
Menkul Malların Satışı
Menkul mallar tahsil daireleri tarafından, köy-
lerde ihtiyar kurullarınca haciz yapıldığı tarihin
üçüncü gününden itibaren üç ay içinde satışa çı-
karılır. Bozulma, çürüme ve benzeri sebeplerle mu-
hafazasına imkân olmayan ya da beklediği takdirde
önemli bir değer düşüklüğüne uğraması muhtemel
bulunan malların paraya çevrilmesine derhal başla-
nabilir (AATUHK, m. 84).
Müşteri malı almaktan vazgeçer ya da verilen
süre içinde bedelin tamamını vermezse mal ikinci
defa artırmaya çıkarılır ve en çok artırana ihale olu-
nur. Mal birinci defa kendisine ihale olunan kimse-
den, iki ihale arasındaki fark ve diğer zararlar ve %5
faiz veya ikinci ihalede talip çıkmaması sebebiyle
ihale yapılamadığı takdirde birinci ihale bedeli ve
diğer zararlar ve %5 faiz, ayrıca bir hüküm alın-
masına ihtiyaç kalmaksızın AATUHK hükümleri-
ne göre tahsil edilir ve o mal için idarece yapılan
her türlü masraflar alınarak mal kendisine bırakılır.
Mal bedeli ihale yapılan kişiden tahsil edilemediği
müddetçe asıl borçlunun borçlu sıfatı devam eder
(AATUHK, m. 86).
Satılamayan Menkul Malların Durumu
Haczedilen menkul mallara verilen bedel AA-
TUHK, m. 81’e göre tespit olunan değerin %75’in-
den aşağı olursa ya da hiç alıcı çıkmazsa, ilk arttırma
tarihinden başlayarak 15 gün içinde uygun görülen
zamanlarda bu mallar tekrar satışa çıkarılır. Bu ikin-
ci artırmada verilen bedel ne olursa olsun satış ya-
pılır. Menkul mallar yerinde veya başka yere götü-
rüldüğü halde yine satılmaz veya taşıma giderlerinin
fazlalığı yüzünden başka yere götürülmesi uygun
görülmezse yukardaki 15 günlük sürenin bitmesin-
den itibaren 6 ay içinde pazarlıkla satılır. Bu şekilde
de satılamadığı takdirde haczedilen mallar borçluya
geri verilebilir (AATUHK, m. 87).
105
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

Öğrenme Çıktısı

1 Menkul malların haciz ve satış sürecini açıklayabilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Hacze konu menkul malla- Menkul malların haciz ve sa-

Menkul malların haczinin
rın değeri nasıl tespit edilir? tış sürecini genel haciz ve satış
sonuçlarını açıklayın.
Açıklayın. hükümleri ile karşılaştırın.

GAYRİMENKUL MALLARIN HACZİ Kural olarak gayrimenkul haczinin hem gayri-

VE SATIŞI
Her türlü gayrimenkul malların, gemilerin hac-
zi sicillerine işlenmek üzere haciz durumunun ta-
puya veya gemi sicillerinin tutulduğu daireye tebliğ
edilmesi suretiyle yapılır. Tahsil daireleri tarafından
düzenlenen haciz bildirileri, alacaklı tahsil dairele-
ri tarafından veya alacaklı kamu idaresince, posta
yerine elektronik ortamda tebliğ edilebilir ve bu
tebligatlara elektronik ortamda cevap verilebilir.
Elektronik ortamda yapılacak tebliğe ve cevapla-
rın elektronik ortamda verilebilmesine ilişkin usul
ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı
yetkilidir (AATUHK, m. 88/1).
Gayrimenkul haczi, bunların hasılat ve menfa-
atlerini de kapsamaktadır. Ancak borçlunun başka
bir geliri yoksa kendisinin ve ailesinin geçimleri için
yeterli miktarda mahsulden veya satıldıkça bedelin-
den uygun miktarı borçluya bırakılır. Alacaklı tahsil
dairesi, haczedilen gayrimenkul ve gemilerin idaresi
ve işletilmesi, menfaat ve hasılatın toplanması için
gereken tedbirleri alır (AATUHK, m. 88/2).
Gayrimenkul ve gemilerin, gerek teminat ola-
rak alınmaları ve gerekse ihtiyati veya kesin olarak
haczedilmeleri hâlinde, tahsil dairelerince kamu
alacağı tutarına haciz bildirilerinde yer verilmesi
zorunludur. Düzenlenecek haciz bildirileri kamu
alacağının aslını ve fer’ilerini kapsaması gerekir.
Haczin Rehinli Alacaklılara
Bildirilmesi
Gayrimenkul haczinde, gayrimenkul kendile-
rine rehnedilmiş olan alacaklılara tapu dairesince
hacizden haber verilir (AATUHK, m. 89).
menkulün gelirlerini hem de hacizden sonra sağla-
yacağı yararları kapsaması nedeniyle gayrimenkul
üzerine haciz konulduğunun ilgililere de bildiril-
mesinin kamu alacaklısının yararına olduğu kadar,
hacizden sonra bunların gayrimenkul üzerinde işlem
yapmasını da önleyeceği, dolayısıyla rehin sahipleri-
nin yanında ilgililere de tebligat yapılmasının uygun
olacağı ifade edilmektedir (Şimşek, 1996:786-787).
Haczolunan Gayrimenkullerin Satışı
ve Komisyonlar
Gayrimenkuller, satış komisyonlarınca açık
artırma ile satılır. Satış komisyonu, il ve ilçelerde
en büyük mal memurunun (vergi dairesi başkanı
veya müdürünün) veya vekâleten görevlendireceği
kişinin başkanlığı altında belediye meclisi tarafın-
dan kendi üyeleri arasından seçilmiş bir kişi ile ala-
caklı kamu idaresinin yetkili bir memurundan ve
gayrimenkulün bulunduğu yer tapu sicil muhafızı
veya vekâleten görevlendireceği kişiden oluşur (AA-
TUHK, m. 90). Satışa çıkarılacak gayrimenkullere
bilirkişinin görüşü alınarak satış komisyonu tara-
fından rayiç değer biçilir (AATUHK, m. 91).
Tahsil dairesi satılacak gayrimenkul için aşağıda-
ki kayıtları içeren bir şartname düzeler. Şartnamede
yer alacak bilgiler şu şekildedir (AATUHK, m. 92):
1. Gayrimenkul malikinin adı, soyadı ve adresi,
2. Gayrimenkulün bulunduğu mahalle, sokak
ve kapı numarası, durumu ve özellikleri,
3. Gayrimenkulün arttırmaya esas olarak biçi-
len rayiç değeri,
4. %7,5 oranındaki teminat tutarı,

106
Vergi İcra Hukuku
5. Gayrimenkul üzerindeki henüz vadesi gel-
memiş rehinler hakkında gerekli bilgilerle,
satışın, gayrimenkul üzerindeki irtifak hak-
ları, gayrimenkul mükellefiyetleri, ipotek-
ler, ipotekli borç senetleri, irat senetleriyle
birlikte yapılacağı,
6. Gayrimenkulün rehni suretiyle sağlanmış
muaccel borçlar varsa bunların müşteriye
devredilmeyip satış bedelinden tercihan
ödeneceği,
7. Hangi giderlerin alıcıya ait olacağı.
Satış İlânı
Alacaklı tahsil dairesi gayrimenkul satışını
arttırma tarihinden en az 15 gün önce başlamak
şartıyla ilan eder. İlanların yer, süre ve şekillerine
ilişkin genel esaslar Hazine ve Maliye Bakanlığınca
belirlenir. İlânda, satışın yapılacağı yer, gün, saat
ve satılacak gayrimenkulün durumu ile özellikleri
gösterilir. İlânın birer örneği, borçluya, vekil veya
temsilcisine ve gayrimenkulün tapu sicilinde hak-
kı kayıtlı bulunanlardan adresi belli olanlara tebliğ
olunur (AATUHK, m. 93).
Gayrimenkul Mallarda Arttırma ve
İhale
Artırmaya katılacak olanlardan gayrimenkule
biçilmiş rayiç değerin %7,5’i oranında teminat
alınır (AATUHK, m. 94). Gayrimenkul en çok
artırana ihale edilir. Ancak arttırma bedelinin
gayrimenkul için biçilmiş olan değerin %75’ini
bulması zorunlu olup bu orana ulaşılamadığı
takdirde, en çok artıranın taahhüdü saklı kalmak
üzere artırma yedi gün uzatılabilir. Gayrimenkul
yedinci gün aynı saatte en çok artırana ihale edilir
(AATUHK, m. 95).
Artırmalarda istekli çıkmaz ya da teklif edilen
bedel rüçhanlı alacakla masrafları aşmaz ise kamu
idaresince teferruğ edilinceye kadar gayrimenkul
üzerindeki haciz devam eder. Bu süre zarfında
tahsil dairesine herhangi bir isteklinin başvurma-
sı halinde, bu başvurunun alacaklı kamu idaresi
tarafından uygun görülmesi şartıyla satış için 7
günlük bir ilan verilerek gayrimenkul en çok artı-
rana ihale olunur. Gayrimenkul teferruğ edilince-
ye kadar bir istekli çıkmazsa tahsil dairesi hacizli
malı uygun gördüğü zamanlarda satışa çıkarabilir
(AATUHK, m. 96).
Gayrimenkul Satış Bedelinin Tahsili
Gayrimenkulün ihale edildiği kimsenin, der-
hal veya verilen süre içinde parayı ödemesi gerekir.
Aksi durumda ihale kararı feshedilir ve gayrimen-
kul, satış komisyonu tarafından hemen 7 gün sü-
reyle artırmaya çıkarılır. Bu artırmayı ilgililere teb-
liğe gerek olmayıp sadece ilanla yetinilir ve en çok
artırana ihale edilir. Birinci defa kendisine ihale
yapılan kimse iki ihale arasındaki farktan ve diğer
zararlardan sorumludur. İhale farkı ve geçen gün-
lerin faizi ayrıca hükme gerek olmaksızın teminata
mahsup edildikten sonra kalanı tahsil dairesi tara-
fından tahsil olunur. Faiz, %5’ten hesaplanır. Ara-
daki farkın kamu alacağını aşan miktarını bundan
sorumlu olan kişiden tahsil edebilmek üzere, malı
satılan kamu borçlusuna tahsil dairesi tarafından
bir belge verilir (AATUHK, m. 97).
Gayrimenkullerin Teferruğu ve Geri
Verilmesi
Satılamayan gayrimenkuler, alacaklı kamu
idaresince teferruğ edilebilirler. Başka bir deyişle
kamu idaresinin mülkiyetine geçirilebilirler (Çelik,
2002:220). Teferruğ, bir gayrimenkul üzerindeki
mülkiyet hakkının, o gayrimenkul sahibinin elin-
den alınarak, devletin veya diğer kamu idarelerinin
üzerine geçirilmesidir (Özbalcı, 2000:833). Tefer-
ruğ işlemi, satış imkânı kalmayan gayrimenkuller
bakımından uygulanmaktadır (Şimşek, 1996:830).
Satılamayan gayrimenkuller, alacaklı kamu idaresi
tarafından teferruğ edilir (Oktar, 2019:360).
İkinci artırma tarihinden itibaren bir yıl içinde
gayrimenkul en az bir kere daha satışa çıkarıldığı
hâlde satılmazsa, gayrimenkul alacaklı kamu ida-
resinin talebi üzerine ve satış komisyonu kararıyla
kamu idaresince teferruğ edilebilir. Teferruğ bedeli,
gayrimenkulün biçilen rayiç değerinin %50’sidir
(AATUHK, m. 98/1).
Teferruğ işleminin tamamlanmasının ardından,
takip ve teferruğ masrafları düşüldükten sonra ar-
tan bedel borca mahsup edilir. Teferruğ edilen gay-
rimenkul, teferruğ kararı tarihinden itibaren bir yıl
süre ile satışa çıkarılamaz (AATUHK, m. 98/2).
Borçlu, satış komisyonunun teferruğ kararı ta-
rihinden başlayarak bir yıl içinde kamu alacağını,
gecikme zamları ile birlikte ödediği takdirde gay-
rimenkul kendisine geri verilir. Teferruğ giderleri
borçluya aittir (AATUHK, m. 98/3).
107
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

Teferruğ kararı verilmeden önce biçilen rayiç
bedelin %75’i ya da fazlasıyla dışarıdan istekli çık-
ması durumunda alacaklı kamu idaresi teferruğdan
vazgeçer (AATUHK, m. 98/4).
Teferruğ: Bir gayrimenkul üzerindeki
mülkiyet hakkının, o gayrimenkul sahibi-
nin elinden alınarak, devletin veya diğer
kamu idarelerinin üzerine geçirilmesidir
(Özbalcı, 2000:833).
İhalenin Sonucu, Fesih ve Tescil
Satış komisyonu tarafından gayrimenkul kendi-
sine ihale olunan alıcı o gayrimenkulün mülkiye-
tini iktisap etmiş olur. İhalenin feshi gayrimenku-
lün bulunduğu yerin icra mahkemesinden şikâyet
yoluyla istenebilir. İhalenin ilgililere tebliği tarihi,
şikâyet için belirlenmiş olan 7 günlük sürenin baş-
langıcı sayılır. Sürelerin hesaplanmasında Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un
atfıyla Vergi Usul Kanunu’nun 18. maddesinin
sürelerin hesaplanması hakkındaki hükümleri uy-
gulanacağından ve Vergi Usul Kanunu’na göre
günlük sürelerin hesabında sürenin başladığı gün
dikkate alınmadığından, bu sürenin tebliğ gününü
izleyen günden itibaren başlatılması gerekmektedir
(Candan, 2007:504). İcra mahkemesi şikâyete iliş-
kin kararlarını ilke olarak duruşmasız vermektedir.
İhale edilen malın değeri 50.000 TL’yi aştığı tak-
dirde duruşma istenebilmektedir (AATUHK, m.
99). İcra mahkemesinin vereceği kararlar 10 gün
içinde temyiz edilebilir.
dikkat
Murafaa: Duruşma.

Öğrenme Çıktısı

2 Gayrimenkul malların haciz ve satış ifade edebilme

Araştır 2 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Gayrimenkul malların
Gayrimenkul malların haciz Gayrimenkul malların hac-
haczi nasıl yapılmaktadır?
ve satış sürecini açıklayın. zinin sonuçlarını açıklayın.
Açıklayın.

İFLAS YOLU İLE TAKİP VE KONKORDATO

Bu başlık altında borçlunun iflas yoluyla takibi ve konkordato kavramları ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.

İflas
İflas tüketmek, malı, parayı bitirmek anlamına gelen bir kelimedir. İflasın, bütün mal varlığını tüketmiş,
borca batık duruma düşmüş olma durumunu ifade ettiği yönünde halk arasında yaygın bir düşünce olsa
da bu kanaat hukuken bu doğru değildir. İflâsın temel sebebi borçlunun borcunu ödememesidir (Kuru,
Arslan ve Yılmaz, 2009:454).
Bir cebri tasfiye yöntemi olan iflas, borçlunun tüm mal varlığının, iflas organları tarafından alacaklılar
tarafından tahsili amacıyla gerçekleştirilmektedir. İcranın toplu (külli) olanıdır. Bireysel (cüz’i) icrada bir
veya birkaç alacaklı borçlunun malvarlığında yer alan bir veya birkaç maldan almaya çalışırken; iflas huku-
kuna konu olan toplu (külli) icrada borçlu bütün mal varlığı ile bütün alacaklılarına karşı sorumlu olmak-

108
Vergi İcra Hukuku
tadır. Diğer taraftan, bireysel (cüz’i) icrada, borç-
lunun mallarının borcuna yetecek kadarlık kısmı
haczedilirken, toplu (külli) icada yani iflasta, borç-
lunun iflas açıldığında sahip olduğu haczolunabilir
nitelikteki bütün mal ve haklarına el konulmakta-
dır. Bu mal ve hakların tamamı iflas masasını oluş-
turmaktadır (Kuru, Arslan ve Yılmaz, 2009:446).
Alacaklı iflasa tabi borçlusunu iflas yolu ile takip
etmek istediği durumda borçlunun iflâsına karar
verilebilmesi için borçlunun tüm mal varlığının
tükenmesi gerekmemektedir (Pekcanıtez, Atalay ve
Özekes, 2014:241).
İflas, İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre ya-
pılmaktadır.
İflas yolu ile takip, ancak Türk Ticaret Kanunu
gereğince tacir sayılan veya tacirler hakkındaki hü-
kümlere tabi bulunanlar ile özel kanunlarına göre
tacir olmadıkları hâlde iflasa tabi bulundukları bil-
dirilen gerçek ve tüzel kişiler hakkında yapılır. Bu-
nunla birlikte, alacaklı bu kimseler hakkında haciz
yolu ile de takipte bulunabilir. Bu yollardan birini
seçen alacaklı bir defaya mahsus olmak üzere o yolu
bırakıp harç ödemeksizin diğerine baştan müracaat
edebilir (İİK, m. 43).
Buna göre iflas takibi;
• Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre ta-
cir sayılan ya da
• tacirler hakkındaki hükümlere tabi olanlar
ile
• özel kanunlarına göre tacir olmadıkları hâlde
iflasa tabi oldukları bildirilen gerçek ya da
tüzel kişiler hakkında uygulanmaktadır.
İflas, sadece iflasa tabi olan kişiler hakkında
yapılabilir. Eğer iflas yoluyla takip edilen borçlu,
iflasa tabi kişilerden değilse aleyhine başlatılan iflas
takibine karşı bu yöndeki iddiasını ödeme emrine
itiraz şeklinde yapması gerekir (İİK, m. 155).
İflas kararı ticaret mahkemeleri tarafından ve-
rilerek iflas süreci başlatılır. İflasına karar verilen
kişiye müflis denir (Gerçek, 2017:280).
Müflis; iflâsına karar verilen kişi.
İflasın özel hukukta olduğu gibi kamu hukuku
açısından ortaya çıkan bazı sonuçları bulunmakta-
dır. Adi iflas, müflisin kusuruna dayanan iflas ol-
mayıp ekonomik kriz, piyasa koşulları gibi sebep-
lerden kaynaklanır. Bu gibi nedenlere dayanılarak
iflas edilmesi durumunda müflise ceza verilmez
ancak iflas süresi tamamlandıktan sonra müflis
sıfatı devam eder ve kamu hukuku açısından bazı
sonuçlar ortaya çıkar. Özellikle iflas eden kimseler
bazı görevleri yapamadığı gibi bazı işleri de yapa-
maz. Örneğin, iflas eden kimsenin banka yönetici-
si olması mümkün değildir (Pekcanıtez, Atalay ve
Özekes, 2014:271).
Taksiratlı iflas ya da hileli iflas ise suç olarak ka-
bul edilmiştir. İcra ve İflas Kanunu’nun 311‘inci
maddesinin birinci fıkrasına göre, iflasından önce
veya sonra alacaklılarını zarara sokmak amacıyla ve
özellikle kanunda belirtilen hileli işlemleri yapan
kimseler hileli müflis sayılır ve Türk Ceza Kanunu
hükümlerine göre cezalandırılır. İflasın hileli oldu-
ğu tespit ceza mahkemesi tarafından tespit edilir.
Ancak bu tespitin yapılabilmesi için öncelikle as-
liye ticaret mahkemesi tarafından iflâsa karar veril-
miş olması gerekir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 161’inci
maddesinde ise hileli iflas, mal varlığını eksiltmeye
yönelik hileli tasarruflarda bulunulması olarak ta-
nımlandıktan sonra, suçun maddi unsurunu oluş-
turan hileli iflâs halleri, seçimlik hareketler şeklinde
belirlenmiştir. Suçun cezası 3 yıldan 8 yıla kadar
hapistir. Ancak maddeye göre, hileli tasarruflarda
bulunan kişinin cezalandırılabilmesi için hileli ta-
saruflardan önce veya sonra iflâsına karar verilmiş
olması gerekmektedir (objektif cezalandırılabilme
şartı) (Donay ve Kaşıkcı, 2004:162).
Hileli iflas; iflâsından önce veya sonra
alacaklılarını zarara sokmak kasdı ile hileli
işlemler yapan kimsenin iflasıdır.
Kamu Alacaklarının Takibinde İflas
Özel alacaklarda olduğu gibi, kamu alacakları-
nın tahsili için de İcra ve İflas Kanunu hükümle-
rine göre borçlunun iflası istenebilir. İflas dairesi,
kamu alacaklarının iflas masasına geçirilmesini te-
min için, hakkında iflas açılan kimseleri ve basit ve
adi tasfiye şekillerinden hangisinin uygulanacağını
bulunduğu yerdeki kamu idarelerine zamanında
bildirmek zorundadırlar (AATUHK m. 100).
109
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato
Basit Tasfiye
Basit tasfiye, iflas dairesince defteri tutulan mal-
ların bedelinin tasfiye masraflarını karşılayamaması
hâlinde uygulanan tasfiye usulüdür. Bu usulde, if-
las dairesi alacaklıların menfaatlerine uygun olarak
malları paraya çevirir ve başka işleme gerek olma-
dan alacakları araştırır ve sıralarını tayin ederek be-
dellerini dağıtır (İİK, m. 218).
Basit tasfiye basit ve kısa bir tasfiye usulü olup
bu tasfiye usulünde iflas idaresi oluşturulmaz, onun
görevlerini iflas dairesi yapar. Ayrıca alacaklılar top-
lantısı da bulunmamaktadır. İflas dairesi sıra cetveli
yapar. Alacaklıların bu cetvele itiraz hakları vardır.
Daha sonra pay cetveli de yapılır ve alacağını tam
olarak alamayan alacaklılara aciz belgesi verilir. Ba-
sit tasfiyeye, nitelik olarak aykırı düşmedikçe adi
tasfiyeye ilişkin hükümler uygulanır (Kuru, Arslan
ve Yılmaz, 2009:606 ile Pekcanıtez, Atalay ve Öze-
kes, 2014:282).
Adi Tasfiye
Adi tasfiye, iflasın normal tasfiye usulüdür (İİK,
m. 219). İflâs masasına giren hakların ve malların
takdir edilen bedellerinin tasfiye giderlerini karşıla-
yacağının anlaşılması âlinde, adi tasfiye usulü uy-
gulanır (Şimşek, 1996:877). Müflisin mallarının
tutulan defterine göre, masaya ait malların bede-
linin adi tasfiye giderlerini karşılayacağı anlaşılır-
sa iflas tasfiyesi adi tasfiye yöntemine göre yapılır.
Adı tasfiyeye ilan ile başlanır ve bu ilan iflas daire-
sinin adi tasfiyeye karar vermesinden itibaren on
gün içinde yapılır (Pekcanıtez, Atalay ve Özekes,
2014:283).
İflas işlemleri, İcra ve İflas Kanunu hükümle-
rine göre alacaklı tahsil daireleri iflas yoluyla takip
taleplerini yetkili birimleri aracılığı ile dava açarak
yapacaklardır. Kamu borçlusunun iflasının açıl-
masına karar verildiğinde iflasın açıldığı andan iti-
baren tahsil daireleri tarafından takibat ve tahsilat
yapılması mümkün bulunmamaktadır.
Konkordato
Konkordato, borçlarını ödeyemeyecek duruma
gelen borçlunun uzlaşma teklifinin alacaklıların
belli bir çoğunluğu tarafından kabulü ile gerçekle-
şen ve ticaret mahkemesinin onayı ile hüküm ifade
eden bir ödeme anlaşmasıdır (Oktar, 2019:362).
Konkordato icra ya da iflas takibi gibi gerçek an-
110
lamda bir takip yolu olmayıp, alacaklıların ne cüzi
ne de külli olarak borçluya takip etmesini sağlayan
bir süreçtir. Konkordato, borçlunun muhtemel ta-
kiplerden de kurtulmasını sağlayan bir kurumdur
(Pekcanıtez, Atalay ve Özekes, 2014:294).
Konkordato Türleri
Yapılış Tarzına Göre:
• Tenzilat (yüzde) konkordatosu
• Vade konkordatosu
• Karma konkordato
Yapılış Zamanına Göre:
• İflas içi
• İflas dışı
Yapılış amacına göre:
• Borçların tasfiyesine yönelik
• Malvarlığının tasfiyesine yönelik
dikkat
Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz.. Pekcanıtez,
Atalay, Özekes, a.g.e., s. 294-296.
İcra ve İflas Kanunu’nun 285. maddesine göre;
“Borçlarını, vadesi geldiği hâlde ödeyemeyen veya
vadesinde ödeyememe tehlikesi altında bulunan
herhangi bir borçlu, vade verilmek veya tenzilat
yapılmak suretiyle borçlarını ödeyebilmek veya
muhtemel bir iflastan kurtulmak için konkordato
talep edebilir.
İflas talebinde bulunabilecek her alacaklı, gerek-
çeli bir dilekçeyle, borçlu hakkında konkordato
işlemlerinin başlatılmasını isteyebilir.
Yetkili ve görevli mahkeme; iflasa tabi olan borç-
lu için 154 üncü maddenin birinci veya ikinci
fıkralarında yazılı yerdeki, iflasa tabi olmayan
borçlu için yerleşim yerindeki asliye ticaret mah-
kemesidir.”
Konkordato talebinde bulunan borçlu bu tale-
bine bazı belgeleri eklemektedir. Bu belgeler şun-
lardır (İİK m. 286/1):
• Borçlunun borçlarını hangi oranda veya
vadede ödeyeceğini, bu kapsamda alacak-
lıların alacaklarından hangi oranda vaz-
geçmiş olacaklarını, ödemelerin yapılması
Vergi İcra Hukuku
için borçlunun mevcut mallarını satıp sat-
mayacağını, borçlunun faaliyetine devam
edebilmesi ve alacaklılara ödemelerini yapa-
bilmesi için gerekli mali kaynağın sermaye
artırımı veya kredi temini yoluyla yahut
başka bir yöntem kullanılarak sağlanacağını
gösteren konkordato ön projesi.
• Borçlunun mal varlığının durumunu göste-
rir belgeler; borçlu defter tutmaya mecbur
kişilerden ise Türk Ticaret Kanunu’na göre
hazırlanan son bilanço, gelir tablosu, nakit
akım tablosu, hem işletmenin devamlılığı
esasına göre hem de aktiflerin muhtemel
satış fiyatları üzerinden hazırlanan ara bi-
lançolar, ticari defterlerin açılış ve kapanış
tasdikleri ile elektronik ortamda oluşturu-
lan defterlere ilişkin e-defter berat bilgileri,
borçlunun malî durumunu açıklayıcı diğer
bilgi ve belgeler, maddi ve maddi olmayan
duran varlıklara ait olup defter değerlerini
içeren listeler, tüm alacak ve borçları vade-
leri ile birlikte gösteren liste ve belgeler.
• Alacaklıları, alacak miktarlarını ve alacaklı-
ların imtiyaz durumunu gösteren liste.
• Konkordato ön projesinde yer alan teklife
göre alacaklıların eline geçmesi öngörülen
miktar ile borçlunun iflası hâlinde alacak-
lıların eline geçebilecek olası miktarı karşı-
laştırmalı olarak gösteren tablo.
• Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim
Standartları Kurumunca yetkilendirilen
bağımsız denetim kuruluşu tarafından Tür-
kiye Denetim Standartlarına göre yapılacak
denetim kapsamında hazırlanan ve konkor-
dato ön projesinde yer alan teklifin gerçek-
leşeceği hususunda makul güvence veren
denetim raporu ile dayanakları.
Ayrıca borçlu, konkordato sürecinde mahkeme
veya komiser tarafından istenebilecek diğer belge
ve kayıtları da ibraz etmek zorundadır.
Konkordato Sürecinde Geçici Mühlet
ve Kesin Mühlet
Konkordato talebi üzerine mahkeme aranan
belgelerin eksiksiz olarak bulunduğunu tespit etti-
ğinde hemen geçici mühlet kararı verir ve borçlu-
nun mal varlığının muhafazası için gerekli gördüğü
bütün tedbirleri alır (İİK, m. 287/1).
Konkordato işlemlerinin başlatılması alacaklılar-
dan biri tarafından talep edilmişse borçlunun İİK,
m. 286’da belirtilen belge ve kayıtları mahkemenin
vereceği uygun süre içinde ve eksiksiz olarak sundu-
ğu takdirde, geçici mühlet kararı verilir. Bu belge ve
kayıtların hazırlanması için gerekli masraflar alacaklı
tarafından karşılanır. Ancak belge ve kayıtların süre-
sinde ve eksiksiz olarak sunulmaması halinde, geçici
mühlet kararı verilmez. Alacaklının konkordato ta-
lebinin de reddine karar verilir (İİK, m. 287/2).
Konkordatoda geçici izin süresi 3 aydır. Mahke-
me, bu 3 aylık süre dolmadan borçlunun veya geçici
komiserin yapacağı talep üzerine geçici mühleti en
fazla 2 ay daha uzatabilir, uzatmayı borçlu talep et-
mişse geçici komiserin de görüşü alınır. Geçici müh-
letin toplam süresi 5 ayı geçemez (İİK, m. 287/5).
Mahkeme, kesin mühlet hakkındaki kararını
geçici mühlet içinde verir (İİK, m. 289/1).
Kesin mühlet hakkında bir karar verilebilmesi
için, mahkeme borçluyu ve varsa konkordato talep
eden alacaklıyı duruşmaya davet eder. Geçici ko-
miser, duruşmadan önce yazılı raporunu sunar ve
mahkemece gerekli görülürse beyanı alınmak üzere
duruşmada hazır bulunur. Mahkeme yapacağı de-
ğerlendirmede, itiraz eden alacaklıların dilekçele-
rinde ileri sürdükleri itiraz sebeplerini de dikkate
alır (İİK, m. 289/2).
Kesin mühlet verilmesine, kesin mühletin uza-
tılmasına ve kesin mühletin kaldırılarak konkorda-
to talebinin reddine ilişkin kararlar, İİK, m. 288
uyarınca ilân edilir ve ilgili yerlere bildirilir (İİK,
m. 289/6).
Kesin mühlet içinde borçlu aleyhine 6183 sa-
yılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’a göre yapılan takipler de dahil olmak üzere
hiçbir takip yapılamaz ve daha önce başlamış olan
takipler de durur, ihtiyatî tedbir ve ihtiyatî haciz
kararları uygulanmaz, bir takip işlemi ile kesilebi-
len zamanaşımı ve hak düşüren müddetler işlemez
(İİK, m. 294/1).
Konkordatonun hükümleri İİK, m. 308/c’de
düzenlenmiştir. Buna göre;
Konkordato, tasdik kararıyla bağlayıcı hale gelir.
Tasdik edilen konkordato projesinde konkordato-
nun, tasdik kararının kesinleşmesiyle bağlayıcı hale
geleceği de kararlaştırılabilir; bu takdirde mühletin
etkileri, kanunda öngörülen istisnalar saklı kalmak
kaydıyla konkordatonun bağlayıcı hale geldiği tari-
he kadar devam eder.
111
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

Bağlayıcı hâle gelen konkordato, konkordato ta-
lebinden önce veya komiserin izni olmaksızın müh-
let içinde doğan bütün alacaklar için mecburidir.
İİK, m. 206’da birinci sırada yazılı imtiyazlı
alacaklar, rehinli alacaklıların rehnin kıymetini
karşılayan miktardaki alacakları ve 6183 sayılı
Kanun kapsamındaki amme alacakları hakkında
bu maddenin ikinci fıkrası hükmü uygulanmaz.
Bu hükümlerden görüldüğü gibi, kamu alacakları
ve dolayısıyla vergi alacakları için konkordato zo-
runlu değildir.
Kredi kurumları tarafından verilen krediler de
dahil olmak üzere, mühlet içinde komiserin izniyle
akdedilmiş borçlar, adi konkordatoda konkordato
şartlarına tabi değildir; malvarlığının terki suretiyle
konkordatoda ya da sonraki bir iflâsta masa borcu
sayılır. Aynı kural karşı edimin ifasını komiserin
izniyle kabul eden borçlunun taraf olduğu sürekli
borç ilişkilerindeki karşı edimler için de geçerlidir.
Konkordatonun taraflar için bağlayıcı hale gel-
mesi, geçici mühlet kararından önce başlatılmış ta-
kiplerde konulan ve henüz paraya çevrilmemiş olan
hacizleri hükümden düşürür (İİK, m. 308/ç, 1).
Bu kural, İİK, m. 308/c maddesinin üçüncü
fıkrasında yer alan, İİK, m. 206’da birinci sırada
yazılı imtiyazlı alacaklar, rehinli alacaklıların rehnin
kıymetini karşılayan miktardaki alacakları ve 6183
sayılı Kanun kapsamındaki amme alacakları hak-
kında kapsamındaki alacaklar için konulan hacizler
hakkında uygulanmamaktadır (İİK, m. 308/ç, 2).
Borçlu tarafından alacaklılardan birine konkor-
dato projesinde öngörülenden fazla olarak yapılan
vaatler hükümsüzdür (İİK, m. 308/d).
Kamu Alacaklarında Konkordato
İİK, m. 308 hükmünün benzeri AATUHK, m.
101’de yer almaktadır. Kamu idaresi tarafından iflas
talebinde bulunulsa dahi tasdik edilen konkordato
kamu alacakları için mecburi değildir (AATUHK
m. 101). Bu hükmü kamu hukukunda ve dolayısıy-
la vergi hukukunda egemen olan kanunilik (yasallık)
ilkesiyle açıklamak mümkündür. Kamu alacağının
ve vergi alacağının hukuki sebebi kanundur. Kanun-
dan doğan bir alacağın ise sözleşme ile kısmen dahi
olsa ortadan kaldırılması veya koşullarının değiştiril-
mesi kanunilik ilkesine ile bağdaşmamaktadır.

Öğrenme Çıktısı

3 İflas ve konkordato yoluyla takibini ve takip sürecini açıklayabilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarının tahsil

ve takibinde iflas ve kon-
Kamu alacaklarının iflâs yo-
Konkordatoyu açıklayın. kordatonun kamu alacak-
luyla takibini açıklayın.
ları açısından sonuçlarını
açıklayınız.

112
Vergi İcra Hukuku
1 Menkul malların haciz ve satış
sürecini açıklayabilme
Menkul Malların Haczi ve Satışı
2 Gayrimenkul malların haciz ve
satış ifade edebilme
Gayrimenkul Malların Haczi ve
Satışı
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti
Menkul mallar cinsleri, türleri, nitelikleri, ayırıcı özellikleri, sayı-
ları, miktarları ve tahmin edilen değerleri haciz tutanağı ile tespit
edilerek haczedilir. Haciz sonunda, hacze esas olan haciz varaka-
sının tarih ve numarasının, haczin yapıldığı yer, gün ve saatin,
haczedilen malların dökümünün, tahmini değerlerinin, haciz
sırasında bulunan kimselerin iddialarının ve diğer gerekli husus-
ların belirtildiği bir haciz tutanağı düzenlenerek haciz sırasında
bulunanlar tarafından imzalanır. Gıyapta yapılan hacizlerde tuta-
nağın bir örneği borçlu ya da zilyede derhal tebliğ edilir.
Haciz uygulaması güneşin batmasından doğmasına kadar süre
içinde ve tatil günlerinde yapılamaz. Ancak bu kuralın istisnası
tatil günlerinde ya da geceleri çalışan iş yerlerindeki hasılat hac-
zi ile borçlunun mal kaçırdığının anlaşıldığı durumlardır.
Haczedilen malların değerlemesi haczi uygulayan memur ta-
rafından yapılır. Borçlunun başvurusu ya da tahsil dairesince
gerekli görülmesi hâlinde bilirkişiye değerleme yaptırılabilir.
Menkul mallar tahsil daireleri tarafından, köylerde ise ihtiyar
kurulunca haczin yapıldığı tarihin üçüncü gününden itibaren
üç ay içinde satışa çıkarılır.
Gayrimenkul mallar ve gemilerin haczi, haciz durumunun sicil-
lerine işlenmek üzere tapu dairesine ya da gemi sicillerinin tu-
tulduğu daireye tebliğ edilmesi suretiyle yapılır. Gayrimenkuller,
satış komisyonlarınca açık artırma ile satılır. Gayrimenkullere bi-
lirkişinin görüşü alınarak satış komisyonu tarafından rayiç bedel
belirlenir. Artırmaya katılanlardan, gayrimenkule biçilmiş rayiç
değer %7,5’i oranında teminat alınır.
Artırmalarda istekli çıkmaz ya da teklif edilen bedel rüçhanlı ala-
cakla masrafı aşmazsa gayrimenkul üzerindeki haciz, kamu idare-
si tarafından teferruğ edilinceye kadar devam eder.
Gayrimenkulün ihale edildiği kişinin, derhal ya da tanınan süre
içinde parayı ödemesi gerekir. Satılamayan gayrimenkuller, ala-
caklı kamu idaresi tarafından teferruğ edilir. Teferruğ satış imkânı
kalmayan gayrimenkuller için uygulanır. İhaleyi alan alıcı, ihale
tarihi itibariyle gayrimenkulün mülkiyetini elde etmiş olur.
113
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

İflas ve konkordato yoluyla

3 takibini ve takip sürecini
açıklayabilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Kamu alacağının tahsili için İcra ve İflas Kanunu hükümlerine

İflâs Yolu İle Takip Ve
Konkordato göre borçlunun iflası istenebilir. İflas dairesi, kamu alacakları-
nın iflas masasına geçirilmesini sağlamak için, hakkında iflas
açılan kimseler ile basit ve adi tasfiye şekillerinden hangisinin
uygulanacağını bulunduğu yerdeki kamu idarelerine zamanın-
da bildirmek zorundadır.
Borçlarını ödeyemeyecek borçlunun uzlaşma teklifinin alacak-
lıların belli bir çoğunluğu tarafından kabulü ile konkordato
gerçekleşir. Konkordato ticaret mahkemesinin onayı ile hüküm
ifade eden bir ödeme anlaşması olup, İcra ve İflas Kanunu’nda
ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
AATUHK’nin 101. maddesine göre; kamu idaresi tarafından
iflas talebinde bulunulsa bile, tasdik edilen konkordato kamu
alacakları için zorunlu değildir.

114
Vergi İcra Hukuku

1 Menkul malların haczinde haczi yapılacak 6 Konkordato talebi üzerine mahkeme, kanun-
malların cinsi, türü, nitelikleri, ayırıcı özellikleri, da belirtilen belgelerin eksiksiz olarak mevcut ol-
sayıları, miktarları ve tahmin edilen değerlerinin duğunu tespit ettiğinde aşağıdakilerden hangisine

neler öğrendik?
tespitinin yapıldığı belgenin adı nedir? karar verir?
A. Aciz vesikası A. Geçici mühlet
B. Haciz varakası B. Kesin mühlet
C. Ödeme emri C. Konkordato
D. Haciz tutanağı D. İflas
E. İhbarname E. Aciz hali

2 Gayrimenkullerin satışı, satış komisyonları 7 Elektronik ortamda tebliğ ve tebliğe verilecek

tarafından hangi usulde yapılır? cevapların elektronik ortamda verilmesine ilişkin
usul ve esaslar aşağıdakilerden hangisi tarafından
A. Doğrudan satış belirlenir?
B. Açık artırma
C. Trampa usulü A. Tahsil dairesi
D. İnternet üzerinden B. Ticaret Bakanlığı
E. Takas usulü C. Hazine ve Maliye Bakanlığı
D. Cumhurbaşkanlığı
E. TBMM
3 Menkul mallar, tahsil daireleri tarafından
hangi süre içinde satışa çıkarılır?
8 Satışa çıkarılacak gayrimenkullere ilişkin bi-
A. Haczin yapıldığı tarihte lirkişi görüşü alınarak satış komisyonu tarafından
B. Haczin yapıldığı tarihten itibaren 1 hafta içinde değer tespiti aşağıdakilerden hangisine göre yapılır?
C. Haczin yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde A. Tasarruf değeri
D. Haczin yapıldığı tarihin üçüncü gününden iti- B. Rayiç bedel
baren 3 ay içinde
C. Mukayyet değer
E. Haczin yapıldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde
D. İtibari değer
E. Kaydi değer
4 Kamu alacağının tahsili için aşağıdaki kanun-
lardan hangisine göre iflas istenebilir?
9 Gayrimenkullerin artırma ile satışında, ar-
A. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında tırma bedelinin gayrimenkul için biçilmiş değerin
Kanun yüzde kaçını bulması zorunludur?
B. İcra ve İflas Kanunu A. 10
C. Vergi Usul Kanunu B. 25
D. Kurumlar Vergisi Kanunu C. 50
E. Türk Ticaret Kanunu D. 75
E. 100
5 Borçlarını ödeyemeyecek hale gelen borçlu-
nun uzlaşma teklifinin alacaklıların belli çoğun-
luğu tarafından kabulü ile gerçekleşen ve ticaret
10 Bir gayrimenkul üzerindeki mülkiyet hak-
kının, o gayrimenkul sahibinin elinden alınarak
mahkemesinin onayı ile hüküm ifade eden ödeme devletin ya da diğer kamu idarelerinin üzerine ge-
anlaşmasına ne ad verilir ? çirilmesine ne ad verilir ?
A. İflas A. Aciz
B. Konkordato B. Tahakkuk
C. Aciz C. Teferruğ
D. Haciz D. İflas
E. Mühlet E. Konkordato

115
 Menkul ve Gayrimenkul Malların Haczi ve Konkordato

1. D Yanıtınız yanlış ise “Menkul Malların Haczi” 6. A Yanıtınız yanlış ise “Konkordato” konusunu
konusunu yeniden gözden geçiriniz. yeniden gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

2. B Yanıtınız yanlış ise “Gayrimenkullerin Haczi 7. C Yanıtınız yanlış ise “Menkul Malların Haczi
ve Satışı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. ve Satışı” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Gayrimenkul Malların

3. D Yanıtınız yanlış ise “Menkul Malların Satışı” 8. B
Haczi ve Satışı” konusunu yeniden gözden
konusunu yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Gayrimenkul Malların

4. B Yanıtınız yanlış ise “İflas” konusunu yeniden 9. D
Haczi ve Satışı” konusunu yeniden gözden
gözden geçiriniz.
geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Gayrimenkul Satış Be-

5. B Yanıtınız yanlış ise “Konkordato” konusunu 10. C
delinin Tahsili” konusunu yeniden gözden
yeniden gözden geçiriniz.
geçiriniz.

Araştır Yanıt
7 Anahtarı

Haczedilen mallara haczi yapan memur tarafından değer biçilir, borçlunun

Araştır 1 başvurusu üzerine veya tahsil dairesince gerekli görüldüğü takdirde yeniden
bilirkişiye değer biçtirilir.

Her türlü gayrimenkul malların, gemilerin haczi sicillerine işlenmek üzere

haciz durumunun tapuya veya gemi sicillerinin tutulduğu daireye tebliğ edil-
mesi suretiyle yapılır. Tahsil daireleri tarafından düzenlenen haciz bildirileri,
Araştır 2
alacaklı tahsil daireleri tarafından veya alacaklı kamu idaresince, posta yerine
elektronik ortamda tebliğ edilebilir ve bu tebligatlara elektronik ortamda ce-
vap verilebilir.

İflâs yolu ile takip, ancak Türk Ticaret Kanunu gereğince tacir sayılan veya
tacirler hakkındaki hükümlere tabi bulunanlar ile özel kanunlarına göre tacir
olmadıkları halde iflâsa tabi bulundukları bildirilen gerçek ve tüzel kişiler hak-
Araştır 3 kında yapılır. İflâs, sadece iflâsa tabi olan kişiler hakkında yapılabilir. Eğer iflâs
yoluyla takip edilen borçlu, iflâsa tabi kişilerden değilse, aleyhine başlatılan
iflâs takibine karşı bu yöndeki iddiasını ödeme emrine itiraz şeklinde yapması
gerekir. İflas kararı ticaret mahkemeleri tarafından verilerek iflas süreci başla-
tılır. İflasına karar verilen kişiye müflis denir.

116
Vergi İcra Hukuku
Kaynakça
Barlass İrfan, Kamu Alacaklarının Haciz Yoluyla
Takibi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
Candan Turgut, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun, Maliye ve Hukuk Yayınları,
Ankara, 2007.
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil
Hukuku, 1. Baskı, İstanbul, Kültür Yayınları,
2002.
Donay Süheyl, Kaşıkçı Mahmut, 5237 Sayılı Türk
Ceza Kanunu, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2004.
Gerçek Adnan, Kamu Alacaklarının Tahsil Hukuku,
5. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2017.
Gözler Kemal, Hukukun Temel Kavramları, 17.
Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2019.
Kuru Baki, Arslan Ramazan, Yılmaz Ejder, İcra ve
İflâs Hukuku Ders Kitabı, 23. Baskı, Yetkin,
Ankara, 2009.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.
Özbalcı Yılmaz, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun Yorum ve Açıklamaları, Oluş
Yayıncılık, Ankara, 2000.
Pekcanıtez Hakan, Atalay Oğuz, Özekes, Muhammet,
İcra İflas Hukuku Temel Bilgiler, 11. Baskı,
Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
Şimşek Edip, Amme Alacakları Tahsil Usulü Kanun
Şerhi, 2. Baskı, Alfa, İstanbul, 1996.
Türk Hukuk Lûgatı, 3. Baskı, Türk Hukuk Kurumu,
Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1991.
Yılmaz Ejder, “İcra İnkar Tazminatı Açısından Likid
Alacak Kavramı”, Bankacılar Dergisi, Sayı: 67,
2008
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No:1. RG. T.
30/06/2007, S. 26568.
117
 Bölüm 8
Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı,
Terkin, Yasaklar ve Cezalar
öğrenme çıktıları

Zamanaşımı

1 2
Terkin
1 Tarh ve tahsil zamanaşımını
ve zamanaşımının sonuçlarını 2 Terkini, terkin sebeplerini ve sonuçlarını
değerlendirebilme açıklayabilme

3
Vergi İcra Hukukunda Yasaklar ve Cezalar
3 Kamu alacağının cebren tahsil sürecinde
yasaklar ve cezaları ifade edebilme

Anahtar Sözcükler: • Kamu Alacağı • Zamanaşımı • Terkin • Yasaklar ve Cezalar

118
Vergi İcra Hukuku
GİRİŞ
Kamu alacaklarının kanunda belirlenen süreler
içinde tahsilinin yapılmaması durumunda tahsil
zamanaşımı hükümleri uygulanır. Tahsil zamanaşı-
mı, vadesinin üzerinden kanunda belirtilen sürenin
geçmesine rağmen, kamu alacağının tahsil edilme-
mesi hâlinde söz konusu olan zamanaşımıdır. Bu
zamanaşımı türü, vergiler ve diğer kamu alacakları
için geçerli olmak üzere, 6183 sayılı Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlen-
miştir. Bu durumda alacaklı tahsil dairesi alacağı-
nı isteme hakkını ve borçluyu dava etme hakkını
kaybederken, borçlular da borçlarını ödeme zo-
runluluğundan kurtulmaktadır. Bununla birlikte,
zamanaşımı borcu ortadan kaldırmadığından, za-
manaşımı süresi dolduktan sonra borçlunun kendi
rızasıyla yapacağı ödemeler kabul olunur.
Kamu alacaklısının alacağından vazgeçmesi,
alacağını silmesine terkin denilmektedir. Terkin
sonucunda, kamu alacağı bütün hukuki sonuç-
ları ile birlikte ortadan kalkar. Bu durumun bir
sonucu olarak da zamanaşımına uğramış alacağın
aksine alacak da borç da ortadan kalkmış olduğu
için, terkin edilmiş alacak borçlunun rızası olsa
bile ödenemez.
Amme alacaklarının etkin olarak korunması ve
tahsilinin tehlikeye girmemesi için Amme Alacak-
larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un cebren
tahsil ve takip kuralları etkili cezai yaptırımlarla da
desteklenmiştir. Kamu borçlularının; sırrın açık-
lanması yasağına, artırmalara katılma ve artırma-
lardan mal satın alma yasağına, takdir işlemlerine
ve kararlara katılma yasağına uymamaları; kamu
alacağının tahsiline engel olmaları, gerçeğe aykırı
bildirimde bulunmaları, mal edinme ve artmalarını
bildirmemeleri ve istenecek bilgileri vermemeleri
ile kamu borçlusuna ait malları ellerinde bulundu-
ranların bu durumu bildirmemeleri hâlinde çeşitli
adli cezalara hükmolunması öngörülmektedir.
Bu bölümde; kamu alacaklarının tahsil ve
takibinde zamanaşımı kurumu, zamanaşımının
hukuki niteliği, zamanaşımı türleri ve zamanaşı-
mının sonuçları ile idarenin alacağından vazgeç-
mesi olarak ifade edilen terkin kurumu, terkinin
hukuki niteliği ve terkin sebepleri incelendikten
sonra; kamu alacağının cebren takip ve tahsili sü-
recinde öngörülen yasaklara aykırı hareketler ve
diğer kural ihlâlleri dolayısıyla uygulanacak ceza-
lar açıklanacaktır.
ZAMANAŞIMI
Zamanaşımı, genel olarak, belirli bir süre-
nin geçmesi sonucunda bir hakkın kazanılması
ya da kaybedilmesi olarak ifade edilebilir (Oktar,
2019:151). Özel hukukta kazandırıcı ve düşürücü
zamanaşımı olarak iki türü bulunan zamanaşımı;
vergi hukukunda biri Vergi Usul Kanunu’nda dü-
zenlenen tarh zamanaşımı (tahakkuk zamanaşımı)
diğeri ise Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hak-
kında Kanun’da düzenlenen tahsil zamanaşımı ol-
mak üzere iki başlık altında incelenmektedir. Bu
zamanaşımı türlerinin her ikisi de süre geçmesiyle
alacağın tarh ve tebliği ile tahsili imkânının, mü-
kellefin rızasının varlığı dışında, kalmaması nede-
niyle düşürücü zamanaşımı niteliğine sahiptir.
Vergi hukukunda zamanaşımı kurumuna yer
verilmesinin en önemli nedeni özel hukukta ol-
duğu gibi kamu yararıdır. Zamanaşımının huku-
ki anlamda alacaklıyı cezalandırma gibi bir amacı
yoktur (Öncel, Kumrulu ve Çağan, 2018:135).
Bununla birlikte zamanaşımı sayesinde alacaklı
kamu idareleri görevlerini zamanında yerine getir-
meye zorlanmakta ve bu şekilde sistemin işleyişi de
hızlanmaktadır (Çelik, 2002:229).
Tarh Zamanaşımı
Tarh zamanaşımı (tahakkuk zamanaşımı) Ver-
gi Usul Kanunu’nda düzenlenmiştir. Zamanaşımı,
süre geçmesi suretiyle vergi alacağının kalkmasıdır.
Zamanaşımı, mükellefin bu hususta bir müracaatı
olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade eder
(VUK, m. 113).
Vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip
eden yılın başından başlayarak 5 yıl içinde tarh ve
mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına
uğramaktadır (VUK, m. 114).
Tarh Zamanaşımının Durması ve
Kesilmesi
Zamanaşımı kurumu mükellefin yararına so-
nuçlar doğurduğundan, vergi alacaklısının da
yararının gözetilmesi ve böylece bir dengenin
sağlanması amacıyla vergi hukukunda zamana-
şımını durduran ve kesen hallere yer verilmiştir.
Zamanaşımının durması hâlinde, süreler işlemez.
Durma sebebi ortadan kalktıktan sonra süre, kal-
dığı yerden işlemeye devam eder. Zamanaşımının
kesilmesi hâlinde ise, daha önce işlemiş bulunan
119
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar
süreler ortadan kalkar ve zamanaşımı baştan itiba-
ren yeniden işlemeye başlar. Görüldüğü gibi, zama-
naşımının kesilmesi, zamanaşımının durmasından
farklı olarak, kesilme anına kadar işlemiş bulunan
sürenin bütün sonuçlarını ortadan kaldırmaktadır
(Kaneti, 1987:385-386). Zamanaşımının durma-
sı ile kesilmesi arasındaki en önemli fark, durma
hâlinde, durma tarihine kadar geçen süreler hesaba
katılırken kesilmede, geçmiş olan sürelerin silinme-
si ve zamanaşımı süresinin yeniden işlemeye başla-
masıdır (Bilici, 2008:15).
Tarh Zamanaşımının Durması
Vergi dairesince matrah takdiri için takdir ko-
misyonuna başvurulması zamanaşımını durdurur.
Duran zamanaşımı, takdir komisyonu kararının
vergi dairesine tevdiini takip eden günden itibaren
kaldığı yerden işlemeye devam eder. Ancak işleme-
yen süre bir yıldan fazla olamaz (VUK, m. 114/2).
Şarta bağlı istisna ve muafiyet uygulamaları ne-
deniyle kısmen veya tamamen alınamayan vergile-
re ilişkin zamanaşımı süresi, istisna veya muafiyet
şartlarının ihlâl edildiği tarihi takip eden takvim
yılının başından itibaren başlar (VUK, m. 114/3).
Mücbir sebeplerin varlığı da tarh zamanaşımımı
durdurur. Bu durumda, tarh zamanaşımı mücbir
sebep dolayısıyla işlemeyen süreler kadar uzamak-
tadır (VUK, m. 15/1).
Tarh Zamanaşımının Kesilmesi
Vergi Usul Kanunu’nda, esas olarak tarh zama-
naşımını (tahakkuk zamanaşımını) kesen bir sebep
yer almamaktadır. Vergi alacağının doğmasından
sonra, vergi tarh ve tebliğ edilmekle tahsil aşaması-
na geçmiş olur. Bu aşamada artık tahsil zamanaşımı
süresi işlemeye başlayacaktır. Kanunda, mükellefe
ceza ihbarnamesi tebliğinin zamanaşımını keseceği
şeklinde bir hükme yer verilmiş ise de (VUK, m.
374/3), buradaki “kesilme” kavramı ceza kesmede
zamanaşımı süresinin baştan başlamasını değil, bu
aşamada “ceza kesmede zamanaşımı”nın artık söz
konusu olamayacağını ifade etmektedir.
Tahsil Zamanaşımı
Tahsil zamanaşımı, vadesinin üzerinden kanun-
da belirtilen sürenin geçmesine rağmen, kamu ala-
cağının tahsil edilmemesi hâlinde söz konusu olan
zamanaşımıdır. Bu zamanaşımı türü, vergiler ve di-
120
ğer kamu alacakları için geçerli olmak üzere Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da
düzenlenmiştir.
Kamu alacağı, vadesinin rastladığı takvim yılını
takip eden yılın başından itibaren beş yıl içinde tah-
sil edilmezse, tahsil zamanaşımına uğrar (AATUHK,
m. 102). Örneğin, vade tarihi 30 Nisan 2015 olan
kurumlar vergisi için tahsil zamanaşımı süresi, 1
Ocak 2016 günü işlemeye başlayacak, tahsil işlemi-
nin yapılmaması hâlinde, söz konusu vergi 31 Aralık
2020 günü bitiminde zamanaşımına uğrayacaktır.
Tahsil Zamanaşımının Durması
Borçlunun yabancı memlekette bulunması,
hileli iflas etmesi veya terekesinin tasfiyesi dolayı-
sıyla hakkında takibat yapılmasına imkan yoksa
bu hâllerin devamı süresince tahsil zamanaşımı
işlemez yani durur. Tahsil zamanaşımı, durma (iş-
lememe) sebeplerinin kalktığı günün bitmesinden
itibaren işlemeye başlar ya da devam eder.
Tahsil Zamanaşımının Kesilmesi
Tahsil zamanaşımı, şu hâllerden birinin vuku-
unda kesilir (AATUHK, m. 103/1):
1. Ödeme,
2. Haciz uygulaması,
3. Cebren tahsil ve takip işlemleri sonucunda
yapılan her çeşit tahsilat,
4. Ödeme emri tebliği,
5. Mal bildirimi, mal edinme ve mal artmala-
rının bildirilmesi,
6. Yukarıdaki işlemlerden herhangi birinin ke-
file veya yabancı şahıs ve kurumlar temsil-
cilerine uygulanması veya bunlar tarafından
yapılması,
7. İhtilaflı kamu alacaklarında yargı mercile-
rince bozma kararı verilmesi,
8. Kamu alacağının teminata bağlanması,
9. Yargı mercilerince yürütmenin durdurul-
masına karar verilmesi,
10. İki kamu idaresi arasında mevcut bir borç
için alacaklı kamu idaresi tarafından borçlu
kamu idaresine borcun ödenmesi için yazı
ile başvuruda bulunulması,
11. Kamu alacağının özel kanunlara göre öden-
mek üzere başvuruda bulunulması ve/veya
alacağın ödeme planına bağlanması.
Vergi İcra Hukuku

Zamanaşımı kesilmenin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren yeniden işle-
meye başlar. Zamanaşımının bir bozma kararıyla kesilmesi durumunda zamanaşımı başlangıcı yeni vade
gününün rastladığı; kamu alacağının teminata bağlanması veya yargı organlarınca yürütmenin durdurul-
ması hâllerinde zamanaşımı başlangıcı teminatın kalktığı ve durma süresinin sona erdiği tarihin rastladığı;
takvim yılını takip eden takvim yılının ilk günüdür (AATUHK, m. 103/2).

Öğrenme Çıktısı

1 Tarh ve tahsil zamanaşımını ve zamanaşımının sonuçlarını değerlendirebilme

Araştır 1 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Tarh zamanaşımı (tahak-

Zamanaşımı kavramını Zamanaşımını benzer kav- kuk zamanaşımı) ile tahsil
açıklayın. ramlarla karşılaştırın. zamanaşımının benzer ve
farklı yönlerini açıklayın.

TERKİN • Doğal afetler sebebiyle terkin,

Kamu alacaklısının alacağını silmesi, alacağın-
dan vazgeçmesine terkin denir. Terkin sonucunda,
kamu alacağı bütün hukuki sonuçları ile birlikte or-
tadan kalkar ve terkin edilmiş alacak, borçlunun rı-
zası olsa bile ödenemez, böyle bir girişim de alacaklı
idare tarafından kabul edilemez (Oktar, 2019:160).
Terkin şekli olarak kamu borçlusunun başvurusu
üzerine gerçekleşmiş olsa da bu durum terkinin
tek taraflı işlem olma niteliğini değiştirmez. Terkin
özel hukuktaki ibra, alacaktan feragat, alacaklının
borçlusuna karşı alacak hakkını kullanmayacağını
taahhüt etmesi, borcun bulunmadığının kabulü ve
hatta konkordato kurumlarına benzetilebilir (Ön-
cel, Kumrulu ve Çağan, 2018:153).
Kamu idarelerinin kanuna dayanmadıkça kamu
alacağını terkin etme yetkileri bulunmamaktadır.
Buna göre ancak kanunda bulunan nedenlerin or-
taya çıkması hâlinde terkin kararı verilebilmektedir
(Çelik, 2002:234).
Terkin Sebepleri ve Terkin Türleri
Terkin niteliklerine ve düzenlendikleri kanunla-
ra göre sınıflandırılabilir (Oktar, 2019:160):
Niteliklerine göre yapılan sınıflandırma kapsa-
mında;
• Tahsil imkânsızlığı sebebiyle terkin,
• Tahakkuktan vazgeçme
olmak üzere üç terkin türü bulunmaktadır.
Düzenlendikleri kanunlar esas alınarak yapılan
sınıflandırma kapsamında ise şu şekildedir:
• Vergi Usul Kanunu’na göre terkin,
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkın-
da Kanun’a göre terkin
olmak üzere iki terkin türünden söz edilebilir.
Doğal Afetler Sebebiyle Terkin
Doğal afetlerin meydana gelmesi hâlinde devlet,
kamu borçlularına sağladığı kolaylıklardan biri de
terkindir. Terkin dışında kamu borçlularına, ola-
ğanüstü amortisman ayırabilme, yaptıkları bağış
ve yardımları vergi matrahından indirim olanağı
tanıma, bazı vergilerde indirimden yararlanabilme
imkânları da sağlanmaktadır (Çelik, 2002:235).
Vergi Usul Kanunu kapsamındaki kamu alacak-
ları bakımından;
Vergi Usul Kanunu’nun “verginin terkini” ke-
nar başlıklı 115’inci maddesinin birinci fıkrasına
göre, yangın, yer sarsıntısı, yer kayması, su basması,
kuraklık, don, muzır hayvan ve haşarat istilası ve

121
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar
bunlara benzer afetler yüzünden, varlıklarının en
az üçte birini kaybeden mükelleflerin bu afetlerin
zarar verdiği gelir kaynakları ile ilgili bulunan ver-
gi borçları ve vergi cezaları ile mahsullerinin en az
üçte birini kaybeden mükelleflerin, afetten etkile-
nen arazi için zararın gerçekleştiği ettiği hasat ve
devşirme zamanına rastlayan yıla ait olarak tahak-
kuk ettirilen arazi vergisi borçları ve cezaları, Ha-
zine ve Maliye Bakanlığınca zararla orantılı olmak
üzere, kısmen veya tamamen terkin olunur.
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un “tabii afetler sebebiyle terkin” kenar baş-
lıklı 105’inci maddesine göre, yangın, yer sarsıntı-
sı, yer kayması, su basması, kuraklık, don, zararlı
hayvan ve haşarat istilası ve bunlara benzeyen afet-
ler yüzünden zarardan etkilenen varlıklarının ve
mahsullerinin en az üçte birini kaybedenler adına
tahakkuk ettirilmiş ve afetlerin zarar verdiği gelir
kaynakları ile ilgili kamu alacakları, Cumhurbaş-
kanı kararıyla kısmen veya tamamen terkin olunur
(AATUHK, m. 105/1).
Görüldüğü gibi, her iki kanunda yer alan hü-
kümler büyük ölçüde benzerdir. Bununla birlikte,
Vergi Usul Kanunu konusuna giren kamu alacakla-
rı için, VUK, m. 115 hükümleri uygulanmaktadır
(AATUHK, m. 105/4).
Bu madde hükmünden yararlanmak için afetin
meydana geldiği tarihten itibaren 6 ay içinde kamu
idaresine yazı ile başvurulması gerekmektedir. Vergi
Usul Kanunu’nun konusuna giren kamu alacakları
için, adı geçen kanunun 115. maddesi hükümleri
uygulanır (AATUHK m. 105/4).
Her iki kanun bakımından da terkin hükümle-
rinden yararlanılabilmesi için zarar görenlerin baş-
vurusu aranmaktadır (Çelik, 2002:237).
Öğrenme Çıktısı
2 Terkini, terkin sebeplerini ve sonuçlarını açıklayabilme
Araştır 2 İlişkilendir
Terkin türlerini nedenlerine
Terkin kavramını açıklayın.
göre açıklayın.
122
Tahsil İmkânsızlığı Sebebiyle Terkin
Kamu alacağının tahsilinin imkânsız olması
veya ekonomik görülmemesi de bir terkin sebebi
olarak kabul edilmiştir (Oktar, 2019:161).
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’un 106’ncı maddesinin birinci fıkrasına göre,
yapılacak takip sonunda, tahsili imkânsız veya tahsili
için yapılacak giderlerin alacaktan fazla bulunduğu
anlaşılan ve Vergi Usul Kanunu kapsamına giren
kamu alacaklarında 10 TL’ye (10 TL dahil), diğer
kamu alacaklarında ise 20 TL’ye (20 TL dahil) kadar
olan kamu alacakları, kamu idarelerinde terkin yet-
kisini haiz olanlar tarafından tahsil zamanaşımı sü-
resi beklenilmeksizin terkin olunabilir. Cumhurbaş-
kanı bu tutarı on katına kadar artırmaya yetkilidir
(AATUHK, m. 106/1). Maliye Bakanı, terkin edile-
cek kamu alacağının miktarını belirlemeye yetkilidir
(AATUHK, m. 106/2). Terkin yetkisine sahip olan-
lar, bu yetkilerinin tamamını veya bir kısmını yerel
makamlara bırakabilirler (AATUHK, m. 106/3).
Tahakkuktan Vazgeçme
Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 115’inci
maddesine göre, ikmalen, re’sen veya idarece tarh
edilen vergi ve bunlara ilişkin cezaların toplam
miktarının 40 TL’yi aşmaması (40 TL dahil) ve ta-
hakkukları için yapılacak giderlerin bu miktardan
fazla olacağının tespiti hâlinde, Hazine ve Maliye
Bakanlığınca belirlenecek usul ve esaslar dahilinde
bunların tahakkuklarından vazgeçilebilir. Görül-
düğü gibi, tahakkuktan vazgeçme, sadece, ikmalen,
re’sen ve idarece tarh edilen vergilerde, uygulan-
makta, beyannameye dayanılarak tarh edilen ver-
gilerde ise uygulanmamaktadır (Oktar, 2019:161).
Anlat/Paylaş
Terkinin sonuçlarını değer-
lendirin.
Vergi İcra Hukuku
VERGİ İCRA HUKUKUNDA
YASAKLAR VE CEZALAR
Kamu alacağının tahsil ve takibinin amaca uy-
gun şekilde yapılmasının sağlanmasında, hukuki
düzenleme ve uygulamalar kadar, hukuka aykırı
davranışlarda bulunanlara uygulanacak yaptırımlar
da önem taşımaktadır.
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun’da hürriyeti bağlayıcı cezalar ile adli para ce-
zaları ile cezalandırılması öngörülen çeşitli fiillere
yer verilmektedir.
Sırrın Açıklanması Yasağı
Bu yasak Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen
vergi mahremiyetinin ihlali yasağına benzemekte-
dir. Kamu alacaklarının tahsilinde görevli olanla-
rın, kamu borçlusunun ve onunla ilgili kimselerin
şahıslarına, mesleklerine, işlerine, işlem ve hesap
durumlarına ait öğrendikleri sırlarla, gizli kalması
gereken diğer hususları açıklamaları yasaktır. Bu ya-
sağa uymadıkları takdirde Türk Ceza Kanunu’nun
239. maddesine göre cezalandırılır (AATUHK, m.
107/1).
Bu yasağın bazı istisnaları da bulunmaktadır.
Buna göre; kamu alacağını tahsil yetkisi verilen ku-
ruluşlara, yapacakları tahsile yönelik bilgilerin ve
6183 sayılı Kanun’un 22/A maddesine göre borcun
olmadığına dair belgeyi arama zorunluluğu getirilen
kurum ve kuruluşlara, ödeme ve işleme taraf olan-
lara ilişkin borç bilgilerinin verilmesi sırrın açıklan-
ması sayılmaz ancak bu kurum ve kuruluşlarda gö-
revli olan kimseler edindikleri bilgileri açıkladıkları
takdirde cezalandırılırlar (AATUHK, m. 107).
Artırmalara Katılma ve Artırmalardan
Mal Satın Alma Yasağı
Kamu alacağının tahsili ve takibinde görevli
kimseler, AATUHK gereğince paraya çevrilecek
malların artırmasına, ne kendi adlarına ne de di-
ğer kimseler ad ve hesabına katılamayacakları ve
bu artırmalardan mal satın alamayacakları gibi, bu
malları üçüncü kişiler aracılığıyla ya da üçüncü ki-
şilere satın aldırıp, satın aldırdıkları kişilerden beş
yıl müddetle teferruğ yoluyla bile satın alamazlar.
Bu yasak, bu kişilerin eşlerine ve üçüncü dereceye
kadar (bu derece dahil) kan ve kayın hısımları için
de geçerlidir. Bu hükümlere aykırı hareket edenler
3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar
(AATUHK, m. 108).
Takdir İşlemlerine ve Kararlara
Katılma Yasağı
Satış komisyonu başkan ve üyeleriyle, bilirki-
şilerin, aşağıda belirtilen kişilerle ilgili olan işlerin
takdir işlemlerine ve bu işler nedeniyle verilecek
kararlara katılmaları yasaktır (AATUHK, m. 109):
1. Kendileri, nişanlıları ve boşanmış olsalar
bile eşleri,
2. Kan veya kayın üstsoy veya altsoyu, evlâtlığı
veya kendisini evlât edinen ya da kan hısım-
lığında üçüncü (bu derece dahil), yansoy
hısımlığında bu hısımlığı meydana getiren
evlenme ortadan kalkmış olsa bile üçüncü
(bu derece dahil) dereceye kadar olan yan-
soy hısımları,
3. Kanuni temsilcisi veya vekili bulundukları
kimseler.
Kamu Alacağının Tahsiline Engel
Olunması
Kamu alacağının tahsili için hakkında takip iş-
lemlerine başlanan borçlu kısmen veya tamamen
tahsile engel olmak veya tahsili zorlaştırmak ama-
cıyla mallarından bir kısmını veya tamamını;
1. Mülkünden çıkararak, telef ederek ya da
değerden düşürerek gerçek surette,
2. Gizleyerek, kaçırarak muvazaa yolu ile baş-
kasının üzerine geçirerek veya aslı olmayan
borçlar kabul ederek ya da alındılar vererek
gerçeğe aykırı şekilde, varlığını yok eder
veya azaltır ve geri kalan mallar borcu karşı-
lamaya yetmezse 6 aydan 3 yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Kamu borçlusunun cezalandırılabilmesi için;
• Borçlunun maddede sayılan fiilleri, hakkın-
da takip muamelesine başlandıktan sonra
yapması,
• Borçlunun bu fiilleri kısmen veya tamamen
tahsile engel olmak veya tahsili zorlaştırmak
kastı ile yapması,
• Bu fiiller sonunda; borçlunun varlığının
yok olmuş veya azalmış bulunması ve geri
kalan mallarının da borcu karşılamaya yet-
memesi, gerekmektedir.
123
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar

Gerçeğe Aykırı Bildirimde İstenecek Bilgilerin Verilmemesi

Bulunulması
Gerçeğe aykırı mal bildiriminde bulunanlarla
yaşayış tarzları mal bildirimine uymayanlar 3 ay-
dan 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (AA-
TUHK, m. 111).
Mal Edinme ve Artmalarının
Bildirilmemesi
Usulüne göre mal bildiriminde bulunduktan
sonra, edinilen mallarla, her türlü mallarında, ka-
zanç ve gelirlerinde olan artışları zamanında bildir-
meyerek kamu alacağının tahsilini engellemiş veya
zorlaştırmış olanlar bir seneye kadar hapis cezası ile
cezalandırılır (AATUHK, m. 112).
Kendisine ödeme emri tebliğ olunan ve malı ol-
madığı şeklinde bildirimde bulunan kamu borçlu-
ları bu bildirim ile birlikte veya bildirim tarihinden
itibaren 15 gün içinde;
1. En son kanuni yerleşim yeri (ikametgâh) ve
iş adreslerini,
2. Varsa, devamlı mükellefiyetleri bulunan
diğer tahsil dairelerini ve kamu idarelerini
ve bunlardaki hesap ve kayıt numaralarını
bildirmek, nüfus kayıt suretini vermek zo-
rundadırlar.
Bu ödevi geçerli bir özre dayanmadan zamanın-
da yerine getirmeyenler elli güne kadar adli para
cezası ile cezalandırılır (AATUHK, m. 114).

Kamu Borçlusuna Ait Malları Suçların Takibi (Kovuşturulması)

Ellerinde Bulunduranlarca Bildirimde
Bulunulmaması
Kamu borçlusuna ait ellerinde bulundurdukları
malları 15 gün içinde bildirmelerinin istenmesine
rağmen bildirmeyenler 6 aya kadar hapis cezası ile
cezalandırılır (AATUHK, m. 113).
Kamu alacağının tahsiline engel olma, gerçeğe
aykırı bildirimde bulunma suçları, alacaklı kamu
idaresinin o yerdeki en büyük memurunun ihbarı
üzerine Cumhuriyet Savcılığı tarafından takip olu-
nur (AATUHK, m. 115/1).
Bu suçların bir tüzel kişinin yönetimi ve işlem-
lerinin yapılması sırasında işlenmiş ise ceza, tüzel
kişinin ortaklarından, temsilci ve vekillerinden,
tasfiye memurlarından yönetim kurulu başkan ve
üyelerinden, murakıp ve müfettişlerinden veya ça-
lışanlarından suç oluşturan işlemi yapmış olanlar
hakkında hükmolunur (AATUHK, m. 115/2).

Öğrenme Çıktısı

3 Kamu alacağının cebren tahsil sürecinde yasaklar ve cezaları ifade edebilme

Araştır 3 İlişkilendir Anlat/Paylaş

Kamu alacaklarının tahsil

Kamu alacağının tahsiline
Sırrın açıklanması yasağını ve takip sürecinde yasakları
engel olunmasının sonuçla-
ve cezasını açıklayın. ve bu yasaklara uyulmama-
rını açıklayın.
sının sonuçlarını açıklayın.

124
Vergi İcra Hukuku

Tarh ve tahsil zamanaşımını

1 ve zamanaşımının sonuçlarını

öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

değerlendirebilme

Zamanaşımı

Kamu alacağının vadesinin üzerinden kanunda belirtilen sünenin geçmesine rağmen, alacak tahsil edilememişse
tahsil zamanaşımına uğramaktadır. Tahsil zamanaşımı süresi, kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını
takip eden yılın başından itibaren 5 yıldır. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da yer alan tahsil
zamanaşımı dışında, Vergi Usul Kanunu’nda da sadece vergi alacakları için uygulanan tarh zamanaşımı (tahak-
kuk zamanaşımı) hükümlerine yer verilmektedir. Vergiyi doğuran olayın üzerinden kanunda belirtilen sürenin
geçmesine rağmen verginin tarh edilerek mükellefe tebliğ edilmemesi haâlinde vergiler tarh zamanaşımına diğer
adıyla tahakkuk zamanaşımına uğrar. Tarh zamanaşımı süresi vergiyi doğuran olayın meydana geldiği takvim
yılını takip eden yılın başından itibaren 5 yıldır.
Zamanaşımı süreleri bazı hallerde uzamaktadır. Uzama durma veya kesilme şeklinde olabilmektedir. Tahsil za-
manaşımını durduran sebepler; borçlunun yabancı bir ülkede bulunması, hileli iflas etmesi veya terekesinin
tasfiyesi nedeniyle hakkında takibat yapılamamasıdır. Bu hâllerin devamı süresince tahsil zamanaşımı işleme-
mekte yani durmaktadır. Durma sebebi ortadan kalktıktan sonra zamanaşımı kaldığı yerden işlemeye devam
eder. Ödeme, haciz uygulaması, cebren takip ve tahsil işlemleri sonucunda yapılan her çeşit tahsilat yapılması,
borçluya ödeme emri tebliğ edilmesi, mal, bildiriminde bulunulması, mal edinme ve artmalarının bildirilmesi,
bu işlemlerin herhangi birinin kefile ya da yabancı kişi ve kurumların temsilcilerine uygulanması ya da bunlar ta-
rafından yapılması, ihtilâflı kamu alacaklarında, yargı mercileri tarafından bozma kararı verilmesi, kamu alacağı-
nın teminata bağlanması, iki kamu idaresi arasında mevcut bir borç için, alacaklı kamu idaresi tarafından borçlu
kamu idaresine borcun ödenmesi için yazı ile başvurulması, kamu alacağının özel kanunlara göre ödenmesi için
başvuru yapılması veya alacağın ödeme planına bağlanması hallerinden birinin bulunması ise tahsil zamanaşımı-
nı kesmektedir. Kesilen zamanaşımı, kesilmeyi takip eden yılın başından itibaren baştan işlemeye başlar.

2 Terkini, terkin sebeplerini ve sonuçlarını

açıklayabilme

Terkin

Alacaklı kamu idaresinin alacağından vazgeçmesi ve alacağını silmesi olan terkin, alacakları tüm hukuki sonuçla-
rıyla birlikte kaldırmaktadır. Terkin, zamanaşımı gibi sadece alacağı değil borcu da ortadan kaldırdığı için ortada
ödenebilecek bir borç da kalmamış olur. Bu nedenle, zamanaşımının aksine, borçlunun kendi rızasıyla yapmak
istediği ödemeler de kabul edilmez. Doğal afetler nedeniyle terkin, tahakkuktan vazgeçme ve tahsil imkânsızlığı
sebebiyle terkin, terkinin farklı sebeplerden kaynaklanan türleridir.
Kamu alacağının cebren tahsil ve takip sürecinin sekteye uğratılmasının önlenmesi amacıyla Kanunda çeşitli
cezalara yer verilmiştir.

125
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar

3 Kamu alacağının cebren tahsil sürecinde

yasaklar ve cezaları ifade edebilme
öğrenme çıktıları ve bölüm özeti

Vergi İcra Hukukunda Yasaklar

ve Cezalar

Tahsil ve takip sürecinde yer alan görevlilerin; görevleri dolayısıyla edindikleri bilgileri açıklamaları; artırmalara
kendi adlarına veya başkaları adına katılmaları ve artırmalardan mal satın almaları; ilişkili bulundukları bazı
kişiler hakkındaki takdir işlemlerine ve kararlara katılmaları; kamu alacağının tahsiline engel olmak ya da tahsili
zorlaştırmak amacıyla mal varlıklarını yok etmeleri ya da azaltmaları; gerçeğe aykırı bildirimde bulunmaları;
ayrıca, kamu borçlusuna ait malları ellerinde bulunduranların da bu hususu bildirmemeleri suç olarak sayılmış
ve bu suçların failleri hakkında hapis cezaları ile adli para cezalarına hükmolunacağı belirtilmiştir.

126
Vergi İcra Hukuku

1 Tahsil zamanaşımı aşağıdaki kanunlardan 6 Kamu alacağının tahsil ve takibinde görevli

hangisinde düzenlenmiştir? olanların paraya çevrilecek malların artırmalarına
katılması durumunda ne kadar ceza verilir?
A. Vergi Usul Kanunu

neler öğrendik?
B. İcra İflas Kanunu A. 1 yıla kadar hapis cezası
C. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında B. 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası
Kanun C. 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezası
D. Türk Borçlar Kanunu D. 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası
E. Türk Medeni Kanun E. 18 aydan 3 yıla kadar hapis cezası

2 Alacaklının kendi alacağını silmesi ve alacak- 7 Kamu borçlularından istenen bilgilerin kaç
tan vazgeçmesine ne ad verilir ? gün içinde verilmesi gerekir?
A. Zamanaşımı A. 7 B. 15
B. Mahsup C. 30 D. 45
C. Takas E. 90
D. Terkin
E. Aciz 8 Yangın, yer sarsıntısı, yer kayması, su basma-
sı, kuraklık, don, muzır hayvan ve haşarat istilası
3 Aşağıdakilerden hangisi tarh zamanaşımını ve bunlara benzer afetler yüzünden varlıklarının en
(tahakkuk zamanaşımı) durduran sebeplerden bi- az ne kadarını kaybeden mükelleflerin vergi borç-
ridir? ları ve cezaları terkin edilir?
A. Ödeme emri tebliğ edilmesi A. İkide biri
B. Ödeme B. Üçte biri
C. Mal bildiriminde bulunma C. Dörtte biri
D. Mücbir sebeplerin varlığı D. Beşte biri
E. Mahsup E. Altıda biri

4 Satış komisyonu ve üyeleri aşağıdaki kişiler- 9 Tahsil zamanaşımı süresi kaç yıldır?
den hangisinin işlerine ait takdir işlemlerine katıla-
A. 1 B. 2
bilir?
C. 3 D. 4
A. Arkadaşı E. 5
B. Kendisi
C. Nişanlısı 10 Aşağıdakilerden hangisi zamanaşımının so-
D. Kanuni temsilcisi nuçlarından biri değildir?
E. Üstsoyu
A. Zamanaşımı süresinin dolmasının alacağının
borçlu tarafından istenmesini engellemesi
5 Kamu alacaklarının tahsilinde görevli olan- B. Borçlunun zamanaşımı süresi geçtikten isteğe
lardan, kamu borçlusu ile ilgili bilgileri paylaşan- bağlı ödemelerinin kabul edilmemesi
lar aşağıdaki kanunlardan hangisinin hükümlerine
C. Zamanaşımının kesilmesi hâlinde sürelerin ye-
göre cezalandırılır?
niden işlemeye başlaması
A. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında D. Zamanaşımı süresinin durması hâlinde durma
Kanun sebebi süresince sürelerin işlememesi
B. İcra ve İflas Kanunu E. Zamanaşımının borçluya kolaylık sağlaması
C. Türk Ceza Kanunu
D. Medeni Kanun
E. Türk Ticaret Kanunu

127
 Kamu Alacaklarının Korunmasında Zamanaşımı, Terkin, Yasaklar ve Cezalar

Yanıtınız yanlış ise “Takdir İşlemlerine ve

1. C Yanıtınız yanlış ise “Zamanaşımı” konusunu 6. C
Kararlara Katılma Yasağı” konusunu yeniden
yeniden gözden geçiriniz.
neler öğrendik yanıt anahtarı

gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “İstenecek Bilgilerin Ve-

2. D Yanıtınız yanlış ise “Terkin” konusunu yeni- 7. B
rilmemesi” konusunu yeniden gözden geçi-
den gözden geçiriniz.
riniz.

3. D Yanıtınız yanlış ise “Tarh Zamanaşımı” ko- 8. B Yanıtınız yanlış ise “Terkin” konusunu yeni-
nusunu yeniden gözden geçiriniz. den gözden geçiriniz.

Yanıtınız yanlış ise “Takdir İşlemlerine ve

4. A 9. E Yanıtınız yanlış ise “Tahsil Zamanaşımı” ko-
Kararlara Katılma Yasağı” konusunu yeniden
nusunu yeniden gözden geçiriniz.
gözden geçiriniz.

5. C Yanıtınız yanlış ise “Sırrın Açıklanması Yasa- 10. B Yanıtınız yanlış ise “Zamanaşımı” konusunu
ğı” konusunu yeniden gözden geçiriniz. yeniden gözden geçiriniz.

Araştır Yanıt
8 Anahtarı

Zamanaşımı, genel olarak, belirli bir sürenin geçmesi sonucunda bir hakkın
kazanılması ya da kaybedilmesi olarak ifade edilebilir. Özel hukukta kazandı-
rıcı ve düşürücü zamanaşımı olarak iki türü bulunan zamanaşımı; vergi hu-
kukunda biri Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen tarh zamanaşımı (tahakkuk
zamanaşımı) diğeri ise Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da
Araştır 1
düzenlenen tahsil zamanaşımı olmak üzere iki başlık altında incelenmektedir.
Bu zamanaşımı türlerinin her ikisi de süre geçmesiyle alacağın tarh ve tebliği
ile tahsili imkânının, mükellefin rızasının varlığı dışında, kalmaması nede-
niyle düşürücü zamanaşımı niteliğine sahiptir. Vergi hukukunda zamanaşımı
kurumuna yer verilmesinin en önemli nedeni özel hukukta olduğu gibi kamu
yararıdır.

Kamu alacaklısının alacağını silmesi, alacağından vazgeçmesine terkin denir.

Araştır 2 Terkin sonucunda, kamu alacağı bütün hukuki sonuçları ile birlikte ortadan
kalkar ve terkin edilmiş alacak, borçlunun rızası olsa bile ödenemez, böyle bir
girişim de alacaklı idare tarafından kabul edilemez.

Bu yasak Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen vergi mahremiyetinin ihlâli ya-

sağına benzemektedir. Kamu alacaklarının tahsilinde görevli olanların, kamu
borçlusunun ve onunla ilgili kimselerin şahıslarına, mesleklerine, işlerine, iş-
Araştır 3 lem ve hesap durumlarına ait öğrendikleri sırlarla, gizli kalması gereken diğer
hususları açıklamaları yasaktır. Bu yasağa uymadıkları takdirde Türk Ceza
Kanunu’nun 239. maddesine göre cezalandırılır.

128
Vergi İcra Hukuku
Kaynakça
Bilici Nurettin, Vergi Hukuku: Genel Hükümler,
Türk Vergi Sistemi, 18. Baskı, Seçkin Yayıncılık,
Ankara, 2008.
Çelik Binnur, Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil
Hukuku, 1. Baskı, Kültür Yayınları, İstanbul,
2002.
Kaneti Selim, Vergi Hukuku, İstanbul Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1986/1987.
Oktar S. Ateş, Vergi Hukuku, 14. Baskı, Türkmen
Kitabevi, İstanbul, 2019.
Öncel Muallâ, Kumrulu Ahmet, Çağan Ahmet, Vergi
Hukuku, 27. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara,
2018.
Tahsilât Genel Tebliği Seri A, Sıra No:1. RG. T.
30/06/2007, S. 26568.
129